EF # 32

© Moebius

[ Δεσποινίς Tζούλια του Στρίντμπεργκ από τη Schaubühne

Eνα παρAθυρο ανοιχτo

B

ρέθηκα στην περιπέτεια της εφ από τύχη. Θεατής των παραστάσεων του νέου Φεστιβάλ Αθηνών όταν το ανέλαβε ο Γιώργος Λούκος, όχι συστηματικός, πλην ενθουσιασμένος από το νέο παράθυρο στον έξω κόσμο που άνοιξε απροσδόκητα στην καλοκαιρινή καθημερινότητά μας, ήμουν παραπάνω από ευχαριστημένος στο ρόλο του μακρινού συμμέτοχου σε κάτι καινούργιο από μακριά. Eνεπλάκην όμως. Μια μέρα, καλοκαίρι του 2007, χτύπησε το τηλέφωνό μου και αυτός που με καλούσε ήταν ο Γιώργος Λούκος, ο άνθρωπος που είχε ανοίξει αυτό το παράθυρο στην εξωστρέφεια. Ζήτησε να με δει. Τον επισκέφτηκα ψιλοαγχωμένος. Με χαλάρωσε αμέσως, μου είπε ότι δεν με γνώριζε, ότι με είχε συστήσει μια κοινή γνωστή μας, χρόνια στα περιοδικά (δεν γράφω το όνομά της, δεν είμαι σίγουρος ότι θέλει να το γράψω), ότι σκέπτεται το Φεστιβάλ να εκδίδει και ένα έντυπο στη διάρκεια της διεξαγωγής του, τα δίμηνα του καλοκαιριού, το φεστιβαλικό free press, και θέλει την πρότασή μου: πώς θα λέγεται, πώς θα είναι στημένο, τι θα περιέχει και πώς θα στοιχίζει όσο το δυνατόν λιγότερα. Είπα ναι, μάλλον από φιλοδοξία – διότι ήδη ήμουν πολύ πηγμένος. Κάθισα ένα βράδυ και, μιλώντας λίγο με ελάχιστους φίλους, σχεδίασα με ακρίβεια το περιοδικό. Θα κάλυπτε τις παραστάσεις και γενικότερα τις εκδηλώσεις του δεκαπενθημέρου, ένα τσάμπα εναλλακτικό πρόγραμμα με όλες τις βασικές πληροφορίες. Έπρεπε να έχει, κυρίως, συνεντεύξεις με τους καλλιτέχνες – αν είναι δυνατόν, αλλιώς αναλυτικά πορτρέτα τους, αναλύσεις της δουλειάς τους, στοιχεία του μύθου τους. Κι έπρεπε να μην είναι αυτιστικό, αυτοαναφορικό, να μην αρχίζει και να μην τελειώνει στο Φεστιβάλ. Επίσης, δεν χρειαζόταν να προβάλλουμε τα πρόσωπα του Φεστιβάλ, τον πρόεδρο ή τα στελέχη του, ας πούμε, διότι δεν είναι αυτοί το θέμα αλλά οι δημιουργικές προτάσεις του. Και αν χρειαζόταν, δεν έπρεπε να αποσιωπήσουμε την κριτική που γίνεται για παραστάσεις και για επιλογές που δημοσίως κρίνονταν αρνητικά – δεν είμαστε ιερατείο που θα φίλτραρε την πραγματικότητα. Θέλαμε να έχουμε κείμενα που θα διατυπώνουν τεκμηριωμένα με θάρρος τις απόψεις τους, ακόμα κι αν αυτές κάποιους θα ενοχλούσαν. Φυσικά, θέλαμε πάντα τον τεκμηριωμένο και ψύχραιμο αντίλογο. Α, και είπαμε το περιοδικό να έχει και κόμικς. Έκανα την πρόταση στον Γιώργο Λούκο χωρίς να περιμένω ότι θα με εμπιστευτεί. Με εξέπληξε ότι με φώναξε και μου ανέθεσε το έντυπο. Και τότε άρχισε το άγχος. Πώς στήνουμε κάτι απ’ την αρχή, χωρίς σοβαρό προϋπολογισμό; Με ποιους συνεργάτες; Βγήκα στο αγχωμένο ψάξιμο. Αποκλείονταν οι έμπειροι που εργάζονταν σε εφημερίδες – κάποιοι θα μιλούσαν για διαπλοκή. Χρειάζονταν πρόσωπα που να ξέρουν θέατρο, μουσική, χορό – και γλώσσες. Πρώτη συνάντησα την Ευγενία Τζιρτζιλάκη που

EDITORIAL

έκανε σούπερ συνεντεύξεις – κι ανάμεσά τους, μια εντυπωσιακή με τον Γίρζι Κίλιαν κι άλλες δυο πολύ ωραίες με την Ντέμπορα Oυόρνερ και τη Φιόνα Σω. Η Έλια Αποστολοπούλου, εκτός από τη σιγουριά της τεκμηρίωσης των κειμένων μας που εξασφάλισε, μας οργάνωσε κιόλας. Η Κατερίνα Κόμητα έφερε ένα δαιμόνιο σπίρτο στην ομάδα – που διευρυνόταν σιγά σιγά. Κάποια στιγμή χτύπησαν την πόρτα και έφεραν ή ζήτησαν συνεργασία ο Κωστής Πιερίδης, ο Παναγιώτης Κούστας, η Νίκη Ορφανού. Σιγά σιγά, χτιζόταν μια δυναμική ομάδα νέων δημοσιογράφων, με γνώσεις, όρεξη, κέφι. Πάνω σ’ αυτούς χτίστηκε αυτό το περιοδικό. Πάνω και στους φωτογράφους μας, τη Βίκυ Γεωργοπούλου και τον Βασίλη Μαθιουδάκη. Πάνω και στους γραφίστες μας, τον Δημήτρη Φακίνιο και τον Στέλιο Χαλά (πόσα ξενύχτια είχαμε ρίξει τα δύο πρώτα χρόνια…) και, από μια στιγμή και μετά, τον Ανδρέα Ρεμούντη, που μας απογείωσε. Πέρασαν έκτοτε πέντε χρόνια, με πολλές διευρύνσεις και με πολλή δουλειά – κυρίως δουλειά, δημιουργική δουλειά χωρίς καθόλου πόζα, όπως συμβαίνει με όλους σ’ αυτή τη διοργάνωση. Στο μεταξύ, ξέσπασε κι η κρίση (που, για να είμαστε ειλικρινείς, έτσι όπως πορευόμασταν ήταν θέμα χρόνου και συγκυριών για να σκάσει). Ευτυχώς, το Φεστιβάλ κατάφερε να συνεχίσει. Με μικρότερους προϋπολογισμούς, αναβαθμίζοντας το ρόλο των εγχώριων δυνάμεων, καταφέρνει να προχωρά, διαρκώς επίκαιρο, πόλος έλξης ενός πολύχρωμου κοινού, δυναμικού, πολυδιάστατου. Με την ίδια ορμή και με την ίδια έμφαση στον αρχικό του σκοπό, να κρατήσει το παράθυρο ανοιχτό στον έξω κόσμο – απ’ όπου δεν θα βλέπουμε μόνο τι κάνουν οι άλλοι, αλλά, δυνάμει, συμμετέχουμε κι εμείς στο καλλιτεχνικό τους γίγνεσθαι, που είναι προέκταση του κοινωνικού τους γίγνεσθαι, του γίγνεσθαι στο οποίο, ως πολιτεία αλλά, δυστυχώς, και ως κοινωνία εμείς μείναμε ανεξεταστέοι. Ανάδελφοι, χωρίς πλέον την έξωθεν καλή μαρτυρία – με όλους τους θετικούς μύθους που συνόδευσαν την ύπαρξή μας ξεθωριασμένους. Αυτό δεν μας αρέσει, χρειάζεται το συντομότερο, με δουλειά και με θυσίες, να το αλλάξουμε. Και για να το αλλάξουμε πρέπει να κάνουμε μερικές καταστατικές παραδοχές: δεν είμαστε μόνοι, δεν κατέχουμε την απόλυτη αλήθεια, δεν είμαστε οι τελειότεροι και η εξωστρέφεια είναι ο μόνος τρόπος για να γινόμαστε καλύτεροι. Αυτό είναι και το μήνυμα, κοινό για πολιτεία, για κοινωνία, για όλους τους θεσμούς, και τους καλλιτεχνικούς: εξωστρέφεια ή τίποτα. Επτά χρόνια ανανεωμένο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, έξι χρόνια εφ, σαράντα χρόνια φουρνάρηδες, που λέμε και στο χωριό μου, εξωστρεφείς, συνεχίζουμε να κάνουμε αυτό που ξέρουμε καλά: να κρατάμε ανοιχτό το παράθυρο.

H EΦημεριδα του Eλληνικου ΦεστιβAλ Eιδική έκδοση για το πρόγραμμα του 2012 Nο 32 (5/2012) [26/7/2012] ISSN: 1791-1729

]

Διευθυντής Σύνταξης: Hλίας Kανέλλης Eπιμέλεια ύλης: Μαίρη Κιτροέφ Σύνταξη: Έλια Aποστολοπούλου, Βένα Γεωργακοπούλου, Nικόλας Zώης, Kατερίνα Kόμητα, Kατερίνα Oικονομάκου, Nίκη Oρφανού, Χαρά Σακελλάρη, Aντώνης Σακελλάρης, Έλενα Xρηστοπούλου Συνεργάζονται: Τηλέμαχος Αναγνώστου, Eυτυχία Γιομελά, Σταύρος Καπλανίδης, Mατούλα Kουστένη Kόμικς: Τάσος Μαραγκός Φωτογράφοι: Bίκυ Γεωργοπούλου, Bασίλης Mαθιουδάκης Σχεδιασμός: Z-axis Δημιουργικό: Aνδρέας Pεμούντης Eκτύπωση: IPIΣ A.E.

Eλληνικο Φεστιβαλ A.E.

Yπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο: Γιώργος Λούκος

MEΓAΛΟI XOPHΓOI

XOPHΓOI

XOPHΓOI EΠIKOINΩNIAΣ

ME THN YΠOΣTHPIΞH

Ηλίας Κανέλλης [26 IOYΛIOY 2012] #32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 3

H εικόνα του εξωφύλλου: O Λευτέρης Bογιατζής φωτογραφημένος από τη Bίκυ Γεωργοπούλου

Xατζηχρhστου 23 & Mακρυγιaννη 11742 / aΘhNa / T. 210 9282900

ΣεΛ. 16 6

EΠιΣτοΛεΣ

7

ΑNτιΦεΣτιΒΑΛ

10 12

ΔEΛΦOI 2012 ΛEYTEPHΣ BOΓIATZHΣ ΕΚΤιΜω ΟΣΟυΣ ξΕΡΟυΝ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΑΝΤι ΝΑ ΤΟ ΚΛωΤΣΑΝΕ

16 ΣεΛ. 24

Η μΠΑΛAντΑ του ΓEρου νΑυτικοY ΦιOνΑ ΣΩ AΠ’ ΤΗΝ ΚΟυΖιΝΑ ΤΗΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΡιΑΣ

20

ΦIΛιντΑ ΛOΪντ ΠωΣ ΜΕΤΑΤΡΕΠΕΤΑι Η ΠΟιΗΣΗ ΣΕ ΦΑΝΤΑΣΜΑΓΟΡιΑ

24

εκκΛΗΣιΑζουΣεΣ ΒΑΓΓEΛΗΣ ΘεοΔΩρOΠουΛοΣ YOu gO girls!

28

κΩΣτΑΣ κOκΛΑΣ «ΝΑ ΔΟυΜΕ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΚΑΘΡΕΦΤΗ»

29

ΔAΦνΗ ΛΑμΠρOΓιΑννΗ «Ο ΗΘΟΠΟιOΣ ΠΡEΠΕι ΝΑ ΑΝΤEΧΕι ΤΗΝ ΠΕiΝΑ»

ΣεΛ. 30 ΣεΛ. 38-43

30 34

AΛκΗΣτιΣ ΠρΩτοψAΛτΗ ΤΟ ΣΟΟυ ΠΡΕΠΕι ΝΑ ΣυΝΕΧιΣΤΕι ΑνEΣτΗΣ ΑζAΣ - ΠρOΔρομοΣ τΣινικOρΗΣ ΝΤΟΚιΜΑΝΤEΡ ΕΠi ΣΚΗΝHΣ

38

OρνιΘεΣ ΓιAννΗΣ κΑκΛEΑΣ «ΣΕ ΛιΓΟ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΘΑ ΑΚΟυΕι ΑΡιΣΤΟΦΑΝΗ ΚΑι ΘΑ ΤΡΕΧΕι ΝΑ ΚΡυΦΤΕι»

40

ΒΑΣIΛΗΣ ΧΑρΑΛΑμΠOΠουΛοΣ «Η ΠΟΛΛH ΕυΤυΧiΑ ΤΡΕΛΑiΝΕι»

42

οΔυΣΣEΑΣ ΠΑΠΑΣΠΗΛιOΠουΛοΣ «Η ΕΠιΔΑυΡΟΣ ΔΕΝ ΕιΝΑι ΕΚΚΛΗΣιΑ»

44

STAR WARS TΑ AΣΤΡΑ

45

JUICY LIU ΣΤΟΝ υΠEΡΟΧΟ ΚOΣΜΟ ΤΟυ ΕΛΛΗΝιΚΟY ΦΕΣΤιΒAΛ

46

EXIT ΕΠιΦυΛΛiΔΑ

Για να αγοράσετε τα εισιτήριά σας τηλεφωνικά χρησιμοποιώντας την πιστωτική κάρτα σας, καλείτε στο 210-32 72 000 Δευτέρα έως Κυριακή, 09:00 με 21:00 4 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #32 [26 IOYΛIOY 2012]

ΠEPIEXOMENA

A γαπ ητή EΦ... σχόλια και επιστολές, στη διεύθυνση: free_press01@greekfestival.gr

Πώς καταστρέφεται η μνήμη: ένα παράδειγμα

το προΓραμμα 26.7 Eωσ 11.8.2012 εικΑΣτικΑ Γιάννης Κουνέλλης Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης 5 Απριλίου - 30 Σεπτεμβρίου, Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο: 10:0017:00, Πέμπτη: 10:00-20:00, Κυριακή: 11:00-17:00, Τρίτη: κλειστό. Ξεναγήσεις για το κοινό: Πέμπτη 18.30 και Σάββατο 12.30 Ούγκο Ροντινόνε Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης 24 Μαΐου - 19 Σεπτεμβρίου, Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο: 10:00-17:00, Πέμπτη: 10:00-20:00, Κυριακή: 11:00-17:00, Τρίτη: κλειστό. Ίντι Φέργκιουσον Μουσείο Μπενάκη 31 Μαΐου - 29 Ιουλίου, Τετάρτη, Πέμπτη, Κυριακή: 10:00-18:00, Παρασκευή-Σάββατο: 10:00-22:00

μουΣικΗ Άλκηστις Πρωτοψάλτη - Στέφανος Κορκολής Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 10-11 Αυγούστου, 21:30

ΘεΑτρο Φιόνα Σω Η μπαλάντα του γέρου ναυτικού Σάμιουελ Κόλεριτζ Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 3-4 Αυγούστου, 21:30 Εθνικό Θέατρο - Λευτέρης Βογιατζής Αμφιτρύων Μολιέρου Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 4-5 Αυγούστου, 21:00 Ομάδα Projector Επίδαυρος - Ένα ντοκιμαντέρ Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 27-28 Ιουλίου, 21:30 Θέατρο του Νέου Κόσμου, Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος Εκκλησιάζουσες Αριστοφάνη Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 27-28 Ιουλίου, 21:00 ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κρήτης - Γιάννης Κακλέας Όρνιθες Αριστοφάνη Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 10-11 Αυγούστου, 21:00

Tο σπίτι του Nικόλα Kάλας στη Σύρο ρημάζει .

Όταν πριν από 30 χρόνια ο αρχιτέκτων ιωάννης Τραυλός συνέταξε επιστολή προς το υπουργείο Πολιτισμού που αφορούσε τη διάσωση και προστασία του Λοιμοκαθαρτηρίου της Σύρας, ένα από τα πρώτα και πιο ενδιαφέροντα, από κατασκευαστική και αρχιτεκτονική άποψη, δημόσια κτίρια του νεοσύστατου τότε κράτους, δεν περίμενα πως όλη αυτή η προσπάθεια και η συγκινητική επιμονή του επιστήμονα θα έπεφτε στο κενό, ακόμη και μετά την καταγγελία του για τη συστηματική «αποψίλωση» των Λαζαρέτων από ντόπιους (συνεχίζεται ώς τις μέρες μας). Σήμερα, το κτιριακό αυτό συγκρότημα καταρρέει πέφτοντας θύμα μιας παράλογης κι ανάλγητης σιωπής και μιας ανελέητης άγνοιας, που ίσως βασανίζει μερικούς, αλλά άλλους τους κοιμίζει.

• Άσυλο Φρενοβλαβών • Φυλακή • Κατοικία μεταναστών • Τόπος απόκληρων • Χώρος πρόβας θανάτου Πολλά βιομηχανικά κτίρια της Ερμούπολης κατάντησαν σωροί ερειπίων, κορνίζες στη νοτιοδυτική άκρη του λιμανιού.

Τα ταφικά μνημεία στο Κοιμητήριο του Αγίου Γεωργίου συνθλίβονται από την ανεπάρκεια των θεσμών και τη δική μας αναλγησία απέναντι στην ιστορία. Εξοχικές νεοκλασικές κατοικίες στο Πισκοπειό, στην Παρακοπή, στα Χρούσα παραμένουν αβοήθητες. Ένα τέτοιο κτίσμα είναι και το σπίτι του ποιητή Νικόλα Καλαμάρη (Νicolas Calas), το οποίο περιλαμβάνει: μια διώροφη πετρόχτιστη οικία με ιδιότυπη λιτή αρχιτεκτονική γραμμή που κατασκευάστηκε το 1857 και τον αγρό που περιβάλλει τα κτίσματα. Αποτελεί την παλαιότερη εξοχική νεοκλασική κατοικία που σώζεται στο νησί. Δεν έχουμε άλλα δείγματα τέτοιας αρχιτεκτονικής σήμερα και αν υπάρχουν είναι πια ερείπια χωρίς στοιχεία που να μας επιβεβαιώνουν το χρόνο θεμελίωσης, αλλά και τον τρόπο κατασκευής και διακόσμησής τους. Τον ιανουάριο του 2009, μετά από αίτηση ιδιώτη, η οικία Κάλας χαρακτηρίστηκε από το υΠΠΟ διατηρητέο μνημείο της νεώτερης ιστορίας και έργο τέχνης. Παρ’ όλα αυτά, η σημερινή κατάσταση του ακινήτου δεν είναι καλή. Η αδιαφορία, οι συνεχείς καταπατήσεις και οι λε-

ηλασίες που έχουν γίνει στο παρελθόν (αγνοείται η τύχη τουλάχιστον 5 ζωγραφικών έργων μεγάλων διαστάσεων, χαρακτικών, φωτογραφικών πορτρέτων, ακόμη και επίπλων ) επιπλέον, ο χρόνος, οι καιρικές συνθήκες επιταχύνουν τη φθορά του. Οι καλοφτιαγμένες οροφογραφίες, άλλες διακοσμημένες με γεωμετρικά σχήματα και άλλες με θαλάσσιες θεότητες και είδη διατροφής, κινδυνεύουν να καταστραφούν. Σε τοίχο του καθιστικού φαίνεται το άνοιγμα όπου ήταν το μαρμάρινο τζάκι. Και αυτό έχει αποσπαστεί! Το κτίσμα, σήμερα, αποτελεί έναν φυσικό περιστεριώνα. Τα περιστέρια εισέρχονται από τις γρίλιες των παραθύρων που έχουν σπάσει και τα ξύλινα πατώματα καλύπτονται από κάθε είδους ακαθαρσίες. Η καταστροφή είναι φανερή. Ένα ακόμη ποιητικό τοπίο στη δύση του. Το κτήμα Κάλας διαθέτει κάτι ξεχωριστό: Όλα όσα γνωρίσαμε και όσα λησμονήσαμε είναι εκεί, στο ξεθώριασμα αυτής της υπέροχης ώχρας που επιμένει να το καλύπτει. Μαρία - Θηρεσία Δαλεζίου ιστορικός τέχνης

How do you like us? Κάντε like στη σελίδα του Φεστιβάλ στο Facebook (facebook.com/athens.epidaurusfestival) για να δείτε φωτογραφίες, βίντεο, δημοσιεύματα και αποκλειστικές πληροφορίες για τις παραστάσεις. Μοιραστείτε τις αναρτήσεις μας με τους φίλους σας, δείτε τους διαγωνισμούς μας και κερδίστε δωρεάν εισιτήρια. Για τα tweets σας υπάρχει λογαριασμός (@athensfestival Ελληνικά και @greek_festival Αγγλικά).

εΠιΣτοΛεΣ

EΠ EIΔ H H TEXNH EMΠ NEETAI AΠ O T H ZΩH

η χαμενη Aνοιξη του ΓιωρΓου μοYτσιου Από τον Tηλέμαχο Aναγνώστου

MIA MAΓIKH EΠOXH O Γιώργος Mούτσιος, ο Mάνος Xατζιδάκις και η Nάνα Mούσχουρη στην Eπίδαυρο, στα 1960. Φωτογραφία του Bασίλη Kαββαθά από το βιβλίο του Θέα Eπιδαύρου.

T

ον Αύγουστο του 1959, οι συντελεστές του Θεάτρου Τέχνης προετοίμαζαν μια παράσταση που επρόκειτο να μείνει στην ιστορία. Ήταν η εκδοχή του Κάρολου Κουν στους Όρνιθες του Αριστοφάνη, μερικά από τα καινοτόμα χαρακτηριστικά της οποίας ήταν η επικαιροποίηση του αρχικού κειμένου – μια πρακτική που έκτοτε δημιούργησε σχολή. Στους συντελεστές της παράστασης συγκαταλέγονταν ο Γιάννης Τσαρούχης (σκηνικάκοστούμια) και ο Μάνος Χατζιδάκις που είχε γράψει τη μουσική. υπεύθυνος για να διδάξει τη μουσική στο χορό, αλλά και τραγουδιστής, ήταν ο απόφοιτος του Ελ-

ΣXOΛIA

ληνικού ωδείου, με μεταπτυχιακά στη Βιέννη, Γιώργος Μούτσιος. «Ω, καλή μου ξανθιά, /συντροφιά μου γλυκιά, / που μαζί σου λαλώ / κάθε ωραίο σκοπό…», τραγουδούσε τους στίχους του Βασίλη Ρώτα. Η παράσταση εκείνη προκάλεσε την ενόχληση του υπουργού Προεδρίας Κωνσταντίνου Τσάτσου, ο οποίος αποχώρησε, ενώ απαγορεύθηκε το ανέβασμα του έργου τις επόμενες ημέρες. Ο θόρυβος που δημιουργήθηκε, ωστόσο, και οι αντιδικίες στον Τύπο, δεν αρκούσαν για να υπερκεραστεί το κατεξοχήν γεγονός: η παράσταση του Κουν θεωρήθηκε ενδεικτική ενός ορμητικού μοντερνισμού. Οι Όρνιθες θεωρήθηκαν έργο αναφοράς, τα τραγούδια τους ηχογραφήθηκαν και συ-

νεχίζουν ακόμα να συγκινούν. Φυσικά, δεσπόζοντα ρόλο έχει η κρυστάλλινη φωνή του Μούτσιου. Γεννημένος στην Καλαμάτα το 1932, ο Γιώργος Μούτσιος λίγο καιρό μετά, το 1951, προσελήφθη ως τραγουδιστής στο Εθνικό Θέατρο και συμμετείχε στον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή. Είχε επίσης εμφανιστεί σε συναυλίες κλασικού τραγουδιού σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης και είχε τραγουδήσει Κάρμινα Μπουράνα του Ορφ στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Ολόκληρη τη δεκαετία του 1970 έμεινε στο ελληνικό θέατρο, συνεργαζόμενος με κορυφαία ονόματα της ελεύθερης σκηνής (Έλλη Λαμπέτη, Αλίκη Βουγιουκλάκη, Σμα-

ρούλα Γιούλη, Τζένη Ρουσσέα κ.ά.). Ταυτόχρονα, έπαιξε σε πολλές από τις ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου. Ο Γιώργος Μούτσιος έζησε ταραχώδη ζωή. Η επιλογή του να δοκιμάσει τις δυνάμεις του στο ελεύθερο θέατρο και στον λαϊκό κινηματογράφο τον οδήγησε στην τυποποίηση, ακυρώνοντας τη δυναμική που είχε δημιουργήσει στα νεανικά του χρόνια. Αλλά ο θάνατός του έφερε ακόμα μια φορά στην επικαιρότητα αυτό που ο Τσίρκας συνόψιζε στη Χαμένη Άνοιξη: η σύντομη περίοδος ελευθερίας και δημιουργικής κουλτούρας της χώρας, πριν από τη δικτατορία, έμεινε μια παρένθεση σε μια πορεία εσωστρέφειας. s

[26 IOYΛIOY 2012] #32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 7

Steven Patrick Morrissey

ιδρωνοντασ στο λυκαβηττο

H

ταν ίσως η πιο καυτή μέρα (και νύχτα) των κυνικών καυμάτων η 16η iουλίου, αλλά η προσέλευση στο Λυκαβηττό δεν ήταν μικρή. Πολλές και πολλοί, άλλωστε, είχαν επενδύσει μεγάλο τμήμα του φαντασιακού τους σ’ εκείνη τη βραδιά και τίποτα δεν θα μπορούσε να τους κάνει ν’ αλλάξουν γνώμη. Kαι μόνο από τις αναρτήσεις όσων πήγαν στο Λυκαβηττό στο facebook, καταλαβαίνει κανείς ότι δεν πήγε τζάμπα ο ιδρώτας που χύθηκε εκείνη τη νύχτα. Γεννημένος στο Μάντσεστερ το 1959 από γονείς που ανήκαν στην εργατική τάξη, ο Μόρισεϊ πέρασε μια μελαγχολική εφηβική ηλικία ακούγοντας Ντάστι Σπρίνγκφιλντ, Σάντι Σω και Μαριάν Φέιθφουλ, διαβάζοντας Σίλα Ντιλέινι και Όσκαρ Ουάιλντ, καθώς επίσης αποθεώνοντας τον Τζέιμς Ντην για τον οποίον αργότερα γράφει και εκδίδει το βιβλίο James Dean Is Not Dead (1983). Η γνωριμία του με τον κιθαρίστα Τζονι Μαρ το 1982 είναι καθοριστικής σημασίας. Μέχρι εκείνη την περίοδο είχε συμμετάσχει στην πανκ μπάντα The Nosebleeds, που δεν γνώρισε όμως ποτέ επιτυχία. Είχε επίσης γράψει και το πρώτο του βιβλίο αφιερωμένο εξολοκλήρου στο πιο αγαπημένο του συγκρότημα, τους New York Dolls (1981). Το δίδυμο Μόρισεϊ-Μαρ, μαζί με τον μπασίστα Άντι Ρουρκ και τον ντράμερ Μάικ Τζόις, κυκλοφορούν ως smiths το πρώτο τους σινγκλ «Hand in glove» το 1983, καθώς και τον ομώνυμο πρώτο δίσκο τους το 1984. O Τζον Πιλ παίζει τα τραγούδια τους στο BBC radio 1, η αναγνώριση δεν αργεί να έρθει, και οι smiths αποκτούν ένα πολύ αφοσιωμένο κοινό που τρέχει στις συναυλίες της μπάντας με χτενίσματα (quiffs) αλά Μόρισεϊ και γλαδιόλες στο χέρι. Το καλλιτεχνικό αποτύπωμα που αφήνουν στη βρετανική ποπ μουσική της δεκαετίας του ’80, τόσο μουσικά όσο και στιχουργικά, μένει ανεξίτηλο και αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για τις γενιές των μελλοντικών «indie» καλλιτεχνών σε Αγγλία αλλά και Αμερική.

– Πώς θέλεις να σε θυμούνται; – Σαν την απάντηση του Μάντσεστερ στην ατομική βόμβα!

Steven Patrick Morrissey, Kill Uncle Tour Book, 1991 Ακολουθούν άλλοι τρεις δίσκοι, το Meat Is Murder (1985) που αποτελεί το μανιφέστο του Μόρισεϊ για τη χορτοφαγία και τα δικαιώματα των ζώων, το The Queen Is Dead (1986), ίσως ο πιο εμπορικός δίσκος τους από πλευράς ύφους και περιεχόμενου και, τέλος, το Strangeways Here We Come (1987), που αποτελεί το κύκνειο άσμα των smiths, οι οποίοι διαλύονται μέσα σε κλίμα διαφωνιών και παραιτήσεων. Η σόλο καριέρα του Μόρισεϊ ξεκινάει με το δίσκο που φέρει τον

8 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #32 [26 IOYΛIOY 2012]

Από τον Ανέστη Γκικόπουλο

συμβολικό τίτλο Viva Hate (1988) και βέβαια δεν στερείται ενδιαφέροντος. Δεκάδες είναι οι κυκλοφορίες δίσκων και σινγκλ μέσα στη δεκαετία του ’90, καθώς επίσης και οι –άλλοτε φημολογούμενες, άλλοτε υπαρκτές– διαμάχες με καλλιτέχνες τόσο της ποπ μουσικής, όπως η Μαντόνα και ο Τζορτζ Μάικλ, όσο και της ίδιας της εναλλακτικής σκηνής με την οποία σχετίζεται, όπως ο Ρόμπερτ Σμιθ των Cure, αλλά και η siouxsie sioux, με την οποία συνεργάζονται το 1994 στο ντουέτο «interlude». Δεν παραλείπει φυσικά να κάνει γνωστές τις επίσης αρνητικές απόψεις του για διάφορα πολιτικά πρόσωπα, μεταξύ των οποίων η Μάργκαρετ Θάτσερ, ο Τόνι Μπλερ, ο Τζορτζ Μπους, και ο Ντέιβιντ Κάμερον, καθώς και για σύσσωμη τη βρετανική βασιλική οικογένεια. Στο μεταξύ, γίνεται συχνότατα στόχος των επικριτών του, με επιθέσεις που αφορούν στις ασαφείς σεξουαλικές του προτιμήσεις, αλλά και στις υποτιθέμενες ρατσιστικές αντιλήψεις που προωθούν τραγούδια από την πρώτη περίοδο της σόλο δισκογραφίας του, όπως τα «Bengali in Platforms» και «National Front Disco». Σήμερα, ο Μόρισεϊ είναι ένας στιχουργός και ερμηνευτής που, με το δικό του ξεχωριστό τρόπο, μπλέκει τη μελαγχολία με την πολιτική. Στη συναυλία του στην Αθήνα ακούσαμε τραγούδια του που υμνούν τον ανεκπλήρωτο έρωτα («ι Know it’s Over», «let Me Kiss You», «last Night i Dreamt That somebody loved Me») αλλά κι αυτά που έχουν ξεκάθαρα πολιτικό ή επικριτικό ύφος («Meat is Murder», «scandinavia», «Maladjusted»). Ο Μόρισεϊ είναι αναμφίβολα κάτι παραπάνω από ένα ακόμα ροκ ή ποπ είδωλο. Η φωνή του, οι στίχοι του και η εκρηκτική του προσωπικότητα που ξεδιπλώνεται όλα αυτά τα χρόνια μέσα από δίσκους, βιβλία, συνεντεύξεις και από τα –συχνά αμφιλεγόμενα– σχόλια που κάνει κατά καιρούς είναι αρκετά για να αποδείξουν του λόγου το αληθές. Ότι, δηλαδή, ο Μόρισεϊ είναι ένα μοναδικό, ξεχωριστό, δικό του κεφάλαιο στην ιστορία της ποπ μουσικής – κάτι που το επιβεβαίωσαν ακόμα μια φορά όσοι φίλοι του βρέθηκαν στο Λυκαβηττό, ιδρώνοντας μαζί του. s

ΣXOΛIA

Alegría Δέκα εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν ήδη παρακολουθήσει την Alegría, την εμβληματική παράσταση του Τσίρκου του Ήλιου. Ήρθε κι η σειρά μας! Από τις 3 έως τις 9 Σεπτεμβρίου στο Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο Αθηνών (ΟΑΚΑ) το διάσημο τσίρκο θα παρουσιάσει την κλασική παράσταση Alegría, αγαλλίαση, δηλαδή, και χαρά ως αντίδοτο στη θλίψη. Άνθρωποι πετούν στον αέρα αψηφώντας τους νόμους της βαρύτητας, συνδυάζουν τις καλαίσθητες δημιουργικές τους εκφράσεις με τη δύναμη, την ταχύτητα, την επιδεξιότητα και την τόλμη, δομώντας ένα εξαιρετικό μείγμα μεγάλων αθλητικών και καλλιτεχνικών επιτευγμάτων. Οι παραστάσεις του τσίρκου έχουν χαρακτηριστεί ως «το μεγαλύτερο θέαμα στον κόσμο». Δεν είναι τυχαίο ότι στην ομάδα της Alegría ανήκουν εκτός από καλλιτέχνες ακόμα και πρωταθλητές και ολυμπιονίκες. Η μάχη του παλιού με το νέο, όπου τελικά οι νέες δυνάμεις ανατρέπουν το παλιό καθεστώς. Μάλιστα, η παλιά γενιά της αριστοκρατίας φοράει κοστούμια πουλιών και έχει μεγάλους γοφούς, ενώ οι περφόρμερ που υποδύονται τους νέους συναποτελούν το σχήμα Power Track και κάνουν απίθανες ακροβασίες (ο Χορός των Μαχαιριών της Φωτιάς κόβει την ανάσα). Μια πανδαισία χορού, μουσικής, ένα υβρίδιο μεταξύ παραδοσιακού τσίρκου και θεάτρου.

