EF#20 by Κaterina Κomita

H εικόνα του εξωφύλλου: H Iζαμπέλ Ιπέρ από την παράσταση Ένα λεωφορείο του Κριστόφ Βαρλικόφσκι

Xατζηχρήστου 23 & Mακρυγιάννη 11742 / AΘHNA / T. 210 9282900

ΤOμαΣ ΟΣΤερμAγερ Η κρίση και τα λεφτά

Eνα ΛεΩΦΟρεIΟ ιζαμΠεΛ ιΠερ Ιζαμπέλ υπερτάτη ΚριΣΤΟΦ ΒαρΛιΚΟΦΣΚι Διαρκώς σε κίνηση

νΤΟρα μΠαΚΟΠΟυΛΟυ «Μπήκα και στο facebook»

νΤεμηΣ ρΟυΣΣΟΣ Για τα σίδερα!

ΤιμΟ ΚρΟϊζερ Sexy Ντικ

μΠενζαμεν μιΛΠιε Ο άρχοντας του χορού

RAMEAu PROjEcT ΟυιΛιαμ ΚριΣΤι «Περιφρονώ τους επιχορηγούμενους» ΤριΣα μΠραΟυν Πυρ και κίνηση

γιΩργΟΣ ΚΟυμενΤαΚηΣ «Η τέχνη είναι ανοιχτό πέλαγος όπου κολυμπάμε όλοι»

ΣαϊΚα ΤεΚανΤ Είναι καιρός για ήρωες;

γιαννηΣ μανΤαΦΟυνηΣ - ΦαμΠριΣ μαζΛια - μει ζαρι

ΣεΛ. 12 ΣεΛ. 23

«Είμαστε αυτό που κάνουμε»

ΣεΛ. 34 2 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

μιΛΤΟΣ ΛΟγιαΔηΣ «Μπορεί να μην έχουμε λεφτά αλλά είμαστε μια ωραία ατμόσφαιρα»

ΠεΤερ ΣΤαϊν 950 σελίδες σε μια παράσταση

μαριαννα ΚαΒαΛΛιεραΤΟυ Ντουέτο για έναν

AcTIvE MEMBER Οι Active Member που ποτέ δεν συνάντησα

γιΩργΟΣ αρμενηΣ - ΠαυΛΟΣ ΧαϊΚαΛηΣ Καλπάζοντας ως την Επίδαυρο

ΒαΣιΛηΣ ΒαρΒαρεΣΟΣ Νέος, ετών 27 και εξαιρετικά ταλαντούχος

ΦεΣΤιμΠαΛα Μουντιάλ και παγκοσμιοποίηση

juIcY LIu Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

STAR WARS Τα άστρα

cOMIcS του Xρήστου Δημητρίου ΠEPIEXOMENA

Arte povera Ο Γιάννης Κουνέλλης είναι ένα πολυσυζητημένο πρόσωπο των εικαστικών, παγκοσμίως. Έλληνας μεν, αλλά στον παγκόσμιο χάρτη ή, αν προτιμάτε, στην παγκόσμια αγορά. Σε λίγες μέρες θα είναι στο Φεστιβάλ Αθηνών, θα συνεργαστεί με τον Θόδωρο Τερζόπουλο για ένα θέαμα που θα παρουσιαστεί στην Ελευσίνα. Εκτός του προσκηνίου που θεωρείται αποδεκτό από τους καλλιτεχνικούς παράγοντες υπάρχει, ίσως, περισσότερος χώρος για πειραματισμό. Ο Γιάννης Κουνέλλης έγινε διάσημος επειδή οι καλλιτεχνικές φόρμες του, ήδη από τη δεκαετία του 1960, μίλησαν με πειθώ στο κοινό που τις ανακάλυπτε. Επειδή συγκίνησε, εντυπωσίασε, γοήτευσε και προβλημάτισε, επειδή δηλαδή είχε να πει. Για να το κάνουμε πιο λιανά, επειδή κατάφερε τα διαβάσματά του και τις εμπειρίες του να τα μετατρέψει σε καλλιτεχνική μορφή ή, αν προτιμάτε, σε καλλιτεχνικό προϊόν, που ήταν αξιόπιστο και γι' αυτό συνάντησε το κοινό. Το πρώτο βήμα για οποιονδήποτε επίδοξο καλλιτέχνη είναι αυτό: οι φόρμες του να είναι ώριμες και αυτάρκεις, δηλαδή επικοινωνήσιμες. Αλλά ο Κουνέλλης ήταν και τυχερός – χαιρετίσματα, θα πείτε, η τύχη, ή αν προτιμάτε η εκμετάλλευση του timing είναι αναγκαία παράμετρος για την πορεία κάθε καλλιτέχνη. Η δική του τύχη ήταν η συγκυρία της άνθησης του καλλιτεχνικού κινήματος της arte povera, της φτωχής τέχνης. Ενός κινήματος που έδινε έμφαση στα ταπεινά υλικά. Σίδερο, κάρβουνο, παλιά σακιά, φωτιά, ξύλο ή πέτρα ήταν τα πρωτογενή υλικά που ο Κουνέλλης μεταμόρφωνε σε καλλιτεχνικό συμβάν. Κάποτε, το συμβάν αυτό κατέληγε στον αιφνιδιασμό και στο σοκ – όπως στην περίφημη έκθεσή του, στα τέλη της δεκαετίας του 1960, όπου είχε φέρει δώδεκα άλογα σε μια γκαλερί. Τα μετέπειτα χρόνια ήταν χρόνια πληθωρισμού. Στην παγκοσμιοποίηση, το αισθητικό σοκ και ο εντυπωσιασμός, χάρη στη γλώσσα, την αισθητική και τη μαζικότητα της τηλεόρασης, κυριάρχησαν σε μεγάλο βαθμό στα εικαστικά πράγματα, εισχώρησαν και σε άλλες τέχνες (στο θέατρο ή στον κινηματογράφο, π.χ., ακόμα και στην όπερα). Τα κινήματα περιθωριοποιήθηκαν, ταυτίστηκαν με τις νέες τεχνολογίες, επιδιώχθηκε να αναμετρηθούν με τα όρια του σώματος – γίνονται και μερικές απόπειρες, συνήθως από ημιμαθείς, κριτικής υποτίθεται των πολιτικών συστημάτων. Το μοντέρνο μπερδεύτηκε με το μοδάτο, η τέχνη με την καλαισθησία, καλλιτέχνες που σκίζανε γίνανε διαμιάς αντιεμπορικοί επειδή οι εικόνες τους μπορεί να μοιάζανε ζοφερές ή επειδή το μαύρο των πινάκων δεν ταίριαζε ενδεχομένως με τα χρώματα του καναπέ. Σε εποχή κρίσης, οικονομικής αλλά όχι μόνο, το τοπίο αλλάζει. Ακούγονται, συστηματικά, ακόμα και από καλλιτέχνες που έχουν απολαύσει την επιδοτούμενη τέχνη, φωνές υπέρ μιας νέας δημιουργικής φτώχειας, υπέρ ενός νέου κύματος arte povera. Οι φωνές αυτές επικαλούνται το πάθος, την αφιέρωση, την πάση θυσία επιθυμία να ανήκουν στην καλλιτεχνική κοινότητα. Έχουν δικαίωμα. Ένα μόνο δικαίωμα δεν έχουν: να αιθεροβατούν. Η τέχνη δεν είναι υπόθεση αποκλειστικά πάθους ή αποκλειστικά καλών προθέσεων. Είναι κάτι πολύ βαθύτερο. Όσο κι αν αλλάζει το τοπίο, δεν γίνεται να παραγνωρίσει κανείς τη βασική ουσία. Ότι, όπως και αν γίνεται η τέχνη, χρειάζεται η κατάκτηση της φόρμας, η γνώση, η άσκηση, η δουλειά στην προσπάθεια αυτό που θα παραχθεί να μιλήσει με αρτιότητα στους ανθρώπους. Αν οι προϋποθέσεις της εμβάθυνσης απουσιάζουν, τότε στην καλύτερη περίπτωση να έχουμε μια άψογη φόρμα. Ε, και; Το θέμα δεν είναι πώς το λες, το θέμα είναι τι λες. Επιτρέψτε μου να τελειώσω με ένα παράδειγμα, που το χρησιμοποίησα και το βράδυ που παρουσιάστηκαν στο Φεστιβάλ Αθηνών οι Κινηματογραφιστές στην Ομίχλη. Το παράδειγμα του Σταύρου Τορνέ, ενός κινηματογραφιστή που, στον απόηχο της arte povera στην Ιταλία, έζησε και δημιούργησε στο σινεμά ταινίες κάτι παραπάνω από φτωχές. Θεόφτωχες. Ήταν όμως τόσο σύνθετες, τόσο πλούσιες, τόσο γεμάτες από νόημα και από αίσθημα που αποσπάται η προσοχή του θεατή της από τη γεμάτη «ανορθογραφίες» φόρμα. Στα γυρίσματα μιας ταινίας, δούλευε ένας νεαρός απ' το Σουδάν, ένας μαυρούλης πρόσφυγας στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1980. Μετά τη δουλειά, τα βράδια, προσπαθούσε να μάθει ελληνικές λέξεις από ένα λεξικό. «Τι έμαθες, σήμερα;», τον ρωτάει ένα απόγευμα ο Τορνές. «Έμ-πνευ-σις», απαντάει συλλαβίζοντας ο μαυρούλης. «Τι έμπνευσις. Να μάθεις άλλα, βασικότερα. Φαΐ, κρασί». Ο Σταύρος Τορνές (που ήξερε και τον Κουνέλλη και την arte povera) στερήθηκε και το φαΐ και το κρασί, και πέθανε έχοντας κρατήσει αναξιοποίητα πολλά αποθέματα έμπνευσης. Δεν εξάρτησε ούτε μια στιγμή την τέχνη του από τις επιδοτήσεις ούτε από τις συνδικαλιστικές πιέσεις. Πολεμούσε συστηματικά τη συνδικαλιστική εκδοχή της τέχνης.Αν ζούσε και ερχόταν στο Φεστιβάλ (θα ερχόταν σίγουρα, η αβανγκάρντ ήταν το σπίτι του), σίγουρα θα περίμενε για να σφίξει το χέρι του μαέστρου Ουίλιαμ Κρίστι των Arts Florissants, που (στη σελ. 32 της εφ που κρατάτε στα χέρια σας) δηλώνει: «Νιώθω μεγάλη περιφρόνηση γι’ αυτούς που συμπληρώνουν αιτήσεις για επιχορηγήσεις καλύτερα απ’ ό,τι κουρδίζουν τα όργανά τους». Μαζί του.

[

H Eφημερίδα του Eλληνικού φεστιβάλ

Eιδική έκδοση για το πρόγραμμα του 2010 Nο 20 (3/2010) [24/6/2010] ISSN: 1791-1729 Διευθυντής Σύνταξης: Hλίας Kανέλλης Eπιμέλεια ύλης: Mαρία Bασιλάκη Σύνταξη: Έλια Aποστολοπούλου, Nικόλας Zώης, Kατερίνα Kόμητα, Kατερίνα Oικονομάκου, Nίκη Oρφανού, Aντώνης Σακελλάρης, Έλενα Xρηστοπούλου Συνεργάζονται: Κάλλια Αναγνωστάκη, Τηλέμαχος Αναγνώστου, Μαρία Λάμπρου, Μαρίλια Παπαθανασίου, Κατερίνα Σχινά, Θανάσης Χειμωνάς Kόμικς: Xρήστος Δημητρίου Φωτογράφοι: Bίκυ Γεωργοπούλου, Bασίλης Mαθιουδάκης Σχεδιασμός: Z-axis Δημιουργικό: Aνδρέας Pεμούντης Eκτύπωση: IPIΣ A.E.

]

Eλληνικό Φεστιβάλ A.E. Yπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο: Γιώργος Λούκος

Διοικητικό Συμβούλιο Πρόεδρος: Γιώργος Λούκος Aντιπρόεδρος: Άγγελος Δεληβορριάς Mέλη: Τάκης Αράπογλου, Σάντρα Μαρινοπούλου Δάκης Ιωάννου, Νίκη Τζούδα, Λουκάς Τσούκαλης

MEΓAΣ XOPHΓOΣ

XOPHΓOΣ

XOPHΓOI EΠIKOINΩNIAΣ

INTERNATIONAL HERALD TRIBUNE

XOPHΓOΣ ΦIΛOΞENIAΣ

ME THN YΠOΣTHPIΞH Ηλίας Κανέλλης

EDITORIAL

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 3

Aγαπητή EΦ... Ομίχλη στην Πειραιώς ΤΟ ΠρΟγραμμα ΤΟυ ΔεΚαΠενΘημερΟυ

24.6 έως 7.7.2010 ΘεαΤρΟ Σαουμπίνε – Τόμας Οστερμάγερ. Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν, Ίψεν Πειραιώς 260, Χώρος Η΄24 - 27 Ιουνίου, 21:00 Active Member. Κοινός Τόπος Πειραιώς 260, Χώρος Δ΄ 29 & 30 Ιουνίου, 22:30 Ένα λεωφορείο – Κριστόφ Βαρλικόφσκι Πειραιώς 260, Χώρος Η΄ 2 - 5 Ιουλίου, 21:00 Θεατρική Διαδρομή & ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου - Βασίλης Νικολαΐδης Ιππείς, Αριστοφάνη Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 2 & 3 Ιουλίου, 21:00 Tieffeteatro & Wallenstein – Πέτερ Στάιν. Οι δαίμονες Πειραιώς 260, Χώρος Δ΄3 - 4 Ιουλίου, 11:00 Studio Oyuncuları – Σαΐκα Τεκάντ. How to Forget in 10 Steps [Anti-Prometheus] Πειραιώς 260, Χώρος Δ΄ 7 Ιουλίου, 21:00

μΟυΣιΚη Συναυλία με τον Ντέμη Ρούσσο. Being Demis Ωδείο Ηρώδου Αττικού 25 Ιουνίου, 21:00 Les Arts Florissants – Ουίλιαμ Κρίστι – Τρίσα Μπράουν Πυγμαλίων - Ιππόλυτος και Αρικία (αποσπάσματα), Ζαν-Φιλίπ Ραμό Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη 26 & 28 Ιουνίου, 21:00 The Trackworkers. Whaletracking Unlimited, M.D. Πειραιώς 260, Χώρος Ε΄ 28 & 29 Ιουνίου, 21:00 Ρεσιτάλ πιάνου με την Ντόρα Μπακοπούλου Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός 29 Ιουνίου, 21:00 Royal Concertgebouw Orchestra του Άμστερνταμ – Ντανιέλε Γκάτι Ωδείο Ηρώδου Αττικού 30 Ιουνίου, 21:00 Ρεσιτάλ πιάνου με τον Βασίλη Βαρβαρέσο Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός 1 Ιουλίου, 21:00 Ορχήστρα των Χρωμάτων - Μίλτος Λογιάδης Ωδείο Ηρώδου Αττικού 4 Ιουλίου, 21:00 Γιώργος Κουμεντάκης & DissonArt Ensemble Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης 5 & 6 Ιουλίου, 21:00

XOPOΣ Μαριάννα Καβαλλιεράτου, Moment Πειραιώς 260, Αποθήκη 30 Ιουνίου και 1 Ιουλίου, 21:00 & 23:00 Danses Concertantes – Μπενζαμέν Μιλπιέ Ωδείο Ηρώδου Αττικού 2 Ιουλίου, 21:00 Γιάννης Μανταφούνης, Φαμπρίς Μαζλιά, Μέι Ζάρι. Zero Πειραιώς 260, Χώρος Ε΄ 3 & 4 Ιουλίου, 20:00

Σινεμα Θερινό Σινεμά - Η Ομίχλη στο Φεστιβάλ Αθηνών Έως τις 26 Ιουνίου γίνονται κινηματογραφικές προβολές στον κήπο της Πειραιώς 260. Την τελευταία μέρα θα προβληθούν οι ταινίες Στρέλλα του Πάνου Κούτρα και Κυνόδοντας του Γιώργου Λάνθιμου.

ΣεμιναριΟ 9ος Κύκλος Εντατικών Μαθημάτων για το Αρχαίο Ελληνικό Δράμα Exploring European Identities / Ideologies by Means of (Re-)Presentations of Ancient Drama Επίδαυρος 28 Ιουνίου - 8 Ιουλίου

4 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

ΠαιΔιΣΚη Η Ξένια Καλογεροπούλου από τον φακό του Ανδρέα Εμπειρίκου. Μια φωτογραφία από το μακρινό 1954, που βρίσκεται στο φωτογραφικό λεύκωμα του Εμπειρίκου Φωτοφράκτης (εκδ. Άγρα).

η μαγική Ξένια Βρέθηκα με το κοριτσάκι μου, την Αννούλα, 5 χρόνων, στο θέατρο Πόρτα, στον μονόλογο (σχεδόν) χωρίς λόγια Έλα-έλα της Ξένιας Καλογεροπούλου. Είναι ζωηρό κοριτσάκι και σκεφτόμουν με ποιον τρόπο θα την έκανα να σωπάσει όταν, αναπόφευκτα, θα την έπιαναν τα διαόλια της. Σκεφτόμουν όμως ότι δεν θα ήμασταν μόνες, ότι θα ήταν κι άλλα παιδάκια, με τις μαμάδες και τους μπαμπάδες τους, κι έλπιζα ότι δεν θα ήταν το δικό μου που θα έχανε πρώτο την υπομονή του. Κι ύστερα, άρχισε η παράσταση και η Αννούλα έμεινε προσηλωμένη στη σκηνή. Είχαν περάσει 35 λεπτά και παρέμενε γοητευμένη από ό,τι γινόταν μπροστά στα μάτια της. Κι όταν διακόπηκε για λίγο η προσήλωσή της, ήταν για να μου ζητήσει να της λύσω μια απορία που, στο μεταξύ, της είχε γεννηθεί παρακολουθώντας το έργο. Αξίζουν συγχαρητήρια στην Ξένια Καλογεροπούλου – που την παράστασή της την ευχαριστήθηκα κι εγώ, κι ας μην έχω καθόλου ψυχοσύνθεση παιδιού. Με τιμή, Γιώτα Κιουρκτσόγλου, gmail.com ΥΓ. Το ίδιο βράδυ, ψάχνοντας κάτι παλιά φωτογραφικά λευκώματα στη βιβλιοθήκη μας, βρήκα κατά σύμπτωση μια απροσδόκητη φωτογραφία. Μια ασπρόμαυρη εικόνα της νεαρής Ξένιας Καλογεροπούλου, όταν έκανε τα πρώτα βήματά της στο θέατρο και στον ελληνικό κινηματογράφο και την είχε φωτογραφήσει ο ψυχαναλυτής, συγγραφέας και φωτογράφος Ανδρέας Εμπειρίκος. Σκάναρα την εικόνα και σας την επισυνάπτω. Ελπίζω να σας αρέσει και να τη δημοσιεύσετε. ΥΓ2. Να το θυμάται, άραγε, η ώριμη σήμερα ηθοποιός μας, το στήσιμό της εκείνη τη μακρινή εποχή μπροστά στο φακό του ιδιαίτερου Έλληνα συγγραφέα;

Αγαπητοί φίλοι, Ήρθα στην εκδήλωση των Κινηματογραφιστών στην Ομίχλη, που φιλοξενήσατε στο Φεστιβάλ, και εξεπλάγην που στην πλειονότητά τους οι τοποθετήσεις όσων συμμετείχαν ήσαν ομιχλώδεις, ηθικοπλαστικές, συνδικαλιστικές. Μου έκανε αρνητική εντύπωση ότι κεντρική ιδέα ενός κινήματος που κομπάζει για την «επαναστατικότητά» του είναι η «αναδιανομή του δημόσιου πλούτου» και η επίκληση της ανάγκης χρηματοδότησης της κινηματογραφικής πράξης από κρατικά κονδύλια. Μα πού ζούνε οι καλλιτέχνες μας; Δεν έχουν πάρει χαμπάρι σε τι κρίση βρίσκεται η χώρα; Εξαίρεση από την κριτική μου, οι περιπτώσεις όσων βάζουν τη δουλειά τους πάνω από το τι προτίθεται και τι μπορεί να πράξει η πολιτική. Χάρηκα που η κυρία Κατερίνα Ευαγγελάκου ανακοίνωσε ότι συνάδελφοί της ετοιμάζουν, με δικά τους μέσα και χωρίς κρατική χρηματοδότηση, ταινίες που θα γυρίζονται σε ένα Σαββατοκύριακο. Ίσως κάτι να προκύψει απ’ αυτές. Όπως προέκυψε και στις περιπτώσεις του Κούτρα και του Λάνθιμου (νομίζω το υπενθύμισε στη συζήτηση μια δημοσιογράφος), που οι ταινίες τους ξεχώρισαν γιατί οι σκηνοθέτες και είχαν να πουν και ήξεραν πώς να το πουν – ανεξαρτήτως χρημάτων. Ζω μονίμως στο Βερολίνο, είμαι παντρεμένη με Έλληνα και έρχομαι κάθε καλοκαίρι στην Αθήνα και στην Αστυπάλαια. Εντυπωσιάζομαι που στην Ελλάδα τόσο πολλοί καλλιτέχνες δεν έχουν καταλάβει ότι το μοντέλο της τέχνης που την ασκούν επιδοτούμενοι από το Δημόσιο free lancers (δημόσιοι υπάλληλοι χωρίς οκτάωρο και κάρτα, δηλαδή) τελείωσε μαζί με τη μεγάλη παραίσθηση της μεταπολίτευσης. Hertha Neumann, καθηγήτρια

EΦ pdf Καλησπέρα! Θα ήθελα να ρωτήσω εάν μπορούμε να δούμε online όπως παλαιότερα την εφημερίδα του φεστιβάλ σε μορφή pdf, ευχαριστώ! Άννα Μαρία Πασχάλη yahoo.gr Απάντηση: Αγαπητή κυρία Πασχάλη, η αλλαγή της δομής της ιστοσελίδας του ελληνικού φεστιβάλ δημιούργησε κάποια προβλήματα, που οσονούπω (μας διαβεβαιώνουν οι συνάδελφοι που διαχειρίζονται την ιστοσελίδα) αντιμετωπίζονται. Για να είμαστε ειλικρινείς, δεν περιμέναμε ότι θα είχαμε τόσους φανατικούς φίλους που θα τους έλειπε η ανάρτηση του φύλλου στο Ίντερνετ. Τα πολλά μηνύματα που λάβαμε (όχι μόνο από επαρχία και εξωτερικό αλλά και από την Αθήνα) και επιβεβαιώνουν το αντίθετο, μας δίνουν ικανοποίηση.

EΠIΣTOΛEΣ

EΠEIΔH H TEXNH EMΠNEETAI AΠO TH ZΩH

μόμπι ντικ ο παντοτινός

Μετά τον βιβλικό Ιωνά και τον Λεβιάθαν του Χομπς, ο Μόμπι Ντικ μοιάζει να συνεχίζει ένα πολύ επιτυχημένο αφηγηματικό μοτίβο. Τι είναι αυτό όμως που κάνει ένα λευκό θαλάσσιο κήτος να διατηρεί την αίγλη του μέχρι τις μέρες μας; Aπό τον Νικόλα Ζώη

ταν το 1851 ο Χέρμαν Μέλβιλ δημοσίευε στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη τον Μόμπι Ντικ ήξερε ότι η ιστορία ενός θηριώδους και παντοδύναμου πλάσματος που σπέρνει τον πανικό στις θάλασσες δεν θα ακουγόταν για πρώτη φορά από τους συγχρόνους του. Το Νοέμβριο του 1820, το φαλαινοθηρικό «Έσεξ» είχε δεχτεί σφοδρή επίθεση από μια σπερμοφάλαινα, με αποτέλεσμα να βυθιστεί στη μέση του Ειρηνικού Ωκεανού, αφήνοντας μόνο οκτώ επιζώντες. Μερικά χρόνια αργότερα, στα τέλη του 1830, τα πανδοχεία των ναυτικών της Αμερικής βοούσαν από τις ιστορίες για ένα μυθικό λευκό κήτος με το όνομα Μότσα Ντικ, που, φορτωμένο δεκάδες καμάκια από προηγούμενες άκαρπες επιθέσεις εναντίον του, έπαιρνε την τυφλή εκδίκησή του ανοιχτά της Χιλής. Αυτές οι αφηγήσεις συγκίνησαν τον νεαρό Μέλβιλ και τον οδήγησαν στην απόφαση να επιβιβαστεί σε ένα φαλαινοθηρικό στις 3 Ιανουαρίου 1841. «Την ημέρα», θα έλεγε αργότερα, «που ξεκίνησε η ζωή μου». Και εκείνες οι εμπειρίες αποτέλεσαν την

πρώτη ύλη για το ογκώδες, όπως και ο πρωταγωνιστής του, βιβλίο του. Σε ένα κλισέ της ιστορίας, ο Μόμπι Ντικ δεν εκτιμήθηκε από την εποχή του. Θα χρειαζόταν να περάσουν αρκετά χρόνια ώστε κριτικοί και κοινό να αντιληφθούν ότι ο Μέλβιλ είχε καταφέρει να βρει το πέρασμα από τον αμερικανικό ρομαντισμό σε μια φρέσκια γλώσσα που συνδύαζε το στυλιζάρισμα και τους συμβολισμούς με τη ρεαλιστική αφήγηση και καταγραφή. Το πιο εντυπωσιακό όμως είναι ότι το έργο του Μέλβιλ κατάφερε να ξεπεράσει ακόμα και τους όψιμους θαυμαστές του. Στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, διαβασμένος πλέον από γενιές και γενιές, και για πολλούς στην κορυφή της αγγλικής φιλολογίας, ο Μόμπι Ντικ κατόρθωσε να εμπνεύσει τόσο ετερόκλητους δημιουργούς όσο λίγα έργα των τελευταίων 150 χρόνων. Ο Τζον Χιούστον τον έκανε ταινία το 1956, με τον Γκρέγκορι Πεκ στο ρόλο του μονομανούς καπετάνιου Έιχαμπ, και ο Κόρμακ Μακάρθι τον μνημόνευσε ως το αγαπημένο του μυθιστόρημα. Συγκροτήματα όπως οι Led Zeppelin και μπάντες του σκληρού ήχου των 90s και των 00s αφιέρωσαν στη Λευκή Φάλαινα τραγούδια και ολόκληρους δίσκους. Ο μουσικός Moby δήλωσε ότι πήρε το

cOvER STORY Εικονογράφηση του Μόμπι Ντικ του Χέρμαν Μέλβιλ από τον Τόνι Μίλιονερ.

όνομά του λόγω μακράς συγγένειας με τον Μέλβιλ, ενώ ο Γουίλ Άισνερ κατάφερε να στριμώξει το θηρίο στα καρέ των κόμικς. Ποιο ήταν το μυστικό της καθυστερημένης «επιτυχίας»; Και γιατί η σύγχρονη τέχνη συνεχίζει να νιώθει δέος μπροστά στην πρωτοφανή αγριότητα αυτού του αθάνατου Λεβιάθαν; Γιατί όσες και οποιασδήποτε προέλευσης θεωρίες και αν ακουστούν, η αινιγματική, μυστηριώδης και καθόλου φλύαρη λευκή φάλαινα μοιάζει να είναι ο επαρκέστερος εκπρόσωπος του αγνώστου; Οι φόβοι του πληρώματος του φαλαινοθηρικού Πίκουοντ δεν έχουν ακόμα κοπάσει. Η εκδίκηση που λαχταρά ο Έιχαμπ για το κομμένο του πόδι είναι ζω-

ντανή στις καρδιές πολλών και η φιλία του χριστιανού Ίσμαελ με τον ευγενή άγριο Κουίκουεγκ είναι ακόμα ζητούμενο. Οι άνθρωποι προσπαθούν ακόμα να δαμάσουν τη δύναμη που κατά τη γνώμη τους ελέγχει τον κόσμο και ορίζει τη μοίρα τους. Και, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, θα αναμετρώνται μαζί της για καιρό, είτε αυτή η δύναμη είναι η φύση, οι θεοί, η θέση των άστρων είτε η παγκόσμια ιστορία. Αυτά ακριβώς τα πράγματα που θα άφηναν τον Μόμπι Ντικ παγερά αδιάφορο. s * Συνέντευξη με τον Tίμο Κρόιζερ, συνθέτη της ηλεκτρονικής μουσικής στην παράσταση Whaletracking Unlimited, M.D. που στηρίζεται στο Μόμπι Ντικ του Χέρμαν Μέλβιλ στη σελ. 26

TO EΠOMENO ΔEKAΠENΘHMEPO Πίνα Μπάους Água & Nefés Δυο τιμητικές παραστάσεις από το Χοροθέατρο του Βούπερταλ εις μνήμην της Πίνα Μπάους: η πρώτη ένας ύμνος για την ομορφιά της Βραζιλίας και η δεύτερη για τις γοητευτικές αντιθέσεις της Κωνσταντινούπολης (7-9 Ιουλίου & 13-15 Ιουλίου αντίστοιχα, Μέγαρο Μουσικής, Αίθουσα Τριάντη) Τζόνα Μπόκαερ, Τζούντιθ Σάντσες Ρούιζ & Ντάνιελ Άρσαμ Replica Μια χορογραφία, ένας λευκός κύβος και μια σειρά από εικαστικά παιχνίδια που μπλέκουν το πραγματικό με το εικονικό (7-9 Ιουλίου, Πειραιώς 260 Ε) Ομάδα Χορού Κατρίν Ντιβερές Blowin’ Αυτοσχεδιασμοί, μουσικοί πειραματισμοί και διαδραστικότητα από την «ανυπότακτη» ποιήτρια του χορού Κατρίν Ντιβερές (10-12 Ιουλίου, Ίδρυμα Μ. Κακογιάννη) Caetano Veloso Zii e Zie Ο αγαπημένος Βραζιλιάνος τραγουδιστής συνδυάζει τις tropicalismo μελωδίες του με τη ροκ σε μια πολυαναμενόμενη συναυλία (12 Ιουλίου, Ωδείο Ηρώδου Αττικού) Λευτέρης Βογιατζής Τόκος Ο Βογιατζής μεταφέρει το καινούργιο έργο του Δημήτρη Δημητριάδη – ένα οικογενειακό δράμα για τη γέννηση, τη ζωή και τη γονιμότητα (Πειραιώς 260 Δ) Absolute Ensemble Absolute Bach Re-Invented Το τολμηρό νεοϋορκέζικο μουσικό σύνολο σε μια ανατρεπτική, προκλητική προσέγγιση του Μπαχ (13 Ιουλίου, Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς Αίθριο) Λένα Πλάτωνος Η ποίηση του Κωνσταντίνου Καβάφη ντύνεται με τους ηλεκτρονικούς ήχους της Λένας Πλάτωνος (9-10 Ιουλίου, Μικρή Επίδαυρος) Εθνικό Θέατρο Λυσιστράτη Η επαναστάτρια ηρωίδα του Αριστοφάνη βγάζει τη γλώσσα στον πόλεμο, σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα (16-17 Ιουλίου, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου) ΣXOΛIA

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 5

ζοζέ Σαραμάγκου (1922-2010)

“για τη δόξα

“

δεν ήμουν γεννημένος

O Ζοζέ Σαραμάγκου, Πορτογάλος συγγραφέας τιμημένος με το Νόμπελ, ήταν εξαιρετικός παραμυθάς, σπουδαίος ηθικολόγος και πολύ καλός άνθρωπος. Θα μπορούσε να τον πει κανείς «Καζαντζάκη της Ιβηρικής», αλλά δεν τον ενέπνεαν ούτε οι γλωσσικές ούτε οι ιδεολογικές ακρότητες του Καζαντζάκη. Aπό την Έλια Αποστολοπούλου

αιδί φτωχής αγροτικής οικογένειας που δεν κατάφερε καν να ολοκληρώσει τη βασική εκπαίδευση ήταν ο Ζοζέ Σαραμάγκου, που έγραψε τα περισσότερα έργα του μετά τα 50 του και πέθανε τις προάλλες, στις 18 Ιουνίου. Ήταν μαρξιστής, άθεος και φύσει απαισιόδοξος. «Μου είναι αδιάφορη η ιδέα της ευτυχίας, για μένα έχει μεγαλύτερη σημασία αυτό που αποκαλώ ηρεμία και αρμονία», έλεγε. Υπήρξε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Πορτογαλίας από το 1969. Αγαπημένο θέμα του ήταν τα φανταστικά σενάρια και οι ανατρεπτικές ιστορίες, ενώ ακόμα κι όταν καταπιανόταν με αφηγήσεις ξαναειπωμένες επέλεγε πάντα την αντίθετη εκδοχή, καταφεύγοντας σε παραγράφους 3-4 σελίδων χωρίς καν πολλές φορές να χρησιμοποιεί ενδιάμεσα σημεία στίξης. «Η δυνατότητα του ανέφικτου, τα όνειρα και οι παραισθήσεις είναι τα θέματα των μυθιστορημάτων μου», εξηγούσε όταν τον ρωτούσαν. Όταν, το 1998, πληροφορήθηκε ότι θα του απονεμηθεί το βραβείο Νόμπελ, είπε, σύμφωνα με τον Πορτογάλο εκδότη του: «Δεν ήμουν γεννημένος γι’ αυτή τη δόξα». Κι εκείνος του απάντησε

Βιβλιογραφία Στα ελληνικά τα βιβλία του Ζοζέ Σαραμάγκου κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Από το 1997 έως σήμερα έχουν κυκλοφορήσει τα εξής: Τα κατά Ιησούν Ευαγγέλιον (μυθιστόρημα, 1997)

Περί φωτίσεως (μυθιστόρημα, 2006)

Ιστορία της Πολιορκίας της Λισαβόνας (μυθιστόρημα, 1998)

Το μεγαλύτερο λουλούδι του κόσμου (Μια ιστορία για μικρούς και μεγάλους) (2006)

Περί τυφλότητας (μυθιστόρημα, 1998)

Περί θανάτου (μυθιστόρημα, 2007)

Όλα τα ονόματα (μυθιστόρημα, 1999)

Μικρές αναμνήσεις (αυτοβιογραφία, 2008)

Η πέτρινη σχεδία (μυθιστόρημα, 2000)

Το ταξίδι του ελέφαντα (διήγημα, 2009)

Η ιστορία της άγνωστης νήσου (διηγήματα, 2001)

Το τετράδιο (Κείμενα που γράφτηκαν για το blog, Σεπτέμβριος 2008 – Μάρτιος 2009) (2010)

Η σπηλιά (μυθιστόρημα, 2003) Ο άνθρωπος αντίγραφο (μυθιστόρημα, 2005)

6 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #19

«Μπορεί να μην ήσουν εσύ γεννημένος γι’ αυτή τη δόξα, αλλά ήμουν εγώ!». Παρά το γεγονός ότι χάρισε στην Πορτογαλία το πρώτο βραβείο Νόμπελ παρέμεινε μία προσωπικότητα που δίχασε και δέχτηκε έντονη κριτική. Το αντισυμβατικό έργο του Το Κατά Ιησούν Ευαγγέλιον αποσύρθηκε από την πορτογαλική κυβέρνηση, η οποία απέρριψε και την υποψηφιότητά του για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας. Λόγω της ρήξης του με την επίσημη Εκκλησία και τον πρώην πρωθυπουργό της Πορτογαλίας Καβάκο Σίλβα ζούσε αυτοεξόριστος στα Κανάρια νησιά από το 1992. Σε ηλικία 85 ετών, το 2008, δημιούργησε το δικό του μπλογκ (http://josesaramago.blogspot.com). Το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο Κάιν εκδόθηκε τον Νοέμβριο του 2009 και εξιστορεί με ειρωνικό τρόπο τη βιβλική ιστορία της δολοφονίας του Άβελ από τον Κάιν, προκαλώντας και πάλι την Καθολική Εκκλησία. Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του βιβλίου, ο συγγραφέας είχε πει ότι η Βίβλος είναι «ένα εγχειρίδιο κακής ηθικής» και «ένας κατάλογος με ό,τι χειρότερο έχει η ανθρώπινη φύση». Όταν κάποτε ρωτήθηκε ποιος θα ήθελε να τον υποδυθεί σε μια ταινία για τη ζωή του, απάντησε: «Ένας καλός μαύρος ηθοποιός. Ο Μόργκαν Φρίμαν για παράδειγμα». s

Κάιν (Αναμένεται σύντομα σε μετάφραση Αθηνάς Ψυλλιά)

ΣXOΛIA

Ο ΤαΤζιΟ... Ο Μπγιορν Αντρέσεν, στο ρόλο του νεαρού, ενσάρκωση ταυτόχρονα του αντικειμένου του ερωτικού πόθου και του αγγέλου του θανάτου.

Θάνατος στη Βενετία Ξαναβλέποντας την αισθητιστική προσέγγιση του τέλους, την ταινία που είχε γυρίσει το 1971 ο Λουκίνο Βισκόντι. Aπό την Κατερίνα Σχινά

εν ξέρω αν ήταν η αναμονή της συναυλίας της Concertgebouw του Άμστερνταμ στο Ηρώδειο με μια συμφωνία από τις πιο προσφιλείς μου, η αγάπη μου για τον Μάλερ και η γοητεία που μου ασκεί ο Βισκόντι, η ανάμνηση ενός αξέχαστου καλοκαιριού όπου σε ένα μυρωμένο θερινό σινεμά είδα για πρώτη φορά την παρακμή και το θάνατο να σαρκώνονται στο πρόσωπο του Ντερκ Μπόγκαρτ, όμως πριν από λίγες μέρες ξαναδιάβασα τη νουβέλα του Τόμας Μαν και ξαναείδα τον Θάνατο στη Βενετία του Ιταλού σκηνοθέτη, εκείνη την αι-

ΣXOΛIA

σθητιστική προσέγγιση του τέλους που τόσο σαγήνεψε τη νιότη μας. Κι έμεινα να αναρωτιέμαι γιατί η ταινία φάνταζε πια τόσο μετέωρη και φάλτσα, ενώ το κείμενο του Μαν τόσο αναλλοίωτο στο χρόνο, τόσο αληθινό. Δεν είμαι σίγουρη αν μπορώ να πω. Δεν είναι εύκολη υπόθεση η οπτικοποίηση ενός τόσο σύνθετου, πολυεπίπεδου λογοτεχνικού έργου. Η νουβέλα του Μαν, εκδομένη στα 1911, είναι ίσως ένα από τα σημαντικότερα έργα της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα, καθώς καταπιάνεται με τη σεξουαλική αμφισημία, την ηθική αποτυχία της τέχνης και τις ανησυχητικές εκφάνσεις της γερμανικής ιδιοσυγκρασίας –εξαιρετική αυστηρότητα και πειθαρχία από τη μια, καταπιεσμένη λαχτάρα για αισθησιακή εγκατάλειψη από την άλλη. Όμως η ταινία συρρικνώνει όλην αυτή την προβληματική σε μια μονότονη, παρατεταμένη σπουδή στην ομοφυλόφιλη επιθυμία, δίχως να καταφέρνει να της προσδώσει περιεχόμενο ομόλογο προς εκείνο του βιβλίου – δείχνοντας, δηλαδή, ότι συστατικό στοιχείο του ομοφυλόφιλου σκιρτήματος είναι η τάση προς διάρρηξη ενός αρχέγονου ταμπού και ότι η εμμονή του Άσενμπαχ με την πνευμα-

τική ομορφιά είναι αναπόφευκτα συνδεδεμένη με τα ομοερωτικά ιδεώδη της κλασικής Ελλάδας. Κι ύστερα ο Άσενμπαχ – συγγραφέας στο βιβλίο, συνθέτης στην ταινία, ένας συνδυασμός Νίτσε και Μάλερ – υποτίθεται ότι είναι κλασικός καλλιτέχνης, ταγμένος στην «καθαρότητα, τη συμμετρία και την απλότητα», που με τα χρόνια γίνεται άκαμπτος, φορμαλιστής, στείρος. Όμως κανένα απ’ αυτά τα μειονεκτήματα δεν συναντάμε στην θερμή, ευφάνταστη, παθιασμένη μουσική του Μάλερ. Αλλά είναι λες και ο Βισκόντι μπερδεύει την έννοια του «θνησιγενούς» (είναι μια κατηγορία που εκτοξεύει εναντίον της μουσικής του Άσενμπαχ ο φίλος του Άλφρεντ) με εκείνη του «πεισιθάνατου», την οποία ανενδοίαστα θα αποδίδαμε στο μαλερικό έργο. Η 5η συμφωνία, το Adagietto της οποίας χρησιμοποιήθηκε ως μουσική υπόκρουση της ταινίας του Βισκόντι, γεννήθηκε από μια εμπειρία θανάτου: τον Φεβρουάριο του 1901 ο συνθέτης παραλίγο να πεθάνει από εσωτερική αιμορραγία. Λίγους μήνες αργότερα θα αφηγούνταν στη φίλη του Ναταλί Μπάουερ-Λέχνερ ένα από τα όνειρά

του: σε μια κοινωνική συναναστροφή εμφανίζεται μπροστά του ο θάνατος με σάρκα και οστά, άνδρας ευγενής «με ευθυτενές παράστημα και άψογη ένδυση», τον καταδιώκει μέχρι την πιο απόμερη γωνιά του σαλονιού, τον αδράχνει από το χέρι «με τη σιδερένια παλάμη του» και του λέει: «Εσύ πρέπει να έρθεις μαζί μου!» Μ’ άλλα λόγια, εσύ δεν θα μπορέσεις ποτέ να απαλλαγείς από μένα, από την έμμονη ιδέα μου, από τη βαριά σκιά μου. Κι έτσι, όπως ο ίδιος ομολογούσε, η ανάγκη του να εκφραστεί μέσω της συμφωνικής μουσικής άρχιζε «μόνο εκεί όπου επικρατούν τα ζοφερά συναισθήματα, δηλαδή στην πύλη που οδηγεί στον άλλο κόσμο, στον κόσμο εκείνο όπου τα πράγματα δεν κατακερματίζονται πια από τον χρόνο και τον τόπο». Την αντιπαράθεση, ωστόσο, του Άσενμπαχ με τον θάνατο δεν την διαπερνά κανένα μεταφυσικό ρίγος - κι έτσι, η ταινία καθηλώνεται αναπότρεπτα στον αισθητισμό. Ούτε ελεγεία στην ομορφιά, ούτε πένθιμη ωδή στο «αμάρτημα του να γερνάς», μένει μια διαδοχή υπέροχων εικόνων, άδειων από τη θλίψη και την αγωνία της μουσικής που τις συνοδεύει. s

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 7

Δυο νύχτες χάρισμά μας Από τον Τηλέμαχο Αναγνώστου

γΛενΤια ΔΩρεαν Όλοι οι φίλοι του Τροχόσπιτου στη σκηνή. Τουλάχιστον μια φορά το χρόνο, μια σκηνή θεάτρου συναντά τους κατοίκους του κέντρου που ξαφνιάζονται αλλά, στο τέλος, συμμετέχουν με όλη τους την καρδιά.

ταν δυο αξέχαστες νύχτες, στις 7 και στις 8 Ιουνίου, στον πεζόδρομο της Κορεάτικης Αγοράς, στην Ερμού. Όπου ούτε ένας ούτε δύο, αλλά τριάντα δύο καλλιτέχνες ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα και ήρθαν και ξεδίπλωσαν πτυχές τους που δεν είχαμε ξαναδεί στο Τροχόσπιτο. Τραγούδησαν, έπαιξαν, τραγούδησαν και έπαιξαν και, τελοσπάντων, χάρισαν ένα κομμάτι από τον εαυτό τους στο κοινό που εντέλει έκλεψε την παράσταση. Ο Γιώργος Νανούρης άνοιξε τη βραδιά τραγουδώντας «Μια πόλη μαγική» του Μάνου Χατζιδάκι και, στη συνέχεια, στο ρόλο του παρουσιαστή-κομπέρ οδήγησε στη σκηνή την Κάτια Γέρου, τον Νίκο Πλάτανο, τον Παναγιώτη Παναγόπουλο, τον Γιώργο Γλάστρα, τη Μαρία Σκουλά, την Κίκα Γεωργίου, τους 18 Μποφώρ, τη Βικτωρία Ταγκούλη, τον Σίμο Κακάλα, τη Μάνια Παπαδημητρίου, τον Τάσο Αντωνίου, την Όλια Λαζαρίδου, τον Χρήστο Στέργιογλου, την Έλενα Μαυρίδου, τον Νίκο Καραθάνο, τους Guillotinas, τη Μαρία Πρωτόπαππα, τη Στεφανία Γουλιώτη, τον Θανάση Ευθυμιάδη, τη Λυδία Φωτοπούλου, τη Μελίνα Τανάγρη, τον Αλκιβιάδη Κωνσταντόπουλο, τον Χρήστο Λούλη, τη Δέσποινα Κούρτη, τον Σωτήρη Καραμεσίνη, τον Αργύρη Ξάφη. Στο πιάνο ο συνθέτης Χρίστος Θεοδώρου συνόδευε όλες τις διαφορετικές χροιές και τα είδη που ακούστηκαν ανταλλάσσοντας κρυφές ματιές με τους συμπαίχτες του. Και οι δύο βραδιές έκλεισαν με την Ελένη Κοκκίδου. Τι κρίμα που ήταν τόσο λίγο. s

αρμενίζοντας στην Πανεπιστημίου Από τη Μαρίλια Παπαθανασίου

ίγο πριν από την αρχή της θερινής σεζόν, και πριν ακόμη σφίξουν οι ζέστες, ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου με την υπουργό Περιβάλλοντος Τίνα Μπιρμπίλη όδευσαν προς την παραλία του Φαλήρου και παρέστησαν στην κατεδάφιση του αλησμόνητου αυθαίρετου κέντρου Φαντασία. Το κέντρο ρήμαζε από χρόνια, όμως η κίνηση ήταν συμβολική. Η Φαντασία ήταν σύμβολο μιας συγκεκριμένης εποχής και λυπήθηκαν όσοι την περίοδο της δόξας της είχαν ζήσει εκεί αξέχαστα βράδια. Άλλοι όμως έσπευσαν να μιλήσουν για επικοινωνιακό κόλπο της κυβέρνησης, μέσα στην κρίση. Εδώ χανόμαστε, θα ασχολούμαστε τώρα με κατεδαφίσεις αυθαιρέτων; είπαν. Τώρα βρήκαν να το κατεδαφίσουν, που είναι ρημάδι; πρόσθεσαν άλλοι. Υπήρξαν και μερικοί που αναρωτήθηκαν γιατί η υπουργός δεν κατεδαφίζει τα αυθαίρετα εν ενεργεία ξενυχτάδικα, τις ναυαρχίδες της νύχτας. Εμείς, τότε, ήμασταν με την υπουργό. Η Ελλάδα μπορεί να χρεοκοπήσει, σκεφτήκαμε, αλλά είναι ωραιότερο να χρεοκοπήσει με λιγότερα αυθαίρετα, ρημάδια και μη.

