EF # 34 by Κaterina Κomita

τΟ ΠΡΟγΡαΜΜα 27.6 eωΣ 10.7.2013 ΜΟΥΣΙκη ΚΑΜΕΡΑΤΑ - Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής & Λουσίντα Τσάιλντς, Χαίντελ, Αλέξανδρος Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα «Αλεξάνδρα Τριάντη» 28 & 30 Ιουνίου, 21:00 Συναυλία με την Νταϊάνα Κρολ, Glad Rag Doll World Tour Ωδείο Ηρώδου Αττικού – 1 Ιουλίου, 21:00 Χάρις Αλεξίου & Nouveau Sextet, Δύο κόσμους έχει η ψυχή μου Ωδείο Ηρώδου Αττικού – 3 Ιουλίου, 21:00 Σταμάτης Κραουνάκης & Σπείρα Σπείρα Αριστοφάνης τώρα - το γλέντι της κωμωδίας Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου – 5-6 Ιουλίου, 21:30 ΚΟΑ - Πασκάλ Ροφέ, Έργα Κόνταλυ, Μπάρτοκ, Μούσοργκσκι Ωδείο Ηρώδου Αττικού – 5 Ιουλίου, 21:00 Λένα Κιτσοπούλου - Λένια Ζαφειροπούλου Ludus Lucta Illusio - Ο Θεός κάνει παιχνίδι Πειραιώς 260, Κτίριο Ε – 6-7 Ιουλίου, 23:00 Δημήτρης Παπαδημητρίου - Φωτεινή Δάρρα Από τον Κ. Π. Καβάφη στον Νίκο Γκάτσο Ωδείο Ηρώδου Αττικού – 10 Ιουλίου, 21:00

ΘΕΑΤΡΟ Δήμος Αβδελιώδης, Η γυναίκα της Ζάκυθος Διονυσίου Σολωμού Πειραιώς 260, Κτίριο Δ – 27-28 Ιουνίου, 21:00 Γιάννης Κακλέας, Σάμιουελ Μπέκετ, Μερσιέ και Καμιέ Πειραιώς 260, Κτίριο Η 29 Ιουνίου, Παρασκευή 28/6 23:59 - Σάββατο 29/6 00:00 Ακύλλας Καραζήσης - Νίκος Χατζόπουλος Έρωτας και ραδιουργία Φρήντριχ Σίλλερ Πειραιώς 260, Κτίριο Ε – 30 Ιουνίου & 1-3 Ιουλίου, 21:00 Ρούλα Πατεράκη, Η φωνή του Γιώργου Βέλτσου Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Μικρή Σκηνή – 7 & 8 Ιουλίου, 21:00 Ολιβιέ Πι, Miss Knife Πειραιώς 260, Κτίριο Η – 9 Ιουλίου, 22:00 -10 Ιουλίου, 21:00 Ensemble Artistique – Εμμανυέλ Ντεμαρσύ-Μοτά Ρινόκερος του Ευγένιου Ιονέσκο Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών – 30 Ιουνίου - 1 Ιουλίου, 21:00 Σαουμπίνε – Τόμας Όστερμαϊερ, Ο εχθρός του λαού του Ερρίκου Ίψεν Πειραιώς 260, Κτίριο Δ – 3-5 Ιουλίου, 21:00 Μαρία Πρωτόπαππα, Ιφιγένεια εν Αυλίδι Ευριπίδη Πειραιώς 260, Κτίριο Η – 5-6 Ιουλίου, 21:00 Θέατρο Βασιλάκου - Σπύρος Α. Ευαγγελάτος, Μήδεια του Ευριπίδη Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου – 5-6 Ιουλίου, 21:00 Λάμπρος Φιλίππου - YIANNEIS Ύμνος εις την Ελευθερίαν Διονυσίου Σολωμού Πειραιώς 260, Κτίριο Η – 8 Ιουλίου, 21:00 deviant GaZe Χάινερ Μίλερ, Μηχανή Άμλετ - Something is rotten in this age of hope Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Μικρή Σκηνή – 10 Ιουλίου, 21:00

ΧΟΡΟΣ Δημήτρης Παπαϊωάννου, Πρώτη Ύλη Πειραιώς 260, Κτίριο Α Β’ Κύκλος: 27 Ιουνίου -14 Ιουλίου (εκτός Δε, Τρ, Τε) 21:00

2 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #34 [27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013]

ΣυζητωνταΣ για τεχνη

αρακολουθώντας την πεντάωρη Ιλιάδα του Στάθη Λιβαθινού (φωτογραφία πάνω), μια συγκινητική παράσταση στην οποία η σκηνοθετική επινοητικότητα έδενε αρμονικά με την καθαρή γλώσσα της απόδοσης του Δημήτρη Μαρωνίτη κι οι ερμηνείες πάλευαν με την αρχετυπική δύναμη των χαρακτήρων όπως έχουν καταχωριστεί στο συλλογικό ασυνείδητο στη διάρκεια του χρόνου, είχα την αίσθηση ότι το θέατρο στην Ελλάδα σήμερα έχει μια πολύ σημαντική αποστολή – πολύ σημαντικότερη από αυτή που είχε παλαιότερες δεκαετίες. Χρειάζεται να πάρει στους ώμους του την υποχρέωση όχι μόνο της αισθητικής χαράς αλλά και, ευρύτερα, της καλλιέργειας του ελληνικού κοινού. Οι άνθρωποι των τεχνών χρειάζεται να βρεθούν στο επίκεντρο με τις προσεγγίσεις τους στα κείμενα, να δώσουν το έναυσμα να ξαναρχίσουν οι συζητήσεις για το καλλιτεχνικό φαινόμενο: για τα έργα πριν από τις ερμηνείες, για τη γνώση πριν από την απόδοση στο σήμερα των κειμένων του παρελθόντος… Ο λόγος είναι πολλαπλός. Αναζητώντας, μετά την παράσταση, στις μηχανές αναζήτησης του Ίντερνετ πληροφορίες, αλλά κυρίως κριτικές, όχι μόνο για την Ιλιάδα του Λιβαθινού, αλλά και για πολλές ακόμα παραστάσεις του Φεστιβάλ Αθηνών που πέρασαν, έπεσα σε άπειρες αναπαραγωγές των δελτίων Τύπου και σε «δημοσιογραφικές» παραλλαγές τους, σε γενικόλογα κείμενα, υπογεγραμμένα ή μη, από πρόσωπα που δεν καταλάβαινες αν έχουν δει τις παραστάσεις ή, απλώς, υποπτεύονται ότι έτσι θα ήταν διαβάζοντας δελτία κι ακούγοντας περιγραφές. Μόνο σε ορισμένους παλαιούς τίτλους, σε κάποιες εφημερίδες και σε περιοδικά όπου ακόμα δίνουν σημασία στην υποκειμενική γνώμη ειδικών (αλλά κι εκεί περισσότερο αποσπασματικά, λιγότερο συστηματικά), στις στήλες ελάχιστων διανοούμενων που μπορούν ακόμα να δημοσιεύουν και στα μπλογκ παλαιών δημοσιογράφων και κριτικών του θεάτρου αφιερωμένων με πάθος στη δουλειά τους υπάρχουν ανεπτυγμένα κριτικά σημειώματα για όσα συμβαίνουν στο Φεστιβάλ Αθηνών, αλλά και γενικότερα στην καλλιτεχνική ζωή της πόλης και της χώρας. Ας μη βιαστούμε να αποδώσουμε το φαινόμενο στην κρίση – αν και το βίαιο ξέσπασμά της στις ζωές όλων έχει παίξει σίγουρα ρόλο, αφού έδωσε δικαιολογία στους ιθύνοντες του ελληνικού Τύπου να αρχίσουν τις περικοπές κυ-

ρίως από εκεί: από την αρθρογραφία γνώμης για τα καλλιτεχνικά συμβάντα. Αλλά όσο το σκέπτομαι, οι αιτίες είναι παλιότερες και πιο διαρκείς. Τα τελευταία χρόνια, οι κριτικές των τεχνών στις εφημερίδες ήταν απλώς μια πολυτέλεια που επιβίωνε. Σ’ ένα ευρύτερο περιβάλλον στο οποίο η παιδεία υποχωρούσε και το μέτρο του δημόσιου λόγου, οι αξίες και η αισθητική του καθορίζονταν στην επιφάνεια της ιλουστρασιόν τηλεοπτικής οθόνης και στο βαθύ Ίντερνετ, εκεί όπου απελευθερώθηκαν δημοκρατικώ τω τρόπω όλα τα συμπλέγματα της απαιδευσίας, οι τέχνες, αν δεν γίνονταν κοσμικό γεγονός, έμεναν κλειστή υπόθεση που αφορούσε το γκέτο των φιλότεχνων. Και γίνονταν αντικείμενο του ευρύτερου ενδιαφέροντος μόνο αν κάποια ιερατεία της συντήρησης θεωρούνταν ότι προσβάλλονταν οι βεβαιότητες από τις αναγνώσεις τους. Αυτό το ζοφερό για τις τέχνες κλίμα μόνο ένας τρόπος υπάρχει να το αντιστρέψουμε. Μόνο αν ξαναρχίσουμε να συζητάμε για τα καλλιτεχνικά έργα, μόνο αν καταφέρουμε τέτοιες συζητήσεις να εκτοπίσουν το κουτσομπολιό και, βαθμιαία, αρχίσουν ξανά να δεσπόζουν στη δημόσια ζωή. Αλλά μέχρι να συμβεί κάτι τέτοιο, μέχρι δηλαδή στη χώρα να επιστρέψει ενός είδους κανονικότητα, είμαστε υποχρεωμένοι εμείς να τροφοδοτήσουμε τη δημόσια συζήτηση για το αντικείμενο των ενδιαφερόντων μας: να εκθέσουμε τη γνώση μας, την ευαισθησία μας ως αυθύπαρκτη γνώμη που στηρίζεται σε επιχειρήματα. Τις χρειαζόμαστε όλοι τις κριτικές. Τις χρειάζονται οι θεατές, γιατί είναι ο μοναδικός τρόπος να συγκρίνουν τις δικές τους προσεγγίσεις στην παράσταση, να συνομιλήσουν έγκυρα με το θέαμα και το νόημά του. Τις χρειάζονται οι ιστορικοί, γιατί είναι οι κατεξοχήν πηγές για να κατανοηθεί μια περίοδος του παρελθόντος, όχι μόνο η πολιτικοκοινωνική και οικονομική συγκυρία αλλά και η πολιτιστική ταυτότητά της. Τις χρειάζονται πρωτίστως οι καλλιτέχνες, σκηνοθέτες, ηθοποιοί, σκηνογράφοι, μουσικοί, έστω κι αν δεν είναι διθυραμβικές, γιατί τους βοηθούν να διαβάσουν όψεις των προσεγγίσεών τους που ενδεχομένως δεν είχαν οι ίδιοι σκεφτεί. Η κριτική προϋποθέτει το διάλογο. Όπως κι η τέχνη. Κι η κουλτούρα του διαλόγου προϋποθέτει την παιδεία. Μπορούμε να ξαναρχίσουμε – ανοιχτοί, απροκατάληπτοι, με επιχειρήματα αντλημένα από τη στέρεη γνώση. Αν δεν ξαναμάθουμε να συζητάμε, τη βάψαμε. s

EDITORIAL

H εικόνα του εξωφύλλου: O Τόμας Όστερμαϊερ από τον Αλέκο Παπαδάτο

[

Xατζηχρhστου 23 & Mακρυγιaννη 11742 / aΘhNa / T. 210 9282900

ΣΕΛ. 8 ΣΕΛ. 26 4

ΤΟΜΑΣ ΟΣΤΕΡΜΑϊΕΡ ΔΙΑΡΚΩΣ ΥΠΟΝΟΜΕΥΤΗΣ

ΧΑΡΙΣ ΑΛΕξΙΟΥ & NOuvEAu SExTET Η ΧΑΡΙΣ, ΤΗΣ ΧΑΡΟΥΛΑΣ

ΕΜMΑΝΥΕΛ ΝΤΕΜΑΡΣY-ΜΟΤΑ - ENSEMBLE ARTISTIquE ΠΑΣκΑΛ ΡΟΦΕ

Συνεργάζονται: Τηλέμαχος Αναγνώστου, Κατερίνα Οικονομάκου Εξώφυλλο: Αλέκος Παπαδάτος Φωτογράφοι: Bίκυ Γεωργοπούλου, Bασίλης Mαθιουδάκης Yπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο: Γιώργος Λούκος Σχεδιασμός: Z-axis Δημιουργικό: Aνδρέας Pεμούντης Eκτύπωση: IPIΣ A.E.

ΔιΟικητικΟ ΣυΜβΟυλιΟ

ΛΕΝΑ κΙΤΣΟΠΟΥΛΟΥ – ΛΕΝΙΑ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ O KΛΑΪΣΤ; ΕΝΑΣ ΑΜΠΙΓΙΕ ΠΑΝΚ

ΡΟΥΛΑ ΠΑΤΕΡΑκη Η ΓΥΝΑΙΚΑ, ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ

ΝΤΑϊΑΝΑ κΡΟΛ

MEΓAΛΟI XOPHΓOI

Η ΚΥΡΙΑ ΚΟΣΤΕΛΟ ΕΡΧΕΤΑΙ ΣΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΜΑΣ

ΟΛΙβΙΕ ΠΙ Η ΔΙΑΡΚΗΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ MISS KNIFE

DEvIANT GAZE ΝΑ ξΑΝΑΔΟΥΜΕ ΤΙΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΕΣ

ΣΠΥΡΟΣ Α. ΕΥΑγγΕΛΑΤΟΣ – ΘΕΑΤΡΟ βΑΣΙΛΑκΟΥ

XOPHΓOI EΠIKOINΩNIAΣ

ΜΗΔΕΙΑ ΜΕ ΑΝΔΡΕΣ

]

Διευθυντής Σύνταξης: Hλίας Kανέλλης Eπιμέλεια ύλης: Μαίρη Κιτροέφ Σύνταξη: Έλια Aποστολοπούλου, Kατερίνα Kόμητα, Αργυρώ Λύτρα, Nίκη Oρφανού, Μαρίλια Παπαθανασίου, Μυρτώ Πολυμίλη

Πρόεδρος: Γιώργος Λούκος Aντιπρόεδρος: Ήρα Ράλλη-Βαλσαμάκη Mέλη: Ηλίας Μπουντανιώτης, Σοφία Στάικου Μαρία Χ. Χατζηνάσιου, Πολυχρόνης Πολυχρονόπουλος Ελευθέριος Κουλιεράκης

ΜΙΑ ΣΤΙΒΑΡΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ

ISSN: 1791-1729

eλληνικΟ ΦεΣτιβαλ A.e.

ΒΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ!

H eΦηΜεΡιΔα τΟυ eλληνικΟυ ΦεΣτιβAλ Eιδική έκδοση για το πρόγραμμα του 2013 Nο 34 (2/2013) [27/6/2013]

ΣΤΑΜΑΤηΣ κΡΑΟΥΝΑκηΣ & ΣΠΕΙΡΑ ΣΠΕΙΡΑ ΤΟΥ ΚΑΤΩ ΚΟΣΜΟΥ ΟΙ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ

30 ΣΕΛ. 10

γΙΑΝΝηΣ κΑκΛΕΑΣ 10 ΠΡΑΓΜΑΤΑ

ΔηΜΟΣ ΑβΔΕΛΙΩΔηΣ – ΟΛΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΤΟ ΚΑΚΟ ΜΕΣΑ ΜΑΣ

ΛΟΥΣΙΝΤΑ ΤΣΑϊΛΝΤΣ SINgINg FOr alExaNdEr thE grEat

ΔηΜηΤΡηΣ ΠΑΠΑΔηΜηΤΡΙΟΥ – ΦΩΤΕΙΝη ΔΑΡΡΑ ΣΥΝΕΝΝΟΟΥΜΑΣΤΕ ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ

ΛΑΜΠΡΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ - YIANNEIS ΠΟΥ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

ΜΑΡΙΑ ΠΡΩΤΟΠΑΠΠΑ ΟΧΙ ΑΛΛΕΣ ΠΑΡΟΡΜΗΣΕΙΣ

ΑκΥΛΛΑΣ κΑΡΑΖηΣηΣ – ΝΙκΟΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΜΙΑ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕ ΚΟΙΝΟ ΑΙΤΗΜΑ

JuICY LIu

ME THN YΠOΣTHPIΞH

ΣΤΟΝ ΥΠEΡΟΧΟ ΚOΣΜΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟy ΦΕΣΤΙΒaΛ

ΣΕΛ. 18 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Για να αγοράσετε τα εισιτήριά σας τηλεφωνικά χρησιμοποιώντας την πιστωτική κάρτα σας, καλείτε στο 210-32 72 000 Δευτέρα έως Κυριακή, 09:00 με 21:00 [27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 3

ΕΙΔΩΛΟ ΤΟΥ ΛΑΟΥ Ο Τόμας Όστερμαϊερ είναι σταρ. Και κάθε καινούργιο έργο που ανεβάζει ενισχύει τη δημοτικότητά του – όπως συμβαίνει και τώρα, με τον Εχθρό του λαού του Ερρίκου Ίψεν.

Τόμας Όστερμαϊερ

ΔιαΡκωΣ υΠΟνΟΜευτηΣ

Από την Κατερίνα Οικονομάκου

4 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #34 [27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013]

Για όλα φταίει ο καπιταλισμός; Έτσι δείχνει να πιστεύει ο Τόμας Όστερμαϊερ. Κι αν δεν φταίει για όλα, φέρει πάντως το μεγαλύτερο μερίδιο της ευθύνης για τα περισσότερα από τα δεινά στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Ο πιο διακεκριμένος σύγχρονος Γερμανός σκηνοθέτης έχει πολύ ξεκάθαρες απόψεις. Αλλά τις κρατάει εκτός σκηνής. Πάνω στη σκηνή, προτιμά να υπονομεύει τις σιγουριές τις δικές του και τις δικές μας. Μεταφέροντας τον ιψενικό Εχθρό του λαού από τον 19ο αιώνα στην εποχή μας, ο Όστερμαϊερ μάς προσφέρει μια ακόμη αφορμή να διασταυρώσουμε τις βεβαιότητες και τις αβεβαιότητές μας. Κι αν ο καπιταλισμός είμαστε εμείς;

ΘEATPO

ντομα διαδόθηκε ανά την Ευρώπη και μεταφράστηκε από εθελοντές και σε άλλες γλώσσες. Όποιοι κι αν είναι, πάντως, οι συντάκτες του κειμένου, είχαν πολύ καλή εποπτεία των αντιεξουσιαστικών κινημάτων στις διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις. Και παίρνουν σαφώς ριζοσπαστικές θέσεις. Αυτές θα κληθούν να συζητήσουν, μέσα στο θέατρο, μαζί με τους ηθοποιούς, αλλά και μεταξύ τους, όσοι Αθηναίοι βρεθούν στο κτίριο Δ της Πειραιώς. Η συζήτηση με τον Όστερμαϊερ ξεκινάει με μια παρανόηση: Εγώ παρατηρώ ότι το ανέβασμα της συγκεκριμένης παράστασης της Σαουμπίνε στην Αθήνα αυτήν την περίοδο θα έχει μάλλον αυξημένο ενδιαφέρον και για τους συντελεστές της. Ο Τόμας Όστερμαϊερ νομίζει ότι υπονοώ κάτι άλλο: ότι θα έχει ενδιαφέρον να δει κανείς πώς θα υποδεχτούν οι Αθηναίοι μια γερμανική θεατρική παραγωγή. Τόμας Όστερμαϊερ: Έχουμε έρθει ξανά και ξανά στην Αθήνα, όπως και στην Επίδαυρο, και μάλιστα σε περίοδο που η ένταση λόγω της κρίσης είχε κορυφωθεί. Με διαρκείς διαδηλώσεις, με τα μέσα ενημέρωσης να κατασκευάζουν εχθρούς, να παρουσιάζουν την πραγματικότητα παραποιημένη μιλώντας για τους Γερμανούς με επιθετικό τρόπο... Αλλά ποτέ δεν είχαμε το παραμικρό πρόβλημα. Αισθανόμασταν πάντα ότι υπήρχε ατμόσφαιρα εμπιστοσύνης ανάμεσα σε εμάς και το κοινό που ήρθε στις παραστάσεις μας. Αναφερόμουν περισσότερο στην υποδοχή που περιμένετε ότι θα έχει το συγκεκριμένο ανέβασμα του έργου του Ίψεν από τους Αθηναίους αυτήν την εποχή. Κάποια στιγμή, οι ηθοποιοί απευθύνονται στο κοινό με αφορμή ένα απόσπασμα από την «Επικείμενη Εξέγερση», της Αόρατης Επιτροπής. Τ.Ο.: Όπου και να ταξιδέψει κανείς σήμερα μ’ αυτό το έργο, με το συγκεκριμένο ανέβασμα, είναι τέτοιες οι συνθήκες που το καθιστούν επίκαιρο. Το ανεβάζουμε και στην Ιταλία, θα πάμε επίσης στη Νότια Αμερική – πολύ σύντομα, μετά την Αθήνα, πηγαίνουμε την παράσταση στο Σάο Πάολο. Κι αυτή τη στιγμή στη Βραζιλία πολύ περισσότεροι άνθρωποι είναι στους δρόμους. Αυτό, λοιπόν, με το οποίο είμαστε αντιμέτωποι είναι μια κρίση του καπιταλισμού σε ολόκληρο τον κόσμο, και όψεις αυτής της παγκόσμιας κρίσης του καπιταλισμού βλέπουμε στις περισσότερες από τις χώρες που επισκεπτόμαστε. Στη Βραζίλια, άλλωστε, η κρίση είχε εκδηλωθεί πολλά χρόνια πριν τη δούμε να ξεσπάει στην Ευρώπη, και μάλιστα οι αντιδράσεις των ανθρώπων ήταν πολύ πιο βίαιες από ό,τι στις ευρωπαϊκές χώρες. Για εμάς, λοιπόν, είναι μεν καταθλι-

πτικό, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί και μια επιβεβαίωση ότι με αυτήν την παράσταση χτυπάμε ένα νεύρο. Εκείνο που εύχομαι ότι δεν θα συναντήσω στην Αθήνα, είναι αυτήν την αφελή αντίληψη ότι «οι Γερμανοί φταίνε που υποφέρουμε». Διότι πιστεύω πως δεν υπάρχουν διαχωρισμοί ανάμεσα στους λαούς, παρά μόνο ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς. Και μπορεί οι πλούσιοι και ισχυροί της Γερμανίας να προκαλούν προβλήματα στον ελληνικό λαό, αλλά το ίδιο ακριβώς κάνουν και οι πλούσιοι και ισχυροί της Ελλάδας. Δεν φέρονται καθόλου καλά στον ίδιο τους το λαό. Δεν έχει να κάνει με έθνη, λοιπόν, αλλά με τις διαφορετικές τάξεις. Γι’ αυτό ελπίζω ότι στη συζήτηση που θα γίνει με το ελληνικό κοινό δεν θα ακούσουμε ότι φταίμε εμείς ως Γερμανοί, για παράδειγμα. Άλλωστε εγώ ο ίδιος δεν είμαι καθόλου ευχαριστημένος από την κυβέρνηση της χώρας μου, δεν είμαι καθόλου ευχαριστημένος από τις αποφάσεις της Άνγκελα Μέρκελ ούτε από τον τρόπο με τον οποίο μεγαλώνει στη Γερμανία το χάσμα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς. Αλλά ούτε με τη διακυβέρνηση της προηγούμενης κυβέρνησης, των Σοσιαλδημοκρατών, ήμουν ευχαριστημένος. Δεν έχω, λοιπόν, καμία σχέση με όλους αυτούς τους ανθρώπους. Στο πρωτότυπο κείμενο του Ίψεν, η ομιλία του γιατρού Στόκμαν προκαλεί τη δυσαρέσκεια του ακροατηρίου του και τον φέρνει αντιμέτωπο με τη μικρή κοινωνία της λουτρόπολης. Στη διασκευή που θα δούμε στην Αθήνα, η ομιλία έχει αντικατασταθεί από ένα πολιτικό κείμενο το οποίο, από το 2008 που εκδόθηκε για πρώτη φορά, έχει αποκτήσει ένα ευρύ κοινό. Τ.Ο.: Η ομιλία του γιατρού Στόκμαν δεν ήταν αρεστή στο ακροατήριό του επί σκηνής. Όμως δεν γνωρίζουμε ποιες ήταν οι αντιδράσεις του κοινού της παράστασης, των ανθρώπων που παρακολουθούσαν όσα διαδραματίζονταν στη σκηνή. Έτσι κι αλλιώς, το κείμενο είναι γραμμένο τον 19ο αιώνα, το κοινό της εποχής ήταν διαφορετικό. Αλλά και πάλι, θα με εξέπληττε εάν υπήρχαν πολλοί άνθρωποι που θα συμφωνούσαν εύκολα με αυτό το κείμενο που χρησιμοποιούμε στο δικό μας ανέβασμα. Διότι αυτό το κείμενο αμφισβητεί, για παράδειγμα, τη δημοκρατία. Φτάνει σε σημείο να υποστηρίξει ότι είναι πια πολύ αργά ν’ αλλάξουμε τον κόσμο, ότι κανένα κίνημα από τα κάτω δεν μπορεί να φέρει αλλαγές στην κοινωνία εάν δεν είναι πολιτικό, και φτάνει μάλιστα να υπονοήσει ότι, για να γίνουν αλλαγές, επιβάλλεται η χρήση βίας. Επιθυμείτε οι παραστάσεις σας να παίρνουν θέση, να εκφέρουν σαφείς απόψεις πάνω στα ερωτήματα με τα οποία καταπιάνονται;

Info Σαουμπίνε – Τόμας Όστερμαϊερ Ο εχθρός του λαού του Ερρίκου Ίψεν Ο γιατρός Στόκμαν, που πρώτος υποστήριξε ότι η πόλη του, μια μικρή παραθαλάσσια πόλη της Νορβηγίας, μπορούσε να γίνει μια υποδειγματική λουτρόπολη, δεν θα διστάσει να αποκαλύψει δημοσίως ότι τα ιαματικά λουτρά αποδείχτηκαν μολυσμένα: αντιμέτωπος με τον δήμαρχο αδερφό του και την ιδιοτέλεια των συμπολιτών του και θα γίνει «εχθρός του λαού». Στα γερμανικά με ελληνικούς υπέρτιτλους. Πειραιώς 260, Κτίριο Δ 3-5 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 25€ (κανονικό), 20€ (μειωμένο), 15€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (ανέργων, ΑΜΕΑ)

“

Το μοντέλο

της παραδοσιακής

οικογένειας μέσα στο οποίο γεννιόμαστε και

“

εν μ’ ενοχλεί όταν μου κολλάνε την ταμπέλα του ριζοσπάστη, αλλά εγώ ο ίδιος δεν θα έλεγα ποτέ ότι το όραμά μου για το θέατρο είναι ριζοσπαστικό, λέει ο Τόμας Όστερμαϊερ, γνωρίζοντας ένα προς ένα όλα τα κλισέ που συνοδεύουν το όνομά του. Ριζοσπάστης ή όχι, συγκαταλέγεται στους πιο επιτυχημένους Ευρωπαίους σκηνοθέτες της εποχής μας. Ο σημερινός 45άρης, που στο ξεκίνημα της καριέρας του θεωρήθηκε η μεγάλη έκπληξη του γερμανικού θεάτρου, έχει δικαιώσει όλους όσοι πίστεψαν σ’ αυτόν, αναθέτοντάς του την καλλιτεχνική διεύθυνση της περίφημης βερολινέζικης Σαουμπίνε. Με φανατικούς θαυμαστές, αλλά και με ικανή μερίδα θεατρόφιλων που ατενίζουν με ελαφρώς βαριεστημένο βλέμμα την τάση του να συνδυάζει τα μεγάλα κείμενα με –αυτό που εκείνοι θεωρούν– μεγάλη φασαρία, ο Όστερμαϊερ είναι πάντως ένας τολμηρός, επίμονος και αφοσιωμένος σκηνοθέτης με ισχυρό προσωπικό όραμα. Για το κοινό του Φεστιβάλ, είναι και ένα οικείο όνομα. Αυτή τη φορά, η παράσταση που ανεβάζει στην Αθήνα δεν θα συζητηθεί μόνο μετά το τέλος της, αλλά και κατά τη διάρκειά της. Ο Ίψεν τοποθετεί τη δράση του έργου σε μια λουτρόπολη που αίφνης έρχεται αντιμέτωπη με μια αποκάλυψη η οποία απειλεί να ανατρέψει τα πάντα: τα ιαματικά νερά της είναι μολυσμένα. Αγγελιαφόρος της κακής είδησης είναι ο γιατρός Στόκμαν, φημισμένος επιστήμονας και αδελφός του δημάρχου. Ωστόσο, κανείς δεν θέλει να τον ακούσει. Περισσότερο απ’ όλους ίσως, ο ίδιος ο δήμαρχος. Ο γιατρός Στόκμαν θα επιμείνει, θα συνεχίσει να φωνάζει, να ενοχλεί, να γίνεται δυσάρεστος. Είναι για το κοινό καλό – ή μήπως δεν τον κινεί μόνο αυτό; Μήπως, ερχόμενος αντιμέτωπος με τη διαφθορά της πολιτικής, παρασύρθηκε με τη σειρά του από τον φανατισμό; Και πώς θα μπορούσε αυτός ο ηθικός άνθρωπος να υποστηρίξει χωρίς κόστος για την ψυχή του αυτό που γνωρίζει ότι είναι αληθινό; Πώς έγινε ο Εχθρός του λαού και ώς πού είναι διατεθειμένος να φτάσει; Στην παράσταση της Σαουμπίνε, το ιψενικό κείμενο έχει δεχτεί ορισμένες καίριες παρεμβάσεις προκειμένου να μιλήσει δυνατότερα στο κοινό του 21ου αιώνα και με την πρόθεση, ενδεχομένως, να αξιοποιήσει τη συγκυρία. Πιο χαρακτηριστική παρέμβαση είναι η ομιλία του γιατρού Στόκμαν, που εδώ έχει αντικατασταθεί από ένα απόσπασμα της «Επικείμενης Εξέγερσης» – πρόκειται για ένα πολιτικό κείμενο που υπογράφεται από την Αόρατη Επιτροπή και το οποίο γράφτηκε και κυκλοφόρησε στη Γαλλία το 2008. Μανιφέστο που προβλέπει την κατάρρευση του καπιταλισμού, η Επικείμενη Εξέγερση πολύ σύ-

μεγαλώνουμε, και το οποίο αναπαράγουμε είναι ένας

χώρος που ευνοεί το θυμό και τον πόνο

[27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 5

“

Είναι κι όλη

αυτή η υποκρισία γύρω Οι περισσότεροι

“

από τη μονογαμία.