AναμEνοντασ το υπερθEαμα τάσος μαραγκός

ο Aνθρωποσ πiσω απo το κoμικσ Οι άνθρωποι πριν απ’ τα κέρδη, δεν λέει το γνωστό ηρωικό σύνθημα του πολιτικού ακτιβισμού; Το λέει. Γιατί, λοιπόν, να μην πούμε κι εμείς ένα ακόμα πιο ηρωικό, γιατί δηλαδή να μην αναζητήσουμε τον άνθρωπο πίσω από το φετινό κόμικς που δημοσίευσε η εφ; Ο άνθρωπος αυτός, λοιπόν, ονομάζεται Τάσος Μαραγκός, Tasmar για τους γνώστες της δουλειάς του, και έχει γεννηθεί στη Σύρο το 1977. Η ενασχόληση του με τα κόμικς άρχισε το 1998 όταν πήγε στη Θεσσαλονίκη για να σπουδάσει γραφιστική. Το 2004 αυτοεκδίδει το fanzine, bigBANG! το οποίο βραβεύεται με Comicdom Award ως το καλύτερο ελληνικό fanzine για τις χρονιές 2005 και 2006. Μετά το 2007 το bigBANG! εκδίδεται πλέον από την Ένατη Διάσταση. Το 2007 εκδίδει, πάλι μόνος του, το τεύχος 0 του Krak komiks. Το πρώτο τεύχος κυκλοφορεί από τη giganto Books. Το τρίτο τεύχος του Krak komiks διακρίθηκε και με Comicdom Award για καλύτερο εξώφυλλο το 2009 και το 2010 το τέταρτο τεύχος ως το καλύτερο κόμικς της περασμένης χρονιάς. Από το έκτο τεύχος και μετά το Krak komiks εκδίδεται πλέον από την εκδοτική Jemma Press. Τον Δεκέμβριο του 2010 κυκλοφορεί με την Jemma press και το άλμπουμ Super Condom. Κόμικς και γελοιογραφίες του έχουν δημοσιευθεί στα περιοδικα 9, Γαλέρα και σε πολλά ακόμα. Τελευταία δημοσιεύει καθημερινά στο website, socomic.gr, το κόμικςστριπ Όλα είναι Κόμικξς!. Τα τελευταία 8 χρόνια ζούσε στη Θεσσαλονίκη όπου δίδασκε κόμικς και σκίτσαρε σε χαρτιά και τοίχους. Από τον Σεπτέμβριο του 2012 είπε να μετακομίσει στο Βερολίνο σε αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης. s

ΣXOΛIA

[26 IOYΛIOY 2012] #32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 9

© Χάρης Ακριβιάδης

37 XPONIA META Δύο στιγμιότυπα από το μαγικό βράδυ της 21ης Iουλίου στους Δελφούς. Πάνω: H Όλια Λαζαρίδου απαγγέλλει Oρφικούς ύμνους, συνοδευόμενη από τον κλαρινετίστα Διονύση Γραμμένο. Kάτω: H σοπράνο Λένια Zαφειροπούλου και το Nέο Eλληνικό Kουαρτέτο αποδίδουν τις Πέντε Eλληνικές Δημοτικές Mελωδίες του Mωρίς Pαβέλ.

το βρAδυ που

ξαναζωντAνεψε το θEατρο των δελΦων Ύστερα από 37 χρόνια σιωπή, το Αρχαίο Θέατρο των Δελφών άνοιξε το Σάββατο 21 ιουλίου με πρωτοβουλία του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, για μία μοναδική παράσταση που εντάχθηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Από τον Τηλέμαχο Αναγνώστου

Σ

ουρούπωνε. Οι εννιακόσιοι περίπου θεατές διέσχισαν τον αρχαιολογικό χώρο και κάθισαν στο κοίλο του θεάτρου που βλέπει το ιερό του Απόλλωνος. Ήταν μια βραδιά που την ανέμεναν πολλοί. Το Αρχαίο Θέατρο των Δελφών άνοιγε για μία και μοναδική παράσταση πριν κλείσει για το κοινό, προκειμένου να γίνουν απολύτως αναγκαίες εργασίες συντήρησης, αποκατάστασης και ανάδειξης του μνημείου. Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα αποζημίωσε με το παραπάνω τους επισκέπτες της βραδιάς. Τη βραδιά άνοιξε η σοπράνο Λένια Ζαφειροπούλου και το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο με τις Πέντε Ελληνικές Δημοτικές Μελωδίες του Μωρίς Ραβέλ, σε μεταγραφή για φωνή και κουαρτέτο εγχόρδων του Φίλιππου Τσαλαχούρη. Η ηρεμία της βραδιάς επέτρεψε στην ερμηνεύτρια να τραγουδήσει υποβλητικά, χωρίς μικρόφωνο. Ακολούθησαν τα δύο πρώτα μέρη από το Κουιντέτο με Κλαρινέτο του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ με τον κλαρινετίστα Διονύση Γραμμένο και πέντε Ελληνικοί χοροί του Νίκου Σκαλκώτα. Αλλά το πρόγραμμα δεν περιελάμβανε μόνο μουσική. Η μετάβαση στο θεατρικό μέρος της βραδιάς έγινε με σβηστά τα φώτα του θεάτρου και με μια μουσικοθεατρική γέφυρα. Αθέατη από το κοινό, στο πίσω μέρος της σκηνής, η Λυδία Κονιόρδου τραγούδησε σε ύφος παραδοσιακού μοιρολογιού στίχους από τη Μήδεια του Ευριπίδη. Η φυσική ένταση της φωνής που αντιλαλούσε ώς πέρα στους βράχους του Παρνασσού και η δύναμη του συναισθήματος, έδιναν μια ιδέα για το πώς γεννήθηκε στην

Ευρώπη το όραμα του μουσικού θεάτρου, με πρότυπο τον τραγουδισμένο λόγο της αρχαίας τραγωδίας. Με αυτό το ευρωπαϊκό όραμα για τον αρχαιοελληνικό κόσμο, συνέχισε πολύ συγκινητικά τη βραδιά ο σκηνοθέτης Βασίλης Παπαβασιλείου, διαβάζοντας αποσπάσματα από το εκτενές ποίημα του Φρήντριχ Χαίλντερλιν Άρτος και Οίνος. Η παράσταση συνεχίστηκε με τον Πρόλογο από την Ιφιγένεια εν Ταύροις του Ευριπίδη (Λυδία Κονιόρδου), ένα χορικό από τον Αγαμέμνονα του Αισχύλου (Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου) και τον περίφημο Άγγελο από τους Πέρσες του Αισχύλου, για την απροσδόκητη νίκη των Ελλήνων στη ναυμαχία της Σαλαμίνας (Γιάννης Βογιατζής). Συνοδευόμενη από τον Διονύση Γραμμένο, η Όλια Λαζαρίδου επανέφερε την κατανυκτική νυχτερινή ατμόσφαιρα με δύο Ορφικούς ύμνους. Εκπληκτική ήταν η στυλιστική συγγένεια των ποιημάτων αυτών με ύμνους και εγκώμια της βυζαντινής υμνογραφίας. Για μια ακόμη φορά, ο θεατής είχε μια φευγαλέα αίσθηση για την ενότητα του ελληνικού πολιτισμού ανά τους αιώνες. Η βραδιά συνεχίστηκε πολύ δραματικά, με τους τελικούς μονολόγους από τον Ηρακλή Μαινόμενο του Ευριπίδη (Νίκος Καραθάνος) και την Αντιγόνη του Σοφοκλή (Ελένη Κοκκίδου). Μετά τους τελευταίους σπαρακτικούς στίχους της Αντιγόνης, με τη συνοδεία του τσελίστα Άγγελου Λιακάκη, η παράσταση έκλεισε ελαφρά και σκωπτικά με τη Ρένη Πιττακή και μ’ ένα μονόλογο από τους Όρνιθες του Αριστοφάνη. Η μικρή μελωδία που τραγουδήθηκε στο τέλος από όλους τους ηθοποιούς ανήκε φυσικά στον Μάνο Χατζιδάκι και την τελευταία

λέξη είχε ο Άγγελος Σικελιανός, που αναβίωσε πρώτος το θέατρο των Δελφών μετά την αρχαιότητα με τις Δελφικές Γιορτές του 1927. Η τελευταία κανονική παράσταση που δόθηκε στο Αρχαίο Θέατρο Δελφών ήταν το 1975 και η Λυδία Κονιόρδου μετείχε και σ’ εκείνη. «Πριν γεννηθείτε όλοι σας, το 1957, έπαιξα σ’ αυτό το θέατρο» είπε ο Γιάννης Βογιατζής, που συγκίνησε όλους τους παρευρισκομένους με το πάθος του για τη διάσωση και την προβολή του ελληνικού πολιτισμού: «Πρωταρχικό για να ζήσουμε ως σώματα είναι να θρέψουμε την ψυχή μας. Και την τροφή αυτή μας την έδωσαν πλουσιοπάροχα και γενναιόδωρα οι αρχαίοι συγγραφείς» είπε. Όσο για τη Ρένη Πιττακή, είχε λάβει μέρος στο χορό των ιστορικών Ορνίθων του Θεάτρου Τέχνης, σε μια εξαιρετική αναβίωση της παράστασης, το 1968. Το αρχαίο θέατρο Δελφών είχε ανοίξει ξανά ακόμα μια φορά, το 1992, αλλά μόνο για τα μέλη της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής και τις οικογένειές τους, με ευκαιρία την επέτειο των 100 χρόνων από την έναρξη της ανασκαφής στο χώρο. Ο μουσικός Γιώργος Δεμερτζής θύμισε επίσης ότι ο Δημήτρης Μητρόπουλος είχε εμφανιστεί εκεί το Σεπτέμβριο του 1937, παρουσιάζοντας τη Δεύτερη και την Πέμπτη Συμφωνία του Μπετόβεν. υπενθυμίζεται, τέλος, ότι το αρχαίο θέατρο των Δελφών βρίσκεται εντός του ιερού του Πυθίου Απόλλωνος και για την αναστύλωσή του έχει εκπονηθεί μελέτη αποκατάστασης σε συνεργασία με το «Διάζωμα». Το έργο έχει ενταχθεί στο ΕΣΠΑ με προϋπολογισμό 1.300.000 ευρώ. s

ΠOZAPOYME...

O Λευτέρης Bογιατζής με τον Φανερούλη, το γάτο του.

info Εθνικό Θέατρο - Λευτέρης Βογιατζής Αμφιτρύων Μολιέρου Ο Δίας ερωτευμένος με τη Αλκμήνη, σύζυγο του Αμφιτρύωνα, εκμεταλλεύεται την ευκαιρία της απουσίας του Αμφιτρύωνα στη μάχη και παίρνει τη μορφή του για να χαρεί τον έρωτά του μαζί της. Ο Ερμής με τη σειρά του, μεταμορφώνεται στον Σωσία, τον υπηρέτη του Αμφιτρύωνα και, όταν εκείνος επιστρέφει από τη μάχη, ξεκινά μια σειρά ευτράπελων παρεξηγήσεων. Παίζουν: Αμαλία Μουτούση, Γιώργος Γάλλος, Νίκος Κουρής, Δημήτρης Ήμελλος, Χρήστος Λούλης, Εύη Σαουλίδου, Στεφανία Γουλιώτη. Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 4-5 Αυγούστου, 21:00 Εισιτήρια: 50€ (ViP), 40€ (Ζώνη Α), 20€ (Ζώνη Β), 13€ (Φοιτητικό - Ζώνη Β, Άνω Διάζωμα, ΑΜΕΑ)

Προσοχή! Nέα ημερομηνία: Σάββατο 4 και Κυριακή 5 Αυγούστου!

Λευτέρης Βογιατζής

“εκτιμω οσουσ ξερουν το παρελθον αντι να το κλωτσανε” Όταν πρωτοέπαιξε Mολιέρο έχανε τα λόγια, γι’ αυτό αποφάσισε να βρει τι δεν πήγαινε καλά – και μπήκε για τα καλά στα κείμενα του σπουδαίου Γάλλου. Aλλά πώς ανεβαίνει ο Aμφιτρύωνας στην Eπίδαυρο; Mήπως με αναφορές στην κομέντια ντελ’ άρτε; Kάπως έτσι, με δημιουργικές ωσμώσεις, προχώρησε στο θέατρο ο Λευτέρης Bογιατζής. Πατώντας στέρεα στο παρελθόν, στους ιστορικούς βάρδους. Aφομοιώνοντας την παράδοση, επενδύοντας στη βαθιά γνώση – και φυσικά περιφρονώντας την εντυπωσιοθηρική «αποδόμηση». Από τη Βένα Γεωργακοπούλου Φωτογραφία: Bίκυ Γεωργοπούλου

E

να γαϊτανάκι στο κέντρο της Επιδαύρου, ηθοποιοί που θυμίζουν τα πορσελάνινα αγαλματάκια που είχαν οι γονείς μας στις εταζέρες, ξυλοπόδαρα, θεατρικές αυλαίες, αλλά και προσομοιώσεις αρχαίων ερειπίων. ιδού ένα μικρό μόνο μέρος του οπλοστασίου με το οποίο ο Λευτέρης Βογιατζής ξανακατεβαίνει στην ορχήστρα της Επιδαύρου για τρίτη φορά, μετά τους Πέρσες και την Αντιγόνη. Αλλά αυτή τη φορά, η πιο αναμενόμενη, ίσως, παράσταση των φετινών Επιδαυρίων, η δεύτερη καλοκαιρινή παραγωγή του Εθνικού μας Θεάτρου, δεν θα δοκιμάσει τη σκηνοθετική δεινότητα του Βογιατζή στους αρχαίους μας ποιητές –συνηθισμένους εδώ κι αιώνες να κρατάνε το κοίλο στη χούφτα τους–, αλλά σ’ έναν Γάλλο, πιο κοντινό μας, αλλά ταυτόχρονα και τόσο μακρινό μας: τον Μολιέρο. Ο Σαίξπηρ μπήκε στην Επίδαυρο, ο Ρακίνας μπήκε κι αυτός, ακόμα κι ο Μπέκετ. Γιατί, λοιπόν, όχι και ο Ζαν-Μπατίστ Ποκελέν (1622-1673); Άλλωστε, μέσα από κάτι δικούς μας ήρωες, τον Δία και τον Ερμή, θα γειτνιάσει για πρώτη φορά με τα αρχαία μας αυτός που κάποτε διασκέδαζε, αλλά και δούλευε ψιλό γαζί, τον Βασιλιά ‘Ηλιο. Στον Αμφιτρύωνα, ο Μολιέρος μάς διηγείται πώς συνελήφθη ο ημίθεος Ηρακλής, γιος του Δία, στη μήτρα της Αλκμήνης, πιστής και ερωτευμένης κατά τ’ άλλα συζύγου του ήρωα, ο οποίος και βάφτισε την κωμωδία: με μια πλεκτάνη, παλιά τέχνη κόσκινο του νεφεληγερέτη. Ο Δίας παίρνει τη μορφή του Αμφιτρύωνα, που λείπει στη μάχη, ο Ερμής, για να βάλει ένα χεράκι, παίρνει τη μορφή του Σωσία, υπηρέτη του Αμφιτρύωνα, και το αγαπημένο ζευγάρι εξαπατάται οικτρά. Πάλι καλά που τους μένει πεσκέσι ο Ηρακλής, που πνίγει και τα φίδια.

ΘEATPO

Είναι η τρίτη κωμωδία του Μολιέρου που σκηνοθετεί ο Λευτέρης Βογιατζής, κι ας μην πρωταγωνιστεί, όπως στις προηγούμενες. Αυτό σημαίνει πως έχει πολλά να μας πει.

Θυμάστε ποιος ήταν ο πρώτος Μολιέρος που είδατε στο θέατρο; Δεν είμαι σίγουρος. Αλλά μάλλον στο Εθνικό θα ήταν, κάποιος Φιλάργυρος ή Κατά φαντασίαν ασθενής με τον Νέζερ. Δεν καταλάβαινα και πολλά, γιατί δεν ήμουνα κι απ’ τα παιδιά-θαύματα που αμέσως επικοινωνούσαν με το λόγο. Με Μολιέρο, πάντως, στον Ταρτούφο του Σπύρου Ευαγγελάτου, κάνατε το 1978 μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες σας ως ηθοποιός. Και ήταν κι ο πρώτος Μολιέρος της καριέρας σας. Ναι, αλλά τι περιπέτεια! Γιατί είχα, θυμάμαι, μια τεράστια δυσκολία με τα λόγια μου. Κι ο ρόλος είναι ο λόγος, δεν θέλω πια ν’ ακούω αυτές τις αηδίες περί σωματικού θεάτρου σε αντιπαράθεση με το θέατρο του λόγου, λες κι η κίνηση και ο λόγος είναι χωριστά πράγματα. Έχω δει ηθοποιό ακίνητο να είναι σαν θάλασσα που σε κουνάει, με τον τρόπο που χρησιμοποιούσε το χώρο… Λοιπόν, στον Ταρτούφο δεν μπορούσα να θυμηθώ τα λόγια μου καθόλου. Πήγαινα στον Σπύρο και του ’λεγα: «Νιώθω τις λέξεις σαν πέτρες που φεύγουν από τρύπιο παντελόνι». Αφού η καημένη η Λήδα, έγκυος τότε στην Κατερίνα, αγωνιούσε πάνω στη σκηνή γιατί ήξερε τα σημεία που κόλλαγα. Μετά απ’ όλα αυτά, θα φανταζόταν κανείς ότι η σχέση σας με τον Μολιέρο θα τελείωνε οριστικά και αμετάκλητα. Όχι, βέβαια! Μου έμεινε η περιέργεια γιατί ξέχναγα τα λόγια μου. Κι άρχισα να

παίρνω από το Γαλλικό ινστιτούτο κασέτες με μολιερικές παραστάσεις και άκουγα τα κείμενα στο πρωτότυπο με τα λίγα γαλλικά που ήξερα από το γυμνάσιο. Και τότε ξέχασα ότι ξέχναγα! Έπαψε, δηλαδή, να μ’ ενδιαφέρει να καταλάβω το λόγο. Γιατί ανακάλυψα κάτι άλλο, που δεν μπορώ να το μοιραστώ με τους γνώστες του Μολιέρου, γιατί θα γελάσουν Αλλά, εντάξει, θα το πω: έμεινα έκθαμβος που αυτό το «χοντροκομμένο» θέατρο είχε ως εκφραστική του ύλη μια γλώσσα δαντελένια. Αυτή η τόσο γοητευτική αντίφαση με τρέλανε. Έλεγα ότι ούτε οι Γάλλοι δεν θα μπορούν να τα παίξουν αυτά τα έργα, γιατί κι αυτοί ηθοποιοί είναι, πώς θα γίνουν αέρας; Γιατί εγώ έναν αέρα ένιωθα στον Μολιέρο, μια ευφυΐα και, βέβαια, μια πλάκα, αλλά ποτέ κωμική. Το γέλιο μπορούσε να προκύψει, αλλά όχι να προκληθεί, παρόλο που ο Μολιέρος ήταν κι ένας μέγας κωμικός ηθοποιός. Εκείνη την εποχή βλεπόμουνα πολύ με τον Χορν, που είχε παίξει και τον Δία στον Αμφιτρύωνα του Ροντήρη, το 1948. Και του ’λεγα: «Μα πρέπει οπωσδήποτε να παίξετε τον Μισάνθρωπο». Θα ήταν θεϊκός! Και απαντούσε ο Χορν: «Εγώ, παιδί μου, έπαιξα Δον Ζουάν και δεν μιλιόταν η μετάφραση. Κοίταξέ την – μιλιέται;» Τώρα τον προδίδω λίγο, του Πρεβελάκη ήταν η μετάφραση. Και άρχιζε ν’ απαγγέλλει απέξω το γαλλικό κείμενο. Και του κάνω το μεγάλο ερώτημα: «Γιατί δεν παραγγέλνετε, κύριε Χορν, μια καινούργια μετάφραση;» Πέντε λεπτά με κοίταγε. Έτσι ήταν οι παλιοί, δεν τους πέρναγε απ’ το μυαλό ν’ αρνηθούν τον Πρεβελάκη. Αυτό που προτείνατε στον Χορν τελικά το κάνατε εσείς. Αναθέσατε στη Χρύσα Προκοπάκη μια νέα μετάφραση του Μισάνθρωπου για την παράσταση του 1996 στο δικό σας πια

θέατρο. Τι σας τράβαγε τόσο πολύ σ’ αυτό ειδικά το έργο; Το μυστήριο του ήθους του κεντρικού ήρωα. Ενός ανθρώπου, που ζει σε μια κοινωνία σαν να βρίσκεται έξω απ’ αυτή. Εντάξει, το λέω τώρα επιφανειακά, γιατί υπάρχουν πολύ περισσότερα υπόγεια ρεύματα στον ήρωα… Πρότεινα στη Χρύσα [Προκοπάκη] να μεταφράσει το έργο και άρχισε μαζί της μια μακριά μολιερική περιπέτεια. Εγώ με τα λεξικά στο χέρι. Ήταν τέτοια η έμφυτη αίσθησή μου, που μπορούσα να λέω: «Εδώ νομίζω ότι αυτό χρειάζεται». Μετά, παρήγγειλαν στη Χρύσα έναν Μολιέρο, κι αυτή διάλεξε το Σχολείο των γυναικών. «Βάλ’ το μπρος κανονικά», της λέω, «μ’ ενδιαφέρει πολύ». Έτσι μπήκα μέσα στον Μολιέρο. Το Σχολείο των γυναικών (2004) είναι μια από τις καλύτερες δουλειές σας. Κι εγώ το πιστεύω αυτό. Δούλευα, θυμάμαι, τότε με τον Γιώργο Σκεύα πάνω στην Ήμερη του Ντοστογιέφσκι και είμαστε στο σπίτι του στα Καμμένα Βούρλα. Είχαν φτιάξει μπροστά έναν απ’ αυτούς τους παλιούς δρόμους με τα φανάρια και δυο παιδάκια κάνανε ποδήλατο. Αυτό ήταν. Από κει ξεκίνησε το Σχολείο των γυναικών. Μετά πήγα σε μια ταινία του Τατί, μετά κάπου αλλού… Πάντα με μια ελαφράδα, που δεν μ’ έκανε, όμως, να χάσω τη σκοτεινιά του έργου. Ίσως θα ’πρεπε να κάνω κάποτε και τον Φιλάργυρο ή τον Κατά φαντασία ασθενή. Μα δεν είναι ρόλοι χιλιοπαιγμένοι, μ’ ένα τεράστιο βάρος από κλισέ; Θα ’λεγα ότι σας έλκουν πιο άγνωστα έργα του Μολιέρου. Μα εγώ δεν είμαι ένας ηθοποιός που παίζει Μολιέρο καλλιεργώντας τα κωμικά του στοιχεία. Αν βγει κωμωδία, εντάξει. Στο Σχολείο γυναικών γινόταν

[26 IOYΛIOY 2012] #32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 13

ΓAΪTANAKI Σκηνή από πρόβα του Aμφιτρύωνα. Στο κέντρο της ορχήστρας θα βρίσκεται ένα γαϊτανάκι. Στο βάθος, θα βρίσκεται μια αυλαία, απλή, ώστε αν φωτιστεί από πίσω της να φαίνονται τα αρχαία. Kαι θα παίζει η Eθνική Eλλάδος των ηθοποιών.

Δεν το χρησιμοποιώ καθόλου. Ο Δίας (ο Κουρής) έχει μακριά μαλλιά, ο Αμφιτρύωνας (ο Γάλλος) κοντά. Και, μάλιστα, γίνεται και μια πλάκα πάνω σ’ αυτή τη διαφορά, γιατί ο Λούλης (Ερμής) είναι πιο ψηλός από τον Ήμελλο (Σωσία). Παλιά, ειδικά στη Γαλλία, νομίζω ότι προσπαθούσαν στις παραστάσεις του Αμφιτρύωνα να υπάρχει μια κάποια ψευδαίσθηση ομοιότητας ανάμεσα στους ηθοποιούς.

χαμός από τα γέλια. Δεν το προκαλούσα, όμως. Θα πρέπει να παραδεχθείτε, πάντως, ότι έχετε ένα μεγάλο και γνήσιο κωμικό ταλέντο. Μας κάνετε πολύ εύκολα να γελάμε. Ναι, έχω. Αλλά δεν το χρησιμοποιώ. Δεν το έχεις πάρει χαμπάρι; Επομένως, μπορεί να είναι πάντα φρέσκο. Αλλά είναι και το παράπονό μου, με την έννοια ότι θα μπορούσα να έχω κάνει διάφορα κωμικά και να έχω λεφτά… Με τον τρίτο Μολιέρο νομίζω ότι δικαιούμεθα πια να πούμε ότι είναι ένας από τους πιο αγαπημένους σας συγγραφείς. Δεν θα ’λεγα ποτέ «μου αρέσει ο Μολιέρος», γιατί αν το πω κλείνομαι, δεν αισθάνομαι καλά. Θέλω να του αρέσω κι εγώ. Κοίτα, εγώ ξεκίνησα σαν κάποιος αρκετά επιμελής, που είχε την ανάγκη να πληροφορεί και τον εαυτό του και τους άλλους μέσα από διάφορα κείμενα. Σιγά σιγά, με το πέρασμα των χρόνων, έφτασα στην αντίθετη μεριά. Διαβάζω, δηλαδή, διάφορα κείμενα μόνο αφού ανέβει η παράσταση. Έχω ανάγκη την αίσθηση της φρεσκάδας, έχω ανάγκη ακόμα και τα λάθη, που μπορώ να κάνω. Ίσως έπρεπε να ωριμάσω λίγο για να το καταλάβω, για να πω «Θα το κάνω αυτό χωρίς να πληροφορηθώ από τα πριν τίποτα». Δεν διαβάζω πια σχεδόν τίποτα πριν την παράσταση. Το γαϊτανάκι που χρησιμοποιείτε στον Αμφιτρύωνα παραπέμπει στο γαϊτανάκι των παρεξηγήσεων, των μεταμορφώσεων; Σε όλα αυτά μαζί, στο γαϊτανάκι της αν-

θρώπινης φύσης. Ήταν η πρώτη εικόνα που ήρθε στο μυαλό μου. Θα βρίσκεται στο κέντρο της ορχήστρας και στο βάθος θα υπάρχει μια αυλαία, απλή, από πολύ λεπτό ύφασμα, ώστε αν φωτιστεί από πίσω να φαίνονται όλα τα αρχαία. Φτιάξαμε επίσης μια προσομοίωση των αρχαίων, ώστε να μπορούν να κυκλοφορούν ανάμεσά τους οι ηθοποιοί. Για παράδειγμα, στο τέλος, ο Δίας ανεβαίνει σε μια κολώνα. Προλάβατε να δείτε γαϊτανάκι; Μια φορά μόνο, πολύ μικρός στην Καλλιθέα. Κι αυτό που θυμάμαι είναι ότι ένιωσα τρόμο την ώρα που χόρευαν γύρω του και το έπλεκαν οι μασκαράδες. Είχε κάτι το άγριο. Και ήταν και εισαγόμενο εξ Ιταλίας, αν δεν κάνω λάθος. Γι’ αυτό κι από το γαϊτανάκι ο νους μου πήγε αμέσως στην κομέντια ντελ’ άρτε. Μη φαντάζεσαι τίποτα πολύ εμφανές – νύξεις μόνο μου γεννήθηκαν για την παράσταση, γιατί δεν είμαι και ειδικός. Η κομέντια είναι κάτι πολύ μακρινό και υπέροχα θαυμαστό. Αλλά επειδή ο Μολιέρος είχε μεγάλη σχέση με τους ιταλούς της κομέντια –μοιραζόταν κι ένα θέατρο μαζί τους–, τον φαντάζομαι να κοιτάζει κλεφτά από τις κουίντες και να μαθαίνει. Από την κομέντια αγαπώ επίσης πολύ την οικογένεια Πουλτσινέλα, με τις χιλιάδες παιδάκια και ανιψάκια. Κάθισα και είδα και δυο-τρεις παλιές ιταλικές ταινίες που μου βρήκε ο Γιάννης Ζουμπουλάκης του Βήματος. Όλα αυτά τα στοιχεία μού έδιναν ώθηση, προχώραγε μέσα μου η παράσταση. Το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου δεν

14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #32 [26 IOYΛIOY 2012]

έπαιξε ρόλο στο στήσιμο, στη σκηνοθεσία; Όταν μου πρότεινε ο Γιάννης [σ.σ. Χουβαρδάς] το αρχαίο θέατρο, στην αρχή τρόμαξα. Δεν έχει ξαναπαιχτεί Μολιέρος σε τόσο μεγάλο χώρο. Αλλά ξαφνικά σκέφτηκα: «Επίδαυρος; Μα έχουμε ένα σωρό αναπαραστάσεις της εποχής, όπου οι θίασοι της κομέντια στήνουν τα θεάματά τους, αντί για το κάρο, πάνω σε αρχαία ερείπια!» Κάπως έτσι σιγουρεύτηκα λίγο. Γιατί αυτό που μου αρέσει σε μια θεατρική λειτουργία, ακόμα κι αν αποτύχει, είναι να εξελίσσεται. Να ξεκινάς από κάπου, κι εκεί που φτάνεις να μην έχει μείνει τίποτα από τις αρχικές σου σκέψεις. Ποιο θα λέγατε πως είναι το θέμα του Αμφιτρύωνα; Είναι πολλά τα θέματα. Το μεγαλύτερο είναι, όμως, αυτό που θίγεται μέσω του Σωσία (τι ρόλος! Πώς θα ’θελα να τον παίξω!). Το θέμα της ύπαρξης, του εγώ, της ταυτότητας. Ο Ερμής, που σιχαίνεται τον Σωσία γιατί τον θεωρεί άσχημο, για να βοηθήσει τον Δία στην πλεκτάνη του, παίρνει τη θέση του δούλου του Αμφιτρύωνα. Και του κάνει μια σαδιστική πλάκα. Έχουμε, δηλαδή, έναν απλό άνθρωπο, τον Σωσία, που τα παιχνίδια της εξουσίας τον φέρνουν στη δυσάρεστη θέση σιγά σιγά να πιστέψει ότι είναι δύο άνθρωποι. Τι βαθιά υπαρξιακό και φιλοσοφικό θέμα. Μόνο ένας μεγάλος ποιητής σαν τον Μολιέρο θα μπορούσε να το θέσει μ’ αυτόν τον τρόπο. Ας κάνουμε μια μικρή παρένθεση. Το θέμα της ομοιότητας Δία-Αμφιτρύωνα και Σωσία-Ερμή πώς περνάει στην παράσταση;

Τα υπόλοιπα θέματα του έργου; υπάρχει, φυσικά, το θέμα της εξουσίας των θεών, που είναι τελείως ίδια με τη βασιλική. Είναι σαφής η αναφορά του Μολιέρου στα ανάκτορα και τον Βασιλιά Ήλιο. Ακόμα και στην ερωτική του ζωή. Ήταν η εποχή που ο Λουδοβίκος 14ος τα είχε με τη μαντάμ ντε Μεντενόν. Λέγεται ότι, ενώ στον βασιλιά άρεσε πολύ η παράσταση, που έγινε και μεγάλη επιτυχία, ο σύζυγος της ερωμένης του έγινε έξαλλος, αλλά δεν μπορούσε να κάνει και τίποτα. Ο Μολιέρος, όμως, επειδή ήταν και πολύ έξυπνος, την ίδια στιγμή που τρελαίνει τον Λουδοβίκο στις μπηχτές, του κάνει και μεγάλη χάρη. Γιατί τον εξομοιώνει με τον Δία. Και ο έρωτας; Δεν είναι ο Αμφιτρύωνας μια κωμωδία για τις στρατηγικές και τα πάθη του έρωτα; Φυσικά, γιατί μέσα από την πλεκτάνη του Δία μπαίνει σε δοκιμασία ένας μεγάλος έρωτας. Ο Αμφιτρύωνας με την Αλκμήνη ήταν νιόπαντροι και πάνω στις γλύκες. Απ’ αυτό το μεγάλο ερωτικό πάθος επωφελείται ο Δίας και πετυχαίνει ευκολότερα τον στόχο του να κοιμηθεί μαζί της. Κι εδώ θα ’λεγα ότι ο Μολιέρος βάζει κι ένα ακόμα θέμα: τα συμπλέγματα. Πιστεύω βαθιά ότι ο Δίας του είναι ένας εντελώς συμπλεγματικός τύπος. Για παράδειγμα, πιστεύει ότι ξύπνησε στην Αλκμήνη κάτι πολύ ερωτικό, και λέει «θ’ αφήσω τώρα αυτό που της χάρισα να το εκμεταλλευτεί ο σύζυγος;» Δεν βλέπω να τον συμπαθείτε ούτε εσείς τον Δία. Στο τέλος τον είδα σαν τον Θεό της Παλιάς Διαθήκης. Η σκηνή που λέει στον Αμφιτρύωνα ότι είναι τιμητικό γι’ αυτόν που ο βασιλιάς των θεών τού πήδηξε τη γυναίκα θέλω να δουλευτεί σχεδόν με κακία. Με αγριότητα. Δεν είναι τρομερό; Έχω βάλει τον Αμφιτρύωνα ν’ ακούει για τον γιο, τον Ηρακλή, που θα αποκτήσει η γυναίκα του από τον Δία, με την πλάτη γυρισμένη στο κοινό. Σχεδόν να μην ακούει. Κι ενώ οι στρατηγοί φω-

ΘEATPO

Αμαλία Μουτούση - Αλκμήνη

Νίκος Κουρής - Δίας

Χρήστος Λούλης - Ερμής

Δημήτρης Ήμελλος - Σωσίας

Γιώργος Γάλλος - Αμφιτρύωνας

AΣTEiPEYTH ΔYNAMH

BEAuTiFul PEOPlE

ΠAPAΛiΓO TEXNOKPATHΣ

ΠPωTO BPABEiO XOPN

ΠANTA MEΣA Σ’ OΛA

Τελείωσε τη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης, και οφείλει τη μύησή της στην ουσία της θεατρικής πράξης στον Μιχαήλ Μαρμαρινό. Με την ομάδα Διπλούς Έρως πρωταγωνίστησε σε παραστάσεις όπως Camera degli Sposi, Μήδεια, Μήδειας υλικό, Ρομαντισμός, Άμλετ και Ηλέκτρα. Συνεργάστηκε για πρώτη φορά με τον Λευτέρη Βογιατζή στο Με δύναμη από την Κηφισιά του Γ. Διαλεγμένου το 1994 και συνέχισαν στο Καθαροί πια της Σάρα Κέιν το 2001. Σημαντικότερη ίσως στιγμή της συνεργασίας τους, η Αντιγόνη του 2006. Στον κινηματογράφο έχει εμφανιστεί στις ταινίες: Σταγόνα στον ωκεανό της Ελένης Αλεξανδράκη, Δεκαπενταύγουστος του Κωνσταντίνου Γιάνναρη και Χώρα προέλευσης του Σύλλα Τζουμέρκα.

Απόφοιτος της Σχολής Δραματικής Τέχνης του Θεάτρου Εμπρός, πρωταγωνίστησε και στον Γυάλινο κόσμο το 19961999 σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μαυρίκιου. Σταθερός συνεργάτης του Λευτέρη Βογιατζή τα τελευταία χρόνια: Καθαροί πια το 2001, Σε σας που με ακούτε το 2003, Το σχολείο των γυναικών το 2004, Αντιγόνη το 2006.

Mετρά, όμως, και πλήθος συνεργασιών με το θέατρο Αμόρε, το Εθνικό θέατρο, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας, αλλά και το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας. Στον κινηματογράφο έχει εμφανιστεί στις ταινίες: Αυτή η νύχτα μένει, Beautiful People και Τα οπωροφόρα της Αθήνας του Νίκου Παναγιωτόπουλου, Αληθινή ζωή του Πάνου Κούτρα, Όλο το βάρος του κόσμου του Θάνου Αναστόπουλου και Βροχή του Σύλλα Τζουμέρκα.