Λίγο αργότερα, όταν η θάλασσα των διαφημιστικών πινακίδων στη Συγγρού εξατμίστηκε, χάρη στη πρωτοβουλία της υπουργού Τίνας Μπιρμπίλη, ήμαστε και πάλι με την υπουργό. Επιτέλους, από τη Συγγρού μπορούσες να δεις τη θάλασσα, την πραγματική, χωρίς να καίνε τα μάτια σου οι κάθε λογής παρανόμως διαφημιζόμενοι.

ερί τα μέσα Ιουνίου, και όταν ο πρώτος καύσωνας ήταν πλέον πραγματικότητα στην Αθήνα, πληροφορηθήκαμε τη διακήρυξη της υπουργού Τίνας Μπιρμπίλη για την ανάπλαση της πρωτεύουσας, με τίτλο «Αθήνα-Αττική 2014». Στα μέτρα που εξαγγέλθηκαν ήταν και η πεζοδρόμηση της λεωφόρου Πανεπιστημίου. Τα σχετικά τοπογραφικά προανήγγειλαν ένα όραμα: έναν μακρύ πεζόδρομο με δέντρα πολλά και σκιερά, νερά δροσερά και παγκάκια. Και κυρίως με παιδιά που παίζουν ανέμελα ποδόσφαιρο, μπάσκετ, γιατί όχι και ρακέτες, με ποδηλάτες

8 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

που οδηγούν ανέμελοι στην ειδική λωρίδα, με μαμάδες που σπρώχνουν τα καροτσάκια, εξαιρετικά ανέμελες επίσης, και με κάθε ηλικίας διαβάτες, οπωσδήποτε ανέμελους κι αυτούς, να περπατούν κι όταν στέκονται να συναντούν άλλους και να αμπελοφιλοσοφούν. Οι οραματιστές των τοπογραφικών φαντάστηκαν ότι, κάποια στιγμή, οι ανέμελοι θα κουραστούν από το πάνω-κάτω στον πεζόδρομο, οπότε θα θελήσουν να ξαποστάσουν σε ένα από τα παρακείμενα καφενεία. Τους δίνουν λοιπόν την ευκαιρία να το κάνουν πολιτισμένα, καθώς (προσέξτε!) τα καφενεία θα έχουν τα λιγοστά, αυστηρώς αριθμημένα, τραπέζια και τις καρέκλες τους, σε αυστηρή στοίχιση! Και (προσέξτε επίσης!) οι οραματιστές έχουν προβλέψει ώστε οι ανέμελοι να ξεκουραστούν με καφέ και αναψυκτικό, χωρίς να μαρσάρουν γύρω τους δεκάδες κινούμενα μηχανάκια, χωρίς να εμποδίζουν στα περάσματα τους διαβάτες άλλα, σταθμευμένα. Δεν θα έχει εκεί πλανόδιους εμπόρους που θα έχουν απλώσει την πραμάτεια τους χαμαί ούτε διαδηλωτές του ΠΑΜΕ που θα έχουν κάνει δεύτερο σπίτι τους τον λιθόστρωτο πεζόδρομο (ένας πεζόδρομος που σέβεται τον εαυτό του και την ανάπλαση της Αθήνας πάντα οφείλει να είναι, έστω και

κατά τμήματα, λιθόστρωτος). Όταν τώρα οι ανέμελοι θελήσουν να πάνε σπίτι τους, τότε ίσως βρεθούν προ εκπλήξεως. Γιατί οι παράλληλοι στον πεζόδρομο δρόμοι, η Σταδίου και η Ακαδημίας, μπορεί να είναι κλειστοί. Για διάφορους εξωτικούς λόγους, ανοίκειους με τη ζωή της Αθήνας όπως: πάσης φύσεως πορείες (συμβασιούχων, εκδρομέων- πολέμιων του Καλλικράτη, πολέμιων των χωματερών, πολέμιων των τραπεζών…), έργα εκσκαφής (για δίκτυα ύδρευσης, άρδευσης, ηλεκτρισμού, τηλεφώνου, φυσικού αερίου), πλημμύρες, ξηρασία κ.ο.κ. Απτόητοι όμως, καθώς έχουν μπολιαστεί με την ανεμελιά του πεζοδρόμου, θα αναζητήσουν και θα βρουν τρόπους διαφυγής – πετώντας ίσως; Τι κρίμα που πρέπει να περιμένουμε μέχρι το 2014 για να δούμε το σχέδιο του ανέμελου πεζοδρόμου της Πανεπιστημίου να υλοποιείται. Μέχρι τότε, ας δεχτούμε ότι με τις ανακοινώσεις για την ανάπλαση της Αθήνας, η υπουργός Τίνα Μπιρμπίλη προσπάθησε να σαλπίσει μια νότα αισιοδοξίας στο σκληρό, λόγω σκληρής λιτότητας, και ζεστό, λόγω καύσωνα, καλοκαίρι του 2010. Διότι, αν αυτό δεν ισχύει, έχουμε λόγους να ανησυχούμε πάνω στην ανεμελιά μας σοβαρά. s

ΣXOΛIA

Το Φεστιβάλ με κάνει και κλαίω Τρεις παραστάσεις έχω δει μέχρι τώρα στο Φεστιβάλ, και από τις τρεις έχω φύγει με δάκρυα στα μάτια. Δεν πρόκειται να το αρνηθώ, κλαίω εύκολα, αλλά σπάνια δημοσίως, όχι μπροστά σε τόσο κόσμο, και ιδανικά ποτέ όταν είμαι βαμμένη…

Τιερέ δένει και λύνει στοιχεία, σκηνικά, μυς, ήχους, εκφράσεις. Δεν τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία, αλλά η αρμονία στην παραμυθένια ιστορία του, η οποία, αστεία αλλά και θλιβερή, γραπώνει τις αισθήσεις σου. Βρίσκεις και χάνεις την αφήγηση, αλλά δεν έχει σημασία, ακολουθείς το συναίσθημα και την ομορφιά, από τη μέδουσα και τον ελέφαντα (απρόβλεπτα γλυκές μορφές) που του κάνουν παρέα, την απόλαυση του ίδιου του Τιερέ για την τέχνη του, τη μουσική που τον συνοδεύει, τα αυθόρμητα ξεσπάσματα γέλιου στα διπλανά καθίσματα. Όταν αρχίζει να πετάει στο τέλος, και αφήνει το μυστικό του να αποκαλυφθεί, δε βλέπω πια τι γίνεται, τα δάκρυα έχουν θολώσει την όρασή μου, θυμώνω που δεν ξεχωρίζω τη δράση, χαίρομαι

κάτι φανταστικό συμβαίνει, μια λεπτομέρεια γεννιέται και χαίρεσαι που είσαι εκεί για να τη δεις, να ανιχνεύσεις την εξέλιξη και τον τρόπο με τον οποίο θα γεμίσει και θα πάρει την τελική της μορφή. Όλη η παράσταση βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη, αλλά η ακατέργαστη ποιότητά της είναι συγκινητική, οι χειροποίητες πατέντες αξιοθαύμαστες, το μεράκι των Système Castafiore αυθεντικά «παρών» στη σκηνή. Ένα ψηφιακό φεγγάρι φωτίζει το φόντο, και μια γιαγιάκα που κάθεται δίπλα μου, σκύβει και μου ψιθυρίζει: «Τι ρομαντικό!». Στην αλήθεια δεν είναι, αλλά το βλέπω με τα μάτια της, χαίρομαι που χαίρεται, θυμάμαι τη δική μου γιαγιά, και να σου πάλι. Δεν έχω ιδέα, δε θέλω να ξέρω, δε με νοιάζει αν πηγάζει από μένα, αν είμαι

Από την Έλενα Χρηστοπούλου

ο κακό ξεκίνησε με το Cinemascope. Οι blitz έχουν πιάσει πλέον το νόημα και χειρίζονται άψογα το υλικό τους. Έχει τέτοια ροή η παράσταση, που σχεδόν θυμώνω γιατί νιώθω θύμα του πολυδιάστατου σχεδιασμού ήχου και κυρίως των μελετημένων μουσικών επιλογών τους. Ανελέητοι οι συναισθηματικοί βομβαρδισμοί τους: Μετά τους πένθιμους, αφοπλιστικούς στίχους του ποιήματος Funeral Blues του W.H. Auden (δανεισμένου από το 4 γάμοι και 1 κηδεία), αρχίζουν τα πρώτα σφιξίματα. Η καρδούλα σου πεταρίζει με τη λυτρωτική μουσική του Ζορζ Ντελερί από την Περιφρόνηση του Γκοντάρ

cASTAfIORE μΟυ ΤΟ μανΤιΛι ΣΟυ Ποτάμι κυλούν τα δάκρυα στις παραστάσεις του Φεστιβάλ. Στη φωτογραφία, στιγμιότυπο από την παράσταση Stand Alone Zone των Système Castafiore.

και οι σταγόνες γίνονται κορόμηλα. Και πάνω που συνέρχεσαι και περιμένεις να δεις πώς θα τελειώσει ο κόσμος στο σύμπαν τους, ξεσπαθώνουν και κλέβουν τον άτιμο μονόλογο από το Συνεκδοχή, Νέα Υόρκη - «Είμαι τόσο λυπημένη! Τόσο θυμωμένη! Για τόσο πολύ καιρό! Να πάτε να γαμηθείτε όλοι σας! Αμήν!». Ουφ, αναφιλητά, ανάκατα με λίγο γέλιο (αυτό το «αμήν!», τόσο πικρό και αστείο), τι ευτυχία… Μετά, ήρθε ο Ραούλ του Τζέιμς Τιερέ. Ένας άνθρωπος μόνος του, προσπαθεί να ξεφύγει από τα όρια της καλύβας του, του κόσμου του, του εαυτού του. Συνομιλεί με τα αντικείμενα που τον τριγυρίζουν, με τους τοίχους, με τη σκιά του. Ο

ΣXOΛIA

που κλαίω τόσο ζεστά, τελειώνει η παράσταση και για ώρα μετά είμαι ακόμα υπό την επήρεια, τριπάρω μόνη μου. Στο Stand Alone Zone τα πράγματα είναι διαφορετικά. Γελάω με την καρδιά μου στην αρχή, τι παιχνιδιάρικη διάθεση! Τι ωραία, ξεκούδουνη κίνηση! Ίσως να το γλιτώσω αυτή τη φορά, σκέφτομαι. Μετά όμως έρχεται το παιδάκι που υποφέρει από έναν ανείπωτο πόνο, σιγά σιγά αναδιπλώνεται η ιστορία, εμφανίζονται μια μια οι υπέροχες μάσκες, σε ρουφάνε οι τρισδιάστατες προβολές. Μπαίνω και βγαίνω στην ατμόσφαιρα, αποζητώ την ένταση και τη συνοχή σε σημεία, μερικά από τα νούμερα δε λειτουργούν, αλλά κάθε λίγο και λιγάκι, όλο

ευσυγκίνητη αυτές τις μέρες, αν οι ορμόνες μου κάνουν πάρτι, αν είμαι η μόνη που της συμβαίνει (αν και απ’ ότι έχει πιάσει τ’ αυτί μου, υπάρχουν πολλά παρόμοια κρούσματα από διαφορετικές μεριές και ηλικίες, από άντρες και γυναίκες). Δε με απασχολεί αν τα έργα που έχω δει δεν είναι γίγαντες της καινοτομίας ή της διανόησης – μου αρκεί που λειτουργούν ως σύνολα, που συγκεντρώνονται στο συναίσθημα, τις αισθήσεις και τις εικόνες. Το μόνο που γνωρίζω είναι πως χρόνια έχω να βιώσω τόση συγκεντρωμένη καλλιτεχνική κατάνυξη και είμαι ευτυχισμένη. Χμμ, τι έχει σειρά; Ντουνταμέλ. Τώρα ξέρω, χωρίς μάσκαρα. s

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 9

Τόμας Οστερμάγερ

η κρίση και τα λεφτά Από την Ιφιγένεια Ταξοπούλου Φωτογραφία: Βαρβάρα Παπαδοπούλου

Ο Ζερόμ Κερβιέλ, Γάλλος χρηματιστής ετών 33, δικάζεται στο Παρίσι αυτές τις ημέρες κατηγορούμενος για κατάχρηση εμπιστοσύνης και για σειρά παράνομων ενεργειών που προκάλεσαν στη Société Générale, την τράπεζα στην οποία εργαζόταν, ζημιές 4,9 δισ. ευρώ. Η υπόθεση αντιμετωπίστηκε ως ένα ακόμη πλήγμα στην αξιοπιστία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, ενώ η γνωστή τράπεζα βρέθηκε στο χείλος της κατάρρευσης. Ωστόσο, η περίπτωση Κερβιέλ δημιούργησε μια κάποια αμηχανία στον Τύπο και την κοινή γνώμη, διότι ο νεαρός χρηματιστής δεν φάνηκε, με τα μέχρι τώρα στοιχεία, να έχει αποκομίσει κανένα οικονομικό όφελος. Κάποιοι αντιμετωπίζουν τον Κερβιέλ ως θύμα του συστήματος, ενώ εγείρεται το ερώτημα: μπορεί ένα οικονομικό σκάνδαλο να μη συνδέεται μόνο με την απληστία; Αυτή την γκρίζα ζώνη μεταξύ αιτίας και αποτελέσματος, την πολυπλοκότητα δηλαδή του ανθρώπινου παράγοντα, επιχειρεί να φωτίσει η κατά Τόμας Οστερμάγερ εκδοχή του Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν. Γραμμένο από τον Ίψεν κοντά στο τέλος της συγγραφικής του καριέρας, το έργο μας βάζει στον πειρασμό να τραβήξουμε ευθείες γραμμές ανάμεσα στον Μπόρκμαν, τον Νορβηγό τραπεζίτη του 19ου αιώνα, και τους διάφορους Κερβιέλ και Μπέρναρντ Μέιντοφ της εποχής μας. «Είναι ένα κείμενο που εκ πρώτης όψης ταιριάζει απόλυτα με την παγκόσμια οικονομική κρίση», λέει ο Γερμανός σκηνοθέτης. «Έχουμε έναν τραπεζίτη που καταστρέφει τους πελάτες του και καταλήγει στη φυλακή. Αυτό διαβάζουμε σε πρώτο επίπεδο. Θεωρώ, όμως, ότι αποτελεί εύκολη λύση να προτείνει κανείς μια ανάγνωση όπου όλοι οι τραπεζίτες του κόσμου παρουσιάζονται ως εγκληματίες. Προσωπικά, θα ήθελα οι θεατές να δουν τον Μπόρκμαν ως άνθρωπο, όχι ως χρηματιστή. Είχα αποφασίσει να ανεβάσω το έργο πολύ πριν ξεσπάσει η κρίση, επειδή για μένα ο Μπόρκμαν είναι ένας καταστροφικός ιδεαλιστής. Ένας

ηλικιωμένος άνθρωπος που κάνει τον απολογισμό της ζωής του και μετράει πόσα θυσίασε για χάρη της δουλειάς του. Ακριβώς όπως ένας καλλιτέχνης, αφοσιωμένος στην τέχνη του, θυσιάζει την προσωπική του ζωή. Το ξέρω ότι αυτό ακούγεται αυτοβιογραφικό και παραδέχομαι ότι έτσι είναι. Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση που με ενδιαφέρει: πιστεύω ότι πρόκειται για ένα έργο που μιλάει για τη διπλή όψη της αμφιβολίας. Είναι πολύ σημαντικό να αμφιβάλλει κανείς κάπου κάπου για τον εαυτό του και τις προθέσεις του, διότι έτσι μπορεί ίσως να αποφύγει τα μεγάλα λάθη. Από την άλλη, είσαι υποχρεωμένος να εξορίζεις την αμφιβολία εάν θέλεις να πετύχεις τον στόχο σου, όταν έχεις ένα όραμα. Εάν αμφιβάλλεις, δεν μπορείς ποτέ να ολοκληρώσεις τίποτα…». Ο Τόμας Οστερμάγερ βρίσκεται στο τιμόνι του ιστορικού βερολινέζικου θεάτρου Σαουμπίνε από το 1999, αρχικά ως μέλος της συλλογικής, τετραμελούς διευθυντικής ομάδας και από το 2004 ως καλλιτεχνικός διευθυντής. Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτύξει μια σταθερή και δημιουργική σχέση με το Φεστιβάλ Αθηνών, αλλά και με το αθηναϊκό κοινό, που το 2006 είχε την ευκαιρία να δει άλλη μία, βραβευμένη, ιψενική του παράσταση, τη Νόρα. Για τον Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν ο Οστερμάγερ εγκατέλειψε προσωρινά την (εν πολλοίς νεανική) ομάδα του στη Σαουμπίνε και συνεργάστηκε με μερικούς από τους πλέον καταξιωμένους ηθοποιούς του γερμανικού θεάτρου (Γιόζεφ Μπιρμπίχλερ, Άνγκελα Βίνκλερ, Κίρστεν Ντένε). Η παράσταση έκανε την πρεμιέρα της το 2008 στη γαλλική πόλη Ρεν, στο Εθνικό Θέατρο της Βρετάνης, ως συμπαραγωγή της Σαουμπίνε με τα έξι ευρωπαϊκά θέατρα που συμμετέχουν στο δίκτυο «Πρόσπερο». Πριν ξεκινήσει μια επιτυχημένη ευρωπαϊκή περιοδεία, ο Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν παρουσιάστηκε στο Βερολίνο και το Παρίσι, αποσπώντας ενθουσιώδη σχόλια και κερδίζοντας το μεγάλο βραβείο των κριτικών στη Γαλλία ως η καλύτερη ξένη παράσταση της θεατρικής περιόδου 2008-2009. «Μέσα στην κρίση του καπιταλιστικού συστήματος», λέει ο Οστερμάγερ, «μας απομένει μόνο το κα-

10 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

ταφύγιο της οικογένειας ή της καριέρας. Αυτές ήταν οι αξίες της μεσαίας τάξης στον 19ο αιώνα. Επιστρέφουμε στον Ίψεν, που ταιριάζει στη γενιά μας περισσότερο απ’ ό,τι ο Τσέχοφ. Ο Ίψεν δεν αναλώνεται σε συναισθηματισμούς. Μας δείχνει πώς οι άνθρωποι γίνονται έρμαια της κοινωνίας, πώς παγιδεύονται μέσα στις συμβάσεις και πώς αγωνίζονται για να βρουν κάποια διέξοδο προς την ελευθερία τους».

Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν και Ίψεν Το φθινόπωρο του 1895, ο Ερρίκος Ίψεν, διάσημος πλέον συγγραφέας, επισκέπτεται την έκθεση του νεαρού καλλιτέχνη Έντβαρντ Μουνκ. Οι δύο άνδρες γνωρίζονται ήδη και έχουν αναπτύξει μια σχέση αλληλοεκτίμησης παρά τη μεγάλη διαφορά ηλικίας που τους χωρίζει. Η εν λόγω έκθεση του Μουνκ έχει προκαλέσει μεγάλο σκάνδαλο στην Κριστιάνια (μετέπειτα Όσλο) και ο ζωγράφος δέχεται σφοδρή επίθεση από την κριτική. Η επίσκεψη του Ίψεν είναι μια δημόσια επίδειξη αλληλεγγύης προς τον Μουνκ, με τον οποίο περιηγείται την έκθεση δείχνοντας μεγάλο ενδιαφέρον και θαυμασμό για το έργο του. «Όπως συνήθως, ετοιμάζω και πάλι κάτι διαβολικό, κάτι που θα σε ενδιαφέρει», λέγεται ότι είπε ο Ίψεν στον Μουνκ εκείνη την ημέρα, προαναγγέλλοντας την έκδοση του Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν την επόμενη χρονιά. Είναι γνωστό ότι ο Ίψεν και το έργο του υπήρξαν πηγή έμπνευσης για δεκάδες πίνακες του Μουνκ. Ιδιαίτερη όμως σχέση ανέπτυξε ο ζωγράφος με τον Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν, πράγμα που αποτυπώνεται σε μια μεγάλη σειρά από δημιουργίες του ζωγράφου οι οποίες αναφέρονται άμεσα στο συγκεκριμένο έργο του Ίψεν. Ο εγωκεντρικός και ιδιοφυής τραπεζίτης Μπόρκμαν αποφασίζει να υλοποιήσει ένα μεγαλεπήβολο και πολύπλοκο επενδυτικό σχέδιο υψηλού ρίσκου, καταχρώμενος τα χρήματα των πελατών του. Το

σχέδιο τελικά αποτυγχάνει και τον οδηγεί στη φυλακή. Στην πορεία, εκτός από τους πελάτες του, έχει καταστρέψει και διαλύσει την οικογένειά του. Όταν αποφυλακίζεται, κλείνεται σε ένα δωμάτιο όπου ζει για χρόνια απομονωμένος. Το έργο διαδραματίζεται ένα παγωμένο χειμωνιάτικο βράδυ («μετά τον Μπόρκμαν δεν έχει πλέον νόημα να ζωγραφίζει κανείς χειμωνιάτικα τοπία», φέρεται να έχει πει ο Μουνκ), όταν ο Μπόρκμαν κάνει την τελευταία του εμφάνιση και αντιμετωπίζει εφ’ όλης της ύλης το παρελθόν του. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ο Ίψεν εμπνεύστηκε την προσωπικότητα του Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν από ένα σκάνδαλο που είχε ξεσπάσει στην Κριστιάνια το 1851, όταν κάποιος υψηλός αξιωματούχος κατηγορήθηκε και καταδικάστηκε για κατάχρηση. Ο ίδιος αρνήθηκε τις κατηγορίες, έκανε μια απόπειρα αυτοκτονίας, αλλά τελικά οδηγήθηκε στη φυλακή. Όταν αποφυλακίστηκε λέγεται ότι κλείστηκε στο σπίτι του και δεν ξαναμίλησε σε κανέναν, ούτε στην ίδια του τη γυναίκα. Ο Μουνκ, βέβαια, ήταν εξαρχής πεπεισμένος ότι η προσωπικότητα του Μπόρκμαν ήταν στην πραγματικότητα η αυτοβιογραφική χειρονομία του Ίψεν προς το τέλος της καριέρας του. Αν ανατρέξει κανείς στη βιογραφία του Ίψεν θα βρει σίγουρα ορισμένα στοιχεία που δημιουργούν αναλογίες με τον θεατρικό χαρακτήρα που δημιούργησε. Ωστόσο, η ταύτιση του τραπεζίτη με τον καλλιτέχνη, όπως την εννοεί ο Μουνκ, εντοπίζεται αφενός στη στιγμή που η ιδιοφυία μετατρέπεται σε αυτοκαταστροφική εμμονή, αλλά και στην πιθανότητα ενός οδυνηρού απολογισμού – του ελλειμματικού ισολογισμού μιας ζωής. s Στο κείμενο περιέχονται αποσπάσματα από τη συνέντευξη που μας παραχώρησε ο Τόμας Οστερμάγερ, τον περασμένο μήνα στο Βερολίνο. Ο βασικός κορμός της συνέντευξης θα παρουσιαστεί με την ευκαιρία της παράστασης του Οθέλλου στην Επίδαυρο.

O Τόμας Οστερμάγερ σκηνοθετεί μερικά από τα λαμπρότερα ονόματα του γερμανικού θεάτρου: από τον Ίψεν φτάνει τρέχοντας ιλιγγιωδώς στην εποχή μας, που ζει τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης - αλλά και μιας κρίσης απείρως πιο πολύπλοκης. Υπαρξιακής και ηθικής.

ΘεαΤρΟ

Info Σαουμπίνε – Τόμας Οστερμάγερ Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν, Ερρίκος Ίψεν Ο Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν, αποτυχημένος τραπεζίτης και καταχραστής, εγκαταλείπει την Γκούνχιλ και παντρεύεται τη δίδυμη αδελφή της για τα λεφτά. Μετά τη φυλάκισή του αποφασίζει να μείνει έγκλειστος στο δωμάτιό του μέχρι το θάνατό του. Σαν «άρρωστος λύκος» βηματίζει στο κλουβί του πάνω απ’ το σαλόνι για οκτώ χρόνια. Πειραιώς 260, Χώρος Η΄ 24 - 27 Ιουνίου, 21:00 Εισιτήρια: €25, €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό)

εΧειΣ αγΟραΣει ρεΒΟΛΒερ; Ο Τόμας Οστερμάγερ φωτογραφίζεται για την εφ στο Βερολίνο, μπροστά σε μια αφίσα που θέτει το ερώτημα του τίτλου. Ο δικός του Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν μιλάει για μια κοινωνία σε κρίση. Αλλά πρωτίστως, όπως εξηγεί ο σκηνοθέτης, μιλάει για την αμφιβολία που κατατρύχει κάθε σοβαρό άνθρωπο. Αλλά και για τους τρόπους με τους οποίους ξεπερνιούνται οι αμφιβολίες, απαραίτητη προϋπόθεση για τη ζωή και για τη δημιουργία. Απέναντι, στιγμιότυπο από την παράσταση.

ENA αΞεΧαΣΤΟ ΠρΟΣΩΠΟ Το πιο αινιγματικό βλέμμα του σύγχρονου γαλλικού θεάματος. Η Ιζαμπέλ Ιπέρ κατακτώντας τα σύνορα του μύθου.

Ένα λεωφορείο

ιζαμπέλ

υπερτάτη Η Ιζαμπέλ Ιπέρ ανεβαίνει στο Λεωφορείο του Κριστόφ Βαρλικόφσκι και κατεβαίνει στην Αθήνα ως Μπλανς Ντιμπουά. Μόνο που η Ιπέρ δεν θέλει να εξαρτάται από την καλοσύνη κανενός, απλά δεν χορταίνει να βασανίζεται… Από την Έλενα Χρηστοπούλου

Info Ένα λεωφορείο – Κριστόφ Βαρλικόφσκι Ο Κριστόφ Βαρλικόφσκι σκηνοθετεί μία παράσταση βασισμένη στο Λεωφορείον ο Πόθος του Τένεσι Ουίλιαμς. Η προσωπική γραφή του πολωνού σκηνοθέτη συναντά την μεγάλη Ιζαμπέλ Ιπέρ στο ρόλο της Μπλανς Ντιμπουά. Πειραιώς 260, Χώρος Η΄ 2 - 5 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: €25, €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό)

ΘεαΤρΟ

ποτε ακούω το όνομα της Ιζαμπέλ Ιπέρ μου έρχεται συνειρμικά στο μυαλό το τραγούδι «Psycho Killer». Οι Talking Heads με αφετηρία το μακάβριο και το τρομαχτικό (ήτοι τις σκέψεις ενός κατά συρροή δολοφόνου) δημιούργησαν μια από τις ωραιότερες και πιο εθιστικές μελωδίες στην ιστορία της μουσικής. «Qu’estce que c’est?», «Τι είναι αυτό;» ρωτάνε. Τι είναι αυτή η ηθοποιός, αναρωτιέμαι κι εγώ, που μπορεί να αποτυπώσει τις πιο άσχημες, αηδιαστικές, φρικιαστικές πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς και να τις μετατρέψει σε κάτι όμορφο; – κάποιοι το λένε απλά τέχνη. Πόσο ακαταμάχητη είναι που καταφέρνει να κερδίσει την αδιαπραγμάτευτη συμπαράστασή μας στις ψυχωτικές, μαζοχιστικές ή (αυτο)καταστροφικές διαδρομές της; Πόσο απέραντο είναι το ταλέντο της, που ακόμα και όσοι την αντιπαθούν φανατικά μπορεί να σημειώνουν τις προσωπικές ή υποκειμενικές αντιρρήσεις τους, αλλά δεν τολμούν να αμφισβητήσουν τις ερμηνευτικές της ικανότητες; Μια γυναίκα, η οποία αποφάσισε ότι θέλει να γίνει ηθοποιός στα δώδεκά της χρόνια, όταν είδε την ταινία Όταν περνούν οι γερανοί του Μιχαήλ Καλατόζοφ – και όχι κάποια πιο κοινότοπα αγαπημένη όπως το Λιμάνι της αγωνίας ή ο Επαναστάτης χωρίς αιτία– δεν θα μπορούσε παρά να χαράξει στη συνέχεια μια αντίστοιχα εκκεντρική πορεία. Από το ξεκίνημά της ακόμα, με τους σεξουαλικούς πειραματισμούς του χαρακτήρα της στον Χορό των καταραμένων του Μπερτράν Μπλιέ ή την ερωτική και κοινωνική ταπείνωση της Δαντελοπλέκτρας του Κλοντ Γκορετά, μπορεί να διακρίνει κανείς τη ροπή της προς ρόλους που στέκονται πέρα από το συνηθισμένο, που τρυπάνε βαθιά στην καρδιά της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης και προκαλούν με την τόλμη τους. Από μόνη της άλλωστε έχει δηλώσει πως δεν βρίσκει

λόγο να κάνει κάτι αν αυτό δεν σοκάρει. Και με τις συμμετοχές της σε ταινίες όπως η Τελετή, η Βιολέτ και η Μαντάμ Μποβαρί του Κλοντ Σαμπρόλ, η Δασκάλα πιάνου του Μίκαελ Χάνεκε, η Μητέρα μου του Κριστόφ Ονορέ, ακόμα και με την αποτυχία της Πύλης της Δύσης του Μάικλ Τσιμίνο, κάνει ακριβώς αυτό: προ(σ)καλεί το κοινό με τις αντισυμβατικές επιλογές και τις ερμηνευτικές υπερβάσεις της. Το ίδιο το DNA της Ιζαμπέλ Ιπέρ φαίνεται να έχει καθοριστεί από αντιφάσεις νοσηρού-θελκτικού, κρύου-ζεστού, αυστηρού-παιχνιδιάρικου, οι οποίες δημιουργούν βραχυκυκλώματα σε οποιαδήποτε λογική προσέγγιση της έλξης που ασκεί. Με ένα αινιγματικό πρόσωπο που κάνει το μειδίαμα της Τζιοκόντα να φαντάζει σαν κάτι από καιρό αποκρυπτογραφημένο (η ίδια είχε πει στο παρελθόν πως είναι περισσότερο ένα ερωτηματικό, παρά μια πρόταση), παραδίδει απόλυτες ερμηνείες. Το πρόσωπο είναι και το σημαντικότερο εργαλείο της, με το οποίο πολύ συνειδητά αποπροσανατολίζει τις εντυπώσεις: χλωμό, αλλά εκφραστικό, διάφανο, αλλά μυστήριο, εκ πρώτης όψεως κοινό, από κοντά μοναδικό. Και μετά έρχονται τα μάτια. Έχοντας κάνει επιστήμη την απεικόνιση της απάθειας, της ανίας και της παραίτησης, το βλέμμα της μπορεί να κοιτά στο κενό, αλλά δεν είναι ποτέ άδειο – αντιθέτως το φορτίζει με ένταση, εικόνες, υπόνοιες και συναισθήματα. Γι’ αυτό και τόσοι σκηνοθέτες, από τον Σαμπρόλ, τον Γκοντάρ και τον Μπερτράν Ταβερνιέ ως τον Φρανσουά Οζόν, τον Χαλ Χάρτλεϊ και τον Ντέιβιντ Ο. Ράσελ, λατρεύουν να κολλάνε την κάμερά τους πάνω της σε τόσο κοντινά πλάνα που σου κόβουν την ανάσα και σε κάνουν να τη θαυμάζεις ακόμα περισσότερο για την άνεση με την οποία εκτίθεται στο φακό. Είναι σχεδόν αστείο, αλλά η Ιπέρ αποτελεί την περίτρανη απόδειξη του γνωμικού του γραμματόσημου: όσο πιο πολύ μας φτύνει, τόσο πιο πολύ την αποζητούμε∙ όσο πιο μεγάλη απόσταση χτίζει,

τόσο πιο ισχυρά μαγνητίζει. Όσο πιο κλειστή και απομονωμένη από τα επαγγελματικά κρατά την προσωπική της ζωή, τόσο πιο πολυβραβευμένη και περιζήτητη γίνεται. Όπως και με τις εκλεκτικές επιλογές της σε ρόλους και ταινίες, έτσι και στη ζωή κινείται κόντρα σε προβλέψεις ή προσδοκίες. Στις Κάννες πέρσι, όπου ήταν πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του Φεστιβάλ, γράφονταν διαρκώς σχόλια για τον δύστροπο χαρακτήρα της, όπως και για το σαμποτάζ που υποτίθεται ότι είχε κάνει εναντίον του Κουέντιν Ταραντίνο (ο οποίος την είχε αρχικά διαλέξει για τους Άδωξους μπάσταρδους, αλλά στη συνέχεια άλλαξε γνώμη). Για άλλη μια φορά, αγνόησε τους πάντες και, παρά τις κακές γλώσσες, δεν φοβήθηκε να τιμήσει με τον Χρυσό Φοίνικα τον συνεργάτη της Μίκαελ Χάνεκε για τη Λευκή κορδέλα. Ο τελευταίος την περιγράφει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο: «Η Ιπέρ έχει ένα μοναδικό τρόπο να υποδύεται βασανισμένους χαρακτήρες. Από τη μια πλευρά βλέπεις μια ακραία οδύνη, και από την άλλη ξεπροβάλλει η ψυχρή διανοητικότητά της. Κανένας άλλος ηθοποιός δεν μπορεί να συνδυάσει αυτά τα δυο στοιχεία». Η ίδια μάλιστα λέγεται πως αποφάσισε να παίξει στο Ο σώζων εαυτόν σωθήτω του Γκοντάρ με μια πρόταση μονάχα του σκηνοθέτη για το ρόλο: «Το πρόσωπό της συμβολίζει τα βάσανα του ανθρώπου». Τελικά, πέρα από κάθε αντίθεση ή σύγκρουση, εσωτερική ή εξωτερική, καλλιτεχνική ή προσωπική, ο λόγος που η Ιπέρ κατορθώνει να αποσπά την προσοχή σε ό,τι και να κάνει είναι γιατί όχι μόνο προσφέρει χώρο για τους ανείπωτους καημούς μας, τα μαύρα κρυμμένα ψυχο-εντόσθιά μας, αλλά τα αγκαλιάζει κιόλας και τα αγαπά. Η συνάντησή της με τον κατεξοχήν βασανισμένο χαρακτήρα της Μπλανς Ντιμπουά ήταν λοιπόν απλά θέμα χρόνου. Και δεν είναι απίθανο να κάνει την ανατροπή, να αφήσει τη βεντάλια κάτω, να πιάσει μια καραμπίνα και να τινάξει τον Κοβάλσκι στον αέρα. Αμήν. s

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 13

Top 10 Η Ιζαμπέλ στα καλύτερά της 1. Η Ιπέρ κλείνεται στο μπάνιο και ακρωτηριάζει τα γεννητικά της όργανα με μια λεπίδα στη Δασκάλα πιάνου του Μίκαελ Χάνεκε. Ουδέν σχόλιο.

η ΒαΣιΛιΣΣα ΤΟυ ART HOuSE Από πάνω προς τα κάτω: Απηυδισμένη Μαντάμ Μποβαρί στην ταινία του Κλοντ Σαμπρόλ· και κούκλα και φιλόσοφος στο I Heart Huckabees του Ντέιβιντ Ο. Ράσελ· λιώνοντας στα πατώματα για τον Μπενουά Μαζιμέλ στη Δασκάλα πιάνου του Μίκαελ Χάνεκε· γεροντοκόρη θεία στις 8 γυναίκες του Φρανσουά Οζόν. Κάτω δεξιά: Στολίζοντας το κόκκινο χαλί του Φεστιβάλ Καννών.

2. Σε μια σεκάνς που έχει περάσει στο πάνθεον των καλτ κινηματογραφικών στιγμών, η Ιπέρ, ροδαλή νεαρά, χάνει την παρθενιά της από τον Ζεράρ Ντεπαρντιέ και τον Πατρίκ Ντεγουαρέ, με τη Μίου Μίου να κοιτάει και να σιγοντάρει, στον Χορό των διεφθαρμένων του Μπερνάρ Μπλιέ. 3. Στη Δαντελοπλέκτρα του Κλοντ Γκορετά, γδύνεται με αργές κινήσεις και πλησιάζει ολόγυμνη τον Ιβ Μπενετόν, ο οποίος στέκεται στο παράθυρο με την πλάτη σ’ αυτήν. Τη νιώθει κοντά του, της πιάνει το σβέρκο, αλλά δεν γυρνάει καν να την κοιτάξει. Απορριφθείσα, χαμηλώνει το κεφάλι κι επιστρέφει στο κρεβάτι, όπου και φορά ταπεινωμένη τη νυχτικιά της. 4. Ως Γαλλίδα φιλόσοφος, οπαδός του μηδενιστικού ατομικισμού, βουτάει ανελέητα το κεφάλι του Τζέισον Σουόρτσμαν μέσα σε μια λίμνη λάσπη στο I Heart Huckabees του Ντέιβιντ Ο. Ράσελ. 5. Καταργώντας τα όρια της σχέσης μητέρας-παιδιού, κρατάει στην αγκαλιά της το γιο της ενώ εκείνος αυνανίζεται στην ταινία Η μητέρα μου του Κριστόφ Ονορέ, η οποία είναι βασισμένη στο τελευταίο μυθιστόρημα του Ζορζ Μπατάιγ. 6. Ως πρώην καλόγρια, νυν συγγραφέας πορνό λογοτεχνίας, στο Amateur του Χαλ Χάρτλι, έχει βγει σε ραντεβού με έναν τύπο για πρώτη φορά, πάνε στο σινεμά κι εκείνος αρχίζει να τη χουφτώνει. «Τι κάνεις εκεί;». «Σε παρενοχλώ», της λέει εκείνος. «Κι αυτό είναι κάτι που θα ’πρεπε να μ’ αρέσει;». 7. Το παιχνιδιάρικο και υπαινικτικό ύφος της όταν τρυπάει το δάχτυλό της με μια βελόνα ή όταν βγάζει τη γλώσσα για να γλείψει την τελευταία σταγόνα που έχει μείνει σ’ ένα ποτήρι σφηνάκι, η λαχτάρα στο βλέμμα στο χορό που έχει πάει με τον άντρα της, και κυρίως οι βασανιστικές εναλλαγές στις εκφράσεις του προσώπου της καθώς περιμένει να πεθάνει σαν Μαντάμ Μποβαρί (σε σκηνοθεσία Κλοντ Σαμπρόλ). 8. Η γεροντοκόρη θεία Αγκουστίν στο 8 γυναίκες του Φρανσουά Οζόν δίνει ρέστα παίζοντας το Message Personel της Φρανσουάζ Αρντί στο πιάνο. 9. Καθώς στέκεται πάνω από το πτώμα του Ζαν Πιερ Κασέλ λέει με απαξιωτική περιφρόνηση: «Τουλάχιστον τώρα δεν θα τον πονάει το δόντι του» και περνά με τρομαχτική ψυχραιμία στο σαλόνι για να ξεκληρίσει την υπόλοιπη οικογένειά του. Στην Τελετή του Κλοντ Σαμπρόλ. 10. Και για να αναφέρουμε μια θεατρική της εμφάνιση, αξέχαστη θα μείνει η ερμηνεία της σαν Μαρκησία Ντε Μερτέιγ στο Κουαρτέτο του Ρόμπερτ Γουίλσον (που είχε παρουσιαστεί στο Φεστιβάλ Αθηνών πριν τρία χρόνια), όπου με τη συγκλονιστική κινησιολογία της, με τον τρόπο που σήκωνε το χέρι της, έλεγε όσα δεν εξέφραζε το στόμα της, πραγματοποιώντας ένα επιπλέον ξεχωριστό προσωπικό σχόλιο πάνω στο κείμενο. s

14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

ΘεαΤρΟ

Ένα λεωφορείο

Κριστόφ Βαρλικόφσκι

διαρκώς σε

κίνηση

Από την Ιφιγένεια Ταξοπούλου

νας «Γάλλος» στην Πολωνία ή ένας Πολωνός στη Γαλλία; Ή μήπως ένας ευρωπαίος σκηνοθέτης του πολωνικού θεάτρου; Ο Κριστόφ Βαρλικόφσκι, πολυβραβευμένος και συχνά αμφιλεγόμενος, διεκδικεί για το θέατρό του διπλή υπηκοότητα και, για τον εαυτό του, τις πολλαπλές ταυτότητες που ανακαλύπτει σε κάθε νέο καλλιτεχνικό εγχείρημα. Μέσα σε δεκαπέντε χρόνια διέγραψε μια εντυπωσιακή πορεία, ξεκινώντας ως αφοσιωμένος επίγονος του σημαντικότερου εν ζωή Πολωνού θεατράνθρωπου, του Κρίστιαν Λούπα, για να κατακτήσει τελικά ένα γοητευτικό προσωπικό ιδίωμα, που τον ανέδειξε σε έναν από τους πλέον περιζήτητους σκηνοθέτες στην Ευρώπη. Σταθερή πλέον –καλλιτεχνική (λένε οι θαυμαστές του) και εμπορική (λένε οι επικριτές του)– αξία στο ευρωπαϊκό θεατρικό στερέωμα, είναι μόνιμος επισκέπτης ή συνεργάτης στις μεγαλύτερες σκηνές και τα πιο φημισμένα φεστιβάλ.

Υπήρξατε μαθητής του Κρίστιαν Λούπα, ενός ανθρώπου που έχει διαμορφώσει μια ολόκληρη γενιά σκηνοθετών, η οποία σήμερα συνιστά σε μεγάλο βαθμό το σύγχρονο πολωνικό θέατρο. Επιπλέον, είχατε την ευκαιρία στα πρώτα σας βήματα να συναντήσετε μεγάλες μορφές του ευρωπαϊκού θεάτρου, τον Τζόρτζιο Στρέλερ, τον Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, τον Πίτερ Μπρουκ – με τον οποίο μάλιστα συνεργαστήκατε. Ήταν τόσο μεγάλη η τύχη σας ή είχατε φτιάξει συνειδητά ένα τέτοιο σχέδιο για τον εαυτό σας; Κ.Β.: Δεν ήταν ακριβώς τυχαία όλα αυτά. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 το θέατρο της Ανατολικής Ευρώπης βρισκόταν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Επρόκειτο για μια γενικότερη τάση της εποχής: η Ευρώπη κοίταζε ανατολικά και εμείς ανοιγόμασταν προς τη Δύση. Ο Στρέλερ, βέβαια, έπαιξε μεγάλο ρόλο σε αυτή την προσέγγιση. Από την άλλη, ο Κρίστιαν Λούπα ήταν τότε στο απόγειο της καριέρας του και συνομιλητής όλων αυτών των καλλιτεχνών. Αυτό άλλωστε οδήγησε και στη γνωριμία μου με τον Πίτερ Μπρουκ.