επιστήμονες συμφωνούν ότι δεν μπορούμε

να είμαστε μονογαμικοί

για πάντα

η ΠΡΟκΛηΣη ΕΙΝΑΙ η ΔΟΥΛΕΙΑ ΤΟΥ Σκηνές από τη θεατρική εκδοχή στον Εχθρό του λαού από τον Τόμας Όστερμαϊερ, που εκτός από την αισθητική καταφεύγει και σε συγκεκριμένες αλλαγές στην εξέλιξη του αρχικού κειμένου, προκειμένου να μιλήσει για τον δυτικό άνθρωπο του 21ου αιώνα.

Τ.Ο.: Ως πολίτης, ως άτομο, έχω πολύ ξεκάθαρες απόψεις. Ωστόσο δεν ανεβάζω ποτέ αυτές τις ξεκάθαρες απόψεις στη σκηνή. Το θέατρο δεν έχει να κάνει με σαφείς πολιτικές θέσεις ή με μηνύματα. Η δραματουργία αναδεικνύει πώς τόσο συχνά, παρ’ όλες τις διαφορές, μπορεί και οι δύο πλευρές να έχουν δίκιο. Σε ό,τι αφορά τον Εχθρό του λαού, για παράδειγμα, μπορεί κανείς να κατανοήσει και τις δύο πλευρές: να κατανοήσει τον δήμαρχο, αλλά ταυτόχρονα να κατανοεί και τον αδελφό του. Και θα δείτε τον τρόπο με τον οποίο έχουμε παρέμβει στο κείμενο για να αλλάξουμε το τέλος. Τα πράγματα δεν είναι τόσο σαφή – ίσως κι ο γιατρός Στόκμαν επιλέγει τελικά τα χρήματα αντί για την υποστήριξη της αλήθειας. Το έργο, η παράσταση, δεν έχουν να κάνουν με το ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο, αλλά με το πώς τελικά ο καθένας από εμάς αντιμετωπίζει τα διλήμματά του· ποια είναι τα όριά μας.

Ο Εχθρός του λαού είναι, εκτός των άλλων, και μια ιστορία για δύο αδέλφια. Έχετε πολλές φορές πει ότι ο θεσμός της οικογένειας, με τη μορφή

που τη γνωρίζουμε και την αναπαράγουμε, βρίσκεται στη ρίζα πολλών δεινών της κοινωνίας μας. Με ποιο τρόπο; Τ.Ο.: Πέρα απ’ όσα γνωρίζουμε χάρη στον Φρόιντ, και μιλώντας για τον θεσμό όπως είναι στις μέρες μας, θα έλεγα ότι πρώτα απ’ όλα οι γυναίκες εξακολουθούν να έρχονται αντιμέτωπες με όλων των ειδών τους αποκλεισμούς. Όταν μια γυναίκα κάνει παιδιά, αρχίζει να έχει προβλήματα με τη δουλειά της. Στη Γερμανία φτάνει, νομίζω, το 70% το ποσοστό των γυναικών που εγκαταλείπουν τη δουλειά τους όταν αποκτούν δεύτερο ή τρίτο παιδί. Αυτό βεβαίως σημαίνει ότι είναι εξαρτημένες οικονομικά από τους συζύγους τους, πράγμα που διαταράσσει τις ισορροπίες της σχέσης. Και αναπόφευκτα δημιουργείται ένταση και κάποιος θυμός στις γυναίκες όταν αισθάνονται πως η δημιουργικότητά τους εξαντλείται στην ανατροφή των παιδιών τους. Καθώς, όμως, βλέπουν τα παιδιά σαν δικά τους δημιουργήματα, αντί για ξεχωριστές, ανεξάρτητες προσωπικότητες, αυτό δεν μπορεί παρά να δημιουργεί πρόβλημα στην ελεύθερη ανάπτυξη των νέων ανθρώπων. Κι έτσι

γεννιέται θυμός και θλίψη και οργή μέσα στις οικογένειες. Έπειτα υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που πραγματικά θα έλεγε κανείς ότι γεννιούνται στη λάθος οικογένεια, ότι θα ήταν προτιμότερο να τους μεγαλώνουν άλλοι γονείς. Γενικότερα θα έλεγα ότι αυτό το μοντέλο της παραδοσιακής οικογένειας μέσα στο οποίο γεννιόμαστε και μεγαλώνουμε, και το οποίο αναπαράγουμε – στη Γερμανία μάλιστα, περισσότερο από ό,τι π.χ. στη Γαλλία ή στις σκανδιναβικές χώρες– είναι ένας χώρος που ευνοεί το θυμό και τον πόνο. Έπειτα είναι όλη αυτή η υποκρισία γύρω από τη μονογαμία. Οι περισσότεροι επιστήμονες συμφωνούν ότι δεν μπορούμε να είμαστε μονογαμικοί για πάντα. Έπειτα από ένα διάστημα, καμία σχέση δεν μπορεί να είναι μονογαμική. Με τον καιρό αλλάζει. Και οι άνθρωποι μπορεί να αρχίσουν να κάνουν ερωτικές σχέσεις εκτός γάμου, να λένε ψέμματα, να κρύβονται, να εξαπατούν τον σύντροφό τους, να αποδέχονται τη δυστυχία, να ζουν τελικά δύο ζωές. Αυτή είναι μία όψη της παθολογίας του θεσμού, που ευνοοεί την υποκρισία. Κι αυτό το μοτίβο διδάσκουν τελικά μέσα από το παράδειγμά

τους οι γονείς στα παιδιά τους, τα οποία μετά θα ζήσουν –ίσως– επίσης μέσα στην υποκρισία. Κανονικά δεν είμαστε φτιαγμένοι για να ζούμε έτσι. Ο θεσμός του γάμου επινοήθηκε, νομίζω, για να προστατεύσουν οι άνδρες την ιδιοκτησία τους, δηλαδή να βεβαιωθούν ότι το παιδί που έφερνε στον κόσμο η ερωτική τους σύντροφος ήταν δικό τους κι έτσι να του κληρονομήσουν ό,τι είχαν. Ο γάμος είναι προϊόν του καπιταλισμού. Και λέτε ότι δεν είναι ουτοπικό να ξεφύγουμε από αυτό το μοντέλο; Τ.Ο.: Πώς είναι ουτοπικό, αφού έχουμε ξεφύγει ήδη από το μοντέλο; Όλοι ήδη ζούμε ζωές που δεν ταιριάζουν με το μοντέλο. Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε γονείς που είχαν κι άλλες σχέσεις, εμείς μπορεί να έχουμε αλλάξει αρκετούς συντρόφους, ενώ υπάρχει και κάτι άλλο: πολύ συχνά η σχέση που έχουμε μ’ έναν φίλο είναι πιο ουσιαστική και πιο αληθινή από αυτήν που έχουμε με την οικογένειά μας. Ο θεσμός της οικογένειας όπως τον γνωρίζουμε έχει ξεπεραστεί από εμάς τους ίδιους, απλώς υποκρινόμαστε ότι αυτό δεν συμβαίνει. s

Χάρις Αλεξίου

η χαΡιΣ, τηΣ χαΡΟυλαΣ Μια από τις σημαντικότερες και δημοφιλέστερες Ελληνίδες ερμηνεύτριες εμφανίζεται στις 3 Ιουλίου στο Ηρώδειο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Η Χάρις Αλεξίου μαζί με έξι σολίστες που ενώθηκαν για χάρη της και σχημάτισαν τους Nouveau Sextet θα μας ταξιδέψουν από τη Δύση μέχρι την Ανατολή με μια τεράστια γκάμα τραγουδιών, που μόνο μια φωνή όπως αυτή της Αλεξίου μπορεί να υποστηρίξει. Ο τίτλος της συναυλίας είναι «Δύο κόσμους έχει η ψυχή μου», όπως δύο είναι και τα ονόματα με τα οποία αγαπήθηκε: Η Χάρις ή η Χαρούλα έχει διαγράψει στο ελληνικό τραγούδι μια από τις πιο συναρπαστικές πορείες, που δεν μπορούν να χωρέσουν εύκολα σε δύο σελίδες. Αντί λοιπόν βιογραφικού, 15 πράγματα σημαντικά ή ενδεικτικά από τη ζωή και την καριέρα μιας από τις πιο κλασικές ερμηνεύτριες του νεότερου ελληνικού τραγουδιού. Από την Κατερίνα Κόμητα

Ο τίτλος της συναυλίας της στο Ηρώδειο είναι ταυτόχρονα και στίχος του τραγουδιού με τίτλο «Μες στα δυο της μάτια» των Γιώργου Γκικοδήμα (στίχοι) και Γιάννη Ευσταθίου (μουσική) που η Χάρις Αλεξίου τραγούδησε μαζί με το συγκρότημα O.P.a. τo 1990.

Η συμμετοχή της στο δίσκο Μικρά Ασία των Απόστολου Καλδάρα και Πυθαγόρα (1972) ήταν ο πρώτος σημαντικός σταθμός στη δισκογραφία της.

Η πρώτη της δισκογραφική συνάντηση με τον Θάνο Μικρούτσικο έγινε με το Η αγάπη είναι ζάλη το 1986. Η δεύτερη ήταν το 1990 με το δίσκο Κρατάει χρόνια αυτή η κολώνια, σε στίχους Λίνας Νικολακοπούλου.

Ο Μάνος Χατζιδάκις την κάλεσε το 1987 να δώσει ένα ρεσιτάλ με Απρόβλεπτα τραγούδια στο Σείριο.

Το «Ταγκό της Νεφέλης» σε στίχους της Αλεξίου και μουσική της loreena McKennitt βρέθηκε για πολλούς μήνες ανάμεσα στα δέκα πρώτα τραγούδια της world music στην Ευρώπη το 1996. Μαζί με άλλες ζωντανές ηχογραφήσεις από συναυλίες της σ’ όλο τον κόσμο την περίοδο ‘92-’96, περιλαμβάνεται στο δίσκο Γυρίζοντας τον κόσμο ‘92-’96.

Υπάρχουν 33 ομάδες/σελίδες στο facebook που ασχολούνται με τη ζωή και την καριέρα της.

Το 2003, ο δίσκος Ώς την άκρη του ουρανού σου ξεπέρασε τις 160.000 πωλήσεις και έγινε τέσσερις φορές πλατινένιος.

Η αναζήτηση του ονόματός της στο google δίνει 1.060.000 αποτελέσματα, 94.000 περισσότερα από αυτά που δίνει η αναζήτηση του ονόματος του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας.

8 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #34 [27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013]

Η συνεργασία της με τον Μάνο Λοΐζο αποτελεί σταθμό στην καριέρα της. Οι δυο τους συναντήθηκαν για πρώτη φορά δισκογραφικά το 1974 στο δίσκο Καλημέρα ήλιε. Το 1979, ο Λοΐζος τής γράφει Τα τραγούδια της Χαρούλας σε στίχους Μανώλη Ρασούλη και Πυθαγόρα. Το «Όλα σε θυμίζουν» καταγράφεται ως μια από τις πιο κλασικές ελληνικές μπαλάντες.

«Η δική μας νύχτα» ήταν ο τίτλος της συναυλίας-γιορτής που έδωσε τον Οκτώβριο του 1989, στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Σ’ αυτή συμμετείχαν καλλιτέχνες όπως ο Γιάννης Πάριος, ο Θάνος Μικρούτσικος, η Δήμητρα Γαλάνη, ο Χρήστος Νικολόπουλος, η Άλκηστις Πρωτοψάλτη, ο Γιώργος Σαρρής, ο Γιώργος Ζαμπέτας, ο Λάκης Λαζόπουλος, αλλά και η Μελίνα Μερκούρη.

Το 2010, ο δήμαρχος της Σμύρνης έδωσε το όνομά της σε μια λεωφόρο της πόλης που πλέον ονομάζεται Ηaris Αleksiou Dostluk Caddesi (= Λεωφόρος Φιλίας).

Στη Βικιπαίδεια υπάρχει μια έντονη συζήτηση για τη γενική πτώση του ονόματός της: «Το Χαρούλας δεν είναι η γενική του Χάρις».

Τα Τραγούδια της χθεσινής μέρας είναι ο δίσκος που ηχογράφησε το 1981 με τη Δήμητρα Γαλάνη. Αφορμή για την ηχογράφηση του δίσκου στάθηκε η τηλεοπτική εκπομπή «Μικρές νυχτερινές μουσικές» που παρουσίαζε η Λιλάντα Λυκιαρδοπούλου, στην οποία οι δυο τραγουδίστριες ερμήνευσαν αυτό το ρεπερτόριο με μεγάλη επιτυχία. Ο δίσκος επανεκδόθηκε το 2001, το 2005, και το 2011 με την ευκαιρία των εμφανίσεών τους σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, τις οποίες παρακολούθησαν περισσότεροι από 140.000 θεατές.

Το 2011, σε διάστημα περίπου δύο μηνών, έδωσε παραστάσεις σε δέκα ευρωπαϊκές πόλεις: Ελσίνκι, Βιέννη, Μόναχο, Στουτγάρδη, Ζυρίχη, Φρανκφούρτη, Ντίσελντορφ, Βρυξέλλες, Παρίσι και Χάγη.

Από τους 37 προσωπικούς της δίσκους, οι 35 έχουν εξώφυλλο το πρόσωπό της. Το πιο δημοφιλές τραγούδι της στο youtube είναι η «Πανσέληνος», με 1.772.347 θεάσεις.

ΜΟΥΣΙκη

Info Χάρις Αλεξίου & Nouveau Sextet Δύο κόσμους έχει η ψυχή μου Το σύγχρονο τραγούδι συναντάει την παράδοση και η Χάρις Αλεξίου τους Nouveau Sextet σε μια βραδιά με παλιά και νέα τραγούδια. Ωδείο Ηρώδου Αττικού 3 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 40€ (Ζώνη VIP), 35€ (Ζώνη Α), 25€ (Ζώνες Β και Γ), 20€ (Άνω διάζωμα), 15€ (Φοιτητικό), 5€ (ΑΜΕΑ, άνεργοι)

ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΑκΡΩΝ Σκηνή από τον Ρινόκερο του Ιονέσκο, στη σκηνοθετική εκδοχή του Εμμανυέλ Ντεμαρσύ-Μοτά. Ο σκηνοθέτης θεωρεί ότι το ολοκληρωτικό φαινόμενο ενδημεί στα άκρα, και εκδηλώνεται με τον ίδιο τρόπο, με βία και ανελευθερία, ασχέτως αν διαφοροποιούνται τα κίνητρα. Οι θέσεις του αυτές εγείρουν συχνά πολλές αντιδράσεις: «Στη Γερμανία οι ηθοποιοί αναγκάστηκαν στο τέλος να βγουν και να υποκλιθούν στο κοινό πενήντα φορές! Αλλά στη Μόσχα μού ζήτησαν να το ξαναγράψω για να είναι ξεκάθαρο ότι μιλάει για το ναζισμό και όχι για το σταλινισμό... Στη Βρετανία, με είδαν ως “αντιδραστικό”, ενώ στη Γαλλία με αποκάλεσαν “petit bourgeois”. Όντως, αυτοί που δεν είχαν ζήσει τυραννία, με θεώρησαν μικροαστό!».

Info Ensemble Artistique – Εμμανυέλ Ντεμαρσύ-Μοτά Ρινόκερος του Ευγένιου Ιονέσκο Σε μια μικρή επαρχιακή πόλη, όλοι οι άνθρωποι μετατρέπονται βαθμιαία σε ρινόκεροι, δηλαδή χάνουν την ανθρωπιά τους, αποκτηνώνονται και προσαρμόζονται στο κομφορμιστικό ρεύμα της εποχής τους με την ενσωμάτωσή τους στη νέα ζωώδη κυρίαρχη κατάσταση πραγμάτων. Ο Ρινόκερος είναι ένα έργο συμβολικό, που πραγματεύεται την άνοδο του ναζισμού και αποτελεί ένα σχόλιο για το πόσο εύκολα οι άνθρωποι απελευθερώνουν τα κτηνώδη ένστικτά τους νιώθοντας την ασφάλεια της πλειοψηφίας. Στα γαλλικά με ελληνικούς υπέρτιτλους. Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών 30 Ιουνίου - 1 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 25€ (Ζώνη VIP), 20€ (Ζώνη Α και Β), 15€ (Ζώνη Γ), 5€ (ΑΜΕΑ, άνεργοι)

να από τα γνωστότερα θεατρικά κείμενα του 20ού αιώνα, τον Ρινόκερο του Ευγένιου Ιονέσκο, παρουσιάζει ο σαρανταπεντάχρονος Γάλλος σκηνοθέτης Εμμανυέλ Ντεμαρσύ-Μοτά. Μ’ αυτήν την παραγωγή, που πρωτοπαρουσιάστηκε στο théâtre de la Ville του Παρισιού το 2004 και έλαβε διθυραμβικές κριτικές από τον μάλλον απαιτητικό εγχώριο Τύπο, ο σκηνοθέτης κατέκτησε μια θέση στη λίγκα των σημαντικών Ευρωπαίων σκηνοθετών. Αλλά αυτό δεν ήταν τυχαίο: ο ίδιος είχε πίσω του μια μεγάλη πορεία στο θέατρο, αφού είχε ξεκινήσει πολύ νωρίς, ως δυναμικός δεκαεφτάχρονος, με το δικό του «drama Club», για να βρει τροφή στις θεατρικές του ανησυχίες. Συνέχισε με σπουδές θεάτρου και ιδρύοντας, στα είκοσί του, τη δική του θεατρική ομάδα, μέλη της οποίας συνέθεσαν τον πυρήνα του Ensemble artistique. Αυτό που οπωσδήποτε γοήτευσε τους κριτικούς με τον Ρινόκερο ήταν το ότι ο Ντεμαρσύ-Μοτά σίγουρα δεν φοβόταν το θέατρο του παραλόγου, σε αντίθεση με πολλούς άλλους σκηνοθέτες που προσπάθησαν να το υπηρετήσουν «διακριτικά», δηλαδή να εξηγούν λογικά το παράλογο σε κάθε βήμα, να του επιβάλλουν τις δικές τους ερμηνείες, να αγωνίζονται μετά ιδρώτος και πόνου να περάσουν στο κοινό αυτό που αντιλαμβάνονταν ως το «μήνυμα» του έργου και του συγγραφέα, κάνοντας παράλογο και ερμηνεύοντάς το την ίδια ώρα. Φυσικά ο ίδιος ο Ιονέσκο, ο οποίος κατά τη διάρκεια της καριέρας του έγινε γνωστός ως «ο τραγικός κλόουν», «ο Σαίξπηρ του παραλόγου», ή «ο εμπνευστής της μεταφυσικής φάρσας», αρεσκόταν στο να επαναλαμβάνει τη φράση του Ναμπόκοφ: «ο συγγραφέας δεν πρέπει να έχει ένα μήνυμα να παραδώσει, επειδή απλούστατα δεν είναι ο ταχυδρόμος». Στην παράσταση του Ντεμαρσύ-Μοτά που θα δούμε στην Αθήνα, δεκατρείς ηθοποιοί τολμούν να είναι αληθινά παράλογοι – και τους καταλαβαίνουμε απόλυτα. Άλλωστε, η παράσταση που φέρνουν στο Φεστιβάλ δεν είναι πανομοιότυπη μ’ εκείνη του 2004. «Όταν επαναλαμβάνεις κάτι, το μετατρέπεις, κάθε φορά, σε κάτι λιγότερο χαοτικό, περισσότερο διαχειρίσιμο. Γι’ αυτό και πρέπει να τολμάς να ξαναρχίζεις απ’ την αρχή», λέει ο ίδιος. Σε μια μικρή πόλη, κάνει μια μέρα την εμφάνισή του ένα επικίνδυνο ζώο, ένας ρινόκερος. Ωστόσο, παρά την αρχική ενόχληση των κατοίκων για το ζώο που δεν

αφήνει τίποτα όρθιο στο πέρασμα του, αρχίζουν ο ένας μετά τον άλλον να μεταμορφώνονται και οι ίδιοι σε ρινόκερους, το ίδιο καταστροφικούς και θηριώδεις όσο ο πρώτος. Και η μεταμόρφωση, σαν μια επιδημία, απλώνεται σιγά σιγά σ’ ολόκληρη την πόλη... Με τον Ρινόκερο του Ευγένιου Ιονέσκο έρχεται στο φετινό Φεστιβάλ ο Ντεμαρσύ-Μοτά και το Ensemble artistique. «Αυτό που μ’ ενδιαφέρει στο έργο είναι το πώς φαινομενικά δίκαιοι και έξυπνοι άνθρωποι αποδέχονται κάτω από κάποιες συνθήκες τερατώδεις σκέψεις και τελικά πράξεις. Παρ’ όλα αυτά, οι λόγοι γι’ αυτήν τη μεταμόρφωση στο έργο αλλά και στην παράσταση παραμένουν ένα αίνιγμα», τονίζει ο σκηνοθέτης σε συνέντευξή του. Οπωσδήποτε, ο Ρινόκερος του Ευγένιου Ιονέσκο, που γράφτηκε το 1959, σχολιάζει μηχανισμούς εκφασισμού μιας κοινωνίας, κάτι που έζησε ο ίδιος στη γενέτειρά του, το Βουκουρέστι, όταν ήταν έφηβος. Οι γονείς του μετακόμισαν στη Γαλλία όταν ήταν μόλις ενός χρόνου, ξαναγύρισαν όμως στο Βουκουρέστι όταν ο ίδιος ήταν στην εφηβεία. Η επιστροφή ήταν τραυματική για τον νεαρό Ιονέσκο. Μίσησε αμέσως την πόλη και τους ανθρώπους της. Μεγαλωμένος στη Γαλλία, είχε μάθει να προφέρει το ρ όπως οι Γάλλοι, για το λόγο αυτό όμως συχνά στο Βουκουρέστι τον περνούσαν για Εβραίο και του έκαναν τη ζωή κόλαση. Ήταν η εποχή της ανόδου του ναζισμού, και όλοι φανερώνονταν αργά ή γρήγορα υποστηρικτές του – συγγραφείς και διανοούμενοι, δάσκαλοι, ιστορικοί, οι πάντες. Το έργο ενδιέφερε τον Ντεμαρσύ-Μοτά γιατί δεν ασχολείται με το πορτραίτο ενός δικτάτορα που αναγκάζει τους ανθρώπους να σκύβουν το κεφάλι και να ακολουθούν τις διαταγές του, αλλά επικεντρώνεται στους απλούς πολίτες, οι οποίοι με τη θέλησή τους αποφασίζουν να ακολουθούν τους «ρινόκερους», να ταυτίζονται μαζί τους. Δείχνει μια πορεία απανθρωποίησης, μια ολοκληρωτική λογική που αρχίζει να διαβρώνει τους ανθρώπους, να τους κυριεύει μαζικά, και να εξαφανίζει σταδιακά κάθε σκέψη ή συναίσθημα που μπορεί να αμφισβητήσει τη νέα λογική ή να αποτρέψει τη μεταμόρφωση. Στην πραγματικότητα, ο Ιονέσκο περιγράφει την «κοινοτοπία του κακού», για να δανειστούμε την έκφραση της Χάνα Άρεντ, που αφιέρωσε μεγάλο μέρος τού πολιτικών στοχεύσεων έργου της στην ανάλυση της ολοκληρωτικής σκέψης. Στον Ρινόκερο, το «κακό» μολύνει πρώτα απ’ όλα τη γλώσσα. Ο Ιονέσκο χρησιμοποιεί την απλή, καθημερινή γλώσσα

Ensemble Artistique – Εμμανυέλ Ντεμαρσύ-Μοτά

βΡιζΟνταΣ τΟν ΣκηνΟΘετη! Σε μια μικρή πόλη, κάνει την εμφάνισή του ένας καταστροφικός ρινόκερος. Αλλά πολύ γρήγορα, αρχίζουν να μεταμορφώνονται σε ρινόκεροι και οι πολίτες. Ο Γάλλος σκηνοθέτης Εμμανυέλ Ντεμαρσύ-Μοτά διαβάζει το κείμενο του Ιονέσκο ως αλληγορία του ολοκληρωτισμού, τον οποίο εκπροσωπεί η ανελεύθερη κουλτούρα των άκρων. Η ανάγνωσή του ξεσηκώνει θύελλα επικρίσεων. Αλλά αυτός εκεί, ακάθεκτος... Από τη Νίκη Ορφανού Φωτογραφίες: Jean-Louis Fernandez

[27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 11

για να δείξει πως, σταδιακά, αν και η φόρμα του λόγου μένει ίδια, οι λέξεις αρχίζουν ν’ αδειάζουν από περιεχόμενο, να καταρρέουν εσωτερικά, να γίνονται παράλογες. Ο λόγος παραμένει αναγνωρίσιμος, διατηρεί μια εξωτερική λογική, αλλά η λογική του οδηγεί στην τρέλα – αυτού του είδους την τρέλα που ανιχνεύουμε στις ιδεολογίες και στον προπαγανδιστικό λόγο. Όπως και ο Μπέκετ, έτσι κι ο Ιονέσκο ήταν βαθιά δύσπιστος απέναντι στη γλώσσα. «Ο Μπέκετ καταστρέφει τη γλώσσα με τη σιωπή», συνήθιζε να λέει. «Εγώ το κάνω χρησιμοποιώντας πάρα πολλή γλώσσα,

κάποιες φορές κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης. Η τραγική στιγμή του έργου είναι όταν ο ήρωας συνειδητοποιεί την προδοσία της καλής του». Για τον Ντεμαρσύ-Μοτά, ο Ρινόκερος είναι ένα σπουδαίο, αποκαλυπτικό έργο, που μπορεί να μιλά όχι μόνο για τον ολοκληρωτισμό, αλλά και για τη συλλογική υστερία, είτε έπειτα από φυσικές καταστροφές –όπως για παράδειγμα ένα τσουνάμι– είτε λόγω της αρρώστιας της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας, με την έννοια της επιβολής πολύ συγκεκριμένων αισθητικών και ηθικών μοντέλων, την κυριαρχία της ομοιο-

Αν και ο σκηνοθέτης κρατά αυτούσιο το έργο, προσθέτει ωστόσο έναν πρόλογο: είναι ένα κομμάτι από το μόνο μυθιστόρημα του Ιονέσκο, τον Μοναχικό, που ο ίδιος θεωρεί ένα από τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα. Σ’ αυτό, όπως και στον Ρινόκερο, γινόμαστε μάρτυρες της απόλυτης μοναξιάς του ήρωα του Ρινόκερου, του Μπερανζιέ, που έρχεται αντιμέτωπος με μια μεταμόρφωση την οποία δεν μπορεί να ακολουθήσει. Ο Μπερανζιέ, ήρωας του Ιονέσκο σε άλλα τρία έργα του (Δολοφόνος χωρίς αμοιβή, Ο βασιλιάς πεθαίνει, Ο πεζός στον αέρα), είναι –όπως

στό· αντιθέτως, είναι ένας τύπος επιρρεπής στο αλκοόλ και λιγουλάκι τεμπέλης. Κι όμως, είναι ο μόνος που μένει αλώβητος από τον ιό του ολοκληρωτισμού, ίσως επειδή ακριβώς δεν φαντασιώνεται ότι είναι ξεχωριστός, ότι είναι ένας ήρωας. Για τον Ιονέσκο, ο Μπερανζιέ αντιπροσωπεύει τον σύγχρονο άνθρωπο, «που είναι θύμα του ολοκληρωτισμού – και των δύο τύπων ολοκληρωτισμού, και της Δεξιάς και της Αριστεράς. Στη Γερμανία οι ηθοποιοί αναγκάστηκαν στο τέλος να βγουν και να υποκλιθούν στο κοινό πενήντα φορές! Αλλά στη Μό-

και οι ήρωες του Κάφκα– ένα σύμβολο μοναξιάς, απομόνωσης. Ο Ιονέσκο διάλεξε το συγκεκριμένο γιατί το θεωρούσε κοινό, ένα όνομα που δεν σημαίνει τίποτα (και που εγκατέλειψε μετά τον Ρινόκερο, φοβούμενος ότι η επανάληψη θα κουράσει το κοινό). Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό για το έργο του Ιονέσκο, γιατί ο ήρωάς του δεν είναι στ’ αλήθεια ήρωας, δεν έχει τίποτα το ξεχωρι-

σχα μού ζήτησαν να το ξαναγράψω για να είναι ξεκάθαρο ότι μιλάει για το ναζισμό και όχι για το σταλινισμό... Στη Βρετανία, με είδαν ως “αντιδραστικό”, ενώ στη Γαλλία με αποκάλεσαν “petit bourgeois”. Όντως, αυτοί που δεν είχαν ζήσει τυραννία, με θεώρησαν μικροαστό!» είχε δηλώσει ο Ιονέσκο σε συνέντευξή του στο περιοδικό Paris Review. «Πλάκα δεν έχει;» s

η ΨΥΧΟΛΟγΙΑ ΤΟΥ ΟΧΛΟΥ Η συλλογική υστερία παράγει ανορθολογισμό και λαϊκισμό, εκτιμά με τη σκηνοθετική του πρόταση στον Ρινόκερο (απ’ όπου και αυτό το φωτογραφικό στιγμιότυπο) ο Εμμανυέλ Ντεμαρσύ-Μοτά.

με χαρακτήρες να μιλούν χωρίς ειρμό, και με γλωσσικές επινοήσεις». «Αυτή η πορεία εκφασισμού που ζωγραφίζει ο Ιονέσκο στο Ρινόκερο είναι ανατριχιαστική», τονίζει ο ΝτεμαρσύΜοτά. «Μερικές φορές είναι μια μεταμόρφωση, κι άλλες μια πιο κρυφή διαδικασία. Δεν υπάρχει εξωτερική αλλαγή αλλά η “ρινοκεροποίηση” αποκαλύπτεται ως μια διανοητική μεταμόρφωση,

μορφίας, που φανερώνει την καταστροφική τρέλα του ανθρώπου. «Δεν έχω αλλάξει τίποτα στο έργο γιατί είναι ήδη πολύ πλούσιο ώστε να μη μένει στις συνθήκες στις οποίες δημιουργήθηκε ή σ’ αυτές που είχε στο μυαλό του ο συγγραφέας όταν το δημιούργησε. Είναι μια ποιητική αλληγορία, ένα σπουδαίο φαντασιακό έργο, όχι ιστορικορεαλιστικό».