Σπούδαζε οικονομικά, πριν καταλήξει στη σχολή του Θεάτρου Τέχνης. Με τον Λευτέρη Βογιατζή συναντήθηκαν στην παράσταση Καθαροί πια της Σάρα Κέιν το 2001. Ακολούθησε ο Ίων σε σκηνοθεσία Λυδίας Κονιόρδου, το Ταξίδι μιας μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα απ’ τον Αντώνη Αντύπα, η Ανδρομάχη απ’ τον Δημήτρη Μαυρίκιου για το Εθνικό, ο Clavigo απ’ τον Γιάννη Χουβαρδά, ο Ορφανός του Ζάο απ’ τον Θωμά Μοσχόπουλο στο Αμόρε, το Angels in America απ’ τον Νίκο Μαστοράκη... Mερικές από τις ταινίες στις οποίες συμμετείχε: Λουκουμάδες με μέλι της Όλγας Μαλέα, Delivery του Νίκου Παναγιωτόπουλου, J.A.C.E. του Μενέλου Καραμαγγιώλη, Σκλάβοι στα δεσμά τους του Tώνη Λυκουρέση και Παράδεισος του Παναγιώτη Φαφούτη.

ξεκίνησε σπουδές στη Νομική Σχολή για να μεταπηδήσει σύντομα στο θέατρο. Mε σπουδές στη Mόσχα, έχει συνεργαστεί με τους σημαντικότερους σύγχρονους σκηνοθέτες, ενώ το διάστημα 2001 έως 2007 υπήρξε μέλος της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου υπό τον Στάθη Λιβαθινό. Το 2001 ήταν ο πρώτος που τιμήθηκε με το βραβείο Χορν για την ερμηνεία του στη Φρεναπάτη του Τόνι Κούσνερ. Με τον Λευτέρη Βογιατζή έχει συνεργαστεί στις παραστάσεις: Αντιγόνη, Το ύστατο σήμερα, Τόκος και Πέρσες. Στον κινηματογράφο έχει εμφανιστεί στις ταινίες: Αλιόσα του Θανάση Σκρουμπέλου, Beautiful People και Delivery του Νίκου Παναγιωτόπουλου, Bank Bang του Αργύρη Παπαδημητρόπουλου και Απ’τα κόκκαλα βγαλμένα του Σωτήρη Γκορίτσα.

Είναι απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού και επικαλείται σημαντικές συνεργασίες: Οκτώ γυναίκες απ’ τον Νίκο Καραθάνο, Οιδίπους Τύραννος και Οιδίπους επί Κολωνώ απ’ τον Σωτήρη Χατζάκη, Μήδεια απ’ τον Ανατόλι Βασίλιεφ, Πέρσες απ’ τον Ντίμιτερ Γκότσεφ, Αχαρνής απ’ τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, Τόκος απ’ τον Λευτέρη Βογιατζή και Ηρακλής μαινόμενος από τον Μιχαήλ Μαρμαρινό. Το 2006 έκανε και την πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα από κοινού με τη Σταυρούλα Σιάμου στον Μάκβεθ του Σαίξπηρ, το 2009 συμμετείχε στη σκηνοθετική ομάδα του Φάουστ του Γκαίτε, ενώ το 2010, μαζί με τον φίλο του Γιάννο Περλέγκα, σκηνοθέτησαν και έπαιξαν Ερρίκο Εδουάρδο Ριχάρδο, μια συρραφή έργων του Σαίξπηρ για το Εθνικό Θέατρο.

νάζουν «όλα αυτά είναι αξιοθαύμαστα και τι μεγάλη τιμή», η παράσταση τελειώνει με τη φράση του Σωσία «το καλύτερο απ’ όλα είναι η σιωπή». Η πληγή έχει γίνει, η ρωγμή δεν κλείνει με τίποτα. Πολύ σκοτεινό τέλος. Και τι συγγραφέας, που τολμάει να κάνει κάτι τέτοιο στην εποχή του, επίσημα, μπροστά στον βασιλιά του. Επιμένετε να βρίσκετε σκοτάδι στις κωμωδίες του Μολιέρου. Πώς το εξηγείτε; Είναι κάτι πολύ βαθύ, που έχει σχέση με τη μανία του Μολιέρου να γίνει μεγάλος τραγικός συγγραφέας. Γι’ αυτό βλέπεις αυτές τις σκοτεινές πλευρές στα έργα του, που παλιά δεν τις πρόσεχαν. Έχει γράψει και μια καθαρή τραγωδία, τον Dom Garcie de Navarre, που απέτυχε παταγωδώς, αλλά από την οποία χρησιμοποίησε στίχους παντού: εδώ, στο Σχολείο γυναικών, στον Μισάνθρωπο. Συνέχισε, όμως, μανιωδώς να παίζει ως ηθοποιός σε τραγωδίες άλλων. Και φαίνεται ότι ήταν πολύ κακός, και του το έλεγαν. Έχετε στην παράστασή σας την «πρώτη εθνική», που λέμε, των Ελλή-

ΘEATPO

νων ηθοποιών: Μουτούση, Κουρή, Λούλη, Ήμελλο, Γουλιώτη, Γάλλο, Σαουλίδου. Ναι, το παραδέχομαι. Για το μόνο που στενοχωριέμαι είναι πού δεν υπήρχε πολύς χρόνος, γιατί σ’ αυτή την παράσταση υπάρχει μεγάλη ανάγκη ακρίβειας. Το ’χω πει και στους ηθοποιούς, ότι είναι ανυπεράσπιστοι, παρ’ όλη την προσπάθεια που έχω κάνει εγώ μαζί τους. Θέλω να ακούσω από τους ηθοποιούς πράγματα από το κείμενο που δεν είχα καν φανταστεί από την ανάγνωση και μόνο. Γιατί ξαναγυρνάω πια, όσο μπορώ, σ’ ένα θέατρο που σου επιτρέπει να ψάξεις. Κι αυτό σημαίνει ότι δεν ακολουθείς το κείμενο απόλυτα –όχι με την έννοια της αποδόμησης, που σιχαίνομαι– αλλά ότι ξαναβρίσκεις τη σημασία του. Τι πάει να πει, ας πούμε, ότι η Αλκμήνη είναι «μικρή»; Μπορεί να πάρεις μια ηθοποιό, μικρή και κουκλίτσα και να ’ναι ένα τίποτα. Όταν ο ηθοποιός έχει ωριμότητα, όλο και κάτι περισσότερο θα δρέψεις. Δεν καταλαβαίνω γιατί να στερούνται οι ηθοποιοί ρόλους μέσα από τέτοιες κινηματογραφικές αντιλήψεις. Ο Τζεφιρέλι, για παράδειγμα, που δεν είναι κανένας μεγάλος σκηνοθέτης, μας επέβαλε μια ιουλιέτα πιτσιρίκι. Είναι τόσο

μονότονα συμβατική μια ιουλιέτα 18 χρονών, που δεν μπορείς τίποτα να ψάξεις από την ποίηση του έργου. Έχω σκεφτεί πολλές φορές ότι θα πρέπει να υποφέρετε στο θέατρο, τόσο αυστηρός που είστε. Όχι, είμαι πολύ καλός θεατής, γιατί έχω βρει διαδρόμους παρακολούθησης και εκτίμησης των πραγμάτων εκείνων που πραγματικά δείχνουν μια προσπάθεια. Δυστυχώς σήμερα τα νέα παιδιά δεν ξέρουν πού τους πάνε τα τέσσερα. Δεν μελετούν καν τους παλιότερους. Δεν είναι και τόσο εύκολο. Τι και πόσο υλικό να βρουν; Έστω μέσα απ’ αυτό το λίγο υλικό που υπάρχει και μέσα απ’ τη φαντασία τους. Όταν αγαπάς κάτι, φτάνει κι η φαντασία. Εγώ τον Βεάκη δεν τον έχω δει, αλλά τον έχω φανταστεί αρκετές φορές. Από φωτογραφίες, μέσα από τη φωνή του σ’ ένα δίσκο που λέει τη φράση «ω Κιθαιρώνα, τι μ’ εγέννας» και μπορώ να φανταστώ πόσο μεγάλος ηθοποιός ήταν. Ακόμα και να μην ήταν, εμένα κάτι μου ενισχύει. Άκουσα την Κοτοπούλη σ’ ένα δίσκο στο σπίτι του Αλέξανδρου Αντωνόπουλου και έπαθα, εκεί που κάποιοι άλλοι βά-

ζουν τα γέλια. Φεύγω από το στόμφο και βρίσκω την αλήθεια μέσα στη σύμβαση. Ούτε καν στα πρώτα σας βήματα στο θέατρο, ως σπουδαστής ή ηθοποιός, δεν είπατε μέσα σας «αμάν πια με τους παλιούς, θέλω να τα αλλάξω όλα»; Ποτέ. Εγώ ήμουνα μανιακός με Μινωτή, Παξινού, Χορν. Δεν μπόρεσα ποτέ να έρθω σε επικοινωνία με οτιδήποτε θα αποδεικνυόταν στη συνέχεια μοδάτο. Μπορείς να μου πεις πώς το ‘ξερα , πριν καν γίνει της μόδας; Ποτέ δεν έφτυσα τους παλιούς και επιπλέον εκτιμώ πολύ τους ανθρώπους που χρησιμοποιούν το παρελθόν και το ξέρουν, αντί να το κλωτσάνε. Οι τελευταίοι μού θυμίζουν μια φράση από τους Ζαβολιάρηδες του Μαρσέλ Καρνέ, που μου είχε κάνει τρομερή εντύπωση. Ακόμα τη θυμάμαι από το 1958. Η Πασκάλ Πετί, αυτή η κοντούλα, έπαιζε μια λαϊκιά κοπέλα και έλεγε στον Ζακ Ζαριέ, τον πλούσιο φίλο της, που την πήγε ένα βράδυ σε κλαμπ της δικής του περιοχής: «Ακόμα στο τσα-τσα είσαστε;». Φαντάσου τι πληγές είχε αυτό το παιδί μέσα του, τι πληγές έχουν όλα αυτά τα παιδιά μέσα τους, που ξημεροβραδιάζονται με την αποδόμηση. Τα συμμερίζομαι. s

[26 IOYΛIOY 2012] #32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 15

TO ΠAΘOΣ THΣ, TO ΘEATPO H Φιόνα Σω στη σκηνή. Aπό την παράσταση της Έρημης χώρας του T.Σ. Έλιοτ, στη Nέα Yόρκη, το 1996.

Φιόνα Σω

Aπ’ την κουζινα τησ σκηνοθετριασ Διάβαζε την Mπαλάντα του γέρου ναυτικού του Kόλεριτζ εν όσω δούλευε στην Aμερική. Ένα βράδυ, μιλώντας με τη φίλη της, τη σκηνοθέτρια της Σιδηράς κυρίας και του Mamma Mia!, Φίλιντα Λόιντ, που επίσης εργαζόταν στο Xόλιγουντ, της ζήτησε να κάνουν πρόβες για μια παράσταση που θα στηριζόταν στο συγκεκριμένου έργο του σημαντικού Άγγλου λυρικού ποιητή. Tο έργο άρχισε να μαγειρεύεται σιγά σιγά, στην κουζίνα της Φίλιντα... Kαι κάνει πρεμιέρα στη Mικρή Eπίδαυρο. Από τη Νίκη Ορφανού

info Φιόνα Σω Η μπαλάντα του γέρου ναυτικού Σάμιουελ Κόλεριτζ (στα αγγλικά, με ελληνικούς υπέρτιτλους) Το ποίημα ορόσημο του μεγάλου Άγγλου ρομαντικού ποιητή μεταφέρεται επί σκηνής στη Μικρή Επίδαυρο. Οι περιπέτειες του ναυτικού στην Ανταρκτική, η περιπλάνηση του ανθρώπου στον κόσμο και η αναζήτηση του νοήματος αποτελούν τα κυρίαρχα θέματα του ποιήματος. Στα αγγλικά με ελληνικούς υπέρτιτλους. Συμπαραγωγή: Fitzroy Production Πρωτογενής έρευνα με την υποστήριξη του Jerwood studio στο sadler’s Wells. Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 3-4 Αυγούστου, 21:30 Εισιτήρια: 30€ (Ζώνη Α), 20€ (Ζώνη Β), 10€ (Φοιτητικό - Ζώνη Β, ΑΜΕΑ)

O

Η Φιόνα Σω δεν είναι ξένη στην Επίδαυρο. Πριν από λίγα χρόνια, ερμήνευσε μοναδικά τη Γουίνι στις Ευτυχισμένες μέρες του Μπέκετ, ανοίγοντας το δρόμο για κείμενα πέραν αυτών της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Τότε οι φωτιές είχαν διακόψει τις παραστάσεις, οι οποίες συνεχίστηκαν τον επόμενο χρόνο. «Δεν με πειράζουν οι καταστροφές, είναι μέρος της ελληνικής τραγωδίας», λέει η ίδια. «Βέβαια οι φωτιές ελπίζω να μην επαναληφθούν ποτέ. Ας έχουμε άλλες μικρές καταστροφές. Ας έχουμε... βατράχους στη σκηνή! Αυτή θα ήταν η αγαπημένη μου καταστροφή. Ελπίζω να έρθουν!» Φέτος, η ιρλανδή ηθοποιός έρχεται με την Μπαλάντα του γέρου ναυτικού, και πάλι μόνη στη σκηνή, ή (όπως και στις Ευτυχισμένες μέρες) σχεδόν μόνη: συνοδεύεται αυτή τη φορά όχι από έναν κρυμμένο σύζυγο, αλλά από έναν χορευτή.

Πώς προέκυψε αυτή η ιδέα να κάνετε την Μπαλάντα του γέρου ναυτικού στο θέατρο; Είναι πολύ παράξενο: τα ενδιαφέροντα έργα δεν πας εσύ να τα βρεις – σε βρίσκουν εκείνα. Δεν ξέρω γιατί, αλλά πριν από ενάμιση χρόνο, είπα ξαφνικά: «Θέλω να μάθω την Μπαλάντα του γέρου ναυτικού!» Δεν έχω ιδέα από πού ήρθε αυτή η σκέψη. Εκείνο τον καιρό γύριζα μια τηλεοπτική σειρά στην Αμερική, το True Blood. Κάθε πρωί έβγαινα για τρέξιμο. Κι επειδή η Αμερική δεν είναι τόπος διανοουμένων, κι εγώ, από την άλλη, είχα ανάγκη από λίγη πνευματική τροφή, ήθελα όσο έτρεχα να παιδεύω το μυαλό μου με κάτι. Έτσι με βρήκε ο γέρος ναυτικός. Κάθε πρωί έτρεχα με μικρά κομμάτια από το ποίημα του Κόλεριτζ, και σιγά σιγά το έμαθα. Αλλά πριν το μάθω ολόκληρο, ήξερα ήδη ότι δεν μπορούσα να το αφήσω. Έτσι, μίλησα στη Φίλιντα, που είχε μόλις κάνει μια μεγάλη ταινία στο Χόλιγουντ, τη Σιδηρά κυρία, κι ένιωθε κι εκείνη την ανάγκη να κάνει κάτι πολύ μικρό. Της είπα, επί λέξη: «Φίλιντα, πώς σου φαίνεται να κάνουμε αυτό το έργο στην κουζίνα σου;»

Η μπαλάν τα του γέρου ναυτ

ικού

ΣAΜΙΟυΕΛ ΚOΛΕρΙΤζ

Η οικειότητα της κουζίνας ως απάντηση στα απρόσωπα στούντιο του Λος Άντζελες; Ακριβώς! Αυτό είχα στο μυαλό μου, της το είπα και δέχτηκε αμέσως. Πάντα το ξέρεις αν μια ιδέα είναι καλή, όταν βρίσκεις σε δυο λεπτά μαγικές λύσεις για όλα. Έτσι κι έγινε. Πήρα αμέσως τηλέφωνο τη φίλη μου χορογράφο Κιμ, κι εκείνη ενθουσιάστηκε, και πρότεινε να δοκιμάσουμε για το πρότζεκτ έξι χορευτές. Το επόμενο τηλεφώνημα ήταν στον σκηνογράφο, και μετά στον παραγωγό. Κι έτσι, ένα πραγματάκι που ξεκίνησε τόσο δα, άρχισε να μεγαλώνει. Κι όταν ήμασταν σχεδόν έτοιμοι, με πήρε ο Γιώργος Λούκος τηλέφωνο και με ρώτησε αν είχα κάτι για το Ελληνικό Φεστιβάλ. Και φώναξα: «Ναι!»

Τι ήταν αυτό που σας γοήτευσε στο ποίημα; Μιλάει για σπουδαία πράγματα: για τη μοναξιά, το θάνατο, τις επιπτώσεις μιας τυχαίας πράξης σκληρότητας, για το ταξίδι που είναι μια εσωτερική κατάσταση, μια πορεία προς τα μέσα. Είναι δηλαδή σαν μια ελληνική τραγωδία. Η γλώσσα του είναι απλή, σχεδόν παιδική. Έχει μεγάλη μουσικότητα και πολύ μικρό λεξιλόγιο, κι έτσι αν και είναι παλιό ποίημα, δεν είναι δύσκολο για το κοινό. Αντιθέτως, πιστεύω ότι το κοινό θα το λατρέψει γιατί είναι ένα ποίημα πολύ άμεσο, πολύ αληθινό. Μιλήστε μας γι’ αυτήν την τυχαία πράξη σκληρότητας... Ο ναυτικός σκοτώνει ένα άλμπατρος. Είναι μια πράξη που δεν έχει στ’ αλήθεια σκοπό. Νομίζω πως, στην πραγματική ζωή, ελάχιστοι από εμάς είναι πραγματικά κακοί. Οι περισσότεροι απλώς δεν υπολογίζουμε τις συνέπειες των πράξεών μας, δεν σκεφτόμαστε. Πράττουμε απερίσκεπτα, κι επομένως σκληρά. Βλάπτουμε άλλους χωρίς λόγο ούτε πρόθεση, μόνο από έλλειψη σκέψης. Κι έτσι νομίζω ότι η γραφή αυτού του ποιήματος είναι μια πράξη συμπόνιας. Αποδείχτηκε εύκολο εγχείρημα για σας; Καθόλου! Θέλει πολλή υπομονή και πολλή δεξιοτεχνία να κάνεις κάτι σαν την Μπαλάντα του γέρου ναυτικού. Όχι, δεν είναι καθόλου εύκολο. Πρέπει να δουλέψεις με αφοσίωση και ταπεινότητα. Αλλά ήξερα ότι μπορεί να γίνει, το ένιωθα μέσα μου. Το παλεύαμε για βδομάδες. Και είναι δύσκολο να δουλεύεις τόσο πολύ και να διαπιστώνεις ότι δεν είσαι ούτε κατά διάνοια κοντά στο να μπορείς να πεις ότι «το έχεις». Και να πρέπει να πετάξεις στα σκουπίδια ένα μάτσο καλές ιδέες –μόνο και μόνο επειδή δεν είναι απόλυτα σωστές για το ποίημά σου– και ν’ αρχίσεις πάλι απ’ την αρχή. Και να βρεις άλλες ιδέες και να τις πετάξεις κι αυτές, και πάει λέγοντας. Και μερικές φορές να ξαναγυρνάς σε ιδέες που πέταξες και να βρίσκεις ότι ήταν εξαρχής σωστές, απλώς δεν είχαν ωριμάσει καλά στο μυαλό σου για να το καταλάβεις. Αυτή είναι μια μεγάλη πρόκληση. Είναι γιατί, όντας ποίημα, έχει ανάγκη από μια διαφορετική προσέγγιση για την ανάδειξη της θεατρικότητάς του; Ναι. Δεν είναι θεατρικό έργο. Πώς το ανεβάζεις αυτό στη σκηνή; Δοκιμάσαμε πολλά και καταλήξαμε στο ότι το σηκώνουμε από τη σελίδα, το κρατάμε στη σκηνή, αλλά δεν το μετατρέπουμε σε θεατρικό έργο. Το δοκιμάσαμε και ως θεατρικό έργο, αλλά δεν λειτουργούσε. Κι έτσι το αφήσαμε να είναι αυτό που είναι, δηλαδή ένα ποίημα, ένα υπέροχο ποίημα. Λέμε «αυτός είπε», δηλαδή ο ναυτικός, κι όχι «εγώ είπα». Η αφήγηση μένει εκεί, σαν βομβαρδισμός από λόγια. Παίρνουμε μικρές ανάσες, και μετά ξαναβουτάμε στα βαθιά.

[26 IOYΛIOY 2012] #32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 17

ΣτΗν ΠροΒΑ H Φιόνα Σω και ο Nτάνιελ Xέι Γκόρντον σε πρόβα της Mπαλάντας του γέρου ναυτικού. Στην παράσταση, εκείνη ερμηνεύει το ποίημα του Kόλεριτζ, ενώ ο χορευτής συνοδεύει την απαγγελία με λιτά χορευτικά, τόσα όσα χρειάζονται για να εξάπτεται η φαντασία των θεατών.

Άρα απαγγέλλετε παρά υποδύεστε τον γέρο ναυτικό; Μπορείτε να το πείτε κι έτσι. Οπωσδήποτε δεν θα κολλήσω ψεύτικα παχιά φρύδια και γένια στο πρόσωπό μου! Τον γέρο ναυτικό θα τον δει το κοινό με το μυαλό του. Τα πάντα θα δει με το μυαλό του: τη θάλασσα, τους λόφους, το πλοίο, τον γέρο ναυτικό. Δεν μοιάζουμε εγώ κι αυτός, αλλά στο ταξίδι γινόμαστε ένα, και το ίδιο συμβαίνει και με τον θεατή. Γιατί το ταξίδι του ναυτικού είναι ένα πνευματικό ταξίδι που λέει κάτι για τον καθένα μας. Το άλμπατρος είναι ένα ζώο που μεταφέρει μια πνευματική πρόκληση για τον ναυτικό. Αυτός δεν το αντιλαμβάνεται, και το σκοτώνει. Αυτό είναι το ταξίδι, και μιλάει σε όλους εμάς που κοιτάμε πίσω μας να δούμε τι κάναμε στραβά, όταν όμως είναι αργά. Κάποιοι επισημαίνουν έναν έντονο χριστιανικό τόνο στο ποίημα του Κόλεριτζ... Νομίζω ότι το έργο σε αφορά ακόμα κι αν δεν είσαι χριστιανός. Άλλωστε, η γνώμη μου είναι ότι ο ίδιος ο Κόλεριτζ δεν ήταν θρήσκος. Ο γέρος ναυτικός είναι, κι αυτό έχει ενδιαφέρον. Το καλύτερο με την τέχνη είναι ότι σου επιτρέπει να επισκεφτείς τα πάντα χωρίς να τα ασπαστείς. Προσωπικά, δεν νομίζω ότι υπάρχει μήνυμα στο ποίημα αυτό, αλλά μια διάθεση διερεύνησης... Γι’ αυτό άλλωστε και στο τέλος δεν υπάρχει λύση, δεν υπάρχει κάθαρση. Ο γέρος ναυτικός δεν συγχωρείται, δεν απελευθερώνεται από το φορτίο του,

αντιθέτως είναι καταδικασμένος να λέει και να ξαναλέει την ιστορία του... Θα έχετε όντως έξι χορευτές; Ήταν μια από τις ιδέες που πετάχτηκαν τελικά στη χωματερή ιδεών που έλεγα νωρίτερα. Όπως είπα, ήταν δύσκολο. υπομονή, αυτό είναι τελικά το μυστικό. Η Φίλιντα είναι υπέροχη γιατί έχει υπομονή. Όταν φωνάζω «αυτό δεν λειτουργεί!», αυτή λέει, «ναι, το ξέρω, αλλά συνέχισε!». Συνεχίσαμε λοιπόν. Καταλήξαμε στον ένα χορευτή, τον Ντάνιελ. Ο Ντάνιελ χορεύει τόσο, όσο είναι απαραίτητο για να κινήσει την φαντασία. Σε βοηθάει να δεις περισσότερα στο μυαλό σου, κι αυτό είναι όμορφο. Δεν χορεύει με την παραδοσιακή έννοια του όρου. Χαίρομαι πάρα πολύ που θα κάνουμε αυτή τη δουλειά στη Μικρή Επίδαυρο. Είναι κάτι φτιαγμένο με πολλή αγάπη. Ίσως νιώθετε αυτή την ώρα ότι όλοι σας έχουν απογοητεύσει: οι θεσμοί, οι κυβερνήσεις, η Ευρώπη, το ΔΝΤ. Ε, λοιπόν, εμείς δουλέψαμε σκληρά και ελπίζουμε να μη σας απογοητεύσουμε! Πώς ήταν η εμπειρία σας στην Επίδαυρο με τις Ευτυχισμένες μέρες του Μπέκετ; Ήταν φανταστική, ίσως η καλύτερη στη ζωή μου! Ήταν τέτοια η ενέργεια στην Επίδαυρο, τέτοια η σύνδεση με το κοινό. Όλα ήταν στ’ αγγλικά, κι όμως οι θεατές γελούσαν στα σωστά σημεία! Βρήκα μεγάλη γενναιοδωρία και καλοσύνη. Δεν έλειψαν οι καταστροφές –είχαμε τις με-

18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #32 [26 IOYΛIOY 2012]

γάλες πυρκαγιές τότε, ακυρώθηκαν δύο παραστάσεις και επιστρέψαμε τον επόμενο χρόνο– αλλά αυτό δεν αλλοίωσε σε τίποτα την εμπειρία. Νομίζω μάλιστα ότι διαχειρίζεστε καλά την καταστροφή – είναι ελληνική έννοια, έτσι δεν είναι; Ίσως και να ταιριάζει στην ελληνική ψυχή. Όπως οι τραγωδίες. Τι κάνετε με όλα τα κείμενα, με όλες τις ηρωίδες που έχετε ερμηνεύσει κάποτε και τα δράματά τους, τα πάθη τους, τα ταξίδια τους; Τα φυλάτε κάπου μέσα σας; Ή έχετε μια ειδική χωματερή γι’ αυτά; Όσο μεγαλώνεις, ανακαλύπτεις ότι όλα είναι το ίδιο άτομο. Στην αρχή της καριέρας σου, όταν είσαι νέος και άφθαρτος και δεν έχεις μεγάλη εμπειρία ζωής, διαβάζεις όλους αυτούς τους ρόλους, τις ηρωίδες και τους ήρωες των μεγάλων δραματικών κειμένων, και εντυπωσιάζεσαι από τα δυνατά συναισθήματα που βλέπεις μέσα τους, από την τραγωδία στη ζωή τους. Και μετά όλο αυτό γίνεται πιο συνηθισμένο, γιατί μεγαλώνεις και η τραγωδία γίνεται μέρος της ζωής σου. Εμένα πλέον δεν με απασχολεί το «τι», δηλαδή το τι συμβαίνει στη ζωή του ήρωα κ.λπ., αλλά το «γιατί»: γιατί εγώ η ίδια επέλεξα να παίξω τους συγκεκριμένους ρόλους; Γιατί θέλω να κάνω τον γέρο ναυτικό; ξέρω, έχω πολλή ποίηση στο κεφάλι μου! Αλλά πρέπει να υπάρχει και κάποιος λόγος πέρα από την αγάπη μου για τη γλώσσα, κάτι που να έχει να κάνει με μένα και το οποίο ίσως αγνοώ αυτή τη στιγμή. Αυτό

είναι το ερώτημα που μ’ απασχολεί πλέον. Είστε Ιρλανδή, αλλά ζείτε στην Αγγλία. Έχετε κάποια εξήγηση για ποιο λόγο η αντίδραση στη δραματική μείωση των κονδυλίων για το θέατρο στη χώρα, τα δύο τελευταία ιδίως χρόνια, συνοδεύτηκε από μεγάλη απάθεια από πλευράς του κόσμου; Οι Βρετανοί είχαν πάντα μια μεγάλη παράδοση στη γλώσσα, και παρουσίασαν εξαιρετικά κείμενα στη λογοτεχνία, στην ποίηση και βέβαια στο θέατρο. Το εκπαιδευτικό σύστημα, ωστόσο, είναι συνδεδεμένο με το ταξικό σύστημα, που είναι συνδεδεμένο με τη γλώσσα. Η ανώτερη τάξη πήρε τη γλώσσα και την κράτησε για τον εαυτό της. Κι έτσι, οι απλοί άνθρωποι βρέθηκαν να είναι όλο και πιο αποκλεισμένοι από το θέατρο, τη γλώσσα, την τέχνη. Κι αυτό είναι κρίμα. Χωρίς τις τέχνες, δεν θα είχαμε πρόσβαση σ’ αυτό που μας κάνει εκπληκτικά μοναδικούς. Οι απλοί άνθρωποι στην Αγγλία έχουν πολύ μικρές προσδοκίες για την καλή ζωή. ξέρουν κυρίως από κακό καιρό, κακό φαγητό, και πολύ λίγα χρήματα. Είναι υπέροχοι άνθρωποι, αλλά δεν ξέρουν τι έχουν στερηθεί. Αν το ήξεραν; Θα είχε αλλάξει η ζωή τους; Μάλλον όχι. Ούτε και θα αλλάξει τα πάντα το ποίημά μας στη χώρα σας, σας το ξεκαθαρίζω αυτό. Δεν θα σώσει την Ελλάδα. Αλλά τουλάχιστον θα σας δώσει ένα όμορφο βράδυ. s

ΘEATPO

© Murray Close

ερΓΑ κΑι ροΛοι Πέντε στάσεις στην καριέρα της Φιόνα Σω.

1. Στην ταινία O Xάρι Πότερ και η Tάξη του Φοίνικα (2007), σε σκηνοθεσία Nτέιβιντ Γέιτς, με τον Pίτσαρντ Γκρίφιθς (αριστερά) και τον Xάρι Mέλινγκ.

2. Στο ρόλο της Pαμόνα Λίνσκοτ, στη Mαύρη Nτάλια του Mπράιαν ντε Πάλμα, από το βιβλίο του Tζέιμς Eλρόι (2006).

1

3. Γουίνι, στις Eυτυχισμένες μέρες του Mπέκετ, όπως ανέβηκαν, σε σκηνοθεσία της Nτέμπορα Oυόρνερ, τα καλοκαίρια του 2007 και 2008 στην Eπίδαυρο.

4. Στη Mάνα Kουράγιο του Mπέρτολτ Mπρεχτ, όπως ανέβηκε σε σκηνοθεσία της Nτέμπορα Oυόρνερ, από το Eθνικό Θέατρο της Aγγλίας, το 2009.

5. Στην αμερικανική τηλεοπτική σειρά True Blood, όπου, το 2010, ερμήνευσε την κακιά μάγισσα Mάρνι. Στο περιθώριο των γυρισμάτων εκείνης της σειράς αποφάσισαν, από κοινού με τη Φίλιντα Λόιντ, να συνεργαστούν για την Mπαλάντα του γέρου ναυτικού.

H διαδρομη τησ Φιονα σω 3

4

© Catherine Ashmore

2

5

Τη διάσημη ιρλανδέζα ηθοποιό, Φιόνα Σω, τη γνωρίσαμε για πρώτη φορά διά ζώσης όταν το 2007 ήρθε στην Επίδαυρο να υποδυθεί τη Γουίνι στις Ευτυχισμένες μέρες του Μπέκετ σε σκηνοθεσία Ντέμπορα Oυόρνερ. Οι πυρκαγιές του Αυγούστου δεν επέτρεψαν να γίνει η δεύτερη παράσταση, οπότε η πρωταγωνίστρια επέστρεψε το 2008 για να μη μας αφήσει παραπονεμένους. Κινηματογραφικά, έγινε ευρέως γνωστή ως Πετούνια Ντάρσλι στις ταινίες του Χάρι Πότερ. ωστόσο, η Φιόνα Σω ήταν ήδη επιτυχημένη ηθοποιός του θεάτρου σε κλασικούς ρόλους, σε έργα όπως: Μάνα Kουράγιο, Μάκιναλ, Όπως αγαπάτε, Επικίνδυνες σχέσεις, Το ημέρωμα της στρίγγλας, Ηλέκτρα, Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν, Μήδεια. Έχει τιμηθεί τρεις φορές με το βραβείο Λόρενς Ολίβιε και δύο φορές με το βραβείο των κριτικών του Λονδίνου. Μάλιστα το 1996 ανέβασε στη Νέα υόρκη το ποίημα Έρημη χώρα του Τ.Σ. Έλιοτ, σε μία παράσταση όπου πρωταγωνιστούσε μόνο η ίδια και βραβεύτηκε για την ερμηνεία της. Κινηματογραφικά έχει εμφανιστεί σε πολλές ταινίες, μεταξύ των οποίων: Μαύρη Ντάλια του Μπράιαν ντε Πάλμα, Το δέντρο της ζωής του Τέρενς Μάλικ, Άννα Καρένινα του Μπέρναρντ Ρόουζ. Έχει πρωταγωνιστήσει επίσης σε πολλές τηλεοπτικές σειρές.

Φίλιντα Λόιντ

πωσ μετατρεπεται η ποιηση σε ΦαντασμαΓορια Πρωτοβρέθηκε στην Eπίδαυρο πολλά χρόνια πριν, όπου παρακολούθησε μια αριστοφανική κωμωδία. Έπειτα από πολλές επιτυχίες στο θέατρο και δυο κινηματογραφικά μπλοκ-μπάστερ, η Φίλιντα Λόιντ επιστρέφει στην Aργολίδα, αυτή τη φορά σκηνοθετώντας τη Φιόνα Σω στην Mπαλάντα του γέρου ναυτικού του Kόλεριτζ. Στόχος; «Πάντα σκέπτομαι το γυναικείο κοινό», εξομολογείται. Από τη Νίκη Ορφανού

T

η γνωρίσαμε ως δυναμική σκηνοθέτρια των μεγάλων κινηματογραφικών επιτυχιών Mamma Mia! (βασισμένη στη δική της θεατρική παραγωγή που έγινε μεγάλη επιτυχία στο Γουέστ Εντ του Λονδίνου) και Σιδηρά κυρία, η οποία αναφέρεται στη ζωή της Μάργκαρετ Θάτσερ – και τα δύο με πρωταγωνίστρια τη σταρ του Χόλιγουντ Μέριλ Στριπ. Δεν υπάρχει είδος της μεγάλης ή της μικρής οθόνης με το οποίο να μην έχει καταπιαστεί στην πολύχρονη καριέρα της η Φίλιντα Λόιντ. Το αληθινό της πάθος, όμως, είναι ο γυμνός λόγος, όπως αυτός ακούγεται σε μια θεατρική σκηνή – περισσότερο ή λιγότερο συμβατική. Τις πρώτες της απόπειρες στο θέατρο ακολούθησε, το 1991, μια συνεργασία με το πασίγνωστο royal shakespeare Company. Πέρασε τις… εξετάσεις με καλό βαθμό, και η πόρτα για τα μεγάλα θέατρα του Λονδίνου, από το royal Court ώς το Εθνικό Θέατρο της Βρετανίας, άνοιξε. Από τότε, έχει διαγράψει μια εντυπωσιακή πορεία, καταφέρνοντας ν’ αναδειχτεί ως μία από τις κορυφαίες Βρετανίδες σκηνοθέτιδες. Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, μιλά για τη δουλειά της, που επικεντρώνεται στην ανάδειξη γυναικείων φωνών, και τις εντυπώσεις της από την Επίδαυρο όταν, πολύ νέα, βρέθηκε εκεί για να δει μια παράσταση του Αριστοφάνη. Κι ακόμη, για τις φιλοδοξίες της που αφορούν την... κουζίνα της ως χώρο πολιτισμού!