Πόσο καθοριστικές υπήρξαν αυτές οι συναντήσεις σε σχέση με τη μετέπειτα πορεία σας; Μια διαφορετική εκδοχή του μέλλοντος θα ήταν να είχατε επικεντρώσει τη δουλειά σας στην Πολωνία, ως χαρισματικός μαθητής του Κρίστιαν Λούπα και ταλαντούχος σκηνοθέτης. Εξάλλου ανήκατε σε μια γενιά που οι κριτικοί είχαν ονομάσει «και πιο νέοι και με περισσότερο ταλέντο». Κ.Β.: Όπως ξέρετε, ξεκίνησα να ασχολούμαι με το θέατρο σε ηλικία είκοσι εννέα ετών. Ήμουν, θα έλεγα, αρκετά ώριμος πνευματικά. Είχα ολοκληρώσει τις σπουδές μου στην Κρακοβία (σ.τ.Σ.: γαλλική φιλολογία, φιλοσοφία και ιστορία) και είχα ζήσει κάποια χρόνια στο Παρίσι, όπου έκανα σπουδές επάνω στο αρχαίο θέατρο, στη Σορβόννη. Επιπλέον, μιλούσα με την ίδια άνεση και τις δύο γλώσσες. Θεωρώ ότι είχα αυτό που λέμε μια γαλλική, παριζιάνικη παιδεία. Πάντως, σίγουρα δεν αποτελούσα τυπικό δείγμα καλλιτέχνη της Ανατολικής Ευρώπης. Παρ’ όλα αυτά φαντάζομαι ότι με κάποιον τρόπο κουβαλάτε και την πολωνική παράδοση. Πέρα από τη σχέση σας με τον Κρίστιαν Λούπα, τι άλλο νιώθετε να σας συνδέει με το πολωνικό θέατρο; Κ.Β.: Εννοείται ότι το βασικό σημείο αναφοράς μου είναι ο Λούπα. Έπειτα, συνδέομαι και με αυτή τη νεότερη γενιά σκηνοθετών, που και εκείνοι μαθήτευσαν κοντά του. Και βέβαια με επηρέασαν καθοριστικά τα χρόνια που πέρασα στο θέατρο Ροζμαϊτόσκι (σ.τ.Σ.: σήμερα TR Warszawa) και η συνεργασία μου με τον Γκζέγκορζ Γιαρζίνα. Αυτή ήταν μια μακρόχρονη και πολύ γόνιμη συνεργασία. Από εκεί ξεκίνησε και το μεγάλο σας άνοιγμα προς τα ευρωπαϊκά θέατρα και φεστιβάλ. Κ.Β.: Ακριβώς. Με τον Γιαρζίνα είχαμε πάνω-κάτω την ίδια ηλικία, ανήκαμε και οι δύο στη μετα-Λούπα γενιά των σκηνοθετών και συναντηθήκαμε σε μια ιστορική στιγμή που είχαν αναπτυχθεί πάρα πολύ οι επαφές με τη Δυτική Ευρώπη. Αναπτύξαμε μια κινητικότητα και θα έλεγα ότι τελικά καταλήξαμε να μετέχουμε μιας ευρωπαϊκής θεατρικής αισθητικής, μιας σκηνοθετικής παράδοσης δυτικού τύπου. Νομίζω ότι έχει ενδιαφέρον να δει κανείς πόσο μεγάλη απόσταση διανύσατε από τις πρώτες σας σκηνοθεσίες, που τις βάραινε η επιρροή του δασκάλου σας, κατόπιν μέσα από τον μεγάλο κύκλο των σαιξπηρικών σας παραστάσεων, μέχρι να φτάσουμε στο σήμερα. Πρόκειται για μια πορεία με εμφανείς αλλαγές πλεύσης. Κ.Β.: Πρέπει να σας ομολογήσω ότι στην αρχή οι επιλογές που έκανα ως προς τα κείμενα με τα οποία καταπιανόμουν δεν υπάκουαν σε κάποια λογική, γίνονταν λίγο στην τύχη. Όταν όμως άρχισα να

16 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

δουλεύω επάνω στο έργο του Σαίξπηρ, διαπίστωσα ότι είναι ο καλύτερος δάσκαλος για να αναπτύξει κανείς το θεατρικό του ιδίωμα. Ένας συγγραφέας στον οποίο μπορείς να ακουμπήσεις με εμπιστοσύνη. Βέβαια, δεν μπορώ να πω ότι ήμουν πάντοτε καλός… παρτενέρ για τον Σαίξπηρ. Αντιθέτως, κάθε φορά που αναμετριόμουν με ένα έργο του φοβόμουν μήπως τον μειώνω με τη δική μου τέχνη. Σε κάθε περίπτωση, ο Λούπα, ο Μπρουκ και ο Σαίξπηρ είναι οι βασικοί πυλώνες της θεατρικής μου υπόστασης. Δεν ήταν κάπως ριψοκίνδυνο το σαιξπηρικό εγχείρημα για έναν νέο σκηνοθέτη; Κ.Β.: Δεν ήταν και τόσο, διότι στο μεταξύ είχα ανακαλύψει τον Κολτές. Με τον Κολτές αισθάνθηκα εξαρχής μια τεράστια οικειότητα. Το έργο του με αφορούσε άμεσα και η προσωπικότητά του με άγγιζε βαθιά. Αυτό με βοήθησε να δημιουργήσω ένα θεατρικό ιδίωμα πολύ κοντά στον εαυτό μου, το δικό μου, το προσωπικό μου θέατρο. Έτσι, όταν ξεκίνησα τον διάλογο με τον Σαίξπηρ είχα τα εφόδια για να αναμετρηθώ με το έργο του: να εντοπίσω μέσα στο υλικό του τα στοιχεία που μου ήταν οικεία. Αυτά που καταλάβαινα και που με συγκινούσαν. Διαφορετικά δεν μπορεί να ξεκινάει κανείς, έτσι απλά, με τον Σαίξπηρ και να είναι αποτελεσματικός στην προσέγγισή του από την αρχή. Πόσο μπορεί κανείς να κάνει τις δικές του πολύ προσωπικές αναγνώσεις σε σχέση με τον αυτόνομο κόσμο ενός συγγραφέα; Κ.Β.: Στην αρχή προσπαθούσα να λειτουργήσω ως «ερμηνευτής» ενός έργου. Αργότερα όμως πέρασα σε ένα άλλο επίπεδο, κυρίως όταν άρχισα να ασχολούμαι με συγγραφείς των οποίων το έργο δεν υπάκουε στους κανόνες μιας εμφανούς θεατρικότητας. Αυτό με απελευθέρωσε, μου έδωσε τη δυνατότητα να αναζητώ έξω από τον εαυτό μου τα πράγματα που με απασχολούσαν. Έπαψα να επιδιώκω να επιβάλω το προσωπικό μου σύμπαν στα κείμενα κάποιων άλλων διαμέσου της ερμηνείας ή της ανάλυσής τους. Στην Πολωνία είναι εξαιρετικά ισχυρή η παράδοση δασκάλων-επιγόνων. Υπάρχει ένας προστατευτισμός προς τους νεότερους, που φαίνεται να παράγει συνεχώς νέους και ταλαντούχους καλλιτέχνες, στους οποίους δίνονται γενναιόδωρα ευκαιρίες να αναδειχθούν, να προχωρήσουν, να ωριμάσουν: Γιαν Κλάτα, Μάγια Κλετσέφσκα, Ανιέσκα Όλστεν, Μικάι Ζαντάρα. Έτσι έχουν τα πράγματα ή μήπως είναι μια εντύπωση που δημιουργείται προς τα έξω; Κ.Β.: Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια γενιά ανερχόμενων σκηνοθετών που είναι πολύ νεότεροι από εμένα. Θα έλεγα ότι αυτή είναι περισσότερο η γενιά του Λούπα. Ο Γιαρζίνα και εγώ ήμασταν οι

πρώτοι που επιχειρήσαμε να βγούμε από τη σκιά του για να δημιουργήσουμε κάτι καινούργιο. Προσωπικά, είχα τεράστια εξάρτηση από τον Λούπα, γιατί πρόκειται για μια γοητευτική προσωπικότητα, με πολύ ισχυρή καλλιτεχνική ταυτότητα. Γι’ αυτό και γρήγορα θέλησα να απομακρυνθώ, να βρω ένα άλλο έδαφος, να τον αποχωριστώ και να ξαναβρώ τον εαυτό μου. Κατά κάποιον τρόπο, ήταν μια αρκετά βίαιη διαδικασία. Κρατούμε μέχρι σήμερα μια σχέση τρυφερότητας, αλλά νομίζω ότι η πιο νέα γενιά που μαθήτευσε κοντά στους μεγάλους «μετρ» είναι πλέον ανοιχτή και σε άλλες επιρροές, όπως για παράδειγμα το είδος του θεάτρου που συστήσαμε στο πολωνικό κοινό ο Γιαρζίνα και εγώ. Βλέπετε κάτι από τον εαυτό σας στη σημερινή γενιά; Κ.Β.: Ορισμένοι υπήρξαν βοηθοί μου. Και βέβαια αναγνωρίζω στο έργο τους στοιχεία που μου είναι οικεία. Κυρίως όμως βλέπω την επίδραση που είχε επάνω τους η αισθητική της δουλειάς μου, δηλαδή η αισθητική της Μαλγκορζάτα Σέισνιακ, της σκηνογράφου μου. Μετά τον Λούπα πιστεύω ότι η Μαλγκορζάτα έχει επηρεάσει περισσότερο από κάθε άλλον τη νεότερη γενιά του πολωνικού θεάτρου προς την κατεύθυνση μιας αισθητικής πολύ σύγχρονης. Έχετε τη δική σας ομάδα ηθοποιών και μόνιμων συνεργατών στην Πολωνία, το Teatr Nowy. Είχατε όμως και ένα αρκετά μεγαλεπήβολο σχέδιο, για έναν καινούργιο χώρο στη Βαρσοβία, που θα ήταν έτοιμος μέσα στη χρονιά που διανύουμε. Κ.Β.: Αυτή τη στιγμή έχουμε μόνο τον θίασο και παρουσιάζουμε τη δουλειά μας σε διάφορους βιομηχανικούς χώρους της πόλης. Δεν έχουμε δική μας στέγη. Το σχέδιό μας ήταν πολύ φιλόδοξο και βρήκε στήριξη από το κράτος: ένας μεγάλος πολυχώρος πολιτισμού, κάτι ανάλογο με το κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι. Όπως καταλαβαίνετε, βέβαια, αυτή τη στιγμή οι συνθήκες της κρίσης, τόσο στην Πολωνία όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, δεν αφήνουν χώρο για τέτοια «μνημεία» πολιτισμού. Γι’ αυτό και δεν προχωρήσαμε με την ταχύτητα που είχαμε υπολογίσει, άρα ο καινούργιος αυτός χώρος παραμένει ένα σχέδιο για το μέλλον. Δεδομένου ότι βρισκόσαστε συνεχώς σε κίνηση, έχετε πραγματικά την ανάγκη μιας σταθερής βάσης; Κ.Β.: Δεν είναι αυτή η πρόθεσή μου προς το παρόν. Όταν έφυγα από το Ροζμαϊτόσκι, μου προτάθηκε ένας χώρος που δεν μας ταίριαζε καθόλου. Και τελικά καταλήξαμε να δημιουργήσουμε στην Πολωνία ένα μοντέλο που είναι εντελώς καινούργιο και απολύτως ξένο προς την παράδοσή μας: ένας θίασος που δεν έχει στέγη, που ανεβάζει παρα-

ΘEATPO

μΠΛανΣ νΤιμΠΟυα Ο Τένεσι Ουίλιαμς είχε πει: «Η Μπλανς είμαι εγώ». Ο Βαρλικόφσκι ισχυρίζεται ότι κι αυτός αισθάνεται προέκταση της ίδιας θεατρικής περσόνας. Στην παράσταση, πάντως, το ρόλο υποδύεται η Ιζαμπέλ Ιπέρ.

Ένα λεωφορείο

«Η Μπλανς είμαι κι εγώ» Πώς καταλήξατε στον συνδυασμό του συγκεκριμένου έργου με την Ιζαμπέλ Ιπέρ; Μήπως ήταν μια επιλογή υπερβολικά ασφαλής; Κ.Β.: Είχα πάντα μια ιδιαίτερη σχέση με τον Τένεσι Ουίλιαμς. Η απόφασή μου να ανεβάσω αυτό το έργο περιείχε σίγουρα ένα ρίσκο. Και φυσικά ένιωσα μεγαλύτερη ασφάλεια στην ιδέα να συνεργαστώ με την Ιζαμπέλ Ιπέρ και τον Άντζεϊ Χίρα, έναν ηθοποιό με τον οποίο έχω δουλέψει επί σειρά ετών. Αυτό ήταν που με έκανε να ξεκινήσω το ταξίδι προς τον κόσμο του Ουίλιαμς, περνώντας μέσα από τον εαυτό μου, αλλά και μέσα από τον κόσμο της Ιζαμπέλ. Όπως και στον Σαίξπηρ, και σε αυτό το κείμενο δεν είναι η αφήγηση που με ενδιαφέρει. Περισσότερο με ενδιαφέρουν τα θέματα που αναδύονται στο έργο του Ουίλιαμς, όχι μόνο στο Λεωφορείο, μα και σε άλλα θεατρικά και πεζά του κείμενα. Πού τοποθετείτε το συναισθηματικό κέντρο του έργου; Κ.Β.: Προφανώς είναι ο χαρακτήρας της Μπλανς. Ο Ουίλιαμς είχε πει: «η Μπλανς είμαι εγώ». Και για μένα ισχύει ακριβώς το ίδιο. Παραγγείλατε μια καινούργια μετάφραση του έργου στον Ουαζντί Μουαουάντ, έναν συγγραφέα και γνωστό καλλιτέχνη του θεάτρου, ο οποίος έχει μια ισχυρή και διακριτή αισθητική ταυτότητα. Δεν υπήρχε ο κίνδυνος να αποκλίνουν οι προσεγγίσεις σας; Κ.Β.: Κάθε χώρα έχει μια σκηνική παράδοση που είναι ισχυρότερη από τις προσωπικότητες των μεμονωμένων καλλιτεχνών: άλλη είναι η σκηνική παράδοση γύρω από τον Ουίλιαμς στην Ελλάδα, άλλη στην Πολωνία, άλλη στις ΗΠΑ. Υπάρχει αναλόγως και μια παράδοση μεταφραστική. Ο Ουαζντί είναι γαλλόφωνος και ζει στη Γαλλία, αλλά έχει ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στον Καναδά. Άρα έφερε και μια προοπτική αμερικανική για το έργο και αυτός ο συνδυασμός με ενδιέφερε. Τον γνώριζα, άλλωστε, από παλιά και ήξερα πως λάτρευε τον Ουίλιαμς∙ χάρη στο έργο του ξεκίνησε να ασχολείται με το θέατρο. Αυτή η βιωματική σχέση, ενός ξένου, πιστεύω ότι εμπλουτίζει με μια νέα μετάφραση την υπάρχουσα παράδοση στη Γαλλία. Οι κριτικοί πάντως ήταν διχασμένοι σχετικά με την παράσταση. Κ.Β.: Νομίζω ότι υπήρχε μια αμηχανία προσέγγισης. Δεν είναι μια παράσταση πολωνική, παρά το γεγονός ότι τη σκηνοθέτησα εγώ, και, από την άλλη, δεν είναι και εντελώς γαλλική, διότι η Ιζαμπέλ είναι ένα σύμπαν από μόνη της. Όταν βρεθήκαμε στην Πολωνία αντιμετωπίστηκε σαν παράσταση γαλλική, όταν ήμασταν στη Γαλλία ήταν γαλλική, φτιαγμένη από έναν ξένο. Επιπλέον, υπάρχει το ειδικό εκτόπισμα που φέρει μια σταρ του κινηματογράφου, πράγμα που είναι πάντα προβληματικό για το θέατρο. Οι κριτικοί είναι πολύ επιφυλακτικοί σε αυτές τις περιπτώσεις, τους δημιουργείται μια καχυποψία, πριν ακόμη δουν την παράσταση. Από την άλλη, όλοι τείνουν να κάνουν συγκρίσεις ανάμεσα σε αυτή και σε προηγούμενες δουλειές μου, αλλά και συγκρίσεις με άλλες παραστάσεις ή με την κινηματογραφική εκδοχή. Το κείμενο είναι οικείο και ευρέως γνωστό κι αυτό ήταν εξαρχής ένα ρίσκο και για μένα και για την Ιζαμπέλ, για όλους μας. Συχνά αναφέρεστε στην αρχαία ελληνική τραγωδία και αντλείτε έμπνευση ή και υλικό για τη δουλειά σας. Κ.Β.: Δεν μου αρέσουν οι αυστηρές δομές, ούτε της τραγωδίας ούτε του αμερικανικού θεάτρου της εποχής του Ουίλιαμς. Ο Τόνι Κούσνερ, για παράδειγμα, σε ένα έργο που έχω ανεβάσει, το Άγγελοι στην Αμερική, διαρρηγνύει τις δομές σε σημείο που να μοιάζει η γραφή του ευρωπαϊκή. Αυτό δεν συμβαίνει με τον Ουίλιαμς. Με ενδιαφέρει η γραφή του Κολτές, της Σάρα Κέιν. Άρα, εφόσον καταπιάνομαι με τον Ουίλιαμς πρέπει να ξεχάσω τις συμβάσεις του θεάτρου της εποχής του, αλλά και τις συμβάσεις του κινηματογράφου που μετέφερε αυτά τα έργα στην οθόνη με μεγάλη επιτυχία. Πρέπει να τα αφήσω πίσω μου όλα. Για κάποιον σαν εμένα, που δοκιμάζει ήδη μια προσωπική γραφή στο θέατρο, είναι αναπόφευκτο να αντιμετωπίσω αυτό το κείμενο ως ένα εντελώς καινούργιο ταξίδι. s

Σε γνΩΣΤα νερα Το κείμενο του Τένεσι Ουίλιαμς ήταν πολύ γνωστό και στον σκηνοθέτη και στην πρωταγωνίστρια (φωτογραφία). Η σκηνική προσέγγισή του, όμως, από τον Βαρλικόφσκι, για ακόμα μια φορά, δίχασε την κριτική.

στάσεις στη Βαρσοβία, σε χώρους απροσδόκητους και διαφορετικούς κάθε φορά, που ταξιδεύει στο εξωτερικό… Με αυτή την έννοια δεν είμαστε ένα αμιγώς πολωνικό θέατρο, δεν έχουμε και πολλά από τα χαρακτηριστικά που συνιστούν τη θεατρική παράδοση της χώρας. Όλα πρέπει να τα εφευρίσκουμε από την αρχή: πού θα κάνουμε πρόβες, πότε, πού θα παίξουμε, πώς θα εξασφαλίσουμε τα υλικά που απαιτεί η παραγωγή. Όλα αυτά τα στοιχεία είναι μονίμως ρευστά. Έχουμε τον θίασο, έχουμε αγοράσει δικό μας εξοπλισμό, αλλά έχουμε απόλυτη ελευθερία ως προς τη διάρκεια των δοκιμών, την επιλογή των έργων, πόσες παραγωγές πρέπει να κάνουμε το χρόνο. Δεν πρόκειται για έναν μεγάλο θίασο, που πρέπει κάπως να τον απασχολείς συνεχώς. Οι δικοί μας ηθοποιοί μπορούν να εργάζονται και στο σινεμά και στην τηλεόραση, με πλήρη ελευθερία. Είναι μια λύση που ταιριάζει στις σημερινές συνθήκες, μια δυνατότητα εκτός των μεγάλων θεσμικών ιδρυμάτων, με ελευθερία διοικητική και καλλιτεχνική, από την αρχή μέχρι το τέλος. Δεν υπάρχει μια δεδομένη σκηνή στην οποία πρέπει να περιοριζόμαστε κάθε βράδυ. Κι αυτό δίνει μια άλλη προοπτική στη δουλειά μας. Με βάση αυτό το μοντέλο, ποιο θα είναι το επόμενο βήμα σας; Κ.Β.: Ετοιμάζουμε μια καινούργια παράσταση, που θα είναι παραγωγή του Teatr Nowy με συμπαραγωγούς άλλα ευρωπαϊκά θέατρα. Ο τίτλος είναι Το τέλος – Σενάρια και θα βασίζεται σε τρία κείμενα: ένα σχέδιο σεναρίου του Κολτές, με τίτλο Nickel Stuff, τη διασκευή της Δίκης του Κάφκα από τον Όρσον Ουέλς και αποσπάσματα από το μυθιστόρημα του Τζ. Μ. Κούτσι Ελίζαμπεθ Κοστέλο. Δεν πρόκειται για τρίπτυχο, αλλά για μια ενιαία παράσταση που θα συνδυάζει και τις τρεις πηγές και θα πραγματεύεται την αναμέτρηση του ανθρώπου με το άγνωστο. Τελευταία έχετε στραφεί ως σκηνοθέτης και προς την όπερα. Κ.Β.: Η όπερα είναι το πάθος μου. Είναι κάτι πολύ διαφορετικό από το θέατρο που κάνω, γιατί εδώ μπορώ να παραμένω απλά στο επίπεδο του ερμηνευτή, όπως έκανα με τα θεατρικά κείμενα στην αρχή της καριέρας μου. Από την άλλη, η όπερα ως τέχνη δεν εξελίσσεται με ταχείς ρυθμούς και έχει πάντα ανάγκη από νέες αναγνώσεις. Σου προσφέρει, επίσης, άλλα μέσα, άλλο κοινό, μια γλώσσα κοσμοπολίτικη, διεθνή. Το θέατρο είναι μια τέχνη πιο τοπική, έχει ρίζες σε κάθε τόπο, όπως έχω εγώ στην Πολωνία. Ενώ η γλώσσα της όπερας είναι πιο πολύ μια θεατρική εσπεράντο. Έχετε πει κατά καιρούς ότι το θέατρο είναι ένας τόπος κάθαρσης, ένα είδος συλλογικής θεραπείας. Το πιστεύετε πάντοτε αυτό; Κ.Β.: Κοιτάξτε, στο θέατρο αναπτύσσονται μεταξύ των ανθρώπων σχέσεις πολύ ιδιαίτερες: βρισκόμαστε ο ένας δίπλα στον άλλο και μοιραζόμαστε μια εμπειρία, της οποίας τις συμβάσεις συνομολογούμε, εκείνη τη στιγμή, ότι αποδεχόμαστε και πιστεύουμε. Από την πλευρά του ο καλλιτέχνης ανοίγει έναν διάλογο με το κοινό, η δουλειά του πρέπει να οδηγήσει τους θεατές προς κάποια κατεύθυνση. Δεν ξέρω αν λέγεται κάθαρση ή ψυχανάλυση, αλλά αυτό που αναπτύσσεται στο θέατρο είναι κάτι πολύπλοκο. Διότι το θέατρο, με έναν τρόπο, εισβάλλει στην πραγματικότητά μας.

Ένα λεωφορείο

Έχετε σκεφτεί καθόλου το μέλλον σας; Με δεδομένη την παράδοση από την οποία ξεκινήσατε, σας ενδιαφέρει καθόλου η έννοια του «δασκάλου», η ιδέα των επιγόνων; Κ.Β.: Δεν έχω σκεφτεί πολύ για το μέλλον. Και σίγουρα έχω αρνηθεί να δημιουργήσω σχολή ή να οργανώνω και να διδάσκω σε σεμινάρια. Εγώ έφυγα από τους θεσμούς μέσα στους οποίους μεγάλωσα και οι οποίοι με διαμόρφωσαν. Και αισθάνομαι καλά με αυτή την επιλογή μου. Δεν μπορώ, λοιπόν, να αναπαραγάγω τους θεσμούς που αμφισβήτησα. Για μένα ήταν, τελικά, ένα τεράστιο εμπόδιο στη ζωή μου. Νομίζω ότι το καλύτερο που έχω να κάνω είναι να δημιουργώ παραστάσεις, να βρίσκομαι κάθε φορά στην κατάσταση κάποιου που δεν γνωρίζει πώς να το κάνει και που προσπαθεί να αντιμετωπίσει την πρόκληση. Κάποιου που μερικές φορές κάνει λάθη, όταν έρχεται αντιμέτωπος με μια καινούργια εμπειρία, στη ζωή ή στο θέατρο. Με άλλα λόγια, νομίζω πως προτιμώ να συνεχίσω την πορεία μου προς το άγνωστο. s

ΘEATPO [24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 19

ντόρα μπακοπούλου

μπήκα και στο“facebook

Από την Κατερίνα Κόμητα Φωτογραφίες: Βίκυ Γεωργοπούλου

“

ΣΟυμαν Και ΣΟΠεν Της αρέσουν ο Μπαχ, ο Μπετόβεν, ο Μότσαρτ... Αλλά ο Σούμαν και ο Σοπέν έχουν άλλη θέση, όχι μόνο στο ρεπερτόριό της αλλά και στην καρδιά της. «Αυτοί οι συνθέτες με έφεραν κοντά στη μουσική όταν ακόμα ήμουν πολύ μικρή», εξηγεί.

20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

μΟυΣιΚη

Info Ρεσιτάλ πιάνου με την Ντόρα Μπακοπούλου Με αφορμή τη διπλή επέτειο των 200 ετών από τη γέννηση των Σούμαν και Σοπέν, η διεθνώς διακεκριμένη πιανίστρια Ντόρα Μπακοπούλου ερμηνεύει έργα των δύο συνθετών. Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός 29 Ιουνίου, 21:00 Εισιτήρια: €15, €10 (Φοιτητικό), €5 (Μαθητές ωδείων)

Στον «Παρνασσό» θα ερμηνεύσει έργα Σούμαν και Σοπέν. Αλλά η Ντόρα Μπακοπούλου έχει πλούσιο ρεπερτόριο, πολλές εμπειρίες, μεγάλο παρελθόν και ακόμα πιο σπουδαίο μέλλον. Τι εκπλήξεις μπορεί να κρύβει μια συνομιλία με την κυρία που, σήμερα, παίζει στα δάχτυλα τη μουσική και που, μικρή, ήταν λιγάκι χίπισσα;

άποια στιγμή, στη μέση της συνέντευξης ρώτησε ξαφνικά: «Ποιος θέλει ένα τσιγαράκι, γιατί εγώ θέλω ένα». Άναψε το τσιγάρο κι ύστερα κατευθύνθηκε προς το πιάνο. Είπε: «Θέλετε να σας παίξω ένα κομμάτι πάρα πολύ ωραίο; Είναι κάτι που μελετούσα το πρωί, κι είναι τόσο ωραίο… έτσι θα καπνίσω και λιγότερο!». Και τότε κατάλαβα ότι το διάλειμμα δεν είχε γίνει για να καπνίσει, αλλά για να παίξει∙ η εξάρτησή της δεν ήταν το τσιγάρο, αλλά το πιάνο…

Στον «Παρνασσό» θα ερμηνεύσετε έργα Σούμαν και Σοπέν με αφορμή τα 200 χρόνια από τη γέννησή τους. Έχω την αίσθηση ότι οι δυο αυτοί συνθέτες είναι οι αγαπημένοι σας. Δεν θα το έλεγα τόσο επιγραμματικά. Λατρεύω πολύ και τον Μπαχ και τον Μπετόβεν και τον Μότσαρτ και τη μετέπειτα γαλλική μουσική, όμως ίσως έχεις δίκιο στο εξής: αυτοί οι δυο συνθέτες ήταν εκείνοι που με έφεραν κοντά στη μουσική όταν ακόμη ήμουν πολύ μικρή. Η σχέση σας με το πιάνο άρχισε σε πολύ μικρή ηλικία; Ναι, κι αυτή η σχέση, αρχικά τουλάχιστον, ήταν δύσκολη γιατί ουσιαστικά η μητέρα μου ήταν εκείνη που αποφάσισε να γίνω πιανίστα έχοντας φυσικά την ενθάρρυνση σπουδαίων ανθρώπων. Βεβαίως στην πορεία ερωτεύτηκα κι εγώ τη μουσική και κάπου εκεί στην ηλικία των 13-14 ετών αποφάσισα ότι θα γίνω μουσικός. Αργότερα όμως, κάποια στιγμή, θέλησα να φύγω από τη μουσική για να κάνω άλλα πράγματα, θέατρο κυρίως. Και τελικά τι έγινε; Εσείς και το πιάνο βρεθήκατε ποτέ «σε διάσταση»; Ναι, κάποια φάση της ζωής μου είχα ξεφύγει από αυτό για 3-4 χρόνια, αλλά μετά ξαναγύρισα. Θυμάμαι πως όταν κάναμε με τον Μίκη Θεοδω-

μΟυΣιΚη

ράκη τις συναυλίες στο Λυκαβηττό και γινόταν το έλα να δεις από τον ενθουσιασμό του κόσμου, η μητέρα μου μού είχε πει: «Τελικά δεν χαίρεσαι που έγινες μουσικός;», δείχνοντάς μου τη ζεστασιά και την αποθέωση των ανθρώπων γύρω μας. Θυμάστε την πρώτη σας εμφάνιση ως σολίστ; Ήμουν πολύ μικρούλα, μόλις 7 ετών. Ο πατέρας μου ήταν πρόεδρος στο Μετοχικό Ταμείο Στρατού και με βάλανε να εμφανιστώ στο Θέατρο Παλλάς. Θυμάμαι πως είχε έρθει πολύς κόσμος, πως είχα μεγάλη αγωνία και πως δεν ήθελα να παίξω. Τελικά όμως ήταν ωραία. Όταν ήσασταν ακόμα μαθήτρια φαντάζομαι θα είχατε συμμαθητές με τους οποίους θα είχε αναπτυχθεί ένας ανταγωνισμός. Τους θυμάστε όλους αυτούς; Διατηρείτε επαφές; Προσωπικά δεν έδινα καμία σημασία σε κάτι τέτοια. Η σχέση μου με τη μουσική ήταν τόσο δυνατή που όλα τα άλλα ατονούσαν αυτομάτως. Φυσικά έφταναν στα αφτιά μου διάφορα πράγματα… Τι πράγματα; Ε, τότε ήμουν και πολύ νόστιμη και κατά κάποιο τρόπο έδιναν το βάρος σε αυτό το στοιχείο για να μειώσουν τις δυνατότητές μου. Κι αργότερα, στο εξωτερικό πια, ακριβώς εξαιτίας της εμφάνισής μου, δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι ήμουν καλή μουσικός. Όλα αυτά μέχρι να καθίσω στο πιάνο, γιατί τότε, απ’ ό,τι μου λέγανε, μεταμορφωνόμουν και δεν ήμουν πια η ωραία κοπέλα. Πράγματι. Βλέποντας τις φωτογραφίες από τα παιδικά και τα νεανικά σας χρόνια, μεταξύ σοβαρού και αστείου, απορώ πώς καταφέρατε με τόση ομορφιά να κάνετε την καριέρα που κάνατε. Πείτε μου, η ζωή ενός μουσικού καριέρας συνήθως απαιτεί θυσίες. Εσείς θυσιάσατε την προσωπική σας ζωή ή κατορθώσατε να τα συνδυάσετε όλα; Ήμουν ένα πολύ ζωντανό κορίτσι, παράλληλα όμως είχα μέσα μου

έντονο το αίσθημα της αφοσίωσης, όπως όλη η γενιά μου. Αισθανόμουν ότι κάτι έπρεπε να θυσιάσω για τη μουσική μου∙ ότι έπρεπε να δουλεύω πολύ για το στόχο και το έκανα μάλιστα με χαρά. Σπουδάσατε στη Γενεύη, στο Παρίσι, στο Λονδίνο, κάνατε μια πορεία με προοπτικές στο εξωτερικό, αλλά επιλέξατε να επιστρέψετε στην Ελλάδα. Αναρωτιέμαι γιατί; Βρέθηκα σε μια καμπή της ζωής μου που είχα ανάγκη από περισσότερη θαλπωρή και ανθρώπινη ζεστασιά. Κι αυτή τη βρήκα εδώ. Μερικές φορές μετανιώνω που δεν έμεινα έξω. Όμως, τη στιγμή που αποφάσισα να γυρίσω –πολύ νέα, σε ηλικία 28 ετών– είχα μεγάλη ανάγκη την Ελλάδα. Ε, μετά λιγάκι κόλλησα εδώ. Δώστε μου μια εικόνα για εσάς τότε. Τι στυλ ήσασταν ως νέο κορίτσι; Ήμουν λιγάκι χίπισσα! Τι εννοείτε; Ήμουν ατίθαση, δεν άντεχα τα κοινωνικά «πρέπει» και τις συμβάσεις. Και οι φίλες μου, η Μάρτα Άργκεριχ, για παράδειγμα, το ίδιο ήταν: μπορούσε να έχει μπροστά της τον πιο σημαντικό άνθρωπο για την εξέλιξη της καριέρας της και δεν έδινε πεντάρα τσακιστή. Όλη μας η ζωή ήταν έτσι. Μας καλούσαν ας πούμε σε διάφορα «μεγαλεία» της Ελβετίας, άνθρωποι πάμπλουτοι με επιρροή, κι εμείς είχαμε το θράσος να τους σνομπάρουμε. Τρώγαμε τα ωραία φαγητά που μας δίνανε και κατά τα άλλα τους αγνοούσαμε. Αυτό κάναμε… Ήμασταν μέσα στην παρέα μας και στη μουσική μας και δεν δίναμε σημασία σε τίποτα άλλο. Κι όλα αυτά λόγω του δυναμισμού της ηλικίας; Ναι, αλλά και από μια τοποθέτηση κατά του χρήματος∙ από μια αντίδραση στο γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι είχαν μάθει να αγοράζουν τη ζωή. Καλούσαν στα σπίτια τους την παρέα, εμένα, την Μάρτα και άλλους πολύ γνωστούς σήμερα πιανίστες, όπως ο Νέλσον Φρέιρε, γιατί αισθάνονταν ότι αυτά τα πρόσωπα μείω-

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 21

ναν την ξηρότητα της ζωής τους και την ανέχεια της εσωτερικής τους υπόστασης. Όμως εμείς δεν τσιμπάγαμε και τους δίναμε και καταλαβαίνανε... Αυτά τότε. Σήμερα όμως; Ναι, αυτά τότε, γιατί πρόσφατα είδα ότι και το τρομερό Φεστιβάλ που κάνει στο Λουγκάνο η Άργκεριχ το χρηματοδοτεί ένας τραπεζίτης. Θα μου πεις όμως, πάντα υπήρχαν πίσω από τους καλλιτέχνες οι μαικήνες. Εσείς άραγε κάνατε παραχωρήσεις; Δεν αισθάνομαι ότι έχω κάνει παραχωρήσεις. Ωστόσο, έχω πλέον μεγαλύτερη κατανόηση για όλους. Κυρίως για τους ανθρώπους που δεν έχουν επαφή με την τέχνη. Όταν βλέπω όμως την αισχροκέρδεια και την εκμετάλλευση, αγανακτώ όπως τότε που ήμουν μικρή. Φαντάζομαι ότι μια τόσο όμορφη γυναίκα θα είχε και πολλές κατακτήσεις στη ζωή της. Και κατακτήσεις είχα και ερωτεύτηκα πολύ έντονα. Παντρευτήκατε; Ναι, βέβαια. Έμεινα παντρεμένη 8 χρόνια. Έχετε παιδιά; Έχω μια κόρη 21 ετών. Ασχολείται με τη μουσική; Όχι, ασχολείται με την πληροφορική. Αλήθεια, εσείς τι σχέση έχετε με τους υπολογιστές; Τώρα τελευταία έχω μπει και εγώ σε αυτή την περιπέτεια και με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Μέχρι και στο facebook μπήκα. Φυσικά υπερασπίζομαι πάντοτε το χρόνο μου και δεν έχω γίνει καθόλου θύμα αυτής της ιστορίας. Αυτό που απολαμβάνω όμως είναι το YouΤube, γιατί εκεί μπορείς να ακούσεις και να δεις εκπληκτικά πράγματα. Τι ισορροπίες κρατάτε ανάμεσα στο σεβασμό στο πνεύμα του συνθέτη και στη διάθεσή σας να εκφραστείτε εσείς μέσα από το κομμάτι; Δεν είναι συνειδητό αυτό. Το μυστικό είναι, όταν παίζεις, να αντιδράς όχι μόνο σαν δημιουργός αλλά και ως ακροατής.

Με άλλα λόγια, πρέπει να μάθεις να παίζεις μπροστά στο κοινό σαν να ακούς το κομμάτι για πρώτη φορά. Για να γίνει κάτι τέτοιο βέβαια πρέπει να έχεις ξεπεράσει τις περισσότερες τεχνικές δυσκολίες, ώστε να μην απασχολείται το μυαλό σου με την τεχνική. Προσπαθώ να το κάνω αυτό γιατί μου δίνει μεγάλη συγκίνηση και ουσία. Κι έχω διαπιστώσει ότι και το κοινό ακολουθεί∙ μπαίνει στο κόλπο. Καμιά φορά αισθάνομαι ότι το να ερμηνεύει κανείς τη μουσική ενός συνθέτη μοιάζει λίγο με τη μετάφραση. Ανήκετε στη σχολή της πιστής ή της ελεύθερης μετάφρασης; Ξέρετε, αυτός που μεταφράζει το κείμενο ελεύθερα μπορεί να είναι πιο συντηρητικός από εκείνον που, παρότι είναι πιστός σε αυτό, η φαντασία του τρέχει δημιουργώντας μια πολύ έντονη σχέση με το έργο. Και η ερμηνεία εκείνου που εκφράζει τον εαυτό του μπορεί να αποδειχθεί λιγότερο συγκλονιστική από κάποιου που θα σεβαστεί το κείμενο και θα βρει την ελευθερία αλλού, ανατρέχοντας δηλαδή στις πηγές της έμπνευσης του συνθέτη. Εγώ, όπως και κάθε ερμηνευτής άλλωστε, όταν παίζω Σοπέν, με ένα τρόπο, γίνομαι ο συνθέτης. Και δεν είναι και λίγο να γίνεσαι ο Σοπέν, έστω και για δέκα λεπτά. Το κοινό μπορεί να αντιληφθεί το κακό παίξιμο; Το κοινό δεν καταλαβαίνει το κακό παίξιμο, αντιλαμβάνεται όμως το εξαιρετικό παίξιμο. Δεν είναι περίεργο αυτό; Ποιες θεωρείτε ότι ήταν οι πιο σπουδαίες στιγμές στην πορεία σας; Όταν έπαιξα με τον Μενουχίν ήταν μια συγκλονιστική στιγμή για εμένα. Ξέρετε, η συναδελφικότητα είναι κάτι ιερό. Δύο ενέργειες που υπηρετούν τον ίδιο στόχο είναι ένα βίωμα μοναδικό. Καλύτερο και από μια σπουδαία ατομική εμφάνιση; Ναι, καλύτερο. Γιατί, έχοντας τον ίδιο στόχο, δεν νιώθεις ούτε στιγμή την αγωνία της μοναξιάς. Μην πας μακριά, το να παίζεις με κάποιον άλλο είναι ερωτικό. Γιατί νιώθουμε πιο κοντά σε κάποιον συνθέτη και σε άλλους όχι;

22 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

Ξέρω ότι έχετε συναντηθεί με τον Ιάνη Ξενάκη. Θέλετε να μου πείτε γι’ αυτή τη συνάντηση; Τότε έμενα στο London Musical Club, ένα στέκι για τους μουσικούς στο Λονδίνο. Μια μέρα μας κάλεσε και μας έβαλε να ακούσουμε ένα έργο του. Θυμάμαι πως στην αρχή μου είχε φανεί καταπληκτικό. Ήταν κάτι ωραιότατοι ήχοι κι ένιωθα σαν να κατακρημνίζονταν μπροστά μου τεράστιοι ήλιοι. Στα πρώτα δέκα λεπτά μου άρεσε, ένιωθα σπουδαία∙ όταν όμως πέρασε το τέταρτο άρχισα να μην αντέχω άλλο∙ στη μισή ώρα είχα γίνει ένα ράκος και, προς το τέλος πια, έτρεμα… Όταν τελείωσε λοιπόν, καθόντουσαν όλοι αποσβολωμένοι χωρίς να ξέρουν τι να πουν. Εγώ πάντοτε θαρραλέα στις γνώμες μου του λέω: «Κύριε Ξενάκη έχω κάτι να σας πω…» και του διηγήθηκα την πορεία της ακρόασής μου καταλήγοντας: «Ξέρετε, εγώ αυτή τη στιγμή είμαι ένα ράκος…». Και τότε αυτός μου απαντά: «Μπορεί αυτό να ήταν ηθελημένο»! Αυτό ήταν κάτι που ειλικρινά με απογοήτευσε κι αναρωτιόμουν πώς είναι δυνατόν ηθελημένα κάποιος να προσπαθεί να φτάσει τον ακροατή του σε νευρικό αδιέξοδο. Πείτε μου περισσότερα γι’ αυτό το καλλιτεχνικό κοινόβιο στο Λονδίνο. Τη δεκαετία του 1970 μια Αγγλίδα κυρία που αγαπούσε πάρα πολύ τη μουσική είχε δημιουργήσει ειδικές συνθήκες διαβίωσης για τους μουσικούς. Τους βοηθούσε να ζούνε κάπως οικονομικά. Πέρασαν πολλοί διάσημοι από εκεί: η Άργκεριχ, ο Ραφαέλ Ρόσκο, ο Αλμπέρτο Πορτουγκέιζ, ο Τζούλιους Κάτσεν, που ήταν ο πρώτος που έπαιξε την «Μικρή λευκή αχιβάδα» του Μάνου Χατζιδάκι. Ήταν ένα μελίσσι καλλιτεχνικό που ζούσε και δημιουργούσε μέσα σε μια από αυτές τις θαυμάσιες μονοκατοικίες του Λονδίνου. Κάθε δωμάτιο είχε μέσα ένα πιάνο για να μελετάει ο καθένας ξεχωριστά, κι όλοι μαζί συναντιόμασταν στα γεύματα. Λέγαμε τα σχέδιά μας, τις απόψεις μας και είχαμε ωραίες συζητήσεις και αντιμαχίες ιδεών. Α, ήταν πάρα πολύ ενδιαφέρον. Άλλοι έφευγαν, ξαναγύρναγαν, ξανάφευγαν… Όταν είχαμε δε συναυλία, η σπιτονοικοκυρά ετοίμαζε δωρεάν μια θαυμάσια μπριζόλα γι’ αυτόν που επρόκειτο να παίξει! Έμεινα δυο χειμώνες σε αυτή την πανσιόν. Ωραία χρόνια… Σας έχει περάσει από το μυαλό να σταματήσετε κάποια στιγμή να παίζετε; Ε, δεν θα παίζω και επ’ άπειρον, γιατί αι-

σθάνομαι την ανάγκη να γευτώ και άλλες καταστάσεις, όπως το να ταξιδέψω χωρίς στόχο. Όχι πως τώρα δεν έχω χρόνο για τον εαυτό μου, αλλά να, δεν είμαι ποτέ ανέμελη, έχω πάντα στο μυαλό μου την επερχόμενη συναυλία. Εδώ και πέντε χρόνια είστε καλλιτεχνική διευθύντρια στο Διεθνές Μουσικό Φεστιβάλ Αίγινας. Τι ακριβώς γίνεται εκεί; Κάθε Αύγουστο έρχονται σε επαφή νέοι καλλιτέχνες από το εξωτερικό με νέους Έλληνες μουσικούς και κάνουνε θαυμάσια μουσική δίπλα στο κύμα. Ως άκουσμα αλλά και ως θέαμα είναι εξαιρετικά γοητευτικό και αξίζει να το παρακολουθήσει κανείς. Πώς θέλετε να κλείσουμε αυτή τη συνέντευξη; Θέλω να πω κάτι για τα πρόσφατα γεγονότα με το Ισραήλ. Έχω πάθει αποτροπιασμό με αυτό το φρικτό γεγονός που συνέβη. Εκτός αυτού όμως, έχω πάρα πολλούς φίλους Εβραίους και ειλικρινά δεν μπορώ να καταλάβω γιατί αυτοί οι άνθρωποι, που είναι τόσο φωτισμένοι και σπουδαίοι καλλιτέχνες δεν βγαίνουν να πουν τη γνώμη τους για το θέμα. Είναι πολύ λυπηρό. Θαυμάζω πάρα πολύ τον Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ που, Εβραίος ο ίδιος, έκανε αυτή την ορχήστρα που αποτελείται από Ισραηλινούς και Άραβες νέους μουσικούς, οι οποίοι κατάφεραν να πιστέψουν ότι μπορούν να συνυπάρξουν και να κάνουν τέχνη προς όφελος της ειρήνης. Δεν ξέρω αν θα το πετύχουν ποτέ αυτό, αλλά ο Μπάρενμποϊμ ως παράδειγμα καλλιτέχνη είναι καταπληκτικό και δίνει ελπίδα. s

“

Μέχρι και

στο facebook μπήκα. Αυτό

“

Το λόγο θα πρέπει να τον ψάξουμε ίσως και στην πρώτη μας επαφή με τη μουσική του. Αν σε αρπάξει από τα μαλλιά απ’ την αρχή, μένεις έτσι συγκινημένος για πολύ διάστημα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη μέρα που πρωτοάκουσα την 3η Συμφωνία του Μπραμς. Ήμουν μέσα στην κουζίνα του πατρικού μου σπιτιού στο Ψυχικό. Θυμάμαι ότι μαρμάρωσα και είπα: «Δεν είναι δυνατόν να υπάρχει αυτό το πράγμα!». Ήταν ένα σημείο καθοριστικό στη ζωή μου. Ήμουν μόλις 11 χρονών.

που απολαμβάνω όμως

είναι το YouTube, γιατί εκεί μπορείς να δεις και να ακούσεις εκπληκτικά πράγματα.

μΟυΣιΚη

Kαλό είναι να έχεις τρέλα, παραδέχεται ο διάσημος μουσικός, ο οποίος δεν κρύβεται πίσω από κανένα προσωπείο και τα βγάζει όλα στη φόρα. Aπό την Κατερίνα Κόμητα

“

για τα σίδερα! “ ντέμης ρούσσος

τις περισσότερες ερωτήσεις μου απάντησε σχεδόν χωρίς δισταγμό, ακόμα και σε εκείνες που θεωρούσα ότι πραγματικά θα τον έφερναν σε δύσκολη θέση. Μόνο δυο φορές αρνήθηκε να σχολιάσει: Η πρώτη ήταν όταν αναφέρθηκα στο βιβλίο που έγραψε για την παχυσαρκία και η δεύτερη όταν έπιασα το θέμα της μεταφυσικής και της πίστης του ότι έχει ζήσει προηγούμενες ζωές. «Το 80% του κοινού δεν έχει τη μόρφωση που πρέπει πάνω σε αυτό το θέμα και μπορεί να σε πάρει για γραφικό. Γι’ αυτό και τέτοιου είδους λεπτομέρειες τις συζητάω με ανθρώπους που είναι γνώστες των θεμάτων αυτών», μου είπε. Κατά τα άλλα η συζήτηση πήγε παντού: στο Μεσανατολικό, στο τι απέμεινε από τους Aphrodite’s Child, στις κελεμπίες, στη γνωστή αεροπειρατεία και το πάρτι γενεθλίων, στις γυναίκες, στην επιτυχία, στα λεφτά, στις «μαλακίες» που γίνανε… Μια κουβέντα με τον Ντέμη Ρούσσο, σαν τη συζήτηση που κάνει ένας μπάρμαν μ’ έναν πελάτη που μπήκε απόψε για πρώτη και τελευταία φορά στο μαγαζί, περαστικός για μια βραδιά στην πόλη.