12 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #34 [27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013]

ΘEATPO

Πασκάλ Ροφέ

Μια ΣτιβαΡη ΠαΡΟυΣια Τα ανερχόμενα πρόσωπα της ευρωπαϊκής μουσικής σκηνής κουβαλούν πολλαπλές επιδράσεις και διαθέτουν πρόσβαση σε μεγάλο ρεπερτόριο. Αλλά, ταυτόχρονα, έχουν τη διάθεση να φτάσει η μουσική σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο λαϊκό κοινό. Ο Πασκάλ Ροφέ είναι ένα από τα πρόσωπα αυτά. Από την Έλια Αποστολοπούλου

Παρότι είναι ευρύτερα γνωστός ως ερμηνευτής ρεπερτορίου του 20ού αιώνα και συχνός προσκεκλημένος των μεγάλων ευρωπαϊκών σχημάτων σύγχρονης μουσικής, ο Γάλλος αρχιμουσικός Πασκάλ Ροφέ έχει και μια αξιοζήλευτη φήμη για τις ερμηνείες των μεγάλων συμφωνικών έργων του 18ου και 19ου αιώνα. Φέτος, διευθύνει την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών με τους σολίστ Γιώργο-Εμμανουήλ Λαζαρίδη και Στέφανο Θωμόπουλο στο πιάνο, και Δημήτρη Δεσύλλα και Ανδρέα Φαρμάκη στα κρουστά. Μαζί θα παρουσιάσουν αντιπροσωπευτικά έργα της ουγγρικής και της ρωσικής εθνικής σχολής: Ζόλταν Κόνταλυ, Μπέλα Μπάρτοκ και Mοντέστ Μούσοργκσκι. Από το 1992, που ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Ανώτερο Εθνικό Κονσερβατόριο Μουσικής στο Παρίσι και κέρδισε το δεύτερο βραβείο το 1988 στον διεθνή διαγωνισμό της Μπεσανσόν, ο Πασκάλ Ροφέ συνεργάστηκε με τον Πιέρ Μπουλέζ και με το σχήμα Ensemble intercontemporain υπό τον Ντέιβιντ Ρόμπερτσον. Το έργο του είναι αφιερωμένο στο οπερετικό ρεπερτόριο. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι, όπως η σύγχρονη μουσική, έτσι και η όπερα πρέπει να είναι προσβάσιμη από το ευρύ κοινό. Έχει συνεργαστεί με σημαντικές ορχήστρες στη Γαλλία και στο εξωτερικό, μεταξύ των οποίων τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του ραδιοσταθμού radio France, την Ορχήστρα Philharmonia, την Εθνική Ορχήστρα του BBC Ουαλίας, την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα rtE της Ιρλανδίας, το Ensemble intercontemporain, την Ορχήστρα Suisse romande της Ελβετίας, την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της raI του Τορίνο, τη Συμφωνική Ορχήστρα της Ιαπωνικής Ραδιοφωνίας και τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Μόντε Κάρλο. Διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Λιέγης για την περίοδο 2006-2009. Το έργο του περιλαμβάνει μια ευρύτατη δισκογραφία, ενώ έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία. s

Info ΚΟΑ - Πασκάλ Ροφέ Έργα Κόνταλυ, Μπάρτοκ, Μούσοργκσκι

Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό τον Πασκάλ Ροφέ παρουσιάζει τους Χορούς της Γκαλάντα (1933) του Κόνταλυ, το Κοντσέρτο για δύο πιάνα και κρουστά (1940) του Μπάρτοκ και τις Εικόνες από μια έκθεση (1874) του Μούσοργκσκι. Σολίστ: Γιώργος-Εμμανουήλ Λαζαρίδης και Στέφανος Θωμόπουλος στο πιάνο Δημήτρης Δεσύλλας και Ανδρέας Φαρμάκης στα κρουστά Ωδείο Ηρώδου Αττικού 5 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 30€ (κανονικό), 15€ (μειωμένο), 10€ (φοιτητικό), 5€ (ανέργων, ΑΜΕΑ)

ΔΙΑΛΟγΟΙ κΑΡΜΕΛΙΤΙΣΣΩΝ H Λένια Ζαφειροπούλου (αριστερά) μιλάει για τον Κλάιστ, τη βίαιη, επίσημη γλώσσα του με στοιχεία μπαρόκ, και για το όνειρό της, να αποδοθεί χωρίς το στόμφο των θεατρικών προτάσεων της δεκαετίας του 1960. Η Λένα Κιτσοπούλου (δεξιά) έχει γοητευθεί με την ιδέα ότι το έργο μιλάει για έναν ρευστό κόσμο, που θα μπορούσε να είναι ο κόσμος μας, κι είναι ευτυχισμένη που η συγκεκριμένη προσέγγιση της δίνει μεγάλα περιθώρια για αυτοσχεδιασμό.

ΕΝΑ ΜΕΣΗΜΕΡΙ σε μικροαστικό διαμέρισμα των Εξαρχείων συναντήσαμε δυο κορίτσια που μονομαχούν με κίνητρο ένα όχι και τόσο γνωστό έργο του Χάινριχ φον Κλάιστ.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα της παράστασης; Λένια Ζαφειροπούλου: Κατ’ αρχάς από τη μουσική. Από τη Δώρα Μπάκα, η οποία ασχολείται με την παλαιά μουσική. Αυτή έφερε και τους υπόλοιπους μουσικούς. Σκεφτήκαμε λοιπόν να συνδυάσουμε αυτήν τη μουσική με λόγο. Αρχίσαμε να ψάχνουμε με τι λόγο θα μπορούσαμε να συνδυάσουμε αυτήν τη μουσική. Εγώ

ασχολούμαι και με τη λογοτεχνία τελευταία. Είχα διαβάσει τη νουβέλα του Κλάιστ [Der Zweikampf] που μου άρεσε πολύ και η οποία δεν είχε μεταφραστεί. Και σκέφτηκα ότι, για να μεταφερθεί η νουβέλα στο θέατρο, θα έπρεπε να συνεργαστώ με κάποιον που δεν είναι απλώς ηθοποιός – χρειαζόταν κάποιος που να μπορεί να διασκευάζει, να έχει πρόσβαση στο κείμενο, ίσως να είναι και ο ίδιος συγγραφέας. Και σκέφτηκα: ποιος συγκεντρώνει αυτά τα προσόντα; Η Λένα Κιτσοπούλου. Τη μετάφραση του έργου την υπογράφετε εσείς; Λ.Ζ.: Το κείμενο του έργου είναι εν μέρει

14 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #34 [27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013]

Κλάιστ και εν μέρει αυτοσχεδιασμός. Τα κομμάτια του Κλάιστ τα έχω μεταφράσει εγώ. Τα υπόλοιπα μέρη του κειμένου είναι κείμενα που έχουν προκύψει από αυτοσχεδιασμό. Ποια είναι η πλοκή του έργου; Λένα Κιτσοπούλου: Η πλοκή του έργου τοποθετείται στο Μεσαίωνα, στα τέλη του 14ου αιώνα, στην περιοχή της Αλσατίας. Το έργο ξεκινά με τη δολοφονία ενός δούκα. h γυναίκα του αναζητεί το δολοφόνο, ο οποίος φαίνεται ότι είναι ο ετεροθαλής αδελφός του, ο Κοκκινογένης, ο κακός της υπόθεσης. Ο Κοκκινο-

γένης όμως έχει αποδείξεις ότι εκείνο το βράδυ απολάμβανε τη συντροφιά μιας κυρίας της αριστοκρατίας, γεγονός που το καταθέτει και στο δικαστήριο. Η κυρία, η Λιτεγκάρντε, το αρνείται. Η Λιτεγκάρντε είναι η πιο ενάρετη γυναίκα της χώρας, που την πολιορκούν για την ομορφιά και για την αρετή της και η οποία ξαφνικά, με την τροπή που παίρνει η υπόθεση, βρίσκεται να θεωρείται πόρνη. Υπάρχει όμως κάποιος που την αγαπά πολύ, ο Φρίντριχ –παρότι εκείνη τον έχει απορρίψει–, και ο οποίος δέχεται να την υπερασπιστεί στο δικαστήριο. Ο Φρίντριχ πετάει το γάντι στον Κοκκινογένη και ακολουθεί μονομαχία (που

ΜΟΥΣΙκη

Λένια Ζαφειροπούλου – Λένα κιτσοπούλου

O KΛΑΪΣΤ;

εναΣ αΜΠιγιε Πανκ Η υψίφωνος Λένια Ζαφειροπούλου είχε την ιδέα μιας παράστασης βασισμένης στη νουβέλα του Χάινριχ φον Κλάιστ Η μονομαχία. Η ηθοποιός και σκηνοθέτις Λένα Κιτσοπούλου τη σκηνοθέτησε. Οι δύο καλλιτέχνιδες μιλούν για το έργο τους Ludus Lucta Illusio - Ο Θεός κάνει παιχνίδι. Από τη Μαρίλια Παπαθανασίου Φωτογραφία: Βίκυ Γεωργοπούλου

τη γλώσσα του Κλάιστ –μια γλώσσα βίαιη, επίσημη, με στοιχεία μπαρόκ– και αναρωτιόμουν πώς αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει επί σκηνής από σύγχρονους ηθοποιούς χωρίς το στόμφο, για παράδειγμα, της δεκαετίας του 1960. Επίσης, γιατί όσο κι αν πρόκειται για ένα κείμενο του κινήματος του Ρομαντισμού, το έργο μιλάει για έναν πολύ ρευστό κόσμο. Κανείς δεν ξέρει ποιος είναι, πού θα τον βγάλει η ζωή, η ζωή που είναι εφήμερη. Υπ’ αυτήν την έννοια, το έργο είναι επίκαιρο διότι και η εποχή που ζούμε είναι πολύ ρευστή. Έχει κάτι το μεσαιωνικό, η σύγχρονη ζωή. Σήμερα έχουμε κάτι, αλλά αύριο δεν το έχουμε. Αυτό στην Ελλάδα το ζούμε σαν κάτι καινούργιο, όμως στο εξωτερικό συμβαίνει εδώ και πολύ καιρό. Στη Γαλλία, χώρα που γνωρίζω από μικρή, τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν από τη μια στιγμή στην άλλη – χάνεις τη δουλειά σου, κι από αστός γίνεσαι περιθωριακός.

είναι και ο αρχικός τίτλος της νουβέλας του Κλάιστ). Ο Φρίντριχ τραυματίζεται πολύ σοβαρά, αλλά ενώ είναι ηττημένος και ετοιμοθάνατος, ο Θεός αλλάζει τα σχέδιά του. Ο Φρίντριχ ανασταίνεται κι ο Κοκκινογένης αρχίζει να σαπίζει. Στο τέλος, αποκαλύπτεται ότι η υπηρέτρια της Λιτεγκάρντε ήταν η ένοχη. Στο μεταξύ όμως μεσολαβούν πολλές ανατροπές. Τίποτε στο έργο δεν είναι αυτό που φαίνεται. Γιατί επιλέξατε αυτό το κείμενο του Κλάιστ; Λ.Ζ.: Γιατί βρίσκω συναρπαστική την πλοκή και βρίσκω επίσης συναρπαστική

ΜΟΥΣΙκη

Λ.Κ.: Επίσης το έργο μιλά για το ότι οι κοινωνίες δεν αλλάζουν εύκολα, για το ότι η πίεση της κοινωνίας και τα πρότυπα που πρέπει να ακολουθούν οι άνθρωποι μιας κοινωνίας δεν αλλάζουν τόσο εύκολα. Την εποχή που διαδραματίζεται το έργο αυτό, κάτι που δεν άλλαζε μπορεί να ήταν ο θρησκευτικός φανατισμός, σήμερα μπορεί να είναι κάτι άλλο. Στο πρόσωπο του Φρίντριχ βλέπουμε έναν άνθρωπο, τον μόνο ίσως που πιστεύει σε κάτι δικό του κι όχι σ’ αυτό που του λένε, που του υποδεικνύουν να πιστέψει. Πώς έγινε η επιλογή της μουσικής; Λ.Ζ.: Αγαπώ πολύ την Παλαιά Μουσική. Ο Τομπίας Σλιρφ και ο Δημήτρης Κούντουρας του συνόλου παλαιάς μουσικής Ex Silentio, το οποίο συμμετέχει στην παράσταση, ειδικεύονται σ’ αυτή τη μουσική. Ο Κούντουρας ειδικεύεται στον Γκιγιώμ ντε Μασώ, συνθέτη του 14ου αιώνα. Μαζί αρχίσαμε να δοκιμάζουμε

διάφορα κομμάτια για να δούμε ποιο ταιριάζει καλύτερα στην πλοκή και στο θέατρο. Ο Μασώ, που ήταν και ποιητής, είναι ο πιο σπουδαίος συνθέτης του αιώνα του. Η αρμονία με τον Μασώ και το κίνημα ars nova, στο οποίο ανήκει, αρχίζει να γίνεται πιο περίπλοκη. Ο Μασώ έχει γράψει επίσης εκκλησιαστική μουσική. Η μουσική του είναι αρκετά μυστηριώδης. Πρόκειται για μια πολύ παλιά μουσική, μια μουσική αλλούτερη, που μοιάζει να έρχεται από τα βάθη των αιώνων, παιγμένη όμως με σύγχρονο τρόπο. Πόσοι ηθοποιοί συμμετέχουν στην παράσταση; Λ.Κ.: Οι ηθοποιοί είναι τρεις, αλλά οι ρόλοι είναι πολύ περισσότεροι. Αλλάζουμε ρόλους, γινόμαστε αφηγητές, χρησιμοποιούμε μάσκες, παίρνουμε ένα χαρτί και φτιάχνουμε κάτι. Προσπαθώντας να αφηγηθούμε το έργο, αναπαριστούμε και πράγματα που ίσως δεν υπάρχουν στο έργο. Την κεντρική ηρωίδα του έργου, τη Λιτεγκάρντε, την υποδύεται, μόνο τραγουδώντας, η Λένια Ζαφειροπούλου. Αυτό είναι ενδιαφέρον, είναι σαν η ηρωίδα να μην επικοινωνεί με τα ανθρώπινα, σαν να μη μιλά την ίδια γλώσσα. Σε σχέση με προηγούμενες δημιουργίες σας, τι διαφορετικό έχει αυτή που παρουσιάζετε τώρα; Λ.Κ.: Το διαφορετικό είναι η συνεργασία με τη Λένια Ζαφειροπούλου, με τους μουσικούς, με το συγκεκριμένο είδος μουσικής που δεν θα μου πέρναγε από το μυαλό να χρησιμοποιήσω. Ανακαλύπτω έναν καινούργιο κόσμο και προσπαθούμε να συνδιαλλαγούμε και να συνυπάρξουμε στην σκηνή. Το γεγονός ότι είστε και οι δύο γερμανοτραφείς έπαιξε ρόλο στη συνεργασία σας; Λ.Ζ.: Ήταν μια ευτυχής συγκυρία. Όταν έμαθα ότι η Λένα είναι γερμανομαθής έκανα τρεις πήδους! Υπάρχει ένα σημείο

στην παράσταση που έχει μείνει ως έχει στο πρωτότυπο, στα γερμανικά, το οποίο μεταφράζουμε επί σκηνής. Έχει σημασία να ακουστεί έστω και μια φορά στην παράσταση ο αυθεντικός λόγος στα γερμανικά, ένας λόγος που βγάζει ένας είδος βίας και είναι συγχρόνως ένας λόγος πολύ παράφορος. Η γλώσσα του Κλάιστ έχει το πάθος ενός πανκ, αλλά σε μια μορφή πολύ επίσημη, πολύ αμπιγιέ, δεν υπάρχει στο κείμενό του ούτε μια λέξη φτηνή. Εγχείρημα τολμηρό, αν σκεφτεί κανείς ότι την περίοδο που διανύουμε η Γερμανία δεν είναι η πιο συμπαθής χώρα στους Έλληνες… Λ.Ζ.: Ναι. Μπορεί να είσαι κατά της Μέρκελ, αλλά δεν μπορεί να είσαι εναντίον μιας τεράστιας κουλτούρας! s

Info Λένα Κιτσοπούλου Λένια Ζαφειροπούλου Ludus Lucta Illusio - Ο Θεός κάνει παιχνίδι Με αφορμή τη νουβέλα του Χάινριχ φον Κλάιστ Η μονομαχία, η Λένια Ζαφειροπούλου συνέλαβε μια παράσταση και η Λένα Κιτσοπούλου ανέλαβε να τη διασκευάσει και να τη σκηνοθετήσει. Αποσπάσματα από τον Κλάιστ, αλλά και αυτοσχεδιασμός σε μια «μονομαχία» με μουσική. Ερμηνεύουν: Λένα Κιτσοπούλου, Γιάννης Κότσιφας, Ιωάννα Μαυρέα. Πειραιώς 260, Κτίριο Ε 6-7 Ιουλίου, 23:00 Εισιτήρια: 15€ (κανονικό), 10€ (μειωμένο), 5€ (φοιτητικό, 65+, ανέργων, ΑΜΕΑ)

[27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 15

Info Ρούλα Πατεράκη Η φωνή του Γιώργου Βέλτσου Η Ρούλα Πατεράκη σκηνοθετεί ένα μονόπρακτο για τρεις φωνές. Ο άνδρας, η γυναίκα και η εισβολή του τρίτου προσώπου. Παίζουν: Περικλής Μουστάκης, Δήμητρα Χατούπη, Αργύρης Πανταζάρας Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Μικρή Σκηνή 7 & 8 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 15€ (κανονικό), 10€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (ανέργων, ΑΜΕΑ)

Ρούλα Πατεράκη

η γυναικα ΠαΡΟν και ΜελλΟν Η Ρούλα Πατεράκη μιλάει για τη Φωνή, το έργο του Γιώργου Βέλτσου που σκηνοθετεί, αλλά και για τη σχέση των δύο φύλων και το ρόλο του τρίτου προσώπου. Από την Έλια Αποστολοπούλου Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

υναντήσαμε τη Ρούλα Πατεράκη ένα απόγευμα στη δραματική σχολή της Δήμητρας Χατούπη (η οποία μάλιστα πρωταγωνιστεί στην παράσταση), όπου γίνονται οι πρόβες. Η πρώτη της ερώτηση ήταν αν είδαμε τα Γυμνά χέρια του Γιώργου Σκεύα για το αφιέρωμα στον Λευτέρη Βογιατζή. Δεν μπορεί να μπει σ’ αυτή τη διαδικασία γιατί της προκαλεί μεγάλη συγκίνηση. Προς το παρόν, ασχολείται με τη σκηνοθεσία της Φωνής του Γιώργου Βέλτσου, ενός έργου που ολοκληρώνει μια τετραλογία για τη σχέση των φύλων και την εισβολή του τρίτου προσώπου. Η Ρούλα Πατεράκη, που δεν κρύβει το θαυμασμό της για τη σκέψη του συγγραφέα, καταπιάνεται και πάλι με τη σκηνοθεσία κειμένου του Γιώργου Βέλτσου. Το 1997 είχε ανεβάσει τα Χώματα, και αργότερα διάβασε πολλές φορές κείμενα με τελευταίο το ποίημα Ρημάζει στο Μέγαρο Μουσικής το 2011. Το καλοκαίρι, πάντως, θα τη δούμε να περιοδεύει στο ρόλο του Τειρεσία στις Βάκχες του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Λιγνάδη με τον Σάκη Ρουβά στον ρόλο του Διονύσου.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ανεβάζετε κείμενο του Γιώργου Βέλτσου. Τι σας ελκύει σ’ αυτόν; Με τον Γιώργο (Βέλτσο) είμαστε πολύ φίλοι από μικρά παιδιά. Δεν ξέρω αν μπορώ να διεισδύσω στον τρόπο που σκέφτεται, αλλά παράγει μία γλώσσα που μ’ ενδιαφέρει πάρα πολύ. Η γλώσσα του είναι, κατά τη γνώμη μου, ποιητική και θεατρική συνάμα. Η ιδιόρρυθμη γραφή του δημιουργεί και μία ιδιορρυθμία στη μεταφορά

ΘEATPO

της γραφής σε θέατρο και προφορικότητα. Μ’ ενδιαφέρει πάρα πολύ η παράσταση αυτού του λόγου, να μπορέσει να αποκτήσει σάρκα και αίμα. Φαίνεται ότι είναι ερμητικά κλειστός, διφορούμενος και δύστροπος σε μία πρώτη αναμέτρηση, αλλά κατ’ ουσίαν μπορεί να γίνει πολύ πιο κατανοητός και πλατύς. Πρόκειται για έναν άνθρωπο ιδιαίτερης ευφυΐας, όχι ένα κοινό μυαλό. Αυτό που προσπαθώ εγώ να φωτίσω είναι το τι συμβαίνει στο δικό του το μυαλό. Τώρα, αν αυτό ενδιαφέρει κάποιους, δεν με πολυνοιάζει. Ο Γιώργος Βέλτσος πώς νιώθει για το ανέβασμα των κειμένων του; Μου δίνει τα γραπτά του αμαχητί, χωρίς να έχει ποτέ καμία απαίτηση. Όταν έκανα τα Χώματα, διασκεύασα ένα μεγάλο μέρος του κειμένου, γιατί είναι διαφορετικό να ανεβάζεις ένα θεατρικό έργο και διαφορετικό να κάνεις ένα σκριπτ παράστασης. Εκεί προσθέτεις, κόβεις, αντιμεταθέτεις. Ο Γιώργος μού έχει δώσει εν λευκώ αυτή τη δυνατότητα, ώστε να εκφραστώ μέσα από το έργο του. Τον ενδιέφεραν πολύ και τα Χώματα ως παράσταση και ο τρόπος που αντιμετωπίζω το κείμενό του όταν το απαγγέλλω. Έτσι και τώρα, μου παρέδωσε τη Φωνή χωρίς να μου πει τίποτε. Σύντομα μάλιστα θα έρθει να παρακολουθήσει και κάποια πρόβα. Θέμα του έργου είναι η σχέση των φύλων; Είναι μια υπόθεση ενός βασανισμού στον κλειστοφοβικό χώρο του μυαλού και ο χώρος του νου και της σκέψης δεν έχει καμία διέξοδο, εκτός από το θάνατο και το φόβο του θανάτου. Το θέμα του έργου είναι μια αντίληψη για τον έρωτα, για την έννοια του ζεύγους, η οποία είναι πολύ

ενδιαφέρουσα. Πρόκειται για μια πανάρχαια αντίληψη. Αυτή η ιδέα σημαίνει ανυπερθέτως την παρέμβαση μια τρίτης παρουσίας, είτε στο επίπεδο του φαντασιακού είτε του πραγματικού, η οποία εγκαθιστά την έννοια του ζεύγους. Το ζεύγος και το τρίγωνο δεν διαφέρουν πολύ. Από την άποψη αυτή, ακολουθεί σ’ ένα σημείο, αλλά με διαφορετικό φιλοσοφικό τρόπο, όχι τόσο ρεαλιστικό και αναπαραστατικό, τον Ίψεν. Το περίφημο ιψενικό τρίγωνο, το οποίο κάποιες φορές ήταν πλατωνικό, ήταν η παρέμβαση μια τρίτης ύπαρξης, σκέψης, φιλοσοφίας μέσα στον συμβατικό ρου. Η παρέμβαση αυτή δημιουργεί τυφώνες, αναταραχές, μία θύελλα, την οποία ο Βέλτσος επιδιώκει πάρα πολύ, γιατί χωρίς αυτή δεν γίνεται αναμόχλευση των σκέψεων και των ιδεών των ανθρώπων. Ποια είναι η μορφή που παίρνει η τρίτη παρουσία στο έργο; Το έργο ολόκληρο είναι μία σκέψη, αλλά αυτό κατανέμεται σε τρεις φωνές: Α, Β και Γ. Δεν είναι πρόσωπα με ρεαλιστικά στοιχεία, είναι άνθρωποικαταστάσεις, έχουν έναν κόσμο περίκλειστο, ο οποίος σχετίζεται με κραδασμούς και τριβές των συναισθημάτων, τα οποία περνάνε μέσα από το κόσκινο μεγάλων πνευματικών διαδικασιών. Περισσότερο φαίνεται ότι ομονοούν σαν δομή σκέψης ο Α και ο Β, ενώ η Γ, ως γυναίκα, στέκεται πιο απόκοσμα. Η γυναίκα είναι το μήλον της έριδος. Υπάρχει ο φίλος, ο οποίος πιθανώς είναι και εραστής και παίζει ένα δυαδικό/τριαδικό παιχνίδι εν γνώσει και εν αγνοία ταυτόχρονα του Α. Είναι κάτι που μπορεί να ξέρει στον ύπνο του, δεν το αρνείται κάθε φορά, αλλά δεν το δέχεται κιόλας συνέχεια. Ούτως ή άλλως, τα

όρια μεταξύ ύπνου και ξύπνιου, μεταξύ συνειδητού και ασυνείδητου είναι ασαφή και διφορούμενα. Από αυτή την άποψη ζούμε σε μια περίεργη και μετέωρη σφαίρα. Ποιος είναι ο ρόλος του τρίτου σε σχέση με το συντηρητισμό της ελληνικής κοινωνίας; Δεν είναι θέμα συντηρητισμού της ελληνικής κοινωνίας – θα μπορούσε αντίστοιχα να είναι η δανέζικη κοινωνία. Πάντοτε δημιουργούνται τριγμοί όταν μέσα σε μια σχέση εθισμού, την οποία έχουμε δεχθεί και παραδεχθεί, μπορεί να υπάρχει η εισβολή άλλων στοιχείων. Αυτή η εισβολή μπορεί να είναι ένα πρόσωπο ή ένα γεγονός. Αυτό όμως δεν είναι απαραίτητα ταρακτικό με αρνητικό τρόπο· μπορεί κάτι να ταράζει με θετικό τρόπο. Εμείς, όμως, δεν θέλουμε να ξεφύγουμε από τις βολές μας, γιατί κάθε κοινωνία έχει τις δικές της βολές και δεν θέλει να διασαλευτεί κάτι. Όταν υπάρχουν τέτοιου είδους παρενέργειες, τα πράγματα αναστατώνονται. Αλλά διερωτώμαι αν αναστατώνονται προς το καλό ή προς το κακό. Η συντηρητική ελληνική κοινωνία είναι έτσι κι αλλιώς συντηρητική για όλα. Αυτοί που είναι να ενδιαφερθούν γι’ αυτό το είδος σκέψης στον έρωτα, θα ενδιαφερθούν, αυτοί που αδιαφορούν ή τρομάζουν και δεν πρόκειται να καταλάβουν και τίποτε, αυτοί θα μείνουν και πάλι απέξω. Ποιος είναι ο ρόλος της γυναίκας; Φαίνεται καθαρά η λατρεία του Βέλτσου για το γυναικείο φύλο. Είναι μία θυσία στη γυναίκα. Δεν ξέρει κανείς αν είναι η θυσία που μπορεί να κάνει ένας εστέτ ή ένας πολύ φιλήδονος άνθρωπος. Αλλά σίγουρα ο Γιώργος Βέλτσος είναι εραστής της γυναίκας. s

Νταϊάνα κρολ

η κυΡια κΟΣτελΟ

εΡχεται Στα ΟνειΡα ΜαΣ Info Συναυλία με την Νταϊάνα Κρολ glad rag doll World tour Η σταρ της τζαζ Νταϊάνα Κρολ περιοδεύει με αφορμή το 11ο άλμπουμ της Glad Rag Doll. Μια συναυλία με νέα τραγούδια, αλλά και διασκευές παλιών με καλαίσθητη διάθεση και ενήλικο ήχο. Ωδείο Ηρώδου Αττικού 1 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 95€ (Ζώνη VIP), 68€ (Ζώνη Α), 48€ (Ζώνη Β), 35€ (Άνω διάζωμα), 35€ (ΑΜΕΑ), 28€ (Φοιτητικό)

ταινία του Γούντι Άλεν Μέρες ραδιοφώνου συμπυκνώνει τη μαγεία της εποχής όπου το ραδιόφωνο και η μουσική που μετέδιδε είχαν ξεχωριστή θέση στη ζωή των ανθρώπων. Είναι χαρακτηριστικές οι σκηνές της ταινίας όπου η οικογένεια των πρωταγωνιστών –η ιστορία διαδραματίζεται τη δεκαετία του 1940– μαζεύεται γύρω από τον ραδιοφωνικό δέκτη και ακούει με ευλάβεια τις αγαπημένες τους εκπομπές. Μέχρι και φραστικές μάχες δίνουν οι ήρωες της ταινίας για να μη χάσουν το αγαπημένο τους πρόγραμμα και την αγαπημένη τους μουσική. Σε μια τέτοια οικογένεια, που αγαπούσε πολύ τη μουσική και που τα μέλη της συγκεντρώνονταν όχι μπροστά στο ραδιόφωνο αλλά στο σαλόνι του σπιτιού για να παίξουν μουσική, μεγάλωσε η Νταϊάνα Κρολ, διάσημη πιανίστα και τραγουδίστρια της τζαζ που εμφανίζεται για μια συναυλία στο Ηρώδειο την 1η Ιουλίου. Γεννημένη το 1964 στη μικρή πόλη Νανέιμο του Καναδά, η Κρολ σε πρόσφατη συνέντευξή της στο μουσικό περιοδικό Rythms λέει ότι η οικογενειακή ατμόσφαιρα στην οποία μεγάλωσε θύμιζε αρκετά τις Μέρες ραδιοφώνου του Γούντι Άλεν, μια ταινία που η ίδια έχει δει

Έπαιζε κλασική τζαζ στο πιάνο, στα μπαρ της πόλης όπου γεννήθηκε, στον Καναδά, από τα 15. Πήγε με υποτροφία στην Αμερική, από το 1993 άρχισε να ηχογραφεί με τρελή επιτυχία, το 2003 παντρεύτηκε τον «Δειλό Χάουαρντ» που την ενέπνευσε να ανοιχθεί σε καινούργια μουσικά ιδιώματα... Fly us to the moon, Ms. Krall! Από τη Μαρίλια Παπαθανασίου Φωτογραφία: Mark Seliger

περισσότερες από 50 φορές. Ο πατέρας της ήταν ανθρακωρύχος και τα χρήματα στο σπίτι λιγοστά. Υπήρχε όμως ένα πιάνο στο καθιστικό. Και ο πατέρας της ήταν μανιώδης συλλέκτης δίσκων 78 στροφών. Επίσης μάζευε παρτιτούρες τραγουδιών. Καθόταν λοιπόν στο πιάνο και έπαιζε τα αγαπημένα του τραγούδια. Το δωμάτιο ήταν γεμάτο καπνό από τσιγάρα. Οι συγγενείς και οι φίλοι του μαζεύονταν γύρω του και τραγουδούσαν, τον συνόδευαν στη μουσική, ακόμη και χτυπώντας κουτάλια ενώ χόρευαν. Η Κρολ λέει ότι είναι ευγνώμων γι’ αυτές τις εικόνες της παιδικής της ηλικίας, τις εικόνες του παππού και της γιαγιάς της να χορεύουν και να ξεφαντώνουν σε μια εποχή πολύ «πριν από τα Ipod, τα Cd και τα βίντεο». Αυτές τις εικόνες είχε στο μυαλό της η καλλιτέχνις όταν σχεδίαζε τον καινούργιο της δίσκο, με τίτλο Glad Rag Doll, με μουσική των δεκαετιών του 1920 και του ’30, ο οποίος έχει ήδη αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές – ορισμένοι μάλιστα κριτικοί κάνουν λόγο για τον καλύτερό της. Και οι στίχοι του ομώνυμου τραγουδιού που μιλούν για μια κυρία «βαμμένη, με όμορφα ρούχα και διαμάντια… που όλοι γνωρίζουν πόσο της κόστισαν», στάθηκαν, όπως λέει η ίδια η καλλιτέχνις, η έμπνευση για τη φωτογραφία του εξωφύλλου του δίσκου. Μια φωτογραφία όπου η όμορφη Κρολ εμφανίζεται με μαύρο δαντελωτό κορσέ και ζαρτιέρες, να ατενίζει το υπερπέραν. Το εξώφυλλο προκάλεσε αίσθηση. «Πώς είναι δυνατόν μια σοβαρή τραγουδίστρια της τζαζ να φωτογραφίζεται έτσι;» έσπευσαν να σχολιάσουν οι κακεντρεχείς, βέβαιοι ότι οι λόγοι της φωτογράφησης ήταν αποκλειστικώς εμπορικοί. Αλλά όσοι τα ισχυρίστηκαν αυτά, ξεχνούν ότι, πριν από αυτόν το τελευταίο