Είναι σπάνιες για τα αγγλικά δεδομένα οι σκηνικές παρουσιάσεις ποιημάτων, και μάλιστα τόσο παλιών, έτσι δεν είναι; Δεν είναι καθόλου παλιό για τα δικά σας δεδομένα! Είναι πολύ μοντέρνο, αν το

κρίνουμε με ελληνικά δεδομένα. Αλλά ναι, δεν έχουμε εμείς κάποια παράδοση στην απαγγελία ποίησης στο θέατρο, κυρίως σόλο, από έναν περφόρμερ. Απ’ αυτή την άποψη, είναι ένα αρκετά ασυνήθιστο πρότζεκτ. Στην Ελλάδα είναι μάλλον διαφορετικά τα πράγματα, δεν είναι ίσως τόσο ασυνήθιστο για σας. Το ετοιμάσατε για το Ελληνικό Φεστιβάλ; Ναι, αν και δεν ξεκίνησε έτσι. Η ιδέα ήταν της Φιόνα. Με βρήκε κι αρχίσαμε να μιλάμε για μια παράσταση που θα γινόταν αρχικά στην κουζίνα μου. Είχα κάνει παράσταση εκεί πριν από τρία χρόνια, μ’ έναν γνωστό Καναδό τραγουδιστή, τον Τζέιμς Σίμπερι. Ήταν μια παράξενη ιδέα, αλλά πολύ επιτυχημένη: μαζεύτηκαν πολλοί καλλιτέχνες και συγγραφείς, και η Φιόνα, που ήταν επίσης εκεί, μου είπε: «Θα είμαι η επόμενη που θα κάνει κάτι στην κουζίνα σου!» Είπε ότι θα μάθει ένα μεγάλο ποίημα. Κι όσο το μάθαινε, ο Γιώργος Λούκος τηλεφώνησε και τη ρώτησε αν έχει κάποιο πρότζεκτ για το Ελληνικό Φεστιβάλ, κι εκείνη δεν χρειάστηκε να το ξανασκεφτεί. Η κουζίνα μου ξεχάστηκε, κι αρχίσαμε να κάνουμε σχέδια για την Επίδαυρο. Για να είμαι ειλικρινής, είχαμε ήδη συνειδητοποιήσει ότι το ποίημα χρειαζόταν κανονικό χώρο, κι όχι την κουζίνα. Και το γεγονός ότι το δουλεύαμε πλέον για μεγάλο χώρο ήταν απελευθερωτικό. Πρόκειται για ένα επικό ποίημα, και είναι πολύ πιο ταιριαστό να το κάνουμε εκεί έξω, σε ανοιχτό χώρο, με τον άνεμο και τη θάλασσα στο βάθος. Νιώθω ότι πραγματικά βρήκαμε τον ιδανικό χώρο για το ποίημα. Η δουλειά σας συχνά επικεντρώνεται σε ενδιαφέρουσες, δυναμικές γυναίκες-αρχηγούς. Εδώ μια γυναίκα θα μπει στο ρόλο ενός γέρου ναυτικού...

20 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #32 [26 IOYΛIOY 2012]

Σίγουρα με ενδιαφέρουν οι γυναίκες σε πρωταγωνιστικούς ρόλους. Ετοιμάζω αυτή την εποχή, πέρα από την Μπαλάντα του γέρου ναυτικού, και μια παράσταση του Ιούλιου Καίσαρα του Σαίξπηρ μόνο με γυναίκες... Με κεντρίζει πολύ αυτό, το να βάλεις δηλαδή στο στόμα γυναικών λόγια που παραδοσιακά ανήκουν σε ανδρικές φιγούρες, και να δεις τι μπορεί να συμβεί. Η Φιόνα έχει εκπληκτική δύναμη στην ερμηνεία της, και όταν τη βλέπεις πάνω στη σκηνή δεν σκέφτεσαι με ρόλους φύλου, αν είναι δηλαδή γυναίκα ή άνδρας, αλλά έχεις μια εμπειρία αλλιώτικη, ένα αίσθημα που μοιάζει πολύ πιο οικουμενικό ή ίσως αρχετυπικό. Στο ποίημα ενσαρκώνει πολλούς διαφορετικούς χαρακτήρες, και είναι τόσο συναρπαστικό να βλέπεις τα λόγια του ποιήματος ν’ αποκτούν ένα άλλο βάθος. Περιμένω με μεγάλη ανυπομονησία να δω την αντίδραση του κοινού. υποθέτω ότι το κοινό δεν γνωρίζει το ποίημα του Κόλεριντζ, έτσι δεν είναι; Νομίζω ότι ένα μικρό μέρος του ποιήματος διδάσκεται (ή τουλάχιστον διδασκόταν κάποτε) στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση... Απίθανα! Θα δούμε λοιπόν αν το κοινό θα θυμηθεί την ιστορία του άλμπατρος ξαφνικά στη διάρκεια της παράστασης. Αν θα χτυπήσει ένα καμπανάκι μέσα του... Αλλά ακόμα κι αν δεν γίνει αυτό, ελπίζω ότι το κοινό θα βρει τρόπους να συνδεθεί με το ποίημα. Είναι άλλωστε κοντά στο πνεύμα της ελληνικής τραγωδίας. Στο ποίημα ακούμε την ιστορία ενός ναυτικού που προκαλεί χωρίς να το ξέρει την κακή του μοίρα. Σταματά στο δρόμο έναν νέο που βιάζεται να πάει σ’ ένα γάμο, και του λέει τον πόνο του. Αφηγείται το περιστατικό που σημάδεψε τη ζωή του, ένα περιστατικό τυχαίας σκληρότητας: το φόνο του άλ-

μπατρος. Αυτή η αφήγηση μοιάζει μ’ ένα ταξίδι στην κόλαση, ένα ψυχολογικό ταξίδι που έχει τη δύναμη να υπνωτίζει σχεδόν. Αυτός ο ψυχολογικός κόσμος έχει γίνει αληθινός πάνω στη σκηνή μέσα από τον κόσμο της κίνησης, όπως και του λόγου. Γιατί, πρέπει να σας πω, ότι η Φιόνα δεν θα είναι μόνη πάνω στη σκηνή, αλλά μ’ έναν χορευτή, τον Ντάνιελ Χέι Γκόρντον. Έτσι, θα έλεγα ότι η παράσταση είναι μια προσέγγιση στο έργο του Κόλεριτζ που διατηρεί την ποίηση, που δεν προσπαθεί να τη μετατρέψει σε απλή πλοκή. Ποια είναι η αμαρτία του γέρου ναυτικού; Το ποίημα έχει χριστιανική φόρμα, αλλά δεν περιορίζεται σε κάποιου είδους χριστιανικό μήνυμα. Μιλάει για την τυχαία σκληρότητα, για την αμαρτία, όχι μόνο με όρους κόλασης, αλλά πιο βαθιά και ουσιαστικά, όπως το έκανε και η ελληνική τραγωδία άλλωστε. Η αμαρτία του ναυτικού έχει να κάνει με τις δυνάμεις της φύσης. Κι αυτή είναι και η αμαρτία του 21ου αιώνα. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Η αμαρτία είναι αναπόφευκτη. Η δουλειά σας κινείται σε πολύ διαφορετικές σφαίρες, από χολιγουντιανές επιτυχίες, όπως το Mamma Mia!, σε πρότζεκτ στην κουζίνα σας... Το Mamma Mia! θα έλεγα ότι είναι η εξαίρεση στη δουλειά μου. Προέρχομαι από το θέατρο. ξεκίνησα από το πάθος για το λόγο όπως αυτός ακούγεται πάνω σε μια άδεια σκηνή. Αυτό το πάθος ήρθε ξαφνικά στη ζωή μου σαν κομήτης πολλά χρόνια πριν και με χτύπησε κατακέφαλα. Αυτή είναι η καταγωγή μου, και την κουβαλάω πάντα, όσο κι αν κάποιες φορές δοκιμάζω κάτι διαφορετικό. Ίσως το κάνω για να νιώσω τη χαρά της επιστροφής σ’ αυτό που πραγματικά μ’ ενδιαφέρει. Μόνο αν παραστρα-

ΘEATPO

Η μπαλάν τα του γέρου ναυτ

ικού

ΣAΜΙΟυΕΛ ΚOΛΕρΙΤζ

τήσεις, μπορείς να ξαναγυρίσεις! Αν και, για να πω την αλήθεια, για μένα όλα αυτά, το Mamma Mia! ή η Μπαλάντα του γέρου ναυτικού, τελικά δεν είναι και τόσο διαφορετικά. Όλα βασίζονται στο λόγο, στην αφήγηση μιας ιστορίας, στη δουλειά με τον ηθοποιό. Κυρίως, αυτό που μ’ ενδιαφέρει στη δουλειά μου, είτε κάνω ένα χολιγουντιανό μιούζικαλ που προορίζεται για τα πλήθη είτε ένα ποίημα της εποχής του ρομαντισμού, είναι να αντιπροσωπεύσω με κάποιο τρόπο το γυναικείο κοινό. Να αναδείξω το γεγονός ότι η γυναίκες είναι μέρος του σύμπαντος. Ακούγεται αυτονόητο; Δεν είναι, αν σκεφτούμε το θέατρο ή τον κινηματογράφο. Φέρτε στο μυαλό σας όλα τα σπουδαία έργα, όλα αυτά τα σπουδαία κείμενα που έχουμε και που λατρεύουμε. Βρίσκουμε έναν ή δύο καλούς ρόλους για γυναίκες στα κλασικά έργα. Οι περισσότεροι και σημαντικότεροι ρόλοι είναι για άνδρες. Αυτοί κυ-

ριαρχούν και ορίζουν τα πάντα. Κι αυτό που μ’ ενδιαφέρει είναι να κάνω τις γυναικείες φωνές ν’ ακουστούν δυνατά και καθαρά, να έρθουν στο κέντρο της ιστορίας. Κι αυτό το προσπαθώ μέσα από επιλογές κειμένων που αναδεικνύουν τον γυναικείο λόγο, ή μέσα από λιγότερο παραδοσιακές μεθόδους, όπως στη Μπαλάντα του γέρου ναυτικού, όπου μια γυναίκα ηθοποιός, η Φιόνα Σω, αποδίδει τα λόγια ενός άνδρα. Θεωρείτε πως, ως κοινωνία, γινόμαστε πιο συντηρητικοί; Ότι η ματιά του φεμινισμού έχει ατροφήσει; Νομίζω ότι έχουμε γίνει τεμπέληδες. Η φεμινιστική επανάσταση έγινε, κάποια πράγματα κατακτήθηκαν και μείναμε όλοι ευχαριστημένοι. Αλλά, αν κάνουμε τον κόπο να κοιτάξουμε πάλι πίσω, σ’ εκείνα τα ζητήματα που προέβαλε ο φεμινιστικός λόγος, θα δούμε ότι οι κατακτήσεις μας σήμερα είναι πολύ λίγες.

Ότι δεν καταφέραμε και τόσα πολλά. Έχω λοιπόν την αίσθηση ότι η σκέψη πάνω σ’ αυτά τα ζητήματα, που κάποτε τα ονομάζαμε «φεμινιστική ατζέντα», χρειάζεται μια νέα ώθηση. Πρέπει να κάνουμε τις φωνές των γυναικών να ακούγονται περισσότερο, είτε στην τέχνη, είτε στον επαγγελματικό χώρο, είτε στην πολιτική αρένα, είτε στα πανεπιστήμια. Δεν ξέρω πώς είναι τα πράγματα στην Ελλάδα, αλλά στη Βρετανία οπωσδήποτε οι γυναίκες έχουν πολύ μικρή αντιπροσώπευση. Ωστόσο είναι γνωστό ότι στη Βρετανία αυτή τη στιγμή κυριαρχούν οι γυναίκες σκηνοθέτριες... Αυτό συμβαίνει αποκλειστικά λόγω της μείωσης των επιχορηγήσεων για τις τέχνες. Αυτό το γεγονός, ότι πλέον δεν δίνονται λεφτά για το θέατρο, είχε σαν αποτέλεσμα ν’ αλλάξουν οι όροι με τους οποίους παιζόταν το παιχνίδι, κι αυτό

ο κόλεριτζ και το στοιχειωμένο καράβι Βουτηγμένος στο όπιο και στην κατάθλιψη έζησε όλη την ενήλικη ζωή του ο Άγγλος ποιητής (και φιλόσοφος, αλλά και δημοσιογράφος) Σάμιουελ Τέιλορ Κόλεριτζ (1772-1834, στην εικόνα), ο οποίος συγκαταλέγεται ανάμεσα στους μεγαλύτερους λυρικούς ποιητές της χώρας του. Τα πρώτα του ποιήματα δημοσιεύθηκαν το 1796 ενώ, στη συνέχεια, η συνεργασία του με τον Ουόρντσουορθ για την αναγέννηση της αγγλικής ποίησης, απέφερε ένα σημαντικό έργο, τις Λυρικές μπαλάντες (1798). Οι έντονες συναισθηματικές μεταπτώσεις του, λόγω του χαρακτήρα του, αλλά και τα ταξίδια του, τα οποία έκανε συχνά σε περιοχές της Γερμανίας, της Σκωτίας αλλά και της Μάλτας, εξήπταν τη φαντασία του, την οποία καλλιεργούσε, μπολιάζοντας με τις φανταστικές εικόνες που επινοούσε την ποίησή του. Τα έργα του είναι λιτά (μινιμαλιστικά, θα λέγαμε με τη σύγχρονη ορολογία), προσεγμένα ως προς το ρυθμό και το μέτρο, πολύ συχνά μπαλάντες που αφηγούνται μια ιστορία. Σπουδαιότερα απ’ αυτά: Μονωδία στο θάνατο του Τσάτερτον,

22 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #32 [26 IOYΛIOY 2012]

Θρησκευτικοί ρεμβασμοί, Ωδή στη Γαλλία, Ωδή στη θλίψη, Κρισταμπέλ. Ανάμεσα στα ποιήματα αυτά και Η μπαλάντα του γέρου ναυτικού (στα ελληνικά έχει κυκλοφορήσει σε μετάφραση Βαγγέλη Αθανασόπουλου, από τις εκδόσεις Χατζηνικολή), που σε σκηνοθεσία της Φίλιντα Λόιντ παρουσιάζεται από τη Φιόνα Σω στη Μικρή Επίδαυρο. Ένας γέρος ναυτικός διηγείται την ιστορία ενός ταξιδιού του σ’ έναν πολύ μικρότερο ακροατή του: το πλοίο του παρασύρθηκε από σφοδρή ανεμοθύελλα στον Νότιο Πόλο και παγιδεύτηκε στους πάγους. Την απελπισία του ναυτικού μετρίασε η ξαφνική εμφάνιση ενός ζωντανού όντος, ενός άλμπατρος. Το καλότυχο πουλί έφερε τη λύτρωση στους απελπισμένους ναυτικούς, όταν άρχισαν να λιώνουν οι πάγοι και το καράβι απεγκλωβίστηκε. Όμως, ο γέρος ναυτικός σκότωσε το πουλί, και η τιμωρία γι’ αυτή του την αχαριστία ήταν φοβερή. Το καράβι καταλήφθηκε από αγγέλους και σκοτεινά πλάσματα, στοίχειωσε, και το ταξίδι της επιστροφής έγινε ένα ταξίδι μέσα από τον τρόμο και το θάνατο…

έφερε τις γυναίκες σε πιο ισότιμη θέση. Στο εμπορικό όμως θέατρο, εκεί όπου ακόμα υπάρχει χρήμα, οι γυναίκες είναι εκτός. Εκεί κυριαρχούν οι άνδρες. Οι γυναίκες θεωρούνται ανίκανες να διαχειριστούν ή να βγάλουν χρήμα για τα θέατρα. Το ίδιο συμβαίνει με τον κινηματογράφο. Οι γυναίκες φτιάχνουν θαυμάσιες ανεξάρτητες ταινίες. Πολύ δύσκολα όμως τους δίνεται η ευκαιρία να κάνουν ταινίες που μετράνε στα box office. Αν είσαι γυναίκα σκηνοθέτις, πρέπει πρώτα ν’ αναδειχτείς μέσα από το θέατρο που δεν έχει καθόλου λεφτά και τότε, αν επιβιώσεις, που είναι κάτι τρομερά δύσκολο, ίσως σου δοθεί μια μικρή ευκαιρία να προχωρήσεις στην επόμενη λίγκα. Αυτό έγινε και με μένα, όταν μου ζητήθηκε να σκηνοθετήσω το Mamma Mia! Αλλά είχα πίσω μου είκοσι χρόνια πάλης και επιβίωσης στο μη κερδοσκοπικό θέατρο – αυτό που πληρώνεις δηλαδή απ’ την τσέπη σου. Αλλά δεν πρέπει να σκεφτόμαστε έτσι στην τέχνη. Είναι πολύ δύσκολο για τους νέους δημιουργούς να προχωρήσουν – διπλά δύσκολο για τις γυναίκες. Πρέπει να έχεις το δικαίωμα να κάνεις λάθος στα πρώτα σου βήματα. Να έχεις το δικαίωμα να μη βγάλεις λεφτά. Αλλά στην πράξη τα πράγματα είναι αλλιώς. Δεδομένου ότι τώρα υπάρχει μόνο το ιδιωτικό κεφάλαιο –οι σπόνσορες–, είναι απείρως δυσκολότερο να βρεις αυτού του είδους την υποστήριξη που χρειάζεσαι ως νέος καλλιτέχνης. Έχετε ξανάρθει στην Επίδαυρο; Είχα έρθει στη μεγάλη Επίδαυρο όταν ήμουν δεκαοκτώ χρονών –πριν πολλά πολλά χρόνια!– και είδα τις Σφήκες του Αριστοφάνη. Είχα έρθει με φίλους, κοιμόμασταν στην παραλία, δεν ξέρω αν αυτό είναι σήμερα παράνομο, ίσως να ήταν και τότε παράνομο! Δεν μας απασχολούσαν τότε ιδιαίτερα αυτά τα πράγματα. υπήρχε τόσος ενθουσιασμός να τα δοκιμάσουμε όλα, ταξιδεύαμε παντού στην Ελλάδα. Η παράσταση μού είχε κάνει βαθιά εντύπωση, οι ηθοποιοί ψιθύριζαν κι εγώ καθόμουν ψηλά και είχα εντυπωσιαστεί από το γεγονός ότι άκουγα τα πάντα. Μου είχε κάνει εντύπωση και το έργο, η παράσταση η ίδια και το πόσο παιχνιδιάρικη ήταν. Μέχρι τότε, ήξερα μόνο τις τραγωδίες, δεν είχα φανταστεί ότι υπήρχε κι αυτό το είδος στην αρχαιότητα, αυτή η αδιανόητη κωμωδία χωρίς όρια. Και θυμάμαι και τη ζέστη, αυτό το πρωτόγνωρο συναίσθημα: να νιώθεις ότι ψήνεσαι, ακόμα κι όταν ο ήλιος έχει πέσει! Όταν μιλήσαμε με τον Γιώργο Λούκο για την Μπαλάντα του γέρου ναυτικού και τη δυνατότητα να το κάνουμε στην Ελλάδα, θυμήθηκα τη ζέστη. Είναι ένα καθοριστικό στοιχείο στο ποίημα του Κόλεριτζ, αυτή η ζέστη που σχεδόν σου επιτίθεται, που δεν σ’ αφήνει να ξεφύγεις, που σε παγιδεύει πάνω στη βάρκα, ή στην καταραμένη σου μοίρα που σφράγισες εσύ ο ίδιος με την απερίσκεπτη πράξη σου. Ελπίζω λοιπόν να κάνει πολλή, πολλή ζέστη όταν θα έρθουμε να παίξουμε! s

ΘEATPO

© Clive Barda

μιΑ ζΩΗ ΘεΑμΑ H γυναικεία οπτική και η θεαματική διάσταση της δουλειάς της είναι το χαρακτηριστικό των σκηνοθεσιών της Φίλιντα Λόιντ στο θέατρο, στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο.

1. Mάκβεθ του Σαίξπηρ, από τη Royal Opera, όπως παρουσιάστηκε στο Covent Garden το 2011.

1

2. H Mέριλ Στριπ στο ρόλο της Mάργκαρετ Θάτσερ, από την περσινή κινηματογραφική επιτυχία της Λόιντ, Σιδηρά κυρία.

3. H Mέριλ Στριπ/Mάργκαρετ Θάτσερ καθοδηγείται για μια από τις σκηνές του ρόλου της.

4. H Tζόζεφιν Mπάρστοου στην τηλεοπτική μεταφορά της όπερας Gloriana (2000).

5. Mamma Mia! (2008), μιούζικαλ – παγκόσμια επιτυχία με τη Mέριλ Στριπ, που γυρίστηκε στις ελληνικές Σποράδες, στη Σκιάθο και στη Σκόπελο.

Aπέναντι: η Φιόνα Σω και ο Nτάνιελ Xέι Γκόρντον, στην Mπαλάντα του γέρου ναυτικού.

oi Eikoνεσ τησ Φιλιντα λοϊντ 2

3

4

5

info Θέατρο του Νέου Κόσμου, Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος Εκκλησιάζουσες Αριστοφάνη Η Αθηναία Πραξαγόρα μεταμφιέζεται σε άντρα και μαζί με τις άλλες γυναίκες της πόλης παίρνουν την εξουσία στα χέρια τους και επιβάλλουν το δικό τους νόμο: κοινοκτημοσύνη περιουσιακή, αλλά και ερωτική. Παίζουν: Δάφνη Λαμπρόγιαννη, Κώστας Κόκλας, Στράτος Χρήστου, Παντελής Δεντάκης, Νίκος Καρδώνης, Μαίρη Σαουσοπούλου, Γεωργία Γεωργόνη, Γιώργος Πυρπασόπουλος. Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 27-28 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 50€ (ViP), 40€ (Ζώνη Α), 30€ (Ζώνη Β), 15€ (Φοιτητικό - Ζώνη Β), 20€ (Άνω Διάζωμα), 10€ (Φοιτητικό - Άνω Διάζωμα, ΑΜΕΑ) 24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #32 [26 IOYΛIOY 2012]

ΘEATPO

Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος

You go girls! Ο σκηνοθέτης αφήνει τη γυναικεία φύση να αναλάβει το νοικοκυριό της εξουσίας στις Εκκλησιάζουσες του Αριστοφάνη. Από την Έλενα Χρηστοπούλου Φωτογραφία: Bασίλης Mαθιουδάκης

M

ε τις Εκκλησιάζουσες, ο Αριστοφάνης αναρωτιέται πώς θα ήταν τα πράγματα αν οι γυναίκες αναλάμβαναν την εξουσία. Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος με το Θέατρο του Νέου Κόσμου αναρωτιέται τι θα συνέβαινε αν η αρχηγός των επαναστατριών γυναικών, Πραξαγόρα, μπορούσε να «δει» στο μέλλον και να αντλήσει συμβουλές από τις σύγχρονες συντρόφισσές της. Χωρίς να κατέχει παρόμοιες μαντικές ικανότητες, ο Αριστοφάνης αντιστρέφει τους ρόλους και βάζει τις γυναίκες να μεταμφιέζονται σε άντρες για να μπουν στη βουλή. Ταυτόχρονα, στην παράσταση, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος επιλέγει συνειδητά να υποδυθούν άντρες τις γριές στην τελευταία σκηνή του θεατρικού. Όχι γιατί έτσι συνέβαινε ούτως ή άλλως την εποχή του Αριστοφάνη (οι άλλοι ρόλοι έχουν μοιραστεί κανονικά σε αντιστοιχία με το φύλο), αλλά γιατί ο ίδιος δεν γέλασε ποτέ με την κοροϊδία της ασχήμιας. Δεν είναι έκπληξη που, μ’ αυτά και μ’ αυτά, οι ρόλοι μας αντιστρέφονται με το που συναντιόμαστε και η συνέντευξη ξεκινά ανάποδα. Προτού προλάβω καν να του θέσω μια ερώτηση, αρχίζει εκείνος να με ρωτάει για παλιότερες συνεντεύξεις μου στην εφ. Όταν αναφέρω το όνομα του Μάκη Παπαδημητρίου, παίρνει μόνος του μπρος.

τους έλεγα πως «Μα αν δεν είχες καταφέρει να περάσεις, θα έλεγες ότι αυτοί που τα κατάφεραν μπήκαν με κονέ». Αυτό γίνεται, όλοι λένε: «Καλά, για να μπει αυτός, μόνο έτσι τα κατάφερε». Η πρώτη σκέψη είναι πάντα αρνητική δηλαδή. Στην Ελλάδα ναι. Δυστυχώς. Γιατί, πιστεύετε; Τι να σας πω; Η Τουρκοκρατία;… υπάρχει μια καχυποψία, υπάρχουν κι ανέκδοτα. Είναι ένας Γάλλος, ένας Γερμανός κι ένας Έλληνας κι είναι έξω από ένα ωραίο σπίτι με γκαζόν στο Λονδίνο. Και ρωτάνε τον Γάλλο: «Τι θα θέλατε απ’ αυτό το ωραίο σπίτι;» «Το γκαζόν του». Ρωτάνε τον Γερμανό, απαντάει: «Την πισίνα του». Ρωτάνε και τον Έλληνα, τι θα θέλατε; «Να του ψοφήσει η αγελάδα του». Είναι πολύ χαρακτηριστικό. Αν δουλεύεις, ο άλλος πιστεύει ότι πρέπει να είσαι γκόμενα του τάδε, διαφορετικά δεν εξηγείται.

«Α, ναι, ο Μάκης! Ο Μάκης Παπαδημητρίου ήταν μαθητής μου, ξέρετε, κι έχουμε ιδιαίτερη σχέση. Είχε πλάκα, γιατί είναι τσαμπουκάς. Στο τρίτο έτος τσακωθήκαμε πάρα πολύ γιατί υπέκυψα σε δημοκρατικές διαδικασίες και διαλέξαμε μαζί με τους μαθητές το έργο που θα δουλεύαμε. Ήταν μια ωραία τάξη, ήταν ο Γιάννος Περλέγκας, η Στεφανία Γουλιώτη. Καμιά φορά τυχαίνει μια χρονιά να είναι πολύ δυναμική. Διαλέξαμε ένα έργο που δεν το θεωρούσα κατάλληλο – αυτοί το ήθελαν για παράσταση, εγώ για μάθημα. Και μου θυμώνει ο Μάκης και μου κόβει την καλημέρα. Στη σχολή! Στο δάσκαλο! Μετά μιλούσαμε πολύ τυπικά. Βεβαίως εγώ τον θαύμαζα και εκτιμούσα το θάρρος του, αλλά δεν του το έλεγα. Τους αιφνιδίασα όλους, γιατί προτού καν τελειώσει τη σχολή ανέβασα ένα έργο του στο θέατρο του Νέου Κόσμου, που το έγραψε, το έπαιξε και το σκηνοθέτησε. Με το που αποφοίτησε, τον βάζω κατευθείαν πρωταγωνιστή στον Υπολοχαγό του Ίνισμορ. Το ειδύλλιο ήταν κρυφό!»

Ενώ άμα είχαμε τις γυναίκες στην εξουσία… Θα είχε ενδιαφέρον! Αλλά όχι έτσι όπως είναι οι γυναίκες σήμερα στην εξουσία, κι αυτό είναι που με απασχόλησε στο έργο. Πιο πολύ με προβλημάτισε το ότι ο Αριστοφάνης, όταν έγραφε το έργο, δεν είχε τις μαντικές ικανότητες του ιουλίου Βερν ώστε να ξέρει ότι τον 20ό αιώνα οι γυναίκες θα αποκτούσαν δικαιώματα στην Ευρώπη και την Αμερική, θα εργάζονταν, θα αμείβονταν, θα έπαιρναν την εξουσία. Οπότε μένει απλά η υπόθεση που κάνει ο Αριστοφάνης για το τι θα γινόταν αν οι γυναίκες έπαιρναν την εξουσία σ’ ένα διεφθαρμένο, παρηκμασμένο πολιτικό καθεστώς. Κι έτσι, η Πραξαγόρα μαζί με τις συντρόφισσές της μεταμφιέζονται σε άντρες για να πάνε στην υπαίθρια βουλή – την άμεση δημοκρατία τότε. Ήταν ένα είδος κάτω πλατείας του Συντάγματος στις πιο ανθηρές τους φάσεις οι συνελεύσεις στην Πνύκα. Μπορούσε ο κάθε πολίτης να συμμετέχει. Κι αυτό έπεσε σε παρακμή σιγά σιγά. Και μετά άρχισαν να δίνουν αμοιβή, ένα τριόβολο. Και ακόμα δεν πήγαινε ο κόσμος. Κι έγιναν τρία τα τριόβολα για να συμμετέχεις. Κάποια στιγμή κιόλας, για να καταδεικνύουν όσους δεν πήγαιναν, οι τοξότες, οι αστυνόμοι της εποχής δηλαδή, κατέβαιναν στην Αγορά που άραζαν οι πολίτες στα καφενεία και τους πασάλειβαν με κόκκινη μπογιά έτσι ώστε να τους εκθέτουν.

Πώς και δεν σας κατηγόρησαν; Α, τέτοια συμβαίνουν πολύ στην Ελλάδα και στις σχολές. Επειδή είμαι προβοκάτορας, με το που έμπαιναν στην τάξη – ήμουν οχτώ χρόνια στη σχολή του Εθνικού– τους ρωτούσα: «Με τι κονέ ήρθατε;» Κανένας δεν είχε περάσει έτσι, το ήξερα πολύ καλά γιατί ήμουν μέσα. Κι αμέσως αιφνιδιάζονταν. «Μα, όχι, μπήκαμε κανονικά!» διαμαρτύρονταν. Και

Με το βούρδουλα από παλιά δηλαδή! Δεν είναι εύκολο. Συμμετέχω από την εφηβεία μου σε όσα συμβαίνουν γύρω μας, με αφορούν, θέλω να είμαι ενεργός πολίτης. Πάντα ένα πράγμα έχει τα πάνω του και δεν είναι εύκολο να παραμείνει εκεί. Όπως και η κατάληψη του Πολυτεχνείου. Δεν πιστεύω αυτό που λένε ότι η γενιά του Πολυτεχνείου φταίει – επειδή οι περισσότεροι είναι τώρα στην εξου-

26 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #32 [26 IOYΛIOY 2012]

σία. Αυτά πάντα τα λένε οι αντίπαλοι, όταν θέλουν να βρωμίσουν κάτι. Βεβαίως μέσα από το Πολυτεχνείο κάποιοι πήραν μέρος στην εξουσία. Και η εξουσία είναι γλυκιά κι επικίνδυνη. Με ενδιαφέρει πώς μπορεί να αφορά σήμερα αυτό το έργο. Το ένα είναι ότι οι γυναίκες είναι πια στην εξουσία, άρα πώς μιλάμε γι’ αυτό; Και το δεύτερο είναι οι κίνδυνοι στο παιχνίδι της εξουσίας. Όχι τα πιο ακραία, όπως είναι η διαφθορά, αλλά και το πώς αλλάζει ο ψυχισμός σου, μέσα σου. Δηλαδή πώς επικαιροποιήσατε το έργο και την Πραξαγόρα; Δεν έχω κάνει καμιά επικαιροποίηση, απλά έχω βάλει την Πραξαγόρα να έχει προφητικές ικανότητες. Που σημαίνει ότι μπορεί να ταξιδεύει όποτε θέλει μέσα στους αιώνες για να συμβουλέψει τις συντρόφισσές της, ώστε να μην την πατήσουν –όταν πια θα μπουν στην εξουσία– όπως οι γυναίκες της σύγχρονης εποχής. Κυρίως σε ό,τι έχει να κάνει με το πώς μεταμφιέζονται σε άντρες και αποκτούν μια αντρική λογική για να μπορούν να τα βγάλουν πέρα σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία. Σε κάποιες αρέσει κιόλας, όπως είναι φυσικό! Αφαιρείται η γυναικεία ευαισθησία, της οποίας προσωπικά είμαι μεγάλος θαυμαστής, το προσταστευτικό, το αγαπησιάρικο, η μεγάλη αγκαλιά, το θηλυκό μυαλό, το πρακτικό μυαλό. Η Μητέρα. Πιστεύετε δηλαδή ότι είναι θέμα θηλυκότητας; Όχι μόνο. Είναι μια υπόθεση αυτό. Το τι θα γινόταν αν οι γυναίκες –χωρίς να χάσουν τη θηλυκότητά τους– αποκτούσαν εξουσία κι έπαιρναν τα πράγματα στα χέρια τους, αν αντιμετώπιζαν το δημόσιο χρήμα σαν οικιακό, σαν νοικοκυριό. Δεν σημαίνει ότι αυτό θα πετύχαινε ντε και καλά, ή, ακόμα και να πετύχαινε, δεν ξέρεις πόσο θα κράταγε. Σε κάθε γενιά άλλωστε συμβαίνει κάτι πολύ δυνατό. Στη δική μου έχουν τύχει δύο. Το Πολυτεχνείο και οι πρόσφατες εξελίξεις, για τις οποίες παρεμπιπτόντως είμαι αισιόδοξος. Τώρα, αν έπεσε τόσο μεγάλος φόβος και τρομοκρατία είναι γιατί εκεί ποντάρει η εξουσία. Γι’ αυτό είναι και κατά του πολιτισμού, γιατί το θέατρο, οι τέχνες παρηγορούν και κάνουν τον κόσμο να σκέφτεται. Δεν επιτρέπεται πια να σκέφτεσαι, πρέπει να είσαι ξαπλωμένος, πανικόβλητος στον καναπέ σου, και αντί για ψυχοφάρμακα να έχεις την τηλεόραση για χάπι. Το ότι κατάφερε να βγει η Νέα Δημοκρατία με το σιγοντάρισμα όλων των κομμάτων ήταν γιατί πόνταραν στον φόβο. Όλοι μιλούσαν για επαναδιαπραγμάτευση, την οποία εγκατέλειψαν προκαταβολικά με το που βγήκαν. Μιλάτε πολύ για τον φόβο. Γιατί; Γιατί έτσι πρέπει. Θεωρώ ότι αυτός είναι ο σκοπός της τέχνης. Οι καλλιτέχνες θα έπρεπε να σκεφτόμαστε πολιτικά. Αυτός είναι ο προορισμός μας: μέσα απ’