Αυτή είναι η πρώτη φορά που εμφανίζεστε στο Ηρώδειο. Πώς νιώθετε; Πώς να νιώθω! Έχω κάνει χιλιάδες κονσέρτα σε αρχαία θέατρα· στην Ιταλία, στην Τυνησία, στο Λίβανο... Βεβαίως, το να είσαι Έλληνας και να εμφανίζεσαι κάτω από την Ακρόπολη έχει διαφορά, ιδιαίτερα αυτές τις μέρες, κι όταν ξέρεις ότι δεν μας έχει απομείνει τίποτα εκτός από την ιστορία και τον τουρισμό. Μα τι λέω, και τον τουρισμό τον έχουν καταστρέψει, άρα μας έχει απομείνει μόνο ένα μέρος από την ιστορία μας. Ίσως ακούγεται κάπως απογοητευτικό αυτό που λέω, αλλά έχει αλήθεια. Πείτε μας δυο λόγια για την παράσταση. Το σόου είναι ένα ανακάτεμα vintage μουσικής και trash. Η πρώτη μαγιά θα είναι τα δικά μου τραγούδια, αλλά και τραγούδια άλλων μουσικών από τις δεκαετίες 1960 και 1970. Σε αυτό προσθέστε μερικά έθνικ στοιχεία από μουσικά όργανα που έχω επιλέξει, ηλεκτρονικούς ήχους, ενώ ταυτόχρονα θα προβάλλονται urban photographs, λήψεις από αστικά τοπία που έχουν γίνει κυρίως σε εργοστάσια. Το σόου το έχετε ονομάσει «Being Demis». Λέτε λοιπόν ότι το να είσαι ο Ντέμης σημαίνει ένα ανακάτεμα vintage μουσικής και trash. Έχω την αίσθηση ότι αυτό το δεύτερο στοιχείο,

το trash δηλαδή, θα πρέπει να το εξηγήσουμε παραπάνω. Στην Ελλάδα το trash το μεταφράζουμε «σκουπίδι» και μόνο· δεν εμπεριέχει καθόλου τέχνη, την έννοια ότι παίρνω κάτι από το δρόμο και το μεταμορφώνω. Α, μπράβο! Κι εγώ όταν είπα στους Έλληνες μουσικούς μου ότι θέλω να ανακατέψω μουσική με urban trash, μου είπαν να ξεκαθαρίσω τι εννοώ, γιατί εδώ στην Ελλάδα το trash έχει άλλη έννοια. Είναι, για παράδειγμα, σχετικό, απ’ ό,τι μου λένε, με αυτό το πορνοφίλμ που έκανε μια ξανθιά, δεν θυμάμαι πώς μου την είπανε. Όμως το trash με την αγγλική σημασία της λέξης είναι ό,τι συμβαίνει στους δρόμους σήμερα. Μιλώντας για δρόμους, καθ’ οδόν προς τη μεγάλη διεθνή επιτυχία που γνωρίσατε, κυρίως στη δεκαετία του 1970, υιοθετήσατε και τη γνωστή εκκεντρική εμφάνιση με την κελεμπία. Αλήθεια, πώς προέκυψε αυτό το ντύσιμο; Λοιπόν, ήταν μόλις είχε διαλυθεί το γκρουπ Aphrodite’s Child και εγώ έκανα την πρώτη μου σόλο τουρνέ στην Ιταλία. Θυμάμαι, περπατούσα στο δρόμο στο Ρίμινι και έκανε πάρα πολλή ζέστη. Κάποια στιγμή λοιπόν είδα σε ένα μαγαζί μια ωραία κελεμπία. Μπήκα μέσα, τη φόρεσα και δροσίστηκα. Μάλιστα αισθανόμουν τόσο πολύ καλά που ξέχασα να αλλάξω κι εμφανίστηκα στη συναυλία φορώντας την. Ε, λοιπόν, άρεσε τόσο πολύ στον κόσμο που το υιοθέτησα. Είναι αστείο, αλλά είναι αληθινό! Μια και ο λόγος πήγε στους Aphrodite’s Child, αναρωτιέμαι ποια είναι σήμερα η σχέση σας με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου; Μιλάτε; Η σόου μπίζνες είναι μια μεγάλη οικογένεια, της οποίας τα μέλη δεν βλέπονται συχνά, όμως αυτό δεν πάει να πει ότι ο ένας δεν γνωρίζει τον άλλον. Έτσι, όταν καμιά φορά συναντιόμαστε με ανθρώπους που δεν ξέρουμε πραγματικά, επειδή ξέρουμε ότι ανήκουμε στην ίδια οικογένεια, από ένστικτο μιλάμε κατευθείαν στον ενικό· μιλάμε σαν να γνωριζόμαστε. Εδώ όμως γνωριζόσαστε πράγματι. Βεβαίως, και μάλιστα γνωριζόμαστε καλά. Όμως δεν βλεπόμαστε πάρα πολύ. Εκείνος ζει στην Ελβετία, εγώ στη Γαλλία, οπότε δεν έχουμε την ευκαιρία να συναντιόμαστε συχνά. Διαβάζοντας για τη ζωή σας ανακάλυψα ότι το 1985 πέσατε θύμα αεροπειρατείας. Κι εντυπωσιάστηκα ακόμα περισσότερο όταν διάβασα πως οι αεροπειρατές σας αναγνώρισαν και γιόρτασαν τα γενέθλιά σας. Τι ακριβώς συνέβη; Πήγαινα στην Ιταλία για να εμφανιστώ σε ένα τηλεοπτικό σόου στη Ρώμη. Στο δρόμο δύο πειρατές κατέλαβαν το αεροπλάνο και μας πήγαν στη Βηρυτό. Στο αεροδρόμιο μας παρέδωσαν σε μια άλλη

24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

φατρία και μας μετέφεραν σε σπίτια όπου μας κράτησαν για τέσσερις μέρες. Κι επειδή οι αεροπειρατές, πριν γίνουν αεροπειρατές και πριν κηρυχθεί ο πόλεμος στο Λίβανο ήταν νεαρά παιδιά, ξέρανε ποιος είμαι, με αγαπούσαν κι έτσι γιόρτασαν τα γενέθλιά μου που ήταν την επομένη της αεροπειρατείας. Αυτή είναι μια άλλη διάσταση της έκφρασης «φανατικό κοινό». Είναι η απόδειξη ότι τον Ντέμη Ρούσσο τον αγαπούν όλοι. Ξέρετε, ποτέ στη ζωή μου δεν είχα σωματοφύλακες, γιατί ποτέ δεν είχα την ανάγκη προστασίας. Είμαι ένας άνθρωπος που δεν ανακατεύτηκε ποτέ στα πολιτικά, η μουσική που έκανα ήταν πάντα ειρηνική και ποτέ πολιτική και γι’ αυτό δεν είχα ποτέ κανένα πρόβλημα. Κάνατε πολλούς γάμους και γνωρίσατε πολλές γυναίκες. Τελικά ποια θα λέγατε ότι είναι η σχέση σας με το άλλο φύλο; Αγαπώ τις γυναίκες πάρα πολύ, πάντα τις αγαπούσα. Όμως οι άνθρωποι που κάνουν επαγγέλματα σαν το δικό μου, άντρες και γυναίκες, ιδιαιτέρως μάλιστα αν έχουν αυτή την έντονη ζωή που είχα εγώ ανά τον κόσμο, είναι λογικό να μην είναι εύκολο να κατασταλάξουν κάπου. Αυτό φυσικά δεν ισχύει για όλους. Νομίζω πως πάντα η επιτυχία έχει ένα τίμημα. Ξέρετε, υπάρχει ένα θέμα για το οποίο έχω περισσότερα απωθημένα: Δυστυχώς με αυτή τη ζωή που έκανα δεν μπόρεσα να έχω τη σωστή σχέση με τα παιδιά μου. Εκείνη την εποχή ήμουν πολύ busy και πιο νέος και δεν καταλάβαινα ορισμένα πράγματα· πράγματα τα οποία μαθαίνεις με την εμπειρία και το χρόνο. Ευτυχώς όμως εγώ και τα παιδιά μου καταφέραμε να «ξαναβρεθούμε» όταν μεγαλώσανε κι έτσι τώρα πια αισθάνομαι πολύ καλύτερα. Έχω δύο παιδιά υπέροχα, τα αγαπάω και με αγαπάνε κι έχουμε άριστες σχέσεις. Ο γιος μου είναι ένας πολύ επιτυχημένος dj και η κόρη μου ασχολείται με το γραφείο μου στο Παρίσι. Ένας άντρας που έχει μεγάλη επιτυχία παντού, στη δουλειά του, στις γυναίκες, που βγάζει πολλά λεφτά είναι εύκολο να «ψωνιστεί». Εσείς ψωνιστήκατε; Βεβαίως και ψωνίστηκα. Γιατί όταν έκανα την επιτυχία ήμουν μόλις 21-22 χρονών. Κι όταν είσαι τόσο νέος και κάνεις τόσο μεγάλη επιτυχία, τόσο μεγάλης εμβέλειας και βγάλεις και λεφτά, κάνεις τις μεγαλύτερες μαλακίες που μπορείς να φανταστείς. Τότε λοιπόν ήταν που έκανα κι εγώ τις κουταμάρες μου: ξόδεψα πάρα πολλά λεφτά. Ξέρετε, εγώ σήμερα δεν έχω λεφτά· βεβαίως δεν είμαι στο δρόμο, αλλά σίγουρα δεν έχω αυτά που ο κόσμος μπορεί να νομίζει ότι έχω. Τουλάχιστον το ευχαριστηθήκατε. Α, ναι! Αν πεθάνω αύριο το πρωί δεν θα

πεθάνω χαζός, και λέω αυτή τη λέξη για να μην πω την άλλη. Έμαθα πολλά· κι αυτό είναι το πράγμα που ευχαριστήθηκα πιο πολύ από όλα όσα έχω κάνει στη ζωή μου. Και με τη Νάνα (Μούσχουρη) πολλές φορές συζητούσαμε πάνω σε αυτό το θέμα, γιατί λίγο-πολύ κάναμε την ίδια πορεία. Βέβαια εκείνη είχε άλλο χαρακτήρα. Ως γυναίκα ήταν πολύ πιο συμμαζεμένη. Εγώ ήμουν πολύ πιο παλαβός, πιο ροκ, ενώ η Νάνα δεν ήταν καθόλου ροκ. Πράγματι θέλει μια τρέλα για να μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις, ενώ είσαι γνωστός και αναγνωρίσιμος. Και νομίζω ότι αυτή η τρέλα μου έμεινε. Τουλάχιστον έτσι μου λέει η μαμά μου και οι φίλοι μου· μου λένε «είσαι για τα σίδερα, παλαβός». Όμως με αυτά που βλέπεις σήμερα γύρω σου καλό είναι να έχεις τρέλα, γιατί δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις τα πράγματα διαφορετικά. Μήπως ήταν τρέλα που υποσχεθήκατε να χαρίσετε την αμοιβή σας από τη συναυλία του Φεστιβάλ στο ελληνικό κράτος; Όχι, δεν είναι τρέλα, όμως δεν ξέρω αν θα πρέπει να τη δώσω κατευθείαν στο Υπουργείο Οικονομικών. Θα ήθελα να προσφέρω ό,τι μου μείνει καθαρό, αφού αφαιρεθούν όλα τα έξοδα και αφού πληρωθούν όλοι οι φόροι – γιατί μια τέτοια συναυλία έχει μεγάλο κόστος. Εάν λοιπόν μου μείνει κάτι, όσο μου μείνει –γιατί εκείνο που έχει σημασία είναι η πράξη και όχι το νούμερο– θα ήθελα να το δώσω σε μια οργάνωση όπου θα είμαι σίγουρος ότι θα ωφεληθούν κάποιοι με πραγματικές ανάγκες: φτωχά παιδιά, γέροι άνθρωποι, άρρωστα παιδιά… Γιατί δεν έχω πρόβλημα να πάω να βρω τον υπουργό Οικονομικών και να του δώσω το τσεκ, αλλά ποιος ξέρει πού θα πάει αυτό. Ο ένας κλέβει τον άλλον εδώ· δεν είναι πράγμα αυτό. Κάθε φορά που έρχομαι στην Ελλάδα ακούω διάφορα… μου λένε ότι κάνανε συναυλίες για καλό σκοπό και τα λεφτά χαθήκανε. Και να σου πω και κάτι; Την επιταγή θα την πάω εγώ ο ίδιος με τα χέρια μου στην οργάνωση. Και θα ’χω και μια κάμερα από πάνω μου. Από τη μέχρι τώρα συζήτηση καταλαβαίνω ότι μπορεί να έχετε ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής σας στο εξωτερικό, όμως έχετε παραμείνει Έλληνας. Εμείς οι Έλληνες εκτός Ελλάδος έχουμε μια τάση να πονάμε την πατρίδα μας και να την αγαπάμε πολύ· το λέω αυτό έτσι διπλωματικά για να μην πω πως την αγαπάμε παραπάνω και από αυτούς που ζούνε εδώ. Και το πρόβλημα που έχουμε σήμερα στην Ελλάδα δεν πρέπει να το ρίχνουμε όλο στους πολιτικούς. Βέβαια, οι πολιτικοί έχουν τη μεγάλη ευθύνη, γιατί αυτοί φάγανε τα πολλά. Όμως από εκεί και πέρα ο Έλληνας έχει αποκτήσει μια νοοτροπία κακή, έχει μάθει να κάθεται και να περιμένει να εισπράξει. Όλοι θέλουνε να κάθονται και να πληρώνονται.

μΟυΣιΚη

γιαΤρε μΟυ... Η μουσική είναι ένα φάρμακο για τον Ντέμη Ρούσσο.

Info Συναυλία με τον Ντέμη Ρούσσο Being Demis Η πρώτη εμφάνιση του Ντέμη Ρούσσου στο Ηρώδειο αποτελεί αφετηρία για τη νέα παγκόσμια περιοδεία του. Ένα σόου «vintage μουσικής με καθημερινά στοιχεία του δρόμου», όπου θα παρουσιαστούν νέα τραγούδια, αλλά και διαχρονικές επιτυχίες του. Ωδείο Ηρώδου Αττικού 25 Ιουνίου, 21:00 Εισιτήρια: €50 (Διακεκριμένη), €40 (Α’), €30 (Β’), €20 (Γ’), €15 (Άνω Διάζωμα), φοιτητικό.

μΟυΣιΚη

ρία, και το γράμμα της «Ιντιφάντα» δεν έπαιξε καθόλου ρόλο στην απόφασή μου να μην πάω στο Ισραήλ. Δεν πήγα γιατί ο Εβραίος οργανωτής δεν με πλήρωσε. Και να σου πω κάτι, καλύτερα. Το Ισραήλ δεν είναι καθόλου μέσα στα σχέδιά μου. Πάντως, αυτό που συνέβη με στενοχώρησε πάρα πολύ, και εδώ, εντός παρενθέσεως θα πρέπει να σου πω ότι συνέβαλα με τον οβολό μου σε αυτό το καράβι· έδωσα χρήματα χωρίς να δώσω το όνομά μου. Πριν κλείσουμε, και για να ελαφρύνουμε λίγο τη συζήτηση, λύστε μου μια απορία: Τι σημαίνει «ντρίγκι-ντρίγκι μάνα μου»; (γέλια) Τίποτα! Ντρίγκι-ντρίγκι τα κουδουνάκια – ξέρω ’γω πως μου ’ρθε… Ήταν πάντως πολύ εμπορικός σαν ήχος και η απόδειξη είναι πως ακόμα και σήμερα το λες. Θα σου πω και κάτι: Το τραγούδι που περιέχει το «ντρίγκι-ντρίγκι μάνα μου» είναι το «Velvet Mornings», σε μουσική δική μου και στίχους ανθρώπων από το εξωτερικό. Αυτό λοιπόν το τραγούδι όπως και το «Souvenirs» μου τα ζήτησε η

Μαρινέλλα να τα τραγουδήσει στα ελληνικά. Της απάντησα «κούκλα μου, πάρ’ τα· εγώ εσένα σε θαυμάζω, είσαι καταπληκτική τραγουδίστρια, να τα πάρεις να τα τραγουδήσεις, να τα κάνεις ό,τι θέλεις». Πράγματι η Μαρινέλλα τα τραγούδησε με στίχους ελληνικούς, το νόημα των οποίων ήταν τελείως διαφορετικό από αυτό των αγγλικών. Το «Velvet Mornings» ήταν ένα ρομαντικό τραγούδι αγάπης, ενώ οι στίχοι που έβαλαν οι Έλληνες ήταν κάπως πολιτικοί, αντιχουντικοί. Το αποτέλεσμα ήταν ότι, όταν ήρθα να τραγουδήσω στη Θεσσαλονίκη, λίγο πριν το 1974, να κοντέψω να βρω τον μπελά μου από τους χουντικούς που είχαν πιστέψει ότι τα λόγια αυτά τα αντιχουντικά τα είχα γράψει εγώ.

επάγγελμα είναι τέτοιο, γιατί ήμουνα καινούργιος. Κι αν έχω κατορθώσει ένα πράγμα σήμερα, είναι πως έχω φτάσει σε ένα σημείο που δεν χρειάζεται να κάνω συμβιβασμούς και υποχωρήσεις· μπορώ να κάνω ό,τι θέλω. Ναι, έχω κάνει λάθη, αλλά δεν ξέρω αν μετανιώνω γι’ αυτά. Είμαστε, βλέπεις, επαγγελματίες, κι έτσι, όταν κάνουμε κάτι που δεν είναι απόλυτα της αρεσκείας μας, όμως βγάζουμε αρκετά λεφτά από αυτό, δεν ξέρω αν μπορούμε να μετανιώνουμε. s

“

Τελικά, κοιτώντας πίσω την καριέρα σας, είστε ευχαριστημένος με το καλλιτεχνικό της κομμάτι ή πιστεύετε ότι σας άξιζε κάτι καλύτερο; Όλοι οι καλλιτέχνες έχουν κάνει δουλειές για τις οποίες είναι περήφανοι και δουλειές για τις οποίες δεν είναι. Έχω τραγουδήσει πράγματα τα οποία με βάζανε να τα τραγουδήσω και το έκανα γιατί έπρεπε να κάνω υποχωρήσεις, γιατί το

Αν πεθάνω αύριο το πρωί δεν θα πεθάνω χαζός.

“

Στις 8 Μαΐου είχατε κανονίσει μια συναυλία στο Τελ Αβίβ. Ο ελληνικός σύλλογος «Ιντιφάντα» σας απέστειλε μια ανοιχτή επιστολή με την οποία σας καλούσε να μην κάνετε τη συναυλία αυτή, επισημαίνοντας ότι πριν δύο χρόνια είχατε συνυπογράψει μαζί με σημαντικές προσωπικότητες της τέχνης και του πνεύματος μια επιστολή διαμαρτυρίας, που, μεταξύ άλλων, έλεγε ότι το Ισραήλ παραβιάζει θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα στην περιοχή. Τελικά τι έγινε με τη συναυλία; Δεν την έκανα, και να σου πω καλύτερα μετά από όλα όσα συνέβησαν. Τώρα στην επιστολή που λέτε εγώ απάντησα επίσης με ανοιχτή επιστολή, λέγοντας ότι ο Ντέμης Ρούσος τραγουδάει για τον απλό κόσμο, για όλο τον κόσμο, γιατί η μουσική είναι ένα φάρμακο. Θεωρώ ότι ο απλός Εβραίος δεν έχει καμία σχέση με όσα κάνει η κυβέρνησή του, όπως και ο απλός Παλαιστίνιος δεν έχει καμία σχέση με τα πράγματα που κάνουν οι δικοί του ηγέτες. Απλώς, όπως παντού στον κόσμο έτσι κι εδώ, οι άνθρωποι πληρώνουν τον έλεγχο που θέλουν να έχουν πάνω τους οι κυβερνήσεις τους. Αυτή είναι η ιστο-

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 25

Sexy ντικ Ένα καράβι, ένα νησί, μια φάλαινα, πολλοί ναύτες, μερικές χειραφετημένες φεμινίστριες, ηχητικά ρομποτάκια, σαγηνευτικά τραγούδια, θηλυκότητα και παγκοσμιοποίηση. Με την παράσταση Whaletracking Unlimited MD, η ομάδα Trackworkers πλάθει ένα πολυδιάστατο σύμπαν και αναδεικνύει τις αμέτρητες κρυφές πτυχές του Μόμπι Ντικ. Από την Έλενα Χρηστοπούλου

ΚυνηγΩνΤαΣ ΤΟ νΟημα Οι Trackworkers ξεκοκαλίζουν το μύθο του Μόμπι Ντικ σε μια πρωτοποριακή οπτικοακουστική εμπειρία. Απέναντι: Ο μουσικός συνθέτης της παράστασης, Τίμο Κρόιζερ.

Τίμο Κρόιζερ - Trackworkers

ετά την πρώτη επικοινωνία μας μέσω email, ο Τίμο Κρόιζερ, μουσικός συνθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής της παράστασης Whaletracking Unlimited MD, μου προτείνει να κάνουμε διάλογο ηλεκτρονικά, αντί να γίνει τηλεφωνικά η συνέντευξη ή να απαντήσει γραπτά σε προκαθορισμένες ερωτήσεις. Ενθουσιάζομαι αρχικά, παίρνω τα πάνω μου και, αφελώς, αρχίζω να τον ρωτάω τι κάνει, πώς περνάει, πώς αισθάνεται, τι τον απασχολεί αυτές τις μέρες. «Καλά είμαι», μου απαντά κοφτά και γερμανικά, «ας ξεκινήσουμε τώρα». Εγκεφαλικός και ακαδημαϊκός, ο Γερμανός αποφασίζει να αναλάβει στη συνέχεια εκείνος τα ηνία της συνέντευξης και να με κατευθύνει όπου θέλει ως ένα γνήσιο control freak. Εγώ τον αφήνω – αν μη τι άλλο ξεκούραστο είναι, αλλά και πολύ ενδιαφέρον επίσης, καθώς ο Κρόιζερ αποκαλύπτει τον πολύ ιδιαίτερο κολεκτιβίστικο τρόπο συνεργασίας της ομάδας του, αλλά και τις πολλαπλές θρησκευτικές, πολιτικές, κοινωνικές και φυλετικές προεκτάσεις του γνωστού μυθιστορήματος του Μέλβιλ.

Ποιο θεωρείς ως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του Μόμπι Ντικ; Για ποιο λόγο αποφάσισες να επαναπροσεγγίσεις το μυθιστόρημα; Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του Μόμπι Ντικ για μένα είναι η χειροπιαστή αλήθεια του. Πριν από 160 χρόνια ο Χέρμαν Μέλβιλ έγραψε ένα μυθιστόρημα το οποίο φαίνεται να είναι ακόμα και σήμερα επίκαιρο. Χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως τα πολλαπλά στρώματα στη δραματουργία, συνδυάζοντας διαφορετικά στυλ έκφρασης και αφήγησης, κάνοντας αναφορές σε πολλά και πολύπλοκα ζητήματα (μόλυνση του περιβάλλοντος, φεμινισμός, παγκοσμιοποίηση, βιομηχανοποίηση κ.τ.λ.) και συσχετίζοντας το ένα με το άλλο, αλλά και με τους πολλαπλούς συνειρμούς και τις παραπομπές σε περαιτέρω θέματα, το αποτέλεσμα είναι τρομερά σύγχρονο. Σαν ομάδα, ούτως ή άλλως, θέλαμε να κάνουμε μια συλλογική συνεργασία και να δώσουμε ισάξια προσοχή στις προβολές βίντεο, τη μουσική, το χώρο και την περφόρμανς, γι’ αυτό και αναζητούσαμε να δουλέψουμε με υλικό που θα παρήγαγε μια έντονη οπτική και ηχητική εμπειρία. Από τότε που πριν δυο χρόνια ξεκινήσαμε να δουλεύουμε το κείμενο γνωρίζαμε πολύ ξεκάθαρα ότι δεν θέλαμε να το υποβιβάσουμε στο ρεύμα της περιπέτειας, όπως είχε γίνει με τις δυο κινηματογραφικές μεταφορές από τον Τζον Χιούστον και τον Φρανκ Ρόνταμ, αλλά αντιθέτως θέλαμε να το προσεγγίσουμε με πιο ευρύ τρόπο, συμπεριλαμβάνοντας το σύμπαν που αναπτύχθηκε γύρω από την ιστορία από τη στιγμή της δημιουργίας του και να αναδείξουμε τις πηγές και τα μέσα

μΟυΣιΚη

του Μέλβιλ. Εκ των υστέρων, μπορώ να προσθέσω πως το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για μένα ήταν οι άγραφες ιστορίες. Άγραφες ιστορίες; Εννοώ τη σπάνια δεξιοτεχνία του Μέλβιλ, την οποία μπορεί να χαρακτηρίσει κανείς ως την αφήγηση του ανείπωτου ή του κρυφού. Διαβάζοντας το βιβλίο, μερικά από τα θέματα αποκτούν σημαντική παρουσία χωρίς να έχουν παρουσιαστεί στην ουσία από τον Μέλβιλ. Για παράδειγμα, η γυναικεία παρουσία στο Μόμπι Ντικ είναι πολύ σημαντική∙ κι ας μην αναπτύσσονται ως χαρακτήρες, σχεδόν δεν μπορείς να πεις ότι τις συμπεριλαμβάνει στην ιστορία. Αυτές οι μετακινήσεις από μια άκρως θρησκευτική και συντηρητική κοινωνία του 19ου αιώνα σε ένα απελευθερωμένο φεμινιστικά περιβάλλον, που ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με αυτούς τους άντρες, οι οποίοι γυρνούσαν σπίτι μετά από ταξίδια διάρκειας 3 και 5 χρόνων – μια κατάσταση που είχε βιώσει ο Μέλβιλ όταν ζούσε στο νησί Ναντάκετ, αλλά με την οποία ήταν ούτως ή άλλως γνώριμος λόγω της μητέρας του, η οποία έγινε ο «άντρας του σπιτιού» μετά το θάνατο του συζύγου της. Οι δυνατές και χειραφετημένες γυναίκες ήταν κάτι το αυτονόητο για εκείνον, κάτι στο οποίο δεν στρέφει απευθείας την προσοχή, αλλά το εκφράζει σαφώς ανάμεσα στις γραμμές. Με την πρώτη φράση στο Μόμπι Ντικ, «Φώναζέ με Ισμαήλ», κάνει αναφορά στην Άγαρ, τη μητέρα του πρωτότοκου γιου του Αβραάμ, η οποία εξορίστηκε όταν η Σάρα γέννησε τον Ισαάκ κι έγινε στη συνέχεια η μητέρα του Ισλάμ. Αυτή η γυναικεία παρουσία τονίζεται δηλαδή στην παράσταση; Ναι, αρκετά. Στην παράσταση βρισκόμαστε ταυτόχρονα και στο πλοίο και στο Ναντάκετ. Το τελευταίο παρουσιάζεται μέσα από έναν βασικό γυναικείο χαρακτήρα, μια σύζυγο ναυτικού, μια μητέρα, μια χήρα, μια μάγισσα, οι οποίες δίνουν τη δική τους οπτική μέσα από ένα πρίσμα θλίψης, θυμού, αντίστασης, πάλης των φύλων, επανάστασης, χειραφέτησης, αλλά και αγάπης και λαχτάρας. Η δράση στο πλοίο ακολουθεί κατά κάποιον τρόπο τον δραματουργικό άξονα του βιβλίου και κάνει αναφορές στη δουλειά του κυνηγού φαλαινών, στο ίδιο το κυνήγι, τις αλλαγές της θάλασσας, τα τραγούδια των ναυτικών. Ως συνθέτη με είχε απασχολήσει το πώς θα εκφράσω τον μαγνητισμό ή τη μαγευτική δύναμη που ασκεί η λευκή φάλαινα πάνω στο πλήρωμα. Τελικά κατέληξα να πάθω μια εμμονή με την Κίρκη από την Οδύσσεια. Αυτό το σαγηνευτικό τραγούδι, που τελικά αποδίδεται μέσω των τρισδιάστατων κινούμενων ηχείων που σχεδιάσαμε ειδικά για την παράσταση, και η ηλεκτρονική μουσική που έχει προκύψει από τις ηχογραφήσεις που κάναμε με την Τόρα Όγκεσταντ, τη βασική πρωταγωνίστρια, δελεάζει τους ναύτες και προκαλεί διαρκώς τη θηλυκότητά τους.

Ακούγονται όλα πολύ ερωτικά (εμμονές, σαγήνη, θηλυκότητα, η Κίρκη) – μου έρχεται στο μυαλό η λέξη λαγνεία. Θα μπορούσε να πει κανείς πως η ιδέα του κυνηγιού εμπεριέχει τη λαγνεία∙ επιθυμείς κάτι και το κυνηγάς, ακόμα κι αν είναι για να το σκοτώσεις. Δεν είχα σκεφτεί ποτέ το Μόμπι Ντικ ως ένα σέξι βιβλίο. Ήταν κάτι που είχατε σκεφτεί από την αρχή ή προέκυψε στην πορεία; Θα ’λεγα πως ήταν μια υποψία που είχαμε από την αρχή, η οποία υπήρχε ήδη στο γράψιμο της ηλεκτρονικής μουσικής, αλλά μετά αναπτύχθηκε ραγδαία όταν η ενδυματολόγος Γιόκι Τέβες εμπνεύστηκε τα υπέροχα κοστούμια της. Θέλω να σημειώσω σ’ αυτό το σημείο τον τρόπο με τον οποίο συνεργαστήκαμε: ο καθένας δημιουργούσε το υλικό του ξεχωριστά μόνος του, τη δική του συνειρμική προσέγγιση, το δικό του καλλιτεχνικό κομμάτι, και κατόπιν τα συγκεντρώναμε όλα, τα συγκρίναμε, τα συνδυάζαμε και τα εξελίσσαμε. Κάπως έτσι το θηλυκό στοιχείο έγινε πολύ δυνατό και κεντρικό, όπως και η φύση, αλλά και το αρσενικό στοιχείο για το οποίο δεν έχουμε μιλήσει ακόμα. Στο χαρακτήρα του Αχάμπ, εκπροσώπου της μεγαλύτερης βιομηχανίας του πρώτου μισού του 19ου αιώνα, που παρέδιδε φως (πετρέλαιο) στην ανθρωπότητα, το πόδι του οποίου έφαγε ένα ζώο, ο Μέλβιλ αντικατοπτρίζει όχι μόνο τον Προμηθέα (τον προμηθευτή φωτός, τον απολυτρωτή), αλλά επίσης την επιθυμία για λύτρωση από την εσωτερική του θλίψη. Αυτή η επιθυμία ακυρώνεται από τον Φενταλάχ, τον αγροίκο καμακευτή του, ο οποίος θέλει να σκοτώσει τον Μόμπι Ντικ για να σώσει τον αφέντη του. Τόσο η θηλυκή όσο και η αρσενική πλευρά βρίσκουν το χώρο τους στην παράσταση. Τα ηλεκτρονικά στοιχεία είναι κατά 95% βασισμένα στις ηχογραφήσεις που κάναμε με την Τόρα, η οποία έχει φανταστικά ηχοχρώματα – είναι πολύ ιδιαίτερη τραγουδίστρια. Μεταμορφώνοντας, πολλαπλασιάζοντας και μοιράζοντας τις φωνητικές ηχογραφήσεις της Τόρα σε 12 ρομπότ (τα τρισδιάστατα κινούμενα ηχεία που ανέφερα παραπάνω), το μαγευτικό τραγούδι της αποτυπώνει την εμμονή για την οποία μιλούσαμε πριν. Θα ’θελες να μιλήσεις λίγο παραπάνω για τον τρόπο με τον οποίο συνεργαστήκατε ως ομάδα; Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση και ποια η καλύτερη ανταμοιβή από την όλη διαδικασία; Ήταν η πρώτη φορά που δοκιμάζαμε κάτι τέτοιο. Ήταν ένα πείραμα για όλους μας, μιας και η διαδικασία ήταν τελείως απρόβλεπτη, σε αντίθεση με τις συνηθισμένες προσεγγίσεις, όπου η απόδοση ή η αισθητική είναι ξεκάθαρη εξαρχής. Είναι μεγάλη πρόκληση να πρέπει να δημιουργήσεις ένα έργο το οποίο θα πρέπει να συνδεθεί με άλλα στη συνέχεια. Πρέπει να επιλέξεις είτε κάτι πολύ ανοιχτό, που να μπορεί να προσαρμοστεί, είτε να ακολουθήσεις το όραμά σου, ακόμα κι αν

αυτό σημαίνει ότι τελικά μπορεί να μην καταφέρεις να «κολλήσεις» με τους άλλους. Αυτό που συνειδητοποιήσαμε ήταν πως όσο πιο δυνατός και σταθερός ήταν κάποιος στη θέση του, τόσο πιο εύκολη ήταν η συνεργασία μαζί του. Οι συγκρούσεις είναι απαραίτητες και μπορούν να οδηγήσουν στη δημιουργία μιας καλύτερης τρίτης εκδοχής. Κάθε κομμάτι εξελισσόταν κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας, αλλά η αφομοίωση ιδεών έσπρωχνε τη δημιουργική διαδικασία ακόμη παραπέρα. Η τελευταία ερώτησή μου είναι λίγο πιο προσωπική. Ποιος είναι ο προσωπικός σου Μόμπι Ντικ – έχεις έναν απώτερο στόχο στη ζωή ή την τέχνη σου; Περίεργη ερώτηση είναι αυτή. Υποθέτω πως αυτό το πρότζεκτ τώρα είναι ο προσωπικός μου Μόμπι Ντικ. Πάντα προσπαθώ να είμαι προνοητικός, αλλά δεν θα ’λεγα πως έχω καταστρώσει κάποιο μεγάλο σχέδιο για τα επόμενα 40 χρόνια. Όμως αυτή η σύγκριση με το βιβλίο είναι κάπως ασαφής, μιας και μέχρι τώρα εστιάσαμε στα θέματα εμμονής που προκύπτουν από την παράσταση. «Περαιτέρω ομοιότητες είναι συμπτωματικές», όπως γράφουν στις ταινίες. Αν πρέπει να μιλήσω με όρους α λα Μόμπι Ντικ, ας πούμε απλά ότι ανυπομονώ για την επόμενη περιπέτεια με το πλήρωμά μου. s

Info The Trackworkers Whaletracking Unlimited, M.D. Μια πολυδιάστατη μεταφορά του μυθικού Μόμπι Ντικ που συνδυάζει ηλεκτρονικό και φυσικό ήχο, αναδεικνύει κρυφές πτυχές του μυθιστορήματος και τονίζει την επικαιρότητά του. Πειραιώς 260, Χώρος Ε΄ 28 & 29 Ιουνίου, 21:00 Εισιτήρια: €20, €10 (Φοιτητικό)

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 27

o άρχοντας του χορού μπενζαμέν μιλπιέ

Είδε τους πρώτους χορούς στη Σενεγάλη όπου έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του, σπούδασε στη Γαλλία, τη γενέτειρά του, και στη συνέχεια πήγε στο Μπαλέτο της Νέας Υόρκης, για να γίνει πρώτος χορευτής σε ηλικία 24 ετών. Πριν καλά καλά δοξαστεί για την ακρίβεια, την ενέργεια και την ταχύτητά του στράφηκε επιτυχώς στη χορογραφία. Από το 2002, ο Ευρωπαίος με τις εμπειρίες από την Αφρική και την αμερικανική εκπαίδευση, συγκεντρώνει αστέρια του Μπαλέτου της Νέας Υόρκης στην ομάδα του Danses Concertantes και παρουσιάζει σε όλο τον κόσμο τη νεότερη γενιά χορευτών μπαλέτου της Αμερικής. Από τον Νικόλα Ζώη

Ο ηγεΤηΣ Η Η νεότερη νεότερη γενιά γενιά χορευτών χορευτών μπαλέτου μπαλέτου στην στην Αμερική Αμερική υπολογίζουν υπολογίζουν πολύ πολύ την την κρίση κρίση του του Μπενζαμέν Μπενζαμέν Μιλπιέ. Μιλπιέ. Έχει Έχει αποδείξει αποδείξει ότι ότι ήταν ήταν ένας ένας από από τους τους πιο πιο χαρισματικούς χαρισματικούς συνεχιστές συνεχιστές του του Ζορζ Ζορζ Μπαλανσίν Μπαλανσίν και και του του Τζερόμ Τζερόμ Ρόμπινς. Ρόμπινς.

Info Danses Concertantes – Μπενζαμέν Μιλπιέ Ο Μπενζαμέν Μιλπιέ –πρώτος χορευτής και χορογράφος– συγκεντρώνει τα αστέρια του Μπαλέτου της Νέας Υόρκης και δημιουργεί τη δική του ομάδα Danses Concertantes. Στο Ηρώδειο θα παρουσιάσουν χορογραφίες των Μπαλανσίν και Ρόμπινς, αλλά και του ίδιου του Μιλπιέ. Ωδείο Ηρώδου Αττικού 2 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: €50 (Διακεκριμένη), €40 (Α’), €30 (Β’), €20 (Γ’), €15 (Άνω Διάζωμα), φοιτητικό.

ποιοι τις έχουν βρει και σκοτεινές. Υπάρχει ένας αντικειμενικός στόχος της τέχνης της χορογραφίας; Για μένα ο σκοπός είναι να φέρω στη ζωή ένα μουσικό κομμάτι που αγαπώ με τα εκφραστικά μέσα του χορού. Με ένα τρόπο που θα σε κάνει να ακούσεις τη μουσική καλύτερα. Σκοπός είναι να πάρεις ένα αυθεντικό έργο τέχνης, να προσπαθείς να ανακαλύψεις τι άλλο κρύβεται στην ουσία του και να το βγάλεις στον κόσμο με τη βοήθεια των χορευτικών κινήσεων. Η ουσία όμως των οπτικών εικόνων είναι η συναισθηματική απήχηση που θα έχουν. Το θέμα είναι τι θα συμβεί όταν η μουσική και ο χορός έρθουν κοντά. Και αν θα καταφέρουν οι δημιουργοί τους να πουν κάτι μέσα από αυτά. Επηρεάζεται η δουλειά σας από πράγματα που δεν έχουν σχέση ούτε με τον χορό ούτε με τη μουσική; Τα πάντα παίζουν ρόλο σε μια δημιουργική διαδικασία. Πηγή έμπνευσης μπορεί να είναι ακόμα και ένας συγγραφέας, και αυτό το είχα νιώσει όταν είχα διαβάσει για πρώτη φορά τη Μαντάμ Μποβαρί. Άρχισα να ενδιαφέρομαι για τον Φλομπέρ και τον παράξενο χαρακτήρα του, να αναρωτιέμαι γιατί του έπαιρνε τόσο καιρό, σχεδόν πέντε χρόνια, για να γράψει τα βιβλία του. Εξέταζε μία μία τις σελίδες των χειρογράφων του και διόρθωνε συνεχώς τα λάθη που έβρισκε. Έμαθα λοιπόν πόσο νόημα έχει να δουλεύεις σκληρά σε ένα κομμάτι, να πηγαίνεις διαρκώς πίσω και να το ελέγχεις ξανά και ξανά, να το διορθώνεις και να το βελτιώνεις ασταμάτητα.

ΔυναμιΣμΟΣ Στιγμιότυπο από την παράσταση που παρουσιάζουν στην Αθήνα οι χορευτές του Danses Concertantes.

Πότε αποφασίσατε να σπουδάσετε χορό; Η μητέρα μου δίδασκε μοντέρνο χορό, έτσι δεν ήταν κάτι άγνωστο στην οικογένειά μου. Μεγάλωσα σχεδόν χορεύοντας∙ για μένα ήταν σαν να μαθαίνω να περπατάω. Πιο πολύ όμως ήταν κάτι που ευχαριστιόμουν και όχι κάτι που με ανάγκασε το περιβάλλον μου να κάνω. Στα οκτώ μου απλά ήξερα ότι θέλω να χορεύω περισσότερο, ότι θέλω να μάθω να το κάνω καλά κι έτσι αποφάσισα να προσπαθήσω. Σπουδάσατε στη Γαλλία και κατόπιν στις ΗΠΑ. Ποιες διαφορές εντοπίζετε ανάμεσα στις δύο χώρες; Έχουν να κάνουν με τη διαφορά νοοτροπίας των δύο ηπείρων; Φυσικά, οι δύο εμπειρίες διαφέρουν αρ-

κετά. Στην Αμερική όλα είναι λίγο πιο τονισμένα, πιο δυναμικά, ίσως και πιο εντυπωσιακά. Υπάρχει περισσότερος χώρος για ελεύθερες κινήσεις. Και η αίσθηση της μουσικότητας του χορού είναι, νομίζω, πιο έντονη εκεί. Όταν όλοι σας αντιμετώπιζαν σαν ένα χορευτή στην αποκορύφωση της καριέρας του εσείς αρχίσατε μάλλον ξαφνικά να χορογραφείτε. Πώς προέκυψε αυτή η επιλογή; Η χορογραφία με ενδιέφερε –με τον τρόπο μου–, από τότε που ήμουν παιδί. Μου άρεσε να δημιουργώ δικές μου κινήσεις. Όταν ανέβαινα στη σκηνή για τις σχολικές παραστάσεις πάντα έκανα και κάτι που είχα φανταστεί πριν. Επινοώ χορευτικές κινήσεις από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου∙ και παρότι άρ-

30 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

χισα να σπουδάζω χορό πάντα ήξερα ότι θα επιστρέψω σε εκείνες τις προσπάθειες. Ήξερα ότι αυτός είναι ο στόχος που πρέπει να ακολουθήσω. Δεν νιώσατε ποτέ ότι με τη χορογραφία σπαταλάτε τα χρόνια της χορευτικής ακμής σας; Μα φυσικά και τα «σπαταλώ». Πλέον όμως είμαι 33, η ακμή μου έχει περάσει, και αν ποτέ με απασχόλησε δεν μπορώ πια να κάνω κάτι για αυτό. Οι χορογραφίες σας έχουν χαρακτηριστεί διεγερτικές, συναρπαστικές ή και διασκεδαστικές. Συμφωνείτε; Δεν ξέρω, νομίζω ότι εξαρτάται από την ομάδα που τις εκτελεί, από το έργο, από αυτόν που τις κρίνει. Έχω ακούσει πολλά επίθετα για τις χορογραφίες μου. Κά-

Ποια έργα σας θα επιλέγατε να δείξετε σε ένα κοινό που δεν έχει ιδέα για εσάς; Αυτό που θα παρουσιάσω στην Ελλάδα είναι αρκετά αντιπροσωπευτικό. Είναι παιχνιδιάρικο και ταυτόχρονα έχει Μπαχ, θυμίζει λίγο τη δουλειά του Τζερόμ Ρόμπινς που θαυμάζω, αλλά έχει τα δικά μου χαρακτηριστικά. Νομίζω πάντως ότι όλα τα έργα μου προέρχονται από τη φυσική μου αντίδραση στη μουσική και την κίνηση. Είναι κάτι που μάλλον κληρονόμησα από την εμπειρία μου στην Αφρική. Εκτός από τον Τζερόμ Ρόμπινς, η άλλη μεγάλη επιρροή σας είναι ο Τζορτζ Μπαλανσέν. Πώς σας επηρέασε το έργο του; Ο Μπαλανσέν ήταν ένας χορογράφος με τεράστιες «τεχνικές» ικανότητες, που μπορούσε να χορογραφήσει όλα τα είδη του μπαλέτου. Είχε έναν εκπληκτικό τρόπο να δουλεύει με την ομάδα του και οι χορογραφίες του δεν ήταν επιεικείς σε τυχόν αδυναμίες. Ταυτόχρονα δεν ήταν καθόλου επιδεικτικές. Η έγνοια του ήταν πάντα η μουσική, όχι η φιγούρα. Ποτέ δεν υπερέβαλλε, κάτι που κάνουν πολλοί χορευτές, αποτυγχάνοντας να δημιουργήσουν κάτι αυθεντικό.

ΧΟρΟΣ

Για να ξαναπάω πίσω στον Φλομπέρ, ο Μπαλανσίν ήταν και αυτός κάποιος που προσπαθούσε να βρει τις πιο σωστές λέξεις.

Οι δάσκαλοι

Είναι αλήθεια ότι έχετε μια ευκολία στο να προσελκύετε χορηγούς για τις προσπάθειές σας; Προφανώς. Παίρνω πολύ σοβαρά τους ανθρώπους που υποστηρίζουν τη δουλειά μας και δεν τους θεωρώ δεδομένους. Τους σέβομαι, κάτι που πολλοί ξεχνάνε. Πρέπει να είμαστε πολύ ευγνώμονες με τους ανθρώπους που θέλουν να υποστηρίζουν την τέχνη, γιατί χωρίς αυτούς δεν θα συνέβαιναν και πολλά. Νιώθω κάθε στιγμή υπεύθυνος απέναντι στους χορηγούς μου και εκεί βασίζεται η ευκολία που λέτε.

Τον σημάδεψαν δυο ιστορικά πρόσωπα του αμερικανικού χορού. Τους ακολουθεί.

Σας ενδιαφέρει να δείξετε το χορό και σε ένα κομμάτι της κοινωνίας που δεν γνωρίζει πολλά. Γιατί όμως είναι αρκετοί αυτοί που προσεγγίζουν ακόμα την τέχνη του χορού μέσα από τηλεοπτικά χορευτικά σόου; Είναι θέμα κουλτούρας και παιδείας. Υπάρχουν τρόποι να έρθει ο κόσμος σε παραστάσεις χορού και η αναζήτησή τους με ενδιαφέρει ιδιαίτερα. Όλα εξαρτώνται από την ποιότητα της δουλειάς που παρουσιάζεις. Δεν γίνεται να προσπαθείς να κάνεις τον χορό πιο προσβάσιμο από ό,τι είναι, δεν μπορείς να τον κάνεις πιο «σέξι» από ό,τι είναι. Πολλοί άνθρωποι της τηλεόρασης προσπαθούν να το καταφέρουν, αυτό όμως δεν είναι υπέρ του χορού. Το ενδιαφέρον θα ήταν να δούμε σκηνοθέτες που είναι ανοιχτοί σε συνεργασίες με καλλιτέχνες και συγκεντρωμένοι στην ποιότητα του εγχειρήματος. Αυτό είναι ένα ρίσκο που θα ήθελα να πάρω. Έχετε δουλέψει και σε χορευτικές ταινίες, όπως το Chaconne του Ολιβιέ Σιμολά, και το Black Swan του Ντάρεν Αρονόφσκι. Από τον Τσάρλι Τσάπλιν και τον Μπάστερ Κίτον μέχρι τα μιούζικαλ και τις πιο εμπορικές χορευτικές ταινίες, το είδος δεν είναι καινούργιο. Τι μπορούμε να περιμένουμε όμως στο μέλλον από την ένωση του κινηματογράφου με τον χορό; Κατά τη γνώμη μου πολλά. Ο χορός είναι μια ιδιαίτερα εκφραστική γλώσσα, με ιδιότητες που συχνά την κάνουν να μην ξεχωρίζει από την ίδια τη ζωή. Είναι άπειρα αυτά που μπορούν να συμβούν αν συνδυάσουμε το χορό με τις τεχνικές δυνατότητες του κινηματογράφου. Στην Αθήνα τι ανυπομονείτε να δείτε περισσότερο; Το Ηρώδειο είναι από τα πιο ξεχωριστά μέρη για παραστάσεις όλου του κόσμου. Είχα έρθει πριν από οκτώ χρόνια περίπου με το New York City Ballet, ήταν πραγματικά αξέχαστη εμπειρία και ανυπομονώ να επιστρέψω. Και φυσικά θέλω να επισκεφθώ το καινούργιο Μουσείο της Ακρόπολης. s

ΧΟρΟΣ

ζορζ μπαλανσίν O Ζορζ Μπαλανσίν (1904-1983) θεωρείται ως ο επιφανέστερος σύγχρονος χορογράφος στον κόσμο του μπαλέτου. Γεννημένος στην Αγία Πετρούπολη, ο Μπαλανσίν σπούδασε στο Imperial Theater της Ρωσίας και χόρεψε με τα Ρώσικα Μπαλέτα του Ντιάνγκιλεφ για πέντε χρόνια προτού φτάσει στην Αμερική το 1933. Ένα χρόνο μετά ίδρυσε μαζί με τον νεαρό τότε προστάτη των τεχνών Λίνκολν Κίρσταϊν τη Σχολή του Αμερικανικού Μπαλέτου. Με τον Κίρσταϊν σχημάτισαν μαζί διάφορες ομάδες χορού οι οποίες όμως είχαν μικρή διάρκεια ζωής. Τελικά, το 1948, ο Μπαλανσίν δημιούργησε τα Μπαλέτα της Νέας Υόρκης, στα οποία τέλεσε ως κύριος χορογράφος μέχρι το θάνατό του το 1983. Στη διάρκεια της καριέρας του ο Μπαλανσίν επιμελήθηκε πάνω από 400 έργα, μεταξύ των οποίων τα: Serenade (1934), Concerto Barocco (1941), Orpheus (1948), The Nutcracker (1954), Agon (1957), Symphony in Three Movements (1972), Stravinsky Violin Concerto (1972), Vienna Waltzes (1977), Ballo della Regina (1978), and Mozartiana (1981). Πέρα από το μπαλέτο, ο Μπαλανσίν έκανε χορογραφίες για ταινίες, όπερες και μιούζικαλ, ενώ έχει συνεργαστεί εκτενώς με τον συνθέτη Ίγκορ Στραβίνσκι. Ο Ζορζ Μπαλανσίν ανέτρεψε τη μορφή του κλασικού μπαλέτου. Με βάση τον κλασικισμό, ανέδειξε, ανέπτυξε, εκσυγχρόνισε και στη συνέχεια ανέστρεψε τα θεμέλια της απαρχαιωμένης γλώσσας του ακαδημαϊκού χορού, επηρεάζοντας καταλυτικά την εξέλιξη του αμερικανικού χορού.