18 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #34 [27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013]

της δίσκο, η Νταϊάνα Κρολ είχε πουλήσει περισσότερα από 15 εκατομμύρια δίσκους παγκοσμίως και ότι είχε τιμηθεί με δύο βραβεία Γκράμι για την τέχνη της. Η Νταϊάνα Κρολ παίζει πιάνο από τα τέσσερά της και ήδη στα 15 της έπαιζε τζαζ στα μπαρ της πόλης όπου μεγάλωσε. Χάρη σε μια υποτροφία, σπούδασε μουσική το Βerklee College στη Βοστώνη, και στη συνέχεια πήγε στο Λος Αντζελες, όπου έπαιξε τζαζ σε πολλά –και καμιά φορά σε επικίνδυνα– κλαμπ της πόλης, για αρκετά χρόνια. Το 1993, επέστρεψε στη πατρίδα της, τον Καναδά, και κυκλοφόρησε τον πρώτο της δίσκο με τίτλο Stepping Out. Ο δίσκος τράβηξε τη προσοχή του παραγωγού Τόμι Λιπούμα, ο οποίος έκανε την παραγωγή στον δεύτερο δίσκο της. Αλλά το έργο με το οποίο η Κρολ έγινε γνωστή ήταν ο τρίτος της δίσκος, με τίτλο All for You: Α Dedication to the Nat King Cole Trio (1996), στον οποίο ερμήνευε τραγούδια του Νατ Κινγκ Κόουλ. Τον Αύγουστο του 2000, η Κρολ, εδραιωμένη πλέον καλλιτέχνις στο χώρο της, πραγματοποίησε περιοδείες μ’ ένα μυθικό πρόσωπο της τζαζ, τον Τόνι Μπένετ. Το 2003, παντρεύτηκε τον «Δειλό Χάουαρντ», ψευδώνυμο με το οποίο συμμετείχε ο Βρετανός Έλβις Κοστέλο στο δίσκο της Κρολ με τα τραγούδια του Νατ Κινγκ Κόουλ. Ο Κοστέλο, από τους σημαντικότερους ροκ μουσικούς της δεκαετίας του 1970 και του ’80, ξεκίνησε από το νιου γουέιβ κι εξελίχθηκε σ’ έναν μουσικό πολύ ευρύτερου φάσματος, με σπουδαίες συνεργασίες στο ενεργητικό του. Το ζεύγος παντρεύτηκε στην έπαυλη του Έλτον Τζον κοντά στο Λονδίνο και τρία χρόνια αργότερα απέκτησε δίδυμα αγόρια. Ο γάμος της με τον Έλβις Κοστέλο είχε

ως αποτέλεσμα και μια σημαντική στροφή στη δημιουργική πορεία της Κρολ: από σημαντική τζαζ τραγουδίστρια και πιανίστα, εξελίχθηκε σε μουσικό που γράφει η ίδια τα τραγούδια της, τα οποία κυκλοφόρησε στο δίσκο του 2004 με τίτλο Τhe Girl in the Other Room. Η ίδια έχει πει στην καναδική εφημερίδα Toronto Star ότι ο γάμος της με τον Κοστέλο είναι ό,τι καλύτερο της έχει συμβεί στη ζωή της ως γυναίκας και ως μουσικού. Δεν είναι βέβαιο ότι ήταν ο Έλβις Κοστέλο που μύησε την Κρολ στο ροκ και σε πιο σύγχρονα, σε σχέση με την κλασική τζαζ παιδεία της, ακούσματα. Η ίδια πάντως δήλωσε προσφάτως στο theartsdesk.com ότι σχετικά αργά ανακάλυψε και της αρέσει πολύ ο Μπομπ Ντίλαν, οι Band και ο Νιλ Γιανγκ – σημειωτέον ότι οι Band και ο Νιλ Γιανγκ είναι οι σημαντικότεροι ροκ μουσικοί του Καναδά, που επηρέασαν χιλιάδες καλλιτέχνες. Λέει επίσης ότι μαζί με τα παιδιά της ακούν τη μουσική της Πάτι Σμιθ και των radiohead ενώ μιλά με ενθουσιασμό για τους πολύ νεώτερους grizzly Bear. Το περασμένο φθινόπωρο, η Νταϊάνα Κρολ ερμήνευσε το πασίγνωστο τραγούδι «Fly Me to the Μoon», σε τελετή μνήμης για τον Αμερικανό αστροναύτη Νιλ Άρμστρονγκ που πρώτος περπάτησε στη Σελήνη το καλοκαίρι του 1969 και συνέδεσε για πάντα το όνομά του με τα όνειρα εκατομμυρίων ανθρώπων για το ξεκίνημα μιας νέας εποχής. Με την εμφάνισή της στο Ηρώδειο, η Νταϊάνα Κρολ δεν μπορεί ασφαλώς να μας υποσχεθεί την αρχή μιας νέας εποχής στις δύσκολες μέρες που διανύουμε. Σίγουρα όμως θα μας θυμίσει ότι, ακόμα και σε μέρες κρίσης, η μουσική μπορεί να κάνει, μικρά έστω, θαύματα. s

MOYΣIKH

η γΥΝΑΙκΑ ΤΟΥ ΔΙΠΛΑΝΟΥ ΔΩΜΑΤΙΟΥ Το πιάνο της, ένα κλασικό ρεπερτόριο της τζαζ, που περιλαμβάνει κομμάτια από τη δεκαετία του 1920 και πολύ Νατ Κινγκ Κόουλ, αλλά και το υλικό του νέου δίσκου της μπολιασμένο με φρέσκες επιρροές είναι κάποια από τα θέλγητρα της Νταϊάνα Κρολ. Ραντεβού στο Ηρώδειο.

η MISS KNIFE γΕΡΑΣΕ... ...αλλά μυαλό δεν έβαλε. Ο Ολιβιέ Πι στο ρόλο της περσόνας του καμπαρέ, που ο ίδιος επινόησε πριν από 25 χρόνια, έχει στις αποσκευές του 14 καινούργια κομμάτια, πάθος και ιδέες για ένα πολιτικά παρεμβατικό θέαμα. Θα τον συνοδεύει κι ένα τζαζ κουαρτέτο.

Info Ολιβιέ Πι Miss Knife Σ’ ένα μεταμοντέρνο καμπαρέ υπό τους ήχους της τζαζ, ο Ολιβιέ Πι ως Miss Knife παίζει με το κοινό, ερωτεύεται, μελαγχολεί. Είκοσι πέντε χρόνια μετά την πρώτη της εμφάνιση, η Miss Knife θα τραγουδήσει για εμάς τα νέα της τραγούδια. Πειραιώς 260, Κτίριο Η 9 Ιουλίου, 22:00 -10 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 20€ (κανονικό), 15€ (μειωμένο), 10€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (ανέργων, ΑΜΕΑ)

Ολιβιέ Πι

η ΔιαΡκηΣ εΠιΣτΡΟΦη τηΣ

MISS KNIFe Ποιος κρύβεται πίσω από τις μακριές βλεφαρίδες της Miss Knife; Μα, ο Ολιβιέ Πι φυσικά! Φορά το λαμέ κοστούμι της, τα διαμάντια της και το αστραφτερό της χαμόγελο, και τραγουδά με την απαλή, σαγηνευτική της φωνή τα νέα τραγούδια που έγραψε γι’ αυτήν, συνοδευόμενος από τέσσερις εξαιρετικούς μουσικούς. Σ’ αυτό το μεταμοντέρνο καμπαρέ, υπό τους ήχους της τζαζ, η Miss Knife παίζει με το κοινό, ερωτεύεται, μελαγχολεί. Από τη Νίκη Ορφανού Φωτογραφίες: Eric Deniset

Ολιβιέ Πι, που σκηνοθέτησε φέτος το έργο του Γιάννη Μαυριτσάκη Vitrioli για το Εθνικό Θέατρο, μιλά στη συνέντευξη που μας παραχώρησε για τη μακρόχρονη σχέση του με τη Miss Knife, την αγάπη του για το έργο του Αισχύλου, αλλά και τα σχέδιά του για το Φεστιβάλ της Αβινιόν, το οποίο αναλαμβάνει ως νέος καλλιτεχνικός διευθυντής από τον Σεπτέμβριο.

Αν κι εμείς θα τη γνωρίσουμε για πρώτη φορά, η Miss Knife δεν είναι χθεσινή, έτσι δεν είναι; Έχει κλείσει τα είκοσι πέντε χρόνια. Είκοσι πέντε χρόνια σχέσης μαζί μου, εννοώ. Προέκυψε, λίγο πολύ τυχαία, έτσι μου φάνηκε τότε, από ένα κοστούμι του τσίρκου... Δεν ξέρω ποιος ήταν στ’ αλήθεια ο σκοπός μου όταν τη δημιούργησα. Έγινα εκείνη για ένα βράδυ, και αρκετοί από τους θεατές ήρθαν έπειτα και μου ζήτησαν να την ξαναδούν – δεν τη χόρτασαν, είπαν, ήθελαν να τη γνωρίσουν καλύτερα. Μπορεί βέβαια όλο αυτό να είναι μια πρόφαση, μπορεί από τη στιγμή που τη δημιούργησα να μη μπορούσα να την αποχωριστώ έτσι κι

ΘΕΑΤΡΟ

αλλιώς. Εδώ κι είκοσι πέντε χρόνια συνεχίζει να με απασχολεί, επιστρέφουμε ο ένας στον άλλον. Πέρσι ένιωσα ότι ήθελα να πω καινούργια πράγματα γι’ αυτήν, έγραψα 14 νέα τραγούδια, τα ένωσα με μερικά παλαιότερα, βγήκε το νέο Cd, κι άρχισα να την πηγαινοφέρνω και πάλι στον κόσμο μ’ ένα τζαζ κουαρτέτο, διαφορετικό από το αρχικό, λιγότερο γαλλικό ίσως. Διατηρεί το ίδιο κέφι με τότε; Ή έχει γεράσει; Φυσικά κι έχει γεράσει. Είναι καταδικασμένη ν’ ακολουθεί τη δική μου ηλικία, δεν μπορεί να το αποφύγει. Νεότερη είχε κέφι, ναι. Ήταν λίγο πολύ ένα αστείο. Όταν πρωτοτραγούδησε, το διασκέδασε εκείνη περισσότερο απ’ ό,τι εγώ, το χαιρόταν το θέαμα, ήταν νέα και αστειευόταν με όλα. Τώρα είναι μεγαλύτερη, πιο θλιμμένη, μιλάει για την ηλικία, για τα γηρατειά. Κάνω προσπάθειες να αντιστέκομαι, να είμαι –ακόμα– αστείος, αλλά εκείνη μελαγχολεί και με παρασύρει. Μιλάει πολύ, τραγουδάει, αλλά μελαγχολεί. Μιλάει για σας; Όχι. Έχει τη δική της ξεχωριστή ζωή. Δεν ασχολείται μαζί μου. Εγώ είμαι που ασχολούμαι μ’ αυτήν. Για μένα εκείνη είναι ένας άλλος τρόπος να είμαι ποιητής,

ένας άλλος τρόπος να βρίσκομαι στη σκηνή. Είναι μια άλλη ζωή, λίγο σχιζοφρενική... Γιατί είναι σχιζοφρενική; Γιατί νιώθω ότι με έχει κυριεύσει. Είναι παράξενη αίσθηση, να νιώθεις ότι έχεις κυριευτεί από κάποιον άλλο. Δεν ισχύει το ίδιο με τους άλλους ρόλους που έχω ενσαρκώσει. Συνήθως αυτούς δεν χρειάζεται να τους κουβαλάς συνεχώς μαζί σου, πόσο μάλλον για 25 χρόνια. Η Miss Knife επιμένει να επιστρέφει κάθε φορά. Οι άλλοι φεύγουν. Δεν συζητά, δεν σχολιάζει τις άλλες μου δουλειές – ούτε και υπάρχει σύγκριση με τις άλλες μου δουλειές. Την εμπειρία αυτού του ρόλου ίσως μπορούν να την καταλάβουν περισσότερο όσοι τραγουδούν στην όπερα, καθώς δουλεύουν ξανά και ξανά στους ίδιους ρόλους. Στο θέατρο, το ρόλο σου συνήθως τον αφήνεις πίσω. Κι αυτό μ’ αρέσει, να τους αφήνω πίσω τους ρόλους μου – ακόμα κι όταν έχουν γίνει κομμάτι του εαυτού μου. Αλλά αυτή δεν ξεκολλά από πάνω μου. Την έχω ανάγκη αυτή τη γυναίκα – ποιος ξέρει γιατί; Ίσως γιατί τραγουδά; Πολύ πιθανό! Με κεντρίζει η μουσική, χρειάζεται ατέλειωτη δουλειά, δεν μπο-

ρείς να την «ξεπετάξεις». Βρίσκω ότι πρέπει να δουλεύω συνεχώς για να βελτιώνω τη φωνή μου και τ’ αυτί μου. Κι έπειτα, το να γράφεις ένα τραγούδι, είναι κάτι ιδιαίτερο για μένα. Ένα τραγούδι πρέπει να είναι σύντομο, βαθύ, απλό, αγνό, να μπορεί να γίνει αντιληπτό απ’ όλους. Δεν ισχύει το ίδιο για το θέατρο που κάνω, που κάποιες φορές είναι δύσκολο για το μη μυημένο κοινό. Το τραγούδι είναι κάτι απλό, και γι’ αυτό είναι απαιτητικό: πολλές φορές, για να γράψω ένα τραγούδι χρειάζομαι περισσότερο χρόνο απ’ όσο μου παίρνει να γράψω ένα τετράωρο έργο. Το τραγούδι πρέπει να είναι εντελώς αναγκαίο. Πώς ήταν η εμπειρία σας με το Εθνικό Θέατρο το χειμώνα; Ήταν μια φανταστική εμπειρία. Το κείμενο του Γιάννη Μαυριτσάκη μου άρεσε πολύ, κι ο ίδιος με εμπιστεύτηκε απόλυτα, κάτι που είναι σημαντικό για τη δουλειά. Και, κυρίως, ερωτεύτηκα τους Έλληνες ηθοποιούς. Τους αγάπησα πολύ περισσότερο από τους Γάλλους. Είναι αφοσιωμένοι σ’ αυτό που κάνουν, είναι τρελοί, είναι τέρατα – ναι, είναι τέρατα γιατί έχουν πολύ ισχυρά συναισθήματα, είναι συνηθισμένοι να καταπιάνονται με βαθιά υπαρξιακά θέματα, με την τρέλα, με πολύ δυνατές καταστάσεις, ίσως λόγω της τραγωδίας.

[27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 21

ΣΕ ΛΙγΟ, ΣΤΑ ηΝΙΑ ΤηΣ ΑβΙΝΙΟΝ Ο Ολιβιέ Πι θα βρεθεί επικεφαλής του πιο συζητημένου για τον μοντερνισμό του ευρωπαϊκού φεστιβάλ. Τι σκοπεύει να κάνει; «Θα δώσω φωνή κυρίως σε νέους, και κυρίως σε σκηνοθέτες. Δεν δίνουμε συνήθως μεγάλη σημασία στους νέους· αφηνόμαστε στους γερασμένους μας σοφούς».

Έχετε ασχοληθεί εκτεταμένως με τον Αισχύλο... Μόνο με τον Αισχύλο. Έχω πραγματικό έρωτα με τα έργα του, με όλα τα έργα του. Όταν τον διαβάζω νιώθω ότι έχω μαζί του ένα προσωπικό ραντεβού, μια συνάντηση στην οποία είναι μόνο αυτός κι εγώ. Μου διδάσκει πώς να γίνομαι καλύτερος άνθρωπος, πιο συνειδητά πολιτικοποιημένος. Αυτό λοιπόν το συναίσθημα δεν το νιώθω με τους άλλους τραγικούς ποιητές. Έτσι, ο Αισχύλος έχει μια πολύ ιδιαίτερη θέση στην ψυχή μου. Τον φαντάζομαι πραγματικά υπέροχο άνδρα. Σπουδάσατε θεολογία, έτσι δεν είναι; Ναι, αν και όχι αρκετά. Έκανα φιλοσοφία, σπουδές θεάτρου, και κάποια στιγμή στράφηκα στη θεολογία γιατί ήθελα να βρω βαθύτερες απαντήσεις στους προβληματισμούς μου, και στα προσωπικά μου θέματα βέβαια. Ήθελα να βρω καινούργιους τρόπους να προσεγγίσω την πίστη μου, καθώς είμαι καθολικός αλλά

και ομοφυλόφιλος. Ανακάλυψα ότι δεν υπάρχει πρόβλημα μ’ αυτά τα δύο, δεν αναιρούν το ένα τ’ άλλο, δεν μάχονται το ένα τ’ άλλο. Υπάρχουν τόσες παρανοήσεις για τη θρησκεία, το χριστιανισμό και τον καθολικισμό. Δυστυχώς εγκατέλειψα τη θεολογία πολύ νωρίς, μακάρι να είχα πάει παραπέρα. Υπήρξαν προσφάτως έντονες διαφωνίες γύρω απ’ το θέμα του γάμου των ομοφυλόφιλων στη Γαλλία... Ένα εκατομμύριο άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους για να διαδηλώσουν εναντίον των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων. Σοκαρίστηκα. Πραγματικά δεν περίμενα να δω κάτι τέτοιο στη χώρα μου. Ποιοι ήταν όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Φανατικοί; Δεξιοί; Υποκινούμενο πλήθος; Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που βρέθηκαν μαζί για να διαδηλώσουν ενάντια στα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων δεν είχαν άλλο κοινό γνώρισμα παρά ακριβώς αυτή τους τη συμφωνία: ότι οι ομοφυλόφιλοι δεν

22 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #34 [27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013]

πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα μ’ αυτούς. Προσπάθησα να μιλήσω δημόσια γι’ αυτό το θέμα, έγραψα μάλιστα κι ένα άρθρο στη Le Monde, ως καθολικός και γκέι. Δυστυχώς τίποτα δεν φαίνεται ικανό να ανακόψει αυτόν τον κατήφορο προς την ακροδεξιά. Αλλά βέβαια τα πράγματα στην Ελλάδα είναι πολύ χειρότερα. Τα είδατε; Είναι δυνατόν να μην τα δεις, είναι δυνατόν να αποφύγεις αυτά τα σκατά; Αδύνατο. Το Εθνικό άλλωστε βρίσκεται σε μια ευπαθή περιοχή, βλέπεις όλη τη δυστυχία, τη βία, τα ναρκωτικά. Βλέπεις τους ανθρώπους που κοιμούνται στο δρόμο, που δεν έχουν να φάνε. Η Ελλάδα έχει αλλάξει πάρα πολύ μέσα σ’ αυτά τα τελευταία χρόνια. Πραγματικά ξαφνιάστηκα. Ένιωσα μεγάλη θλίψη. Από τον Σεπτέμβριο αναλαμβάνετε το Φεστιβάλ της Αβινιόν. Ποιες είναι οι φιλοδοξίες σας;

Δεν θέλω και ούτε σκοπεύω ν’ αλλάξω κάτι μόνο και μόνο για να φανεί ότι εγώ έχω πλέον τα ηνία, ή τα κότσια, ή οτιδήποτε παρόμοιο. Θέλω να κάνω μόνο όσα μου φαίνονται ότι πρέπει να γίνουν. Θέλω να φέρω στην Αβινιόν δημιουργούς –προτιμώ να χρησιμοποιώ τον όρο ποιητές– νέους και γέρους, να δείξουν τη δουλειά τους, να προτείνουν νέα πράγματα. Κυρίως νέους, και κυρίως σκηνοθέτες. Δεν δίνουμε συνήθως μεγάλη σημασία στους νέους· αφηνόμαστε στους γερασμένους μας σοφούς, κάτι που καθρεφτίζει βέβαια κι όλη τη χώρα, μια χώρα που γερνάει, μια ήπειρο που γερνάει. Θέλω να κάνω το Φεστιβάλ λίγο πιο πολιτικό, όσο γίνεται κι όσο περνάει απ’ το χέρι μου φυσικά. Θέλω να είναι επίσης σαφές ότι το θέατρο είναι για όλους, όχι για την ελίτ, και γι’ αυτό πιστεύω ότι πρέπει να ρίξουμε τις τιμές των εισιτηρίων ώστε να μπορούν όλοι να έρχονται και να βλέπουν τα θεάματα. Αυτή είναι η φιλοσοφία μου. s

ΘΕΑΤΡΟ

deviant GaZe

να ξαναΔΟυΜε τιΣ

ιΔεΟλΟγιεΣ Οι deviant gaZe –παρεκκλίνον βλέμμα– Γιώργος Ζαμπουλάκης και Θάνος Βόβολης υπογράφουν ο μεν τη σύλληψη και τη σκηνοθεσία της Μηχανής Άμλετ, ο δε την εγκατάσταση και το κοστούμι της ηθοποιού Μαριάννας Δημητρίου. Στη συνέντευξή τους μιλούν για το έργο του Χάινερ Μίλερ και τη δική τους προσέγγιση. Από την Έλια Αποστολοπούλου

Info

Μηχανή Άμλετ, μια παραγωγή των deviant GaZe υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Γιώργου Ζαμπουλάκη ανέβηκε τον περασμένο χειμώνα για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων στον πολυχώρο Camp στο πλαίσιο της έκθεσης Boiling Point και προκάλεσε θετικά το κοινό με τη νεωτεριστική προσέγγιση και την ερμηνεία της Μαριάννας Δημητρίου. Στο Φεστιβάλ έχουμε την ευκαιρία να τη δούμε ή και να την ξαναδούμε.

Ο Χάινερ Μίλερ βασίστηκε στον Άμλετ του Σαίξπηρ. Εσείς πώς δουλέψατε; Εξηγήστε μας τι θα δούμε. O Χάινερ Μίλερ είχε μια εμμονή: την καταστροφή του σαιξπηρικού Άμλετ. Η προέκταση της ιδέας του, ωστόσο, συνάντησε τη γερμανική Ιστορία, που με την άνοδο του ναζισμού και τον πόλεμο όρισε μια ακόμα πιο ευρεία καταστροφή. Ο Μίλερ χωροθέτησε τη δραματική του παραγωγή ως εργασία μνήμης, μια συνδιαλλαγή με τους νεκρούς, μια επίκληση σε αυτούς, μια γραφή ενάντια στην λήθη. Εμείς δουλέψαμε τρεις σκηνικές εκδοχές του κειμένου, να διαδέχονται η μία την άλλη. Η πρώτη είναι ένα αρχείο μνήμης, μια μηχανή. Η δεύτερη βασίζεται στη διαδικασία απομνημόνευσης, στην εγγενή της συνάφεια με την δόμηση και την αποδόμηση του νοήματος, καθώς και στα όρια της μνή-

ΘΕΑΤΡΟ

deviant GaZe Χάινερ Μίλερ, Μηχανή Άμλετ - Something is rotten in this age of hope

μης. Η τρίτη εκδοχή βασίζεται στη θεατρική μεταμόρφωση του σκηνικού υποκειμένου ως βασική λειτουργία της θεατρικής πράξης. Για ποιους λόγους θεωρείτε την παράσταση ακραία πολιτική; Στη σημερινή συγκυρία, θεωρούμε ότι η εμπλοκή με τη βίαιη γραφή του Χάινερ Μίλερ είναι μια πράξη αναγκαία, σχεδόν παρηγορητική. Η Μηχανή Άμλετ είναι ένα έργο που βυθίζεται στις προσδοκίες και τις απογοητεύσεις που γεννιούνται στην Ιστορία. Το ίδιο το αρχικό κείμενο, δηλαδή, έχει πολιτική διάσταση. Η παράσταση, ξεκινώντας από την ανάγνωση του συγγραφέα, κάνει αναφορά στο διαμελισμό της Ευρώπης και στην αποδόμηση του υποκειμένου. Στη Μηχανή Άμλετ, το σκηνικό υποκείμενο, καταρρέει υπό το βάρος της Ιστορίας, αφήνοντας πίσω του τον Άμλετ, για να εμπλακεί σ’ ένα αέναο σχιζοειδές γίγνεσθαι. Το σώμα γίνεται ο Άμλετ, η ηθοποιός που παίζει τον Άμλετ, γίνεται ο Μάκβεθ, η Οφηλία, η Ηλέκτρα, η Ρόζα Λούξεμπουργκ, η Ουλρίκε Μάινχοφ και πολλά άλλα πρόσωπα, πραγματικά ή μυθοπλαστικά, με δραματικό υπόβαθρο. Το σώμα μεταμορφώνεται επί σκηνής σε σώμα-αυτοκτονικό, υβριδικό, θραύσμα, γίνεται πεδίο μάχης, δοχείο μνήμης, τοπίο ιστορίας. Σκηνοθετικά, τι νομίζετε ότι κάνει την παράστασή σας ανατρεπτική;

Η εφεύρεση μιας σκηνικής γλώσσας που αντανακλά τη βιαιότητα του κειμένου σε σχέση με τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη σημερινή πραγματικότητα. Το σκηνικό υποκείμενο παρουσιάζεται με τη μορφή human installation, ένα ζωντανό γλυπτό σε διαρκή μεταμόρφωση. Για τη σκηνική εικόνα κάναμε μινιμαλιστικές επιλογές. Αποφύγαμε τη σκηνογραφία, τους φωτισμούς και άλλα μέσα που πολλές φορές λειτουργούν ως αισθητικά δεκανίκια. Βάση είναι τα πρωτογενή υλικά του θεάτρου –σώμα, ενέργεια, φωνή, μεταμόρφωση– και η πίστη ότι αυτά αρκούν για να δημιουργήσουν τη συναισθητική όσμωση ηθοποιού και θεατή. Τι σημαίνει ο υπότιτλος“Something is rotten in this age of hope”; Ζώντας το ιστορικό τέλος της ελπίδας, γινόμαστε μάρτυρες μιαs εποχήs αποσάθρωσης και επιστροφής των ζόμπι του φασισμού. Ο άνθρωπος του ορθολογισμού και του οικονομικού φιλελευθερισμού, το αυτόνομο υποκείμενο της αέναης γραμμικής οικονομικής ανάπτυξης και του εκστατικού καταναλωτισμού πεθαίνει. Πάνω στα ερείπια της Ευρώπης, αυτό «το μοναχικό κείμενο που αναμένει την Ιστορία» υπαινίσσεται την έλευση μιας νέας υποκειμενικότητας, δημιουργώντας την ελπίδα για ένα νέο πολιτικό όραμα, μία νέα ουτοπία.

Με αφορμή τον Άμλετ του Σαίξπηρ, ο Χάινερ Μίλερ φτιάχνει ένα έργο που περιλαμβάνει σκηνές και χαρακτήρες του Σαίξπηρ. Μέσα από εναλλαγές δραματικών μονολόγων, ο συγγραφέας συλλαμβάνει ένα μεταμοντέρνο αριστούργημα, ένα πορτραίτο της ζωής σ’ ένα ολοκληρωτικό καθεστώς. Ερμηνεύει η Μαριάννα Δημητρίου. Η παράσταση είναι ακατάλληλη για παιδιά κάτω των 15 ετών. Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Μικρή Σκηνή 10 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 15€ (κανονικό), 10€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (ανέργων, ΑΜΕΑ)

Είναι επίκαιρος ο σοσιαλισμός; Οι ιδεολογίες πρέπει να επανεξετάζονται σε καθημερινή βάση. Το έργο ανέβηκε και το χειμώνα στο Camp της Πλατείας Κοτζιά και έλαβε πολύ καλές κριτικές, και για τη σκηνοθετική του πρόταση και για την ερμηνεία της Μαριάννας Δημητρίου. Τι πιστεύετε ότι έπαιξε ρόλο; Η παράσταση, παρά το ότι παίχτηκε ελάχιστα το χειμώνα, δημιούργησε ένα πεδίο διαλόγου που προέκυψε από την ίδια την εμπειρία των θεατών. Δεν περιμέναμε τίποτα, αλλά ελπίζαμε ότι η επιλογή μιας συναισθητικής προσέγγισης του κειμένου δυνητικά εμπεριέχει τη δύναμη που ο καθένας χρειάζεται για να αντιμετωπίσει το παράλογο τώρα. s

[27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 23

Θέατρο βασιλάκου - Σπύρος Α. Ευαγγελάτος

ΜηΔεια Με ανΔΡεΣ Μήδεια με ανδρικό θίασο, με τον Γιώργο Κιμούλη στον κεντρικό ρόλο; Το αριστούργημα του Ευριπίδη επιτρέπει στον Σπύρο Ευαγγελάτο τη σκηνοθετική πρόκληση – τη διεκπεραίωση της οποίας αναθέτει προνομιακά στους ηθοποιούς του. Από την Αργυρώ Λύτρα Φωτογραφία: Βασίλης Μαθιουδάκης

ο απόλυτο σύμβολο του αποτροπιασμού. Πλάσμα που πάσχει τόσο βαθιά από πάθη ανθρώπινα, ώστε καταλήγει στο χώρο έξω από το ανθρώπινο. Προδομένη από τον άντρα που αγάπησε, μηχανεύεται το πιο απεχθές έγκλημα για να τον εκδικηθεί: θα του στερήσει τους απογόνους του, θα σκοτώσει τα παιδιά της. Τραγωδία δίχως κάθαρση, δίχως τιμωρία, η Μήδεια του Ευριπίδη εξερευνά τις πιο ακραίες μεταπτώσεις του ανθρώπινου ψυχισμού έως την πιο βίαιη έκφρασή τους, δοκιμάζοντας τα όρια των θεατών της. Την ευθύνη της αναπαράστασης του ευριπίδειου αριστουργήματος αναλαμβάνει φέτος ένας σκηνοθέτης για τον οποίο περισσεύουν οι συστάσεις. Ο Σπύρος Ευαγγελάτος προσθέτει ωστόσο στην παράσταση μια ακόμη πρόκληση που φέρνει την τραγωδία πιο κοντά στη μυστηριακή της ρίζα: τη διανομή σε αποκλειστικά ανδρικό θίασο, με τον Γιώργο Κιμούλη στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Το στοιχείο της μεταμφίεσης, γέννημα και γεννήτορας του αρχαίου δράματος, υποβάλλει ένα «άλλο ύφος» στην τραγωδία, όπως υποστηρίζει ο σκηνοθέτης του έργου, θεμελιώνοντας ταυτόχρονα μια πρόταση για την πρόσληψή της, σύμφωνη με τους όρους της πρώτης δημιουργίας της. Κι αν μια πρώτη μας αντίδραση είναι να σταθούμε καχύποπτοι απέναντι στα λόγια μιας Μήδειας με αντρική φωνή, ίσως πρέπει σε δεύτερη φάση να νιώσουμε πιο τυχεροί που, με κάποιον τρόπο, βρισκόμαστε πιο κοντά στο αθηναϊκό κοινό του 5ου π.Χ. αιώνα, το κοινό για το οποίο έγραψε ο Ευριπίδης.