αυτό που κάνουμε να συμμετέχουμε στην παιδεία, στη σκέψη, στο να θέτουμε ερωτήματα. Δεν παρέχουμε απαντήσεις στο θέατρο – ερωτήματα δίνουμε. Είμαι κατά του διδακτικού θεάτρου. Ποια είναι τα ερωτήματα που σας απασχολούν περισσότερο; Τα έργα μου θέτουν τα ερωτήματα. Εγώ διαλέγω έργα. Στις Εκκλησιάζουσες, μ’ έναν τρόπο γίνεται επέμβαση στο κείμενο. Επειδή ο Αριστοφάνης, πέρα από ποιητής, στις σκηνές με πρόζα μιλάει πολύ για πρόσωπα και πράγματα των ημερών του, σήμερα είναι άχρηστα κάποια απ’ αυτά. Όταν έκανα τους Αχαρνής, ένιωσα ότι δεν έχουμε λόγο να επέμβουμε στο κείμενο, πέρα από το να πετάξουμε ένα δυο ονόματα. Εδώ όμως δε θα μπορούσε να γίνει το ίδιο, γι’ αυτό και το λέμε απόδοση και όχι μετάφραση. Δεν θα μου άρεσε επίσης απλώς να προσθέσουμε αστείες τσόντες, γιατί έτσι δεν δημιουργείς ένα ενιαίο ύφος στο κείμενο. Παίρνεις του Γεωργουσόπουλου για παράδειγμα, και το φορτώνεις με δεκάδες αστεία ανάλογα με το ταλέντο του ηθοποιού, το καλό ή το κακό γούστο και πάει λέγοντας. Μου αρέσει να δουλεύω με τα ερεθίσματα που μου δίνει το κείμενο. Θαυμάζω τους σκηνοθέτες και τους χορογράφους που μπορούν να ξεκινούν χωρίς καθόλου κείμενο, με αφορμή μια ιδέα. Εγώ είμαι των κειμένων, αλλά όχι με την έννοια της πιστότητας. Δεν πιστεύω καθόλου σ’ αυτή. Ο καθένας μας είναι σκηνοθέτης, ακόμα κι όταν βλέπει ένα έργο. υπάρχουν διπλές σκηνοθεσίες πάντα. Πέρα από την απόδοση του κειμένου, ποια είναι η σκηνοθετική πρόκληση; Μπορώ να σας πω ποια ζητήματα μου έθεσε το κείμενο, και όχι τι απαντήσεις έδωσα. Άμα είναι καλή παράσταση θα φανεί. Για παράδειγμα, με απασχολούσε τρομακτικά η μεγάλη σκηνή στο τέλος με τις γριές που είναι ίσως και η πιο αθυρόστομη σκηνή στον Αριστοφάνη. Είναι μια μεγάλη τόλμη στην ιστορία της λογοτεχνίας. Δεν μου άρεσε ποτέ όταν την έβλεπα να παίζεται από γυναίκες. Το έβρισκα σεξιστικό. Δεν μπορώ να κάνω μια παράσταση όπου θα χλευάζονται οι γυναίκες πάνω στη σκηνή. Ακόμα και στο πλαίσιο της κωμωδίας. Σ’ όλο το έργο, τις γυναίκες τις υποδύονται γυναίκες, και τους άντρες άντρες. Αυτό δεν θα δούλευε διαφορετικά σήμερα, γιατί αν οι άντρες υποδύονται τις γυναίκες ο κόσμος θα γέλαγε με το τραβεστιλίκι. Εδώ έχουμε μια επανάσταση των γυναικών – ε, ωραίο είναι να δούμε γυναίκες. Αλλά στη σκηνή με τις γριές έβαλα άντρες να υποδύονται τις γυναίκες. Εκεί δεν ισχύει το «τραβεστιλίκι», όπως το χαρακτηρίζετε; Όχι. Είναι καρναβαλικό. Είναι και λαϊκά ντυμένες. Αν πας σε καρναβάλι στον Τύρναβο ή στην Πλάκα, βλέπεις ότι με πολύ εύκολο τρόπο ένα αγόρι βάζει τη

ΘEATPO

ρόμπα της γιαγιάς κι ένα τσεμπέρι κι αμέσως γίνεται γριά. Μου κάνει εντύπωση που το θεωρείτε σεξιστικό. Στην παραστασιογραφία, όχι στον ίδιο τον Αριστοφάνη. Δεν διασκεδάζω καθόλου μ’ αυτό. Δεν διασκέδασα ποτέ, ας πούμε, με τη Γεωργία Βασιλειάδου. Την απολάμβανα για την κωμική της πλευρά, αλλά δεν γέλαγα ποτέ μ’ αυτά που έλεγαν οι άντρες για την ασχήμια της, βάζοντας δίπλα της κάποια άλλη με ταγεράκι και πεταχτό κωλαράκι. ξέρω ότι η κωμωδία έχει μέσα της τον ρατσισμό, αλλά προσπαθώ να τον αποφεύγω. Άρα έχετε ευαίσθητες κεραίες σχετικά με τον ρατσισμό των φύλων. Παραδέχεστε δηλαδή ότι υπάρχουν θέματα ακόμα; Δεν αλλάζουν τα πράγματα. Μόνο το περιτύλιγμα αλλάζει. Έχει πέραση η ομορφιά. Τι να κάνουμε; Δεν είναι κακό, αλλά δεν μπορεί να είναι μόνο αυτό. Ο ρατσισμός ξεκινά από την αισθητική δηλαδή; Ε, βέβαια. Για να το πω και λίγο αριστοφανικά: Θες να προσλάβεις κάποιον στη δουλειά σου. Αντί για την κοντούλα, χοντρούλα θα πάρεις την ψηλή ξανθιά με τα υπέροχα βυζιά και τον θαυμαστό κώλο. Δεν είναι ρατσισμός αυτός; Δεν είναι εύκολη η θέση της γυναίκας στην εργασία, κι αυτό με απασχολεί. Και γι’ αυτό το λόγο μού είναι πιο θαυμαστές. Εμείς έχουμε μια ευκολία, το θράσος του φύλου μας. Να σου δώσω ένα παράδειγμα. Κάνω οντισιόν για το Ρωμαίος κι Ιουλιέτα. Έρχονται αγόρια και κορίτσια με κλασικές προδιαγραφές, όμορφα όλα τους. ξεχωρίζεις 100 κοπέλες και 100 αγόρια. 20 απ’ αυτές μπορούν να παίξουν την ιουλιέτα και να έχεις το ίδιο έργο. Αλλά δεν μπορείς να βρεις τον Ρωμαίο. Γιατί; Τα κορίτσια είναι πιο καλλιεργημένα. ξέρουν σε τι κοινωνία ζουν. Δε σου λέω ότι δε συναντάς χαζοχαρούμενα, αλλά βλέπεις ας πούμε ότι τα κορίτσια κάνουν περισσότερες σπουδές από τα αγόρια. Όποτε τις ρωτούσα στις εισαγωγικές, τα κορίτσια θα είχαν κάνει χορό, τραγούδι, μπαλέτο, δυο γλώσσες, πανεπιστήμιο. Τα αγόρια έρχονταν με τη σιγουριά του θαυμασμού της μαμάς τους! Κάποτε είχατε πει ότι ήσασταν καλό παιδί όταν μεγαλώνατε, κι αυτό ήταν που σας οδήγησε στην αριστερά. Πιστεύω ότι πρέπει να είμαστε καλοί άνθρωποι και να παλεύουμε γι’ αυτό. Κι ας ακούγεται χριστιανικό. Δεν είναι εύκολο, η φύση μας δεν μας βοηθά. Το ξέρω από τον ίδιο μου τον εαυτό. Έχει να κάνει με το κτήνος που έχουμε μέσα μας. Η τέχνη, η παιδεία μπορούν να το συγκρατήσουν να μη βγει προς τα έξω. Κι αυτό είναι μια άσκηση.

σας ενθουσιάζει ακόμα; Πάντα όταν βρίσκομαι εκεί ζωνταντεύει η πρώτη μου ανάμνηση από την Επίδαυρο ως μαθητής της δραματικής σχολής, τότε που δεν είχαμε λεφτά και μαζευόμασταν στο πάνω διάζωμα. Περπατούσα, θυμάμαι ακόμα αυτή την εικόνα, κι έλεγα «Θέλω κάποτε να βρεθώ εκεί κάτω». Θυμάμαι τη λαχτάρα. Και πιστεύω πραγματικά ότι είναι το πιο ωραίο θέατρο στον κόσμο – κι έχω δει πολλά. Τρελαίνομαι, ειδικά για κείνη τη στιγμή λίγο πριν την παράσταση, όπου ξαφνικά έχει σιωπή και δύει ο ήλιος. Ακόμα με γοητεύει. Και το θέατρο ακόμα με γοητεύει. Με ποιον τρόπο; ως θεατής, ακόμα με γοητεύει το ότι πέφτει σκοτάδι και μετά ανάβει ένα φως. Παραμένει στα μαγικά μου πράγματα. ως σκηνοθέτης, το ότι παίρνεις ένα κείμενο που σου αρέσει, το αποσυναρμολογείς σαν παζλ και μετά πρέπει να το ξανασυναρμολογήσεις και να κάνεις μια παράσταση ακριβώς αυτό το «γιατί» που σου άρεσε στο κείμενο εξαρχής. Είναι δύσκολη αυτή η διαδικασία. s

Η ΠρΑξΑΓορΑ με ΑντρεΣ Στη μέση: H Δάφνη Λαμπρόγιαννη/Πραξαγόρα και ο Kώστας Kόκλας/Bλέπυρος, σε σκηνή από τις Eκκλησιάζουσες του Aριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Bαγγέλη Θεοδωρόπουλου (στην κορυφή). Kάτω, ακόμα μια σκηνή, με τον Kώστα Kόκλα και τον Παντελή Δεντάκη/Xρέμη (δεξιά).

Αν και είναι η δεύτερη φορά που πάτε στην Επίδαυρο, υπάρχει κάτι που να

ΘEATPO

[26 IOYΛIOY 2012] #32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 27

O

Στο έργο του Αριστοφάνη ερχόμαστε αντιμέτωποι με έννοιες πολύ κοντινές μας, όπως οικονομική κρίση, διαφθορά, κακοδιοίκηση, εξευτελισμός των πολιτών… Ναι, δυστυχώς εδώ και χιλιάδες χρόνια τα δεινά που μαστίζουν την ελληνική κοινωνία είναι ίδια. Οι πολιτικοί δεν ενδιαφέρονται για το κοινό καλό, οι πολίτες δεν ενδιαφέρονται για την πόλη τους την ίδια και για την αξιοπρέπεια τόσο της πόλης τους, όσο και τη δική τους πρώτα απ’ όλα, οι κλέφτες μένουν στη Διονυσίου Αεροπαγίτου, τα λεφτά τρώγονται σε στρατιωτικές δαπάνες και μοιράζονται σε ημέτερους... Τα ίδια. Και όλο αυτό είναι μια καλή αφορμή να μας προβληματίσει λίγο.

Bλέπυρος των, κατά Θεοδωρόπουλον, Eκκλησιαζουσών είναι, ίσως, περισσότερο γνωστός από τηλεοπτικούς ρόλους. Eίναι άραγε δύσκολο το πέρασμα από ένα μέσο, το οποίο πολύ έχει αμφισβητηθεί, στο σοβαρό θέατρο;

Θέλετε να σκιαγραφήσετε λίγο το χαρακτήρα του Βλέπυρου; Ο Βλέπυρος είναι το αντιπροσωπευτικό δείγμα του Έλληνα που, καλή ώρα σαν τις μέρες που περνάμε, έχει παραμελήσει τα πολιτικά του καθήκοντα. Ο Βλέπυρος αντιπροσωπεύει τον Έλληνα που παύει να είναι πολιτικό ον και ενδιαφέρεται μόνο για τον εαυτό του και για τα χρήματα που θα βγάλει. Στη Βουλή, λοιπόν, πηγαίνει μόνο για να πάρει τα χρήματα. Κι επειδή η χώρα έχει φτάσει σε πολιτικό αδιέξοδο λόγω της στάσης αυτής των ανδρών η οποία αντικατοπτρίζεται στο πρόσωπο του Βλέπυρου, παίρνουν αφορμή οι γυναίκες να ντυθούν άνδρες και να πάνε το πρωί στην Πνύκα να πάρουν την εξουσία. Λόγω του ότι έχει χάσει κάθε ίχνος πολιτικής συνείδησης, ο Βλέπυρος μάλλον το βρίσκει κάπως λυτρωτικό όλο αυτό, το ότι δηλαδή οι γυναίκες θα αναλάβουν πια την εξουσία. Αποφορτίζεται ο ίδιος απ’ αυτά τα καθήκοντα. Εσείς πώς θα αντιδρούσατε σε μια ενδεχόμενη επανάσταση που θα ξεκινούσε από ανθρώπους χωρίς πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα; Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αυτή η κίνηση προέρχεται από γυναίκες, και μάλιστα όλα αυτά που προτείνει η Πραξαγόρα είναι πάρα πολύ εξτρεμιστικά. Μιλάει για κοινοκτημοσύνη, για μια ζωή κοινοβιακού χαρακτήρα. Όλα αυτά τα εξτρεμιστικά κινήματα και αιτήματα εμφανίζονται σε περιόδους πολιτικού αδιεξόδου. Ο Αριστοφάνης το θέτει όλο αυτό μέσα στο πλαίσιο της κωμωδίας. Εξάλλου, οι γυναίκες δεν είναι μια κοινωνκή τάξη, αλλά ένα φύλο. Από αυτή την άποψη συμφωνώ, θα γλίτωνε από πολλούς μπελάδες τους άνδρες. Δε θα είχα κανένα πρόβλημα να αναλάβουν οι γυναίκες όλα τα πόστα της εξουσίας, γιατί όσο κι αν έχει αλλάξει η θέση τους με τα χρόνια, παραδόξως η κοινωνία μας σ’ αυτά τα πόστα της εξουσίας είναι ακόμα ανδροκρατούμενη. Τώρα δεν ξέρω πώς θα αντιδρούσα αν αυτό συνέβαινε με άλλες ομάδες. Εξαρτάται από το τι πρεσβεύουν και τι θέλουν να κάνουν. Η Πραξαγόρα προτείνει περιουσιακή και ερωτική κοινοκτημοσύνη λοιπόν. Θα ήταν ποτέ εφικτή μία τέτοια πρόταση; Η ιστορία μάς έχει διδάξει ότι αυτό δεν είναι εφικτό. Όλες αυτές οι προτάσεις

Τι έχει να μας διδάξει ο Αριστοφάνης; Έχει να μας διδάξει ότι είναι καιρός να δούμε τον καθρέφτη του εαυτού μας, να συνειδητοποιήσουμε ποιοι είμαστε και να πράξουμε ανάλογα. Να μην κάνουμε τα κορόιδα κι ότι δεν βλέπουμε τα προβλήματά μας.

κώστας κόκλας

«να δουμε τα προβληματα στον καθρεΦτη» «Nα μην κάνουμε τα κορόιδα, να μην παριστάνουμε ότι δεν βλέπουμε τα προβλήματά μας», υποδεικνύει ο ηθοποιός στον οποίον ο Bλέπυρος έμαθε πολλά. Από τη Χαρά Σακελλάρη είναι σημάδι εξτρεμιστικών περιόδων. Είναι κάποιες προτάσεις που κάνει ο Αριστοφάνης, παίρνοντας από την Πολιτεία του Πλάτωνα κάποια στοιχεία τα οποία και θέτει σαν διεξόδους σε περιόδους που η κοινωνία βρίσκεται σε αδιέξοδο. Κι αυτό το κάνει για να συνειδητοποιήσει ο κόσμος ότι θα πρέπει να συνετιστεί και να γίνουν πολιτικά όντα οι πολίτες. Εξάλλου, ο ίδιος ο ποιητής στο τέλος του έργου ανατρέπει

28 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #32 [26 IOYΛIOY 2012]

αυτό που προτείνει, δημιουργώντας μια παρωδία αυτών των καταστάσεων. Το ότι θα υπάρχει κοινοκτημοσύνη στο σεξ, στον τρόπο που θα ζούμε, στον τρόπο που θα μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Η σκηνή με τις γριές στο τέλος αποδεικνύει ότι όλα αυτά δεν είναι εφικτά. Δεν γίνεται να υπάρχει μια κοινωνία όπου οι νέοι θα πηγαίνουν με τις ηλικιωμένες και όπου θα υπάρχουν σπίτια χωρίς τοίχους ενδιάμεσα.

Στις Εκκλησιάζουσες έχουμε μια ανατροπή της καθιερωμένης τάξης πραγμάτων. Σήμερα πόσο επιτακτική πιστεύετε ότι είναι μια τέτοιου είδους ανατροπή; Στις Εκκλησιάζουσες έχουμε μια πρόταση για ανατροπή της καθιερωμένης τάξης πραγμάτων, την οποία τελικά ανατρέπει κι ο ίδιος ο ποιητής, όπως είπαμε. Πιστεύω ότι πρέπει να κάνουμε αυτό που λέει ο ποιητής. Να συνειδητοποιήσουμε ποιοι είμαστε και πώς πρέπει να λειτουργούμε ως πολιτικά όντα μέσα στην πολιτεία. Η ανατροπή πρέπει να γίνει προσωπικά στον κάθε πολίτη μέσα του, στη βάση της συνειδητοποίησης. Ν’ αρχίσει να σέβεται τον εαυτό του, τους συμπολίτες του, το χώρο που ζει, και να συνειδητοποιήσει τη θέση του μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Πρώτη φορά καταπιάνεστε με τον Αριστοφάνη. Πώς τον προσεγγίσατε; Δούλεψα τρεις μήνες πάνω στο έργο και είχα ήδη κάποια εφόδια από τη σχολή του Εθνικού Θεάτρου όπου είχα την τύχη να έχω καταπληκτικούς δασκάλους. Ο Αριστοφάνης είναι μια μεγάλη ευκαιρία για κάθε ηθοποιό, και το συγκεκριμένο είναι ένα κείμενο εξαιρετικό, που σου δίνει την ευκαιρία να αυτοσχεδιάσεις και συγχρόνως να θέσεις προβληματισμούς. Αν το διαβάσεις, θα δεις ότι το κείμενο δεν χρειάζεται καμία σύγχρονη νότα, γιατί είναι πραγματικά σύγχρονο, διαχρονικό. Έτσι, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος απέφυγε τους μοντερνισμούς στο στήσιμο και όλοι εμείς οι ηθοποιοί στο παίξιμο. Σας ενοχλεί ο χαρακτηρισμός «τηλεοπτικός ηθοποιός»; Όχι, δεν έχω κανένα πρόβλημα. Αντιθέτως, είμαι περήφανος. Δουλεύω πάρα πολλά χρόνια στην τηλεόραση, μου έχει δώσει αρκετά, και είναι μεγάλο και σημαντικό κομμάτι της δουλειάς μου. s

ΘEATPO

H

Πραξαγόρα θα μπορούσε να είναι μια αρχαία Eλληνίς φεμινίστρια. H Δάφνη Λαμπρόγιαννη, που την υποδύεται, έχει κατανοήσει ότι όλα αρχίζουν από τις κοινωνικές ανισότητες.

λικά πάρα πολύ δύσκολο να μη διαφθαρεί από αυτήν. Και τα πράγματα αλλιώς ξεκινάνε και αλλού καταλήγουν. Όμως παρ’ όλες αυτές τις έννοιες, ο Αριστοφάνης έχει χαρακτηριστεί και ως ένας συντηρητικός συγγραφέας. Αυτό είναι ένα μεγάλο φιλοσοφικό ερώτημα που εγώ η ίδια δεν μπορώ να απαντήσω, γιατί την ίδια στιγμή που μου φαίνεται κάτι εξαιρετικά συντηρητικό – όταν προσπαθούμε να το αναλύσουμε και να καταλάβουμε τι συμβαίνει–, την ίδια στιγμή το βρίσκω τρομερά ανατρεπτικό και προχωρημένο. Νομίζω ότι ο Αριστοφάνης γενικά θέτει ερωτήματα για το τι είναι τελικά το συντηρητικό και τι το προοδευτικό. Δεν μπορώ να δώσω πάντως τέτοιους χαρακτηρισμούς στον Αριστοφάνη, ειδικά εγώ, που ως ηθοποιός καταπιάνομαι μ’ έναν τρόπο πολύ πιο πρακτικό.

Μιλήστε μας λίγο για το ρόλο σας στις Εκκλησιάζουσες. Παίζω την Πραξαγόρα, μια γυναίκα που υποκινεί μια επανάσταση των γυναικών στην Αρχαία Αθήνα. Στα δικά μου μάτια, η Πραξαγόρα είναι μια γυναίκα με εφηβική ορμή, μια γυναίκα δηλαδή που προσπαθεί ν’ αλλάξει τον κόσμο με τη διάθεση ενός εφήβου. Ο τρόπος που βρίσκει και προτείνει είναι να πάρουν την εξουσία οι γυναίκες, αλλά νομίζω πως αυτό που έχει σαν τελικό σκοπό της είναι το πώς θα αλλάξει η πόλη προς το καλύτερο. Δηλαδή, ο σκοπός της δεν νομίζω ότι είναι τόσο φεμινιστικός με την «κακιά» έννοια.

Θέλετε να μας μιλήσετε λίγο για τη συνεργασία σας με τους υπόλοιπους συντελεστές; Είμαστε πολύ ευτυχείς που συναντηθήκαμε όλοι εμείς που κάνουμε αυτή τη δουλειά κι αυτό είναι πάρα πολύ παρηγορητικό αυτές τις μέρες, γιατί αισθάνεσαι ότι ο ένας κρατάει τον άλλον από το χέρι και προσπαθούμε να πάμε παρακάτω. Είναι η πρώτη μου συνεργασία με τους περισσότερους – με τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, την Αγγελική Στελλάτου, τον Κώστα Κόκλα και τον Θάνο Μικρούτσικο. Γενικά υπάρχει μια αρμονία που σε βοηθάει πραγματικά στις μέρες που είμαστε. Βοηθάει ούτως ή άλλως πάντα, πόσο μάλλον σήμερα.

Ο Αριστοφάνης βάζει μπροστά μια ομάδα χωρίς πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα. Αν έγραφε το έργο σήμερα, ποια ομάδα πιστεύετε ότι θα έβαζε μπροστά; Δεν έχω ιδέα! Είναι τόσοι οι αδικημένοι στη σημερινή κοινωνία που πραγματικά δεν ξέρω ποια ομάδα θα διάλεγε. Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα είχε πολύ υλικό. Θα μπορούσατε ποτέ εσείς η ίδια να μπείτε στη θέση της Πραξαγόρας, δηλαδή, να υποκινήσετε μια παρόμοιου τύπου εξέγερση; Και αν ναι, τι θα σας έφερνε σε αυτό το σημείο; Δεν το ξέρω αυτό. Σίγουρα είμαι άνθρωπος που η αδικία με πνίγει, κι αυτό ενίοτε είναι ένα κίνητρο πολύ σοβαρό. Αλλά δεν ξέρω τι πραγματικά θα με ωθούσε σε κάτι τόσο μεγάλο. Γιατί από μια ηλικία και μετά δυσκολεύουν τα πράγματα στο να πάρεις τέτοιου είδους αποφάσεις. Τι βλέπει η Πραξαγόρα/μάντισσα; Προσπαθεί να συνδέσει το παρελθόν με το μέλλον και να καταλάβει τι κοινά στοιχεία υπήρχαν τότε και τώρα. Βλέπει ακόμα και τις γυναίκες στην εξουσία σήμερα. υπάρχει κι ένα σχόλιο σε σχέση με τη θέση της γυναίκας στην εξουσία σήμερα, αλλά και πολλά άλλα πράγματα τα οποία τελικά συνειδητοποιεί ότι είναι διαχρονικά. Το έργο τοποθετείται μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, οπότε η Αθήνα έχει πέσει σε οικονομική παρακμή. Τώρα που έχετε ήδη ξεκινήσει παραστάσεις, πώς νιώθετε ότι αντιδρά το κοινό; Συνδέει το τότε με το τώρα? Κοιτάξτε, εμάς αυτός είναι ο ευσεβής μας πόθος. Τώρα δεν ξέρω τι έχει ο καθένας στο μυαλό του και στην ψυχή του. Εμείς απλώς ελπίζουμε να το καταφέρνουμε. Το έργο έχει ούτως ή άλλως μια

ΘEATPO

Δάφνη Λαμπρόγιαννη

«ο ηθοποιoσ πρEπει να αντEχει την πεiνα» Oι κακές αμοιβές, αλλά και η περιρρέουσα αμορφωσιά είναι από τα προβλήματα των ηθοποιών του θεάτρου σήμερα, λέει η, κατά Θεοδωρόπουλον, Πραξαγόρα. Από τη Χαρά Σακελλάρη διαχρονικότητα και αυτό είναι που το κάνει κλασικό. Δυστυχώς ισχύει παντού και πάντα. «Από εδώ και πέρα κανείς δε θα είναι πλούσιος και κανείς δε θα είναι φτωχός». Θέλετε να μας μιλήσετε γι’ αυτή τη φράση της Πραξαγόρας; Η Πραξαγόρα προτείνει κοινοκτημοσύνη και μ’ αυτή την έννοια θέλει όλα να είναι κοινά, να μοιράζονται τα

αγαθά ίσα σε όλους και κανείς να μην είναι ούτε φτωχός ούτε πλούσιος. Μιλάει για μία κατάσταση ιδανική, που είναι ώς και ουτοπική. Κι αυτό είναι και το πρόβλημα της ιδέας. Και κάπου εκεί κλείνει και το έργο, μάλλον μ’ ένα αδιέξοδο. Έχει διάφορα προβλήματα στην εφαρμογή του όλο αυτό. Δυσκολότερο ακόμα είναι στην πραγματική ζωή, όπου φοβάμαι ότι όποιος έρχεται στην εξουσία, ό,τι και να προτείνει, είναι τε-

Τι χρειάζεται να αντέξει κάποιος που ασχολείται με το θέατρο στην Ελλάδα; Αυτή τη στιγμή πρέπει να αντέξει βασικά την πείνα. Αυτό είναι κάτι που έτσι κι αλλιώς έπρεπε να το αντέχει πάντα, αλλά τώρα είναι ακόμα πιο έντονο. Κι από κει και πέρα πρέπει να αντέχει και μια σχετική αμορφωσιά που έχουμε όλοι και δημιουργεί πολλά κενά και τρύπες εκεί που πάει να γίνει κάτι ενδιαφέρον. Ο ηθοποιός πρέπει μεγαλώνοντας να μην πτοείται και να συνεχίσει να ψάχνει για το καλύτερο. Αν μπορούσατε να ζήσετε μόνο από το θέατρο, θα παρατούσατε την τηλεόραση; Όχι, θα ήθελα πάντα να κάνω καλές δουλειές, είτε είναι στο θέατρο είτε στην τηλεόραση είτε οπουδήποτε. Δε θεωρώ ότι κάποιο μέσο είναι μιασμένο. Το θέμα είναι πώς γίνονται οι δουλειές και για ποιο στόχο. Σίγουρα στην τηλεόραση, λόγω της φύσης της, τα πράγματα είναι αρκετά πιο δύσκολο να έχουν ένα στόχο που να με ενδιαφέρει και να είναι σχετικά πιο ποιοτικός. Αλλά πολλές φορές το ίδιο συμβαίνει και στο θέατρο –για πολλούς λόγους– στην Ελλάδα. s

[26 IOYΛIOY 2012] #32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 29

Άλκηστις Πρωτοψάλτη

το σοου πρεπει να συνεχιστει Tραγουδά μελοποιημένα ποιήματα του Oδυσσέα Eλύτη με τον Στέφανο Kορκολή στο πιάνο στη Mικρή Eπίδαυρο. Ένας ακόμα σταθμός στη μακρά αλυσίδα μελοποιημένων ποιητών, που πολύ συχνά συνάντησε στη διαδρομή της. Mε επιδράσεις πολλές και διαφορετικές, από τη Mαρία Kάλλας και τον Δημήτρη Παπαϊωάννου μέχρι τον Σταμάτη Kραουνάκη και τον Aνδρέα Bουτσινά, και με διακριτό το στίγμα της παρουσίας της, είναι ταυτόχρονα χειραφετημένη και έτοιμη να δεχθεί νέες επιρροές. Eκθειάζει τη συλλογική ευφυΐα των σύγχρονων Eλλήνων και θεωρεί ότι κάναμε αυτοκαταστροφικές επιλογές στη διαδρομή μας. Δεν πειράζει, θα τα καταφέρουμε να βγούμε από την αρνητική συγκυρία, αρκεί να δούμε λίγο «πέρα από το λόφο των σκουπιδιών»... Από την Κατερίνα Κόμητα

T

ριάντα έξι δίσκοι, οι περισσότεροι από τους οποίους έγιναν χρυσοί και πλατινένιοι και εμφανίσεις στα καλύτερα θέατρα του κόσμου. Χωρίς αμφιβολία, η Άλκηστις Πρωτοψάλτη έχει κατορθώσει να διαγράψει μια αξιοζήλευτη καλλιτεχνική πορεία στον ελληνικό μουσικό χώρο. Σε λίγες μέρες, μαζί με τον συνθέτη Στέφανο Κορκολή, θα εμφανιστεί στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου για να ερμηνεύσει τα λόγια του Οδυσσέα Ελύτη με το ίδιο πάθος κι αυτόν τον ιδιόμορφο συνδυασμό δύναμης και τρυφερότητας που τη χαρακτηρίζει σε όλη της την καριέρα. Πώς νιώθετε εν αναμονή του ρεσιτάλ στο Θέατρο της Μικρής Επιδαύρου;

Ταξιδεύοντας με τον Οδυσσέα Ελύτη, ένα ρεσιτάλ, μια γλυκιά αναμονή γεμάτη μουσική και ποίηση. Νομίζω ότι ο χώρος της Μικρής Επιδαύρου δημιουργεί από μόνος του έμπνευση, σε ταξιδεύει σε μονοπάτια ιστορίας και πολιτισμού και ταιριάζει απόλυτα με τη μοναδική ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη. Είναι μια κορυφαία στιγμή στην έκφρασή μας, δουλεμένη λέξη προς λέξη, νότα προς νότα, μέσα από τα μαγικά, τρυφερά αλλά και θυελλώδη χέρια του σολίστ Στέφανου Κορκολή. Έχετε τραγουδήσει μουσικές σημαντικών Ελλήνων δημιουργών – Μούτση, Ανδριόπουλο, Θεοδωράκη, Κραουνάκη, Κηλαηδόνη, Σπανουδάκη, Σπανό, Σαββόπουλο, Αντύπα, ρεμπούτσικα, Κορκολή. Με ποιου συνθέτητις μουσικές νιώσατε να «κου-

30 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #32 [26 IOYΛIOY 2012]

μπώνετε» περισσότερο, και με ποιον συνθέτη θα θέλατε να συνεργαστείτε και δεν έχει τύχει ακόμα; Ο καθένας απ’ αυτούς τους δημιουργούς άγγιξε ένα διαφορετικό κομμάτι του ψυχισμού και της έκφρασής μου, γι’ αυτό άλλωστε και προχώρησε η κάθε συνεργασία. Η κάθε εποχή, η κάθε συνάντηση είχε το δικό της χρώμα και τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ό,τι ονειρευτήκαμε έγινε τραγούδι, έγινε παράσταση, έγινε φιλία. Νιώθω ότι συναντήθηκα με τον καθένα τους τη σωστή στιγμή! Θα ήθελα να είχα συναντηθεί με τον Μάνο Χατζιδάκι...

λας είναι μια προσωπικότητα που την έχω μελετήσει πάρα πολύ. Η ερμηνεία της και η θεατρική της παρουσία με συγκλόνιζαν από παιδί. Θυμάμαι πως την έβαζα στο βίντεο και την άκουγα, κι ύστερα παρακολουθούσα τις κινήσεις του προσώπου της και την έκφρασή της κλείνοντας τον ήχο. Με μάγευε...

O Γρηγόρης Μπιθικώτσης και η Βίκυ Μοσχολιού σίγουρα είναι δύο σπουδαίες φωνές που δίδαξαν πολλά στη γενιά μου. Οι Μπιτλς, ο Έλβις Πρίσλεϊ, οι Queen, και ειδικά ο Φρέντι Μέρκιουρι, έχουν γίνει παράθυρο στην ψυχή μου.

Ποιοι ερμηνευτές σας επηρέασαν; Στη ζωή μας υπάρχουν αυτοί που γνωρίζουμε ότι μας έχουν επηρεάσει, αλλά υπάρχουν κι αυτοί που, χωρίς να το αντιληφθούμε, μας επηρέασαν. Η Μαρία Κάλ-

υπάρχει κάτι που θυσιάσατε στο βωμό της καριέρας σας και για το οποίο μετανιώνετε; Δεν είμαι η ιφιγένεια, είμαι η Άλκηστις κι έχω άλλη ιστορία θυσίας! Και για να έρ-

MOYΣIKH

ΩΣμΩΣειΣ H ενέργεια και ο δυναμισμός της στη σκηνή δεν έχουν περιορίσει την πνευματικότητα των οριζόντων της. Άλλωστε, στην υψηλή ποιητική του Eλύτη συνάντησε τον Στέφανο Kορκολή (απέναντι), με τον οποίο συνεργάστηκε για έναν κύκλο τραγουδιών στηριγμένων σε στίχους του Έλληνα τιμημένου με Nόμπελ ποιητή.

info Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Στέφανος Κορκολής Ρεσιτάλ με τραγούδια σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη Ρεσιτάλ για φωνή και πιάνο αφιερωμένο στον μελοποιημένο Οδυσσέα Ελύτη. Οι προσανατολισμοί σε μουσική Ηλία Ανδριόπουλου, αλλά και τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, του Μάνου Χατζιδάκι, του Δημήτρη Λάγιου και του Μιχάλη Τρανουδάκη σε μια μαγική βραδιά στη Μικρή Επίδαυρο. Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 10-11 Αυγούστου, 21:30 Εισιτήρια: 25€ (Ζώνη Α), 20€ (Ζώνη Β), 10€ (Φοιτητικό - Ζώνη Β, ΑΜΕΑ)

θουμε στον αιώνα μας, δεν θεωρώ ότι θυσίασα κάτι συγκλονιστικό. Η καλλιτεχνική μου ζωή είναι η αλήθεια μου, ο καθρέφτης μου, η ανάσα μου, η χαρά, η λύπη, η μοναξιά, η επικοινωνία, η δημιουργία, η αγωνία, η ισορροπία, η βαθιά ικανοποίηση του να κάνω αυτό ακριβώς που θέλει η ψυχή μου. Άρα δεν διαχωρίζεται η Άλκηστις από την Πρωτοψάλτη. Είμαι ευτυχής για την επιλογή μου και δεν μετανιώνω ούτε για την πιο μικρή στιγμή της... υπάρχει κάποιο τραγούδι που σιγοτραγουδάτε συχνά μόνη – κι όχι απαραίτητα από τα δικά σας; Κι αν ναι, πώς εξηγείτε αυτή σας την επιλογή; Το τραγούδι «The show Must go On» είναι το νούμερο ένα στην προσωπική μου λίστα και στις επιλογές της στιγμής, χωρίς να υπάρχει εξήγηση. Ποια είναι η πιο αγαπημένη σας εποχή από τη μουσική σας ζωή μέχρι σήμερα; Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποια, γιατί όλες οι εποχές μαζί συνθέτουν την ίδια μου τη ζωή. Ίσως με διαφορά στήθους, η συνεργασία μου με τον Σταμάτη Κραουνάκη, τη Λίνα Νικολακοπούλου και τον Ανδρέα Βουτσινά και η παράσταση του Ηφαιστείου με τον σκηνοθέτη Δημήτρη Παπαϊωάννου. Σας πέρασε ποτέ από το μυαλό να παρατήσετε το τραγούδι; Μέσα στις τόσες σκέψεις που ταξιδεύουν στο μυαλό μου, είναι η μόνη που δεν έχω κάνει. Θα σας έλεγα, όμως, ότι όταν η ψυχή θα θέλει αλλά η φωνή δεν θα ανταποκρίνεται, να είστε σίγουρη ότι θα γίνει η γενναία πράξη, προτού προλάβει να γίνει η σκέψη. Αν ήταν να διασώσετε μόνο τρία από τα τραγούδια σας, ποια θα ήταν αυτά και γιατί; ξεκινώντας από το παρόν στο παρελθόν, πρώτα το «Θάλασσα γυαλί» σε μουσική της Ευανθίας Ρεμπούτσικα και στίχους Ελένης Ζιώγα, γιατί το ρεφραίν «Βάλε πλώρη γι’ αυτά που ονειρευτήκαμε, για το αύριο πρόσω ολοταχώς» με αντιπροσωπεύει αυτή την εποχή… Μετά είναι «Η σωτηρία της ψυχής» σε μουσική του Σταμάτη Κραουνάκη και στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου, γιατί είναι ο αιώνιος αγώνας του ανθρώπου... Κι ακόμα, «Ο χρόνος είναι γρήγορος» από τους Προσανατολισμούς του Οδυσσέα Ελύτη, μελοποιημένο από τον Ηλία Ανδριόπουλο, γιατί μέσα από τις μαγικές του λέξεις ο ποιητής περιγράφει με μοναδικό τρόπο την ταχύτητα της ζωής... Επιτρέψτε μου να διασώσω ακόμη ένα: «Το χειροκρότημα» σε μουσική της Δήμητρας Γαλάνη και στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου, γιατί είμαστε ακόμη ζωντανοί!