Τζερόμ ρόμπινς Προσωπικότητα αντιφατική και αμφιλεγόμενη, ο Τζερόμ Ρόμπινς (1918-1998) ήταν ο μετρ των μιούζικαλ του Μπρόντγουεϊ με παραστάσεις, όπως West Side Story, Ο βασιλιάς κι εγώ, Gypsy, Πίτερ Παν, Miss Liberty, Call Me Madam και Βιολιστής στη στέγη, αλλά και ένας από τους μεγαλύτερους χορογράφους μπαλέτου της Αμερικής. Η ζωή και το έργο του συνδέονται με θεμελιώδη ζητήματα της αμερικανικής κουλτούρας του 20ού αιώνα· από την εξέλιξη του μουσικού θεάτρου και την ανάπτυξη του αμερικανικού μπαλέτου έως τους αγώνες και τις φιλοδοξίες των Αμερικανών και τις συνέπειες του μακαρθισμού. Έδωσε νέα μορφή στην κλασική κίνηση. Γνώρισε την επιτυχία, αλλά ζούσε μες στην ανασφάλεια, ήταν ταυτόχρονα γενναιόδωρος και εγωιστής, ένας ομοφυλόφιλος που ήθελε να κάνει οικογένεια όταν αυτά ήταν αμοιβαίως αποκλειόμενα, ένας άνθρωπος που απέρριψε τον ιουδαϊσμό, για να ανεβάσει τον Βιολιστή στη στέγη. Ξεκίνησε την καριέρα του ως χορευτής σε παραστάσεις του Μπρόντγουεϊ που χορογραφούσε ο Ζορζ Μπαλανσίν, για να συνεργαστεί στη συνέχεια με το New York City Ballet. Η πρώτη του χορογραφία το 1944 σε ηλικία 26 ετών, το Fancy Free, αντανακλούσε την επιθυμία του «να χορέψουμε γι’ αυτό που είμαστε σήμερα». Για την κινηματογραφική μεταφορά του West Side Story κέρδισε μάλιστα το 1961 το Όσκαρ σκηνοθεσίας μαζί με τον Ρόμπερτ Γουάιζ, ενώ για την παράσταση Μπρόντγουεϊ το 1989 κέρδισε έξι βραβεία Τόνι. Το 1994 χορογράφησε τον Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ στο A Suite of Dances. «Για να πάρει μια απόφαση βασάνιζε τον εαυτό του και όλους τους υπόλοιπους μέχρι το τελευταίο λεπτό. Δεν έχει υπάρξει καλύτερος χορογράφος στην ιστορία του Μπρόντγουεϊ» έχει πει γι’ αυτόν ο Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ.

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 31

Το Rameau Project ενώνει ετερόκλητες, εκ πρώτης όψεως, καλλιτεχνικές ιδιοφυΐες. Τον μαέστρο Ουίλιαμ Κρίστι, λάτρη της μουσκής μπαρόκ, και το μουσικό σχήμα που ο ίδιος ίδρυσε, τους Arts Florissants, με τη σπουδαία χορογράφο Τρίσα Μπράουν και το δικό της χορευτικό σύνολο, την Trisha Brown Dance Company.

Πυγμαλίων είναι μια από τις αγαπημένες του μπαρόκ όπερες και αυτό δεν αποτελεί ιδιαίτερη έκπληξη. Άλλωστε, ο Ουίλιαμ Κρίστι έχει κάθε λόγο να αισθάνεται και ο ίδιος ολίγον… Πυγμαλίων. Δεν ήταν παρά το πάθος του για την μπαρόκ μουσική (και η εναντίωσή του στον πόλεμο του Βιετνάμ και την υποχρεωτική στρατολόγηση) που τον έφερε στο Παρίσι από το Μπάφαλο της Νέας Υόρκης, όπου γεννήθηκε το 1944. Η μπαρόκ ήταν τότε, το 1971, μια υπόθεση λίγο-πολύ ξεχασμένη, ακόμη και στην παρισινή πρωτεύουσα. Κι όμως, πριν το τέλος εκείνης της δεκαετίας, ο νεαρός Ουίλιαμ Κρίστι είχε ήδη καταφέρει να γίνει γνωστός στον κύκλο των ανθρώπων της μουσικής και να ιδρύσει τους Les Arts Florissants. Η επόμενη δεκαετία, του 1980, ήταν αυτή που εκτόξευσε τη φήμη του Κρίστι διεθνώς, ενώ το ενδιαφέρον του κοινού για την μπαρόκ μουσική αυξήθηκε σημαντικά. «Για πολλά χρόνια δουλεύαμε σαν ποντίκια στις βιβλιοθήκες, ψάχνοντας και την παραμικρή λεπτομέρεια που θα μπορούσαμε να ανακαλύψουμε για την μπαρόκ μουσική – και νιώθοντας, την ίδια ώρα, φρίκη για το γαλλικό ρεπερτόριο της εποχής, αλλά και απόλυτη απέχθεια για τους μουσικούς εκείνους που καταπιάνονταν με την μπαρόκ με την ευαισθησία χασάπηδων, κατακρεουργώντας αυτά τα αριστουργήματα του 17ου αιώνα», θυμάται ο Κρίστι, ενώ ομολογεί ότι η επιτυχία είναι μεν μια καλή ανταμοιβή των κόπων του, αλλά ότι σίγουρα θα είχε συνεχίσει να παίζει μπαρόκ ακόμη κι αν είχε βρει όλα τα αφτιά… ερμητικά κλειστά.

Ο Πυγμαλίων, όπως πολλά από τα έργα της μπαρόκ εποχής, είναι βασισμένος στον ελληνικό μύθο. Σας ενδιαφέρουν οι μύθοι; Φυσικά. Οι μύθοι που μας προσέφερε η Ελλάδα είναι εκπληκτικοί και έχουν πάρα πολλά να μας διδάξουν. Μερικές φορές, μελετώντας ένα μουσικό κομμάτι ανακαλύπτω τον μύθο πίσω του και διαπιστώνω πόσο αμαθής είμαι. Όλος αυτός ο κόσμος της μυθολογίας, με τους θεούς και τους ήρωες, είναι εξαιρετικά σημαντικός. Γιατί οι μύθοι μας αποκαλύπτουν πράγματα για τη μοίρα, την αγάπη, το μίσος, τη ζήλεια. Αναδεικνύουν όλη την κλίμακα του ανθρώπινου πάθους, τη βάζουν κάτω από έναν μεγεθυντικό φακό. Μας διδάσκουν τι πρέπει να κάνουμε, τι είναι καλό και τι είναι καταστροφικό. Και επιπλέον βάζουν τη φαντασία μας να δουλέψει, πράγμα που είναι κάτι πολύ σημαντικό για τη ζωή, για την τέχνη. Και βέβαια για τη μουσική. Η φαντασία είναι πηγή έμπνευσης, και η έμπνευση κάνει θαύματα. Λέγεται ότι ο Ζαν Φιλίπ Ραμό έγραψε τον Πυγμαλίωνα σε μόλις οκτώ μέρες. Ναι, έτσι λέγεται, αν και είναι κάτι δύσκολο να επιβεβαιωθεί. Η ζωή του Ραμό είναι ακόμη αρκετά σκοτεινή στους μελετητές. Ξέρουμε ότι ξεκίνησε την ενασχόλησή του με τη μουσική νωρίς, σαν θεωρητικός. Ως μουσικός ξεκίνησε μάλλον αργά, είχε ήδη πατήσει τα πενήντα όταν έγραψε και παρουσίασε την πρώτη του όπερα, Ιππόλυτος και Αρικία το 1733. Αυτό το έργο, του οποίου έχουμε συμπεριλάβει αποσπάσματα σε αυτή την παραγωγή, δίχασε το κοινό. Είναι, φυσικά, ένα σπουδαίο έργο. Μιλούσατε λίγο πριν για τη σημασία της φαντασίας. Νομίζετε ότι έχει θέση και στην ερμηνεία αυτών των έργων; Η έννοια της «αυθεντικής απόδοσης» ηχεί μάλλον προβληματική. Οπωσδήποτε υπάρχει η μελετημένη προσέγγιση στη μουσική, αυτή που έχει ιστορικότητα, που βασίζεται σε έρευνα. Και υπάρχει και η άλλη, η αυθαίρετη προσέγγιση. Δεν χρειάζεται να επισημάνω πως η έρευνα είναι πολύ σημαντική όταν μιλάμε για μουσική του 17ου ή του 18ου αιώνα ή ακόμα και του 19ου. Είναι σημαντικό να ξέρουμε σε βάθος τι είδους όργανα χρησιμοποιούσαν οι συνθέτες εκείνοι και πώς αυτά ηχούσαν. Δεν χρειάζεται να είμαστε σκλάβοι αυτής της γνώσης, αλλά δεν μπορούμε να την αγνοήσουμε κιόλας. Η φαντασία είναι πάντα μέρος της τέχνης, της καλλιτεχνικής προσέγγισης, και έρχεται για να συμπληρώσει αυτή τη γνώση. Για παράδειγμα, όταν κανείς καταπιάνεται με τον Ραμό, πρέπει να έχει στο μυαλό του ότι ήταν ένας Γάλλος συνθέτης. Πρέπει να σεβαστεί την ιδέα ότι ο συνθέτης γράφει στα γαλλικά, πρέπει να υπακούσει στη γραμματική του, τους κανόνες του, τη σκέψη του. Η γλώσσα είναι πολύ σημαντική. Άλλες ποιότητες βρίσκουμε στους

32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

Βρετανούς συνθέτες. Όλα αυτά είναι πράγματα που πρέπει πολύ απλά κανείς να γνωρίζει∙ και είναι τραγικό πως πολλοί μουσικοί τολμούν να καταπιαστούν με αυτά τα έργα χωρίς να γνωρίζουν.

τα κάνουμε καλύτερα! Και έχουμε διατηρήσει το ίδιο πάθος, τον ίδιο έρωτα με το αντικείμενό μας. Έχουμε λιγότερο άγχος και δεν χάνουμε το χρόνο μας κάνοντας πράγματα που δεν μας αρέσουν.

Υπάρχει διαφορά τρόπου σκέψης ανάμεσα σε ένα διευθυντή ορχήστρας μπαρόκ μουσικής και σε κάποιον μοντέρνας ή σύγχρονης; Η διαφορά είναι πολύ μεγάλη και αποκαλύπτεται ακόμη περισσότερο όταν συναντιούνται στο ίδιο πεδίο, στην μπαρόκ μουσική. Όταν ένας διευθυντής μοντέρνας ορχήστρας εκτελεί Μπαχ, η διαφορά φαίνεται αμέσως. Μπορεί να έχει κάνει την έρευνά του, να είναι ενημερωμένος ιστορικά, αλλά και πάλι αυτό δεν είναι αρκετό. Η μουσική είναι μια πολύπλοκη διαδικασία. Στα χέρια του ο Μπαχ θα μένει ξένος, θα ακούγεται σαν ξένη γλώσσα. Οι διευθυντές μοντέρνας ορχήστρας έχουν μάθει να διαβάζουν αυτό που βλέπουν στο χαρτί, αλλά η μπαρόκ απαιτεί κάτι πολύ περισσότερο απ’ αυτό. Εμείς έχουμε την πολυτέλεια του χρόνου, μπορούμε να μπαίνουμε στο βάθος των πραγμάτων. Η σχέση μας με αυτή τη μουσική είναι εντελώς διαφορετική.

Όπως αιτήσεις για επιχορηγήσεις από το κράτος; Νιώθω μεγάλη περιφρόνηση γι’ αυτούς που συμπληρώνουν αιτήσεις για επιχορηγήσεις καλύτερα απ’ ό,τι κουρδίζουν τα όργανά τους! Και δεν είναι λίγοι αυτοί. Αλλά σ’ αυτό θα με βρείτε λίγο… Αμερικανό. Είμαι Ευρωπαίος στα υπόλοιπα. Λατρεύω την Ευρώπη, λατρεύω πόλεις όπως, τη Βιέννη ή το Άμστερνταμ ή το Παρίσι, με την εκπληκτική τους αρχιτεκτονική, τη ζωντάνια τους, την ενέργειά τους. Είναι υγιείς πόλεις κι έχουν πολλά να σου προσφέρουν. Την Αθήνα δεν την ξέρω τόσο καλά, αν και έχω δώσει συναυλίες και στο παρελθόν. s

Έχετε δουλέψει με μοντέρνα όργανα; Ένα μοντέρνο όργανο έχει και μοντέρνο εγκέφαλο. Δεν μου ταιριάζει. Οι μουσικοί που δεν χρησιμοποιούν παλιά όργανα όταν παίζουν μπαρόκ, όσο καλή κι αν είναι η τεχνική τους, δεν ακούγονται ποτέ όπως πρέπει. Σκέφτεστε με όρους θεατρικότητας όταν ετοιμάζετε μια παραγωγή; Γιατί βέβαια οι μπαρόκ όπερες, όπως ο Πυγμαλίων, ήταν μέρος ενός αυλικού θεάματος. Φυσικά, η θεατρικότητα είναι υψίστης σημασίας! Γι’ αυτό και οι μουσικοί μου απομνημονεύουν τα κομμάτια τους σαν να είναι σκηνικοί ρόλοι θεάτρου∙ υπάρχει σκηνοθεσία, μπαλέτο, χορός γενικότερα. Κάθε παράσταση πρέπει να έχει θεατρικότητα, γιατί μόνο έτσι υπηρετεί στους στόχους του συνθέτη. Οι μπαρόκ όπερες είχαν μουσική, λόγο και κίνηση. Δεν γίνεται να τις απογυμνώσεις από τα χαρακτηριστικά τους και να κρατήσεις μόνο τη μουσική. Γι’ αυτή την παραγωγή συνεργαστήκατε με την Τρίσα Μπράουν… Ναι, περάσαμε έναν ολόκληρο χρόνο δουλεύοντας γι’ αυτή την παραγωγή κι έκανα αρκετά ταξίδια στη Νέα Υόρκη για να βλέπω την εξέλιξη της δουλειάς της, που είναι εξαιρετική. Πάντα συνεργάζομαι με κάποιον σκηνοθέτη ή χορογράφο για τις συναυλίες μου και έχω δουλέψει με υπέροχους καλλιτέχνες. Κοιτώντας προς τα πίσω, στην εποχή που ιδρύσατε το ensemble Les Arts Florissants… Ήμασταν οι ίδιοι άνθρωποι και κάναμε τα ίδια ακριβώς πράγματα. Μόνο που τώρα

Info Les Arts Florissants Ουίλιαμ Κρίστι – Τρίσα Μπράουν Πυγμαλίων - Ιππόλυτος και Αρικία (αποσπάσματα), Ζαν-Φιλίπ Ραμό Ο Ουίλιαμ Κρίστι και οι «30χρονοι» Arts Florissants του συναντούν την Τρίσα Μπράουν και τον «40χρονο» θίασό της για να γιορτάσουν μαζί. Ο Ουίλιαμ Κρίστι διευθύνει το φωνητικό και οργανικό σύνολο Les Arts Florissants και η Τρίσα Μπράουν υπογράφει τη σκηνοθεσία, τη χορογραφία και τα σκηνικά. Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη 26 & 28 Ιουνίου, 21:00 Εισιτήρια: €40 (Διακεκριμένη), €30 (Α’), €20 (Β’), €15 (Γ’), €10 (Μειωμένο)

μΟυΣιΚη

Rameau Project

“ επιχορηγούμενους περιφρονώ τους Από τη Νίκη Ορφανού

“

Ουίλιαμ Κρίστι

ΛαΤρηΣ ΤΟυ μΠαρΟΚ «Οι διευθυντές μοντέρνας ορχήστρας έχουν μάθει να διαβάζουν αυτό που βλέπουν στο χαρτί, αλλά η μπαρόκ απαιτεί κάτι πολύ περισσότερο απ’ αυτό. Εμείς έχουμε την πολυτέλεια του χρόνου», λέει ο μαέστρος Ουίλιαμ Κρίστι.

Rameau Project Τρίσα μπράουν

πυρ και κίνηση «Διδάσκω χορό στους πρωταγωνιστές της όπερας. Βάζω την κίνηση πάνω από τα τραγουδιστά ρετσιτατίβα. Κανείς άλλος δεν το έχει κάνει αυτό στον σύγχρονο χορό»: η Τρίσα Μπράουν έχει τον τρόπο της. Από τη Νίκη Ορφανού

ριν από δύο χρόνια, στο πλαίσιο του Ελληνικού Φεστιβάλ, απολαύσαμε κάποιες από τις αντιπροσωπευτικότερες «μινιατούρες» της: τα «Canto/Pianto», «If you couldn’t see me» και «Foray Forêt». Αυτή τη φορά, η διάσημη χορογράφος Τρίσα Μπράουν και η περίφημη Trisha Brown Dance Company έρχονται στην Αθήνα με κάτι αρκετά διαφορετικό· πρόκειται για την μπαρόκ όπερα του Γάλλου συνθέτη Ζαν Φιλίπ Ραμό Πυγμαλίων (αλλά και αποσπάσματα από το έργο του Ιππόλυτος και Αρικία). «Ο Πυγμαλίων με γυρίζει στις ρίζες μου», τονίζει στη συνέντευξη που μας παραχώρησε η Τρίσα Μπράουν, που υπογράφει, εκτός από τη χορογραφία, τη σκηνοθεσία, αλλά και τα σκηνικά, καταθέτοντας για πρώτη φορά, κατά δήλωσή της, μια ολοκληρωμένη καλλιτεχνική πρόταση και τολμώντας ουκ ολίγες καινοτομίες.

Η ιστορία της όπερας του Ζαν Φιλίπ Ραμό, Πυγμαλίων, βασίζεται στον μύθο του Πυγμαλίωνα, όπως αυτός παρουσιάζεται στις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου. Πιστεύετε ότι μιλάει για τη νίκη του καλλιτέχνη πάνω στο θάνατο; Το να δίνεις ζωή, ναι, σημαίνει ότι ξεπερνάς το θάνατο. Στον Πυγμαλίωνα έχουμε, από τη μια, το πάθος και την αγάπη του καλλιτέχνη για τη δουλειά του, που καταφέρνει να υπερνικήσει κάθε εμπόδιο και κάθε νόμο φυσικής τάξης και, με την άδεια και τη βοήθεια της θεότητας της αγάπης, φέρνει το δημιούργημά του στη ζωή. Από την άλλη, είναι ένα έργο σπουδαίο γιατί μας μιλά για τη σχέση ανάμεσα στην ύλη και το πνεύμα, τη συνάντησή τους αλλά και την αδυναμία χωρισμού τους. Αυτή η σχέση, που ο μύθος αφηγείται υπέροχα μέσα από την ιστορία του καλλιτέχνη που δίνει ζωή σ’ ένα άψυχο άγαλμα, έχει υπάρξει κεντρική ανησυχία και θέμα στη δου-

λειά μου, σε όλη μου την καριέρα. Η ιδέα ότι το σώμα έχει ένα μυαλό δικό του, και ότι, αν αυτό το εξερευνήσει κανείς σε βάθος, προτείνει τη δική του γλώσσα – είτε αποκλειστικά κινησιολογική, είτε και εμπλουτισμένη με λέξεις που εκφέρονται κατά τη διάρκεια του χορού, πάντοτε όμως εκφράζοντας δομημένη σκέψη– έχει υπάρξει πηγή έρευνας και έμπνευσης για το σύνολο της δουλειάς μου. Οπότε η στιγμή κατά την οποία το άγαλμα γίνεται έμψυχο σώμα πρέπει να είναι πολύ σημαντική στη χορογραφία σας… Είναι η πιο δραματική στιγμή για όλους τους ερμηνευτές του Πυγμαλίωνα: αυτή ακριβώς η στιγμή όπου η ύλη γίνεται έμψυχο υλικό, όπου διαποτίζεται με ανάσα ζωής, με κίνηση και σκέψη. Από την πρώτη στιγμή που αποφάσισα να κάνω αυτή την όπερα ενδιαφέρθηκα ιδιαίτερα γι’ αυτήν ακριβώς τη στιγμή: πώς ακριβώς αποκαλύπτεται μέσα από τη χορογραφία μου, αλλά και την εξέλιξή της μετά από το σημείο αυτό, πού δηλαδή πηγαίνει μετά. Γιατί το μετά (της κορύφωσης, της αποκάλυψης) είναι πάντα μια μεγάλη πρόκληση. Στη χορογραφία μου έχω καθορίσει αυτή τη στιγμή της «ανάσας ζωής» του αγάλματος με την εισαγωγή χορογραφικών μινιατούρων, με κινήσεις που αυξάνονται σε ένταση και γαντζώνουν την προσοχή του κοινού στην έκφραση του σώματος και την ανάπτυξή του καθώς αυτό αποκτά ταυτότητα. Αυτό το θέμα, το σώμα που αποκτά ταυτότητα, αποτελεί μόνιμο θέμα της δουλειάς μου. Εδώ βέβαια κυνηγάω αυτή την ιδέα σε σχέση με την ιστορία του Πυγμαλίωνα. Τα έργα του Ραμό, ως μπαρόκ όπερες, έχουν πολύ συγκεκριμένους μουσικούς κώδικες. Έχετε κι εσείς δημιουργήσει κώδικες αντίστοιχους για τη χορογραφία; Στα έργα του ο Ραμό έδινε την αφήγηση κυρίως μέσα από τη μουσική. Εγώ αυτό

34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

το κάνω μέσα από τη χορογραφία, σε κάθε όπερα για την οποία έχω δουλέψει, κι όχι μόνο για τις συγκεκριμένες του Ραμό. Η κίνηση είναι το μέσο που χρησιμοποιώ, όπως ήταν ο ήχος για τον συνθέτη. Ωστόσο, εδώ πρέπει να επισημάνω κάτι σημαντικό: τον ρόλο του αγάλματος στον Πυγμαλίωνα ο Ραμό δεν τον έδινε σε ένα τραγουδιστή, αλλά σε ένα χορευτή. Η επιλογή του Ραμό είναι πολύ κοντά στον δικό μου τρόπο σκέψης. Γιατί αυτή είναι μια από τις καινοτομίες για τις οποίες είμαι περισσότερο γνωστή ως σκηνοθέτρια όπερας: διδά-

αυτά. Κανείς άλλος δεν το έχει κάνει ποτέ αυτό χρησιμοποιώντας σύγχρονο/ μοντέρνο χορό.

σκω χορό στους πρωταγωνιστές της όπερας και, σε κάποιες περιπτώσεις, και στους ερμηνευτές των δεύτερων ρόλων– και βέβαια είναι όλοι τους απαίδευτοι στον χορό, πρέπει να προσθέσω. Τους βάζω λοιπόν να χορέψουν. Κι έτσι οι λυρικοί τραγουδιστές δεν αφηγούνται τις ιστορίες μόνο μέσα από το τραγούδι, μέσα από τη φωνή, αλλά και μέσα από την κίνηση. Και μάλιστα βάζω την κίνηση πάνω από τα τραγουδιστά ρετσιτατίβα ή τουλάχιστον σε ίση θέση μ’

ρές τις φόρμες αυτές τις σέβομαι – για παράδειγμα, έχω χορούς που εκτελούνται από ζευγάρια με τον ίδιο ακριβώς τρόπο με τον οποίο αυτοί χορεύονταν κατά τον 18ο αιώνα. Άλλες φορές πάλι, όπως έκανα και σε προηγούμενες όπερες, ρίχτηκα με πάθος στην ανάπτυξη ενός λεξιλογίου φυσικής κίνησης που να ενισχύει το λιμπρέτο, τη μουσική και την ίδια την αφήγηση. Πρέπει να πω, πάντως, ότι δουλεύοντας πάνω στα έργα του Ραμό ένιωσα πόσο υπέροχο ήταν που

Έχετε ενσωματώσει στις χορογραφίες σας αυτές που θα δούμε στοιχεία από προκλασικές φόρμες; Δεν αναπαράγω τις προκλασικές φόρμες χορού αλλά έχω εφεύρει σύγχρονές τους αντιστοιχίες. Φυσικά δεν τις ξαναφτιάχνω από την αρχή, αλλά έχοντας μια βαθιά κατανόηση της μουσικής τους βάσης μπορώ και τις μεταφράζω στη δική μου χορογραφική γλώσσα. Μερικές φο-

μΟυΣιΚη

κατάφερα να επισκεφθώ ξανά αυτές τις προκλασικές φόρμες.

μου, στο ξεκίνημά μου ως χορογράφος και στις νεανικές μου σπουδές.

Σπουδάσατε τις προκλασικές φόρμες στην αρχή της καριέρας σας, έτσι δεν είναι; Ο Λούις Χορστ και ο Τζον Κέιτζ ήταν αυτοί που με εισήγαγαν στις μεθόδους που έχω χρησιμοποιήσει στις χορογραφίες μου, σε όλη την διάρκεια της καριέρας μου, από τη δεκαετία του 1960 και μετά. Τον Τζον Κέιτζ τον γνώρισα μέσα από τη συμμετοχή μου στο περίφημο εργαστήριο σύνθεσης χορού του Ρόμπερτ Νταν. Τις μεθόδους του Χορστ τις διδάχτηκα όταν σπούδαζα σύνθεση μοντέρνου χορού στο Mills College, στο Όκλαντ της Καλιφόρνιας, στο τέλος της δεκαετίας του 1950. Ο Λούις Χορστ ήταν ο μουσικός βοηθός της Μάρθας Γκράχαμ, και ο πιο σημαντικός παιδαγωγός σύνθεσης μοντέρνου χορού στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Επίσης, σπούδασα δίπλα του τις προκλασικές φόρμες στο Αμερικανικό Φεστιβάλ Χορού της Βόρειας Καρολίνας. Και βέβαια έχω μελετήσει σε βάθος το βιβλίο που έγραψε το 1937, το οποίο είναι αφιερωμένο σ’ αυτό το αντικείμενο. Αυτοί οι άνθρωποι που με δίδαξαν τις προκλασικές φόρμες υπήρξαν πολύ σημαντικοί για την πορεία μου. Και με τα έργα αυτά του Ραμό βρέθηκα να επιστρέφω πραγματικά, για πρώτη φορά στην καριέρα

Έχετε δουλέψει σε μπαρόκ όπερες και στο παρελθόν, ωστόσο μόνο τα έργα του Ραμό σας φέρνουν πίσω στο ξεκίνημά σας, όπως λέτε, και στις προκλασικές φόρμες. Γιατί; Ο Ραμό είναι ο συνθέτης που έχω στην καρδιά μου. Έγραψε την πρώτη του όπερα στα 50. Σκηνοθέτησα την πρώτη μου όπερα στα 60. Και, όπως αυτός θέλησε να δώσει στη μουσική αυτόνομη έκφραση, έτσι κι εγώ δούλεψα πάντα για να δώσω στη χορογραφία έναν ανεξάρτητο ρόλο στο πλαίσιο της όπερας, ένα ρόλο που δεν εξαρτάται από τη μουσική για να βρει νόημα. Ο Ραμό ξεκίνησε σαν θεωρητικός. Σκεφτόταν τη μουσική με όρους αφαιρετικούς, αλλά επίσης προσπαθούσε να φέρει νατουραλισμό στη μουσική. Και αυτά τα δύο χαρακτηριστικά, η αφαίρεση και ο νατουραλισμός του σώματος, πάντα υπήρξαν πυρήνες στις χορογραφίες μου.

μΟυΣιΚη

Πώς συνεργαστήκατε σε πρακτικό επίπεδο με τους Les Arts Florissants για αυτήν την παραγωγή; Για να ετοιμάσω τη χορογραφία μου δούλεψα στενά με τους χορευτές μου (που είναι πάντα οι μούσες μου) στους ρόλους των τραγουδιστών. Έπειτα, αφού ολοκληρώσαμε τη χορογραφία, διδάξαμε (κι

εμπνεύσαμε) τους τραγουδιστές να εκτελέσουν τον χορό, ενώ ταυτοχρόνως τραγουδούν τους ρόλους τους. Οι ρόλοι αυτοί ενσωματώνουν χορογραφικές μινιατούρες που δεν μιμούνται την ιστορία ή το λιμπρέτο, δεν τα σχολιάζουν ούτε αναφέρονται σ’ αυτά, αλλά μάλλον παίρνουν έμπνευση απ’ αυτά, από τη γλώσσα τους, τη φαντασία τους και το συναισθηματικό τους περιεχόμενο. Μερικές φορές αυτές οι κινήσεις προηγούνται της μουσικής ή της φωνητικής τους έκφρασης, κι άλλες πάλι την ακολουθούν: ποτέ η χορογραφία δεν χρησιμοποιείται για να σχολιάζει ή να εικονογραφεί με οποιοδήποτε τρόπο το λιμπρέτο ή τη μουσική. Σ’ αυτή την παραγωγή υπογράφετε, επίσης, και τα σκηνικά, κάτι που δεν αποτελεί ιδιαίτερη έκπληξη σε όσους γνωρίζουν ότι είστε εκτός από χορογράφος και εικαστικός. Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα χρησιμοποιούσαν για τα σκηνικά ζωγραφισμένα τελάρα, βασιζόμενοι στην τεχνική του trompe-l’-oeuil. Κάνατε κάτι ανάλογο; Στον Πυγμαλίωνα, επίσης για πρώτη φορά στην καριέρα μου, εκθέτω πάνω στη σκηνή εικαστικές μου δημιουργίες. Έτσι, σ’ αυτή την παραγωγή έχω καταθέσει κάτι περισσότερο απ’ ό,τι στις προηγούμενες δουλειές που έχω κάνει πάνω σε όπερες. Χορογραφία και σχέδιο, ενω-

ΣΧεΔια εΠι ΧαρΤΟυ H Τρίσα Μπράουν σχεδιάζοντας. «Χορογραφία και σχέδιο, ενωμένα και σχεδόν αξεχώριστα, συνθέτουν το καλλιτεχνικό μου σύμπαν», λέει. Στον Πυγμαλίωνα (απ’ όπου το στιγμιότυπο, απέναντι) εκθέτει πάνω στη σκηνή εικαστικές της δημιουργίες.

μένα και σχεδόν αξεχώριστα, συνθέτουν το καλλιτεχνικό μου σύμπαν, και με κάποιο τρόπο αποτελούν μια ολοκληρωμένη καλλιτεχνική πρόταση: για το πάθος και την αφοσίωση με την οποία δουλεύω με τους χορευτές μου, στο στούντιό μου, με το σώμα μου – για τη σκηνή, αλλά και πάνω στο χαρτί. Είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε προηγούμενες δουλειές σας και το 2008, στο πλαίσιο του Ελληνικού Φεστιβάλ. Πώς ήταν εκείνη η εμπειρία για σας; Και οι χορευτές μου κι εγώ λατρεύουμε την Αθήνα και καλωσορίζουμε κάθε ευκαιρία να παρουσιάζουμε τη δουλειά μας στην πόλη σας. Η ιστορία της Αθήνας, οι άνθρωποι και η κουλτούρα της την κάνουν ένα εκπληκτικό μέρος για να κάνεις χορό. Πάντα εκτιμώ το κοινό και δεν βλέπω την ώρα να επιστρέψω και φέτος το καλοκαίρι. s

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 35

Rameau Project Τρίσα μπράουν

η γυναίκα που νίκησε

τη βαρύτητα

«Αν αρχίζω να σου ακούγομαι σαν χτίστης με αίσθηση του χιούμορ, τότε έχεις αρχίσει να καταλαβαίνεις τη δουλειά μου». Η Τρίσα Μπράουν περιαυτολογεί.

36 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

Τρίσα Μπράουν θεωρείται η μεγάλη κυρία του μεταμοντέρνου χορού. Κέρδισε για πρώτη φορά την προσοχή του κοινού, χορεύοντας με την πειραματική Ομάδα Χορού Judson τη δεκαετία του 1960. Το 1970 ίδρυσε το δικό της θίασο (The Trisha Brown Dance Company), ο οποίος πολύ γρήγορα εξελίχθηκε σε καταλύτη της εξέλιξης του σύγχρονου χορού. Τότε ξεκίνησε να δημιουργεί χορογραφίες για εναλλακτικούς χώρους και να φλερτάρει με τη βαρύτητα – είτε χρησιμοποιώντας είτε αψηφώντας την – σε έργα όπως το Walking on the Wall (1971), όπου οι χορευτές κινούνταν κρεμασμένοι με σχοινιά κατά μήκος ενός τοίχου και το Roof Piece (1973), το οποίο έλαβε χώρα σε 12 διαφορετικές ταράτσες στη Νέα Υόρκη. Κατά τη δεκαετία του 1980 η Τρίσα Μπράουν άρχισε να ασχολείται με έργα μεγάλης κλίμακας, με αφετηρία το Glacial Decoy (1979), για το οποίο έκανε τα σκηνικά και τα κουστούμια ο καλλιτέχνης Ρόμπερτ Ράουσενμπεργκ. Αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από το ολισθηρό και ευκρινές στυλ της κίνησης, κατά την οποία θεμελιώνεται το ρευστό αλλά απρόσμενα γεωμετρικό στιλ της που αποτελεί μέχρι σήμερα τη σφραγίδα της. Η συνεργασία της με τον Ράουσενμπεργκ συνεχίστηκε κι ενισχύθηκε από τη συμμετοχή της Λόρι Άντερσον στην παράσταση Set and Reset (1983). Ακολούθησε η αδυσώπητα αθλητική σειρά Valiant, επιτομή της οποίας ήταν το Newark, όπου οι χορευτές καλούνταν να αγγίξουν τα σωματικά τους όρια, σε μια εξερεύνηση της κίνησης σε σχέση με το φύλο και τη σεξουαλικότητα. Ο κομψός και μυστήριος κύκλος Back to zero είχε σειρά, που συμπεριλαμβάνει το For M.G.: The Movie (1991), στο οποίο η Τρίσα Μπράουν μελέτησε την υποσυνείδητη κίνηση. Επηρεασμένη από τη συνεργασία της

με τη Λίνα Βερτμίλερ για την όπερα Κάρμεν, η Μπράουν στράφηκε προς την κλασική μουσική και την όπερα. Η χορογραφία της M.O. (1995) υπό τους ήχους του Musical Offering του Μπαχ χαρακτηρίστηκε ως αριστούργημα από τους New York Times. Το 1998 ανέβασε την πρώτη της όπερα, το Ορφέο του Μοντεβέρντι το οποίο θεωρείται ως ο απόλυτος συνδυασμός μουσικής, κειμένου και κίνησης. Έκτοτε έχει σκηνοθετήσει τα Luci Mie Traditrici (2001), Winterreise (2002), Da Gelo a Gelo (2006) και L‘Amour au theatre (2009). Από την κλασική μουσική και την όπερα, πέρασε στη σύγχρονη τζαζ μουσική, δουλεύοντας με τον εικαστικό Τέρι Γουίντερς και τον μουσικό συνθέτη Ντέιβ Ντάγκλας πάνω στην τριλογία χορού El Trilogy (2000), ενώ πρόσφατα συνεργάστηκε με την Γιαπωνέζα καλλιτέχνη Κενζίρο Οκαζάκι για το πνευματώδες κι εξεζητημένο I love my robots (2007). Αδιάκοπα δημιουργική και πολύπλευρη, η Τρίσα Μπράουν συνεχίζει να μεταμορφώνει το πεδίο του σύγχρονου χορού με τις συνεργασίες και τις διαδραστικές τεχνολογικές εξερευνήσεις της. Είναι η πρώτη γυναίκα χορογράφος που έχει λάβει την πολυπόθητη υποτροφία του Ιδρύματος MacArthur, ενώ, μεταξύ των αναρίθμητων διακρίσεων που έχει λάβει, το 2003 τιμήθηκε με το Εθνικό Μετάλλιο Τέχνης της Αμερικής. s

ΣΤιγμιΟΤυΠα Στην κορυφή: η Τρίσα Μπράουν. Στη μέση: Roof Piece, μια από τις εντυπωσιακότερες χορογραφίες της στις ταράτσες κτιρίων, 1973. Κάτω: Walking on Wall. Το 1971 η Τρίσα Μπράουν εντυπωσίαζε προκαλώντας τους νόμους της βαρύτητας.

μΟυΣιΚη

Κι αΛΛα ΣΤιγμιΟΤυΠα Στην κορυφή: Η ιστορική χορογραφία του 1970, Floor of the forest, όπως παρουσιάστηκε το 2007 στην εικαστική έκθεση Documenta 12, στο Κάσελ της Γερμανίας Πάνω: Από την παράσταση Set and Reset (2007). Κάτω δεξιά: I love my robots (2007).

μΟυΣιΚη

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 37

γιώργος Κουμεντάκης

η τέχνη είναι

ανοιχτό πέλαγος

όπου κολυμπάμε όλοι Από τον Αντώνη Σακελλάρη Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

Ο Γιώργος Κουμεντάκης δεν είναι ο συνθέτης της μουσικής των τελετών έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών της Αθήνας. Ή μάλλον είναι. Αλλά είναι και κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Είναι άδικο για έναν τόσο παραγωγικό και πολυσχιδή καλλιτέχνη με διεθνή αναγνώριση να τον θυμόμαστε μόνο ως έναν τελετάρχη των Ολυμπιακών. Ο ίδιος, μέσα από τη συνέπεια και το χαμηλό προφίλ του, θέλει να ξεπεράσει αυτόν το ρόλο και το γκλάμουρ που τον συνοδεύει και να επικεντρώσει την προσοχή του σε αυτό που πραγματικά τον αφορά και έχει σημασία: τη δημιουργία της μουσικής.

Info Γιώργος Κουμεντάκης & DissonArt Ensemble Οκτώ μουσικές διαλέξεις σε μια μουσικοθεατρική παράσταση που κινείται ανάμεσα στην παράδοση και τη σύγχρονη γλώσσα. Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης 5 & 6 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: €20, €10 (Μειωμένο)

να καυτό μεσημέρι του Ιουνίου τον συναντήσαμε στους σκιερούς και δροσερούς χώρους του Ιδρύματος Κακογιάννη, όπου θα δώσει τις παραστάσεις με τίτλο Unknown dialects: 8 μουσικές διαλέξεις. Εκ φύσεως ευγενής και σεμνός, βρήκε χρόνο ανάμεσα σε ταξίδια και πρόβες και μας μίλησε για την παράδοση, τη μουσική, το Schoolwave και το ελληνικό κράτος.

μεΛΩΔιεΣ ΠανΤΟυ Δεν ήταν το ζητούμενο να φτιάξει έθνικ μουσική ο Γιώργος Κουμεντάκης, το θεωρούσε επιτήδευση. Αλλά όταν αισθάνθηκε ώριμος, το ιδίωμα της έκφρασής του, που ξεπήδησε από την κρητική παράδοση, απευλευθερώθηκε με ευκολία. «Σαν ένα ρυάκι», λέει.

Μιλήστε μας για τις 8 μουσικές διαλέξεις που θα παρουσιάσετε με το DissonArt Ensemble. Δεν θα είναι μια απλή συναυλία. Θα ακουστούν 8 έργα που έχω γράψει τα τελευταία πέντε χρόνια, βασισμένα στην ελληνική παράδοση. Ανάμεσα στα έργα θα υπάρχουν 8 δραματοποιημένες διαλέξεις που αφορούν τη μουσική και προετοιμάζουν το κλίμα για να ακουστεί το επόμενο κομμάτι ως μια καθαρή μουσική πράξη. Συγκεκριμενοποιούν τη σιωπή που είναι απαραίτητη για τη μουσική. Στις διαλέξεις αυτές παίζουν οι μουσικοί που συμμετέχουν στην παράσταση σε σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Ευκλείδη, σκηνικά και κοστούμια του Πέτρου Τουλούδη και της Έτεν. Το κάθε έργο έχει μια ιστορία να διηγηθεί, άρα η ίδια η μουσική εμπεριέχει το θέατρο. Το ερέθισμα γι’ αυτή την παράσταση ήταν η ανάγκη που έχει κάποιος που παρακολουθεί μια συναυλία για κοινή συνειδητοποίηση των νοημάτων της μουσικής με το υπόλοιπο κοινό. Τι θα πει typewriter tunes; Τα έργα αυτά είναι γράμματα προς δια-

φορετικούς παραλήπτες. Και οι μελωδίες στις οποίες έχουν βασιστεί είναι οι μελωδίες της γραφομηχανής. Μέσα από το ρυθμό ακούς τα γράμματα και τις προτάσεις αυτών των γραμμάτων. Ό,τι θέλω να πω στον παραλήπτη μέσα από τις λέξεις μεταφράζεται σε νότες. Αντλείς την έμπνευσή σου από την ελληνική παράδοση, ακόμα και από τα τσιφτετέλια των σκυλάδικων. Αυτό συνέβαινε πάντα; Στη δεκαετία του 1980 σύχναζα στα σκυλάδικα της Ιεράς Οδού. Αυτή την απίστευτα σκληρή και μυστικιστική ατμόσφαιρα την έζησα μέσα σε ένα μεταφυσικό μεγαλείο και με μια εσωτερικότητα που με σημάδεψε. Αυτόν ακριβώς το μυστικισμό ακολουθώ κι εγώ τόσα χρόνια στη μουσική μου. Η παράδοση αυτή υπήρχε πάντα μέσα μου, καταπιεσμένη ίσως. Δεν θα γινόταν διαφορετικά, αφού έχω μεγαλώσει στην Κρήτη όπου η παράδοση έχει κυρίαρχο ρόλο. Απλά, αυτά τα ερεθίσματα δεν μπόρεσαν να εκφραστούν αμέσως. Μόλις λίγα χρόνια πριν, μέσα από μια διαδικασία συνειδητής απομόνωσης, μπόρεσα να τους δώσω διέξοδο. Το δυσκολότερο ήταν να βρω τον σωστό τρόπο να εκφράσω αυτή μου την ταυτότητα. Δεν με συγκινούσε να φτιάξω έθνικ μουσική. Δεν ήθελα να είναι κάτι επιτηδευμένο και κραυγαλέο. Απλά έψαχνα να μεταφέρω φυσικά αυτά που είχα μέσα μου σαν ένα νέο κόσμο. Και όταν ήρθε η ώρα να απελευθερώσω αυτά τα στοιχεία έγινε με τον πιο απλό τρόπο, όπως κυλάει ένα ρυάκι. Η ευτυχής συγκυρία ήταν πως όταν ένιωσα την ανάγκη να εκφράσω όλη αυτή την παράδοση που είχα μέσα μου ήρθε και η συνεργασία με το Kronos Quartet.

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 39

DISSONART ENSEMBLE Οι συντελεστές των παραστάσεων Unknown dialects: 8 μουσικές διαλέξεις.