Η παράσταση αρχαίου δράματος από αποκλειστικά ανδρικό θίασο δεν είναι συχνή επιλογή στις μέρες μας, κυρίως για την τραγωδία. Πώς εκτιμάτε ότι

προσλαμβάνει το κοινό σήμερα αυτή τη συνθήκη και τι είδους απηχήσεις μπορεί να πραγματώνει σε σχέση με την πρακτική της κλασικής περιόδου; Εσείς γιατί κάνατε αυτήν την επιλογή; Πράγματι, οι μη κωμικές παραστάσεις με ανδρικό θίασο είναι σπάνιο φαινόμενο. Θα ήθελα να θυμίσω ότι όλες αυτές οι τραγικές ηρωίδες, η Ηλέκτρα, η Κλυταιμνήστρα, η Ιφιγένεια, η Αγαύη, η Μήδεια, όλοι αυτοί οι τερατώδεις ρόλοι, είναι γραμμένοι από τους ποιητές για άντρες ηθοποιούς. Αυτό, πέραν της κοινωνικής αναγκαιότητας που δεν επέτρεπε τότε την παρουσία γυναικών στη σκηνή, προσδίδει κι ένα ιδιαίτερο ύφος, το οποίο με τη γυναικεία παρουσία φυσικό είναι να χάνεται. Είναι η πρώτη φορά που επιχειρώ σκηνοθεσία τραγωδίας με ανδρικό θίασο, και πιστεύω ότι η Μήδεια προσφέρεται γι’ αυτό το εγχείρημα, αν διαθέτεις βέβαια την κατάλληλη διανομή. Οι γυναικείοι ρόλοι εδώ είναι η Μήδεια, η Τροφός και ο Χορός, που είναι Κορίνθιες γυναίκες. Αποφασιστικής σημασίας στην οργάνωση του εγχειρήματος αποτελεί η συμμετοχή του Γιώργου Κιμούλη στο ρόλο της Μήδειας, αλλά και η ενθουσιώδης συμμετοχή όλων στην κοινή προσπάθεια. Η Μήδεια είναι ίσως ο πιο δυναμικός γυναικείος ρόλος της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ωστόσο, η επιθυμία και η πράξη της εκδίκησης για την προσβεβλημένη της τιμή προσιδιάζει περισσότερο με το αντρικό στερεότυπο της εποχής. Είναι γυναίκα ή άντρας; Γυναίκα 100%. Τη γυναικεία της τιμή θέλει να ξεπλύνει. Την παράτησε ο άντρας της. Ως γυναίκα, προδόθηκε. Είναι ωστόσο ενδιαφέρον το ότι, διά στόματος της Μήδειας, την οποία ερμηνεύει άντρας, εκφράζονται πόθοι και λαχτάρες των γυναικών. Είναι διαφορετικό αυτά να τα λέει μια γυναίκα από το να τα

24 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #34 [27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013]

λέει ένας άντρας που κάνει τη γυναίκα. Ηχεί διαφορετικά. Κι η διαφορά εντοπίζεται σ’ αυτήν την ανδρική παρουσία που κρύβεται κάτω από το γυναικείο ρούχο. Είναι πιο ιδιότυπο αυτό, και τελικά παρέχει την εντύπωση ότι η όλη ανέλιξη βρίσκεται πέραν των φύλων. Σύμφωνα με κάποιους μελετητές και με δεδομένο ότι η Μήδεια διδάχθηκε το 431 π.Χ., έτος έναρξης του Πελοποννησιακού πολέμου, ο Ευριπίδης, ενόψει της επικείμενης διάλυσης, έχει κάτι περισσότερο να πει στους Αθηναίους παρουσιάζοντας το μύθο της μητέρας που σκοτώνει τα παιδιά της, όχι μόνο χωρίς να υποστεί τιμωρία, αλλά πραγματοποιώντας θριαμβευτική έξοδο. Εσείς συμμερίζεστε μια τέτοια ανάγνωση της τραγωδίας; Το μοτίβο της προδοσίας αφορά μόνο την ερωτική ζωή της Μήδειας ή έχει και σημειολογικό πολιτικό περιεχόμενο; Έχουν γραφτεί πολλά σχόλια για το θέμα το οποίο θίγετε. Δεν νομίζω όμως ότι είναι το δεσπόζον σ’ αυτό το έργο. Σε άλλα έργα, ο Ευριπίδης έχει αποδείξει την αγωνιστικότητά του υπέρ της ειρήνης. Αν πάρουμε άλλες τραγωδίες του ποιητή, όπως οι Τρωάδες, μπορούμε να μιλήσουμε για πολιτικό μήνυμα. Η προδοσία εδώ αφορά στο καθαρά προσωπικό επίπεδο. Δεν λέει κάτι παραπάνω ο ποιητής. Θεωρώ ότι αυτές οι αναγνώσεις είναι τραβηγμένες. Το γεγονός ότι η Μήδεια μένει ατιμώρητη δεν έχει σχέση με την πολιτική. Διαπράττει το απεχθέστερο έγκλημα και μένει ατιμώρητη, όπως δυστυχώς κάποια απεχθή εγκλήματα μένουν ατιμώρητα στον ανθρώπινο βίο γενικότερα. Είναι μια πικρή διαπίστωση. Η αιτιολογία είναι ότι είναι «βάρβαρη» και δεν είναι Ελληνίδα. Είναι όμως επισφαλές το επιχείρημα αυτό του Ιάσoνα, διότι μπορεί το πάθος της Μήδειας να είναι «βαρβα-

ρικό», να φτάνει δηλαδή στα άκρα, αλλά η κρίση της, η ρητορική της δεινότητα είναι εντελώς ελληνικά. Είναι παθιασμένη μάγισσα και σοφός ρήτορας. Σύμφωνα με κάποιες προσεγγίσεις, στη Μήδεια ο Ευριπίδης αναδεικνύεται ως ο πρώτος φεμινιστής, όταν λέει για παράδειγμα δια στόματος Μήδειας «τρεις φορές θα προτιμούσα σε ώρα μάχης/δίπλα στην ασπίδα να σταθώ/από το να γεννήσω μια φορά» (σ.σ. μετάφραση Γιατρομανωλάκη). Συμμερίζεστε το χαρακτηρισμό; Δεν είναι μόνο αυτοί οι στίχοι. Όλο το πρώτο στάσιμο είναι υπέρ των γυναικών. Εκεί υπάρχει σαφέστατο φεμινιστικό μήνυμα, πολύ πρωτοποριακό για την εποχή του, που μιλάει για τον μελλοντικό θρίαμβο των γυναικών: «…θα έρθει καιρός που θα δοξαστεί το γένος των γυναικών…». Τότε οι Αθηναίοι θα γελούσανε… αλλά ο Ευριπίδης, αφού το γράφει έτσι όπως έγινε, αποδεικνύεται ότι το είχε προβλέψει. Γιατί η Μήδεια και άλλα έργα του Ευριπίδη είχαν τόση αντιδημοτικότητα όταν πρωτοπαραστάθηκαν και σήμερα θεωρούνται αριστουργήματα; Ο Ευριπίδης ήταν μια προκλητική φυσιογνωμία, ως χαρακτήρας ήταν λιγάκι μονήρης και αντιπαθής. Δεν ήταν άνθρωπος της μόδας, αλλά πολλές φορές πολύ σημαντικοί άνθρωποι δεν έγιναν μόδα στην εποχή τους ενώ ήταν πολύ σοφότεροι από εκείνους που τους κατέκριναν, όπως ο Αριστοφάνης τον Ευριπίδη. Από την άλλη πλευρά –υπενθυμίζω ότι οι τραγικοί ποιητές ήταν οι ίδιοι και μουσικοί συνθέτες των χορικών–, όταν η Αθήνα υπέστη εκείνη την πανωλεθρία στη Σικελία, οι αιχμάλωτοι Αθηναίοι που δούλευαν σε λατομεία κέρδιζαν ευνοϊκότερες συνθήκες διαβίωσης επειδή τραγουδούσαν υπέροχα χορικά του Ευριπίδη. s

ΘΕΑΤΡΟ

Info Θέατρο Βασιλάκου Σπύρος Α. Ευαγγελάτος Μήδεια του Ευριπίδη Ο Γιώργος Κιμούλης υποδύεται την Μήδεια, την πριγκίπισσα από την Κοχλίδα που ερωτεύτηκε τον Ιάσονα και τον βοήθησε σε κάθε του βήμα για να βιώσει τελικά την υπέρτατη προδοσία. Η Μήδεια επιστρατεύει τις μαγικές της ιδιότητες για να οργανώσει την πιο απάνθρωπη εκδίκηση. Ο Σπύρος Ευαγγελάτος σκηνοθετεί έναν θίασο αμιγώς ανδρικό. Παίζουν: Γιώργος Κιμούλης, Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Τάσος Νούσιας, Μάνος Βακούσης, Νικόλας Παπαγιάννης, Νίκος Αναστασόπουλος, Δημήτρης Παπανικολάου Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 5-6 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 45€ (Ζώνη VIP), 35€ (Ζώνη Α), 25€/15€ (Ζώνη Β/φοιτητικό), 10€/5€ (Άνω διάζωμα, ΑΜΕΑ, άνεργοι, φοιτητικό)

ΠΕΡΑ ΑΠ’ ΤΑ ΦΥΛΑ O Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, o Γιώργος Κιμούλης (που υποδύεται τη Μήδεια), ο Τάσος Νούσιας και ο Μάνος Βακούσης (στην κορυφή, από αριστερά) είναι τέσσερις από τους ηθοποιούς που σκηνοθετεί ο Σπύρος Ευαγγελάτος (μεγάλη φωτογραφία). Η ανδρική παρουσία «που κρύβεται κάτω από το γυναικείο ρούχο παρέχει την εντύπωση ότι η όλη ανέλιξη βρίσκεται πέραν των φύλων», λέει ο σκηνοθέτης.

Σταμάτης κραουνάκης & Σπείρα Σπείρα

τΟυ κατω κΟΣΜΟυ

Οι ΠυΡκαγιεΣ

Ο Σταμάτης Κραουνάκης μεταγράφει στα καθ’ ημάς τον τρόπο με τον οποίο ο ίδιος και οι συνεργάτες του προσέλαβαν τον Αριστοφάνη. Στις σελίδες που ακολουθούν δημοσιεύουμε το λιμπρέτο της αριστοφανικής σύνθεσης που θα παρουσιαστεί στη Μικρή Επίδαυρο.

Info Σταμάτης Κραουνάκης & Σπείρα Σπείρα Αριστοφάνης τώρα - το γλέντι της κωμωδίας Τραγούδια βασισμένα στις έντεκα κωμωδίες του Αριστοφάνη με τη Σπείρα Σπείρα του Σταμάτη Κραουνάκη και κορυφαίο τον Μανώλη Μητσιά. Ένας μεγάλος ύμνος στην πόλη, στη δημοκρατία, στον τόπο που γέννησε τους ποιητές και ένα σκληρό χαστούκι στη διαφθορά. Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου 5-6 Ιουλίου, 21:30 Εισιτήρια: 25€ (κανονικό), 20€ (μειωμένο), 10€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (ανέργων, ΑΜΕΑ)

H ΣΕΛΗΝΗ Νεφέλες. Στίχοι Κ.Χ.Μύρης, Σταμάτης Κραουνάκης, Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Όταν πήραμε την στράτα τ’ ουρανού Να ‘ρθούμε απ’ την Αθήνα στη μέση ανταμώσαμε την αργυρή σελήνη μας είπε χαιρετίσματα να πούμε από ‘κείνη παρ’ όλο που πληγώθηκε πολύ βαριά από σας Μας είπε πως πολύ αισχρά την έχετε πικράνει και βγαίνει αυτή στο κέντρο τ’ ουρανού χωρίς δραχμή φωτίζει αγιάζει έρωτες οικονομία κάνει αιώνας ποιος χρεώνεται μια τέτοια παρακμή κι ό,τι απόμεινε –παρόν– από τα χρόνια εκείνα να ‘χω θεά πανσέληνο και μνήμη ασθενή

ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΜΥΣΤΩΝ Βάτραχοι. Μετάφραση Κ.Χ.Μύρης, Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Ια – Ια – ια – Ια – Ια – Ια – Ια – Ια – Ια -Ιιιι Ίακχε, Ίακχε, Ίακχε, πολύτιμε έλα και χόρεψε έλα στους χλοερούς λειμώνες Παρέα με τους όσιους τους μύ – μύ – μύ - μύστες Παρέα με τους ευσεβείς προσκυνητές. Έλα και χόρεψε Χτύπα γερά το πόδι σου στη γη Και πάρε το ρυθμό της Και χόρεψε τον ιερό Τον άψογο χορό Τον έμορφο χορό των Χαρίτων Ίακχε στον μυστικό μας όμιλο Προχωρεί και φτάνει, Κρατώντας τον πυρσό, Το πανάγιο φώς Καταυγάζει λαμπρό Τις νύχτες της μεγάλης αγρυπνίας. Στο χοροστάσι που το πνίγουν χαμολούλουδα Χαμολούλουδα και μυριστικά

ΑΧ ΤΙ ΚΑΛΟ Πλούτος. Στίχοι Λίνα Νικολακοπούλου, Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Αχ τι καλό, τι καλό, τι καλό – Αχ τι καλό Αχ τι καλό, τι καλό, τι καλό – Αχ τι καλό Αχ τι καλό, τι καλό, τι καλό – Αχ τι καλό Τη νύχτα να παρακαλώ κι η μέρα να το φέρνει κι η μέρα να το φέρνει στο σπίτι μου το χαμηλό και σε μια γλάστρα από πηλό να βγάζει η πίστη τέτοιο ανθό θεοί πως τάχα καταφέρνει Αχ τι καλό, τι καλό, τι καλό στο δίκαιο καμιά φορά η ζυγαριά να γέρνει Αχ τι καλό, τι καλό, τι καλό στο δίκαιο καμιά φορά η ζυγαριά να γέρνει

ΜΟΥΣΙκη

ΜΕΤΑ ΤΟ ΜΕΓΑ ΜΗΔΕΝ Όρνιθες. Μετάφραση Κ.Χ.Μύρης, Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Μετά το μέγα μηδέν υπήρχε πρώτα το χάος Μετά το μέγα μηδέν υπήρχε πρώτα το χάος Η νύχτα, το σκοτεινό και κατάμαυρον Έρεβος Η νύχτα, το σκοτεινό και κατάμαυρον Έρεβος κι ο Τάρταρος - Τάρταρος σαν το βαθύ πηγάδι Μετά το μέγα μηδέν υπήρχε πρώτα το χάος Δεν υπήρχε ούτε γης ούτε ουρανός ούτε αέρας Δεν υπήρχε ούτε γης ούτε ουρανός ούτε αέρας Δεν υπήρχε ούτε γης ούτε ουρανός ούτε αέρας Δεν υπήρχε ούτε γης ούτε ουρανός ούτε αέρας Δεν υπήρχε ούτε γης ούτε ουρανός ούτε αέρας Δεν υπήρχε ούτε γης ούτε ουρανός ούτε αέρας Μέσα στην πλατυτέρα κοιλιά του Ερέβους Δεν υπήρχε ούτε γης ούτε ουρανός ούτε αέρας Μέσα στην πλατυτέρα κοιλιά του Ερέβους Δεν υπήρχε ούτε γης ούτε ουρανός ούτε αέρας Η νύχτα με τα μελανά φτερά χωρίς να την ποτίσει σπέρμα γέννησεν ένα Αβγό Των αγρών τα βοσκήματα να δούνε γέννες πλήθος Ευλογία θεού να μοιράζεται σ’ όλα

ΠΑΜΕ ΚΟΠΕΛEΣ Λυσιστράτη. Στίχοι Λίνα Νικολακοπούλου, Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Πάμε κοπέλες απόψε πάμε για τρέλες τ’ αγέρι πρίμα Πάμε κυράδες σαν τις παλιές φιλενάδες βήμα το βήμα Κανείς δεν το είπε ποτέ φανερά κι ας το νιώθει κανείς Βαθιά στη ψυχή τόσα χρόνια τι κρύβουμε οι δόλιες εμείς Γυναίκα θα πει δουλειά προκοπή ζεστή αγκαλιά μετρημένη μιλιά και μητέρα ζωή Δεν είναι κρυφό γιατί είναι σοφό Γυναίκα θα πει τσαχπινιά πουτανιά και ξυράφι μυαλό

TO NHMA Λυσιστράτη. Στίχοι Λίνα Νικολακοπούλου Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Πρώτα παίρνουμε το νήμα Το μαλλί το κατσιασμένο κι όπως είναι λερωμένο το πετάμε στο νερό – splash Μ’ ένα κόπανο στο χέρι το χτυπάμε το καημένο

για να γίνει αγνό παρθένο να’ χει χρώμα ζωηρό – splash Μετά το πλένουμε καλά το σφίγγουμε γερά να διώξουμε τη λέρα κι όλα τ’ άλλα βλαβερά – φτου κακά γιατί υπάρχουνε πολλοί που πάνε για μαλλί πατρίδα μου καημένη και σ’ αφήνουνε γουλί -Ώωω είναι τρομερό Το καθήκον μας καλεί – Το μαλλί, το μαλλί Που μπερδεύτηκε πολύ – Στη βουλή, στη βουλή Κι έγιναν μαλλιά κουβάρια Της βουλής τα παλικάρια ποιός θα φάει πιο πολύ Και είναι θέμα εθνικό – το μαλλί, το μαλλί μέσ’ στο μαύρο πανικό – στη βουλή, στη βουλή να’ ρχεται το κάθε τσώλι να ρωτάει σ’ αυτή την πόλη πως θα γίνει, πως θα γίνει, πως θα γίνει αφεντικό Τι ρωτάς, τι θες του κάτω κόσμου οι πυρκαγιές Έχουν ανάψει Κι ό,τι και να πω Σαν υφαντό στον αργαλειό Που’ χει ξεβάψει Μα είναι ζήτημα τιμής – το μαλλί, το μαλλί στο καιρό της παρακμής – στη βουλή, στη βουλή να ξεκαθαρίσει ο χώρος πριν να μάθει ο κάθε σκώρος Εξουσία, εξουσία, εξουσία, εξουσία, εξουσία τι θα πεί ΝΑΙ!

ΧΡΗΣΜΟΣ Λυσιστράτη. Στίχοι Λίνα Νικολακοπούλου Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Όταν αληθώς φερ’ ειπείν – Αληθώς φερ’ ειπείν Οι γριές χελιδόνες Και καινούργιες στα χρόνια Μαζευτούνε αντάμα – Αληθώς φερ’ ειπείν, αληθώς Τότε με φτεράκια κλειστά, Στου ναού την ασπράδα μπροστά Θα πετύχουν το θαύμα – Αληθώς φερ’ ειπείν, αληθώς Κι οι τσαλαπετεινοί Στα κλαριά μοναχοί τους θα κλαίνε Θα ανοίξουν οι ουρανοί Να πληρώσουν εκείνοι που φταίνε Αληθώς φερ’ ειπείν Άνθρωπέ μου και ξένε Όμως αληθώς φερ’ ειπείν, – Αληθώς φερ’ ειπείν Αν μια τέτοια νύχτα οι γυναίκες πουλιά Μεταξύ τους μαλώσουν, αληθώς φερ’ ειπείν Τότε στ’ ανοιχτά τους φτερά, αληθώς Θα πετάξει μαζί κι χαρά, αληθώς Και ποτέ δεν θα σώσουν – Αληθώς φερ’ ειπείν, αληθώς Και οι τσαλαπετεινοί Το κεφάλι το κεφάλι ψηλά θα σηκώσουν

Θα ανοίξουν οι ουρανοί Και μια μούτζα τρανή Θα μας δώσουν Αληθώς φερ’ ειπείν.

ΑΝΤΡΑΣ ΘΑ ΠΕΙ ΡΕΜΑΛΙ Θεσμοφοριάζουσες. Μετάφραση Κ.Χ. Μύρης, προσαρμογή στίχων, μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Άντρας θα πει ρεμάλι, αχόρταγο τσακάλι φονιάς και αγιογδύτης, χέστης και λωποδύτης – ωχ Τζάμπα τρώει το φαΐ του, σκορπάει το πουγκί του έννοια και προκοπή του, που θα χωθεί η ψωλή του – ωχ Τζάμπα τζάμπα τζαμπατζής τζάμπα μάγκας ο νταής Τζάμπα τζάμπα τζαμπατζής τζάμπα μάγκας και νταής Κανό-κανό-κανονικά Εμείς φυλάμε σπιτικά Και αργαλιά και πλυσταριά Και πλάθουμε και κουλουράκια

Όλο τσαλίμια και καμώματα Τα ‘χαμε βγάλει απ’ το θυμό μας Λόγια μας είπατε σκληρά Πλήγωσαν τον εγωισμό μας Βάλτε τα στο λογαριασμό μας Και ούτε γάτα ούτε ζημιά Όταν κοπούν του δεδομένου οι μεντεσέδες Ανθίζουν όλοι της καρδιάς οι μενεξέδες Δι’ ευχών των αγίων αιθέρων

Κι αυτοί πηγαίνουνε στρατό, εφ’ όπλου λόγχη και στρατό κι αν σκάσει τίποτα χοντρό, τους πάνε για τα θυμαράκια

ΠΡΟΣΕΥΧΗ Α’ Παράβαση, Νεφέλες. Στίχοι Κ.Χ. Μύρης, Σταμάτης Κραουνάκης Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης

Κανό-κανό κανονικά, όποια γεννήσει αθλητή και στρατηγό και δικαστή, αυτή να παίρνει τα πρωτεία Άιντε πάλι

Ω βασιλέα των θεών πατέρα ουρανού και γης εσένα καλώ στο μεγάλο κυκλικό χοροστάσι και τον μεγαλοδύναμο καλώ τον μεγάλο ψαρά με την τρίαινα Αυτόν που σείει τη γη και τ’ αλμυρό νερό ύστερα τον πατέρα καλώ τον Αιθέρα τον ζωοδότη τον σεμνό του σύμπαντος το πλήρωμα Καλώ και τον Απόλλωνα τον δαμαστή των ίππων που λούζει την γη ααα μέγας θεός θνητών και αθανάτων Υπέρτερος

Και δάσκαλο και ποιητή, και πατριώτη δηλαδή αυτή τη μάνα ναι αυτή, να τη βραβεύει η πολιτεία Ελάτε πολίτες ψηφίστε χρυσά θηλυκά Δώσε!

ΠΥΡ ΓΥΝΗ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΑ Λυσιστράτη. Στίχοι Λίνα Νικολακοπούλου, Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Πυρ γυνή και θάλασσα καταραμένο τρίο Το πρώτο καίει Το άλλο λέει λέει λέει λέει Το τρίτο γίνεται θηρίο Πυρ γυνή και θάλασσα τι δύσκολο παιχνίδι Το πρώτο σβήνει Τ’ άλλο δίνει Το τρίτο σπάει το σανίδι Κι αν με ρωτάς τι προτιμώ Το πυρ και τ’ αλμυρό νερό Ή να καώ ή να πνιγώ Για το δικό - για το δικό μου το εγώ Εγώ τι το πειράζω το εγώ σου Εγώ που είμαι η κότα και τ’ αυγό σου Γιατί , γιατί λοιπόν με πολεμάς Γιατί, εγώ είμαι για να μ’ αγαπάς Μπα τι λέτε; Όπως τ’ ακούτε Άλλο σημαίνον κι άλλο σημαινόμενο Το πρώτο βήμα φέρνει το επόμενο Και τώρα σαν καλά παιδάκια βγάλτε σανδάλια κι αρβυλάκια που τριγυρνάτε μες τα χώματα

ΤΟ ΕΡΓΟ ΝΕΦΕΛΕΣ Στίχοι, Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Με το έργο του Νεφέλες βάζει θέμα ο ποιητής Την κουλτούρα τη θολούρα και την έλλειψη αρετής Η κουλτούρα κι η θολούρα άμα γίνουν δεσμός Βάλε μαύρα βάλε σκούρα κρίση ο πολιτισμός Βάζει το σοφό Σωκράτη να ‘χει ανοίξει μια σχολή Που διδάσκει οφθαλμαπάτη για να πιάνεις την καλή Άλλο η φιλοσοφία κι άλλο η τσέπη να πονά Χρέος έχει η κωμωδία να τα δίνει όλα στεγνά Αχ Παναγιά μου, μάνα μου γλυκιά, μια ξενιτιά Αχ στην καρδιά μου σύννεφα βαριά Μπαίνει μπάρμπας δεν σκαμπάζει τον πετάνε οι μαθητές Μπαίνει ο γιος και κουμπαριάζει με τους εκσυγχρονιστές Άλλο η φιλοσοφία κι άλλο

[27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 27

ο εκσυγχρονισμός Κράτος βία και νοθεία ήρθαν κι έγιναν θεσμός Μαύρη σκοτεινιά στην Πνύκα, έκλαιγε τ’ αρμόνιο Συγγενής θεός η πίκρα και το μαύρο κώνειο Αχ Παναγιά μου, μάνα μου γλυκιά, μια ξενιτιά Αχ στην καρδιά μου σύννεφα βαριά Εξόριστος να λιώνεις Στην πόλη που σε γέννησε Σωκράτης Χριστός Κολοκοτρώνης Μακρυγιάννης Λαός Αριστοφάνης ποιος Τα σκυλιά ποιος Έλληνας τα έλυσε Μεγάλε! Δημοκρατία ανάπηρη στου τάζουν Κύπρος χρυσή - Κύπρος μισή - Ελλάδα Δυόμισι χιλιάδες χρόνια Τα πρώτα μυαλά στον Καιάδα Σχολεία Κάποτε καίγαν τα βιβλία Ρε πάτε καλά;; Μέσ’ στον Άδη οι Νεφέλες σπρώξαν το φιλόσοφο Άιντε μνήμη τώρα σώσ’ το τω αγνώστω τω θεώ Άδης Κέρβερος στην πόρτα να φυλάει τη διάβαση Κι αν γουστάρεις χειροκρότα τούτη την παράβαση Αχ Παναγιά μου, μάνα μου γλυκιά μια ξενιτια Αχ στην καρδιά μου σύννεφα βαριά

ΔΙΚΑΙΟΣ ΛΟΓΟΣ - ΤΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Νεφέλες. Στίχοι, μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Σύννεφα βαριά πλακώσαν πάει η μητρική μας γλώσσα Νάτον σα την κλώσσα ο Σωκράτης Μαύρα σύννεφα πλημμύρα μαύρη και κακή μας μοίρα Άτιμος Καιρός και τρομοκράτης Νόμος έγινε η βία xρήμα η πιο βαριά θρησκεία Και το θύμα πάντα ο πελάτης Χαρά στην μόρφωση την παραμόρφωση που ‘παθε ο βίος μας ο ακαμάτης Στα φροντιστήρια δώσαμε πολλά στα φροντιστήρια έτσι φύγαν τα εκατομμύρια έτσι μαρτυράνε οι πληγές στα φροντιστήρια δίδακτρα βαριά εκατομμύρια δώδεκα θεοί off shore πλυντήρια να ‘ρθει μια βροχή να γίνουν …χτες

Η ΠΑΡΑΒΑΣΗ ΤΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ Αχαρνής. Μετάφραση Κ.Χ. Μύρης, Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Νίκησε το παλικάρι Το χεσμεντένη Στρατηγό λαός, λαός με δημοψήφισμα – ψήφισμα επικυρώνει την Ειρήνη γιώτα χι. Κανοναρχεί κατάματα κοιτώντας το κοινό γη και ουρανό με αίσθημα σεμνό κι αληθινό πόλεμος πόλεμος Πατήρ Πάντων κι η γη Αγία Κανοναρχεί κατάματα κοιτώντας τη ζωή κάθε πρωί το αίσθημα για κάθε εποχή

έρωτας έρωτας των Αχράντων καρποφορία Εδώ μωρά κι αγάπες μου ας κάνουμε μια παύση εδώ να σπάσει η δράση Γιατί αυτήν την εποχή η χώρα τα ‘χει κλάσει Παρα- παρα- παράβαση παράβαση την λέγανε τη φάση που έβγαινε ο θίασος μπροστά χοντρά να τους αδειάσει Αυτό που ζούμε είναι πόλεμος Μιλώ για διαπλοκή, αδιαφάνεια, στάχτη και ορφάνια, φακελάκια ου να μου χαθείτε βουλευτάκια ου να μου χαθείτε βουλευτάκια Ήρθε – θαρρώ η ώρα κι η στιγμή να δώσω μιαν απάντηση Ελλάδα-Ελλάδα τι θα πει Αχ Έλληνες Αχ Έλληνες Χάσαμε πια Αγάπες πατρίδες κατάρτια κουπιά Μια θάλασσα μαύρη μπροστά μας κοιτάζει Μα τι μας νοιάζει πια – Ποιος νικά! Χάσαμε πια Αγάπες πατρίδες κατάρτια, κουπιά Ο Μέγας ο Πόλεμος σπίτια ρημάζει Πάρε με αγκαλιά – Δυνατά. Καβάφης, Σολωμός, Αριστοφάνης Ελύτης, Εμπειρίκος, Καρυωτάκης Κάλβος, Σικελιανός, Αναγνωστάκης. Η χώρα των ποιητών, των θεών ΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ Αυτοί να σχεδιάζουν το πλάνο της ανάπτυξης και τις τιμές στη Σοφοκλέους να ρυθμίζει η Αντιγόνη του Σοφοκλέους Ήρθε η ώρα να τους πούμε κατάμουτρα Εδώ είναι των ποιητών η χώρα Να γιατί ζητάνε να αγοράσουνε την Κέρκυρα για να φιμώσουνε το Σολωμό τον Κάλβο, τον Μαβίλη Κι αν παζαρεύουν τα νησιά της άγονης γραμμής είναι γιατί λιμπίστηκαν την Αμοργό του Γκάτσου ΣΙΦΝΟΣ, ΑΛΟΝΝΗΣΟΣ, ΘΑΣΟΣ, ΙΘΑΚΗ, ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ, ΚΩΣ, ΙΟΣ, ΣΙΚΙΝΟΣ Έλληνες, ήρθε η ώρα να τους πούμε πως αυτή είναι των ποιητών η χώρα Μην αφήσετε τους ποιητές να φύγουν Κυρίως μην αφήσετε να φύγει ο ποιητής της κωμωδίας και της σάτιρας Ο ποιητής της κωμωδίας είναι το σύνταγμα της ηθικής η μόνη ανεξάρτητη αρχή που λέει αλήθειες, το πνεύμα της αλήθειας Η κωμωδία και η σάτιρα σωστός οδοστρωτήρας κάθε κουμάσι, κάθε δειλό και κάθε κάθαρμα θα λιώσει ανελέητα Αμήν

ΧΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ Λυσιστράτη. Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης, Στίχοι Λίνα Νικολακοπούλου Το βράδυ είναι ζόρικο – κι η νύχτα δεν Κι η νύχτα δεν περνάει Στο μέλλον τ’ απροχώρητο

28 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #34 [27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013]

– το βράδυ αυτό Κάτι παλιό γυρνάει Το έργο κάνει διάλειμμα – την ώρα αυτή Την ώρα αυτή συνήθως Με τούτο το τελάλημα – το βράδυ αυτό Θα ζωντανέψει ο μύθος Πως ήταν κάποιος μια φορά θαρρώ – κι έναν καιρό Αγόρι τρυφερό θαρρώ – και σοβαρό Που πήρε όρη και βουνά θαρρώ μ’ ένα σκυλί Και ώρα του καλή Καλά τα λες Και είχε μίσος φοβερό θαρρώ και τρομερό Εκεί στην ερημιά θαρρώ πολύ καιρό Κι όλα της γης τα θηλυκά εκεί στην εξοχή Τα είχε σιχαθεί Ου να χαθεί - Αλήθεια πόσο σε μισώ - Τι ταραχή που ‘χω μέσα στην ψυχή! - Βαθιά σε λαχταρώ - Τον κακό σου τον καιρό Έλα και δως μου ένα φιλάκι - Φαρμακερό - Θα σου δώσω μια μπουνιά - Τι κατινιά! - Και ο μήνας έχει εννιά και φτου κι απ’ την αρχή Βγάλτε λίγο το σκασμό να πω κι εγώ το ταργουδάκι Την ίδια εκείνη εποχή ένας άλλος άνθρωπος ο Τίμων ο Μισάνθρωπος Δεν είχε σπίτι, ούτε κλειδί δεν ήθελε άνθρωπο να δει Είχε τα μάτια χαμηλά κι απ’ τους άντρες χώρισε τη θέση του ξεχώρισε Μα της γυναίκας η ψυχή τον ξεδιψούσε σαν βροχή - Ήταν κάποιος μια φορά – που ‘φυγε στην ερημιά

ΜΟΥΣΑ ΜΕΝΙΔΙΑΤΙΣΣΑ Αχαρνής. Στίχοι Κ.Χ.Μύρης, Σταμάτης Κραουνάκης Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Έλα Μούσα Μούσα, Μούσα Μενιδιάτισσα Μαργιόλα και σκερτσόζα έλα σαν τη Ρόζα έλα σαν τη Ρόζα κάφ’ τα κάρβουνα Έλα Μούσα Μούσα, Μούσα Μενιδιάτισσα όμορφά μου μάτια ψήσε στα κανάτια ψήσε στο καμίνι όλα τα δεινά Πεθερά χτυπάει λαδόξυδο Πεθερός φτιάνει κοκορέτσι Τόσα χρόνια μ’ έχεις απόκληρο Γιατί μου ξηγιέσαι έτσι Έλα Μούσα, Μενιδιάτισσα νταρντάνα μου Έλα χόρεψε θέλω να τους μπω στο μάτι Χρόνια ζούσα - ζούσα μακριά απ’ τη μάνα μου Χρόνια ζούσα μονάχος χωρίς αγάπη Μούσα – μα μαύρο μουσαμά βρε Μούσα μου είχα πανωφόρι κρύο και ανηφόρι στο Αλβανικό μετά στο Αντάρτικο

Πολεμούσα σ’ όλους τους πολέμους Μούσα μου σφαίρες ξεροσφύρι σφαίρες πανηγύρι δίπλα στο κανόνι, το κανονικό Με μια σύνταξη λειψή ρε Μούσα μου με μια σύνταξη λειψή ακόμα απ’ το Γράμμο τα ‘χω τα παράσημα κι έναν αδερφό στο χώμα Έλα Μούσα Στρώσε μουσαμά-μουσίτσα μου Έλα Μούσα καρβουνιάρα κατοχή μου Πάρε λούσα και κολόνια απ’ τη βαλίτσα μου Σμύρνη Προύσα οι παππούδες μου ψυχή μου Μούσα μας τα - μας ταράξανε στα πρόστιμα κι αμολάνε σάχλες κάτι παλιοσάχλες κάτι παλιοσάχλες Κυβερνητικοί. Χαίρε Μούσα μας τα κόψανε τα νόστιμα και βαράμε κάρτα για μια κωλο-κάρτα για μια κωλο-κάρτα Ευρωπαϊκή Δικολάβοι, λαμόγια, ρήτορες πήξα- πήξαμε στην αηδία κι όταν έρθει η ώρα μούσα μου ούτε έξοδα για την κηδεία Άιντε Μούσα Ρίξε κάρβουνα γι’ Ανάσταση Μούσα του φουρνέλου Καζαντζίδη – Μπέλλου Καζαντζίδη – Μπέλλου Α΄ Εθνική Λαχταρούσα να ξυπνήσει Επανάσταση να ξυπνήσει η Μούσα η Λαοκρατούσα Για μια Απανταχούσα – Πανελλαδική Άιντε Μούσα ανατίναξε τα θαύματα Χρόνια ζούσα μοναχός χωρίς αγάπη Άιντε Μούσα κι έπαιξα κορώνα γράμματα απόψε την κεφάλα μου στον τάκο του χασάπη

ΕΦΥΓΕ Ο ΘΕΟΣ Πλούτος. Στίχοι Λίνα Νικολακοπούλου, Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Έφυγε ο θεός να πάει να βρει το φώς του Έμεινε ο λαός να καίγεται ο πωπός του Θα πάει να ξαπλωθεί σ’ αυτό που εφημερεύει Κι αν δεν ξεστραβωθεί ο δούλος μας δουλεύει Μώρ’ τι ‘ναι τούτος Κοτζάμαν πλούτος Παντoνίως και αιωνίως να τα ρίχνει τα λεφτά Ενώ δεν βλέπει Σε λάθος τσέπη Στους γνωστούς κομπιναδόρους ρε τι πράγματα είν’ αυτά; Θεέ μου συγχώρα φτωχή κι η χώρα Το πολύ το φώς Σε κάνει να βαριέσαι τη δουλειά Να μένεις ξάπλα Να θες μιαν άπλα Κι ένα πεύκο στο κεφάλι Να σου σπάει την αντηλιά Είναι η φτώχεια μια θηλιά

Δε πα’ να χεις αγκαλιά Την καλύτερη κοπέλα Το πρωί σε πιάνει τρέλα Σκόρδο λάχανο κι ελιά Είν’ η φτώχεια μια θηλιά Το πρωί σε πιάνει τρέλα Έλα τύχη γύρνα κι έλα Για να δούμε για να δούμε Τέτοιο θαύμα αν θα γίνει; Θα το βρει το φώς του ο Πλούτος ή σαν την δικαιοσύνη, θα γυρίσει πίσω απλώς Όπως έφυγε, όπως έφυγε, τυφλός

TA ΛΕΦΤΑ Πλούτος. Στίχοι Λίνα Νικολακοπούλου, Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Από τότε που ‘φτιαξε ο θεός την πλάση ένα πράγμα μου ‘φταιξε, μου ‘φταιξε, μου ‘φταιξε Ο φτωχός ο άνθρωπος τι είχε να περάσει που πανάθεμα το μήλο, και την Εύα την Μπιρμπίλω Του παράδεισου το τζάμπα μια για πάντα είχε χάσει Κι όπως έχει η βδομάδα τα μερόνυχτα εφτά Η ζωή μας η ρημάδα δε φτουράει χωρίς λεφτά Τα λεφτά, τα λεφτά ποιος τ’ ανακάλυψε Τα λεφτά, τα λεφτά την πορτοφόλα Τα λεφτά, τα λεφτά και μας παράλειψε Τι παθαίνει ο άνθρωπος με του παρά τη φόλα Τα λεφτά, τα λεφτά, τα εκατομμύρια Τα λεφτά, τα μπερντέ, τα μπικικίνια Τα ψιλά, τα χοντρά. τριάντα αργύρια Στο καζίνο τι πατάς εφόσον έχεις γκίνια Άμα είσαι στην ανάγκη και διά χειρός Βαράγκη θα πουλήσεις το τραπέζι και τη σάλα σου Κι άμα τρέχουν κι οι πιστώσεις και τη μάνα σου θα δώσεις προκειμένου να γλιτώσεις την κεφάλα σου Κάθε μέρα δυο ληστείες και δεινά και δυναστείες και σεκιούριτι και πόρτες και ασφάλειες και στο μάτι πονηρία μη χαθεί η ευκαιρία δεν γιατρεύονται με φράγκα οι ανασφάλειες Τα λεφτά, τα λεφτά ποιος τ’ ανακάλυψε Τα λεφτά, τα λεφτά την πορτοφόλα Τα λεφτά, τα λεφτά και μας παράλειψε Τι παθαίνει ο άνθρωπος με του παρά τη φόλα Τα λεφτά, τα λεφτά, τα εκατομμύρια Τα λεφτά, τα μπερντέ, τα μπικικίνια Τα ψιλά, τα χοντρά. τριάντα αργύρια Στο καζίνο τι πατάς εφόσον έχεις γκίνια Για τα λεφτά όλα γίνονται Για το μοιραίο το ευρώ Με το ξυστό, όλοι ξύνονται Μα εγώ έχω εσέ θησαυρό Τα λεφτά, τα λεφτά ποιος τ’ ανακάλυψε Τα λεφτά, τα λεφτά την πορτοφόλα Τα λεφτά, τα λεφτά και μας παράλειψε

ΜΟΥΣΙκη

Τι παθαίνει ο άνθρωπος με του παρά τη φόλα Τα λεφτά, τα λεφτά, τα εκατομμύρια Τα λεφτά, τα μπερντέ, τα μπικικίνια Τα ψιλά, τα χοντρά. τριάντα αργύρια Στο καζίνο τι πατάς εφόσον έχεις γκίνια

ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΝΕΟΥ Εκκλησιάζουσες. Στίχοι Σταμάτης Κραουνάκης, Μουσική Άρης Βλάχος Ω Τρισκακοδαίμων ο πιτσιρικάς ευδαίμων δείτε που κατάντησα – δείτε που κατάντησε Να κοιμάμαι με μια σάπια να τρελαίνομαι στα χάπια όλη νύχτα κι όλη μέρα είπα και απάντησα Kι άμα πάω με την μια να η άλλη αστυνομία με τα χίλια προσωπεία Βαρυδαίμων μα το Δία Με τα χίλια προσωπεία Όχι δάκρυα στη κηδεία Πάρτε με τώρα σκοτώστε με Στα θηρία δώστε με στον αιώνα για θυσία για να ζήσει η πολιτεία Βάλτε με σ’ ένα καράβι με τις τρείς πουτάνες βράδυ πίσσα πασαλείψτε μας πίσσα κι αμολήστε μας Τέσσερεις γενιές και πέντε σαν τρελοί στα δεκαπέντε στα εικοσιπέντε χέσε μας κι απ’ την πούτσα δέσε μας Άλλοι ψόφησαν στη πρέζα άλλοι μια Φιλιππινέζα δαύτηνα πηδάνε ακόμα ποια πατρίδα και ποιο κόμμα Τρείς πουτάνες με καμπούρες Παλιοπατσαβουρομούρες Φέρανε αυτή τη χώρα Στο γκρεμό και κούφια η ώρα Στο γκρεμό – στο γκρεμό – στο γκρεμό εδώ και τώρα

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Ιππείς. Μετάφραση Κ.Χ.Μύρης, Μουσική Κώστας Μπαλταζάνης Ω ζηλευτή περήφανη μενεξεδένια Αθήνα Ατίθαση κι απίθανη μενεξεδένια Αθήνα Ω ζηλευτή περήφανη μενεξεδένια Αθήνα Με της Πεντέλης τα νερά Της Πάρνηθος τα αερικά Του Υμηττού τα κρίνα Πλαγιάζεις κι απ’ το Φάληρο Ρωτάς την Σαλαμίνα Κι ο Κολωνός κι ο Άλιμος Ρωτάνε τον Ηριδανό Κι ο Κηφισός τον Ιλισσό Πως πάς στη Ελευσίνα Ω ζηλευτή περήφανη μενεξεδένια Αθήνα Ατίθαση κι απίθανη μενεξεδένια Αθήνα Ο Πειραιάς κι η Αίγινα Κοιτούν τον Παρθενώνα Και στέλνουν χαιρετίσματα Στις Αχαρνές και στη Φυλή Στο Χολαργό ζεστό φιλί Τιμές στον Μαραθώνα Ω ζηλευτή περήφανη μενεξεδένια Αθήνα

ΜΟΥΣΙκη

Ατίθαση κι απίθανη μενεξεδένια Αθήνα Αθήνα

ΟΛΑ ΓΙ΄ ΑΥΤΗ ΤΗN ΠΟΛΗ Λυσιστράτη. Στίχοι Λάκης Λαζόπουλος, Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Όλα σ’ αυτή τη πόλη όλα γι’ αυτή την πόλη Όλοι γι’ αυτή την πόλη όλοι μαζί κι εμείς Εφτά χρονών σχολείο εννιά χρονών ωδείο Στα δέκα να ζυμώνω χωρίς να σου θυμώνω Στα δώδεκα κρατάω πέπλο θεάς και πάω Σ’ ένα μεγάλο δρόμο χωρίς φωνή και νόμο Και ντρέπομαι σας λέω που κάθομαι και κλαίω Αρκούδα σαν με ντύνουν για τους χορούς που δίνουν Όλα σ’ αυτή τη πόλη όλα γι’ αυτή την πόλη Όλοι γι’ αυτή την πόλη όλοι μαζί κι εμείς Όλα σ’ αυτή τη πόλη όλα γι’ αυτή την πόλη Όλοι μιλάνε όλοι όλοι και τώρα εμείς

ΘΡΕΤΤΑΝΕΛΟ Πλούτος. Στίχοι Λίνα Νικολακοπούλου, Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Μπάτε σκύλοι αλέστε, μπάτε πίσω απ’ τον παππά Κατά δυάδες ωραία - ωραία, σιγά μην κάψετε τον ιερέα Κατά δυάδες ωραία - ωραία, σιγά μην κάψουμε τον ιερέα Κατά δυάδες ωραία - ωραία Και τον ύμνο πέστε Που όλα τα κακά σκορπά Υπέρ Απόλλωνος του Χρησμοδότου Ασκληπιού και Διδότου – Να ‘ν’ καλά κι ο Ασκληπιός Της κωμωδίας υμνώ την έξοδο Και του φινάλε το αδιέξοδο Της κωμωδίας υμνώ την έξοδο Της ελιάς στεφάνι Να ‘ναι το βραβείο μας Στον Αριστοφάνη Που ‘γραψε το βίο μας Υπέρ θεάτρου εργαζομένων Συμβασιούχων κι απολυμένων Υπέρ της Ακροπόλεως Των Αθηνών της πόλεως Ας κάνουμε θυσία Ψηλά στον Παρθενώνα μας Να δούμε τον αιώνα μας Σε τούτη τη ζωή Τι έχει σημασία Υπερ υγείας δημιουργίας ελευθερίας Πολι- πολι- πολιτισμού Υπέρ ουσάις και φαντασίας Περιουσίας ελλη- ελλη- ελληνισμού Θρεττανελό θεατή μου Σ’ αγαπώ σ΄αγαπώ Και το γέλιο και το κλάμα καλό Σε τούτον τον αγώνα Κι ό,τι βαθύ στην καρδιά του καθενός αν σωθεί Θα ‘ρθει η ώρα του ν’ ανθίσει, θα ‘ρθει Κάποιον άλλο αιώνα

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ Ειρήνη. Μετάφραση Κ.Χ. Μύρης, Μουσική Άρης Βλάχος Άκουσα τη ντουντούκα πήρα μια πατατούκα λίγο ξερό ψωμί κι ήρθα για να βοηθήσω και να πολιορκήσω αυτή τη φυλακή Θα βγάλω την ειρήνη κι ο πόλεμος ας μείνει στα κρύα του λουτρού κι ο κόσμος θα γιορτάσει θα πιεί και θα χορτάσει ρακί και γιαουρτλού Βοηθάτε πατριώτες τεχνίτες και αγρότες έμποροι ναυτικοί Τους κομματάρχες φτύστε και μια πατρίδα χτίστε καινούρια ειρηνική καινούρια ειρηνική Έλα Ειρήνη Έλα Ειρήνη Βρε άντε και ώπα στ’ αλώνια να βγούμε σαν και πρώτα Έλα Ειρήνη Έλα Ειρήνη Βρε άντε και ώπα Ειρήνη μουνάρα Δώσε φώτα ξημέρωσε η μέρα χωρίς εχθρού παντιέρα και στρατηγού στολή χωρίς σπαθιά λοφία πορείες και λοχία έν δυό και προσοχή Με τσάπες και στιλιάρια με χέρια και ποδάρια θα φέρουμε στο φώς την ποθητήν Ειρήνη κι ο κόσμος μας θα γίνει καθάριος ουρανός Θα στρώσουμε τραπέζια κι η μουσική θα παίζει χορούς βαλκανικούς ερωτικά στα χείλη θα χύνει το σταφύλι χυμούς μεθυστικούς χυμούς μεθυστικούς Έλα Ειρήνη Έλα Ειρήνη Βρε άντε και ώπα στ’ αλώνια να βγούμε σαν και πρώτα Έλα Ειρήνη Έλα Ειρήνη Βρε άντε και ώπα Ειρήνη μουνάρα Δώσε φώτα Έλα Ειρήνη Έλα Ειρήνη Βρε άντε και ώπα στ’ αλώνια να βγούμε σαν και πρώτα Έλα Ειρήνη Έλα Ειρήνη Βρε άντε και ώπα Ειρήνη μουνάρα Δώσε φώτα

ΣΦΗΚΕΣ ΣΤΟΝ ΚΙΘΑΙΡΩΝΑ Σφήκες. Στίχοι του Αριστοφάνη πρωτότυποι Μουσική τζαμάρισμα Σταμ και θιάσου στην πρόβα Θεσμοφοριάζουσες. Στίχοι Κ.Χ. Μύρης Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Φέρε νυν ημείς αυτοίς ολίγον ξυγχωρήσωμεν άπαντες Ίν εφ’ ησυχίας ημών πρόσθεν εαυτούς βεμβικίζωσιν Βεμ-βεμ-βεμ βεμ – βεμ βεμβικίζωσιν άγ’ ώ μεγαλώνυμα τέκνα του θαλασσίου πηδάτε παρά ψάμαθον και θίν’ αλός ατρυγέτοιο καρίδων αδελφοί Βεμ-βεμ-βεμ βεμ – βεμ βεμβικίζωσιν ταχύν πόδα κυκλοσοβείτε και το Φρυνίχειον εκλακτισάτω τις όπως ιδόντες άνω το σκέλος ώζωσιν ώζωσιν ώζωσιν οι θεαταί ώ θεαταί ώ θεατή αθέατε Ο Κιθαιρώνας αντηχεί το γλέντι σου Κι αντιλαλούν, κι αντιλαλούν οι λόγγοι Πλαγιάζουν γης και ουρανός στο γλέντι σου Κι ακούγονται παντού πνιχτά οι βόγγοι Της ηδονής οι βόγγοι Όπου χορεύεις και πατάς Κισσός φυτρώνει Κι όπου γελάς Κι όπου κοιτάς Ο μέγας ο φαλλός Φουντώνει Ο Κιθαιρώνας Ήρθαμε απ’ την Αθήνα στο παραθύρι σου Ψοφάμε από την πείνα για το χατήρι σου Το ευρώ μας κύκλους κάνει Στης Ευρώπης το τηγάνι Το ευρώ μας νιάου νιάου aristophanes μου now

ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ Όρνιθες. Παράβαση (απόσπασμα). Μετάφραση Κ.Χ. Μύρης, Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Άνθρωποι, άνθρωποι αποπαίδια της φύσης Άνθρωποι, άνθρωποι αποπαίδια της φύσης Φθαρτοί, θνητοί σαν τα φύλλα που πριν πρασινίσουν μαραίνονται και πέφτουν. Φθαρτοί, θνητοί σαν τα φύλλα που πριν πρασινίσουν μαραίνονται και πέφτουν. Άνθρωποι ξεπνοημένοι πήλινα πράγματα, εύθραυστα Άνθρωποι ξεπνοημένοι πήλινα πράγματα, εύθραυστα Γενεά της σκιάς, σκιάς φαντάσματα, εφήμεροι, χωρίς φτερούγες Γενεά της σκιάς, σκιάς φαντάσματα, εφήμεροι, χωρίς φτερούγες Πραγματάκια θνητά που έρχεστε και φεύγετε. Στο πλήρωμα του χρόνου μες απ’ τ’ αυγό ξεπήδησεν ο ποθοπλάνταχτος ο Έρωτας. Στο πλήρωμα του χρόνου μες απ’ τ’ αυγό ξεπήδησεν ο ποθοπλάνταχτος ο Έρωτας

που μοιάζει με το σίφουνα και λαμπυρίζουν τα χρυσά φτερά στον ώμο του. Ο Έρωτας έσμιξε μες τον βαθύ τον σκοτεινό τον Τάρταρο - Τάρταρο με το φτεροπόδαρο χάος. - Τάρταρο Ο Έρωτας έσμιξε μες τον βαθύ τον σκοτεινό τον Τάρταρο - Τάρταρο με το φτεροπόδαρο χάος. Ο Έρωτας ανεγέμιξε τα πάντα. Έτσι καθώς το ένα τ’ άλλο σμίξανε γεννήθηκεν ο ουρανός, οι θάλασσες, η γη και τ’ αθάνατο γένος των μακαρίων θεών.

ΜΑΡΜΑΡΑΚΙ Πλούτος. Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Στίχοι Λίνα Νικολακοπούλου Άντε στου σπιτιού μου την οικία στη φτωχή την πόρτα μου άντε κατοικούσε η αδικία κι έτρωγε τα χόρτα μου Άντε ο πατέρας μου στην ψάθα κάποια νύχτα πέθανε άντε δυο ρεβίθια στη γαβάθα για να φάω μ’ αλέθανε Μαρμαράκι της Πεντέλης μαρμαράκι της Πεντέλης πόδια σαν τους κίονες Πες μου μάνα μου τι θέλεις πες μου μάνα μου τι θέλεις τόσα χρόνια κρύωνες Άντε θα σου πάρω ένα φουστάνι με μυρτιές και σέλινα άντε για τα όνειρα τι κάνει η καρδιά του Έλληνα Άντε να ραγίσουν οι οδοδείχτες μάνα μου Αφροδίτη μου άντε να ρωτάνε οι ξενύχτες πούθε είναι το σπίτι μου παιδιά

ΔΩΣΤΕ ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ Αχαρνής. Στίχοι, Μουσική Σταμάτης Κραουνάκης Τι άλλο να σου δώσω Θα το πατάξω το εγώ Για να τ’ αποθεώσω Δώστε το βραβείο στον Αριστοφάνη Σ’ όλο του το βίο άριστος εφάνη Τρείς χιλιάδες χρόνια να τα τα χαΐρια Τρείς χιλιάδες χρόνια για τα πανηγύρια Χτυπάτε τα ποδάρια η γη καρποφορεί Να σπέρνουνε ζευγάρια οι ανθρώπινοι χοροί Στον τόπο που γεννήθηκαν Τα γλέντια κι η φιλία Ο έρωτας το θέατρο Και η δημοκρατία

[27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 29

Info Γιάννης Κακλέας Σάμιουελ Μπέκετ, Μερσιέ και Καμιέ Οι Μερσιέ και Καμιέ είναι δύο τυπικοί μπεκετικοί ήρωες. Πλάνητες, παρακμιακοί διανοούμενοι, κυνικοί και κάποτε τρυφεροί, απελπισμένοι, κι ωστόσο περιμένοντας πάντα, φλυαρούν ή παραμιλούν, αλλά τα λεγόμενά τους έχουν σαφήνεια, ακρίβεια και χιούμορ. Ταξιδεύουν χωρίς να φτάνουν, πιστεύουν για να διαψευστούν, εκκινούν για να επιστρέψουν. Ο Γιάννης Κακλέας σκηνοθετεί μια παράσταση 24 ωρών με πρωταγωνιστές τους Άρη Σερβετάλη, Κώστα Φιλίππογλου, Κίμωνα Φιορέτη και Μένη Κωνσταντινίδου. Πειραιώς 260, Κτίριο Η 29 Ιουνίου, Παρασκευή 28/6 τα μεσάνυχτα - Σάββατο 29/6 τα μεσάνυχτα. Η παράσταση είναι 24 ώρες χωρίς διάλειμμα, αλλά οι θεατές μπορούν ελεύθερα να μπαινοβγαίνουν στο θέατρο, όποια ώρα και όσες φορές το επιθυμούν Εισιτήρια: 25€ (κανονικό), 20€ (μειωμένο), 15€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (ανέργων, ΑΜΕΑ)

γιάννης κακλέας

ΠΡαγΜατα

για ενα 24ωΡΟ Μια 24ωρη μεταθεατρική αγρύπνια. Τι στα αλήθεια σημαίνει κάτι τέτοιο; Τι περιμένουμε από τους ηθοποιούς αλλά και από τους θεατές; Η συζήτηση με τον Γιάννη Κακλέα μάς βοήθησε να το ανακαλύψουμε. Ιδού λοιπόν τα 10 πράγματα που πρέπει να ξέρετε για την παράσταση του Σάμιουελ Μπέκετ Μερσιέ και Καμιέ. Από τη Μυρτώ Πολυμίλη

30 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #34 [27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013]

ΘEATPO

Μπέκετ Με τον Μπέκετ έχω μια πολύ ιδιαίτερη σχέση. Είναι ένας συγγραφέας που μ’ έχει καθορίσει φιλοσοφικά και μ’ έχει ελευθερώσει με τη γραφή του. Η πρώτη παράσταση που σκηνοθέτησα ήταν το Περιμένοντας τον Γκοντό. Ο ακαριαίος και βαθύς τρόπος με τον οποίο βλέπει τα πράγματα, αλλά και η εφευρετικότητα της φόρμας που επιλέγει κάνουν τον Μπέκετ έναν πολύ γοητευτικό συγγραφέα. Παράλληλα, αγγίζει καθαρά τον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης καθώς μιλάει για πράγματα που ανήκουν στον μυστικό μας κόσμο και μας ταράζει.

Γιατί αυτό το έργο; Είχε να κάνει με μια επιθυμία μου να ασχοληθώ θεατρικά μ’ ένα αφήγημα, κάτι που δεν έχω κάνει ποτέ στη ζωή μου. Έχω θεατροποιήσει κόμιξ, αλλά όχι κάποιο μυθιστόρημα. Η επιλογή αυτή μου δίνει μια άλλη ελευθερία θεατρικής αφήγησης, και μ’ αναγκάζει ν’ αναζητήσω ευρήματα, που ώς τώρα δεν είχα σκεφτεί να χρησιμοποιήσω. Ένας άλλος λόγος είναι ότι το μυθιστόρημα αυτό του Μπέκετ –ένα από τα πρώτα του– αποτελεί τη μήτρα των έργων του. Μέσα στην περιπέτεια του Μερσιέ και του Καμιέ βρίσκονται όλες του οι ιδέες, πράγματα που στη συνέχεια μετέπλασε σε μονόπρακτα. Βρίσκονται οι πρόγονοι του Βλαντιμίρ και του Εστραγκόν, του Λάκι και του Πότζο. Είναι μια απόπειρα σ’ ένα είδος που πολύ το έχω ανάγκη. Και για να πω και κάτι προσωπικό: είμαι ευτυχισμένος στις πρόβες, ίσως όσο ποτέ, γιατί βιώνουμε με τα παιδιά μια κάθαρση μέσα μας, γιατί δεν το κάνουμε για ν’ αποδείξουμε κάτι, σαν άλογα κούρσας. Δημιουργούμε με ελευθερία, κι αυτό είχα καιρό να το νιώσω, να κάνω κάτι χωρίς το φόβο της επιτυχίας ή της αποτυχίας. Η επιτυχία της παράστασης αυτής είναι η πραγμάτωσή της.

Η παράσταση Ονειρευτήκαμε με τα παιδιά της ομάδας «Όχι εγώ» –έτσι λέγεται η ομάδα μας, όπως ο μονόλογος του Μπέκετ Not I– να κάνουμε μια μεταθεατρική παράσταση, τόσο για εμάς όσο και για τους θεατές. Το εγχείρημα αυτό είναι ένας δομημένος αυτοσχεδιασμός, μια ανοιχτή παράσταση στην οποία δεν ξέρουμε

ΘEATPO

τι θα συμβεί. Έχουμε όμως έναν σχεδιασμό για να μπορέσουμε να διευκολύνουμε τη ροή του έργου. Κατά τη διάρκεια του 24ώρου, εξερευνούμε δύο σημαντικές φράσεις. Η μία είναι «πάντα να προσπαθείς, πάντα να αποτυγχάνεις, να αποτυγχάνεις ξανά και ξανά. Να αποτυγχάνεις καλύτερα.» Και η άλλη: είναι «τίποτα δεν υπάρχει να εκφράσεις. Με τίποτα δεν μπορείς να εκφραστείς. Δεν υπάρχει λόγος να εκφράσεις τίποτα, αλλά πρέπει να εκφραστείς». Όλα αυτά βέβαια με την ελαφρότητα που διατρέχει τους ήρωές του. Οτιδήποτε μπορεί να εντυπωσιάζει, πάντως, το έχουμε αφαιρέσει. Είναι μια παράσταση που δεν φοβάται την πλήξη, δεν φοβάται τον εκβιασμό του ενδιαφέροντος.

Οι ήρωες Ο Μερσιέ κι ο Καμιέ ομοιάζουν πολύ με τους ήρωες του Περιμένοντας τον Γκοντό, είναι όμως διαφορετικοί χαρακτήρες. Είναι περιπετειώδεις, είναι πιο ανόητοι, πιο κωμικοί, πιο χαριτωμένοι. Ψάχνουν πολύ, περπατάνε πολύ, ταξιδεύουν πολύ. Θα μπορούσε μάλιστα κάποιος να τους περιγράψει σαν την εφηβική πλευρά/εκδοχή του Βλαντιμίρ και του Εστραγκόν. Οι ήρωες έχουν συμφωνήσει μεταξύ τους: «όχι φιλοσοφίες ή όνειρα. Ας φλυαρίσουμε ακατάπαυστα, ίσως κάτι να βγει. Ας περπατήσουμε, αν δεν έχουμε κάτι να πούμε, ας μη μιλάμε, αλλά έλα που δε μπορούμε να μη μιλάμε». Ο Μπέκετ είναι πάντα τόσο γοητευτικά αντιφατικός και ανατρεπτικός.