γουδάτε σε μικρούς ή σε μεγάλους χώρους; Απολαμβάνω να τραγουδώ και σε μικρούς και σε μεγάλους χώρους, αλλά σίγουρα μια ξεχωριστή θέση στην ψυχή μου έχουν οι αρχαίοι θεατρικοί μας χώροι. Με μαγνητίζει και με συγκινεί ιδιαίτερα η μυσταγωγία και η ενέργεια της Αρχαίας Επιδαύρου, την οποία ξεχωρίζω απ’ όλα τα αρχαία θέατρα. Επιλέγετε τις δουλειές σας ή σας επιλέγουν οι δημιουργοί; Η επιλογή μιας καινούργιας δουλειάς είναι πάντα μια δύσκολη, αλλά πολύ ενδιαφέρουσα διαδικασία. Βασίζεται πολύ στο ένστικτό μου, στην ταυτόχρονη ανάγκη έκφρασης με τον δημιουργό, στον κοινό στόχο που μπορεί να έχουμε. Τις περισσότερες φορές προτείνω τη συνεργασία και πραγματικά χαίρομαι που μέσα απ’ τη μουσική δημιουργούνται νέες φιλίες. Ποια η σχέση σας με το λαϊκό τραγούδι; Εμπνέομαι απ’ όλα τα είδη της μουσικής και το «διαχρονικό» λαϊκό τραγούδι μ’ έχει εκφράσει άπειρες φορές, γιατί είναι η ρίζα μας και η ψυχοσύνθεσή μας. Οι ρυθμοί από το συρτάκι μέχρι το χασαποσέρβικο ξεσηκώνουν όχι μόνο τους Έλληνες, αλλά και κάθε κοινό, σε όλες τις γωνιές της γης. Από τη σύγχρονη ελληνική μουσική έκφραση τι σας αρέσει; Έχω ξεχωρίσει από τη νέα γενιά καλλιτεχνών αρκετούς πολλά υποσχόμενους όπως τη Νατάσα Μποφίλιου, τον Γιώργο Περρή –του οποίου κάνω και την παραγωγή του νέου του cd–, την Ελεωνόρα Ζουγανέλη, τον Γιάννη Χαρούλη, τον Γιώργο Καραδήμο, τον Πάνο Μουζουράκη, το συγκρότημα 1550, τους Ονιράμα και τους Τακίμ, τον συνθέτη Γιάννη Χριστοδουλόπουλο και τους στιχουργούς Ρεβέκκα Ρούσση και Γιάννη Γούνα. Ποια είναι η γνώμη σας για το ελληνικό ραδιόφωνο σήμερα; Είμαι φανατική φίλη του ραδιοφώνου. Νομίζω ότι το ελληνικό ραδιόφωνο σήμερα καλύπτει αρκετά από τα ενδιαφέροντα και τις απαιτήσεις του κοινού, και παραμένει ζωντανό στην επαφή με τον ακροατή, διατηρώντας ταυτόχρονα και το μυστήριο της απουσίας της εικόνας.

ναμη για κάθε τι καινούργιο, για κάθε δημιουργία. Ανοίγει νέους δρόμους, σε βοηθάει να πας παρακάτω χωρίς να γνωρίζεις τι σου επιφυλάσσει στην ολοκλήρωσή του. Αυτή η αμφιβολία μέχρι το τελικό αποτέλεσμα είναι καθαρή αδρεναλίνη, είναι το ξέπλυμα των κυττάρων και η αποδοχή του από το κοινό είναι η μεγαλύτερη αξία στην καλλιτεχνική μου ζωή. Παρακολουθείτε τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα μας; Φυσικά και τις παρακολουθώ. Νιώθω απογοητευμένη και θυμωμένη, γιατί το πολιτικό σύστημα πέτυχε την απόλυτη απονεύρωση της ελληνικής κοινωνίας. Γιατί είναι σαφέστατο ότι οι πάσης φύσεως «διαμορφωτές της κοινής γνώμης», αυτοί οι σύγχρονοι «σταυροφόροι» του τίποτε, είναι οι μόνοι που κέρδισαν κατά κράτος, και ο τόπος ο μόνος –τουλάχιστον για τη σημερινή «εδώ και τώρα» συγκυρία– που ηττήθηκε κατά κράτος. Ζούμε την απόλυτη σύγκρουση εικονικού και πραγματικού. «Τρόποι» τελειώνουν και πεθαίνουν και νέοι «τρόποι» αναδύονται. Ζούμε μια νέα πραγματικότητα, πέρα και πάνω από εμάς. Πιστεύω ότι η ιστορία δεν έχει ήδη γραφτεί – σήμερα γράφεται και είμαστε παράλληλα οι συγγραφείς και οι αναγνώστες της. Δυστυχώς, το πολιτικό μας προσωπικό παραμένει «δειλό, μοιραίο και άβουλο» μπροστά σ’ αυτές τις εξελίξεις, ανήμπορο να δώσει απαντήσεις, ανήμπορο να δώσει ελπίδα. Είμαστε υποχρεωμένοι να δούμε πέρα από «τον λόφο των σκουπιδιών» και, μέσα από σκληρή δουλειά, να δημιουργήσουμε προοπτικές για ένα καλύτερο αύριο. Σας έχει γίνει ποτέ πρόταση να είστε υποψήφια με κάποιο κόμμα; Και, αν ναι, πώς αντιδράσατε; Μου έχει γίνει πολλές φορές πρόταση συμμετοχής σε κάποιο ψηφοδέλτιο, τόσο σε δημοτικές, όσο και σε εθνικές εκλογές, αλλά δεν αποδέχτηκα τις προτάσεις, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είμαι ένας πολι-

τικοποιημένος άνθρωπος και ενεργή πολίτης. Πιστεύω ότι κάθε μας πράξη έχει και την πολιτική της διάσταση και εκπροσωπεί ένα συγκεκριμένο σύστημα αξιών και αρχών, τόσο σε πολιτικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Αν σας έλεγα να χαρακτηρίσετε τους Έλληνες ως λαό, τι θα λέγατε; Λένε ότι κάθε ευφυής άνθρωπος είναι και αυτοκαταστροφικός... Εγώ θα έλεγα πως κάθε πολυτάλαντος και προικισμένος λαός εμπεριέχει το στοιχείο της αυτοκαταστροφής, γιατί δεν εξηγείται διαφορετικά το πώς επιτρέψαμε να φτάσει η πανέμορφη χώρα μας στη σημερινή γκρίζα, μίζερη και τριτοκοσμική κατάσταση. Αφού οι διακοπές είναι προ των πυλών για τους περισσότερους πια, πείτε μου ποιο είναι το αγαπημένο σας ελληνικό νησί και γιατί; Οι Μικρές Κυκλάδες είναι τα διαμάντια μου στο Αιγαίο και η Σχοινούσα είναι ένα από αυτά. Εδώ πιάνεις το φεγγάρι με συρτή, όπως λέει και το τραγούδι. Η συγκίνηση που μπορεί να προσφέρει ένα τόσο μικρό νησί έχει άμεση σχέση με το τι ζητάει κανείς από τις διακοπές του. Η Σχοινούσα έχει το Μερσίνι, ένα μικρό, υπέροχο φυσικό λιμανάκι όπου ο άνεμος μοιάζει πάντα με χάδι, ακόμα και κι όταν σε ολόκληρο το υπόλοιπο Αιγαίο δεν μπορείς να σταθείς απ’ τον αέρα... Στη Σχοινούσα βρίσκεις ανθρώπους φιλόξενους, απλούς και αληθινούς∙ παραδοσιακά εστιατόρια, ψαροταβέρνες και καφενεία που σε μαγεύουν με τις γεύσεις και τα αρώματά τους. Σε τρεις βόλτες τα έχεις ανακαλύψει όλα. Σ’ αυτή την μικρή κουκίδα της Ελλάδας παίρνω ανάσα και βουτάει η ψυχή μου... s

Συχνά σε συνεντεύξεις σας αναφέρεστε στο ρίσκο και στην αξία του... Είναι στο αίμα μου να ανεβάζω τον πήχη, να ανταγωνίζομαι τον εαυτό μου για να τον βελτιώνω συνεχώς. Το ρίσκο είναι η κινητήριος δύ-

Τι σημαίνει για σας «καλό τραγούδι»; Αυτό που δίνει ανάσα στην καρδιά. Απολαμβάνετε περισσότερο να τρα-

MOYΣIKH

[26 IOYΛIOY 2012] #32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 33

Ανέστης Αζάς, Πρόδρομος τσινικόρης

ντοκιμαντEρ επi σκηνHσ

ON THE ROAD O Πρόδρομος Tσινικόρης (αριστερά) και ο Aνέστης Aζάς φωτογραφίζονται στο καμιόνι με το οποίο γυρίζουν στην Aργολίδα και σε όλη την Aττική συλλέγοντας μαρτυρίες για τα Eπιδαύρια.

Nα ερευνάς, να συλλέγεις μαρτυρίες και να τις αναβιώνεις επί σκηνής. Θέλει κουράγιο, σύστημα, υπομονή και πολύ τρέξιμο για να συλλέξεις και να «μοντάρεις» το υλικό μιας παράστασης, θέμα της οποίας είναι ο ίδιος ο φεστιβαλικός θεσμός. Aλλά η ομάδα Projector διαθέτει το δυναμισμό, χάρη στον οποίο προχωρεί 58 χρόνια τώρα και το ίδιο το Φεστιβάλ Aθηνών και Eπιδαύρου. Από τον Αντώνη Σακελλάρη Φωτογραφίες: Bασίλης Mαθιουδάκης

info Ομάδα Projector Επίδαυρος - Ένα ντοκιμαντέρ Μία παράσταση-ντοκιμαντέρ για την ιστορία του θεάτρου της Επιδαύρου, από το 1938 έως σήμερα. Κάτοικοι της περιοχής, καλλιτέχνες και θεατές αναβιώνουν μέσα από τις μαρτυρίες τους την ιστορία του θεσμού. Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 27-28 Ιουλίου, 21:30 Εισιτήρια: 25€ (Ζώνη Α), 20€ (Ζώνη Β), 10€ (Φοιτητικό - Ζώνη Β, ΑΜΕΑ))

ΔΗμιουρΓικΗ ΔιΑΔρομΗ «Aπό τα βασικότερα ζητήματα που προσπαθούμε να προσεγγίσουμε είναι πώς ένα θεατρικό φεστιβάλ άλλαξε έναν τόπο», δηλώνει ο Aνέστης Aζάς (δεξιά), που μαζί με τον Πρόδρομο Tσινικόρη συνέλεξε μαρτυρίες και τεκμήρια της εξέλιξης του Φεστιβάλ Eπιδαύρου.

O

Ανέστης Αζάς και ο Πρόδρομος Τσινικόρης είναι δύο από τα βασικά μέλη της ομάδας Projector. Εδώ και κάποιους μήνες, έχουν γίνει κάτοικοι Επιδαύρου. Είναι εκεί για να ερευνήσουν διεξοδικά το θέμα με το οποίο έχουν επιλέξει να καταπιαστούν: το Φεστιβάλ που λαμβάνει χώρα εδώ και 58 χρόνια στο μικρό χωριό της Αργολίδας. Γυρνάνε στα γύρω χωριά και προσπαθούν να μάθουν πώς ένας πολιτιστικός θεσμός έχει αλλάξει τη ζωή των κατοίκων, αλλά και τον τρόπο με το οποίο αυτοί αντιμετωπίζουν την τέχνη. Μαζεύουν μαρτυρίες και ζητάνε από τους κατοίκους ν’ ανέβουν στη σκηνή και να μιλήσουν γι’ αυτές. Έρχονται συχνά στην Αθήνα και ψάχνουν τους συντελεστές ιστορικών παραστάσεων αρχαίου δράματος για να τους αφηγηθούν πώς ήταν να πηγαίνεις τη δεκαετία του ’50 και του ’60 ν’ ανεβάζεις τραγωδία σ’ έναν τόπο που δεν είχε καλά καλά δρόμους. Αυτό που κάνουν το ονομάζουν «θεατρικό ντοκιμαντέρ». Τους συναντήσαμε και μας εξήγησαν περί τίνος πρόκειται.

Εξηγήστε μας τι ακριβώς είναι και τι αφορά η παράσταση που ετοιμάζετε. Ανέστης Αζάς: Η παράστασή μας είναι ένας συνδυασμός θεάτρου και ντοκιμαντέρ που αφορά την Επίδαυρο και το Φεστιβάλ. Επί σκηνής θα βρίσκονται άνθρωποι από χωριά της ευρύτερης περιοχής που θα περιγράφουν πώς έχουν ζήσει αυτό το Φεστιβάλ, καθώς και καλλιτεχνικοί συντελεστές κάποιων ιστορικών παραστάσεων που ανέβηκαν στο θέατρο της Επιδαύρου. Οι βασικές ερωτήσεις που υπάρχουν πίσω από την παράσταση είναι: Τι ακριβώς είναι η Επί-

δαυρος; Τι ήταν και τι είναι το Φεστιβάλ των Επιδαυρίων και κατ’ επέκταση το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου; Ποια η σημασία τους για την περιοχή και για τη νεοελληνική τέχνη; Πρόδρομος Τσινικόρης: Το φεστιβάλ το οποίο μας αφορά και το οποίο προσπαθούμε να διερευνήσουμε μέσα από τα βιώματα των κατοίκων της περιοχής είναι τα Επιδαύρια, που έκαναν την πρώτη τους εμφάνιση το 1938, χάθηκαν για δεκαπέντε χρόνια και επανεμφανίστηκαν το 1954 με μια «γενική πρόβα», και ξανά το 1955 με την επίσημη έναρξή τους. Δεν εξετάζουμε τη σύγχρονη μορφή του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, αν και θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ιστορική του πορεία είναι συνεχής και φτάνει μέχρι σήμερα. Α.Α.: Ένας βασικός στόχος αυτής της παράστασης είναι η προσέγγιση ιστορικών στιγμών της σύγχρονης Ελλάδας μέσα από το πρίσμα ενός καλλιτεχνικού θεσμού, όπως τα Επιδαύρια, και μέσα από τις αφηγήσεις ανθρώπων που το έζησαν. Το στόχο της παράστασης τον έχω καταλάβει. Δεν μου είναι σαφής, όμως, ο τρόπος με τον οποίο θα τον προσεγγίσετε. Είναι θεατρική παράσταση ή ντοκιμαντέρ, όπως διαβάζουμε στο δελτίο τύπου; Π.Τ.: Αυτή είναι μια καλή ερώτηση και μας απευθύνεται σχεδόν καθημερινά. Οι περισσότεροι άνθρωποι των χωριών γύρω από την Επίδαυρο, στους οποίους έχουμε ζητήσει να εμφανιστούν στην παράσταση, μας ρωτούν ακριβώς αυτό: Αυτό που ετοιμάζετε είναι θεατρική παράσταση; Πολλοί νομίζουν ότι πήραμε την άδεια να χρησιμοποιήσουμε το μικρό θέατρο της Επιδαύρου για να προβάλουμε κάποιο ντοκιμαντέρ. Αυτό οφείλεται στο ότι το θεατρικό ντοκιμαντέρ ή

36 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #32 [26 IOYΛIOY 2012]

reality theater δεν είναι τόσο γνωστό είδος. Όμως, τελικά, είναι μια θεατρική παράσταση. Μια θεατρική παράσταση που δεν βασίζεται πάνω σε κάποιο θεατρικό έργο, ούτε σε επαγγελματίες ηθοποιούς, αλλά σε πραγματικά γεγονότα, όπως τα αφηγούνται άνθρωποι που δεν είναι επαγγελματίες. Σ’ αυτούς τους ανθρώπους, τους κατοίκους των γύρω χωριών, ζητάμε να μας αφηγηθούν πώς επηρέασε τις ζωές τους ένας πολιτιστικός θεσμός. Τους ζητάμε να μας περιγράψουν όχι μόνο πώς άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν την τέχνη, αλλά και το πώς άλλαξε τις ίδιες τους τις ζωές. Για παράδειγμα, όταν άρχισε το Φεστιβάλ της Επιδαύρου, πρωτοπήγε ο ηλεκτρισμός και το νερό σ’ αυτά τα χωριά. Τότε ήταν που άνοιξαν οι δρόμοι από και προς την Αθήνα. Α.Α.: Ένα από τα βασικότερα ζητήματα που προσπαθούμε να προσεγγίσουμε είναι το πώς ένα θεατρικό φεστιβάλ άλλαξε έναν τόπο, αλλά και πώς αυτό μπορεί να παραλληλιστεί με την ιστορία μιας χώρας τα τελευταία 70 χρόνια. Πώς πιστεύετε ότι έχει επηρεάσει τη ζωή αυτών των ανθρώπων ένας πολιτιστικός θεσμός που συνέβαλε στη μεταφορά του αθηναϊκού κόσμου της τέχνης σε δυο-τρία χωριά τα οποία μέχρι τότε δεν είχαν καμία επαφή με το θέατρο; Α.Α.: Από τον καιρό που μένουμε εκεί και από τις συζητήσεις που έχουμε κάνει μέχρι τώρα, μπορώ να σας πω ότι το Φεστιβάλ της Επιδαύρου έχει επηρεάσει βαθιά τον τρόπο που αντιμετωπίζουν το θέατρο, αλλά και γενικότερα την τέχνη. Έχει συμβάλει στη διαμόρφωση της πολιτιστικής ταυτότητας μιας ευρύτερης περιοχής. Για παράδειγμα, στο Λυγουριό, οι κάτοικοι με τους οποίους έχουμε μι-

λήσει έχουν ταυτίσει την ιδέα που έχουν για το θέατρο με την παραδοσιακή σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Π.Τ.: Αυτό είναι πολύ φυσικό αν σκεφτείτε ότι από το 1955 και μέχρι το 1975 μόνο το Εθνικό Θέατρο είχε το δικαίωμα να ανεβάζει παραστάσεις αρχαίου δράματος στην Επίδαυρο. Είχε την αποκλειστικότητα στη χρήση του χώρου γιατί θεωρούνταν τότε ότι μόνο το Εθνικό Θέατρο είχε την ποιότητα και την τεχνογνωσία να «σεβαστεί» το έργο των αρχαίων δραματουργών. Φανταστείτε τώρα πώς διαμορφώθηκε η εικόνα που έχουν οι κάτοικοι αυτών των χωριών για το θέατρο, όταν η πρώτη και μόνη επαφή που είχαν για μία εικοσαετία ήταν αυτή με τα λεγόμενα «ιερά τέρατα» του Εθνικού. Κι εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η επαφή τους δεν ήταν μόνο αυτή ενός θεατή μ’ ένα έργο, αλλά ήταν πολύ ευρύτερη και βαθύτερη. Όταν «κατέβαινε» το Εθνικό για παράσταση στην Επίδαυρο, μιλάμε για μια ομάδα 100 ανθρώπων που έρχονταν από την Αθήνα και έμεναν στα σπίτια αυτών των κατοίκων. Τότε δεν υπήρχε τίποτα στην περιοχή. υπήρχε μόνο μια ψευτοταβέρνα που έφτιαχνε γίδα βραστή και γίδα στα κάρβουνα. Οι κάτοικοι του Λυγουριού και των άλλων χωριών τους φιλοξενούσαν για μήνες, τρώγανε μαζί τους και έχτιζαν προσωπικές σχέσεις. Καταλαβαίνετε ότι αυτό που συνέβαινε εκείνο τον καιρό μπορεί να περιγραφεί σαν μία συνάντηση δύο τελείως διαφορετικών κόσμων. Αυτή η συνάντηση είχε κάποιες φορές και το χαρακτήρα της σύγκρουσης; Π.Τ.: Δεν υπήρξε σύγκρουση ως προς τις παραστάσεις, το αρχαίο δράμα, την τέχνη. υπήρχαν όμως ξαφνιάσματα που ακόμα τα θυμούνται οι κάτοικοι, όπως για παράδειγμα το ότι για πρώτη φορά,

ΘEATPO

λόγω του θεάτρου της Επιδαύρου, είδαν γυναίκες με παντελόνι ή με κοντή φούστα. Τότε είδαν για πρώτη φορά ομοφυλόφιλους. Α.Α.: Μην ξεχνάμε, όμως, ότι αυτή είναι μόνο μία από τις αφετηρίες της παράστασής μας: το πώς δηλαδή διαμορφώθηκε αυτή η τοπική ταυτότητα μέσα σε ιστορικές συνθήκες γενικότερης αναζήτησης μιας πολιτιστικής ταυτότητας για μια ολόκληρη χώρα. Ένα άλλο ερώτημα που θέτουμε είναι το πώς αυτή η διαδικασία μπορεί να παραλληλιστεί με τη σημερινή εποχή, όπου, όπως πιστεύουμε, πάλι βιώνουμε μια γενικότερη αναζήτηση ταυτότητας, μέσα σε συνθήκες κρίσης και σύγκρουσης. Ποια είναι η θέση του αρχαίου δράματος, του θεάτρου, της τέχνης εν γένει στην κοινωνία σήμερα; Έχετε βρει απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα; Α.Α: Όχι, και δεν πιστεύω πως θα τις βρούμε ποτέ. Π.Τ.: Το ζητούμενο είναι να ξεκινήσει ένας διάλογος πάνω σ’ αυτά τα ζητήματα. Αυτός είναι και ο ρόλος αυτής της παράστασης. Και πώς αντιμετωπίζουν αυτοί οι άνθρωποι τις σύγχρονες παραστάσεις που ανεβαίνουν στην Επίδαυρο; Π.Τ.: Μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει μια αρκετά μεγάλη μερίδα κατοίκων, κυρίως μεγάλης ηλικίας, που πλέον έχουν κόψει τις σχέσεις τους με το θέατρο. Δεν το καταλαβαίνουν, και πιστεύουν ότι δεν τους αφορά. Αντιμετωπίζουν το αρχαίο θέατρο ως κάτι το ιερό και την παραδοσιακή προσέγγιση της εικοσαετίας 19551975 ως κάτι που δεν μπορεί να ξεπεραστεί. Α.Α.: Αρκετοί άνθρωποι μου έχουν πει: «Δεν πηγαίνω στο θέατρο, δεν με αφορά

ΘEATPO

και δεν με εκφράζει το θέατρο όπως συμβαίνει σήμερα». Αυτό τελικά είναι και ένα από τα ζητούμενα της δικής μας παράστασης. Πόσο αφορά η σύγχρονη τέχνη τους ανθρώπους που δεν έχουν μια σταθερή επαφή με τα «τεκταινόμενα»; Διαβάζω στο δελτίο τύπου ότι άλλο ένα ερώτημα που ερευνάτε είναι το πώς το Φεστιβάλ της Επιδαύρου επηρέασε το νεοελληνικό θέατρο. Α.Α.: Ναι, αλλά και το πώς μπορεί ή θέλει να επηρεάσει το θέατρο και την τέχνη από δω και πέρα. Ούτε σ’ αυτά τα ερωτήματα πάντως έχουμε καταλήξει σε απαντήσεις. Π.Τ.: Ο καθένας από τους ανθρώπους που ρωτάμε έχει και μια διαφορετική άποψη. Για παράδειγμα, ένας Άγγλος, που ζει πολλά χρόνια στην περιοχή κι έχει δει αρκετές παραστάσεις, μας έλεγε ότι δεν μπορεί να καταλάβει όλη αυτή την τάση για πειραματισμό και καινοτομία τα τελευταία χρόνια. υποστήριζε ότι οι άνθρωποι που πάνε στο θέατρο της Επιδαύρου για να παρακολουθήσουν ένα αρχαίο δράμα αποζητούν μια κλασική προσέγγιση και απογοητεύονται από τις σύγχρονες σκηνοθετικές επιταγές. Αυτό ίσως έχει να κάνει με την εικόνα του ελληνικού πολιτισμού προς τα έξω. Α.Α.: Σίγουρα πρόκειται για μια τουριστική προσέγγιση. Μην ξεχνάμε, όμως, ότι τόσο η Επίδαυρος, όσο και το Ηρώδειο για πολλά χρόνια τα διαχειριζόταν η υπηρεσία Τουριστικών Εκδηλώσεων. Άρα το τουριστικό στοιχείο υπήρχε πολύ έντονο γύρω απ’ αυτούς τους χώρους. Επομένως επί σκηνής θα βρίσκονται οι κάτοικοι της περιοχής και κάποιοι συντελεστές ιστορικών παραστάσεων

που θα αφηγούνται τις ιστορίες τους. Αυτό πώς θα γίνει; Θα υπάρχει κάποιο σενάριο; Θα απαντάνε σε κάποιες ερωτήσεις; Π.Τ.: Θα απαντάνε σε ερωτήσεις τις οποίες θα συνδιαμορφώνουν και οι ίδιοι. Η μορφή της παράστασης θα μοιάζει αρκετά με αυτή του Προμηθέα των rimini Protokoll, με τους οποίους άλλωστε είχαμε συνεργαστεί τόσο εγώ, όσο κι ο Ανέστης. Δεν είναι μια αμιγώς θεατρική παράσταση, επειδή δεν υπάρχει ένα αυστηρό σενάριο. Στη σκηνή θα υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν περάσει από σχολές ώστε να ξέρουν πώς να σταθούν, πώς να κινηθούν, πώς να μιλήσουν. Όμως η παρουσία τους είναι καταλυτική. Χωρίς αυτούς δεν θα υπήρχε παράσταση. Ως Ομάδα Projector, συνηθίζετε να επιλέγετε θέματα με ευρύτερες κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις. Πώς γίνεται η επιλογή αυτών των θεμάτων; Α.Α.: Συνήθως τα θέματα των παραστάσεών μας τα επιλέγουμε μέσα από μία μακρά περίοδο συζητήσεων με όλους όσους συναπαρτίζουν την ομάδα. Προσπαθούμε να βρούμε πώς μπορούμε να διαπραγματευτούμε ένα ζήτημα που απασχολεί ένα μικρό ή μεγάλο μέρος της κοινωνίας και πώς αυτό μπορεί να συζητηθεί δημόσια μέσα σε μια παράσταση. Πρέπει εδώ να διευκρινίσουμε ότι η ομάδα Projector δεν λειτουργεί με τον αυστηρό ορισμό μίας ομάδας. Είναι περισσότερο κάτι σαν πυρήνας ανθρώπων που οι πορείες τους συναντιόνται για λίγο και μετά χωρίζουν και μετά ξανασυναντιόνται. Δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι κάτι σαν κολεκτίβα, αλλά σαν ένας μη αποκλειστικός πυρήνας. Π.Τ.: Μας ενδιαφέρει περισσότερο η συνεργασία παρά η κλασική έννοια μια θεατρικής ομάδας. Σχεδόν όλοι απ’ όσους

συμμετέχουμε στην ομάδα συνεργαζόμαστε και με άλλες ομάδες ή έχουμε προσωπικές πορείες. Α.Α.: Στις παραστάσεις μας παίζει πολύ μεγάλο ρόλο η έρευνα. Συνήθως εξαντλούμε τα χρονικά περιθώρια έρευνας πάνω στο θέμα το οποίο διαπραγματευόμαστε κάθε φορά. Αυτό είναι το ντοκιμαντερίστικο στοιχείο στα έργα μας. Οι ομάδες και οι συλλογικότητες επικρατούν τα τελευταία χρόνια στο χώρο του θεάτρου. Γιατί συμβαίνει αυτό; Α.Α.: Ομάδες υπήρχαν πάντα. Τώρα μπορεί να ενισχύεται αυτή η τάση γιατί δεν υπάρχουν σταθερές δομές θεατρικής παραγωγής. Οι οικονομικές συνθήκες έχουν επηρεάσει τις δομές μέσα στο θέατρο. Είναι δύσκολο να υπάρξει πια ένας σκηνοθέτης ή ένας θεατρικός παραγωγός με την παραδοσιακή έννοια του όρου. Η ανάγκη των ανθρώπων να λειτουργούν μέσα σε μία ομάδα υπήρχε πάντα. Απλά τώρα είναι και η μοναδική πραγματοποιήσιμη επιλογή. Αυτό συμβάλλει και σε μια ευρύτερη αλλαγή νοοτροπίας. Π.Τ.: Εγώ νομίζω ότι ως προς αυτό υπήρξε μια τομή εκεί γύρω στο 2000, όπου παρατηρήθηκε μια μεγάλη αύξηση των ομάδων. Σ’ αυτή την αύξηση συντέλεσαν οι πολλοί χώροι που άνοιξαν τότε, αλλά και ο αριθμός των ηθοποιών που αποφοιτούσαν κάθε χρόνο από τις σχολές. Από τη στιγμή που οι άνθρωποι του θεάτρου άρχισαν να συνεργάζονται, τα αποτελέσματα είναι μάλλον θετικά. Αυτό φαίνεται και στην εικόνα που έχει το ελληνικό θέατρο στο εξωτερικό. Τώρα που υπάρχει ενδιαφέρον σ’ όλη την Ευρώπη για τον ελληνικό πολιτισμό, οι θεατρικές ομάδες είναι αυτές που το εκπροσωπούν με διεθνείς εμφανίσεις. s

[26 IOYΛIOY 2012] #32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 37

Όρνιθες

Aρισ τοφάνη

Γιάννης κακλέας

«σε λιΓο ο κοσμοσ θα ακουει αριστοΦανη και θα τρεχει να κρυΦτει» Ο Γιάννης Κακλέας, δεν είναι αρχαιολόγος. Πιστεύει, ωστόσο, ότι όσο πιο βαθιά σκάβουμε στο έργο του αρχαίου συγγραφέα, τόσα περισσότερα ανακαλύπτουμε για την ποιητική του υπόσταση. Και επιχειρεί να ανεβάσει τους Όρνιθες –έργο που επαναφέρει την αναζήτηση της ουτοπίας–, με τη βοήθεια όχι μόνο δυνατών συντελεστών, αλλά και την παράδοση του Μάνου Χατζιδάκι, της Λόρι Άντερσον, του Τριφό και άλλων σκαπανέων της ανθρώπινης συνθήκης. Από τον Νικόλα ζώη

O

Γιάννης Κακλέας, με τις πλέον των εβδομήντα παραστάσεις που έχει σκηνοθετήσει από το 1980, με τις περίφημες δουλειές του στον Τεχνοχώρο, έχει συγκεντρώσει χαρακτηρισμούς όπως «ανατρεπτικός», «ασυμβίβαστος», και «συγκρουσιακός», χαρακτηρισμούς που, όσο και αν ίσως δεν αρέσουν στον ίδιο, υπαινίσσονται ότι τα παραπάνω ερωτήματα δεν τον αφήνουν και εντελώς αδιάφορο. Το ωραίο είναι ότι μπορεί να τα ψηλαφίζει, εκεί που άλλοι βρίσκουν ευκαιρία για διασκέδαση. Κι ας πρόκειται για έργα που κοντεύουμε να τα μάθουμε απ’ έξω. Αν τον ρωτήσεις «πόσο ακόμα Αριστοφάνη;», ή «μέχρι πότε μπορούμε να ξαναδιαβάζουμε τα ίδια κείμενα;», εκείνος θ’ απαντήσει χωρίς σκέψη, «μέχρι να καταλάβουμε ποιος είναι ο συγγραφέας τους. Όπως η τιμωρία στο σχολείο που έπρεπε να γράψεις εκατό φορές “δεν θα ξαναχτυπήσω το μπροστινό μου”. Ο Αριστοφάνης είναι ένας μυθικός συγγραφέας, και όποιος μαλάκας καταπιάνεται μαζί του εκτίθεται. Του βγαίνει όλο το κιτς και η επιθεωρησιομανία, για έναν ποιητή που είναι σατιρικός, που έρχεται κατευθείαν από τις ευγονικές τελετές, που είναι ένας μάστορας του θεατρικού λόγου και που δεν μπορεί να παρομοιαστεί με κανέναν επιθεωρησιογράφο της εποχής μας».