Μίλησέ μας λίγο γι’ αυτή τη συνεργασία σας. Αυτό που μας ένωσε με τους Kronos Quartet είναι η ιδεολογία πίσω από τη μουσική. Το να είσαι ανοιχτός και μακριά από στεγανά. Είμαι πολύ ευτυχής που συνεργάστηκα μαζί τους στην προσέγγισή τους πάνω στην ελληνική παράδοση. Και το αποτέλεσμα ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσα να φανταστώ. Πώς ήταν η μέχρι τώρα εμπειρία συμμετοχής σου στην επιτροπή του Schoolwave; Έχει πολύ ενδιαφέρον να συμμετέχεις σε μια επιτροπή με τον Βασιλικό των Raining Pleasure, ένα μέλος των Rotting Christ ή τον Αγγελάκα. Εξάλλου δεν νομίζω ότι διαφέρει τόσο πολύ ο τρόπος που ο καθένας μας δονείται ηχητικά μέσα από τη μουσική δράση. Όταν βλέπεις μπροστά σου ένα τόσο νέο και ζωντανό κομμάτι μουσικής δεν μπορείς να μη χαρείς. Ειδικά όταν βλέπεις πως τα νέα παιδιά έχουν ξεπεράσει τους περιορισμούς και συνδιαλέγονται μέσα από τόσο διαφορετικά είδη, αφού η μουσική είναι μέρος της ζωής τους∙ αυτό είναι που με παρακινεί να συμμετέχω κάθε φορά σε κάτι τόσο όμορφο. Αν σκεφτείς επίσης ότι όλη αυτή προσπάθεια γίνεται με μηδαμινή υποστήριξη από την πολιτεία και με απίστευτα πολλές εργατοώρες από τα παιδιά που το διοργανώνουν, δεν μπορείς να

μείνεις αμέτοχος. Όταν καταλαβαίνεις ότι σε αυτή την προσπάθεια είσαι μόνος σκυλιάζεις και δεν το βάζεις κάτω. Θα παρουσίαζες ποτέ τη μουσική σου σε ένα Schoolwave; Η ερώτηση είναι αν θα το διακινδύνευα; Θα το έκανα, αλλά θα έπρεπε να προσαρμόσω τον τρόπο παρουσίασης της μουσικής μου ώστε να ταιριάζει. Ίσως θα έβαζα διαφορετικά όργανα, ίσως θα είχε πιο ηλεκτρονική μορφή, αλλά θα ήθελα να το κάνω. Πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Τώρα σκέφτομαι πως θα μπορούσε να γίνει… Έχουν παρουσιαστεί ποτέ κλασικά σχήματα σε αυτή την επιτροπή; Όχι. Αλλά η κλασική, όπως και η παραδοσιακή μουσική, υπάρχει στο μυαλό και στις ψυχές αυτών των παιδιών. Μπορεί να μην τους ελκύει η κλασική μουσική, αλλά τους γοητεύει το χρώμα και ο ήχος των κλασικών οργάνων, τα οποία και χρησιμοποιούν στη μουσική τους. Ας μην έχουμε αυταπάτες όμως ότι η κλασική μουσική παιδεία είναι κάτι που χαρακτηρίζει τα παιδιά που ασχολούνται με μουσική. Δεν υπάρχει, βλέπεις, ένα El Sistema στη χώρα μας. Θα έχουμε ποτέ κάτι αντίστοιχο με το El Sistema στα μέρη μας; Πόσο λείπει ένας τέτοιος πυρήνας στην

40 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

Ελλάδα! Η τέχνη στην υποβαθμισμένη Βενεζουέλα δεν είναι μόνο ένας τρόπος έκφρασης, αλλά και ένας τρόπος επιβίωσης. Και το αποτέλεσμα είναι καταπληκτικό. Γιατί αυτή η προσπάθεια δεν γίνεται ούτε πρόσκαιρα ούτε για διαφημι- στικούς λόγους. Έχει τρομερό υπόβαθρο. Και είναι φυσιολογικό να εξελίσσεται τόσο δυναμικά. Η τέχνη εκφράζεται και επικοινωνείται μέσα σε περιβάλλοντα που δεν θα το περίμενες. Μου θυμίζει κι ένα άλλο παράδειγμα, το παγκόσμιο πρωτάθλημα αστέγων, στο οποίο συμμετέχει και μια ελληνική ομάδα αποτελούμενη από πρόσφυγες, απεξαρτημένα παιδιά… ό,τι μπορείς να φανταστείς. Και στις δύο περιπτώσεις οι άνθρωποι βυθισμένοι στις δυσκολίες και την εξαθλίωση βρίσκουν τρόπο έκφρασης μέσα από μια ανεξέλεγκτη επικοινωνία. Ένα τέτοιο άνοιγμα χρειαζόμαστε και στη μουσική, για να μη γίνουν τα πράγματα κλινικά και αποστειρωμένα. Αυτή η περιχαράκωση είναι που ακυρώνει το ρόλο ενός καλλιτέχνη, ο οποίος μέσα από την τέχνη αποζητά αυτό ακριβώς: την επικοινωνία με τον κόσμο χωρίς καλούπια. Η τέχνη είναι ένα ανοιχτό πέλαγος όπου όλοι κολυμπάμε. Περιμένετε τίποτα από την πολιτεία ως προς την τέχνη σας;

Δεν πιστεύω πια καθόλου στο ρόλο της πολιτείας. Όσες καλές προσπάθειες και να υπάρξουν, όπως το Ελληνικό Φεστιβάλ, αυτό που θα λείπει πάντα είναι η συνέχεια. Και αυτό οφείλεται στο ότι λείπει η κατανόηση εκ μέρους της πολιτείας. Πώς να συμπαρασταθεί η πολιτεία στην τέχνη, αφού δεν καταλαβαίνει το αντικείμενο; Δεν είναι μέρος της ζωής της διοίκησης. Δεν έχει ούτε την ευαισθησία ούτε την εμπειρία να το κάνει.

Θα μας σώσει η τέχνη; Αν δεν το κάνει η τέχνη, τότε ποιος θα το κάνει; Μέσα σε όλον αυτό τον πόνο και τη θλίψη η τέχνη είναι ένα καταφύγιο. Μέσα από αυτή τη διαδικασία θα γνωρίσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους. Και όλο αυτό θα μετουσιωθεί σε κάτι άλλο, πιο δυναμικό, σε μια διεκδίκηση για αλλαγή. Η τέχνη στην καθημερινότητά μας προϋποθέτει και συνεπάγεται μια συνεχή ανατροπή. Δεν την έχουν όλοι αυτή την ανάγκη. Αλλά πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν η ζωή μας ήταν γεμάτη μουσική, ποίηση ή θέατρο! Θα νιώθαμε την ανάγκη να γνωρίσουμε καλύτερα τη ζωή και το ανθρώπινο γένος. Θα καταλαβαίναμε ότι δεν είμαστε το κέντρο του κόσμου. Θα μας έκανε καλύτερους και πιο ευέλικτους. s

μΟυΣιΚη

η ανεξάντλητη γοητεία του μάλερ Η Πέμπτη Συμφωνία του Γκούσταβ Μάλερ (και το Ειδύλλιο του Ρίχαρντ Βάγκνερ) είναι έργα-προκλήσεις για τη Βασιλική Ορχήστρα Concertgebouw του Άμστερνταμ. Ειδικά, η παθιασμένη, ζοφερή αλλά και αισθησιακή κορυφαία στιγμή του Αυστριακού συνθέτη.

Info

Από την Κατερίνα Σχινά

Royal Concertgebouw Orchestra του Άμστερνταμ – Ντανιέλε Γκάτι Ο ιταλός μαέστρος Ντανιέλε Γκάτι διευθύνει μία από τις σημαντικότερες συμφωνικές ορχήστρες του κόσμου στο Ειδύλλιο (1870) του Βάγκνερ και την Πέμπτη συμφωνία (1901-02) Μάλερ. Ωδείο Ηρώδου Αττικού 30 Ιουνίου, 21:00 Εισιτήρια: €50 (Διακεκριμένη), €40 (Α’), €30 (Β’), €20 (Γ’), €15 (Άνω Διάζωμα), φοιτητικό

«Είναι μια μεταμορφωτική εμπειρία», έλεγε για την Πέμπτη Συμφωνία του Γκούσταβ Μάλερ ο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν. «Όταν την ακούς ξεχνάς ότι ο χρόνος περνάει». Και ο Ιταλός συνθέτης Αλφρέντο Καζέλα: «Δυσκολεύεται να συλλάβει κανείς το εύρος των τεχνικών, των μορφών, των αντιθέσεων, αυτή την υπεραφθονία φαντασίας. Σ’ αυτήν την παράξενη, άκρως προσωπική μουσική, ένα σιδερένιο χέρι συνδέει και συγχωνεύει τα πιο διαφορετικά μελωδικά, ρυθμικά και αρμονικά στοιχεία». Ας μείνουμε στη διαπίστωση του Καζέλα περί «άκρως προσωπικής» μουσικής. Τα πάντα στην Πέμπτη Συμφωνία αποκαλύπτουν ένα συνθέτη που έχει συνείδηση της ωριμότητας και της δύναμής του, αλλά που αδιάκοπα παλεύει να ανανεώσει το ιδίωμα και τα εκφραστικά του μέσα. Είναι «μια προσπάθεια αναμόρφωσης του κόσμου εκκινώντας από τον εαυτό», μια τάση προς την αφαίρεση που ακυρώνει κάθε αναφορικότητα και επικεντρώνεται στην αναζήτηση μιας νέας ορχηστρικής γλώσσας, στον εμπλουτισμό της ηχητικής παλέτας, στην πύκνωση της συμφωνικής μορφής. Η Πέμπτη Συμφωνία αποτελεί την πρώτη μιας τριλογίας μη προγραμματικών συμφωνιών, έργων «καθαρής μουσικής» σύμφωνα με τον Μπρούνο Βάλτερ, που «δεν χρειάζονται λέξεις να εξηγήσουν τις έννοιες και τις ιδέες τους». Πράγματι, η καθαρή μουσική αντιστέκεται στη λεκτική της ανάλυση∙ η περιγραφή της, όταν δεν είναι αποκλειστικά τεχνική, ολισθαίνει αναπότρεπτα προς μιαν ιμπρεσιονιστική προσέγγιση. Τον Φεβρουάριο του 1901 ο Μάλερ αρρώστησε∙ μια εντερική αιμορραγία απείλησε σοβαρά τη ζωή του. Ανέρρωσε αργά και επώδυνα, και το καλοκαίρι της

μΟυΣιΚη

ίδιας χρονιάς επέστρεψε στη σύνθεση γράφοντας πρώτα το Scherzo της Πέμπτης Συμφωνίας, ένα πραγματικό ευχαριστήριο τραγούδι για την αποκατάσταση της υγείας του, ανάλογο με το Λάργκο στο 15ο Κουαρτέτο του Μπετόβεν. Η Συμφωνία ολοκληρώθηκε το επόμενο καλοκαίρι: είχε μεσολαβήσει η γνωριμία και ο γάμος του με την όμορφη Άλμα Σίντλερ, στην οποία και θα αφιερώσει το περίφημο Adagietto. Στα επόμενα χρόνια, ο συνθέτης δεν έπαψε να αναθεωρεί και να επανεπεξεργάζεται την ενορχήστρωση της Συμφωνίας, ως τις παραμονές της πρώτης της εκτέλεσης στην Κολωνία, στις 18 Οκτωβρίου 1904, υπό τη δική του διεύθυνση. Η Πέμπτη Συμφωνία προχωρεί από τον ζόφο στο φως. Όπως και η Δεύτερη, γραμμένη εννέα χρόνια νωρίτερα, αρχίζει κι αυτή με ένα επικό Πένθιμο Εμβατήριο. Η τρομπέτα παίζει ένα δυσοίωνο ρυθμικό θέμα, που θυμίζει την Πέμπτη Συμφωνία του Μπετόβεν, και στη στιγμή ο ουρανός σκοτεινιάζει: βαρύ, πένθιμο, το Μarche Funèbre κάνει τα σύννεφα να πυκνώνουν και να βαραίνουν. Η εμμονή του Μάλερ με το θάνατο, εκείνη ακριβώς η ιδεοληψία που τον στοίχειωνε από τα πρώτα νεανικά του χρόνια, όταν έγραφε στον φίλο του Γιόζεφ Στάινερ ότι «η θερμότερη φλόγα της πιο πρόσχαρης ζωτικής δύναμης και η πλέον αδηφάγος νοσταλγία κατακυριεύουν απανωτά την καρδιά μου», έρχεται νωρίς στην επιφάνεια. Στην ίδια ατμόσφαιρα ξετυλίγεται και το Allegro του δεύτερου μέρους – σε μια συνεχή εναλλαγή φωτός και σκότους. Εδώ η έγκλειστη θλίψη ξεσπάει βίαια, έξαλλη από απελπισία∙ η στιγμιαία αναλαμπή της θριαμβευτικής έκστασης, όταν τα χάλκινα πνευστά παίζουν ένα κοράλ, σβήνει και πάλι στο μυστήριο και το σκοτάδι. «Η θύελλα σβήνει στον αντίλαλο ενός κλαυθμυρισμού», έγραψε χαρακτηριστικά ο Αντόρνο. Η αλλαγή διάθεσης έρχεται απότομα στο Scherzo: από την απελπισία του Allegro η Συμφωνία μεταβαίνει αναπάντεχα σε έναν λαμπρό, καλοδιάθετο τόνο. Πρόκειται για το μακροσκελέστερο μέρος που έγραψε ποτέ ο Μάλερ, εντυπωσιακό όχι μόνο ως προς τις γιγάντιες διαστάσεις του αλλά και ως προς τη θεματική του επεξεργασία. Εδώ ο συνθέτης

γΚΟυΣΤαΒ μαΛερ Φωτογραφία του Αυστριακού συνθέτη (1813-1883). «Όταν ακούς την Πέμπτη Συμφωνία του, ξεχνάς ότι ο χρόνος περνάει», έλεγε ο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν.

αντιπαραθέτει το λάντλερ με το βαλς – έναν αγροτικό χορό και ένα χορό της πόλης. «Η αντίθεση –η σύγκρουση– ανάμεσα στα δύο στυλ, το ένα αρχέγονα αγροτικό, το δεύτερο σπινθηροβόλα εγκόσμιο και εκλεπτυσμένο, παρουσιάζει το είδος της διαλεκτικής πολυπλοκότητας που έλκυε τη μουσική ιδιοφυία του Μάλερ∙ από την σύνθεσή τους προκύπτει η πυρετώδης ένταση του μέρους», έγραψε ο κριτικός Ντόναλντ Μίτσελ. Όμως έχουμε φτάσει πια στην όαση του Adagietto, δραπετεύοντας από το άλγος και την υπερβολή των μερών που έχουν προηγηθεί. Γραμμένο για έγχορδα και σόλο άρπα, είναι μια ερωτική επιστολή του συνθέτη προς την αγαπημένη του. «Τεράστια και υπεράνθρωπη αγάπη, που μόνο θεϊκή μπορώ να την ονομάσω, μας έδεσε αξεδιάλυτα», έγραφε στην Άλμα ο Μάλερ εκείνη την εποχή. Ίσως γι’ αυτό και η μουσική, ταγμένη να αποτυπώσει το βάθος αυτής της «τεράστιας αγάπης», δεν είναι απαλλαγμένη από την αγωνία. Ωστόσο, αν και διακρίνονται κάποιοι απόηχοι από τον βαγκνερικό Τριστάνο και Ιζόλδη, τελικά η ανυπόκριτη επιθυμία του συνθέτη επικρατεί. Το Adagietto οδηγεί μονομιάς στο

Rondo Finale, στους παιγνιώδεις ποιμενικούς σκοπούς του. Ο Μάλερ εξερευνά εδώ τον κόσμο της φύσης, ταυτόχρονα όμως συνοψίζει το συμφωνικό ταξίδι που βαίνει προς την ολοκλήρωσή του, με συνεχείς αναφορές στους έως τώρα σταθμούς. Με το Rondo ο συνθέτης φαινομενικά επιχειρεί να αναβιώσει τη ρώμη των κλασικών μορφών και τεχνικών. Κι όμως, ένα αίσθημα αποστασιοποίησης, ένα ελαφρό άρωμα ειρωνείας αναδύεται κάτω από την αστραφτερή επιφάνεια, λες και ο Μάλερ θέλει να δείξει πόσο συνορεύει η λογιοσύνη με τη γελοιότητα. Το τέλος της Πέμπτης Συμφωνίας είναι διφορούμενο – το έχουν επισημάνει σε όλους τους τόνους οι κριτικοί. Πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς όταν έχει γραφτεί από ένα συνθέτη που ποτέ δεν έπαψε να εκφράζει την αβεβαιότητα και την αμφιβολία, το άγχος και την αμφιθυμία που σημάδεψαν την εποχή του και σφραγίζουν τη δική μας; Αυτή ακριβώς η αμφιθυμία είναι το υπόγειο ρεύμα που αρδεύει την τέχνη του, προσδίδοντάς της ανεξάντλητη γοητεία. Αυτή, και η αειθαλής της ικανότητα να θέτει ερωτήματα και να υπενθυμίζει αδιάκοπα την αινιγματικότητα της ανθρώπινης φύσης. s

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 41

Σαΐκα Τεκάντ

είναι καιρός για ήρωες; Ποιος είναι ο Αντι-Προμηθέας; Τι σχέση έχει με τον Προμηθέα; Η Σαΐκα Τεκάντ γράφει, σκηνοθετεί και ερμηνεύει, μαζί με τους συνεργάτες της από το Studio Oyunculari, μια εκδοχή του Προμηθέα από την ανάποδη. Τη ρωτήσαμε αν υπονοεί κάτι. Συνέντευξη στην Κατερίνα Οικονομάκου

τίτλος της παράστασης δεν είναι από εκείνους που περιέχουν την εξήγησή τους: Πώς να ξεχνάς σε 10 βήματα, ΑντιΠρομηθέας. Ίσως γι’ αυτό ερεθίζει τη φαντασία. Ο Αντι-Προμηθέας είναι ένας αντιήρωας και έως εδώ τα πράγματα είναι προφανή. Αλλά πιο συγκεκριμένα; Αν ο Προμηθέας ήταν πρόθυμος να θυσιαστεί για να φέρει στους ανθρώπους το δώρο της φωτιάς, ο Αντι-Προμηθέας τι κάνει ή δεν κάνει για χάρη των ανθρώπων; Και τι είναι αυτό που μπορείς (ή πρέπει;) να μάθεις να ξεχνάς σε δέκα βήματα; Πολλά τα ερωτηματικά για έναν τίτλο, τον οποίο είναι πρόθυμη να αποκωδικοποιήσει βήμα προς βήμα η Τεκάντ. Με έδρα την Κωνσταντινούπολη, όπου από το 1990 έχει ιδρύσει και διευθύνει το πρωτοποριακό Studio Oyunculari, η Σαΐκα Τεκάντ έχει αναπτύξει μια δική της μέθοδο ερμηνείας και σκηνοθεσίας, την οποία διδάσκει όχι μόνο στο δικό της στούντιο αλλά και σε διάφορα πανεπιστήμια στην Τουρκία. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η παράσταση είναι one woman show, αλλά αν κρίνω από τις απαντήσεις της ο όρος δεν θα της άρεσε.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ΑντιΠρομηθέα; Σ.Τ.: Ο Αντι-Προμηθέας είναι ένας σύγχρονος άνθρωπος παγιδευμένος στον μικρό προσωπικό του κόσμο. Έχει θυσιάσει την ικανότητά του να παρεμβαίνει στην ίδια του τη ζωή, έχει θυσιάσει τις μεγάλες ελπίδες του και τα μακροπρόθεσμα σχέδιά του για να δώσει προτεραιότητα σε μικρές καθημερινές επιτυχίες. Έχει χάσει την ευαισθησία του απέναντι στα προβλήματα που υπάρχουν γύρω του, αλλά και στους ανθρώπους, εφησυχάζοντας χάρη στις μικρές πολυτέλειες που απολαμβάνει. Και ο βομβαρδισμός από πληροφορίες τον οποίο υφίσταται τελικά τον καθιστά ανενημέρωτο και αδαή. Ο Αντι-Προμηθέας είναι ο σύγχρονος άνθρωπος ο οποίος δεν θυμάται πια τον Προμηθέα και ο οποίος, όπως θα έλεγε ο Καμύ, μπορεί ακόμη και να λιντσάριζε τον Προμηθέα

Info Studio Oyuncuları – Σαΐκα Τεκάντ How to Forget in 10 Steps [Anti-Prometheus] Η πρώτη από τις τρεις παραστάσεις του Φεστιβάλ για τον κύκλο του Προμηθέα έρχεται από την Τουρκία για τον μυθικό αντιήρωα. Πειραιώς 260, Χώρος Δ΄ 7 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: €25, €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό)

αν τον συναντούσε. Αυτός ο σύγχρονος άνθρωπος πληρώνει το τίμημα της αμνησίας του με την ίδια τη ζωή του, καθώς αγνοεί την τραγωδία του, έτσι καθώς οικειοθελώς γίνεται ένας «φυλακισμένος στο σύστημα» αντί για «φυλακισμένος του συστήματος» όπως ήταν ο Προμηθέας, ο οποίος ερχόμενος σε αντιπαράθεση με το σύστημα ριψοκινδύνευσε τη ζωή του για να δώσει το δώρο της φωτιάς. Τι σχέση έχει ο Αντι-Προμηθέας με τη διαδικασία της μνήμης και της λήθης; Σ.Τ.: Ο Προμηθέας είναι μια μορφή που μας θυμίζει ότι το κατεστημένο και ένα σύστημα βασισμένο στην αδικία πρέπει να αλλάξουν. Και ακόμη κι αν δεν μπορούν να αλλάξουν, είναι μια μορφή που μας θυμίζει τα μεγάλα σχέδια και τις ουτοπίες και την ικανότητα που έχουμε να θυσιαστούμε για το καλό της ανθρωπότητας. Γι’ αυτό και είναι ένας από τους θεούς που ο σύγχρονος άνθρωπος θα προτιμούσε να ξεχάσει ή να αγνοήσει. Σήμερα το σύστημα λειτουργεί περίπου σαν τον Δία – πνίγει τους ανθρώπους σε μια πλημμυρίδα πληροφοριών σαν να θέλει να εκδικηθεί τον Προμηθέα. Ο σύγχρονος άνθρωπος που θέλει να ζήσει τη ζωή του στην «αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» σχεδόν απαγορεύει στον εαυτό του να θυμάται, ανίκανος καθώς γίνεται με τον καιρό να ξεχωρίσει ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα, το δίκαιο και το άδικο, το σωστό και το λάθος μέσα σε όλη αυτήν την παραπληροφόρηση. Ο Προμηθέας αψήφησε τους θεούς για να βοηθήσει τους ανθρώπους. Ένας σύγχρονος Προμηθέας τι είδους θεούς θα έβρισκε απέναντί του; Σ.Τ.: Το σύστημα των σύγχρονων θεών λειτουργεί τόσο καλά ώστε δεν περνά ούτε ώρα χωρίς κάπου στον κόσμο άνθρωποι να υποφέρουν, να φυλακίζονται σε μια ζωή μοναξιάς και ανασφάλειας, να πεθαίνουν από πείνα ή ασθένειες, να γίνονται θύματα διώξεων και διακρίσεων. Εκτός από τους ανθρώπους, ούτε η ίδια η Γη δεν αντέχει πια τις κακουχίες που υφίσταται από το σύστημα. Μια ματιά στα δελτία ειδήσεων δεν θα αρκούσε για να απαντήσει το ερώτημά σας;

42 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

Θα χρειαζόμασταν λοιπόν έναν σύγχρονο Προμηθέα; Σ.Τ.: Ίσως δεν θα χρειαζόμασταν έναν Προμηθέα, αλλά θα έπρεπε να ξανασκεφτούμε τις αξίες μας και τη δύναμή μας ως ανθρώπινα πλάσματα. Και για να το πετύχουμε αυτό ωφελεί να κοιτάξουμε τον μύθο του Προμηθέα; Σ.Τ.: Όσο κι αν φοβάται, αν αρνείται ή αν πασχίζει να αδιαφορήσει, ο άνθρωπος έχει μέσα του τη δύναμη να δημιουργήσει μια καλύτερη ζωή – κι ο Προμηθέας είναι ο θεός αυτής της δυνατότητας. Και η τέχνη του θεάτρου μπορεί να προσφέρει κάτι στον σύγχρονο άνθρωπο; Σ.Τ.: Μακάρι να μπορούσα να απαντήσω με βεβαιότητα. Πάντως, τα τελευταία τριάντα χρόνια η τέχνη έχει αποκτήσει τα χαρακτηριστικά ενός «παιχνιδιού αντιπαράθεσης», ανακαλύπτοντας τους πιο

διακριτικούς τρόπους για να ενσωματώνεται στο σύστημα. Τα έργα τέχνης ή οι περφόρμανς που παίζουν αυτό το παιχνίδι της αντιπαράθεσης με τον πιο βάναυσο τρόπο αντιμετωπίζονται σαν πράξεις που γίνονται ανεκτές καθώς προέρχονται από τα άτακτα αλλά ταλαντούχα παιδιά του συστήματος. Ωστόσο ο κόσμος δεν παραμένει ο ίδιος και ειδικά τα τελευταία χρόνια έγινε ξεκάθαρο σε όλους ότι ήταν ψεύτικη η υπόσχεση της «ντόλτσε βίτα» των ’80s. Η σύγχρονη τέχνη έχει περισσότερα κοινά με τον Ερμή παρά με τον Προμηθέα. Αλλά η ζωή επίμονα μας φέρνει στο νου τον Προμηθέα. Γι’ αυτό και εξακολουθώ να ελπίζω. Ελπίζω ότι η τέχνη του θεάτρου τον 21ο αιώνα θα καταστήσει ορατά εκείνα τα χαρακτηριστικά του συστήματος τα οποία έχουν γίνει αόρατα μέσω της αισθητικοποίησης της ζωής. Και ότι, μέσω της ποιότητας αλλά και της αναγκαιότητάς της, θα υπενθυμίζει τις μεγάλες ανθρώπινες αξίες. s

ΘEATPO

ΘεΟι Και ανΘρΩΠΟι Σκηνή από τον Αντι-Προμηθέα της Σαΐκα Τεκάντ. Στην απέναντι φωτογραφία, η σκηνοθέτρια.

γιάννης μανταφούνης - Φαμπρίς μαζλιά - μέι ζάρι

Είμαστε ό,τι κάνουμε; Ποια είναι η σχέση ταυτότητας και μνήμης; Και πώς η τελευταία ορίζει τις απλές, άλλοτε γνώριμες κι άλλοτε απρόσμενες, καθημερινές μας κινήσεις και συμπεριφορές; Μια κουβέντα στη σύγχρονη γλώσσα του χορού, με συνομιλητές τους Γιάννη Μανταφούνη, Φαμπρίς Μαζλιά και Μέι Ζάρι κι αφορμή τη νέα τους δημιουργία Zero. Από την Κάλλια Αναγνωστάκη

ο Zero είναι μια περφόρμανς που επικαλείται το «Κενό» κι αγγίζει το σημείο «Μηδέν» της ύπαρξής μας μέσα από σκηνές που αποτελούν κομμάτια μιας φαινομενικά ευανάγνωστης καθημερινότητας. Καταστάσεις ικανές να ανατρέψουν τις βεβαιότητές μας για τον κόσμο και την προσωπική μας ιστορία. Οι πρωταγωνιστές του είναι «πρόσωπα χωρίς παρελθόν, χωρίς ρίζες» που αναζητούν την ταυτότητά τους μέσα από τη σχέση τους με τον άλλον, τα αντικείμενα, το χώρο που τα περιβάλλει κι αναπόφευκτα το κοινό. Μιλάμε με τους τρεις συνδημιουργούς κι ερμηνευτές του Ζero, Γιάννη Μανταφούνη, Φαμπρίς Μαζλιά και Μέι Ζάρι. Τρεις εκπροσώπους της νέας γενιάς χορευτών, καλλιτέχνες με διαφορετική καταγωγή αλλά κοινό πάθος για το χορό, που το 2005 πρωτοσυναντήθηκαν στην ομάδα του κορυφαίου Αμερικανού χορογράφου Ουίλιαμ Φόρσαϊθ. Η επαφή μας –λίγες μέρες προτού η νέα τους δουλειά παρουσιαστεί στην Πειραιώς 260– έγινε μέσω διαδικτύου, καθώς οι ίδιοι βρίσκονταν σε περίοδο προβών επί ελβετικού ακόμη εδάφους. Με πρώτον, τον γνωστό και μη εξαιρετέο Γιάννη Μανταφούνη. Ένα «δικό» μας παιδί που μυήθηκε από νωρίς στην τέχνη του χορού χάρη στον πατέρα του, το δημιουργό της Ομάδας Σύγχρονου Χορού, Χάρη Μανταφούνη. Έναν καλλιτέχνη που διαπρέπει σε μεγάλα κέντρα του χορού εκτός συνόρων –ως μέλος της Όπερας Γκέτεμποργκ της Σουηδίας,

του Χοροθεάτρου της Ολλανδίας, της Forsythe Company– όπου από καιρό έχει επιλέξει να ζει και να δημιουργεί, καθώς νιώθει πως «έτσι μπορεί να αναπτύσσεται καλύτερα». Αν και από τότε που «πέταξε» πάνω από το κοινό των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας σαν φτερωτός Έρωτας επιστρέφει με κάθε ευκαιρία στα πάτρια εδάφη (Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, Εθνική Λυρική Σκηνή κ.ά.), άλλοτε μόνος ή ως μέλος της ελληνικής ομάδας Lemurius και της ομάδας Project 11 με τον Φαμπρίς Μαζλιά – τον Ελβετό συνάδελφό του και συνδημιουργό του P.A.D. με το οποίο πρωτοσυστήθηκε στο κοινό του Φεστιβάλ Αθηνών. Το σώμα γνωρίζει Τρία χρόνια μετά, το δίδυμο Μανταφούνη-Μαζλιά επανέρχεται στη φεστιβαλική διοργάνωση έχοντας στο πλευρό του και μια θηλυκή παρουσία: την Ισραηλινή χορογράφο-χορεύτρια Μέι Ζάρι, βοηθό του Φόρσαϊθ στη δημιουργία του περίφημου 3 Atmospheric Studies. Με μια παράσταση που διαπραγματεύεται με χιούμορ κι ευρηματικότητα τη σύνδεση ταυτότητας και μνήμης, βασισμένη στην ιδέα του «είμαστε αυτό που κάνουμε», όπως μας λέει ο Γιάννης Μανταφούνης. «Του κατά πόσο η αντίληψή μας επηρεάζεται από πράγματα που κάνουμε και βιώνουμε σε καθημερινή βάση όπως ο τρόπος που φοράμε το καπέλο μας, ενέργεια που από μόνη της συνιστά μια χορογραφία. Στα κύτταρά μας υπάρχουν τα ίχνη αναμνήσεων απ’ όλα όσα μας περιτριγυρίζουν. Και στο Zero ήμασταν περίεργοι να εξερευνήσουμε τη σχέση του σώματος με την απώλεια αυτών των αναμνήσεων. Γιατί το σώμα γνωρίζει…». «Αυτή ακριβώς η σχέση ανάμεσα στο υποκείμενο και το αντικείμενο, τα όρια και τα σύνορα που μπαίνουν ανάμεσα στους ανθρώπους και τα πράγματα, ήταν κάτι που μας ενδιέφερε πολύ», μας εξηγεί ο Μαζλιά περιγράφοντας ένα απόσπασμα από το έργο όπου ο Μανταφούνης και η Ζάρι στέκονται στη σκηνή με τα χέρια και τα πόδια μπλεγμένα. Κάποια στιγμή εκείνος αρπάζει με βία το χέρι του, παρ’ ότι στο κοινό δίνεται η αίσθηση πως πρόκειται για το χέρι της Μέι. Η κίνησή του προκαλεί στο θεατή ένα διαφορετικό συναίσθημα από εκείνο που ο ίδιος νιώθει. «Ποιανού το χέρι είναι; Μήπως αισθάνομαι περισσό-

44 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

τερα πράγματα αγγίζοντας το χέρι της απ’ ό,τι το δικό μου; Είναι σαν να μην γνωρίζω τι αγγίζω. Θα μπορούσε να είναι ένα μικρόφωνο, ένα βιβλίο», σημειώνει ο ίδιος υπογραμμίζοντας έναν από τους βασικούς άξονες του έργου: «το συναίσθημα που απορρέει στην περίπτωση που αποφασίσουμε να παραμερίσουμε την επιθυμία μας να κατανοήσουμε αυτό που βλέπουμε». Σε μια δεύτερη σκηνή, το ζευγάρι θα βρεθεί στο πάτωμα «αγκαλιασμένο σαν μπάλα», σε μια πιθανότατα ερωτική στάση. «Κι όμως, παρ’ ότι οι δύο περφόρμερς μοιάζουν να βρίσκονται κοντά, στην πραγματικότητα απέχουν ο ένας απ’ τον άλλον, κι ακόμη περισσότερο απέχουν απ’ τον ίδιο τον εαυτό τους. Αυτομάτως ο θεατής βιώνει την έννοια της απόστασης ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι». Εικόνες δι’ ακοής Ο Γιοχάνες Χελμπέργκερ, υπεύθυνος για τον ηχητικό σχεδιασμό της παράστασης, δημιούργησε με τη σειρά του ένα οικείο περιβάλλον από «μετακινούμενα αντικείμενα, “ορατά” μόνο με τη βοήθεια της ακοής και της μνήμης». Ένα φανταστικό σύμπαν από τραπέζια, καρέκλες που μεταφέρονται, επανατοποθετούνται ή εκτοπίζονται από το χώρο. «Η αφαίρεση είναι συστατικό στοιχείο του Zero. Το άδειασμα, η λήθη, η απώλεια. Δουλέψαμε πάνω στην ιδέα της δημιουργίας καταστάσεων και σχέσεων μεταξύ μας και με το κοινό, με τα αντικείμενα και το χώρο, κι όχι τόσο με μεμονωμένες δράσεις και χειρονομίες. Με κάθε σκηνή προκαλούμε τον θεατή να αναρωτηθεί, να ψάξει, αλλά και να γελάσει» σημειώνει ο Μαζλιά. «Το χιούμορ στο Zero κατοικεί στο κενό που δημιουργείται ανάμεσα σε ό,τι ερμηνεύεται επί σκηνής και σ’ εκείνο που το κοινό προσδοκά ανασύροντας μνήμες από το παρελθόν ή φαντασιώνοντας σκηνές από το μέλλον», συμπληρώνει η Ζάρι. Θεατής, ο τέταρτος της ομάδας Πρόθεση των δημιουργών του Zero είναι να αποτελέσει ο θεατής το τέταρτο μέλος της ομάδας τους στη μία ώρα που διαρκεί η παράσταση. «Όχι με την έννοια του να γνωρίζει τι ακριβώς κάνουμε, αλλά να συμμετέχει και να μοιραστεί μαζί μας μια εμπειρία, μια προβληματική. Να αναρωτηθεί για ό,τι παρατηρεί, τις λεπτομέρειες ή τη συνο-

“

είμαστε αυτό “ που κάνουμε

Zero

λική εικόνα μιας κατάστασης ή για το πώς ο ίδιος αντιδρά απέναντι σε κάτι μη αναγνωρίσιμο και προβλέψιμο. Για το πώς είναι να παρατηρείς άλλους να δρουν χωρίς σκοπό». Η συνδημιουργία είναι το μέλλον «Ο καλλιτεχνικός μας στόχος είναι να ορίσουμε από την αρχή τις βάσεις για την κατανόηση των πραγμάτων. Να προκαλέσουμε και να μοιραστούμε ερωτήματα, ιδέες, σκέψεις που γεννιούνται μέσα από την εμπειρία και την παρατήρηση του κόσμου. Όχι να συντηρήσουμε τα καθιερωμένα ή να δώσουμε εύκολες απαντήσεις», θα μας πει ο Γιάννης Μανταφούνης εκ μέρους των τριών. «Μέσα από τη γλώσσα του χορού θέλουμε να μιλήσουμε καθαρά για τη σχέση με τον εαυτό μας και τον κόσμο. Γι’ αυτό και προτιμάμε τη συνδημιουργία, που είναι, θεωρώ, το μέλλον γενικότερα. Η πραγματική πρόκληση της σημερινής τάξης πραγμάτων στην τέχνη. Και ειδικότερα στο χορό όπου τα πράγματα είναι δύσκολα παντού, όχι μόνο στην Ελλάδα. Είναι κοινή μας επιθυμία να εξελίξουμε τη χορογραφική δουλειά που έχουμε ξεκινήσει ως ομάδα, γι’ αυτό και θα συνεχίσουμε». s

Info Γιάννης Μανταφούνης, Φαμπρίς Μαζλιά, Μέι Ζάρι Ζερό O Γιάννης Μανταφούνης, ο Φαμπρίς Μαζλιά και η Μέι Ζάρι συναντήθηκαν στην ομάδα χορού του Ουίλιαμ Φόρσαϊθ. Εδώ αγγίζουν το σημείο μηδέν σε μία δημιουργική περιπέτεια γύρω από την ταυτότητα και τη μνήμη. Πειραιώς 260, Χώρος Ε΄ 3 & 4 Ιουλίου, 20:00 Εισιτήρια: €20, €10 (Φοιτητικό)

ΧΟρΟΣ

μιΛΟυν Τα ΣΩμαΤα

Γιάννης Μανταφούνης , Φαμπρίς Μαζλιά, Μέι Ζάρι στη σκηνή.

ΣΤΟ ΚενΤρΟ ΤΟυ ΣΤΟΧΟυ «Είκοσι χρόνια που είμαι τώρα στην Ελλάδα πέρασαν περίπου 15 υπουργοί. Ελάχιστοι ήταν αυτοί που κατάλαβαν τι κάνουμε και ακόμα λιγότεροι αυτοί που γνώριζαν από μόνοι τους, πριν γίνουν υπουργοί, αλλά και ποιος είναι ο δικός τους ρόλος». Ο Μίλτος Λογιάδης περιγράφει έναν μόνο από τους λόγους της νεοελληνικής κακοδαιμονίας .

μίλτος Λογιάδης

Info Ορχήστρα των Χρωμάτων – Μίλτος Λογιάδης Η κεντροευρωπαϊκή μουσική του 20ού αιώνα ζωντανεύει από το μουσικό σύνολο του Μάνου Χατζιδάκι με έργα των Λιγκέτι, Μπεργκ, Χέντσε και Λουτοσλάφσκι. Ωδείο Ηρώδου Αττικού 4 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: €30 (Α’, Β, Γ’), €15 (Άνω Διάζωμα), φοιτητικό

μπορεί να μην έχουμε λεφτά αλλά είμαστε

μια ωραία ατμόσφαιρα Η Ορχήστρα των Χρωμάτων δεν παρεκκλίνει από τον αρχικό στόχο, τη φρέσκια και χωρίς στεγανά προσέγγιση της μουσικής. Τι θα δούμε λοιπόν στο Ηρώδειο; Από τον Αντώνη Σακελλάρη Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

Μίλτος Λογιάδης είναι ένας απλός και χαλαρός άνθρωπος. Μιλάει κατανοητά και χωρίς ίχνος σνομπισμού για την τέχνη που υπηρετεί, ώστε να καταλάβουμε κι εμείς οι άσχετοι περί την μαεστρικήν. Αν δεν ήταν μαέστρος ίσως να ήταν επαγγελματίας αθλητής τοξοβολίας, πιλότος αεροπλάνων∙ στον ελεύθερο χρόνο του θα έψηνε με μεγάλη μαεστρία παϊδάκια για τους φίλους του, θα έπαιζε βιντεοπαιχνίδια με τα παιδιά του, μάλλον θα περνούσε καλά. Ο ελεύθερος χρόνος του όμως είναι ελάχιστος. Έχει επιλέξει να αφοσιωθεί στη δύσκολη τέχνη του μουσικού διευθυντή ορχήστρας και αυτό απαιτεί πολύ χρόνο και κόπο. Μας υποδέχθηκε στην καταπράσινη πίσω αυλή του πολύ όμορφου προαστιακού σπιτιού του και ανάμεσα σε κούνιες, μπάρμπεκιου, μπάλες και μπασκέτες δεν είχε κανένα πρόβλημα να βγάλει το ολυμπιακό του τόξο και να ποζάρει με πολύ παιχνιδιάρικη διάθεση για να τον φωτογραφίσουμε, αλλά και να μας μιλήσει για τέχνη, λεφτά και την αδαή ελληνική πολιτεία.

Τι θα παρουσιάσετε στη συναυλία στο Ηρώδειο; Τα έργα που θα παρουσιαστούν είναι αντιπροσωπευτικά του ρεπερτορίου της ορχήστρας και του οράματος του ιδρυτή της. Θέλαμε να δείξουμε όσο καλύτερα μπορούμε μια εικόνα του χαρακτήρα της Ορχήστρας των Χρωμάτων. Στόχος, σύμφωνα και με τον δημιουργό της Μάνο Χατζιδάκι, ήταν πάντα η φρέσκια και χωρίς στεγανά προσέγγιση της μουσικής, και κυρίως των σχετικά άγνωστων στο ελληνικό κοινό αριστουργημάτων των μεγάλων Ελλήνων και ξένων δημιουργών του εικοστού αιώνα.

μΟυΣιΚη

Μπορώ να καταλάβω τι σημαίνει να διευθύνεις μια ορχήστρα στις πρόβες, να την προετοιμάζεις πάνω σε ένα έργο, αλλά πείτε μου ποιος είναι ο ρόλος ενός μαέστρου πάνω στη σκηνή σε μια συναυλία; Θα μπορούσε να σταθεί μια ορχήστρα χωρίς αυτόν; Μικρότερα σύνολα, κουαρτέτα, σεξτέτα, σύνολα πνευστών ίσως, αλλά μια ορχήστρα όχι. Οι εκφραστικές και οι ρυθμικές διακυμάνσεις είναι τόσο πολλές που δεν μπορούν να συντονιστούν αν δεν υπάρχει μαέστρος. Ο ρόλος του μαέστρου όμως είναι πολύ πέρα από αυτό που ίσως νομίζει κανείς, να καθοδηγεί και να συντονίζει την είσοδο ή τη δυναμική των οργάνων. Πρέπει να εμπνεύσει τους μουσικούς να εκφράσουν το πνεύμα του μουσικού κειμένου. Πρέπει να μπεις στο τριπάκι να δεις τι υπάρχει πίσω από την παρτιτούρα. Σε αυτό παίζουν πολλά πράγματα ρόλο. Η ιδιοσυγκρασία, οι κινήσεις του, οι εκφράσεις του, η στάση του κορμιού του – αυτά είναι τα εκφραστικά του μέσα. Αυτά τον βοηθούν να δώσει τη δική του ερμηνεία πάνω σε ένα έργο. Στη διάρκεια μιας συναυλίας υπάρχει μια διάχυτη ενέργεια και ένας ερωτισμός που είναι έργο του μαέστρου να γίνει αγωγός και εκφραστής της. Ο μαέστρος είναι ο μύστης και ο ιερέας μιας τελετής. Ζητούμενο είναι η μέθεξη και ο μουσικός οργασμός. Μιλήστε μας για την Ορχήστρα των Χρωμάτων. Η Ορχήστρα υπάρχει από το 1989. Εγώ ήρθα δυο χρόνια αργότερα. Στην αρχή ήμουν δίπλα στον Μάνο Χατζιδάκι, ως βοηθός του, και από το θάνατό του, το 1994, ανέλαβα ως μαέστρος. Από το 1995, με νόμο του κράτους, η Ορχήστρα και η Καμεράτα έγιναν Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου και πλέον εποπτεύεται και χρηματοδοτείται από το Υπουρ-

γείο Πολιτισμού. Το Υπουργείο δηλαδή εκτός των επιχορηγήσεων ορίζει τον καλλιτεχνικό διευθυντή και το διοικητικό συμβούλιο. Άρα μπορούμε να πούμε ότι είναι η ορχήστρα του Υπουργείου Πολιτισμού. Επίσης, υπάρχει και ένας αρκετά μεγάλος αριθμός ιδιωτικών χορηγιών που καλύπτουν μεγάλο μέρος των λειτουργικών δαπανών. Δημιουργεί δυσκολίες αυτό το σχήμα και ο τρόπος χρηματοδότησης; Στην αρχή που υπήρχαν προγραμματικές συμβάσεις όλα πήγαιναν καλά. Δεν υπήρχαν σημαντικά προβλήματα ως προς τη χρηματοδότηση. Όταν δεν ξέρεις όμως τι χρήματα θα πάρεις και πότε θα τα πάρεις, πώς μπορείς να αποδώσεις στο φουλ των δυνατοτήτων σου; Είκοσι χρόνια που είμαι τώρα στην Ελλάδα πέρασαν περίπου 15 υπουργοί. Ελάχιστοι ήταν αυτοί που κατάλαβαν τι κάνουμε και ακόμα λιγότεροι αυτοί που γνώριζαν από μόνοι τους, πριν γίνουν υπουργοί, αλλά και ποιος είναι ο δικός τους ρόλος. Αφού δεν το κατέχουν το αντικείμενο. Όταν αντί να σε απασχολεί η τέχνη ασχολείσαι με το πότε θα πάρεις τα λεφτά σου και πώς θα πληρώσεις το ΙΚΑ των εργαζομένων, είναι προφανές ότι δεν λειτουργεί και πολύ καλά. Έχετε κάνει ποτέ απεργία; Όχι. Ποτέ. Αυτό οφείλεται στην πολύ ωραία ατμόσφαιρα που έχουμε μεταξύ μας. Έχουμε βρεθεί σε πολύ δύσκολες καταστάσεις. Έχουμε υπάρξει και εννιά μήνες απλήρωτοι. Αλλά ποτέ δεν καταθέσαμε τα όπλα. Είπαμε «δεν θα τους περάσει» και συνεχίσαμε. Αλλά, επαναλαμβάνω, τα προβλήματα ξεκινάνε από την άγνοια των καθ’ ύλην αρμοδίων και την απροθυμία τους να επενδύσουν σε έργα που δεν είναι «βιτρίνα». Έχουμε μουσικούς που παίρνουν μόνο 700 ευρώ και αφιερώνουν πάρα πολλά σε

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 47

γιώργος Κουρουπός

συνθετών που θα παρουσιάσουμε είναι ο ορισμός της αχαλίνωτης ελευθερίας.

ηαχαλίνωτης μουσικήελευθερίας της

Αποζητάτε την πρωτοπορία; Η πρωτοπορία δεν είναι αυτοσκοπός. Σκοπός μας είναι να αποτυπώσουμε τις βασικότερες μουσικές τάσεις των νεότερων χρόνων. Εγώ προσωπικά από τα χρόνια που δούλευα στη Γαλλία αποποιήθηκα τον χαρακτηρισμό του πρωτοποριακού συνθέτη, γιατί δεν με ενδιέφερε και δεν με κάλυπτε. Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 τα λεξικά με κατέτασσαν στους Γάλλους αβανγκάρντ συνθέτες. Τα παράτησα και έφυγα. Δεν με απασχολούσε να δηλώνω πρωτοποριακός ερήμην της όποιας σχέσης με το κοινό. Ήθελα να είμαι ο εαυτός μου και γύρισα να δοκιμάσω τις δυνάμεις μου στην Ελλάδα. Δεν έχει νόημα για μένα να συνθέτω και να ερμηνεύω μουσική που δεν δημιουργεί κάποια σχέση με το κοινό. Με ενδιαφέρει το κοινό μιας συναυλίας να χαίρεται και να καταλαβαίνει. Το μόνο που χρειάζεται είναι το ανοιχτό μυαλό και τα ανοιχτά αφτιά. Με αυτόν τον τρόπο λειτουργώ και ως καλλιτεχνικός διευθυντής της Ορχήστρας. Δίνω την ευκαιρία να ακουστούν τα πάντα και δεν θέλω να επιβάλλω τίποτε. Αυτό αφορά μόνο κάποιους ανθρώπους στα όρια της ιδιοφυίας ή της ψυχοπαθολογίας. Μια τέτοια περίπτωση ήταν ο Σκαλκώτας. Δημιουργούσε ερήμην ακροατηρίου. Και, ευτυχώς, κάποτε αναγνωρίστηκε. Αλλά αυτό είναι ένα ρίσκο που δεν πιάνει πάντα.