24ωρο στη σκηνή Η διάρκεια του εγχειρήματος είναι 24 ώρες γιατί πιστεύουμε ότι έτσι ολοκληρώνει έναν κύκλο η όλη παράσταση, έναν κύκλο που μπορεί να επιδράσει με διάφορους τρόπους, τόσο στον θεατή όσο και στους συντελεστές. Για εμάς, είναι ένα πολύ σημαντικό πείραμα. Θα ξεκινήσουμε χωρίς να κάνουμε οικονομία δυνάμεων. Κάποια στιγμή όμως συμβαίνει το εξής: μας τελειώνουν όλα τα τεχνάσματα, όλα τα περιστέρια απ’ τα καπέλα. Κι αρχίζει ο ηθοποιός κι ο σκηνοθέτης, και λόγω κούρασης, να λειτουργεί με μια αυτόματη γραφή. Το έργο μεταπλάθεται από μια αναπαράσταση ενός ταξιδιού σ’ ένα πολύ προσωπικό βίωμα των συντελεστών. Επιδιώκουμε την κούραση, την εξάντληση. Αποζητούμε μια τέτοια κατάσταση, αλλιώς θα ήταν 8ωρη παράσταση. Αυτό είναι ένα ταξίδι που περιμένουμε με πολύ μεγάλη χαρά να

μας συμβεί. Για να περάσουμε –δεν φοβάμαι να το αναφέρω– στην έκσταση. Να περάσουμε εκεί οπού ο Μπέκετ, εμείς, ο χρόνος, ο Μερσιέ, ο Καμιέ, η μουσική, οι θεατές, ο χώρος είναι πια ένα. Και είναι ένα σύνολο άχρονο. Αυτή είναι η μπεκετική εμπειρία. Αν το καταφέρουμε, θα είμαστε ευγνώμονες γι’ αυτήν τη ριψοκίνδυνη σκέψη που κάναμε.

Η προετοιμασία Συνέχεια αυτοσχεδιάζουμε. Δεν θα κάνουμε ποτέ 24ωρη πρόβα. Κάνουμε εξάωρες και οκτάωρες για να προετοιμαστούμε σωματικά. Θα μπούμε μέσα στο 24ωρο αθώοι, και θα δούμε τι θα μας συμβεί. Στις πρόβες ξεκινάμε μελετώντας ένα κεφάλαιο. Στη συνέχεια, όλοι οι συντελεστές ανεβαίνουν στη σκηνή και δημιουργούν από το μηδέν. Αυτό είναι μια πρωτόγνωρη εμπειρία. Αυτό που με ενθουσιάζει είναι ότι τίποτα δεν είναι προσχεδιασμένο. Κι εγώ ακολουθώ αυτόν τον δημιουργικό αυτοσχεδιασμό που έπειτα καταγράφεται για να δομηθεί. Στην παράσταση βέβαια, δεν θα ακολουθήσουμε απαραίτητα τις ίδιες διαδρομές, αλλά θα περάσουμε απ’ αυτά τα μονοπάτια.

Οι ηθοποιοί Είμαι πολύ χαρούμενος που δουλεύω με ηθοποιούς όπως ο Άρης Σερβετάλης, ο Κώστας Φιλίππογλου, η Μένη Κωνσταντινίδου, ο Κίμων Φιορέτος, αλλά και με τους χορευτές μας. Έχω τη χαρά να δουλεύω με ανθρώπους που ξέρουν να δημιουργούν στη σκηνή. Για έναν ευρηματικό περφόρμερ, μπορεί μια απλή πράξη, όπως το να κάτσει σε μια καρέκλα, να αποτελέσει έναυσμα για ένα στιγμιότυπο του τύπου commedia dell’arte. Οι ηθοποιοί που συνεργάζομαι γνωρίζουν πολύ καλά πώς να χειρίζονται το σώμα τους και πώς να χειρίζονται τις καταστάσεις. Πέρα απ’ την κεντρική ομάδα, υπάρχει ο Κωστής Φιορέτος, ο οποίος παίζει live με modulator, δηλαδή με συχνότητες, διαμορφώνοντας το ηχητικό περιβάλλον. Υπάρχουν χορευτές που συμμετέχουν στα δρώμενα της παράστασης. Υπάρχει μια ομάδα που μας βοηθάει στο να υπάρξουμε σκηνικά.

Οι θεατές Το ελληνικό κοινό είναι σκληραγωγημένο και πιστεύω ότι θα αντιμετωπίσει καλοπροαίρετα το εγχείρημα αυτό.

Πρέπει να ξέρουν ότι αυτό που θα συμβεί δεν έχει συμβεί και δεν θα ξανασυμβεί. Δεν είναι προβαρισμένο, κι αυτό θα τους το πω –όταν έρθει η ώρα– εγώ, σαν ένα είδος οικοδεσπότη. Οι ηθοποιοί αυτοσχεδιάζουν πάνω στα μοτίβα της περιήγησης των ηρώων του Μπέκετ, καθοδηγούμενοι live από μένα μέσω τεχνολογικών συστημάτων, όχι εμφανώς. Το Φεστιβάλ παρέχει ένα χώρο όπου μπορεί κανείς να έρθει και να φύγει όσες φορές θέλει. Άμα κοιμούνται κάποιοι, μπορούμε να τους διηγηθούμε μια ιστορία στο όνειρό τους, ένα στιγμιότυπο Μπέκετ. Εμείς θέλουμε περιπετειώδεις θεατές. Σ’ έναν κόσμο μπεκετικό, αν χάσεις κάτι, δε χάθηκε ο κόσμος, γιατί έτσι κι αλλιώς η περιπέτεια των ηρώων είναι ένας αέναος κύκλος. Η παράστασή μας βέβαια δεν επαναλαμβάνει τίποτα, δεν είναι μια λούπα. Είναι σκηνοθετημένη για 24 ώρες, αλλά ακόμη και να χάσεις το πρώτο κεφάλαιο και να βρεθείς ξαφνικά στο πέμπτο κεφάλαιο, εύκολα αντιλαμβάνεσαι τι έχει συμβεί.

Να έρθουν προετοιμασμένοι; Ο θεατής κατ’ εμέ πρέπει να έρθει και να αφεθεί. Να φέρει κανένα ταπεράκι μαζί του να τσιμπάει –θα έχω κι εγώ ταπεράκι–, να φέρει το θερμός του, το νερό του, σαν μια εκδρομή. Αν αισθανθεί ότι θέλει καθαρό αέρα, να βγει έξω· αν θέλει να σηκωθεί για να ξεμουδιάσει, να το κάνει· αν θέλει να ξαπλώσει, να το κάνει. Θέλουμε να νιώθει μια ελευθερία συμμετοχής, όχι όμως βαρβαρότητας. Εκείνη τη στιγμή, ηθοποιοί θα είναι στη σκηνή και θα παίζουν. Ζητάμε δηλαδή την ευαισθησία της συνύπαρξης. Θα προσφέρουμε και σούπα, μπορεί να βγούμε να μοιράζουμε ξηρούς καρπούς στους θεατές. Θα τους προσέξουμε πολύ τους θεατές, κι όσο αντέξει ο καθένας.

Πλάνητες και άστεγοι Ως ομάδα, θα προαγοράσουμε κάποια εισιτήρια και θα τα προσφέρουμε σε θεατρόφιλους άστεγους. Ούτως ή άλλως, οι ήρωες του Μπέκετ πλάνητες είναι, ας παίξουν λίγο οι ηθοποιοί αντιμέτωποι με τον καθρέφτη τους. Θα το ’θελα πολύ να μην το φοβηθούν και να έρθουν, και να μη φοβηθεί και το Φεστιβάλ να τους δεχθεί, που δεν νομίζω να φοβηθεί γιατί είναι ένα Φεστιβάλ ελεύθερο. s

[27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 31

Δήμος Αβδελιώδης

τΟ κακΟ ΜεΣα ΜαΣ 14 χρόνια μετά την Εαρινή σύναξι των αγροφυλάκων, ο σκηνοθέτης του Δέντρου που πληγώναμε και της Νίκης της Σαμοθράκης βρίσκεται πια δοσμένος εξ ολοκλήρου στο θέατρο – όπου συνεχίζει να επινοεί τον δικό του ονειρικό κόσμο, στηριγμένος στις μνήμες του αλλά και στις αναφορές σε σημαντικούς τομείς της λαϊκής κουλτούρας – όπως, π.χ., του Καραγκιόζη. Φέτος, σκηνοθετεί για πρώτη φορά στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Επιλέγει τη Γυναίκα της Ζάκυθος, το έργο του Διονυσίου Σολωμού με το οποίο ούτε η φιλολογία ούτε οι αναπαραστατικές τέχνες έχουν λύσει οριστικά τους λογαριασμούς τους και, θέτοντας στο επίκεντρο την Όλια Λαζαρίδου, επιχειρεί να διεισδύσει στην ουσία του κακού… Από την Κατερίνα Κόμητα Φωτογραφίες: Βασίλης Μαθιουδάκης

32 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #34 [27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013]

ΘEATPO

η ΘΕΡΙΝη ΣΥΝΑξΙΣ... Ο Δήμος Αβδελιώδης στο κέντρο της πόλης. Έτοιμος να παρουσιάσει ενώπιον του κοινού την προσέγγισή του στη Γυναίκα της Ζάκυθος, του Διονυσίου Σολωμού, με την Όλια Λαζαρίδου.

Info Δήμος Αβδελιώδης Η γυναίκα της Ζάκυθος Διονυσίου Σολωμού

αλιότερα είχα ενοχές γιατί ήμουν καταταγμένος στις στρατιές του κινηματογράφου· αλλά λιποτάχτησα…, λέει γελώντας ο Δήμος Αβδελιώδης. Και πράγματι, αν μετρήσει κανείς, θα δει ότι έχουν περάσει 14 ολόκληρα χρόνια από το 1999 που πρωτοείδαμε στο σινεμά την Εαρινή σύναξι των αγροφυλάκων. Τα τελευταία χρόνια σκηνοθετεί πολύ θέατρο –αυτήν την περίοδο δουλεύει ταυτόχρονα τρεις παραστάσεις–, ενώ η εννιάχρονη θητεία του ως καλλιτεχνικός διευθυντής στο ΔΗΠΕΘΕ Αιγαίου έπαιξε κι αυτή, κατά πώς φαίνεται, το ρόλο της. Φέτος, στο Φεστιβάλ Αθηνών, σκηνοθετεί την Όλια Λαζαρίδου στη φωνη-

ΘEATPO

τική αναπαράσταση ενός πολύ σημαντικού και αινιγματικού έργου του Διονυσίου Σολωμού, επιδιώκοντας να κατανοήσει την ουσία του κακού…

Γιατί διαλέξατε να παρουσιάσετε τη Γυναίκα της Ζάκυθος; Το έργο αυτό έχει μια τεράστια μυθολογία πίσω του. Και αναφέρομαι τόσο στη θεατρική του οπτική –υπάρχουν σπουδαίες παραστάσεις που έχουν εγγραφεί κάτω από αυτόν τον τίτλο–, όσο και στους φιλολογικούς κύκλους και γενικά στον ελληνικό πνευματικό χώρο, που εξακολουθεί μέχρι σήμερα να απασχολείται με το είδος και τη σύλληψη αυτού του έργου. Ο Σολωμός στη Γυ-

ναίκα της Ζάκυθος ασχολείται αποκλειστικά και μόνο με τη θέαση του κακού. Προσπαθεί δηλαδή να εντοπίσει τη σημασία του κακού και να κατανοήσει την ουσία του. Επιπλέον, η Γυναίκα της Ζάκυθος ξεφεύγει από το δρόμο που είχε διαλέξει ο ποιητής· ένα δρόμο συλλογής της ωραιότητας της ζωής και του κόσμου. Εν προκειμένω, ο Σολωμός χρησιμοποιεί τη γλώσσα μ’ έναν τρόπο που πολύ σπάνια βλέπει κανείς στην παγκόσμια λογοτεχνία· έναν τρόπο που συναντά κανείς στον Δάντη, σε μορφές δηλαδή που εκλέπτυναν τη γλώσσα σε βαθμό που αποτέλεσε ένα πνευματικό εργαλείο, το οποίο αναζητά την αλήθεια και τείνει προς το θείο. Πιστεύω ότι τέτοια στιγμή είναι η Γυναίκα της Ζάκυ-

Ο Διονύσιος Σολωμός σατιρίζει την ανήθικη στάση της Γυναίκας της Ζάκυθος. Ο ιερομόναχος Διονύσιος αναλαμβάνει να περιγράψει τον απεχθή χαρακτήρα της γυναίκας και στιγματίζει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τις Μεσολογγίτισσες που κατέφυγαν στο νησί για να γλιτώσουν από τους Τούρκους. Ο Δήμος Αβδελιώδης σκηνοθετεί την Όλια Λαζαρίδου. Το κείμενο της παράστασης στηρίχθηκε στην εκδοτική πρόταση του Δημήτρη Δημηρούλη Η Γυναίκα της Ζάκυθος (Εκδ. Μεταίχμιο, 2008) και στο έργο Διονυσίου Σολωμού Άπαντα, Πρόλογος-Αναλύσεις Έλλης Αλεξίου (Εκδ. Μέρμηγκας). Ερμηνεύουν ακόμα: Δανάη Ρούσσου, Δήμητρα Κωτίδου Πειραιώς 260, Κτίριο Δ 27-28 Ιουνίου, 21:00 Εισιτήρια: 25€ (κανονικό), 20€ (μειωμένο), 15€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (ανέργων, ΑΜΕΑ)

θος για τον ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική σκέψη. Πώς λοιπόν εκλαμβάνεται από τον ποιητή το κακό; Ο Σολωμός καταλήγει εκεί ακριβώς που

[27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 33

καταλήγει και ο Πλάτωνας: Το κακό δεν είναι ένα υποστασιοποιημένο πράγμα· δεν είναι ο Σατανάς, δεν υπάρχει εξ αντικειμένου ή μανιχαϊστικά: από τη μια έχουμε το καλό κι από την άλλη το κακό. Το κακό είναι το απροσμέτρητο μέγεθος της άγνοιάς μας. Κι όταν εμείς, αδυνατώντας να το κατανοήσουμε, αποστρέφουμε το βλέμμα και δεν αντιδρούμε, τότε ενσωματωνόμαστε μέσα σε αυτό. Το κακό λοιπόν πρέπει να το βρούμε μέσα μας. Να κατανοήσουμε ότι είναι κάτι που αφορά τον σκεπτόμενο παρατηρητή, ο οποίος δεν έχει άλλη επιλογή από το να το διαχειριστεί. Γιατί επιλέξατε την Όλια Λαζαρίδου για το ανέβασμα; Η Λαζαρίδου είναι μια σπάνια ηθοποιός, αισθαντική, γειωμένη στην πραγματικότητα, με ποιητική παρουσία και μια άμεση σχέση με την πραγματικότητα. Δεν είναι φευγάτη, είναι γειωμένη στη ζωή και στα πράγματα. Έτσι, όταν αποφάσισα να ανεβάσω το συγκεκριμένο έργο, δεν σκέφτηκα πάρα πολύ – ήρθε από μόνο του. Ήρθατε στην Αθήνα για να σπουδάσετε στο πανεπιστήμιο, αλλά σας κέρδισε η τέχνη. Τελικά την τελειώσατε τη Φιλοσοφική; Μόλις πριν από τρία χρόνια… Παλιότερα, για να μη λυγίσω και προδώσω την τέχνη –γιατί ήμουν ταγμένος–, φοβούμενος δηλαδή μήπως κάποια στιγμή σπάσω και χρησιμοποιήσω το πτυχίο για να επιβιώσω, είχα απαγορεύσει στον εαυτό μου την αποφοίτηση. Τώρα όμως που δεν υπήρχε πια καμία περίπτωση να γίνει κάτι τέτοιο, δεν ξέρω πώς μου ήρθε, και το πήρα. Όσα μαθήματα χρωστούσα, τα πέρασα σ’ ένα εξάμηνο. Κι επειδή δεν ήθελα να με περάσουνε χαριστικά, διάβασα κανονικότατα, για να μην έχω το στίγμα ότι χρησιμοποίησα το όνομά μου για να πάρω το πτυχίο. Και στη συνέχεια ορκιστήκατε φαντάζομαι… Ναι έγινε κι αυτό, αλλά διακριτικά. Στην ορκωμοσία ήρθε μόνο ο γιος μου για να κάνουμε έτσι λίγο πλάκα. Μ’ αυτήν την τελετουργία δεν τα πήγαινα ποτέ καλά έτσι κι αλλιώς, οπότε δεν μάσησα καθόλου. Η τέχνη πώς σας «βρήκε»; Η τέχνη δεν είναι κάτι παράξενο το οποίο βρίσκει κάποιους. Η τέχνη είναι το πιο σοβαρό κομμάτι της ζωής μας· απ’ αυτήν παράγεται στην πραγματικότητα η ιδεολογία, κι όχι από την πολιτική, όπως ίσως πιστεύει ο κόσμος. Σινεμά ή θέατρο; Ποια γλώσσα είναι η πιο κατάλληλη για να πείτε αυτά που θέλετε; Παλιότερα είχα ενοχές γιατί ήμουν καταταγμένος στις στρατιές του κινηματογράφου· αλλά λιποτάκτησα... Τώρα τελευταία αρχίζω να καταλαβαίνω ότι αυτό που κάνω στο θέατρο είναι ίδιο μ’ αυτό που κάνω στον κινηματογράφο. Ουσιαστικά εκπληρώνω και δίνω μορφή σε κάτι που με απασχολεί κι έχει ένα αποτέλεσμα κι ένα σκοπό. Αν αυτά επιτευχθούν, δεν κάνεις κάτι διαφορετικό επειδή αλλάζει το μέσο. Το αποτέλεσμα, αυτό δηλαδή που φτάνει ως πρόσληψη, είναι το ίδιο. Έχουν περάσει 14 χρόνια από τότε που κάνατε την τελευταία σας ταινία, την Εαρινή σύναξι των αγροφυλάκων. Το διάστημα είναι αρκετά μεγάλο. Λέει κάτι αυτό; Όχι, δεν λέει τίποτα. Μεσολάβησαν άλλα πράγματα, όπως η θητεία μου στο ΔΗΠΕΘΕ Βορείου Αιγαίου. Στη διάρκεια που ήμουν διευθυντής δεν έκανα καλλιτεχνικό έργο γιατί δεν ήθελα να με κατηγορήσει ποτέ κανείς ότι κατέλαβα τη θέση για να εκπληρώσω τα καλλιτεχνικά απωθημένα μου. Έκανα μόνο μία επαγγελματική θεατρική σκηνοθεσία, και μάλιστα στο τέλος θητείας μου. Τώρα υπάρχει κάποιο σχέδιο για ταινία; Ναι, βεβαίως. Μάλιστα, είχα έτοιμο ένα σενάριο το οποίο

34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #34 [27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013]

είχε εγκριθεί από το Κέντρο Κινηματογράφου και είχαμε προχωρήσει στο τελικό στάδιο. Όμως τελικά μου ήρθε η ιδέα ενός άλλου σεναρίου, και προτίμησα να μπω στην περιπέτεια ενός καινούργιου θέματος που με απασχολούσε αυτήν την εποχή, παρά να κάνω κάτι το οποίο με ενδιαφέρει μεν, αλλά όχι σ’ αυτήν τη φάση. Έτσι, μόλις απεμπλακώ από αυτές τις υποχρεώσεις που έχω τώρα με το θέατρο –γιατί αυτές είναι αρκετές–, θα προσπαθήσω να κάνω μια ταινία και βλέπουμε. Στις ταινίες σας έχετε χρησιμοποιήσει από ερασιτέχνες ηθοποιούς μέχρι ανθρώπους που δεν είχαν καμία θεατρική παιδεία. Αναρωτιέμαι, γιατί; Οι ταινίες που έκανα στη Χίο είχαν ένα ηθογραφικό φόντο, γι’ αυτό και δεν θα μπορούσα να τις φανταστώ να έχουν γίνει με επαγγελματίες. Φαντάσου την Εαρινή σύναξις των αγροφυλάκων με τέσσερις επαγγελματίες ηθοποιούς που τους ξέρουμε από την τηλεόραση. Θα ήταν μια άλλη ταινία, πιθανόν μια εμπορική ταινία, όμως εγώ ήθελα να αναπαραστήσω μια πραγματική ταυτότητα της υπαίθρου που να είναι απόλυτα πειστική και αδιαπραγμάτευτη. Έτσι, αυτή η αναπαράσταση έγινε με ανθρώπους που τους είχα εντοπίσει και μου άρεσαν ως παρουσίες, αλλά και με ανθρώπους που ενεπλάκησαν στα γυρίσματα συμπτωματικά. Δηλαδή, μπορεί κάποιος να περνούσε από το σημείο του γυρίσματος και η ενσωμάτωσή του μέσα στο θέμα γινόταν σαν από μόνη της. Σας ενδιαφέρει απ’ ό,τι καταλαβαίνω το στοιχείο του αυτοσχεδιασμού. Η Εαρινή σύναξις των αγροφυλάκων είχε ένα δομημένο σενάριο, όμως όταν έρχεσαι σε επαφή με την πραγματικότητα, τα πράγματα αλλάζουν ριζικά. Παρεισφρέει πάντα ένα στοιχείο αυτοσχεδιαστικό, το οποίο είναι πάρα πολύ δυνατό γιατί δίνει ζωντάνια σε μια φόρμα που υποτίθεται είναι σχεδιασμένη, άρα σχεδόν νεκρή. Το καινούργιο στοιχείο μπαίνει μέσα με μια δριμύτητα· δίνει αίμα στην όλη κατασκευή και την κάνει να φαίνεται απόλυτα ζωντανή. Έχετε πει σε παλιότερη συνέντευξη ότι «ο σωστός δρόμος βρίσκεται σ’ αυτό που λέμε λαϊκό θέατρο, όπου το πλατύτερο κοινό επικοινωνεί με καλλιτέχνες που βλέπουν την τέχνη ως αποστολή». Τι εννοούσατε; Την αποστολή της τέχνης μπορούμε να την εντοπίσουμε και να την αναγνωρίσουμε μ’ έναν μοναδικό και ανεπανάληπτο τρόπο στο αρχαίο δράμα. Το αρχαίο δράμα είναι λαϊκό θέατρο με την έννοια ότι δεν απευθύνεται σε μια ομάδα διανοούμενων ή θεατρόφιλων ή μια ομάδα που αρέσκεται στα θέματα της τέχνης. Στην πραγματικότητα είναι ένα σχολείο όπου ανακινούνται τα θέματα της μυθολογίας. Και με το πρόσχημα αυτών των μυθολογικών μοντέλων, επαναχτίζεται ουσιαστικά η σχέση της δημοκρατίας, αλλιώς η σχέση των ανθρώπων με την εξουσία και τις επιλογές της, το πεδίο δηλαδή εκείνο που έχει σχέση με την πραγματικότητα της πόλης. Οι ποιητές ήταν η αντίρροπη δύναμη της εξουσίας που επιχειρούσε να αναστείλει επιλογές και δρόμους αδιέξοδους ή καταστροφικούς. Ο Αριστοφάνης και οι τρεις τραγικοί χτυπάγανε τον κώδωνα του κινδύνου. Η δουλειά τους ήταν να αναθεωρούν τον κόσμο των ιδανικών ή να τον χτίζουν και να δείχνουν στους διαχειριστές της εξουσίας τις αληθινές προτεραιότητες. Έτσι λοιπόν, αν η τέχνη δεν έχει την αίσθηση ότι απευθύνεται τουλάχιστον στην πλειοψηφία του σώματος και αν δεν εκπληρώνει τις προσδοκίες αλλά και τις δυνατότητες που έχει αυτή η κοινότητα των σκέψεων να προχωρήσουμε μπροστά, δεν έχει κανένα νόημα για μένα. Καταλήγει να είναι μια ναρκισσιστική εμπλοκή και το μόνο που επιδεικνύει είναι το πόσο έξυπνος ή πόσο διαφορετικός είναι ένας καλλιτέχνης. Αυτό όμως δεν λέει τίποτα… s

«Γιατί κάνω θέατρο; Από τη λαχτάρα μου να μοιραστώ. Αυτός είναι ο τρόπος που μέχρι στιγμής τα καταφέρνω καλύτερα. Κι ακόμα, γιατί είναι πολύ ωραίο να ζεις τη ζωή σου όντας δημιουργικός. Γι’ αυτό κι έχω τεράστια ευγνωμοσύνη γι’ αυτό το πράγμα που μου έχει τύχει και για όσο μπορώ να το κάνω». Η Όλια Λαζαρίδου αισθάνεται τυχερή που κάνει θέατρο κι εμείς επίσης που θα τη δούμε σ’ αυτό το ανέβασμα της Γυναίκας της Ζάκυθος σε σκηνοθεσία Δήμου Αβδελιώδη. Τη συναντήσαμε στην πρόβα, κι είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση μαζί της. Από την Κατερίνα Κόμητα

Τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε καθώς δουλεύατε το έργο; Πρόκειται για ένα κείμενο μνημειακό, για το οποίο έχουν γίνει άπειρες ερμηνείες και αναλύσεις. Επομένως, μία είναι η δυσκολία εν προκειμένω: πώς θα καταφέρεις να το πεις χωρίς να το κακοποιήσεις. Γιατί στο θέατρο υπάρχει πλέον ένα ζήτημα το οποίο προσωπικά το αντιλαμβάνομαι και το εισπράττω συχνά ως θεατής: υπάρχει ένα θέμα με τον προφορικό λόγο και δη τον ποιητικό, πυκνό λόγο. Με λίγα λόγια, πολύ σπάνια μπορείς πραγματικά να ακούσεις το κείμενο. Είναι σαν να μπαίνει ένας τοίχος στην επικοινωνία. Πώς προσεγγίσατε το κείμενο; Ο Δήμος έχει αναπτύξει ένα σύστημα εκφοράς του λόγου στο οποίο και έχει αφιερωθεί. Έχω λοιπόν τη δυσκολία που έχει ένας ψάλτης μαθαίνοντας μια παρτιτούρα. Προσωπικά, μου αρέσει πολύ να υπάρχουν τόσο συγκεκριμένες οδηγίες. Αυτή η δουλειά απαιτεί επανά-

ΘEATPO

Όλια Λαζαρίδου

κανε Ο,τι ΜΠΟΡειΣ

Με Ο,τι ειΣαι

ληψη, ακρίβεια και μεγάλη συγκέντρωση. Κι όλα αυτά για να φτιαχτεί η κοίτη του ποταμού· μετά, ελπίζεις ότι θα κυλήσει και το νερό μέσα. Πραγματικά ήθελα καιρό να δουλέψω με τον Δήμο και τώρα χαίρομαι που μου δίνεται αυτή η ευκαιρία γιατί καταλαβαίνω ότι, όσο πιο πιστός είσαι στο γράμμα, τόσο πιο πιθανό είναι να έρθει και το πνεύμα. Δηλαδή, ότι αυτή η πεισματική επιμονή στην ακρίβεια έχει τη δυνατότητα να σε απογειώσει κάποια στιγμή. Δεν τίθεται λοιπόν θέμα ερμηνείας… Όχι, δεν είναι θέμα ερμηνείας, δεν το βλέπω ως ρόλο. Ο ποιητής μπαίνει στην ψυχή του ιερομόναχου για να μπορέσει να αντικρύσει το κακό. Εάν λοιπόν πίστευα ότι μπορώ να το κάνω αυτό ρόλο θα ήμουν πολύ υπερφίαλη. Εγώ είμαι το μέσο, το χωνί που –στην καλύτερη περίπτωση– θα περάσει από μέσα μου το

ΘEATPO

έργο και θα μεταδοθεί. Στη διάρκεια των προβών έχετε στο μυαλό σας τους θεατές; Τους έχω πάρα πολύ, όχι όμως ως θεατές, αλλά ως συνομιλητές και συνένοχους, και κάτι ακόμα που ίσως ακουστεί κάπως παιδικό: σαν τα άλλα παιδάκια που τους καλώ να παίξουμε με τα κουβαδάκια μου. Γιατί, όσο κι αν το εγχείρημα είναι τόσο σοβαρό, υπάρχει πάντα από κάτω αυτή η παιδική χαρά, η λαχτάρα του να καλέσεις τους άλλους να ονειρευτείτε μαζί. Δεν βρίσκω ωραιότερο τρόπο να λειτουργούν τα θέατρα από το να αποτελούν ονειροδρόμια· χώροι δηλαδή που να εκφράζεται το συλλογικό όνειρο. Γιατί στ’ αλήθεια δεν υπάρχουν πολλοί χώροι που να εκφράζεται το όνειρο. Από την άλλη, ζούμε σε μια εποχή που ξηλώνονται σιγά σιγά κομματάκια από μνήμη κι από

λέξεις και είναι πολύ ωραίο να είναι το θέατρο ένας τόπος μνήμης όπου διατηρούνται όσα τείνουν να χαθούν. Απευθύνεστε στον απλό θεατή ή στους ανθρώπους που ξέρουν από θέατρο; Ε, τώρα αυτό είναι ένα θέμα. Θα σου πω το ιδανικό μου ποιο είναι: να μιλάω με τους δικούς μου όρους, χωρίς έκπτωση, αλλά μ’ έναν τρόπο που να μπορούν να τον προσλαμβάνουν όλοι. Εμένα αυτό μου αρέσει: τα λαϊκά πράγματα, αλλά όχι με τους φθηνούς όρους. Να βρει κανείς έναν τρόπο να επικοινωνεί χωρίς να κάνει εκπτώσεις για να προσεταιριστεί το ευρύ κοινό. Ίσως είναι ουτοπικό, αλλά εγώ αυτό ονειρεύομαι: Να βρει κανείς μια γλώσσα που να τους χωράει όλους, και νομίζω ότι η αληθινή απλότητα, που είναι και το δυσκολότερο στοίχημα στο θέατρο, τους χωράει όλους· απλά είναι

κάτι το πολύ δύσκολο. Έχετε δηλώσει ότι ο χαρακτήρας είναι η μοίρα μας. Αν ήταν να αλλάζατε κάτι στο χαρακτήρα σας, τι θα αλλάζατε; Άπειρα πράγματα, αλλά τελικά έχω συμφιλιωθεί με το χαρακτήρα μου γιατί ξέρω ότι για να αλλάξεις ένα τόσο δα πραγματάκι μπορεί να σου φάει μια ζωή. Όταν είσαι πολύ μικρός, ξοδεύεις πολύ χρόνο με τέτοια· μεγαλώνοντας όμως μπαίνει η αίσθηση του επείγοντος, και τα πράγματα αυτά περνάνε σε δεύτερη μοίρα, γιατί καταλαβαίνεις κι ότι ο αγώνας μαζί τους είναι μάταιος. Κάτσε και κάνε ό,τι μπορείς με ό,τι είσαι και άστα τα άλλα. Μπορείς να βοηθήσεις κανέναν δίπλα σου; Μπορείς να σηκώσεις κανέναν άνθρωπο πεσμένο; Μπορείς να ανοίξεις λίγο το κλουβί το εσωτερικό να χώσεις κανέναν άλλον άνθρωπο μέσα; Αυτά γίνονται, με ό,τι χαρακτήρα και να έχεις… s

[27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 35

Λουσίντα Τσάιλντς

SINgINg For AlexANder tHe greAt

xEΠMΠOΡN; Ή NTENEB; Λαμπρό αστέρι του σύγχρονου χορού, η Λουσίντα Τσάιλντς από το 1992 σκηνοθετεί για την όπερα. Κομψή κι αέρινη, όπως και η τέχνη της.