Τα ίδια ισχύουν και για τους Όρνιθες, παρότι έχουν ανέβει αρκετές φορές; Οι Όρνιθες δεν είναι από τις πολύ παιγμένες παραστάσεις. Για να παίζεται ωστόσο κάτι, πάντα υπάρχει ένας λόγος. Γιατί δεν παίζονται έργα του Μενάνδρου κατά τη γνώμη σας; Γιατί δεν παίζονται έργα του Πλαύτου και του Τερέντιου; Γιατί όχι του Λουκιανού; Δεν είναι ότι εμείς κολλάμε κάπου, είναι ότι αυτά που ανεβάζουμε έχουν αξία, άσχετα αν τα υπερκαταναλώνουμε και σε λίγο ο κόσμος θ’ ακούει Αριστοφάνη και θα τρέχει να κρυφτεί. Τους Όρνιθες πάντως τους διαλέξαμε με μεγάλη προσοχή, γιατί το έργο έχει και δύο στοιχεία που μας ενδιαφέρουν πολύ: Το ένα είναι η ανάγκη αλλαγής του κόσμου, η επιθυμία για μια ουτοπία, για έναν κόσμο καλύτερο, πιο δίκαιο, ελεύθερο. Το δεύτερο είναι μια πολύ δυνατή σύγκρουση ενός κόσμου άγονου και επιθετικού, κι ενός φαντασιακού κόσμου, που τον έχουμε ανάγκη όσο και την επιθυμία να ζήσουμε και να ονειρευτούμε. Αυτά είναι δύο αρχετυπικά μοντέλα, τα οποία ο άνθρωπος έχει ανάγκη να τα εξερευνά. Η ουτοπία ποια ισχύ έχει σήμερα; Η ουτοπία είναι επιθυμία. Και η επιθυμία δύσκολα πραγματοποιείται. υπάρχει για να συνεχίσεις ν’ ανεβαίνεις σε μια ανηφόρα – σισύφεια τις περισσότερες φορές, επίπονη. Προς το φως. Το έργο μας έχει να κάνει και με τους ορφικούς ύμνους, την επιθυμία δηλαδή για φως. Ο Αριστοφάνης απ’ την άλλη, ένας διανοούμενος συγγραφέας και όχι ένας επιθε-

ΘEATPO

ωρησιογράφος του κώλου, ήξερε καλά και την Πολιτεία του Πλάτωνα και μιλούσε με γνώση για μια πολιτεία φιλοσόφων. Είναι λοιπόν ένας συγγραφέας που μας οδηγεί κατευθείαν στο χώρο της επιθυμίας, ο οποίος περιέχει ουτοπικές ιδέες. Άλλες πραγματοποιήσιμες, άλλες όχι. Πώς αποδεικνύεται στην πράξη η περιλάλητη «διαχρονικότητα» ή «επικαιρότητα» των Ορνίθων; Εξαρτάται τι εννοούμε όταν λέμε επικαιρότητα. Πολλοί εννοούν ότι ο Σαμαράς έχει πρόβλημα όρασης και ότι ο Παπανδρέου είναι ψηλός. Η επικαιρότητα ενός έργου, όταν ανεβαίνει, είναι έτσι κι αλλιώς αυταπόδεικτη. Δεν ανεβαίνει κάποιο που είναι παλαιωμένο και δεν αφορά κανέναν. Θεωρείται αυτονόητο ότι όταν σκηνοθετείς, όταν αποδέχεσαι ν’ ανεβάσεις ένα έργο, αφορά τον κόσμο. Αυτή είναι η μόνη επικαιρότητα που μπορώ να αντιληφθώ. Σε τι τον αφορά όμως; Όχι μόνο στην τετριμμένη πολιτική και κοινωνική σάτιρα. Τον αφορά στα αρχετυπικά μοντέλα, όπως ο έρωτας, ο θάνατος, η φαντασία, η επιθυμία για ζωή και όλα αυτά τα οποία θα είναι πάντα επίκαιρα αν συνεχίσουμε να είμαστε άνθρωποι. Με ποια σκηνοθετική προσέγγιση σκοπεύετε να τα αναδείξετε όλα αυτά; Η παράσταση αυτή, όπως και άλλες που σκηνοθετώ, έχουν ένα βασικό χαρακτηριστικό: τη μίξη των τεχνών. Ο χορός, το φως, το σώμα του ηθοποιού, η εικόνα, μια μαξιμαλιστική θεατρική τάση, που έτσι κι αλλιώς εξερευνώ. Σ’ αυτά τα χνάρια πατούν και οι Όρνιθες. Επίσης, ένα νέο στοιχείο που με ιντρίγκαρε ιδιαίτερα, είναι η συνύπαρξη μιας ιδιαίτερα σύγχρονης αντίληψης με τη φανταστική μουσική του Μάνου Χατζιδάκι. Ένας λόγος που κάνω Όρνιθες είναι και αυτός. Για να συμπορευτώ, να υπάρξω μ’ αυτόν τον άγιο των ημερών μας μέσα σε μια παράσταση. Πιστεύω ότι η μουσική του Χατζιδάκι είναι το ίδιο το έργο. Το σύγχρονο στοιχείο πώς εκφράζεται στην παράσταση; Αρκούν τα κοστούμια, ή χρειάζεται και κάτι άλλο; Η παράστασή μας ξεκινά μ’ ένα κομμάτι από το δίσκο Homeland της Λόρι Άντερσον, ξεκινά μ’ έναν κόσμο οργουελικό, επηρεασμένο από το Φαρενάιτ 451 του Τριφό και από το Στάλκερ του Ταρκόφσκι. Σημεία αναφοράς, τα οποία στέλνουν σήματα για το τι τύπου παράσταση είναι. ξεχύνεται ένας κόσμος άγριος, επιθετικός, βιομηχανικός, κι από κει και πέρα υπάρχουν τα στοιχεία της φαντασίας, της αντίστασης, της μουσικής, του ερωτισμού. Αυτά τα δύο συγκρούονται, και στο τέλος φτάνουμε σ’ ένα αποτέλεσμα επιθυμίας, τελειώνοντας την παράστασή μας με στίχους της Κατερίνας Γώγου για έναν καινούργιο κόσμο. Αν έπρεπε να δώσετε μόνο μία οδηγία στους ηθοποιούς, ποια θα ήταν αυτή; Να ονειρευτούν. Να μπορούν να ονειρεύονται και να μπορούν να πραγματο-

ποιούν τα όνειρα τους και επί σκηνής και στη ζωή τους. Νομίζω ότι υπάρχει μια συνωμοτική μηχανή στις μέρες μας, μέσα από την τηλεόραση, μέσα από τις κουβέντες, που έχει επικεντρωθεί στην καταστροφή των ονείρων. Στο να μην ονειρεύονται οι άνθρωποι, να μη θυμούνται τα όνειρά τους, ή μάλλον να κατευθύνονται στο τι θα ονειρεύονται. Αυτή θα να είναι η μεγαλύτερη μας αντίσταση από δω και μπρος: να επιβάλλουμε τα όνειρα μας! υπάρχουν κάποια όνειρα, κάποιες ουτοπίες που μπορεί να κυνηγήσει, ν’ αναζητήσει η ελληνική κοινωνία; Ή κάθε κομμάτι της έχει τα δικά του; Έτσι ακριβώς. Δεν θα μιλήσω για πολιτικά θέματα, γιατί αρχίζουν πια και αναλώνονται. Θα ήταν κοινότοπο να πει κανείς για αξιοκρατία, για κατάρρευση της πολιτικής και της ιδεολογίας. Το σημαντικότερο απ’ όλα είναι κάτι πιο απλό: να καταλάβουμε. Να καταλάβουμε σε τι χώρα ζούμε. Να μην είμαστε απλώς οι επικυρίαρχοι ενός τόπου. Να κοιτάξουμε τη θάλασσα, να κοιτάξουμε τον ουρανό, τη φύση, τα βουνά, να κοιτάξουμε το μέρος στο οποίο κατοικούμε και να πάψουμε να λειτουργούμε σαν επιβήτορες, γιατί απλώς θα εξαφανιστούμε. Η φύση είναι πολύ πιο δυνατή από εμάς. Αυτό έχει σημασία: να καταλάβουμε, να καταλάβουμε γαμώτο, γιατί μέχρι τώρα δεν το κάνουμε. Ζούμε τον αιώνα της βλακείας! Το σύγχρονο ελληνικό θέατρο, ποιες ουτοπίες, ποια όνειρα θα πρέπει να κυνηγήσει; Το ελληνικό θέατρο –επιτρέψτε μου να ευλογήσω λίγο τα γένια μας– δεν είναι σε κακό επίπεδο σε σχέση με το ευρωπαϊκό. Δεν είμαστε καθόλου πίσω, έχουμε πάρα πολύ καλές παραστάσεις και το επίπεδο του προβληματισμού μας είναι υψηλό. Απλώς, σαν μοναχικοί ταξιδιώτες, προσπαθούμε να πραγματοποιήσουμε τα όνειρά μας μέσα σ’ ένα κράτος αδιάφορο για τον πολιτισμό, σ’ ένα καθεστώς αντιπνευματικό. Αυτό είναι μεγάλη τραγωδία για τους καλλιτέχνες. Απ’ την άλλη πλευρά, για να μη γκρινιάζουμε, είναι κι ένας πολύ δυνατός μοχλός για δημιουργία. Είμαστε σ’ ένα δυνατό στάδιο ανανέωσης του ελληνικού θεάτρου, το οποίο πιστεύω ότι, μαζί με την ποίηση, είναι δύο πράγματα για τα οποία πρέπει να είμαστε περήφανοι. Πρόβλημα ρεπερτορίου διαπιστώνετε; Σ’ ένα βαθμό ναι, σε σχέση με την ελληνική δραματουργία. Η οποία μετά τον Κεχαΐδη, την Αναγνωστάκη ή τον Καμπανέλη παλαιότερα, δεν έχει υπάρξει ικανοποιητικά. Η νέα γενιά δεν έχει ακόμη εκφραστεί δυνατά. Φοβάται. Ίσως γιατί δεν της δίνονται πια οι δυνατότητες, όπως παλιά που υπήρχε ένα Θέατρο Τέχνης και ανέβαζε τα ελληνικά κείμενα. Σήμερα, δεν υπάρχει ας πούμε ένα Εθνικό που να προωθεί δυνατά το σύγχρονο ελληνικό κείμενο. Κι αν δεν υπάρχει στόχος, ο άλλος δεν γράφει. Η συγ-

γραφή ενός θεατρικού κειμένου είναι πολύ δύσκολη διαδικασία. Απαιτεί χρόνο, πολύ δυνατή προσπάθεια. Αν δεν έχεις το έρεισμα για να γράψεις, δεν θα γράψεις. Αυτό είναι το θέμα. Και οι θεσμοί πρέπει να βοηθήσουν στην ανάπτυξη του ελληνικού θεάτρου, του ελληνικού κειμένου. Έστω ότι, αντ’ αυτού, ανακαλύπτουμε και τα υπόλοιπα κείμενα του Αριστοφάνη. Τι φαντάζεστε ότι πραγματεύονται, ποια τα θέματα τους; Πιστεύω ότι ο φοβερός αυτός τύπος θα είχε κάνει και άλλες κωμωδίες, διασκευάζοντας το απόλυτό του χόμπι: τον Ευριπίδη. Νομίζω ότι διασκέδαζε πάρα πολύ μαζί του όταν τον έβλεπε να θυμώνει και να τσαντίζεται μ’ όλα αυτά. Βέβαια όταν πέθανε έπαθε μελαγχολία, το καταλαβαίνουμε από τους Βατράχους. υπάρχει επίσης αυτή η τρέλα που είχε για το «bizarre», για το παράξενο. Αν έχει γράψει για βατράχους και όρνιθες, μπορεί να έχει γράψει και για το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο. Το άλλο του ενδιαφέρον ήταν η πολιτική, ιδιαίτερα ο Κλέων. Νομίζω ότι θα συνέχιζε να τον κάνει φύλλο και φτερό με πολιτικά κείμενα. Είναι λοιπόν ένας συγγραφέας χωρίς όρια. Νομίζω ότι όσο περισσότερο ξύνουμε το κείμενο σαν παλίμψηστο του Αριστοφάνη, τόσο περισσότερο θα ανακαλύπτουμε έναν πολύ σπουδαίο ποιητή. Και ένας λόγος που τον ανεβάζω, είναι γιατί θέλω φανατικά να αποδείξω την ποιητική του υπόσταση. Και τι θα μπορούσαμε να διδαχτούμε από αυτήν; Ποια είναι εκείνα τα αριστοφανικά συστατικά που οφείλουμε να ξαναβάλουμε στη ζωή μας; Ο Αριστοφάνης δεν ανήκει στον χριστιανικό πολιτισμό. Είναι ένας ποιητής μιας άλλης πολιτιστικής ιστορίας, μιας άλλης πολιτισμικής ενότητας. Ενός κόσμου ανοιχτού, που κοιτάει τον ουρανό, που κοιτάει τα άστρα καλά, που οι μύθοι είναι παρόντες και συνδιαλέγονται με την καθημερινότητα. Ανήκει σ’ ένα χώρο όπου η ζωή εκφράζεται απ’ όλα τα συναισθήματα και τις αισθήσεις του ανθρώπου: κάτω από τη μέση του, πάνω από τη μέση του, από το κεφάλι του, μέχρι τη μεταφυσική του διάσταση. Αυτό είναι που μας κάνει πιο πλούσιους όταν συνδιαλεγόμαστε μαζί του. Ερχόμαστε σ’ επαφή μ’ έναν ολόκληρο πολιτισμό. Δεν έχουμε ασχοληθεί μ’ αυτά τα κείμενα με την αγάπη, με την ιερότητα που αρμόζει, όπως αν βρίσκαμε μια αρχαία πόλη. Γιατί μια αρχαία πόλη είναι ένα κείμενο του Αριστοφάνη, εμείς όμως νομίζουμε ότι είμαστε πιο έξυπνοι απ’ αυτά. Έχει περάσει ο χρόνος και δεν καταλαβαίνουμε ότι είμαστε πιο στερημένοι, πιο κενοί από εκείνον τον πολιτισμό. Κι εδώ ταυτίζομαι λίγο με μία άποψη του ίδιου. Όποιος ξεχνάει τα αρχέτυπα, είναι πια ένας άσωτος υιός στην ιστορία, στη σκέψη των ανθρώπων. Ο Αριστοφάνης είναι μια πηγή ανακάλυψης του βαθύτερου εαυτού μας. Όσοι δεν το καταλαβαίνουν αυτό, παραμένουν δογματικοί, εξυπνομαλάκες και αδιόρθωτα ημιμαθείς. s

[26 IOYΛIOY 2012] #32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 39

T

ον έχουμε στο μυαλό μας ως νέο, ταλαντούχο και πολλά υποσχόμενο ηθοποιό. Κι όμως, ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος κλείνει φέτος 20 χρόνια παρουσίας στα θεατρικά δρώμενα. Σ’ αυτό το διάστημα έχει καταφέρει να αποσπάσει το Βραβείο Νέου Δημιουργού της Ένωσης Θεατρικών Κριτικών για τους Βατράχους του Αριστοφάνη που ανέβηκε από το ΚΘΒΕ το 2003, το Βραβείο Α΄ Ανδρικού Ρόλου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για την ταινία Πέντε λεπτά ακόμα το 2006, καθώς και το Βραβείο Β’ Ανδρικού Ρόλου για την ερμηνεία του στην τηλεοπτική προσαρμογή του μυθιστορήματος Το δέκα του Μ. Καραγάτση. Στην τηλεφωνική μας κουβέντα, με καλή διάθεση και ειλικρινή ευγένεια, μας μίλησε για τον Αριστοφάνη, το θέατρο, τη συνεργασία του με τον Γιάννη Κακλέα και την αναζήτηση της δικής του Νεφελοκοκκυγίας.

Όρνιθες του Αριστοφάνη. υποδύεστε τον πονηρό Πεισθέταιρο. Μιλήστε μας λίγο για το ρόλο σας. Ο Πεισθέταιρος είναι ένας άνθρωπος που ονειρεύεται κάτι πιο όμορφο, κάτι καλύτερο, για να ξεφύγει από τη διαφθορά σε μια πόλη, όπου η αδικία τον κάνει να θέλει να δραπετεύσει. Κυνηγάει το όνειρο, μια δίκαιη και ειρηνική ζωή, μια ζωή που όλοι θα ονειρευόμασταν, ένα άπιαστο όνειρο. Αναζητάει την ουτοπία του, έναν κόσμο ειρηνικό και δίκαιο. Μαζί με τα πουλιά, ιδρύει μια πολιτεία που θα διαφεντεύει και το ανθρώπινο γένος και τους θεούς. Είναι σαν να εμπνεύστηκε ο Θερβάντες τον Δον Κιχώτη του από τον Πεισθέταιρο μ’ έναν τρόπο. Το πιο όμορφο είναι να συνεχίσεις ν’ αναζητάς, κι ας μη φτάσεις στο στόχο σου. Η ελπίδα της αναζήτησης και μόνο σε κρατάει ζωντανό. Έχετε παίξει αρκετούς αριστοφανικούς ρόλους. Τι σας κεντρίζει περισσότερο στον Αριστοφάνη; Το ότι δεν είναι καθαρός κωμωδιογράφος. Το ανέβασμά του δεν πρέπει να είναι καθαρά κωμικό, γιατί μιλάει για πολύ ουσιαστικά πράγματα, τα οποία προσεγγίζει με μια κωμική σκοπιά. Καυτηριάζει πράγματα της εποχής του και αφήνει αιχμές για να συμβουλεύσει και να παροτρύνει τους συμπολίτες του ν’ αλλάξουν τον κόσμο ως άνθρωποι και ως πολίτες. Τα πράγματα για τα οποία μιλάει είναι και σημερινά και θα συνεχίσουν να είναι επίκαιρα, γιατί, απ’ ό,τι φαίνεται, ο άνθρωπος δεν αλλάζει, η νοοτροπία μας δεν αλλάζει. Λείπει από τη σημερινή εποχή μια τέτοια προσωπικότητα; Και να υπάρχει, η εποχή μας καταφέρνει να αλλοτριώνει τους σύγχρονους Αριστοφάνηδες. Σίγουρα υπάρχουν άνθρωποι που καυτηριάζουν και κρίνουν με μεγάλη επιτυχία, αλλά είναι μια εποχή που δεν επιτρέπει να αναδειχτεί ένας πνευ-

ματικός άνθρωπος. Οι πνευματικοί άνθρωποι είναι στην αφάνεια. Πεισθέταιρος και Ευελπίδης, απογοητευμένοι από την κατάσταση στην Αθήνα αποφασίζουν να μεταναστεύσουν, όπως και πολλοί Έλληνες σήμερα. Είναι αυτό μια λύση; Είμαι φύσει αισιόδοξος άνθρωπος. Πιστεύω ότι σ’ αυτή τη χώρα δεν έχουμε καταφέρει να λειτουργούμε ομαδικά, αλλά ατομιστικά. Γι’ αυτό, όταν φεύγουμε στο εξωτερικό, σε προσωπικό επίπεδο ο καθένας μπορεί να καταφέρει πάρα πολλά. Εκεί, αναγκαστικά πρέπει να λειτουργήσει κανείς ατομιστικά, γιατί είναι μόνος σε μια ξένη χώρα, με μια ξένη γλώσσα, με ξένους ανθρώπους, και για ν’ αναδειχτεί χρειάζεται πολλή προσωπική δουλειά. Οι δομές στην Ελλάδα δεν επιτρέπουν σε κάποιον ν’ αναδειχτεί, παρά την προσπάθεια που μπορεί να καταβάλλει. Είναι σαν να επικρατεί το μέτριο και το μηδενικό και να θάβεται κάθε θετική προσωπικότητα. Ο καθένας μπορεί να κάνει αυτό που επιλέγει για τον εαυτό του. Προσωπικά, όμως, δεν έχω καμία όρεξη να φύγω – την αγαπάω αυτή τη χώρα και θα μείνω εδώ. Αν, ως άλλος Πεισθέταιρος, φεύγατε για να φτιάξετε την δική σας Νεφελοκοκκυγία, πώς θα ήταν αυτή; Η δική μου Νεφελοκοκκυγία θα ήταν μια χώρα όχι μακριά από του Πεισθέταιρου. Θα επικρατούσε η αξιοκρατία, η πραγματική δικαιοσύνη και ελευθερία. Θα ήθελα με απλούς τρόπους να βλέπω ευτυχισμένους ανθρώπους. Η απλότητα νομίζω είναι η σημαντικότερη συνταγή για την ευτυχία. Γιατί η ευτυχία είναι κάτι άπιαστο, ουτοπικό. Το μόνο που μπορούμε να συλλάβουμε είναι μικρές στιγμές της. Ο αγώνας μας είναι γι’ αυτές τις μικρές στιγμές ευτυχίας, γιατί ευτυχία διαρκείας δεν υπάρχει ή ισούται με την τρέλα. Η πολλή ευτυχία τρελαίνει – μικρές δόσεις χρειάζονται. Τα τελευταία χρόνια έχετε μια σταθερή συνεργασία με τον Γιάννη Κακλέα. Τι σας δένει επαγγελματικά; Το 2001 ξεκινήσαμε μια συνεργασία με τις παραστάσεις της Ελένης Ράντου με μεγάλη επιτυχία και πριν δύο χρόνια ξανασυναντηθήκαμε στο Εθνικό με τη Λυσιστράτη. Είδαμε τότε ότι έχουμε μια κοινή ματιά σε σχέση με το τι αγαπάμε στο θέατρο, τι αναζητάμε από αυτό και τι θα θέλαμε να δώσουμε στον κόσμο. Όταν δένει μια τέτοια συνταγή συνεργασίας, είναι πολύ δύσκολο να την αφήσεις. Έχει ένα ταλέντο που θαυμάζω, γιατί μπορεί να βλέπει τα έργα, ακόμα και τα κλασικά, με μια φρέσκια σκηνοθετική ματιά. Είναι θαυμαστός ο τρόπος που αναζητά την αλήθεια και την ουσία ενός έργου. Είναι ένα πολύ ωραίο ρίσκο που παίρνουμε μαζί, γιατί όταν το παίρνει ένας είναι δύσκολο. Γι’ αυτό φτιάχνουμε πάντα μια ωραία ομάδα ανθρώπων και λειτουργούμε με γνώμονα να δώσουμε κάτι καινούργιο στο κοινό, χωρίς να επι-

40 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #32 [26 IOYΛIOY 2012]

κρατεί μόνο η αγωνία της επιτυχίας. Αυτό μπορεί να σε οδηγήσει να κάνεις ίδια πράγματα με το παρελθόν. Προσπαθούμε να κάνουμε κάτι καινούργιο και ουσιαστικό. Προσπαθούμε να κάνουμε τον κόσμο να δει με μια νέα ματιά τους Όρνιθες του Αριστοφάνη αυτή τη φορά. Να περιμένουμε και συνέχεια; Το χειμώνα θ’ ανεβάσουμε στο θέατρο Βρετάνια το Αχ αυτά τα φαντάσματα του Ντε Φίλιππο, ένα υπέροχο έργο. Ποια θα λέγατε ότι είναι η πιο σημαντική στιγμή σας καλλιτεχνικά; Κάθε δουλειά που έκανα ήταν σημαντική. Λειτουργώ σε κάθε δουλειά σαν να είναι η σημαντικότερος σταθμός στην καριέρα μου. Είτε είναι επιτυχημένη είτε αποτυχημένη στιγμή, δεν έχει σημασία, γιατί εμένα με κάνει καλύτερο ηθοποιό. Συνέχεια αναζητώ κάτι καινούργιο και καλύτερο μέσα από κάθε ρόλο και κάθε συνεργασία. Κάθε παράσταση είναι ένα πολύ όμορφο ταξίδι. Το μόνο που ίσως μπορώ να ξεχωρίσω λίγο ήταν η πρώτη φορά που πήγα στην Επίδαυρο, που ήταν μια μαγική στιγμή, όπως βέβαια και οι επόμενες. Την πρώτη φορά, όμως, σου κόβεται η ανάσα περισσότερο. Το θέατρο είναι ίσως μισό σκαλάκι πιο πάνω για εσάς σε σχέση με τον κινηματογράφο και την τηλεόραση; Το μισό σκαλάκι είναι λίγο – είναι μεγάλη η σκάλα. Η παράσταση στο θέατρο είναι ένας ζωντανός οργανισμός που πάλλεται μαζί με το κοινό. Το γεγονός ότι υπάρχουν άνθρωποι που σε παρακολουθούν εκείνη την ώρα το διαφοροποιεί από τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, όπου δουλεύεις και μετά περιμένεις κι εσύ μαζί με τους θεατές να δεις το αποτέλεσμα και δεν μπορείς να κάνεις τίποτε γι’ αυτό. Στο θέατρο δημιουργείται μια μαγική ατμόσφαιρα συνένωσης ηθοποιών, θεατών και παράστασης. Είναι κάτι μαγικό. Αν το έχεις κάνει, καταλαβαίνεις τη διαφορά. Ποιο ρόλο θα θέλατε παίξετε και δεν έχει τύχει ακόμα; Δεν έχω τέτοια όνειρα. Ευτυχώς, δεν είχα ποτέ όνειρα ή στόχους για συγκεκριμένους ρόλους. Αυτό μ’ έχει αποδεσμεύσει από την αγωνία να πετύχω να κάνω ένα ρόλο. Η παρότρυνση σκηνοθετών ή παραγωγών να κάνω ένα ρόλο μού λύνει τα χέρια, γιατί αυτοί μπορούν να δουν το ρόλο σε μένα. Μπαίνω στο δικό τους όνειρο κι είναι πιο απλό. Ποιοι καλλιτέχνες είναι πρότυπα για εσάς; Μεγαλώσαμε με τους ηθοποιούς του παλιού ελληνικού κινηματογράφου και είναι στο DNA μου, είναι σαν να είναι άνθρωποι της οικογένειάς μας. Εκ των πραγμάτων νομίζω ότι όλοι μας έχουμε επιρροές απ’ αυτούς τους ανθρώπους. Έχουν καταφέρει να μας κάνουν να δούμε τη ζωή με άλλο μάτι, γιατί εκείνοι την έβλεπαν με μια πιο αγνή ματιά. Αυτό που κράτησα

info ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κρήτης - Γιάννης Κακλέας Όρνιθες Αριστοφάνη Δύο Αθηναίοι φίλοι, ο Πεισθέταιρος και ο Ευελπίδης, απογοητευμένοι από τη δικομανία των Αθηναίων και αφού δεν βρίσκουν καμία πόλη της αρεσκείας τους να μεταναστεύσουν, αποφασίζουν να ιδρύσουν μαζί με τα πουλιά τη Νεφελοκοκκυγία, μια πόλη μεταξύ του κόσμου των ανθρώπων και του κόσμου των Θεών. Παίζουν: Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Κώστας Μπερικόπουλος, Γιώργος Χρυσοστόμου, Βαγγέλης Χατζηνικολάου, Σωκράτης Πατσίκας, Αγορίτσα Οικονόμου, Σταύρος Σιόλας, Μάρα Βλαχάκη, Προκόπης Αγαθοκλέους Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 10-11 Αυγούστου, 21:00 Εισιτήρια: 50€ (ViP), 40€ (Ζώνη Α), 30€ (Ζώνη Β), 15€ (Φοιτητικό - Ζώνη Β), 20€ (Άνω Διάζωμα), 10€ (Φοιτητικό - Άνω Διάζωμα, ΑΜΕΑ)

απ’ αυτούς τους ηθοποιούς είναι να βλέπω τη ζωή με χιούμορ, γιατί, παρότι έζησαν σε δύσκολες εποχές, δεν έχαναν το χαμόγελό τους και μας το μετέδωσαν μέσα από τις ταινίες τους. Σε μια συναυλία του, ο Χρήστος Θηβαίος αποκάλυψε ότι ο άδηλος στιχουργός του τραγουδιού Ας χαθείς είστε εσείς. Ήταν μια πολύ ωραία στιγμή. Πριν πολλά χρόνια –δέκα περίπου– του είχα δώσει κάποιους στίχους, κάτω από τους οποίους δεν είχα γράψει το όνομά μου. Πέρασαν όμως τα χρόνια και ξεχάστηκα εγώ, ξεχάστηκε κι αυτός. Όταν μελοποίησε τους στίχους, πήρε αρκετούς στιχουργούς τηλέφωνο, αλλά δεν κατάφερε να βρει σε ποιον ανήκουν. Εγώ, πάλι, επειδή είχε περάσει καιρός, ντρεπόμουν να τον ρωτήσω, γιατί σκεφτόμουν ότι μάλλον δεν του είχαν αρέσει. Όταν άκουσα το τραγούδι στο YouTube συγκινήθηκα, κι όταν είδα ότι στο cd έχει βάλει «Στίχοι άδηλου», συνειδητοποίησα ότι δεν θυμάται ότι του έχω δώσει εγώ τους στίχους. Το είπα τότε στην πεθερά του, που παίζαμε μαζί στο Δέκα του Μ. Καραγάτση και τον πήρε τηλέφωνο και του είπα: «Χρήστο μου, είμαι ο άδηλος». Από τότε έχει γίνει ανέκδοτο. Έχετε γράψει και το σενάριο της ταινίας Bank Bang. Σας ενδιαφέρει γενικά το γράψιμο; Είναι μία φοβερή εκτόνωση δημιουργίας. Γράφω από είκοσι χρονών. Μου αρέσει πολύ, αλλά θέλω να παραμείνω ερασιτέχνης, να μην έχω χρονικά όρια. Έχω ήδη τελειώσει ένα κινηματογραφικό σενάριο, απλώς είμαστε σε μια δύσκολη εποχή και μένει να βρεθούν τα χρήματα. Θέλει πολύ τρέξιμο. Από το φθινόπωρο θα ξεκινήσουμε. s

ΘEATPO

© Oρφέας Eμιρζάς

Όρνιθες

Aρισ τοφάνη

Βασίλης Χαραλαμπόπουλος

«η πολλH ευτυχiα τρελαiνει» Το 2009, πρωτοέπαιξε στην Eπίδαυρο σε παράσταση των Oρνίθων του KΘBE. Τότε κρατούσε το ρόλο του Ευελπίδη. Φέτος επιστρέφει στον τόπο του εγκλήματος με το ίδιο έργο, αυτή τη φορά στο ρόλο του Πεισθέταιρου. Από την Έλια Αποστολοπούλου

οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος

«η επιδαυροσ δεν ειναι εκκλησια» Ο ηθοποιός που υποδύεται τον Eυελπίδη δηλώνει ότι θα ήθελε να διαθέτει τη γλυκιά παιδική αφέλεια του καλοπερασάκια ήρωά του. Aντιμετώπισε χωρίς το μύθο ου από νωρίς το αρχαίο θέατρο των 12.000 θέσεων, όταν εμφανίστηκε στη Nεφελοκοκκυγία του Θεάτρου Tέχνης, πρωτοετής ακόμα μαθητής της σχολής.

Kι έμαθε καλά τι σημαίνει να παίζεις για μεγάλο κοινό. Από τον Νικόλα ζώη

© Oρφέας Eμιρζάς

Όρνιθες

Aρισ τοφάνη

E

παγγελματίας από εκείνους που δεν μετανιώνουν για όσα έχουν κάνει, που δεν αποκλείουν την πιθανότητα να πάρουν μια δύσκολη απόφαση αν τα πράγματα ζορίσουν, ικανή να προκαλέσει σχόλια. Δεν φοβάται μην προσβάλει την ιερότητα της Επιδαύρου, ούτε τον ενδιαφέρει η κωμωδία σαν διαδοχή χιουμοριστικών ενσταντανέ. Το αν όλα αυτά τα έμαθε στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης, στις παραστάσεις που ακολούθησαν, στην τηλεόραση ή στον κινηματογράφο, μικρή σημασία έχει. Κι εκείνος θυμάται καλά ότι η πρώτη του επαγγελματική εμφάνιση ως ηθοποιού, σημαδιακά σχεδόν, πάλι στη Νεφελοκοκκυγία ήταν. Στη χώρα των πουλιών και όχι των ανθρώπων.