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Ορχήστρας των Χρωμάτων μιλάει για την εικοσαετή παρουσία του δημιουργήματος του Μάνου Χατζιδάκι, τη μουσική πρωτοπορία και την ανάγκη του καλλιτέχνη για το χειροκρότημα. Από τον Αντώνη Σακελλάρη Η Ορχήστρα των Χρωμάτων έχει μια συνεχή παρουσία τα τελευταία χρόνια στο Φεστιβάλ. Να πω καταρχήν ότι το Φεστιβάλ δεν έχει καμία καταστατική υποχρέωση να καλεί τους κρατικούς ή επιδοτούμενους πολιτιστικούς οργανισμούς. Πιστεύω ότι η Ορχήστρα των Χρωμάτων καλείται σχεδόν κάθε χρόνο λόγω της ποιότητας των παραστάσεών της και των κοινών ενδιαφερόντων με τους διοργανωτές. Καλύπτουμε με τη συνέπεια και τη διάρκειά μας ένα χώρο που δεν καλύπτουν οι υπόλοιποι. Σκοπός μας είναι, εφόσον συνεχίσουν να συμπίπτουν τα γούστα μας και αν οι δυσκολίες μάς αφήσουν να συνεχίσουμε το έργο μας, να δηλώνουμε το παρών σε ένα τόσο σημαντικό πολιτιστικό γεγονός.

αυτό που κάνουν. Αυτό σημαίνει ότι δεν είμαστε άνθρωποι που θέλουμε να μας πληρώνει το Υπουργείο και να καθόμαστε. Δουλεύουμε ακόμα και αν δεν πληρωνόμαστε. Με 700 ευρώ το μήνα θα αναγκαστείς να κάνεις και άλλα πράγματα. Αλλά όσο ταγμένοι και αν είμαστε δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τις δυσκολίες. Φανταστείτε έναν τσελίστα που πληρώνει καθημερινά ταξί για να μεταφέρει το τσέλο στην πρόβα. Φανταστείτε μια γυναίκα μουσικό που δεν μπορεί να μην πάει κομμωτήριο πριν από κάθε συναυλία, γιατί πρέπει να είναι ευπρεπής. Πολλές φορές τους θαυμάζω. Δεν ξέρω τι είναι αυτό που μας κρατάει. Είναι το μεράκι; Η ιδεολογία; Όλοι τα ίδια προβλήματα έχουμε και βράζουμε στο ίδιο καζάνι. Αλλά μάλλον παίζουμε για τη φανέλα! Δηλαδή το να είσαι μουσικός σε συμφωνική ορχήστρα είναι ακριβό σπορ; Παλιότερα δεν ήταν έτσι. Πριν πέσει το ανατολικό μπλοκ και γεμίσει ο χώρος με φτηνό εργατικό δυναμικό ο μουσικός ζούσε αξιοπρεπώς από τη δουλειά του. Δεν είναι τυχαίο ότι, ιδιαίτερα στη Δυ-

Τι ετοιμάζετε για φέτος; Έχουμε ετοιμάσει ένα αφιέρωμα στον μοντερνισμό της Κεντρικής Ευρώπης, που λειτουργεί σαν δίδυμο με την περσινή παράσταση για τους Έλληνες συνθέτες του 20ού αιώνα, Χρήστου, Αντωνίου, Κουμεντάκη και Κουρουπός. Φέτος θα ερμηνεύσουμε έργα των Λίγκετι, Μπεργκ, Χέντσε και Λουτοσλάφσκι. Από τη σχολή της Βιέννης του Μεσοπολέμου φτάνουμε μέχρι και την Πολωνία της δεκαετίας του ’90. Προσπαθούμε να παρουσιάσουμε μια εικόνα της εξέλιξης του μοντερνισμού, όπως επηρεάστηκε από τα μεγάλα γεγονότα, αλλά και τις πολιτικές εξελίξεις του αιώνα. Νομίζω θα είναι ένα αρκετά πλήρες αφιέρωμα στη μουσική πρωτοπορία του προηγούμενου αιώνα. Ποια είναι η επιρροή των πολιτικών εξελίξεων στη μοντέρνα συμφωνική μουσική; Η επιρροή υπήρξε πολύ μεγάλη, αλλά υπόγεια. Η αβανγκάρντ μουσική της δεκαετίας του ’60 και του ’70 είναι σαφώς επηρεασμένη από το πνεύμα του Μάη και της γενικότερης αμφισβήτησης του καπιταλισμού. Η τόλμη, ο διεθνισμός και η ανάγκη απεμπλοκής από τις κατεστημένες φωνές είναι τα κύρια χαρακτηριστικά αυτού του ρεύματος. Το έργο των

τική Ευρώπη, όπου τα πράγματα είναι ακόμα πιο σκληρά, οι άντρες μουσικοί, που βλέπουν το επάγγελμα πιο βιοποριστικά από τις γυναίκες, το εγκαταλείπουν πλέον εύκολα. Ενώ οι γυναίκες συνήθως καλοπαντρεύονται και δεν συντηρούνται από τη μουσική, άρα είναι πιο πιθανό να κάνουν καριέρα. Έχετε αναγκαστεί σαν ορχήστρα να κάνετε πιο εμπορικά πράγματα για να προσελκύσετε πιο εύκολα χορηγούς; Ευτυχώς ο Χατζιδάκις είχε δώσει στην ορχήστρα αυτήν την αίσθηση της ελευθερίας, να παίζει δηλαδή πολύ ετερόκλητα πράγματα. Γι’ αυτό και ονομάστηκε έτσι. Την είχε οραματιστεί σαν μια παλέτα με χρώματα, που κάθε φορά χρησιμοποιούμε και έναν διαφορετικό συνδυασμό. Γι’ αυτό και δεν έχουμε πρόβλημα να ερμηνεύσουμε από Σκαλκώτα και Ντεμπισί μέχρι ροκ μπαλάντες, τζαζ, κινηματογραφική μουσική και Beatles. Από ροκ μέχρι μπαρόκ. Αυτό όμως δεν το κάνουμε για οικονομικούς λόγους, το κάνουμε γιατί μας αρέσει και πάντα ό,τι και αν παίζουμε το αντιμετωπίζουμε

48 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

Ποια η σχέση της Ορχήστρας των Χρωμάτων με την ελληνική πολιτεία σήμερα; Είναι μια όλο και πιο δύσκολη σχέση. Ο πολιτισμός στην Ελλάδα ήταν πάντα ριγ-

με την ίδια σοβαρότητα. Ένα ρεμπέτικο του Τσιτσάνη, μια συμφωνία του Μπετόβεν και ένα έργο του Ξενάκη είναι το ίδιο σημαντικά για μας. Δεν υπάρχει σοβαρή και μη σοβαρή μουσική. Από ό,τι καταλαβαίνω η παρουσία του Χατζιδάκι είναι ακόμα πολύ έντονη. Η ορχήστρα είναι πια ένας αυτόνομος οργανισμός, που πατάει σε μια ιδεολογία, όπως αυτή ορίστηκε από τον Χατζιδάκι και επεκτάθηκε από τον Γιώργο Κουρουπό. Και όλοι ανταποκρινόμαστε σε αυτό το συνεχές κάλεσμα του Μάνου για ανανέωση, με κύρια αγωνία μας να μη μείνουμε στα κεκτημένα. Μακριά από μας η σοβαροφάνεια! Υπάρχει ιεραρχία στην ορχήστρα; Προφανώς. Δεν παίζουμε σφαλιάρες μεταξύ μας. Αλλά υπάρχει και ένα κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης, φιλίας και αγάπης. Μόνο αυτά μας σώζουν μέσα σε τόσο δύσκολες συνθήκες. Υπάρχει ιεραρχία, αλλά είμαστε και μια οικογένεια. Κοίταξε, υπήρχε ο Μπερνστάιν, που ήταν τελείως δημοκρατικός και επιβαλλόταν

μένος. Οι ιθύνοντες πάντα αντιμετώπιζαν τον πολιτισμό σαν οικονομικό μέγεθος. Προσπαθούσαν ανέκαθεν να αντλήσουν υπεραξία, χωρίς όμως να επενδύουν σε αυτόν. Αλλά έτσι μόνο ο φτηνός και εφήμερος πολιτισμός θα αποδώσει χρήματα. Αυτό όμως θέλουμε; Συρτάκι και σουβλάκι; Λέτε δηλαδή ότι δεν νοείται πολιτιστική άνθηση χωρίς κρατική υποστήριξη; Στο επίπεδο του διανοητικού πολιτισμού, όχι. Για παράδειγμα, η συμφωνική μουσική, που δεν έχει τις πωλήσεις και τα εισιτήρια που έχει η εμπορική μουσική, πώς να σταθεί και να ανθήσει μόνη της; Αυτό συμβαίνει μόνο σε πολύ λίγες χώρες, με μακραίωνη παράδοση σε αυτή τη μουσική, οι οποίες έχουν αναπτύξει θεσμικά πλαίσια όπου η συνεισφορά του κράτους είναι πολύ μικρή και η ιδιωτική πρωτοβουλία μεγάλη. Η Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης είναι σίγουρο ότι δεν βγάζει τα λεφτά της. Είναι οι φίλοι και οι χορηγοί αυτοί που τη στηρίζουν. s

μέσα από την κατανόηση και την αγάπη των μουσικών του, και υπήρχε και ο Κάραγιαν που ήταν ολοκληρωτικός, ένας δικτατορίσκος. Εγώ είμαι της σχολής του Μπερνστάιν. Ένας μαέστρος μπορεί να «απολύσει» ένα μουσικό; Ο μαέστρος μπορεί μόνο να εισηγηθεί την απομάκρυνση ενός μουσικού αν επηρεάζει αρνητικά το σύνολο. Την απόφαση την παίρνει ο καλλιτεχνικός διευθυντής και το Δ.Σ. Να διευκρινίσουμε όμως κάτι. Ούτε οι μουσικοί της Ορχήστρας των Χρωμάτων είναι οι καλύτεροι μουσικοί ούτε εγώ είμαι ο καλύτερος μαέστρος του κόσμου. Αν το έχεις αυτό στο μυαλό σου, δεν γίνεται να «απολύσεις» κανέναν. Και δεν το έχω κάνει ποτέ. Όλοι μαζί συνυπάρχουμε για έναν κοινό στόχο. Όπως εγώ προσπαθώ να δώσω τον καλύτερο εαυτό μου, το ίδιο προσπαθώ να εμπνεύσω και στους μουσικούς. Προσπάθεια και αφοσίωση χωρίς εκπτώσεις. Και αυτό μου αρκεί. Πώς μπορώ εγώ να απολύσω ένα μουσικό που παίρνει 700 ευρώ; Μόνοι τους φεύγουν. s

μΟυΣιΚη

Πέτερ Στάιν

950 σελίδες

σε μια παράσταση Από τη Νίκη Ορφανού

Δώδεκα ώρες με τους Δαιμονισμένους του Ντοστογιέφσκι, με μερικά διαλείμματα για φαγητό (μην ψάχνετε το μενού, δεν είναι μυστικός δείπνος, θα υπάρχει η ποικιλία του καλού κέτερινγκ), ακούγεται σαν εμπειρία για ταμένους στο θέατρο, στη λογοτεχνία, στην καλλιτεχνική πράξη. Ο Πέτερ Στάιν, όμως, μπορεί να υποσχεθεί ότι στο τέλος μιας τόσο ακραίας εμπειρίας η κούραση θα συνοδεύεται από την ευφορία του χρόνου που δεν χάθηκε, αλλά κερδήθηκε. Κατά τα άλλα, είναι λιτός. Μιλάει λίγο, λέει τα απολύτως απαραίτητα και, σαν ταξιθέτης, οδηγεί τους θεατές στις θέσεις τους, σε ένα θέαμα σπάνιο και απροσδόκητο. Ελάτε μαζί του να ξορκίσετε τους δικούς σας Δαίμονες...

εΛΛηνιΚΟΣ ρυΘμΟΣ Ο Πέτερ Στάιν είναι ιδιαίτερα γνωστός στο ελληνικό κοινό. Η φωτογραφία, στο πλάι είναι πρόσφατη. Υπογράφεται από τον Γερμανό καλλιτέχνη Τζιμ Ρακέτε και παρουσιάστηκε στη μεγάλη έκθεση του φωτογράφου, από τις 12 του περασμένου Μαρτίου ως τις 5 Ιουνίου, στην γκαλερί Hilanie von Kories του Αμβούργου.

ΘEATPO

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 49

Ο Πέτερ Στάιν δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, καθώς δεν είναι μόνο ένας από τους κορυφαίους θεατρανθρώπους του κόσμου, αλλά και ιδιαίτερα γνωστός και αγαπητός στο ελληνικό κοινό. Επιστρέφει πάντα με εντυπωσιακές δουλειές∙ η τελευταία μάλιστα ήταν η πολυσυζητημένη παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου Ηλέκτρα, το 2007, στην Επίδαυρο. Γιος ενός Γερμανού βιομηχάνου που καταδικάστηκε για συνεργασία με το ναζιστικό καθεστώς, ο Πέτερ Στάιν, γνωστός για τις αριστερές του πεποιθήσεις, ανέπτυξε από νωρίς το δικό του στίγμα στο θέατρο, στο τιμόνι ενός από τα σημαντικότερα θέατρα της Ευρώπης, τη Σαουμπίνε του Βερολίνου. Κράτησε τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή για δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια, από το 1970 μέχρι το 1985. Εδώ και αρκετά χρόνια ζει στην Ιταλία με τη σύζυγό του ηθοποιό Μανταλένα Κρίπα, η οποία συχνά πρωταγωνιστεί στις δουλειές του. Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε μιλά περί δαιμόνων και θεάτρου.

Για ποιους λόγους αποφασίσατε να κάνετε τους Δαίμονες του Ντοστογιέφσκι; Μου πρότειναν να κάνω αυτή την παράσταση κι εγώ το σκέφτηκα και αποφάσισα ότι με ενδιέφερε αυτό το μυθιστόρημα. Έτσι, δέχτηκα. Θα συμφωνούσατε με το ότι εκείνοι οι δαίμονες, του 19ου αιώνα, για τους οποίους κάνει λόγο στο βιβλίο του ο Ντοστογιέφσκι, έχουν τρομακτικές ομοιότητες με τους σημερινούς; Ναι, έχουν πολλές ομοιότητες. Αλλά γι’ αυτό και το συγκεκριμένο μυθιστόρημα έχει επάξια κερδίσει τον τίτλο του κλασικού. Γιατί μιλάει για το τότε και για το τώρα, όπως κάνουν όλα τα κλασικά έργα. Νομίζετε ότι αυτό που ζούμε σήμερα είναι το τέλος των ιδεολογιών; Τι έρχεται μετά; Ναι, ίσως ζούμε το τέλος των ιδεολογιών. Από την άλλη όμως σήμερα έχουμε την αναβίωση των θρησκευτικών συγκρούσεων. Για μας, το επόμενο μεγάλο πρόβλημα θα είναι (όπως ήταν για τον Σταβρόγκιν στο μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι) πώς να επιβιώσουμε σε ένα κόσμο με τόσο πολλές αξίες, αλλά χωρίς καμία ιεραρχία μεταξύ τους, με την παντελή απουσία αληθινού συναισθήματος, με την εσωτερική κενότητα του μυαλού μας. Ανησυχείτε για το μέλλον; Και ποιος δεν ανησυχεί για το μέλλον; Αλλά ίσως εγώ ανησυχώ λιγότερο από άλλους, γιατί έζησα το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Θυμάμαι πώς ήταν τα πράγματα τότε. Θυμάμαι πώς ήταν να περπατάς στους δρόμους. Όλα έγιναν τόσο καλύτερα μετά. Τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με εκείνους τους καιρούς. Ευτυχώς. Ποιοι είναι οι προσωπικοί σας δαίμονες; Το παρελθόν της Γερμανίας, η έλλειψη υπομονής, η έλλειψη εγκράτειας. Και πολλοί άλλοι. Κάνατε ο ίδιος τη θεατρική διασκευή του μυθιστορήματος γι’ αυτή την παραγωγή. Πού θελήσατε να εστιάστε; Κρατήσατε όλους τους χαρακτήρες και τα γεγονότα του βιβλίου; Δεν έκανα καμία αλλαγή. Όλα τα γεγονότα του βιβλίου είναι παρόντα, η δομή είναι αυτούσια και σχεδόν όλοι οι χαρακτήρες.

50 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

Οι χαρακτήρες του έργου εκφράζουν διαφορετικές ιδέες και αντιδρούν διαφορετικά στις προκλήσεις της εποχής. Νιώθετε πιο κοντά σε κάποιον συγκεκριμένο χαρακτήρα; Νιώθω κοντά σε όλους. Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις που είχατε να αντιμετωπίσετε γι’ αυτή την παραγωγή; Η διανομή, ένα γιγάντιο πρόβλημα που τελικά λύθηκε με θαυματουργό τρόπο, η ίδια η θεατρική διασκευή, αλλά και η έλλειψη χρημάτων και οργανωτικής βοήθειας. Οι Δαίμονές σας είναι μια μαραθώνια παραγωγή 12 ωρών! Χρειάζεσαι πολύ χρόνο για να διηγηθείς επί σκηνής ένα μυθιστόρημα 950 σελίδων. Συνήθως κάνω πολύ σύντομες παραγωγές. Με εξαίρεση την εννιάωρη Ορέστεια που παρουσιάσατε το 1985, την 21ωρη παράσταση του Φάουστ το 2000 στο Αννόβερο και κάποιες ακόμα. Και συνήθως, δηλαδή πάντα, καταπιάνεστε με αμιγώς θεατρικά κείμενα και όχι με διασκευές μυθιστορημάτων. Τη διασκευή την έκανα εγώ ο ίδιος κι έτσι αυτή η περίπτωση είναι διαφορετική.

Το να διηγείσαι εκ νέου ένα μυθιστόρημα δεν απαιτεί σκηνικά, διακόσμηση δωματίων και άλλα παρόμοια. Κι έτσι χρησιμοποιήσαμε μόνο απλά ενδεικτικά κοστούμια, κάποια έπιπλα, δύο μικρούς περιστρεφόμενους τοίχους, ένα χαλί. Αυτό είναι όλο. Η όλη παράσταση αρχίζει και τελειώνει με την ερμηνεία των ηθοποιών. Εκεί δεν είναι πάντα το θέμα; Η παράσταση λειτουργεί με υπέρτιτλους και ο θεατής παρακολουθεί και συμμετέχει στα συναισθήματα που δημιουργούν το κείμενο και οι ηθοποιοί. Έχετε δουλέψει με Έλληνες ηθοποιούς σε προηγούμενες δουλειές σας. Πώς ήταν η εμπειρία σας; Απολαυστική. Με ενέπνευσε. Θα έλεγα ότι ο ελληνικός τρόπος υποκριτικής θυμίζει πολύ τον ρωσικό, με την ένταση και την αγάπη για τις μεγάλες χειρονομίες. Έχετε μήπως ήδη κάποιες σκέψεις για το ποιο θα είναι το επόμενο θεατρικό σας εγχείρημα; Οιδίπους επί Κολωνώ, ίσως. Ή η Μύτη του Σοστακόβιτς. Ο Μπόρις Γκοντουνόφ του Μουσόργκσκι. Ή, ακόμα, Μάκβεθ... s

Και κρατήσατε για τον εαυτό σας και έναν από τους ρόλους, έτσι δεν είναι; Είμαι ο πάστορας. Σπουδαίος ρόλος. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι αυτά τα μαραθώνια θεάματα είναι μόνο για τους μυημένους, που έχουν και τις ανάλογες αντοχές. Κάνω θέατρο για όλα τα είδη κοινού. Η μόνη μου αμφιβολία είναι όταν το κοινό ξεπερνά τους 500 ή 600 θεατές στον ίδιο χώρο. Όταν είναι τόσο πολλοί δεν μπορούν εύκολα να ευχαριστηθούν την ουσία του θεάτρου, που είναι η ζωντανή παρουσία των ηθοποιών. Αλλά δεν έχουμε αυτό το πρόβλημα εδώ. Παίζουμε πολύ συχνά, οπότε όλοι μπορούν να έρθουν. Φυσικά ποτέ δεν είχα θέματα… αδιαφορίας από το κοινό, μυημένους ή μη. Όλοι θέλουν να δουν τις παραστάσεις μου. Το μόνο πρόβλημα είναι πάντα αν έχουν λεφτά να πληρώσουν το εισιτήριο. Μπορείτε να μας πείτε δυο λόγια για τις αισθητικές σας επιλογές γι’ αυτή την παραγωγή;

Info Tieffeteatro & Wallenstein – Πέτερ Στάιν Οι δαίμονες Ο Πέτερ Στάιν επιστρέφει στην Αθήνα με μια μαραθώνια παράσταση βασισμένη στο μυθιστόρημα Οι Δαιμονισμένοι του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι. Από τις 11 το πρωί έως τις 10.30 το βράδυ ο γερμανός σκηνοθέτης καθοδηγεί 26 ιταλούς ηθοποιούς. Εσείς ευτυχώς έχετε έξι διαλείμματα. Πειραιώς 260, Χώρος Δ΄ 3 - 4 Ιουλίου, 11:00 Εισιτήρια: €25, €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό)

ΘEATPO

Οι ενΤαΣειΣ ανηΚΟυν ΣΤΟυΣ ηΘΟΠΟιΟυΣ «Το να διηγείσαι εκ νέου ένα μυθιστορημα δεν απαιτεί σκηνικά, διακόσμηση δωματίων και άλλα παρόμοια», εξηγεί ο Πέτερ Στάιν. «Η όλη παράσταση αρχίζει και τελειώνει με την ερμηνεία των ηθοποιών. Αυτό δεν είναι πάντα το θέμα;»

μαριάννα Καβαλλιεράτου

ντουέτο για έναν Μια στιγμή στην καθημερινότητα ενός ανθρώπου είναι το Moment. Αν είναι γυναίκα ή άνδρας; Το μόνο που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι πνοή και κίνηση θα του δώσουν μια γυναίκα κι ένας άνδρας, η Μαριάννα Καβαλλιεράτου και ο Θανάσης Ακοκκαλίδης. Aπό την Κατερίνα Οικονομάκου Φωτογραφία: Βίκυ Γεωργοπούλου

α είχα καταλάβει όλα λάθος. Πριν συζητήσω με τη Μαριάννα Καβαλλιεράτου, το μόνο που ήξερα σχετικά με την περφόρμανς είναι ότι «καταπιάνεται με τον αμφίφυλο εαυτό μας», όπως αναφέρεται στο πρόγραμμα. Το μυαλό μου είχε πάει στον μυθιστορηματικό Ορλάντο της Βιρτζίνια Γουλφ, ο οποίος ξεκινάει τη ζωή του ως νεαρός ευγενής του 16ου αιώνα και την ολοκληρώνει ως γυναίκα συγγραφέας των αρχών του 20ού. «Καμία σχέση», με προσγείωσε η χορογράφος. Δηλαδή, δεν υπάρχει αναφορά σε σεξουαλικές ταυτότητες ή τα συνηθισμένα πλέον σχόλια πάνω στη σεξουαλική αμφιθυμία; «Όχι, δεν έχει να κάνει με τη σεξουαλικότητα. Άλλωστε το είδαμε και σαν παιχνίδι», λέει προσθέτοντας ότι όλο το κομμάτι έχει και μια παιχνιδιάρικη διάθεση. Πριν προλάβω να παρατηρήσω πόσο αληθινά πρωτότυπη και αναζωογονητική ακούγεται αυτή η προσέγγιση, η Καβαλλιεράτου εξηγεί ότι αυτός ήταν ο σκοπός: «Επειδή ό,τι βλέπω τελευταία είναι πολύ βαρύ και σκοτεινό, σκεφτόμουν να κάνω κάτι που να εκφράζει αυτή την ανάγκη να πάρουμε μια ανάσα». Οπότε μακριά πλέον από βαρύγδουπα

ερωτήματα και βαρυσήμαντες απαντήσεις, ζητάω περισσότερες διευκρινίσεις – ποιο είναι το πρόσωπο που ερμηνεύουν η ίδια και ο Θανάσης Ακοκκαλίδης; Είναι άνδρας ή γυναίκα; «Είναι ένας άνθρωπος, δεν ξέρουμε ποτέ αν είναι άνδρας ή γυναίκα. Είναι οι δύο πλευρές του εαυτού μας, που μπορεί να είναι και αρσενικός και θηλυκός, γιατί στον ίδιο άνθρωπο μπορούν να εμπεριέχονται οι λειτουργίες και των δύο φύλων», λέει η Μαριάννα Καβαλλιεράτου, μιλώντας και για στοιχεία που μπορεί να σχετίζονται με το πνεύμα περισσότερο παρά με το σώμα. Πώς θα τα αποδώσει μέσω των δύο σωμάτων; «Αναζητώντας τις διαφορετικές ποιότητες που έχουν ο άνδρας και η γυναίκα». Η αναζήτηση και ο πειραματισμός ήταν κάτι που από την αρχή μοιράστηκε με τον ηθοποιό Θανάση Ακοκκαλίδη, ο οποίος έχει συνεργαστεί και σε παραστάσεις που απαιτούσαν μια πιο ουσιαστική σχέση με την κίνηση και το σώμα, όπως το Πουθενά του Δημήτρη Παπαϊωάννου. «Με τον Θανάση, εκτός από φιλία, μας ενώνει και μια κοινή αισθητική. Ό,τι προέκυψε σαν αποτέλεσμα μέσα στη χορογραφία εξελίχθηκε και με μία φυσικότητα όσο δουλεύαμε, καθώς παρατηρούσαμε πόσο διαφορετικοί ή πόσο ίδιοι μπορεί να είμαστε». Για πόσο; Για μια στιγμή,

52 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

όπως αναφέρει και ο τίτλος της χορογραφίας; «Μπορεί να διαρκεί και μόνο μια στιγμή αυτή η συνύπαρξη αντιθέτων», απαντάει. «Η έμπνευση προέκυψε χάρη σε μια εικόνα που έτυχε να δω στο Ίντερνετ: ένας άνδρας, κοιτώντας το είδωλό του στον καθρέφτη αντίκριζε μια γυναίκα. Αυτή η εικόνα είχε τον τίτλο Moment». Το πέρασμα από τον διαδικτυακό στον πραγματικό χώρο σχεδιάστηκε με το βλέμμα στην Αποθήκη της Πειραιώς 260. «Δεν ήθελα ένα χώρο ο οποίος θα ήταν χαρακτηρισμένος ως θεατρικός, δεν ήθελα αυτό το μαύρο κουτί με τους θεατές που κάθονται. Η περφόρμανς είναι φτιαγμένη για την Αποθήκη», λέει η χορογράφος. Συνεργάτις για δεκαοκτώ χρόνια του Μπομπ Ουίλσον, η Καβαλλιεράτου έχει μεγάλη εμπειρία από διεθνείς συνεργασίες και μια εικόνα για την πραγματικότητα της τέχνης σε διαφορετικές χώρες του κόσμου. Και δεν έχει πάνω από πέντε χρόνια που ζει μόνιμα πια, όλο το χρόνο, στην Αθήνα. Αναρωτιέμαι αν μπορεί να αποπειραθεί κάποιες προβλέψεις σχετικά με την πορεία των τεχνών στη χώρα μας, στη σημερινή δύσκολη συγκυρία. «Η πορεία της χώρας είναι αβέβαιη, η τέχνη όμως έχει πάντα ένα τρόπο να επιβιώνει. Έχει ανθίσει και σε καλούς και σε δύσκολους καιρούς». s

Info Μαριάννα Καβαλλιεράτου, Moment Η Μαριάννα Καβαλλιεράτου, στενή συνεργάτρια του Μπομπ Ουίλσον, συμμετέχει για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Αθηνών σε μια παράσταση που παίζει με τις δύο πλευρές του εαυτού μας, την αρσενική και τη θηλυκή. Το ντουέτο ερμηνεύει η ίδια με τον Θανάση Ακοκκαλίδη. Πειραιώς 260, Αποθήκη 30 Ιουνίου και 1 Ιουλίου, 21:00 & 23:00 Εισιτήρια: €20, €10 (Φοιτητικό)

ΧΟρΟΣ

ΚαΛΟΚαιρινεΣ αριεΣ Η Μαριάννα Καβαλλιεράτου. Συνεργάστηκε 18 χρόνια με τον Μπομπ Γουίλσον. Τα τελευταία πέντε χρόνια αναζητεί καλλιτεχνικές εντάσεις στην Αθήνα.

Info Active Member Κοινός Τόπος Ένα low bap θέαμα με την προσθήκη στο αρχικό σχήμα των Active Member της Όλιας Λαζαρίδου και του σχήματος 18 Μποφώρ. Πειραιώς 260, Χώρος Δ΄ 29 & 30 Ιουνίου, 22:30 Εισιτήρια: €25, €20 (Μειωμένο), €15 (Φοιτητικό)

Οι Active Member

που ποτέ δεν συνάντησα

Active Member ΔιαμαρΤυρια Αδημοσίευτη, παλαιότερη φωτογραφία του Μιχάλη Μυτακίδη (Β.D. Foxmoor) και της Γιολάντας Τσιαμπόκαλου (Sadahzinia), πρωτεργατών του πιο γνωστού low bap γκρουπ.

ΘεαΤρΟ

Στις 29 και 30 Ιουνίου, στους χώρους της Πειραιώς 260, οι Active Member σε συνεργασία με την Όλια Λαζαρίδου και την ομάδα 18 Μποφώρ, θα ανεβάσουν την παράσταση Κοινός Τόπος. Θέατρο, χορός και βίντεο θα δώσουν μια διαφορετική εικόνα στα τραγούδια του συγκροτήματος. Από τον Αντώνη Σακελλάρη Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

ους Active Member τους άκουσα για πρώτη φορά εκεί γύρω στο 1996, όπως και οι περισσότεροι, με το κομμάτι «Άκου μάνα». Είχαν ήδη 5 χρόνια παρουσία. Δημιουργήθηκαν γύρω στο 1992. Αφορμή στάθηκε η ιστορική συναυλία των Public Enemy στο Κατράκειο, μια θρυαλλίδα για την ελληνική χιπ χοπ σκηνή. Τα πρώτα δύο άλμπουμ τους, Διαμαρτυρία και Η ώρα των σκιών ήταν ανεξάρτητες και ερασιτεχνικές παραγωγές. Κυκλοφόρησαν από χέρι σε χέρι και πλέον έχουν την αξία ιστορικού ντοκουμέντου μιας εμβρυακής για το ελληνικό χιπ χοπ εποχής. Το 1995 υπέγραψαν συμβόλαιο σε πολυεθνική εταιρεία και κυκλοφόρησαν το Μεγάλο κόλπο, από το οποίο και το «Άκου μάνα». Ήταν η εποχή που πηγαίναμε στο Αn Club των Εξαρχείων και στα φεστιβάλ στο Πεδίο του Άρεως να δούμε τους Terror X Crew να βάζουν φωτιά στις σκηνές και να φωνάζουν για τους νεοναζί, τους αντιρρησίες συνείδησης και την καταστολή. Το μελοδραματικό ύφος των Active Member ήταν πολύ μακριά από τον σκληροπυρηνικό λόγο των λιγοστών τότε υπόλοιπων ελληνικών χιπ χοπ συγκροτημάτων. Επιτηδευμένα ποιητικό και ρομαντικό, κάποιος φίλος είχε πει πετυχημένα ότι «είναι σαν να ακούω τον Ξανθόπουλο να ραπάρει». Όμως τα πράγματα και οι γνώμες αλλάζουν. Τα χρόνια πέρασαν και ενώ οι Terror X Crew κάπως το γύρισαν και άρχισαν να μιλάνε για τους Ελ και τα Ελοχίμ και να βραβεύονται από εθνικοσοσιαλιστικές οργανώσεις, οι Active Member έμειναν συνεπείς στο λόγο και τη στάση τους. Στα τραγούδια τους χωρούσαν ο Καστοριάδης και ο Πάμπλο, ο Χατζιδάκις και ο Βάρναλης, οι πρόσφυγες και οι εξεγερμένοι, η ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη και η Παλαιστίνη. Μιλούσαν για την αξιοπρέπεια, την καταπίεση και την ανεργία, την εποχή που άλλα χιπ χοπ σχήματα άρχισαν να υποκύπτουν τη γλύκα του γκλάμουρ και της τηλεοπτικής προβολής. Δεν δήλωναν χιπχόπερς, αλλά low bap, θέλοντας να διαχωρίσουν τη θέση τους από ένα κατασκευασμένο lifestyle

που λειτουργούσε σαν ένα ακόμα εργαλείο του μάρκετινγκ για να πουλάνε οι εταιρείες περισσότερο. Τo low bap συμβολίζει στο μυαλό τους «την άμεση σχέση λόγου και ζωής». Και η σχέση τους με τα εκτός low bap ελληνικά χιπ χοπ σχήματα υπήρξε και εξακολουθεί να είναι ταραγμένη. Μέσα από τα τραγούδια και τις δηλώσεις «την έλεγαν» οι μεν στους δε για ξεπούλημα και κονόμες και για έλλειψη skills (η δεξιοτεχνία στο ραπάρισμα). Η εκατέρωθεν αδιάλλακτη στάση δεν προμηνύει συμβιβασμούς και συμφιλιώσεις. Σχήματα και καλλιτέχνες που απέχουν συνειδητά και από τις δύο «φράξιες» μιλάνε για γραφικότητες και ακόμα ένα κόλπο για ντόρο και περισσότερες πωλήσεις. Από το 1995 μέχρι σήμερα έχουν κυκλοφορήσει άλλα 9 άλμπουμ. Έφυγαν από την πολυεθνική εταιρεία και πλέον κυκλοφορούν από τη δική τους 8ctagon τα άλμπουμ όλων των low bap καλλιτεχνών. Ξεκίνησαν ραδιοφωνικές εκπομπές και αρθρογραφούν σε μεγάλες εφημερίδες. Αποφάσισαν ότι η μουσική τους δεν χωράει χορηγίες και μέσω της κίνησης που ονόμασαν No Sponsors διοργανώνουν μόνοι τους τις συναυλίες –με αρκετά υψηλό βέβαια εισιτήριο– μη αποδεχόμενοι το όνομά τους να μπει κάτω από τη μάρκα μιας μπύρας ή ενός προφυλακτικού. Το low bap υποσχόταν μια άλλη ηθική. Τα ρήγματα όμως μέσα στην ομάδα δεν άργησαν να φανούν. Πολλά από τα συγκροτήματα που ξεκίνησαν μαζί με τους Active Member, όπως οι Νέβμα, οι Στίχοιμα και οι Βαβυλώνα, έφυγαν καταγγέλλοντας τον δεσποτισμό του «αρχηγού» B.D. Foxmoor, κατά κόσμον Μιχάλη Μυτακίδη. Τελευταία ηχηρή αποχώρηση ήταν αυτή του Νικήτα Κλιντ, που ήταν το έτερο ήμισυ στους Active Member, για να αντικατασταθεί άτυπα από τη σύντροφο του Foxmoor και μία από τις πρώτες Ελληνίδες ράπερς, τη Sadahzinia. Ο Νικήτας Κλιντ σχημάτισε τις Ρόδες. Το τραγούδι «Του ρεβιζιονιστή» από το πρώτο άλμπουμ τους ειρωνευόταν την «ιδεολογική καθαρότητα» του low bap: «…είμαστε όλοι μετανάστες και αριστεροί λιγουλάκι στη σκιά του κυρίου Τεγόπουλου και του κυρίου Λαμπράκη… δεν υπάρχει ένας τρόπος, μόνο μια τέχνη, μια ιστορία. Αυτά είναι τα λόγια ενός χιπ χοπ διαβιβαστή που του έχουν δώσει το χρίσμα του κωλορεβιζιονιστή…». Και η κόντρα καλά κρατεί. Υπάρχει όμως μία κοινή παραδοχή. Τα τραγούδια των Active Member συνόδευσαν και αποτύπωσαν μερικές από τις πιο σημαντικές στιγμές της τελευταίας δεκαπενταετίας. Τραγούδησαν στα συλλαλητήρια στο Σύνταγμα για τον κουρδικό λαό και την εισβολή του ΝΑΤΟ στη Σερβία, καίγοντας σε μια αμφιλεγόμενη κίνηση διαμαρτυρίας το αμερικανικό διαβατήριό τους. Συμμετείχαν στην πανευρωπαϊκή συγκέντρωση κατά της συνόδου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Θεσσαλονίκη το 2003 και μέσω του πολιτιστικού συλλόγου τους Πράξια έδιναν

το παρών στα αντιπολεμικά συλλαλητήρια. Το κομμάτι «Φυσάει κόντρα» τραγουδούσε τη μοίρα προσφύγων και εξεγερμένων την εποχή που οι πόλεις του δυτικού κόσμου φλέγονταν από τις διαδηλώσεις κατά της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Όταν οι Αμερικανοί ισοπέδωναν το Ιράκ και καταπατούσαν κάθε έννοια διεθνούς δικαίου και ανθρωπίνων δικαιωμάτων οι Active Member κυκλοφορούσαν το «Πάμε (Γκουαντανάμο)», με πύρινες λέξεις κατά της αυτοκρατορίας, τραγουδισμένες στα αγγλικά, τα ισπανικά, τα ιταλικά και τα γαλλικά. Στην εξέγερση του Δεκέμβρη, όταν η «εναλλακτική πληροφόρηση» μπήκε στις ζωές πολλών, το συνεχές πάτημα του refresh στο Indymedia συνόδευε το «Για τα αδέλφια που χαθήκανε νωρίς» στο YouΤube στο δίπλα παράθυρο. Στις καταλήψεις και τα στέκια, στις αυτοσχέδιες συναυλίες και στις πορείες ακουγόταν το «Τραγούδα και γέλα». Όταν δολοφονήθηκε ο Αλβανός Νίκολα Τόντι από σφαίρες αστυνομικών στον Βύρωνα και ο 15χρονος Αφγανός Χαμιντουλάν Νατζαφί από βόμβα τρομοκρατών στα Πατήσια, αλλά και όταν οι Ισραηλινοί κατέλαβαν τα πλοία που πήγαιναν στη Γάζα, γύριζαν συνέχεια στο μυαλό οι στίχοι τους: Τι άλλο φοβάσαι πες μου και θα γίνω… Αλγερινός που ξημερώνεται σε γαλλικά λιμάνια και μάτια που κοιτούν από πασαμοντάνια· Τούρκος αναλφάβητος που ζει στο Γκάζι και μορφωμένος Αλβανός που σε τρομάζει· στο τείχος της ντροπής stencil απ’ τον Banksy κι ο εφιάλτης σου πριν να χαράξει. Για όλα αυτά ήθελα καιρό να μιλήσω με τους ίδιους. Να τους ρωτήσω για όσα τους συγκινούν και τους εξοργίζουν. Να μάθω τη δική τους άποψη για τις καταγγελίες και τις σπόντες για συγκεντρωτισμό και ανακολουθία λόγων και έργων. Ήθελα να τους ακούσω να «τα χώνουν» σε πολιτικούς και διανο ούμενους, να μου μιλήσουν για αυτά που τους δίνουν ελπίδα και χαρά και να μου πουν «για ποιους ακόμα φωνά ζουν». Ήθελα να μου λύσουν την απορία πώς συνάδει η αταλάντευτη στάση τους για τους χορηγούς των συναυλιών τους με την επικείμενη παράστασή τους στο Φεστιβάλ, που υποστηρίζεται από κομματικό ραδιόφωνο. Αλλά στάθηκε αδύνατο. Στο ραντεβού που μου έδωσε ο B.D. Foxmoor στις πρόβες για την παράσταση δεν φάνηκε ποτέ. Τα τηλεφωνήματα και τα μηνύματα έμειναν αναπάντητα. Το ανφέρ της υπόθεσης δεν ήταν ότι δεν ήθελαν να δώσουν συνέντευξη, αλλά ότι δεν μπήκαν καν στον κόπο να το ξεκαθαρίσουν. Οι απορίες που είχα έμειναν αναπάντητες. Και έμεινα με τα τραγούδια τους. Τελικά όμως τα τραγούδια δεν είναι τα μόνα που μένουν και η αξιοπρέπεια δεν μετράται μόνο σε στροφές βινυλίου. s

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 55

αριστοφάνη ιππείς

Καλπάζοντας ως την επίδαυρο «Παφλαγόνες» πολιτικοί και μια χώρα-Τιτανικός που πορεύεται μοιραία, καταπάνω στο παγόβουνο, δίχως οράματα κι ελπίδες. Ο Γιώργος Αρμένης και ο Παύλος Χαϊκάλης μπαίνουν στο πετσί των ρόλων τους, Κλέωνα και Αγοράκριτου, στους αριστοφανικούς Ιππείς, κι αναλαμβάνουν να στρέψουν τα βέλη του αρχαίου ποιητή στα καθ’ ημάς. Από την Κάλλια Αναγνωστάκη Φωτογραφία: Βίκυ Γεωργοπούλου

Γιώργος Αρμένης, Παύλος Χαϊκάλης: ένας βετεράνος της αρχαιοελληνικής κωμωδίας κι ένας πρωτάρης στο αργολικό θέατρο συντονίζουν το βήμα τους στον αριστοφανικό χορό των Επιδαυρίων αυτό το δύσκολο καλοκαίρι του 2010. Σαν Κλέων και Αγοράκριτος στην εναρκτήρια παράσταση του Φεστιβάλ Επιδαύρου (2 και 3 Ιουλίου), τους Ιππείς που ανεβάζει η Θεατρική Διαδρομή σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη και καλλιτεχνικό διευθυντή του ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου, Βασίλη Νικολαΐδη. Στις συνεντεύξεις που μας παραχώρησαν συντονίζονται με τη λαϊκή οργή που, καμιά φορά, προτάσσει το θυμικό σε βάρος πιο ορθολογικών και σύνθετων προσεγγίσεων. Αλλά, πάλι, το θυμικό δεν είναι η κινητήριος δύναμη του λαϊκού θεάτρου; Και τι άλλο εκτός από λαϊκό θέατρο είναι μια παράσταση του Αριστοφάνη; 56 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

ΘεαΤρΟ

μεΤαμΟρΦΩΣειΣ O Αγοράκριτος-Παύλος Χαϊκάλης (αριστερά) και ο Κλέων-Γιώργος Αρμένης (δεξιά), σε σκηνή από τους αριστοφανικούς Ιππείς, με τους οποίους κάνουν πρεμιέρα τα φετινά Επιδαύρια.

Info Θεατρική Διαδρομή & ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Αγρινίου - Βασίλης Νικολαϊδης Ιππείς, Αριστοφάνη Στην πρώτη από τις τέσσερις παραστάσεις του Αριστοφάνη που φιλοξενεί φέτος το Φεστιβάλ Αθηνών, ο Βασίλης Νικολαΐδης ανεβάζει τους Ιππείς (424 π.Χ.). σε μετάφραση K. X. Mύρη. Μια πολιτική κωμωδία που στηλιτεύει τους πολεμοκάπηλους, τη χειραγώγηση των πολιτών αλλά και τη συνενοχή τους. Διανομή: Αλλαντοπώλης (Αγοράκριτος): Παύλος Χαϊκάλης, Παφλαγόνας (Κλέων): Γιώργος Αρμένης, Α’ Δούλος: Σαμψών Φύτρος, Β’ Δούλος: Θύμιος Κούκιος, Δήμος: Γιάννης Κοτσαρίνης. Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 2 & 3 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: €50 (Διακεκριμένη), €40 (Α’), €30 (Β’- Θέσεις χωρίς αρίθμηση), €20 (Άνω Διάζωμα), φοιτητικό.

γιΩργΟΣ αρμενηΣ

«ευθύνες έχουμε όλοι μας» Τι χρώμα διαθέτει η αριστοφανική παράσταση που θα ανοίξει τα φετινά Επιδαύρια; Λαϊκό. Φρέσκο και σημερινό – όχι ρεαλιστικό, γιατί θα ξεφεύγαμε από το ποιητικό πνεύμα του Αριστοφάνη. Πάντα πίστευα πως τα Επιδαύρια είναι ένα λαϊκό φεστιβάλ όπου δεν χωρούν ούτε συντηρητικές παραστάσεις, ούτε όμως και οι πειραματικές που φέρνει ο Λούκος στην Πειραιώς. Πειραματισμός δεν σημαίνει αποδόμηση. Άμα δεν μπορείς να αγγίξεις τον Αριστοφάνη και να τον ερμηνεύσεις, μην τον πλησιάζεις. Πού επικεντρώθηκε η ερμηνεία σας; Σ’ όλους τους εξουσιαστές που έχω ζήσει από παιδί μέχρι σήμερα. Από τον παλαιό Καραμανλή και την επταετία, τον Αντρέα, τον Μητσοτάκη, αλλά και τους νεότερους, που σαν άλλοι απόλυτοι Παφλαγόνες φώναζαν «σεμνά και ταπεινά». Στους σημερινούς πολιτικούς, τους κόλακες του δήμου και τα καλοστημένα ψέματά τους. Γιατί δεν μπορεί να αγνοούσαν την κατάσταση που ζούμε τώρα και πού αυτή θα οδηγήσει. Κι όμως κανείς τους δεν βγήκε να μιλήσει για τον Τιτανικό και το παγόβουνο που είχαμε μπροστά μας. Τελικά φαίνεται πως μας συνδέουν κάποια πράγματα με τους αρχαίους

ημών προγόνους. Όπως έλεγε κι ο Κουν, ο Αριστοφάνης είναι τραγικά σύγχρονος. Γι’ αυτό και αγαπιέται τόσο πολύ. Τόσοι αιώνες πέρασαν και η νοοτροπία μας δεν άλλαξε. Όπως και τίποτα δεν φαίνεται να πηγαίνει προς το καλύτερο. Καυτηριάζοντας την κακοδιαχείριση και τις ατασθαλίες των πολιτικών, ο Αριστοφάνης βάζει έναν φαυλότερο δημαγωγό να απειλεί την εξουσία του Κλέωνα. Στο τέλος ο Παφλαγόνας τιμωρείται από τον Δήμο (Χορός) που δηλώνει μετανιωμένος για τα λάθη που έκανε. Στην Ελλάδα του σήμερα κάτι τέτοιο θα ήταν σενάριο επιστημονικής φαντασίας; Ευθύνες έχουμε όλοι μας, ατομικές και συλλογικές. Πολλές φορές σκέφτομαι πως μόνο μια χρεοκοπία θα μας σώσει. Δεν έχεις να πληρώσεις; Τελειώνεις. Ξεκινάς απ’ την αρχή και επαναδιαπραγματεύεσαι. Όλα τα άλλα είναι ημίμετρα. Το να κόβεις, ας πούμε, από τις συντάξεις των ανθρώπων που τις έχουν πληρώσει, αγγίζει τα όρια της ανεντιμότητας. Έχετε μετανιώσει για την επιλογή σας να έχετε και να συντηρείτε ένα δικό σας θέατρο και μια δραματική σχολή; Αν μπορούσα να γυρίσω το χρόνο πίσω,

δεν θα το ξανάκανα. Η χώρα αυτή δεν δίνει λεφτά στον πολιτισμό. Αυτό που πήρε το Νέο Ελληνικό Θέατρο τελευταία ήταν ελεημοσύνη, όχι επιχορήγηση. Ένας δάσκαλος του θεάτρου πώς βλέπει τη νέα γενιά των ηθοποιών; Ο 20χρονος γιος μου, ο Κωνσταντίνος – που συμμετέχει στην παράσταση, στο Χορό– αναρωτιέται «τι όνειρα να κάνω τώρα;». «Φύγε, πήγαινε έξω» του λέω. «Κι έξω τα ίδια είναι» μου απαντά. Κι εμείς τα ζήσαμε πιο παλιά, μάθαμε τι θα πει στέρηση. Όμως οι σημερινοί νέοι βρίσκονται σε απελπισία. Δεν υπάρχουν πρότυπα, ούτε περιθώρια για μεγάλα όνειρα. Τα ψαλίδισαν όλα. Αλλά θα επιζήσουν, θα μάθουν να επιζούν. Θεωρείτε ευνοϊκή γι’ αυτούς τη σύγχρονη τηλεοπτική κουλτούρα; Θεωρώ πως η τηλεόραση έχει ξεφύγει εντελώς. Σε εποχές που πουλάει το εύπεπτο, οι έμποροι των καναλιών ασχολούνται αποκλειστικά με το να μαζεύουν «νούμερα». Γι’ αυτό δεν σας βλέπουμε πια στην τηλεόραση; Δεν νομίζω πως έχω χώρο μέσα σ’ όλο αυτό το σκηνικό. Άμα βρω κάτι καλό, το παίζω. Γιατί είναι η δουλειά μου. s

ΠαυΛΟΣ ΧαϊΚαΛηΣ

«η επίδαυρος ξερνάει τις φιοριτούρες» Άργησε να έρθει το ντεμπούτο σας στην Επίδαυρο; Σημασία δεν έχει πότε και τι θα κάνεις, αλλά πώς και με ποιους. Το πλήρωμα του χρόνου ήρθε κι ήταν ιδανική συγκυρία συντελεστών και εποχής. Της καταλληλότερης ίσως για να ξαναπαιχτεί το συγκεκριμένο έργο του Αριστοφάνη. Η τηλεοπτική αναγνωρισιμότητα παίζει σήμερα ρόλο στην επίτευξη ανάλογων καλλιτεχνικών φιλοδοξιών; Δεν είμαι ο ηθοποιός που έκανε δυο-τρεις επιτυχίες τηλεοπτικές κι απλώς χρησιμοποιεί την Επίδαυρο για να κάνει πειράματα. Εξάλλου στην τηλεόραση έχω κάτσει εκτός, στο θέατρο ποτέ. Ο χαρακτηρισμός «τηλεοπτικός ηθοποιός» σας αφορά, σας προβληματίζει, σας θυμώνει; Γράφτηκε σε μια εφημερίδα ότι με τους

ΘεαΤρΟ

Ιππής πάμε να κάνουμε αρπαχτή με τον Γιώργο Αρμένη. Κανένας σεβασμός, ούτε για την παράσταση, ούτε για τους συντελεστές, ούτε για το Φεστιβάλ. Ας δουν πρώτα το αποτέλεσμα και μετά να κρίνουν. Εμείς δεν πήραμε αδρή επιχορήγηση για να κάνουμε τρεις παραστάσεις και να πουλήσουμε μούρη, όπως κάποιοι άλλοι παλαιότερα. Φτάνει πια με το δήθεν που έχει χωρίσει το θέατρο στα δύο κι έχουμε φτάσει οι ηθοποιοί να κοιταζόμαστε μεταξύ μας και να μη γνωρίζει ο ένας τον άλλον. Και για να το ξεκαθαρίσουμε, εγώ είμαι και του θεάτρου και της τηλεόρασης. Γιατί υπάρχουν άνθρωποι του θεάτρου που δεν μπορούν να κάνουν τηλεόραση, όπως και άνθρωποι της τηλεόρασης που δεν μπορούν να κάνουν θέατρο. Ποιοι, κατά τη γνώμη σας, έχουν θέση στην Επίδαυρο;

Όποιος έχει πρόταση και την πρόθεση να αγωνιστεί στο στίβο του αρχαιοελληνικού δράματος - όποιος σέβεται το πνεύμα και το λόγο των έργων του. Πιστεύω πως η Επίδαυρος είναι ένα καθαρά λαϊκό θέατρο. Δεν θέλει φιοριτούρες, γι’ αυτό και ξερνάει τις μοντερνιές Ελλήνων και ξένων, που δεν τις θεωρώ παραστάσεις αλλά πρόβες. Ο Αγοράκριτος που ερμηνεύετε είναι δείγμα σύγχρονου Έλληνα; Καθόλου. Είναι ένα παιδί της πιάτσας που βγαίνει μέσα από το λαό για να παλέψει ενάντια στον Παφλαγόνα και τη σάπια εξουσία. Κάνει τη δουλειά του πολιτικού. Ό,τι δηλαδή δεν κάνουν οι σημερινοί Έλληνες πολιτευτές. Υπάρχει κανείς τους που να αγαπάει αυτόν τον τόπο περισσότερο από τα συμφέροντά του; Δημοκρατία σημαίνει ελευθερία στη σκέψη και την υπαγωγή της στον έλεγχο. Σή-

μερα στην Ελλάδα δεν έχουμε τίποτα από τα δύο. Καλλιτεχνικά τουλάχιστον, αισθάνεστε ικανοποιημένος έπειτα από 30 χρόνια στο σανίδι; Σαφώς και θα μπορούσα να έχω κάνει πολύ καλύτερα πράγματα. Γιατί έχω πολλά στο μυαλό μου. Αλλά και τι να τα κάνω; Αν πω σ’ έναν παραγωγό του ελεύθερου θεάτρου πως θέλω ν’ ανεβάσω Φάλσταφ με 22 άτομα ή τον Καλό στρατιώτη Σβέικ, θα με πει τρελό. Αυτά είναι έργα για το Εθνικό. Γιατί στην Ελλάδα μόνο εάν έχεις κρατικές πλάτες ή ισχυρά οικονομικές –γεγονός που προϋποθέτει συνδιαλλαγή εξουσίας και τέχνης– μπορείς να κάνεις πράγματα. Το όραμα σ’ αυτόν τον τόπο έχει πεθάνει. Παρ’ όλα αυτά, από καλλιτεχνικής και οικονομικής άποψης, αισθάνομαι ευτυχής που το Εθνικό δεν μου έκανε πρόταση ποτέ. s

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 57

Βασίλης Βαρβαρέσος

νέος, ετών 27 και εξαιρετικά ταλαντούχος

Βασίλης Βαρβαρέσος ξεκίνησε μαθήματα πιάνου σε ηλικία πέντε ετών και εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Γκρατς της Αυστρίας μόλις στα εννιά του. Σε ηλικία 14 ετών κέρδισε το πρώτο βραβείο στον διεθνή διαγωνισμό Young Concert Artists στη Νέα Υόρκη μεταξύ 407 υποψηφίων∙ είναι ο μοναδικός Έλληνας που έχει λάβει αυτό το βραβείο, αλλά και ο νεαρότερος πιανίστας που έχει ποτέ βραβευτεί. Έκανε μουσικές σπουδές στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και συνέχισε με υποτροφία στο Juilliard School της Νέας Υόρκης. Η συλλογή του Βασίλη Βαρβαρέσου αριθμεί ουκ ολίγα βραβεία, ενώ δίνει συνεχώς συναυλίες ανά τον κόσμο. Από την Έλια Αποστολοπούλου

Έχετε λάβει πολλά και σημαντικά βραβεία από πολύ μικρή ηλικία. Νιώθετε λίγο παιδί-θαύμα; Ποτέ, λόγω της οικογενειακής μου παιδείας, δεν ένιωσα παιδί-θαύμα. Από όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, πάντα αισθανόμουν σαν ένα παιδί όπως όλα τα άλλα, που απλά του αρέσει πολύ η μουσική και τρελαίνεται να παίζει πιάνο. Το σημαντικό είναι το ρήμα παίζω: πάντα, ακόμη και μετά από σημαντικά βραβεία, αισθανόμουν και αισθάνομαι ακόμη ότι είμαι απλά ένα παιδί που παίζει και χαρίζει χαρά στον εαυτό του και στον κόσμο. Παιδί-θαύμα με θεωρούσαν όλοι οι υπόλοιποι, αλλά δόξα τω Θεώ εγώ δεν είχα ιδέα! Ποιοι συνθέτες αποτελούν για εσάς μεγαλύτερη πρόκληση και έμπνευση; Όλοι ανεξαιρέτως∙ το μεγαλείο του κάθε συνθέτη του ρεπερτορίου μας είναι ακριβώς το γεγονός ότι ο κόσμος του είναι ανεπανάληπτος και ανεξάντλητος. Και η Μουσική, όπως καθετί μεγάλο, έχει την ιδιότητα να σε εκπλήσσει διαρκώς. Όταν, για παράδειγμα, αισθάνομαι ότι έχω καταλάβει λίγο καλύτερα την ψυχοσύνθεση και το στυλ του Σοπέν, κατευθείαν θα έρθω σε επαφή με ένα έργο του που μου ανατρέπει όλες τις αποκτηθείσες γνώσεις. Όλοι οι συνθέτες είναι πρόκληση και έμπνευση, γιατί ο εσωτερικός πλούτος των ανθρώπων αυτών είναι πραγματικά ανεξάντλητος. Ποιες είναι οι σύγχρονες μουσικές επιρροές σας; Το να παίζεις πιάνο είναι κατά την άποψή μου μια διαρκής μαθητεία κοντά σε ανθρώπους που πριν από σένα έφτασαν σε ανεξερεύνητες κορυφές. Θέλοντας να ξανακατακτήσω, όσο μου επιτρέπεται φυσικά, αυτές τις κορυφές «μαθητεύω» διαρκώς κοντά στους μεγάλους πιανίστες του παρελθόντος. Δεν υπάρχει μέρα που να μην ακούω προσεκτικά και με μανία την τέχνη του Σεργκέι Ραχμάνινοφ, του Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ, του Άρτουρ Ρούμπινσταϊν, του Εμίλ βον Σάουερ και του μεγαλύτερου, για μένα, πιανίστα όλων των εποχών, του Βλαντιμίρ Χόροβιτς. Αυτοί οι άνθρωποι είναι, ενδεικτικά, οι διαρκείς μου επιρροές, όσον αφορά την τέχνη του πιάνου.

Info Ρεσιτάλ πιάνου με τον Βασίλη Βαρβαρέσο Ο ταλαντούχος πιανίστας Βασίλης Βαρβαρέσος, 27 ετών σήμερα, συμμετέχει για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Αθηνών και παρουσιάζει έργα Χάιντν, Ραβέλ, Προκόφιεφ, Σοπέν, Σούμαν, Ρεσπίγκι και Μπαλάκιρεφ. Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός 1 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: €15, €10 (Φοιτητικό), €5 (Μαθητές ωδείων)

Έχετε ασχοληθεί και με τη σύνθεση μουσικής για δύο ταινίες μικρού μήκους και έχετε παρακολουθήσει μαθήματα για τη μουσική στον κινηματογράφο. Πώς προέκυψε αυτό το ενδιαφέρον; Το ενδιαφέρον μου για τη μουσική για κινηματογράφο πάει πολύ πίσω, είναι ο λόγος για τον οποίο οι γονείς μου κατάλαβαν εν πρώτοις ότι έχω μια κλίση στη μουσική. Όταν ήμουν μικρός, και πριν αρχίσω να μαθαίνω νότες, μπορούσα να θυμηθώ το σάουντρακ από οποιαδήποτε ταινία έβλεπα και να καταλαβαίνω ποια είναι η ταινία μόνο από τη

μουσική της. Όταν πήγα στο Juilliard, ένα από τα προσφερόμενα μαθήματα ήταν «Μουσική για Κινηματογράφο» και, φυσικά, γράφτηκα! Μέσω αυτού του μαθήματος αναπτύχθηκε η δεύτερη μεγάλη αγάπη μου, που είναι το να γράφω μουσική όχι πλέον μόνο για ταινίες, αλλά μουσική για δραματικούς λόγους, π.χ. μιούζικαλ, μουσική για χορό, μουσική για θέατρο κ.λπ. Παρ’ ότι τόσο νέος έχετε ήδη δώσει πολλές συναυλίες στο εξωτερικό. Τι σημαίνει για εσάς η συμμετοχή σας στο Ελληνικό Φεστιβάλ; Το να παίζω στην πατρίδα μου είναι για μένα η μεγαλύτερη τιμή και πραγματική συγκίνηση. Όσες συναυλίες και να έχω δώσει στο εξωτερικό, το να παίζω πιάνο, να προσφέρω την αγάπη μου για τη μουσική στους Έλληνες είναι περηφάνια. Αγαπάω τόσο πολύ την πατρίδα μας και θυμάμαι αυτό που έλεγε η Τζίνα Μπαχάουερ όταν εμφανιζόταν στην Ελλάδα (παραφράζοντάς το λίγο) – «όταν παίζω στο εξωτερικό, δίνω το παν. Όταν παίζω στην Ελλάδα δίνω το παρα-παν»! Η ζωή σας είναι μόνο μουσική; Τι μοιράζεστε από τη ζωή και τις ανησυχίες των σύγχρονων νέων σε μία δύσκολη εποχή; Η ζωή μου δεν μπορεί να είναι μόνο μουσική, γιατί αλλιώς δεν θα ήμουν πραγματικός μουσικός∙ η μουσική είναι η κατάθεση της ψυχής σου μέσα από τις νότες. Αλλά θα πρέπει να έχεις ψυχή για να καταθέσεις. Δεν χρειάζεται να «μοιραστώ» τις ανησυχίες της γενιάς μου, ιδιαίτερα στην εποχή που ζούμε: είμαι μέλος της γενιάς μου –οι ανησυχίες, και λόγω προσωπικής ευαισθησίας, και λόγω μεγαλύτερης θέρμης για την Ελλάδα μας επειδή ακριβώς λείπω πολλά χρόνια στο εξωτερικό, είναι μέρος του γενικότερού μου γίγνεσθαι. Και η δική μου λύση είναι η διαρκής εσωτερική αναζήτηση ποιότητας, αγάπης, αρχοντιάς, γενναιοδωρίας. Οι εποχές μας είναι πολύ δύσκολες, αλλά πιστεύω ότι δυσκολεύουν πολύ περισσότερο γιατί έχουμε ξεχάσει το φως που λάμπει μέσα μας. Η εσωτερική αρχοντιά και η αναζήτηση της καθαρότητας της ψυχής. Πιστεύω απεριόριστα τη ρήση του Ντοστογιέφσκι: «Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο». Και αυτός ο άνθρωπος έζησε σε εποχές τρισχειρότερες από τις δικές μας. Πώς βλέπετε τον εαυτό σας σε δέκα χρόνια από σήμερα; Το μόνο που θέλω είναι να συνεχίσω να παίζω πιάνο σε ένα υψηλό επίπεδο, να καλυτερεύω τόσο στην τέχνη μου όσο και ως άνθρωπος και να μπορώ, με το δώρο που μου έδωσε ο Θεός, να βοηθήσω με όποιον τρόπο μπορώ την Ελλάδα που το μόνο που έχει ανάγκη είναι να ανοίξει τα μάτια και να συνειδητοποιήσει πόσο ευλογημένος τόπος είναι. s

μΟυΣιΚη

Φεστιμπάλα Οι λέξεις Παγκοσμιοποίηση και Πολυπολιτισμικότητα είναι ιδιαίτερα απεχθείς στους Έλληνες. Για μεγάλη μερίδα συμπατριωτών μας πρόκειται για τα μεγάλα όπλα των «άλλων» στην ατέρμονη προσπάθειά τους να καταστρέψουν τον ελληνισμό. Αντίθετα, πολλές άλλες χώρες δείχνουν να έχουν συμβιβαστεί, κάτι που αντανακλάται σε όλα τα επίπεδα – άρα και στο Μουντιάλ. Από τον Θανάση Χειμωνά

μουντιάλ και

παγκοσμιοποίηση Η «ΝΑΣΙΟΝΑΛΜΑΝΣΑΦΤ» Το πιο χτυπητό παράδειγμα είναι η, αγαπημένη μου, Εθνική Γερμανίας. Η εποχή που τη φανέλα της φορούσαν έντεκα κατάξανθοι «Φρίτσηδες» έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Ρίχνοντας μια ματιά στη βασική ενδεκάδα των «Πάντσερ» (γελοιωδέστατο ελληνικό παρατσούκλι) στα γήπεδα της Νότιας Αφρικής θα διακρίνει έναν Τούρκο (Οζίλ), έναν Τυνήσιο (Κεντίρα) και ένα επιθετικό δίδυμο αποτελούμενο από Πολωνούς (Κλόζε, Ποντόλσκι). Τον πάγκο δε «σκουπίζουν» άλλος ένας Πολωνός (Τροχόφσκι), άλλος ένας Τούρκος (Σερντάρ Τασί), ένας Ισπανός (Μάριο Γκόμες), ένας Βόσνιος (Μαρίν), ένας Γκανέζος (Μπόατενγκ), ένας Νιγηριανός (Αόγκο) και ένας Βραζιλιάνος (Κακάου). Αν εξαιρέσουμε τον τελευταίο, όλοι οι υπόλοιποι είναι παιδιά μεταναστών που είτε γεννήθηκαν στη Γερμανία είτε μετανάστευσαν εκεί σε νηπιακή ηλικία. Αποτέλεσμα: μια ομάδα που συνδυάζει τις ποδοσφαιρικές αρετές πολλών διαφορετικών χωρών, διατηρώντας ωστόσο το παραδοσιακό γερμανικό fighting spirit. Το φαινόμενο φυσικά δεν περιορίζεται στην μπάλα. Ας μην ξεχνάμε πως ο Φατίχ Ακίν θεωρείται ένας από τους κορυφαίους σκηνοθέτες του σύγχρονου γερμανικού σινεμά.

οποία, από θλιβερός κομπάρσος του παγκόσμιου ποδοσφαίρου, μεταμορφώθηκε (μέσω της Παγκοσμιοποίησης και της Πολυπολιτισμικότητας) σε μια υπολογίσιμη δύναμη του αθλήματος η οποία έκλεισε τους αγώνες τις στο Μουντιάλ του 2006 χωρίς να δεχθεί γκολ (η μοναδική ομάδα που κατόρθωσε ποτέ κάτι τέτοιο στην ιστορία του ποδοσφαίρου)

τέτοια πράματα (άλλωστε η μετανάστευση είναι πολύ πιο πρόσφατο φαινόμενο απ’ ό,τι στη Γερμανία και στην Ελβετία). Βέβαια έχουν υπάρξει άτομα με ξένη καταγωγή που διέπρεψαν σε διάφορα σπορ αλλά δεν επρόκειτο τόσο για μετανάστες αλλά για σούπερ αθλητές, βέρους αλλοδαπούς, που δελεάστηκαν με τρελά χρηματικά ποσά και χλιδάτα

νάρες, γεννημένοι στα Τρίκαλα, στην Κατερίνη και στον Πειραιά, οι οποίοι συχνά αγωνίζονται αξύριστοι και είναι πανέτοιμοι να αντέξουν τις κλοτσιές των αλλόθρησκων αλλά και τα μπινελίκια των γηγενών δημοσιογράφων και οπαδών που τους περιμένουν στη γωνία μετά από κάθε ατυχές αποτέλεσμα. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί ο μικρούλης

Τα Τρια ειΔΩΛα Οι τρεις μέγιστοι φωστήρες της ελληνικής ομάδας. Από αριστερά: Γιώργος Καραγκούνης, Δημήτρης Σαλπιγγίδης και ο μικρούλης Σωτήρης Νίνης.

ΑΛΛΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Γνωρίζετε σε ποια εθνική ομάδα αγωνίζονται οι: Φίλιπ Σεντέρος, Γκοκχάν Ινλέρ, Ζέλσον Φερνάντες, Ντιέγκο Μπενάλιο, Τσερντάν Τσακίρι, Χακάν Γιακίν, Ερέντ Ντερτιγιόκ, Άλμπερτ Μπουνζάκου, Μπλεζ Νκούφο και Βάλον Μπεχράμι; Για να σας βοηθήσω σας λέω πως ο τελευταίος είναι Κοσοβάρος! Η ερώτηση είναι σχετικά εύκολη αν είσαστε κάποιος μπαρουτοκαπνισμένος ποδοσφαιρόφιλος που βρήκε την εφ ξεχασμένη σε όμορφο καφέ του κέντρου. Αν όμως ξεφυλλίζετε το εν λόγω έντυπο περιμένοντας στην ουρά για τον Τόμας Οστερμάγερ και την Σαουμπίνε, προφανώς δεν είστε σε θέση να δώσετε τη σωστή απάντηση. Πρόκειται για τη γραφική Ελβετία η

MΠAΛA

ενώ ξεκίνησε τους αγώνες της στο South Africa 2010, ταπεινώνοντας με 1-0 την πρωταθλήτρια Ευρώπης και γκραν φαβορί, Ισπανία.

ΕΛΛΑΔΑΡΑ Στην χώρα μας φυσικά δεν συμβαίνουν

προνόμια και πήραν εν μία νυκτί την ελληνική υπηκοότητα για να δοξάσουν τα ένδοξα γαλανόλευκα χρώματα. Στην Εθνική ποδοσφαίρου δεν περνάνε αυτά όμως (άλλωστε οι καλοί ξένοι ποδοσφαιριστές κοστίζουν πολύ περισσότερο από τους καλούς αρσιβαρίστες ή τζουντόκα). Άπαντες είναι βέροι Ελλη-

(γεννηθείς στις 3 Απριλίου 1990) Σωτήρης Νίνης, ο οποίος πρωτοείδε το φως της ημέρας στην Αλβανία. Το γεγονός είναι γνωστό στο χώρο του ελληνικού ποδοσφαίρου αλλά δεν ακούγεται και πολύ συχνά. Και αν καμιά φορά χρειαστεί, τον αποκαλούμε «Βορειοηπειρώτη» και ξεμπερδεύουμε… s

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 59

JUICY LIU

Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

«Έλα-Έλα» φώναξε η Ξένια Καλογεροπούλου και οι λιλιπούτειοι θαυμαστές της έσπευσαν στο θέατρο Πόρτα, απαντώντας με ενθουσιασμό στο κάλεσμά της. Από τις πιο λαμπερές «κοσμικές» παρουσίες στο Φεστιβάλ Αθηνών, οι μικροί θεατές ηλικίας δύο έως πέντε ετών, περίμεναν με αγωνία και με πολύ θόρυβο να ανοίξουν οι πόρτες του θεάτρου. Η παράσταση, εντέλει, κέρδισε το χειροκρότημα των απαιτητικών θεατών που είναι τα παιδιά. Ανάμεσά τους, και πολλοί παλίμπαιδες (κι ανάμεσα στους παλίμπαιδες κι ένας πρόεδρος). Δεν συνήθιζαν οι υπουργοί Πολιτισμού να πηγαίνουν στις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ τα προηγούμενα χρόνια. Φέτος, όμως, τα πράγματα άλλαξαν. Μέσα σε μερικές ημέρες, ο υπουργός Παύλος Γερουλάνος είδε δυο έργα. Και στην Πειραιώς 260 το Stand Alone Zone του Système Castafiore (των εξαίρετων κυρίων Μπισκουί και Μπαρσελό) και στην Πανεπιστημίου τον Τζέιμς Τιερέ (τον εγγονό του Τσάρλι Τσάπλιν, που δεν θέλει να θυμίζουμε ότι είναι εγγονός του Τσάρλι Τσάπλιν). Θα μου πείτε, έχει σημασία όταν ένας υπουργός βλέπει θέατρο; Κανονικά, δεν έπρεπε να έχει σημασία, θα έπρεπε να είναι αυτονόητο. Αλλά ζούμε στην Ελλάδα όπου τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Συγκίνησε, μάγεψε, διασκέδασε και αναμφίβολα αγαπήθηκε από το κοινό του ο Τζέιμς Τιερέ. Αρκούν μόνο τα ενθουσιώδη, παθιασμένα σχόλια όσων βρέθηκαν στο Ρεξ, για να νιώσεις άτυχος αν δεν ήσουν ανάμεσά τους (προσωπικά, ξέρω πρόσωπο που είδε την παράσταση τρεις φορές). Ο Τιερέ, πάντως, που μοιάζει στην κοψιά του παππού του, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αθήνα είδε σχεδόν όλες τις παραστάσεις του Φεστιβάλ Αθηνών στην Πειραιώς 260. Εκεί, με ξεχωριστή σεμνότητα, χειροκρότησε το πολύχρωμο τσίρκο Öper Öpis των Μάρτιν Τσίμερμαν και Ντιμίτρι ντε Περό, όσο και τους Système Castafiore με το Stand Alone Zone.

60 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #20 [24 Iουνίου 2010]

μιΚρεΣ ΚυριεΣ Μεγάλη η προσέλευση στις παραστάσεις της Ξένιας Καλογεροπούλου Έλα-Έλα. Στη φωτογραφία, τρεις σελέμπριτις με πρωτότυπα ενδυματολογικά γούστα, που ενσωματώνουν την εκκεντρικότητα με τις κυρίαρχες τάσεις της μόδας.

Για την άμμο, που κουβαλήσανε στη σκηνή της Πειραιώς 260 για να φτιάξουν το «έρημο νησί», είχαμε μάθει. Για τους τραγουδιστές, που ερμήνευσαν τη γεμάτη χιούμορ μουσική του Χάιντν με παρεό και μαγιό του 1920, επίσης. Αλλά να δούμε την Καμεράτα με τα… καλοκαιρινά της δεν το περιμέναμε. Ο πιανίστας φορούσε σορτς, πετσέτα θαλάσσης και γυαλιά ηλίου, οι μουσικοί στα έγχορδα έπαιζαν με ψάθινα καπελάκια, χαβανέζικα πουκάμισα και λουλούδια στα μαλλιά, ενώ ο μαέστρος Γιώργος Πέτρου διεύθυνε την ορχήστρα με σαγιονάρες! Θαλασσινή αύρα με νεανική φρεσκάδα, πολύ κέφι και αισιοδοξία που σίγουρα το απόλαυσαν εξίσου κοινό και συντελεστές. Μήπως και οι υπόλοιπες κλασικές ορχήστρες να το ξανασκεφτούν…

KOΣMIKOTHTEΣ

To tip του αστρολόγου Πρέπει να είσαι πολύ σοφός για να μη θέλεις να είσαι τέλειος (κινέζικη παροιμία)

STAR WARS Τα άστρα & οι προτάσεις του δεκαπενθημέρου – 2 σε 1 Από τον Άγγελο Γκαγκάριν

Κριός (21 Μαρτίου - 19 Απριλίου) Θα μπορούσε να πει κανείς πως τα πραγματικά προβλήματα και οι μεγάλες ανησυχίες αρχίζουν όταν κάποιος έχει καταφέρει να εκπληρώσει σε μεγάλο βαθμό το όνειρο της ζωής του. Να εξηγηθώ: Ας πούμε ότι κάποιος ονειρεύεται να βρει μια πολύ καλή δουλειά. Από τη στιγμή που θα τα καταφέρει αρχίζει να ανησυχεί για το ενδεχόμενο μην τη χάσει. Κάνει υπεράνθρωπη προσπάθεια και προσωπικές θυσίες προκειμένου να παραμείνει ανταγωνιστικός ώστε να μη δει μια μέρα κάποιον άγνωστο να κάθεται στην καρέκλα του. Το τίμημα της επιτυχίας συχνά είναι σκληρό και επιπλέον υπάρχει πάντα η πιθανότητα η επιτυχία μια μέρα να σε αποχαιρετήσει. Γι’ αυτό το μόνο που αξίζει είναι να περνάει κανείς καλά στη διαδρομή προς το στόχο, στην πορεία προς την κατάκτηση της δικής του κορυφής. Κι ίσως τελικά μια ζωή γεμάτη αγάπη και εμπειρίες να είναι το σπουδαιότερο όνειρο ζωής. Μόλις πήρες δουλειά για το σπίτι. Θέατρο: Κριστόφ Βαρλικόφσκι Ένα λεωφορείο 2 - 5 Ιουλίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Η΄)

Λέων (23 Ιουλίου - 22 Αυγούστου) Ας κάνουμε μια υπόθεση εργασίας. Κάνεις μια επένδυση, ανοίγεις για παράδειγμα μια επιχείρηση και επενδύεις σε αυτήν ένα πολύ μεγάλο χρηματικό ποσό, και φυσικά προσωπική εργασία. Δυστυχώς όμως η επιχείρησή σου δεν πάει καλά. Έτσι επενδύεις ακόμα περισσότερα χρήματα για να διορθώσεις το στοιχείο εκείνο που κατά τη γνώμη σου ευθύνεται για την αποτυχία σου. Παρ’ όλα αυτά και πάλι η επιχείρηση δεν αποδίδει αυτό που περιμένεις. Έχεις αρχίσει να έχεις δεύτερες σκέψεις για το αν θα πρέπει να την κρατήσεις, όμως ήδη έχεις επενδύσει τόσο πολλά στην επιχείρησή σου που είναι πολύ δύσκολο να κάνεις πίσω. Κι όσο πιο πολύ προσπαθείς να την κάνεις να ορθοποδήσει τόσο πιο κοντά έρχεσαι στην οικονομική καταστροφή. Μεγάλη ιστορία θα μου πεις, που μας δίνει ένα μεγάλο δίδαγμα θα σου πω εγώ: Ίσως θα πρέπει να ξεχάσεις ένα όνειρο στο οποίο έχεις επενδύσει πολύ χωρίς ανταπόδοση και να ποντάρεις σε κάτι καινούργιο. Πρόσεξε όμως: όταν το αποφασίσεις, να μην κοιτάξεις ποτέ ξανά πίσω.

Ταύρος (20 Απριλίου - 20 Μαΐου)

Δίδυμοι (21 Μαΐου - 21 Ιουνίου)

Καρκίνος (22 Ιουνίου - 22 Ιουλίου)

Αναμφισβήτητα τα δύσκολα τελευταία χρόνια που πέρασες είχαν έναν πολύ σοβαρό αντίκτυπο στη ζωή σου. Όσοι σε ξέρουν χρόνια μπορούν να πουν με βεβαιότητα ότι δεν είσαι πια ο ίδιος άνθρωπος. Οι καταστάσεις που έζησες σε ανάγκασαν να στρογγυλέψεις τις γωνίες της προσωπικότητάς σου και να κατεβάσεις τους τόνους. Η ζωή σου δίδαξε τη διπλωματία, την υπομονή και τη διαλλακτικότητα. Μήπως όμως ήσουν υπερβολικά καλός μαθητής; Μήπως στο όνομα της σύνεσης κατέληξες να φοβάσαι τη σύγκρουση και να αποδέχεσαι απαράδεκτες συμπεριφορές τόσο στον επαγγελματικό όσο και στον αισθηματικό τομέα; Σύντομα θα εκπλαγείς από τις αλλαγές που θα διαταράξουν τον ήρεμο αλλά καταπιεσμένο εσωτερικό σου κόσμο. Μη φοβηθείς να γεννήσεις τον καινούργιο σου εαυτό που θα διεκδικεί άφοβα το δίκιο του με τσαμπουκά αλλά και σοφία.

Υπάρχει μια φράση στη γλώσσα του ποδοσφαίρου που έχει γενικότερη εφαρμογή στη ζωή: «Ομάδα που κερδίζει δεν την αλλάζεις». Παρότι ακούγεται πολύ λογικό, τις περισσότερες φορές η φράση αυτή υποκρύπτει το φόβο πως, αν σκαλίσεις λίγο τα πράγματα, το οικοδόμημα (της σχέσης, της εργασίας – διάλεξε εσύ) μπορεί να καταρρεύσει. Και παρ’ ότι η ομάδα μπορεί να συνεχίσει να κερδίζει (μέχρι πότε άραγε;) στην πραγματικότητα η όλη στάση μας είναι ηττοπαθής. Μέσα σου αισθάνεσαι την επιτακτική ανάγκη να φέρεις τα πάνω κάτω, τουλάχιστον σε ένα τομέα της ζωής σου, κι αυτό που σε συγκρατεί είναι ο φόβος της αλλαγής· ο φόβος της επόμενης ημέρας. Οι φόβοι και οι επιτακτικές ανάγκες είναι τα σήματα κινδύνου που μας προειδοποιούν ότι κάτι δεν πάει καλά. Κι αν η κατάρρευση είναι αναπότρεπτη, καλύτερα να είναι ελεγχόμενη – δεν συμφωνείς;

Αιθεροβάμων και ονειροπαρμένος. Αυτές είναι δυο λέξεις που κατά τη γνώμη μου πρέπει να καταργηθούν από τα λεξικά και θα εξηγήσω αμέσως γιατί. Η πραγματικότητα είναι πολύ, μα πολύ, διαφορετική για τον καθένα μας. Έτσι το γεγονός και μόνο ότι η αντίληψη του άλλου για το τι πραγματικά συμβαίνει δεν συμπίπτει με την αντίληψη που έχεις εσύ, δεν τον καθιστά αυτοδίκαια, ονειροπαρμένο. Αυτά να τα ακούς εσύ, με την τάση που έχεις να θεωρείς ότι παραμυθιάζονται όσοι σκέφτονται διαφορετικά από σένα. Κοίτα γύρω σου και δες πως εκείνοι που θεωρείς ότι «πιστεύουν ό,τι θέλουν να πιστεύουν» είναι εκείνοι που καταφέρνουν να ζουν τις ζωές τους ακριβώς όπως τις θέλουν. Τι λες; Θέλεις να προσπαθήσεις να ακολουθήσεις, έστω και για μια φορά, την πρακτική που κατακρίνεις; Θέλεις να ακολουθήσεις ένα μεγάλο και άπιαστο όνειρο; Η τύχη σε θέλει. Εσύ;

Θέατρο: Σαουμπίνε – Τόμας Οστερμάγερ Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν, Ίψεν 24 - 27 Ιουνίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Η΄)

Θέατρο: Tieffeteatro & Wallenstein - Πέτερ Στάιν Οι δαίμονες 3 - 4 Ιουλίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Δ΄ )

Μουσική: Συναυλία με τον Ντέμη Ρούσσο 25 Ιουνίου, Ηρώδειο

Παρθένος (23 Αυγούστου - 22 Σεπτεμβρίου) Ακόμα κι αν κλείσεις τα παράθυρα και τις πόρτες, το οξυγόνο θα βρει τρόπο να μπει μέσα στο σπίτι. Ακόμα και αν κόψεις κάθε επικοινωνία με τους ανθρώπους, αν κλείσεις την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, το κομπιούτερ, αν σταματήσεις να αγοράζεις εφημερίδα, δεν πρόκειται να αποκοπείς από τον υπόλοιπο κόσμο. Το μόνο που θα καταφέρεις είναι να βρεθείς σε ακόμα πιο δύσκολη θέση, αφού η απομόνωση θα σου προσφέρει άπλετο χρόνο για να σκαλίσεις το μέσα σου, τα άλυτα προβλήματά σου, τα μεγάλα ζητήματα της ζωής σου. Κατηγορώντας την ευαισθησία σου και χτίζοντας ψηλά τείχη για να προστατεύσεις τον εαυτό σου, απλώς χάνεις χρόνο και χαλάς την αύρα σου. Άνοιξε το μυαλό και την καρδιά σου, γίνε ακόμα πιο ευαίσθητος κι ίσως τότε καταλάβεις πως αυτό που σου λείπει δεν είναι τα τείχη αλλά οι γέφυρες. Θέατρο: Studio Oyuncuları - Σαΐκα Τεκάντ How to Forget in 10 Steps [Anti-Prometheus] 7 Ιουλίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Δ΄)

Χορός: Zero. Γιάννης Μανταφούνης Φαμπρίς Μαζλιά - Μέι Ζάρι 3-4 Ιουλίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Ε΄)

Ζυγός (23 Σεπτεμβρίου - 23 Οκτωβρίου)

Σκορπιός (24 Οκτωβρίου - 21 Νοεμβρίου)

Αν κοιτάς γύρω σου και δεν βλέπεις να συμβαίνουν ιδιαίτερα πράγματα (από εκείνα που εσύ θα επιθυμούσες να συμβαίνουν) βρίσκεσαι στο σωστό ζώδιο. Αυτή η περίοδος είναι μια περίοδος αναμονής για τους Ζυγούς, που θα ξαναπάρουν αέρα στα πανιά τους μετά τον Ιούλιο. Στο μεταξύ εσύ μπορείς να αξιοποιήσεις αυτό το διάστημα για να επισκευάσεις το πλοίο σου, να ανεφοδιάσεις τις προμήθειές σου ή απλώς να ξεκουραστείς ψυχικά. Οι μεταβατικές περίοδοι είναι πολύ σημαντικές και ο τρόπος που λειτουργούμε σε αυτές έχει άμεσο αντίκτυπο στις περιόδους δράσης που τις ακολουθούν. Κάθε φορά που λιγοψυχάς να έχεις στο μυαλό σου πως το ισοζύγιο σου τη χρονιά αυτή θα έχει θετικό πρόσημο κι έχε εμπιστοσύνη στην καρδιά και στο μυαλό σου. Οι φίλοι και η οικογένεια είναι πάντα στο πλευρό σου για να σε στηρίξουν χωρίς να ζητήσουν ανταλλάγματα. Μη ζητάς περισσότερα. Αυτά που έχεις είναι ήδη πολλά.

Τα άστρα σε προίκισαν με ένα σπάνιο ένστικτο και μια τρομακτική εσωτερική δύναμη. Και είναι κρίμα αυτά τα σπουδαία χαρίσματά σου να ακυρώνονται από την έλλειψη αυτοπεποίθησης που σε ταλανίζει. Γιατί είναι χάρισμα και ταυτόχρονα κατάρα να έχεις την ικανότητα να εισχωρείς στην καρδιά των πραγμάτων ανακαλύπτοντας ταυτόχρονα τη σκληρή πραγματικότητα. Κάθε φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο, κατά την προσφιλή σου συνήθεια, σαν τη χελώνα κρύβεις το κεφάλι σου στο σκληρό περίβλημά σου. Και σαν να μην έφτανε αυτό, μέσα στο καβούκι σου κρύβεις και τις σεπιθυμίες σου. Πολέμησε τις αυτοκαταστροφικές σου τάσεις και χαλιναγώγησε τη δύναμή σου. Δεν σου λέω να μετατρέψεις την τίγρη σε ψιψίνα. Σου λέω να παραμείνεις τίγρη προβάλλοντας την περηφάνια και την άγρια ομορφιά σου επί σκηνής μέχρι το τέλος. Σε τούτη την περίοδο έχεις το πάνω χέρι. Μην αφήνεις την ευκαιρία να πάει χαμένη.

Μουσική: Les Arts Florissants Ουίλιαμ Κρίστι - Tρίσα Μπράουν Ζαν Φιλίπ Ραμό, Πυγμαλίων 26 & 28 Ιουνίου, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη

Μουσική: Ορχήστρα των Χρωμάτων Μίλτος Λογιάδης Έργα Λιγκέτι, Μπεργκ, Χέντσε και Λουτοσλάφσκι 4 Ιουλίου, Ηρώδειο

Τοξότης (22 Νοεμβρίου - 21 Δεκεμβρίου)

Αιγόκερως (22 Δεκεμβρίου - 19 Ιανουαρίου)

Υδροχόος (20 Ιανουαρίου - 18 Φεβρουαρίου)

Τις περισσότερες φορές η επικοινωνία είναι μια υπέροχη διαδικασία μέσα από την οποία ανανεώνουμε τον συναισθηματικό μας κόσμο και τις ιδέες μας. Κάποιες φορές ωστόσο είναι καλύτερα να κρατάμε την επικοινωνία μας με τον υπόλοιπο κόσμο στο ελάχιστο δυνατό επίπεδο. Αν νιώθεις την επιθυμία να αποφύγεις μια συζήτηση που μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη, το ένστικτό σου σε συμβουλεύει σωστά∙ και πράγματι, μιλώντας, είναι πιθανόν να μπεις σε μια περιοχή που δεν είναι τόσο ασφαλής. Το θέμα όμως είναι πως, αν δεν προσπαθήσεις να αντιμετωπίσεις τα προβλήματά σου, αυτά θα μεγαλώσουν ακόμα περισσότερο και τελικά θα ξεφύγουν από κάθε έλεγχο. Κάνε τις συζητήσεις που πρέπει να κάνεις, με ειλικρίνεια αλλά και προσοχή για να μην πληγώσεις τα συναισθήματα των άλλων. Κυρίως όμως μίλα προηγουμένως με ειλικρίνεια με τον ίδιο σου τον εαυτό και ξεκαθάρισε τις θέσεις σου. Τι είναι αυτό που πραγματικά θέλεις;

Είσαι από αυτούς που γνωρίζουν πολύ καλά τη σημασία της οικονομίας δυνάμεων και επιπλέον έχεις εκπαιδευτεί στο να αποφεύγεις τις κακοτοπιές. Οπότε νομίζω ότι σαν καλό παιδί θα ακολουθήσεις τη συμβουλή μου και δεν θα σπαταλήσεις την ενέργειά σου σε καβγάδες και διαφωνίες που μπορεί να οδηγήσουν σε επικίνδυνα αποτελέσματα. Να θυμάσαι ότι μια σπίθα μπορεί να μεταμορφωθεί σε μέγα θέμα αν αποδοκιμάζεις φανερά τη στάση και τις επιλογές ανθρώπων που κρατούν στα χέρια τους ένα κομμάτι της ζωής σου. Πάρε βαθιά ανάσα, μελέτησε τη στάση ζωής του Βούδα και σταμάτα να κινείσαι και να αντιδράς. Κλείσε τα μάτια και τα αφτιά σου, μέχρι να περάσει αυτή η κρίσιμη και απρόβλεπτη περίοδος. Ξεχάσου στα χρώματα και τα αρώματα του καλοκαιριού που κρύβει μαργαριτάρια στις νύχτες του:

Υπάρχει ένας παράγοντας στη ζωή σου που παίζει πολύ σημαντικό ρόλο σε βαθμό που να την καθορίζει. Πρόκειται για αίσθημα ευθύνης. Πρόκειται για ένα σπουδαίο ανθρώπινο χαρακτηριστικό, που όμως σε καμιά περίπτωση δεν θα πρέπει παίζει το ρόλο του καταλύτη στις επιλογές μας. Φυσικά και οφείλουμε να ανταποκρινόμαστε τις υποχρεώσεις μας, όχι όμως σε βαθμό που να μετατρεπόμαστε σε δέσμιους των ευθυνών μας. Προσπάθησε να καταλάβεις πως, κατά μία έννοια, είμαστε εμείς που επιλέγουμε το βάρος των υποχρεώσεων που θα σηκώσουμε. Από αίσθημα ευθύνης και ενίοτε από μια διάθεση να στρατευτούμε σε ένα σκοπό που θα δικαιώσει την ύπαρξή μας και θα εκτονώσει τη φιλανθρωπική μας διάθεση. Όμως, Υδροχόε, όσο υπεύθυνος αισθάνεσαι για τους άλλους άλλο τόσο θα πρέπει να αισθάνεσαι και για τον ίδιο τον εαυτό σου. ΟΚ?

Χορός: Danses Concertantes Μπενζαμέν Μιλπιέ Χορογραφίες Μπαλανσίν, Ρόμπινς & Μιλπιέ 2 Ιουλίου, Ηρώδειο

Μουσική: Βασιλική Ορχήστρα Concertgebouw του Άμστερνταμ - Ντανιέλε Γκάτι Έργα Βάγκνερ & Μάλερ 30 Ιουνίου, Ηρώδειο

Θέατρο: Active Member Κοινός Τόπος Συμμετέχουν: Όλια Λαζαρίδου & 18 Μποφώρ 29 & 30 Ιουνίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Δ΄)

ZΩΩΔIA

Ιχθύς (19 Φεβρουαρίου - 20 Μαρτίου) Το έχεις παρακάνει. Η δουλειά, ναι, φυσικά είναι ένας πολύ σημαντικός τομέας στη ζωή μας. Όμως εσύ δεν δουλεύεις για να ζεις, ζεις για να δουλεύεις. Η εργασιομανία σου θυμίζει το χαλάκι της κακής νοικοκυράς: κάτω από αυτό κρύβεις όλα όσα φοβάσαι να αντιμετωπίσεις. Πάντως, όσο κι αν αποφεύγεις τα γκρίζα κομμάτια της ζωής σου, όλα όσα σου λείπουν και φοβάσαι ότι έχεις χάσει για πάντα, τις πραγματικές ανάγκες σου δηλαδή, αυτές σε ανύποπτο χρόνο θα ξεπροβάλλουν μπροστά σου απτόητες χαλώντας σου τη διάθεση τα σαββατοκύριακα ή διακόπτοντας τον ύπνο σου. Σιγά σιγά, θα πρέπει να βάλεις τα πράγματα σε μια σειρά. Και να ξέρεις πως ο χρόνος εν προκειμένω δεν είναι με το μέρος σου. Όσο αφήνεις άλυτα τα μεγάλα θέματα της ζωής σου αυτά θα γίνονται ακόμα πιο πολύπλοκα. Θέατρο: Θεατρική Διαδρομή και ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου - Βασίλης Νικολαΐδης Αριστοφάνη, Ιππείς 2 & 3 Ιουλίου, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

[24 Iουνίου 2010] #20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 61

Xρήστος Δημητρίου