Έχετε ξαναπαίξει Όρνιθες, σωστά; Ήταν η πρώτη επαγγελματική παράσταση της ζωής μου και η πρώτη μου παρουσία στην Επίδαυρο. Με το Θέατρο Τέχνης, υπό τις οδηγίες του Μίμη Κουγιουμτζή και του Γιώργου Λαζάνη. Είχαν ήδη ξεκινήσει περιοδεία και πήραν εμένα κι έναν φίλο μου, για την Επίδαυρο μόνο, ενώ ήμαστε πρωτοετείς. Ήταν 1997 και ήταν η επετειακή παράσταση για τα δέκα χρόνια από το θάνατο του Κουν. Μπορείτε λοιπόν να πείτε ότι είναι ένα έργο που πλέον το κατέχετε; Όχι. Κατ’ αρχάς ήταν περισσότερο μια σχέση με την παράσταση, την Επίδαυρο, τους επαγγελματίες γύρω μου. Σχεδόν ούτε καταλάβαινα τα τι, τα πώς και τα γιατί του έργου. Επίσης, κανένα δεν μπορώ να πω ότι το κατέχω – δεν το λες εύκολα αυτό. Τα σημαντικά κείμενα έχουν πολύ ζουμί για να πεις κάτι τέτοιο. Μπορεί μετά από δέκα χρόνια να τα δεις και να πεις «Παναγία μου! Αυτό υπήρχε εδώ και δεν το έβλεπα;» Αυτή τη φορά υποδύεστε τον Ευελπίδη. Τι άνθρωπος είναι και με ποιους σημερινούς χαρακτήρες μπορούμε να τον αντιστοιχίσουμε; Ο Αριστοφάνης δεν επενδύει τόσο στην ανάλυση των χαρακτήρων. Οι βασικοί του ήρωες είναι πάντα άνθρωποι της πόλης, μέσοι πολίτες, κι ο Ευελπίδης είναι ένας απ’ αυτούς. Στη δική μας παράσταση, ένα χαρακτηριστικό του που προκύπτει μέσα από μικρές φρασούλες, εμείς το «ανοίξαμε»: είναι λίγο πιο καλοπερασάκιας από τον Πεισθέταιρο. Ο Πεισθέταιρός μας γέρνει προς έναν γνήσιο ονειροπόλο, έναν άνθρωπο που θέλει στ’ αλήθεια έναν καλύτερο κόσμο. Ο Ευελπίδης μας τα θέλει μεν όλ’ αυτά, θέλει όμως και να περάσει και καλά. Έτσι, η ισορροπία προκύπτει και από τους δύο. Η αντιστοιχία με το σήμερα φυσικά και υπάρχει. Το χαρακτηριστικό αυτό του Ευελπίδη είναι και δικό μας. Μπορεί να είναι γοητευτικό: να είμαστε δηλαδή άνθρωποι που θέλουμε να ζή-

ΘEATPO

σουμε τη ζωή μας και να μην το διαπραγματευόμαστε. Απ’ την άλλη μεριά, όμως, μπορεί για χάρη του να μην καταλαβαίνουμε τίποτα. Να είμαστε πρόθυμοι να ζούμε εντελώς απείθαρχοι και χωρίς όρια. Εσείς, ποια στοιχεία του ρόλου σας θα θέλατε να έχετε και ποια όχι; Θα ήθελα να έχω την αφέλεια που κάποιες στιγμές διακρίνω στον Ευελπίδη που κάνουμε εμείς, μια αφέλεια μικρού παιδιού. Δεν θα ήθελα όμως να έχω το «σκόρπιο» του χαρακτήρα του. Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία του ηθοποιού που τον υποδύεται; Δυσκολεύομαι ν’ απαντήσω, γιατί έχω να κάνω Αριστοφάνη ή αρχαίο δράμα από το 2000. Επίσης, δεν έχω κάνει περιοδεία, δεν έχω εκτεθεί σ’ αυτό που λέμε ανοιχτό θέατρο με δύο χιλιάδες θεατές. Όλα αυτά τα χρόνια δούλευα στο θέατρο το χειμώνα, το καλοκαίρι μπορεί να έκανα τηλεόραση ή μια ταινία. Επομένως, ένα πρώτο στοίχημα είναι ν’ ανακαλύψω ξανά αυτόν τον κόσμο. Ο κώδικας παραμένει ίδιος –θέατρο κάνουμε–, ο χώρος όμως καθορίζει πολύ τον τρόπο με τον οποίο εκφραζόμαστε. Ένα δεύτερο –που νομίζω πως η παράσταση το κερδίζει συνολικά– είναι ν’ αντισταθούμε, ως ηθοποιοί, στην τάση να χάνουμε λίγο την αισθητική μας, να γινόμαστε λίγο πιο φτηνοί, να βγάζουμε έναν κακό χιουμοριστικό εαυτό όταν πρόκειται για Αριστοφάνη. Είναι κι αυτός ο άτιμος που έχει και χαμηλές ποιότητες, έχει στιγμές που είναι σαν να λέει «και τώρα θα γελάσετε». Πρέπει το χιούμορ σου να είναι λεπτό, να αποκαλύψεις το έργο και όχι ένα ενσταντανέ ή μια διαδοχή χιουμοριστικών σκηνών. Αντιλαμβάνομαι λοιπόν τη δυσκολία του ρόλου μου στο να δημιουργήσω ένα χαρακτήρα με αρχή, μέση, τέλος, που να είναι χειροπιαστός. Κι η όποια κωμωδία προκύψει, να προκύψει επειδή στ’ αλήθεια μια κατάσταση είναι αστεία, όχι επειδή πάμε να βγάλουμε από τη μύγα ξίγκι. Πόσο πιο απαιτητική κάνει τη δουλειά σας η Επίδαυρος και η περίφημη ιερότητά της; Είναι ένα επιπλέον άγχος που ο ηθοποιός πρέπει να ακούει ή να αγνοεί; Εγώ το αγνοώ. Ή τουλάχιστον αγνοώ το φόρτο, το περιττό βάρος που μπορεί να φέρνει στην ψυχή μου. Κανένα χώρο δεν θεωρώ ιερό. ιερός είναι ο τρόπος που στεκόμαστε σ’ αυτόν. Οι χώροι είναι κτίσματα. Έχουν ιστορία και πρέπει να τη σεβόμαστε, αλλά όταν τους ντύσεις με ιερότητα, τότε αρχίζεις και φοράς τα καλά σου, κλείνεσαι στον εαυτό σου, φοβάσαι μην πεις καμιά κουβέντα παραπάνω. Δεν έχουν σχέση με το θέατρο αυτά, αλλά με τις εκκλησίες. Η Επίδαυρος δεν είναι εκκλησία για να μη μιλάμε δυνατά, να προσπαθούμε να μην προσβάλουμε κανέναν, μη θίξουμε κάτι και μας πετάξει έξω ο παπάς. Σέβομαι και το

ότι είναι ένας ειδικός χώρος, 12.000 θεατών. Δεν θέλω να πέσω στην παγίδα του να πω «εντάξει μωρέ, ένα ακόμα θέατρο είναι». Επίσης, την τελευταία φορά που πήγα ήμουν 20 χρονών – δεν γίνεται να έχω την ίδια αίσθηση τώρα στα 33. Αυτή την ερώτηση, λοιπόν, θα την απαντήσω στις 12 Αυγούστου. Θα ήταν βλακεία να πω πως την ξέρω. Μέχρι τότε έχετε περιοδεία. Τι κερδίζει σ’ αυτήν ένας ηθοποιός; Προπόνηση για τη μεγάλη βραδιά, δόξα στην επαρχία; Επαφή μ’ ένα κοινό που τον βλέπει μόνο σε οθόνες ή σελίδες; Κερδίζει ό,τι και σ’ ένα θέατρο στην Αθήνα, όπου παίζει κάθε βράδυ. Επικοινωνεί την παράστασή του με τον κόσμο. Ο χώρος επηρεάζει το μέσα σου, πρέπει να βρεις τρόπους έκφρασης που θα καλύψουν ένα θέατρο 2.000 θέσεων. Δεν παίζεις όπως στο διακοσάρι θέατρο της Αθήνας, με χαμηλές νότες. Σαφώς θα εκτεθείς και σ’ ένα κοινό των 500, σαφώς θα παίξεις και σε γήπεδο γιατί η πόλη δεν έχει θέατρο, ή σ’ ένα νταμάρι, ή σ’ ένα αρχαίο θέατρο υπό ανασκαφή. Όλο αυτό είναι προπόνηση, όχι όμως για τη μεγάλη βραδιά. Είναι σαν να καλεί κάποιος φίλους στο σπίτι, όχι με διάθεση να περάσουν καλά, αλλά επειδή στο τέλος του μήνα έχει καλεσμένο τον πρόεδρο και θέλει να κάνει προπόνηση στο πώς θα τον υποδεχτεί. Είναι λίγο χυδαίο αυτό. Η περιοδεία γίνεται επίσης για ανθρώπους που δεν θα είχαν την ευκαιρία να μας δούνε το χειμώνα στην Αθήνα. Ανθρώπους που διψάνε για θέατρο. Είναι τόσο συγκινητικός ο τρόπος που στο τέλος χειροκροτούν, που είναι καθαρή βλακεία να το δεις όλο αυτό σαν κάτι υποδεέστερο. Αλλάζω θέμα: περιοδεύοντας στις πόλεις όλης της χώρας, διαπιστώνετε και πράγματα για την κατάστασή της που ένας Αθηναίος αγνοεί; Διαπιστώνω πολλά. Βέβαια αυτά που βλέπει ο Αθηναίος, φοβάμαι ότι είναι χειρότερα. Νομίζω ότι η εικόνα της Αθήνας είναι πλέον η χειρότερη της Ελλάδας. Αυτό εισπράττω περνώντας από τα Χανιά, το Ηράκλειο, τη Σπάρτη, το Αγρίνιο, τη Ζάκυνθο. Η αθλιότητα της πρωτεύουσας είναι σοκαριστική. Δεν το έχω δει αυτό αλλού. Όχι τόσο πολύ. Οι άνθρωποι παντού περνάνε δύσκολα, δυσκολότερα από ποτέ, είναι στριμωγμένοι, το βλέπεις. Ίσως μάλιστα να μην έχεις την ίδια προσέλευση με πέρσι. Σε βλέπουν στο δρόμο και σου λένε «γαμώτο, δεν μπορούμε να τις δούμε όλες». Το διαπιστώνεις το στρίμωγμά τους, είναι όμως σε μια ανθρώπινη ακόμα λογική. Φεύγοντας από την Αθήνα, είπα δόξα τω Θεώ που δεν θα περνάω κάθε μέρα από το κέντρο και θα βλέπω την αθλιότητα μας. Η ανάγκη για επιβίωση, το στρίμωγμα, πώς επηρεάζουν έναν ηθοποιό; Μπορεί να τον οδηγήσουν σε επιλογές που ίσως μετανιώσει;

Βεβαίως. Έχει να κάνει και με το πόσο εξαρτάται καθένας μας απ’ τη δουλειά. Κάποιοι βιοπορίζονται αυστηρά απ’ αυτήν, μην τρελαθούμε. Το «μα δεν είχα λεφτά» δεν είναι δικαιολογία, αλλά απόφαση. Το να κάνεις μια δουλειά που δεν σε εκφράζει, αλλά την έχεις ανάγκη, επίσης. Δεν πρέπει μετά να λες «μα, μου, σου, του». Όχι. Είναι δουλειά αυτό που κάνουμε. Είναι η δουλειά μου να είμαι ηθοποιός. Συμβαίνει «ηθοποιός» να είναι και το κέφι μου, αλλά ένα μεγάλο κομμάτι μου κάνει ένα επάγγελμα, κι ένα μικρότερο είναι ευτυχισμένο που δεν κάνει κάτι άλλο. Όλοι μας βέβαια έχουμε ένα όριο στην αισθητική, στο γούστο, στην αξιοπρέπειά μας κι ελπίζω να μη μου ζητηθεί ποτέ να κάνω κάτι αναξιοπρεπές. Αν έρθει εκείνη η ώρα, θα βρεθώ σε δίλημμα. Δεν ξέρω πόσο εύκολα θα πω «έτσι είναι η δουλειά, θα το κάνω». Δεν μπορώ να πω όμως κι ότι δεν θα το κάνω. Άρα δεν θα αλλάζατε κάτι, έστω κι αν μπορούσατε, στη μέχρι τώρα καριέρα σας; Ούτε έχετε κάποιο καλλιτεχνικό απωθημένο, ρόλο ή βραβείο; Δεν θα άλλαζα τίποτε απολύτως. Ό,τι έκανα, καλύτερο ή χειρότερο, εκείνη τη στιγμή ήξερα το λόγο που το έκανα. Δεν με ανάγκασε κανείς και μάλιστα το ευχαριστήθηκα κιόλας. Και ας ήταν μαλακία κάποιες φορές. Μέσα απ’ αυτό, κάτι κέρδισα. Είμαι χαρούμενος για όσα έχω κάνει, παρόλο που αναγνωρίζω ότι κάποια ήταν χειρότερα από άλλα. Ούτε το βραβείο μ’ ενδιαφέρει, όχι, ούτε γι’ αστείο! Το ξέρω ότι ακούγεται κάπως κι ότι μπορεί κάποιος να πει «άντε ρε από κει», αλλά δεν μου λέει τίποτα. Θα με κολακέψει, αλλά και μου είναι αδιάφορο αν δεν συμβεί. Σαν τις κριτικές. Καλώς να έρθουν οι καλές, αδιάφορες οι κακές. Καλλιτεχνικό απωθημένο δεν έχω ακόμα και ελπίζω να μην έρθει αυτή η στιγμή. Κάποιο «απωθημένο» τότε για την ελληνική κοινωνία; Κάτι που θα θέλατε να δείτε να αλλάζει σε αυτήν; Είναι πολλά. Θα ήθελα να δω μια συλλογικότητα, μια αίσθηση κοινής συνείδησης, μια σχέση του ενός με τον άλλον – που τη χρειάζομαι κι εγώ. Δεν ισχυρίζομαι ότι εγώ τη διαθέτω κι ότι οι άλλοι δεν ανταποκρίνονται σ’ αυτήν. Πρώτος εγώ θα ήθελα να δρω με βάση το κοινό συμφέρον κι όχι την πάρτη μου. Αυτό, και να είμαστε λίγο πιο ευγενείς. Όχι μόνο με καλούς τρόπους, αλλά και να λέμε στον άλλον «είσαι δίπλα μου, αισθάνομαι καλά για σένα, κι αν χρειαστεί και μπορώ, θα σε βοηθήσω, θα προσπαθήσω να σου κάνω εύκολη τη ζωή. Αλλιώς θα προσπαθήσω να μη σ’ την κάνω δύσκολη». Αυτά θα άλλαζαν πολύ τη ζωή μας, γιατί δεν αφορούν ούτε την οικονομική μας κατάσταση, ούτε εξαρτώνται από τις πολιτικές συνθήκες ή την κρίση. Είναι πράγματα που αφορούν εμάς τους ίδιους, που θα μπορούσαμε να τα λύσουμε μεταξύ μας. s

[26 IOYΛIOY 2012] #32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 43

STAR WARS

Τα άστρα & οι προτάσεις του δεκαπενθημέρου – 2 σε 1 Από τον Άγγελο Γκαγκάριν

To tip του ασ τρολόγου

Σκάσε και κολύμπα…

Κριός

Καρκίνος

ζυγός

Αιγόκερως

(21 Μαρτίου – 19 Απριλίου)

(22 ιουνίου – 22 ιουλίου)

(23 Σεπτεμβρίου – 23 Οκτωβρίου)

(22 Δεκεμβρίου – 19 ιανουαρίου)

Πρόσεξε καλά ποιους ανθρώπους έχεις επιλέξει να βρίσκονται κοντά σου. Ποιες είναι οι προθέσεις τους και ποια τα αληθινά κίνητρά τους; Η εποχή φέρνει αναμοχλεύσεις στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις κι έτσι δεν είναι δυνατόν να κυλίσει αναίμακτα. Από τις υποσχέσεις και τα μεγάλα λόγια μέχρι τις πράξεις μεσολαβεί τεράστια απόσταση που κάποιοι άνθρωποι δεν έχουν καμία διάθεση να καλύψουν. Συμβουλεύσου λοιπόν τη διαίσθησή σου και όχι τα αφτιά σου. Τα οικονομικά είναι μεγάλο αγκάθι και δυστυχώς δεν καταφέρνεις να βρεις εύκολα λύσεις μακροπρόθεσμες που θα σε βοηθήσουν να ανασάνεις. Δεν πρέπει να λυγίσεις, αντιθέτως συγκεντρώσου και κινήσου επιθετικά...

Τα ερωτικά έρχονται σε πρώτο πλάνο. Βρίσκεσαι σ’ ένα σημείο κομβικό, όπου θα πρέπει ν’ αποφασίσεις επιτέλους αν θ’ ακολουθήσεις την καρδιά ή τη λογική σου. Με ποιους θα πας και ποιους θ’ αφήσεις; Μπορείς να πεις ότι η συναισθηματική σου εφηβεία φτάνει στο τέλος της και πλέον θα πρέπει ν’ αναλάβεις την ευθύνη της σχέσης σου. Τι πάει να πει καλό ή κακό, κατάλληλο ή ακατάλληλο πρόσωπο; Ποιος είναι πιο αρμόδιος για ν’ αποφασίσει, αν όχι η καρδιά σου; Ναι, φυσικά κι ο απογαλακτισμός δεν είναι ποτέ ανώδυνος και είναι σίγουρο ότι θα απογοητεύσεις και κάποιους από εκείνους που πιστεύουν ότι σε ορίζουν...

Βρίσκεσαι μπροστά σ’ ένα σταυροδρόμι αποφάσεων. Οι επιλογές είναι δύσκολες, γιατί απ’ αυτές δεν εξαρτάται μόνο το τομάρι σου, αλλά και οι ζωές άλλων ανθρώπων. Τα αισθήματα που κυριαρχούν μέσα σου δεν είναι θετικά και δεν βοηθούν καθόλου την κρίση σου. Γι’ αυτό και –προς το παρόν τουλάχιστον– δεν θα πρέπει να προχωρήσεις προς καμία κατεύθυνση. Μείνε εκεί που είσαι, μέχρι τα γεγονότα να σου δείξουν το σωστό δρόμο. Στην ερωτική σου ζωή δείχνεις κουρασμένος και είναι πολύ πιθανό μια τέτοια συμπεριφορά να οδηγήσει τον σύντροφό σου σε δικαιολογημένες διαμαρτυρίες. Πάρ’ το αλλιώς. Σ’ αυτά τα θέματα προσέχουμε για να έχουμε.

Γύρω σου συμβαίνουν πολλά και δυσάρεστα, γι’ αυτό και πρέπει να φροντίσεις ώστε να μην αφήσεις να σε πάρουν τα σκάγια ούτε να σε δηλητηριάσει η περιρρέουσα ασχήμια. Βρες τι σου κάνει καλό και τι σε θεραπεύει (βόλτες στη φύση, μεγάλοι περίπατοι, θεάματα;) και θωρακίσου πίσω από τη θετική ενέργεια που σου προσφέρουν. Παράλληλα, αρχίζεις να αναθεωρείς τη σχέση σου με την καριέρα σου. Αξίζει να αφιερώνεις τόσο χρόνο και τόση ψυχή στη δουλειά; Το επάγγελμά σου σε γεμίζει ή σε καταβαραθρώνει ψυχικά; Μήπως ήρθε η στιγμή ν’ αρχίσεις να σκέφτεσαι μια εναλλακτική πορεία στα επαγγελματικά σου; Τα ερωτηματικά είναι αμείλικτα και επίμονα.

Λέων

Σκορπιός

(23 ιουλίου – 22 Αυγούστου)

(24 Οκτωβρίου – 21 Νοεμβρίου)

Ναι, τα λάθη είναι μέρος του παιχνιδιού. Συμβαίνουν όταν γίνονται πράγματα, και μέσα απ’ αυτά μαθαίνουμε τη ζωή και τον εαυτό μας. Η περίοδος ευνοεί την περισυλλογή και σε βοηθά να καταλήξεις σε συμπεράσματα. Το επόμενο βήμα θα είναι να προχωρήσεις σε διορθωτικές κινήσεις ώστε να μην επαναλάβεις καμία από τις λανθασμένες πρακτικές σου και ν’ ανακαλύψεις τις πραγματικές ανάγκες σου. Μέσα απ’ όλη αυτή τη διαδικασία, εκτός από τα δικά σου λάθη, ανακαλύπτεις και τα λάθη των άλλων, γι’ αυτό πρόσεξε να μην αντιδράσεις με αυστηρότητα δικαστή. Δεν είναι ώρα για να επιβάλεις ποινές, αλλά για να δεις τα πράγματα με ωριμότητα και σοφία.

Σαν να ξυπνάς από ένα κώμα που διήρκεσε πάρα πολύ καιρό, συνειδητοποιείς ότι πολλά είναι εκείνα που δεν είχες πάρει χαμπάρι και ακόμα περισσότερα εκείνα που έγιναν ερήμην σου. Έτσι, είναι πολύ πιθανό να θελήσεις να διακόψεις μια σχέση, ερωτική, φιλική ή επαγγελματική για να ψάξεις σε πιο καθαρά και άγνωστα νερά αυτό που πραγματικά σου ταιριάζει. Οι άλλοι εκπλήσσονται ή τρομάζουν από το καινούργιο τολμηρό, αποφασιστικό, αλλά και σκληρό σου πρόσωπο που δεν διστάζει να κυνηγήσει αυτό που επιθυμεί με οποιοδήποτε κόστος και χωρίς καμία από τις συναισθηματικές εξαρτήσεις που σε κράτησαν καθηλωμένο στο παρελθόν για πολλά χρόνια...

Ταύρος (20 Απριλίου – 20 Μαΐου)

Άδραξε την ευκαιρία να ξεκουραστείς και να φορτίσεις τις μπαταρίες σου τώρα που μπορείς, γιατί σε λίγο καιρό ο ελεύθερος χρόνος σου θα είναι δυσεύρετος. Ο εργασιακός στίβος αναμένεται να μετατραπεί σε ρινγκ κι εσύ θα πρέπει να βρεις τρόπους να ανταποκριθείς στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον που απαιτεί μεγάλη σωματική και ψυχολογική δύναμη. Στα αισθηματικά αντιμετωπίζεις τη σχέση σου με προοπτική βάθους χρόνου, σε αντίθεση με το πρόσωπο που σε ενδιαφέρει, κι αυτό, όπως είναι φυσικό, σου προκαλεί εκνευρισμό. Μην επιλέξεις το δρόμο της άμεσης σύγκρουσης, αλλά προσπάθησε να οδηγήσεις με το καλό την κατάσταση προς τα κει που θέλεις ...

υδροχόος (20 ιανουαρίου – 18 Φεβρουαρίου)

Από το μυαλό σου περνάει η δαιμονισμένη σκέψη να δώσεις μια και να χύσεις την καρδάρα με το γάλα. Γιατί, πουλάκι μου; Γιατί δεν ηρεμείς, να απολαύσεις αυτά κι αυτούς που έχεις; Άλλοι σε ζηλεύουν για την καλή σου τύχη και συ μιζεριάζεις κι έχεις τάσεις αυτοκαταστροφής. Αν σου περνούν από το μυαλό σκέψεις όπως το να χωρίσεις ή ν’ αφήσεις τη δουλειά σου, χαλάρωσε και πάρε αρκετές βαθιές ανάσες να οξυγονωθεί ο εγκέφαλός σου. Η σκληρή γυμναστική θα ήταν ό,τι πρέπει για την περίπτωσή σου, γιατί θα σε βοηθούσε να γειωθείς και θα ανέκοπτε την ιλιγγιώδη ταχύτητα με την οποία κινείται το μυαλό σου, και μάλιστα σε επικίνδυνες στροφές...

Δίδυμοι

Παρθένος

Τοξότης

Ιχθύες

(21 Μαΐου – 21 ιουνίου)

(23 Αυγούστου – 22 Σεπτεμβρίου)

(22 Νοεμβρίου – 21 Δεκεμβρίου)

(19 Φεβρουαρίου – 20 Μαρτίου)

Πάρε πρωτοβουλία και μη φοβηθείς να δοκιμάσεις καινούργια πράγματα, γιατί η τύχη ευνοεί τους τολμηρούς, που έλεγε κι ο φίλος μου ο Βιργίλιος. Μη φοβηθείς το ρίσκο και βγάλε απ’ το μυαλό σου τις μαύρες σκέψεις. Παράλληλα, μείνε σε εγρήγορση και προγραμμάτισε πολύ προσεκτικά τα βήματά σου. Μην αφήνεις τα πράγματα στην τύχη, γιατί υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο να είναι κανείς τολμηρός και στο να είναι παράτολμος. Εκείνο που θα ήθελα να σου επισημάνω είναι να μην επιτρέψεις σε άλλους παράγοντες, όπως για παράδειγμα η σεξουαλικότητά σου, να σου θολώσουν την κρίση. Η εποχή απαιτεί καθαρό μυαλό...

Ο ήλιος λάμπει, η θάλασσα είναι υπέροχη και οι νύχτες κρύβουν ευχάριστες εκπλήξεις. Τι κάθεσαι μέσα λοιπόν; Βγες έξω, ανακατέψου με κόσμο, μίλα, αντάλλαξε το τηλέφωνό σου με το τηλέφωνο αγνώστων ανθρώπων. Η εποχή σε καλεί ν’ ανοίξεις τα παράθυρα της ψυχής σου, να μπει ήλιος και φρέσκος αέρας. Οι καινούργιοι άνθρωποι φέρνουν νέες ιδέες, λύσεις και ελπίδα – την οποία έχεις τόσο πολύ ανάγκη. Και για να μη φοβηθούν να σε πλησιάσουν, προς θεού, μην ξεχάσεις να μαζέψεις τα σκυλιά, που θα πει την κοφτερή ειρωνική σου ατάκα και την κριτική σου διάθεση που μπορεί να σπάσει κόκαλα.

Οι υποχρεώσεις και τα άγχη σε πνίγουν και ο χρόνος δεν σου φτάνει για να εκπληρώσεις ούτε καν τις βασικές σου υποχρεώσεις. Ήρθε ο καιρός να ζητήσεις βοήθεια για να μπορέσεις να αντεπεξέλθεις, γιατί αν συνεχίσεις με τους ίδιους ρυθμούς δεν σε βλέπω καλά. Στα ερωτικά σου πετυχαίνεις τους στόχους σου, ή καλύτερα τον στόχο σου, και το πρόσωπο που είχες βάλει στο μάτι πέφτει στα δίχτυα σου. Όσοι τοξότες βρίσκονται ήδη σε σχέση θα περάσουν όμορφα με τον άνθρωπό τους, ενώ υπάρχουν και πολύ καλές προοπτικές γονιμότητας, αν κάτι τέτοιο είναι μέσα στις επιθυμίες σας...

Το παρελθόν είναι μόνο κατ’ όνομα παρελθόν και μια από τις σημαντικές σχέσεις που πέρασαν από τη ζωή σου, κάνει εντυπωσιακή επανεμφάνιση περιπλέκοντας τα πράγματα. Μην υποκύψεις, όσο ευάλωτος ή «πεινασμένος» κι αν είσαι, γιατί μια τέτοια «ολική επαναφορά» μόνο σε προβλήματα και ρίσκα μπορεί να σε ρίξει. Το καλό είναι ότι οι δουλειά είναι τόσο απαιτητική και σου κλέβει ένα τόσο μεγάλο κομμάτι της ενέργειας και της σκέψης σου. Η μοναδική περίπτωση που σε φοβάμαι είναι αυτή που η περασμένη σχέση που λέγαμε να προέρχεται από το επαγγελματικό σου περιβάλλον. Τότε τα βλέπω δύσκολα τα πράγματα...

44 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #32 [26 IOYΛIOY 2012]

ζΩΩΔιΑ

JUICY LIU

Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

Πολύ ποιητικό ήταν αυτό το καλοκαίρι για τη Φιόνα Σω. Κι αν εμείς έχουμε την τύχη να απολαύσουμε στη Μικρή Επίδαυρο την ίδια, με σάρκα και οστά, να ερμηνεύει την Μπαλάντα του γέρου ναυτικού του Κόλεριτζ, οι συμπατριώτες της είχαν πιο δύσκολη δουλειά να κάνουν: Έπρεπε να ψάχνουν τη φωνή της ανάμεσα σε εκατοντάδες άλλες, διάσημες και άσημες, οι οποίες απήγγελαν 570 ερωτικά ποιήματα σ’ ένα μεγάλο πρότζεκτ της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας, που έγινε το διάστημα 19 με 22 ιουλίου σε οχτώ απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες ακτές της Μεγάλης Βρετανίας. Η ηχογραφημένη ποίηση αντηχούσε σε κάτι περίεργες, σχεδόν διαστημικές εγκαταστάσεις, αποτελούμενες από μικρές στρογγυλές σκηνές, στις οποίες οι Βρετανοί, με τις νιτσεράδες και τα όλα τους (άγριο τους έπεσε αυτό το καλοκαίρι), έκαναν τη βόλτα τους όταν έπεφτε το σκοτάδι. Η Φιόνα Σω είχε αναλάβει προσωπικά την εκδήλωση (Peace Camp 2012, ήταν η επίσημη ονομασία της) παρέα με τη σκηνοθέτιδα Ντέμπορα Ουόρνερ. Και μιας και πιάσαμε την ποίηση, που προσωπικά προτιμώ να τη διαβάζω παρά να την ακούω, μεγάλη επιτυχία στο Ηρώδειο έκανε για μια ακόμα φορά το επαναστατικό έπος του Πάμπλο Νερούντα Canto General, στην απαράμιλλη μελοποίησή του από τον Θεοδωράκη και ερμηνευτές τους πρώτους διδάξαντες, Μαρία Φαραντούρη και Πέτρο Πανδή. Μια μόνο μικρή απογοήτευση ένιωσα. Περίμενα ότι ο Μίκης δεν θα μπει και θα βγει από το κατάμεστο ρωμαϊκό ωδείο, με τόσους υπουργούς στο κάτω διάζωμα και τους συνδιοργανωτές ανθρώπους του Μεγάρου Μουσικής να τον παραστέκουν, έτσι σεμνός και λιγομίλητος. Μπορεί, λέω εγώ τώρα, να φταίει η συγκίνηση από την υποδοχή και την τιμή που του έκανε το Φεστιβάλ, και να ξέχασε έστω και για λίγο ότι ζει υπό ξένη κατοχή… Α, πάλι σε ποίηση ξανάπεσα! Στον δεκαπεντασύλλαβο της Λένας Κιτσοπούλου, που ειλικρινά θαύμασα πώς κύλαγε σαν τον νεράκι, αστείος και αθυρόστομος μαζί, στο Αθανάσιος Διάκος, η επιστροφή. Ακόμα κι όσοι αποχωρούσαν θυμωμένοι, μνημονεύοντας τον Σεφερλή, ένα τουλάχιστον κέρδος πρέπει να παραδεχτούν ότι είχαμε απ’ αυτήν την παράσταση στη σοβαρή και κουλτουριάρα Πειραιώς 260: να πλακωθούμε λίγο, βρε αδελφέ, μεταξύ μας, να χωριστούμε σε στρατόπεδα. Κι αυτό το κορίτσι πάντα τα καταφέρνει να δημιουργεί μικροσκανδαλάκια.

ΣΧοΛιΑ

H ΦIONA ΣΩ ΣTOYΣ OΛYMΠIAKOYΣ H Φιόνα Σω παίζει δεσπόζοντα ρόλο στους Oλυμπιακούς Aγώνες του Λονδίνου. Διανοούμενη σταρ του θεάτρου, είχε αναλάβει μια ενότητα της Πολιτιστικής Oλυμπιάδας, στην οποία ηχογραφήθηκαν, από διάσημους αλλά και από άσημους, 570 ερωτικά ποιήματα. Στη φωτογραφία, στη διάρκεια μιας από τις ηχογραφήσεις.

Αν θέλουμε να ψηφίσουμε διά βοής και χειροκροτημάτων τον καλλιτέχνη με το μεγαλύτερο γκελ στο κοινό του Φεστιβάλ , φαβορί είναι κατά τη γνώμη μου ένας ψηλόλιγνος Έλληνας μαέστρος με αλογοουρίτσα. Ο Θεόδωρος Κουρεντζής, που ειδική στην κλασική μουσική δεν είμαι, άλλα έχω μάτια και αυτιά που κουφάθηκαν τις δυο βραδιές του στο Μέγαρο. Και καλά την πρώτη, που διηύθυνε τη MusicAeterna σε Ραχμάνινοφ και Σοστακόβιτς. Αλλά και τη δεύτερη, που κανονικά έπρεπε να είμαστε καρφωμένοι στους χορευτές των Μπαλέτων Περμ, εμείς εκεί, να σκύβουμε να πιάσουμε μια ακρούλα του στο πόντιουμ; Πήγε και ο αναπληρωτής υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού Κώστας Τζαβάρας στην Επίδαυρο για Αριστοφάνη. Του χρόνου τον περιμένουμε και στην Πειραιώς 260. Ο προκάτοχός του, πάντως, Παύλος Γερουλάνος εθεάθη στο Insenso του Μαρμαρινού. Να μη βγάλω συμπεράσματα.

[26 IOYΛIOY 2012] #32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 45

PRESS FREEDOM

EXiT Από τη Βένα Γεωργακοπούλου

Ένας κόσμος που αποκλείεται από την πληροφορία, δεν είναι δυνατόν ν’ αλλάξει.

Mια ιδέα στο πλαίσιο της καμπάνιας World Press Freedom Day, που δείχνει πώς θα έφτανε η φωτογραφία της Kιμ Πουκ, του γυμνού κοριτσιού που καμένο προσπαθούσε να διαφύγει έπειτα από ένα βομβαρδισμό με βόμβες ναπάλμ, στο Bιετνάμ το 1972, αν ανάμεσα στην κάμερα και στο γεγονός είχε παρεμβληθεί το χέρι της λογοκρισίας.

H AδιαπραΓματευτη ελευθερια

H

πρόσφατη τρίμηνη διαγραφή του Πάσχου Μανδραβέλη από την ΕΣΗΕΑ μ’ έκανε να νιώσω ακόμα πιο πολύτιμο το Ελληνικό Φεστιβάλ που σε λίγες μέρες αποχαιρετάμε. Τον πλουραλισμό, την ανεξιθρησκεία, την τόλμη του. Και θυμήθηκα ότι είχε κι αυτό στα πρώτα βήματά του μιά χούφτα συνδικαλιστές για εχθρούς. Έτρεμαν το άνοιγμά του σε ξένα σχήματα, ήθελαν να το βλέπουν μικρό και «εθνικό». Τότε, όμως, συσπειρώθηκαν εναντίον του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών όλοι οι άνθρωποι της τέχνης και στήριξαν τον Γιώργο Λούκο και τις επιλογές του. Μακάρι το ίδιο να γινόταν τώρα και για τον αντιδημοκρατικό κατήφορο της ΕΣΗΕΑ. Κατά κωμική σύμπτωση, λίγες ώρες πριν ανακοινωθεί η διαγραφή του αρθρογράφου της Καθημερινής από την Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθήνας, έβλεπα και ευλογούσα μια εκπομπή της κρατικής τηλεόρασης (το Παρασκήνιο). Θαύμα! Εμένα δεν θα με διαγράψουν ποτέ από το επαγγελ-

ματικό μου σωματείο. Ο άτυχος κ. Μανδραβέλης δεν συμμερίζεται τη δική μου καλή γνώμη για την ΕΡΤ. Όταν, πριν εφτά μήνες, οι εργαζόμενοί της απεργούσαν, τόλμησε να αναρωτηθεί μέσα από τις στήλες της εφημερίδας του αν πήρε κανείς είδηση την έλλειψή της, αν θα κλάψει κανείς όταν θα κλείσει. Τι το ’θελε; Δύο συνδικαλιστές της έφριξαν με το ιερόσυλο άρθρο του. Στην Ελλάδα, οι δημοσιογράφοι οφείλουν, ως γνωστόν, να λιβανίζουν τις απεργίες ή τουλάχιστον να το βουλώνουν. Ο Πάσχος Μανδραβέλης παρεπέμφθη στο πειθαρχικό όργανο του σωματείου του, κι αυτό απεφάνθη ότι είχε καταπατήσει τον ακρογωνιαίο λίθο της δημοσιογραφικής δεοντολογίας: δεν στάθηκε αλληλέγγυος με απεργούς συναδέλφους του. Τι κι αν τον υπερασπίστηκαν ο συνταγματολόγος καθηγητής Σταύρος Τσακυράκης, αλλά κι ο Ριχάρδος Σωμερίτης, που με το συγκεκριμένο μάλιστα κείμενό του για την ΕΡΤ διαφωνούσε; Η ΕΣΗΕΑ ποινικοποιεί την αντίθετη άποψη, διαγράφει (έστω και για τρεις μήνες) όποιον πάει κόντρα

46 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #32 [26 IOYΛIOY 2012]

στο κυρίαρχο ιδεολογικό ρεύμα. Δεν το ξέρατε ότι, εν έτει 2012, ανθούν και θάλλουν σε πνευματικά ελληνικά σωματεία πρακτικές που θα χειροκροτούσε και ο Ζντάνοφ στα πρώτα ένδοξα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης; Ε τώρα το μάθατε! Άντε μετά να πιστέψεις, ύστερα από την ιστορία με τον Πάσχο Μανδραβέλη, ότι υπάρχει στη χώρα μας ελεύθερη, ανεξάρτητη δημοσιογραφία. Κανονικά θα έπρεπε να είμαι έξαλλη με την ΕΣΗΕΑ που με δυσφημεί. Αλλά κατά βάθος τη χαίρομαι την διαγραφή του Πάσχου, κι ας με συγχωρέσει – ελπίζω άλλωστε ότι θα δικαιωθεί όταν προσφύγει εναντίον της. Πιστεύω, μ’ άλλα λόγια, ότι το πειθαρχικό του σωματείου μου την πάτησε. Έριξε άθελά του άπλετο φως σε μια κατάσταση που πολλούς δημοσιογράφους ταλαιπωρεί, αλλά που δεν καταγράφεται σε πιασάρικα αντικαπιταλιστικά, αντιεργοδοτικά συνθήματα. Αναφέρομαι στην ύπαρξη μιας λογοκρισίας, που δεν υπηρετεί τα οικονομικά συμφέροντα των εκδοτών. Σε μια άλλη, εξίσου στυγνή και πολύ πιο ύπουλη, που

ασκείται από κάτι κυρίους συνδικαλιστές και τους ομοϊδεάτες τους, ακριβώς σαν τους κατήγορους του Πάσχου Μανδραβέλη και τα μέλη του Πειθαρχικού της ΕΣΗΕΑ. Είναι όλοι τους πολύ αριστεροί, αγνοί, άγνωστοι και φτωχοί. Παλεύουν για τα δίκια της χειμαζόμενης τάξης των δημοσιογράφων (τρόπος του λέγειν, αλλά αυτό είναι μια άλλη μεγάλη κουβέντα). Σχεδιάζουν απεργίες, κρατάνε ντουντούκες και πανό. Φωνάζουν για ελευθερία και δημοκρατία και ψωμί. Όποιος, όμως, δεν συμμερίζεται τις απόψεις τους, τη στρατηγική τους, τα συνθήματά τους, χράπ! – είναι κομμένος. Όπου, βέβαια, μπορούν κι όπου τους περνάει από το χέρι. Για την ώρα, στο πειθαρχικό της ΕΣΗΕΑ. Αύριο-μεθαύριο σε κάποια εφημερίδα, μικρή, μεγάλη, ανεξάρτητη ή κομματική. Ή μήπως και σήμερα; Ή μήπως και χθες; Κάτι ξέρω κι εγώ, σας διαβεβαιώ, από αριστερή λογοκρισία. Με μια έννοια, είναι πολύ τυχερός ο Πάσχος Μανδραβέλης που γράφει στην Καθημερινή. Είναι ελεύθερος. Διαφωνείς ή συμφωνείς μαζί του, τουλάχιστον σου επιτρέπεται να τον διαβάζεις. s

εΠιΦυΛΛιΔΑ