Την έχουν χαρακτηρίσει ιέρεια του μινιμαλισμού, αλλά και «άγγελο και εξωγήινο συνάμα», όταν χορεύει. Ο λόγος για τη διάσημη Αμερικανίδα χορογράφο Λουσίντα Τσάιλντς, η οποία θα έρθει στην Αθήνα σε λίγες μέρες για τις παραστάσεις της όπερας του Χαίντελ Αλέξανδρος, σε σκηνοθεσία και χορογραφία δική της. Από τη Μυρτώ Πολυμίλη

73χρονη χορογράφος, που θυμίζει «κάτι μεταξύ Κάθριν Χέμπορν και Κατρίν Ντενέβ», έχει επηρεάσει όσο λίγοι τον σύγχρονο χορό. Η θρυλική όπερα του Ρόμπερτ Oυίλσον και του Φίλιπ Γκλας Ο Αϊνστάιν στην παραλία, που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1976, ανέδειξε την Τσάιλντς σε λαμπρό αστέρι του σύγχρονου χορού. Στον Αϊνστάιν, η Τσάιλντς απέδειξε πως όχι μόνο είναι μια εντυπωσιακότατη χορεύτρια και χορογράφος, αλλά και μια ταλαντούχα και αφοπλιστική ηθοποιός. Η ευθύτητα αλλά και η αιχμηρότητα της δουλειάς της έχει μαγέψει γενιές χορευτών, ενώ, όπως έχει γραφτεί και στους New York Times, «η Τσάιλντς είναι σαν το μικρό μαύρο φόρεμα – διαχρονική και πάντα στη μόδα». Με τη σκηνοθεσία όπερας ασχολείται από το 1992, ενώ για πρώτη φορά βρέθηκε στην Αθήνα φέτος το χειμώνα, καλεσμένη της Καμεράτας, για να παρουσιάσει ένα πρόγραμμα με μουσικά έργα δικής της επιλογής. Πώς προέκυψε το συγκεκριμένο εγχείρημα; Ήμουν στη Γαλλία και έτυχε να συνεργαστούμε με τον Max Emanuel Cencic και τον Γιώργο Πέτρου σε μια παραγωγή του Φαρνάτσε, του Βιβάλντι. Έτσι γνωριστήκαμε και στη συνέχεια με προσκάλεσαν να δουλέψουμε μαζί στο Αλέξανδρο.

Πείτε μας λίγα λόγια για την όπερα αυτή του Χαίντελ. Είναι πραγματικά μια συναρπαστική ιστορία. Όταν ο Χαίντελ συνέθεσε και «ανέβασε» την όπερα αυτή, έφερε στη σκηνή δύο φημισμένες Ιταλίδες σοπράνο, οι οποίες αντιπαθούσαν φρικτά η μία την άλλη. Μια επιλογή ηθελημένη; Ακριβώς. Το λιμπρέτο περιγράφει δύο γυναίκες που μαλώνουν μεταξύ τους, καθώς η καθεμία παλεύει να κατακτήσει τον Μέγα Αλέξανδρο. Ο Χαίντελ δημιούργησε την όπερα αυτή και το λιμπρέτο της για να φέρει επί σκηνής τις δύο αυτές

ΜΟΥΣΙκη

διάσημες τραγουδίστριες. Η ιστορία λοιπόν που διαδραματίζεται πάνω στο σανίδι αντικατοπτρίζει και την πραγματικότητα, κι αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον στοιχείο για εμάς, αφού ο Χαίντελ συνέθεσε τη συγκεκριμένη όπερα τον 18ο αιώνα, περιγράφει όμως γεγονότα που έλαβαν χώρα μερικές εκατοντάδες χρόνια π.Χ., όταν ο Μέγας Αλέξανδρος μεσουρανούσε. Αυτός ο δυισμός είναι που καθιστά το συγκεκριμένο έργο τόσο ελκυστικό. Η όπερα ουσιαστικά λαμβάνει χώρα σε δύο διαφορετικές περιόδους. Αυτό θέλαμε να το υιοθετήσουμε και για τη δική μας παραγωγή. Εδώ λοιπόν μπαίνει η δεκαετία του ’30; Ναι! Εμείς επιλέξαμε για το παράλληλο σύμπαν μας τη δεκαετία του ’30. Συγκεκριμένα, θέλαμε να δείξουμε την καθημερινότητα των καλλιτεχνών στα καμαρίνια. Θα δείτε λοιπόν τους τραγουδιστές και επί σκηνής αλλά και στα «παρασκήνια», να τραγουδούν τις άριες και το ρετσιτατίβο. Η παραγωγή θυμίζει ταινία για την εν λόγω όπερα. Μας ενέπνευσε επίσης το κινηματογραφικό έργο Singing in the Rain. Στην ταινία διαδραματίζεται μια παρεμφερής κατάσταση. Υπάρχουν κι εκεί τραγουδιστές με μπαρόκ κουστούμια που κι αυτοί καυγαδίζουν αδιάκοπα όταν βρίσκονται εκτός σκηνής. Μας άρεσε η ιδέα των πολλαπλών επιπέδων, της ταινίας μέσα στην ταινία. Πού βρίσκεται ο Αλέξανδρος σ’ όλο αυτό; Κάποιες φορές, ο Αλέξανδρος εμφανίζεται ως Μέγας Αλέξανδρος, σε όλο του το μεγαλείο, κι άλλες φορές τον βλέπουμε στα καμαρίνια. Υπάρχει μια σκηνή μάλιστα που ξεπροβάλλει ντυμένος με σμόκιν. Γνωρίζεις όμως πάντα ότι πρόκειται για τον ίδιο χαρακτήρα κι ότι απλά τον βλέπουμε σε δύο διαφορετικές χρονικές περιόδους. Η ιστορία πάνω στη σκηνή και η ιστορία που ξετυλίγεται στα παρασκήνια είναι στενά συνδεδεμένες. Είναι σύγχρονοι οι χαρακτήρες που ξεδιπλώνονται; Ως ένα βαθμό, σίγουρα ναι. Οι καυγάδες

και οι λογομαχίες των ηρώων αγγίζουν διαχρονικά ζητήματα όπως η ζήλεια και η απογοήτευση. Ο Μέγας Αλέξανδρος είναι ένας τρανός πολεμιστής, όμως στην προσωπική του ζωή αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα και δεν διστάζει να παραπονεθεί. Εμείς χρησιμοποιούμε αυτές του τις δυσκολίες για να μεταφερθούμε από την μπαρόκ περίοδο στα καμαρίνια. Ο Χαίντελ είναι φημισμένος για το μπαρόκ στυλ του, ενώ εσείς είστε γνωστή για τις μινιμαλιστικές σας τάσεις. Στην πραγματικότητα –και είμαι σίγουρη ότι ο Φίλιπ Γκλας θα συμφωνούσε μαζί μου– νιώθω πιο κοντά στο αυστηρό στυλ του μπαρόκ παρά σ’ άλλα μουσικά είδη. Κάποια από τα αισθητικά αλλά και δομικά χαρακτηριστικά του είδους μοιάζουν με τη μουσική που δημιουργεί ο Φίλιπ. Παραδείγματος χάριν, στην μπαρόκ μουσική, η δομή του ριτορνέλλο είναι ΑΒΑ. Στη μουσική του Φίλιπ υπάρχουν παρεμφερή στοιχεία. Υπάρχει επανάληψη, αλλά προπάντως η ιδέα της επιστροφής σ’ ένα συγκεκριμένο μουσικό θέμα με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά. Ναι, σίγουρα νιώθω πιο κοντά στο μπαρόκ παρά στη ρομαντική μουσική, ένα είδος συναισθηματικά πολύ εκφραστικό. Πώς προσεγγίζετε τη σκηνοθεσία ενός τόσο περίτεχνου είδους μουσικής; Με πολύ ανοιχτό μυαλό. Είναι πολύ ιδιαίτερο να δουλεύεις με τραγουδιστές. Ως χορογράφος, μ’ ενδιαφέρει η κινησιολογία τους, αλλά πρέπει να μπορούν και να παίζουν. Έτσι, εγώ προτείνω διάφορες εναλλακτικές δομές για την κάθε σκηνή –υπάρχουν 20 σκηνές στη συγκεκριμένη όπερα– και στη συνέχεια δουλεύουμε μαζί (με τους τραγουδιστές) για να καταλήξουμε στην τελική της μορφή. Συνεργαζόμαστε στενά με τους πρωταγωνιστές της παράστασης για να διαμορφώσουμε τους χαρακτήρες που υποδύονται, αλλά και για να καταφέρουμε να επιτύχουμε μια αρμονική συμβίωση μεταξύ των δύο διαφορετικών χρονικών περιόδων.

Info ΚΑΜΕΡΑΤΑ - Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής & Λουσίντα Τσάιλντς Χαίντελ, Αλέξανδρος Ο Γιώργος Πέτρου διευθύνει και η Λουσίντα Τσάιλντς σκηνοθετεί την Καμεράτα στον αριστουργηματικό Αλέξανδρο (1726) του Χάιντελ. Ένα παραμύθι που ακροβατεί ανάμεσα στον περίτεχνο κόσμο του μπαρόκ και στις παρασκηνιακές σχέσεις των κινηματογραφικών αστέρων της δεκαετίας του ’30. Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα «Αλεξάνδρα Τριάντη» 28 & 30 Ιουνίου, 21:00 Εισιτήρια: 50€ (Ζώνη VIP), 35€ (Ζώνη Α), 25€ (Ζώνες Β), 14€ (Ζώνη Γ), 9,5€ (Πολύτεκνοι, 65+), 7,5€ (Φοιτητικό, ΑΜΕΑ, άνεργοι)

Τι σας τράβηξε στη σκηνοθεσία όπερας; Όλα ξεκίνησαν 20 χρόνια πριν, όταν με προσκάλεσαν να ασχοληθώ με τη Σαλώμη του Στράους στο Ζάλτσμπουργκ. Μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρουσα ιδέα, αλλά, όπως τους είχα πει και τότε, έπρεπε πρώτα να συναντηθώ με τους τραγουδιστές και να τους μιλήσω. Σιγά σιγά αντιλήφθηκα ότι αυτή είναι μια υπέροχη εμπειρία, έπειτα από πολλά χρόνια που εργαζόμουν ως χορογράφος με τη δική μου ομάδα. Είναι συναρπαστικό να μεταπηδάς από χώρο σε χώρο, αλλά και να δουλεύεις με διαφορετικά μουσικά είδη. Όπως είναι συναρπαστικό το να δουλεύεις ως σκηνοθέτης. Δεν έχω ασχοληθεί όμως με τόσο πολλές όπερες. Έχετε δουλέψει με ανθρώπους όπως ο Φίλιπ Γκλας και ο Ρόμπερ Ουίλσον, σε ιδιαίτερα πρωτοποριακές παραγωγές. Υπάρχουν παρόμοια πρότζεκτ σήμερα; Ο Αϊνστάιν στην παραλία θα αναβιώσει ξανά. Θα πάμε στο Παρίσι τον Σεπτέμβριο και επιτέλους θα γίνει περιοδεία και στις ΗΠΑ, κάτι που δεν έχει γίνει ποτέ. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για εμάς, γιατί επιτέλους θα μπορέσουν να δουν στη χώρα μας αυτήν την όπερα. ξεκίνησα να δουλεύω με τον Ουίλσον πολλά χρόνια πριν, τη δεκαετία του ’70. Ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία, γιατί ο Ουίλσον βλέπει τους χορευτές ως περφόρμερς, κι αυτό τον ενδιαφέρει. Οποιοσδήποτε βρίσκεται πάνω στη σκηνή είναι περφόρμερ, οι καλλιτέχνες δεν είναι μονοδιάστατοι, αφιερωμένοι σ’ ένα μόνο είδος τέχνης. Είναι όλοι μέρος της παραγωγής, είναι όλοι Αϊνστάιν. Ως ένα βαθμό, οι χορευτές και οι τραγουδιστές γίνονται ένα – πράγμα που μ’ αρέσει πάρα πολύ. s

[27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 37

14 ΧΡΟΝΙΑ ΜΑΖΙ Η δημιουργική συνεργασία τους αποδίδει συνεχώς καρπούς. Πρόσφατα, κυκλοφόρησε ο δίσκος Λουλούδι στη φωτιά, με μουσική Δημήτρη Παπαδημητρίου, στίχους Νίκου Γκάτσου και με την ερμηνεία της Φωτεινής Δάρρα.

Info Δημήτρης Παπαδημητρίου Φωτεινή Δάρρα Από τον Κ. Π. Καβάφη στον Νίκο Γκάτσο Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου αναλαμβάνει τη διεύθυνση της ορχήστρας με τη Φωτεινή Δάρρα σολίστ σ’ ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, με αφορμή το έτος Καβάφη, η μουσική του Δημήτρη Παπαδημητρίου χορογραφείται από την hellenic dance Company. Στο δεύτερο μέρος θα παρουσιαστούν τα τραγούδια τους σε στίχους Νίκου Γκάτσου, αλλά και μεγάλες επιτυχίες. Ωδείο Ηρώδου Αττικού 10 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 40€ (Ζώνη VIP), 35€ (Ζώνη Α), 25 (Ζώνη Β), 20€ (Άνω διάζωμα), 15€ (Φοιτητικό, 65+) 5€ (ΑΜΕΑ, άνεργοι)

Φωτεινή Δάρρα – Δημήτρης Παπαδημητρίου

ΣυνεννΟΟυΜαΣτε Με Μια Ματια

Καλλιτεχνικό ζευγάρι στο χώρο του ελληνικού τραγουδιού επί 14 χρόνια, συνεχίζουν και πέρα απ’ το τραγούδι – αυτή τη φορά, μ’ ένα πολυθέαμα που συνδυάζει ποίηση, μουσική, χορό. Πάντα υπάρχει ένα αίτημα βαθύτερο από την «αναγνωρισιμότητα». Είτε αφορά έναν κύκλο τραγουδιών είτε τη διεύθυνση του Τρίτου Προγράμματος... Από την Κατερίνα Κόμητα Φωτογραφίες: Βίκυ Γεωργοπούλου

[27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 39

συζήτηση μαζί τους είναι ενδιαφέρουσα και ευχάριστη. Είναι και οι δύο ετοιμόλογοι (κόβει ο ένας, ράβει ο άλλος), έχουν πολύ χιούμορ και πολύ κατασταλαγμένη άποψη για τα πράγματα. Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου και η Φωτεινή Δάρρα βρίσκονται στην τελική ευθεία για την παράστασή τους στο Ηρώδειο. Για πρώτη φορά δοκιμάζουν κάτι διαφορετικό από τα όσα έχουν κάνει μέχρι τώρα: θα συνδυάσουν τρεις τέχνες, τη μουσική, το χορό και το θέατρο με τη μορφή της απαγγελίας σε μια παράσταση χοροθεάτρου. Με την αφορμή αυτή, μας μίλησαν για την πολύχρονη συνεργασία τους. Από τον Κ. Π. Καβάφη στον Νίκο Γκάτσο. Πείτε μας δυο λόγια γι’ αυτήν τη διαδρομή που θα δούμε στο Ηρώδειο. Δημήτρης Παπαδημητρίου: Στο πρώτο μέρος της παράστασης θα υπάρχει ένα αφιέρωμα στον Κ. Π. Καβάφη, μιας και φέτος είναι χρονιά Καβάφη. Οι χορογράφοι της hellenic dance Company επέλεξαν από το έργο μου Που γι’ Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός κάποια κομμάτια, τα οποία και χορογράφησαν. Πρόκειται λοιπόν για ένα χορόδραμα, στο οποίο η Φωτεινή τραγουδά, συμμετέχοντας παράλληλα κινησιολογικά μέσα στη χορογραφία. Η Έρση Πήττα, που υπογράφει τη σύλληψη και τη σκηνοθετική επιμέλεια της παράστασης, έκανε την επιλογή με βάση μια πλοκή που είχε στο μυαλό της. Πρόκειται δηλαδή για μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος, ενώ τα παιδιά που χορεύουν προέρχονται από την Κρατική Σχολή Ορχηστρικής Τέχνης. Στο δεύτερο μέρος της παράστασης θα ακουστούν τραγούδια από το δίσκο που κάνανε πρόσφατα με τίτλο Λουλούδι στη φωτιά, σε στίχους Νίκου Γκάτσου, συν μερικά ακόμα τραγούδια από το κοινό μας ρεπερτόριο όλων αυτών των χρόνων.

Συνεργάζεστε 14 χρόνια. Τι είναι αυτό που σας κρατάει μαζί; Δ.Π.: Ο Χατζιδάκις μού έλεγε πάντα με επίταση ότι θα πρέπει να δημιουργήσω τη δική μου φωνή μέσα στο χώρο. Ότι πρέπει να έχω τους δικούς μου ερμηνευτές, οι οποίοι θα είναι διαλεγμένοι με κριτήρια το ταλέντο, το ήθος αλλά και την αφοσίωση στο έργο. Αν δει κανείς προσεκτικά το έργο του Χατζιδάκι, του Θεοδωράκη, του ξαρχάκου, αλλά και του Ζαμπέτα και του Άκη Πάνου, θα ξεχωρίσει τους κατεξοχήν εκφραστές από τους επισκέπτες. Ο κατεξοχήν εκφραστής είναι ο άνθρωπος που έχει την ίδια οπτική μαζί σου στην τέχνη και σκοπεύει να εργαστεί γι’ αυτό. Είναι πρόθυμος να δώσει την ψυχή του, το αίμα του, το χρόνο του, αλλά και πρόθυμος να δεχτεί και μια ενδεχόμενη αποτυχία. Το άλλο είδος, ο επισκέπτης, θέλει να του προσυπογράψεις την απόλυτη εμπορική επιτυχία αλλιώς δεν συνεργάζεται. Θέλει πέναλτι δηλαδή – δεν παίζει μπάλα αλλιώς.

Ο κόσμος σάς έχει ταυτίσει καλλιτεχνικά. Φωτεινή Δάρρα: Φυσικά. Πώς αλλιώς; Αφού μαζί ξεκινήσαμε πριν 14 χρόνια να συνεργαζόμαστε και μοιραζόμαστε κοινό όραμα για την τέχνη και τη ζωή συνολικά. Υπάρχει μια λανθασμένη εντύπωση ότι κάνουμε πράγματα μόνο μεταξύ μας. Μέσα στα χρόνια, κι οι δυο μας έχουμε κάνει άπειρες συνεργασίες, απλώς ο κόσμος επιλέγει να κρατήσει κάποια πράγματα από εσένα περισσότερο από κάποια άλλα. Σ’ εμάς κρατάει ότι κάνουμε πράγματα μαζί, ίσως επειδή ξεκινήσαμε μαζί, ίσως επειδή συνεχίζουμε να έχουμε κοινό ύφος σ’ αυτό που κάνουμε, ίσως επειδή φαίνεται ότι είμαστε ειλικρινείς απέναντι σ’ αυτό που κάνουμε και στους ανθρώπους στους οποίους απευθυνόμαστε. Δ.Π.: Όταν ξεκίνησε η συνεργασία μας, αλλά και για αρκετά χρόνια, η Φωτεινή είπε τραγούδια τα οποία είχαν αρνηθεί να τα πουν άλλοι γνωστοί τραγουδιστές. Τα είχαν ακούσει δηλαδή, και τους είχε φανεί ότι δεν ταίριαζαν στη δική τους γκαρνταρόμπα. ξέρετε, αυτοί δημιουργούν το δικό τους ψηφιδωτό, το οποίο είναι μια προσωπογραφία που διατρανώνει τη σταρίστικη περσόνα τους και καμιά απολύτως ουσία. Γι’ αυτούς, τα τραγούδια είναι απλές ψηφίδες, που είτε ταιριάζουν στο ψηφιδωτό τους είτε όχι. Το να πάρεις το ρίσκο να τραγουδήσεις για παράδειγμα μελοποιημένη ποίηση σε μια εποχή που ανθεί το εύκολο σουξέ, είναι μεγάλη υπόθεση, κι αυτό το ρίσκο το παίρνουμε εδώ και χρόνια μαζί, δείχνοντας συνέπεια στην τέχνη μας. Πολλά απ’ αυτά τα τραγούδια λοιπόν η Φωτεινή τα έκανε γνωστά, επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι το σουξέ δεν είναι κάτι προδιαγεγραμμένο. Να συμπληρώσω ότι από τη στιγμή που ξεκινήσαμε να συνεργαζόμαστε, έχω συνεργαστεί και με άλλους 17 τραγουδιστές κι εκείνη έχει συνεργαστεί με άλλους τόσους συνθέτες. Ο δίσκος του Γκάτσου που κάναμε ήρθε πέντε χρόνια μετά την τελευταία κοινή δισκογραφική μας δουλειά. Απλά, κάποια πράγματα «γράφουν» κι άλλα όχι. Τι είναι αυτό που θα αλλάζατε ο ένας στον άλλον αν μπορούσατε; Δ.Π.: Χμ… ναι… στην εμφάνισή της θα άλλαζα κάποια πράγματα… Πλάκα κάνω… Νομίζω ότι υπάρχει ένα κομμάτι που πρέπει να κατακτηθεί περισσότερο και το οποίο έχει να κάνει με την ωριμότητα, γιατί τα μισά ποιήματα είναι γραμμένα από ανθρώπους με βιώματα ηλικιωμένου ανθρώπου. Βλέπω όμως ότι, όσο περνάει ο καιρός, η Φωτεινή αρχίζει και τα προσεγγίζει άμεσα και όχι υποδυόμενη· τα ανακαλεί δηλαδή. Φ.Δ.: Ορίστε το είπε: «Μεγαλώνεις Φωτεινούλα…» Λοιπόν, εγώ αυτό που θα άλλαζα είναι τη συνήθειά του να πιέζει το

40 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #34 [27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013]

«παιδί» που έχω μέσα μου και να του ζητά να κάνει πολύ δύσκολα πράγματα σε πολύ λίγο χρόνο. Αυτή η πίεση κάποιες φορές στην αρχή με στρεσάρει. Αμέσως μετά, όμως, συνειδητοποιώ ότι απλά το κάνει γιατί πιστεύει σε μένα και τον ευχαριστώ, γιατί μόνο όταν φτάνεις στα όριά σου και τα ξεπερνάς είσαι δημιουργικός. Η προσωπική σας σχέση μπαίνει μέσα στην επαγγελματική; Δ.Π.: Φυσικά και μπαίνει, μέσα από την κατάκτηση μιας κοινής γλώσσας, η οποία είναι βιωμένη μέσα από ένα κοινό χιούμορ. Συνεννοούμαστε πια με μια ματιά. Πάντως στην ερώτηση που κάνατε, θα έπρεπε καλύτερα να πείτε «προσωπική σχέση που είναι γνωστή», γιατί οι περισσότεροι έχουν προσωπικές σχέσεις, απλά δεν το ξέρει ο κόσμος. Φ.Δ.: Μοιραζόμαστε την ίδια αγάπη για την τέχνη και τη ζωή, αγαπάμε τους ανθρώπους. Αυτό μας ενώνει. Μετά από τόσα χρόνια που ζήσαμε μαζί, συνεννοούμαστε μ’ ένα βλέμμα. Εμείς δεν κρύψαμε ποτέ ότι ήμασταν μαζί στα προηγούμενα χρόνια. Πάντοτε μας ενδιέφερε η προβολή του έργου μας κι όχι της προσωπικής μας ζωής. Έχετε άποψη για τη γενικότερη επίδραση που έχει το έργο σας στον κόσμο; Δ.Π.: Υπάρχει ένα κοινωνικό συμβόλαιο που υπογράφει ο καλλιτέχνης στα πρώτα του βήματα. Ο κόσμος κάνει μια ηθική ανάγνωση: Παρατηρεί τον καλλιτέχνη και προσπαθεί να συμπεράνει πού το πάει, τι σόι πράγμα είναι. Έχω δει ότι υπάρχει ένας φόβος εκπεφρασμένος με τον πιο απλό και λαϊκό τρόπο. Ο φόβος αυτός συνοψίζεται στο «μην αλλάξετε», «μην ξεπουληθείτε», «μην αρχίσετε να κάνετε ευκολίες». Κι είναι πολύ ωραίο, εμείς που δεν είχαμε ποτέ στο μυαλό μας να κολακέψουμε τ’ αυτιά του κόσμου με σουξεδάκια, να απολαμβάνουμε περισσότερης εμπιστοσύνης από τους άλλους που «προτάσσουν» τον κόσμο. Δεν θα περίμενα ποτέ από τον οδηγό ταξί να μου κρίνει τα ακόρντα μου, αλλά από τη στιγμή που δεν δέχεται να μου πάρει λεφτά –το οποίο μου έχει συμβεί πάρα πολλές φορές, όσο κι αν επιμένω εγώ– αυτό σημαίνει κάτι. Φ.Δ.: Αυτό είναι η μεγαλύτερη επιβράβευση, γιατί εμείς μέσα στα χρόνια ούτε λεφτά βγάλαμε, ούτε τίποτα τέτοιο. Κι αυτό γιατί πάντα βάζαμε πάνω απ’ όλα την ποιότητα της δουλειάς μας κι όχι το χρήμα. Ή το ένα κάνεις ή το άλλο. Και τα δύο, δύσκολα... Η επιβράβευση που φτάνει σ’ εμάς μέσα από ένα δωρεάν ταξί που μπορεί να μας χαρίσει κάποιος από την αγάπη του ή μέσα από παρόμοιες εκδηλώσεις είναι σπουδαία. Τούτη τη στιγμή που μιλάμε το θέμα της ΕΡΤ είναι ακόμα σε εξέλιξη. Παρ’

όλα αυτά, θέλετε να κάνετε κάποιο σχόλιο; Φ.Δ.: Το να μείνουν ζωντανές αυτές οι ορχήστρες είναι ένα θέμα που αφορά όλους τους καλλιτέχνες, αλλά και συνολικά τον πολιτισμό της χώρας. Τα καλλιτεχνικά δρώμενα που πλαισιώνουν όλη αυτήν την ιστορία σε μια προσπάθεια να δείξουν οι ορχήστρες το έργο τους στον κόσμο είναι πολύ σημαντικό ζήτημα. Η σπουδαία διεθνής σοπράνο Άντζελα Γκεοργκίου βγήκε και στήριξε ανοιχτά με δηλώσεις της τους Έλληνες μουσικούς. «Οφείλουμε όλοι να στηρίξουμε τα αδέλφια μας τους Έλληνες», είπε χαρακτηριστικά. Οι καλλιτέχνες που συνεργαστήκαμε όλα αυτά τα χρόνια μ’ αυτές τις ορχήστρες έπρεπε να είμαστε όλοι εκεί. Δ.Π.: Είναι αλήθεια ότι πολλοί θα έπρεπε να είχαν έρθει αυτόκλητα και να είναι εκεί. Αν και όλα αυτά είναι διχαστικά κατά βάθος, παρατηρήθηκαν πάντως πολύ έντονα και από τον κόσμο της ΕΡΤ και από τον κόσμο γύρω. Για μένα δεν μετράει πιο πολύ το ποιος έτρεξε την πρώτη μέρα, άντε και τη δεύτερη. Έτσι φαίνονται τα αντανακλαστικά σου. Από ένα σημείο και μετά, αρχίζεις και αντιλαμβάνεσαι ποιο είναι το κυρίαρχο ρεύμα, οπότε κινείσαι εκ του ασφαλούς. Καλό είναι κι αυτό βέβαια, αλλά δεν είναι το ίδιο. Συγκαταλέγεστε στον «περιούσιο λαό»; Φ.Δ.: Εγώ προσωπικά δεν έχω καμιά απολύτως περιουσία. Ούτε το αυτοκίνητό μου δεν είναι στο όνομα μου, αφού το ξεχρεώνω ακόμα. Έτσι, μπορώ ανά πάσα στιγμή να βρεθώ στο δρόμο κανονικότατα. Επίσης, να πω και κάτι άλλο με την ευκαιρία: ο κόσμος νομίζει ότι τα φουστάνια και τα κοσμήματα που φοράει μια τραγουδίστρια είναι δικά της, γιατί δεν γνωρίζει ότι υπάρχουν τραγουδιστές που παίρνουν χορηγία όλα αυτά για να τα φορέσουν μόνο στην παράσταση και μετά να τα επιστρέψουν. Η περίπτωσή μου, ας πούμε, είναι τέτοια. Αυτά που φοράω στις συναυλίες δεν είναι δικά μου. Αν τα είχα όλα αυτά, θα είχα λύσει το πρόβλημα της ζωής μου… Δ.Π.: Παρομοίως, και παρόλο που υπάρχει άλλη εντύπωση. Ο πατέρας μου ήταν πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, και υπάρχει η εντύπωση ότι όταν είσαι σε μια τέτοια θέση έχεις όλα τα λεφτά στην τσέπη σου. Στην πραγματικότητα όμως είναι σαν να είσαι διευθυντής σε μια τράπεζα. Έχεις ένα μισθό, μεγάλο μισθό, δεν σημαίνει όμως ότι έχεις όλη αυτή την περιουσία που φαντάζονται. Τυχαίνει δε να είμαστε και πολύ έντιμοι ως οικογένεια… Οπότε όλα αυτά που βάζει με το νου του ο καθείς δεν ισχύουν. Για τα φουστάνια που είπε η Φωτεινή πριν, εγώ αντίθετα όσα ρούχα φοράω ανήκουν στην γκαρνταρόμπα μου. Έχω δε ξοδέψει πολλά σε πανάκριβα κομμωτήρια για κομμώσεις και ξυρίσματα… s

ΜΟΥΣΙκη

Λάμπρος Φιλίππου - YIANNEIS

ΠΟυ τελειωνει η ελευΘεΡια Ο Λάμπρος Φιλίππου έχει πολλά πρόσωπα: ηθοποιός, κόντρα τενόρος, περφόρμερ αλλά και ιδρυτικό μέλος των yIaNNEIS. Στο φετινό Φεστιβάλ θα κάνει το σκηνοθετικό του ντεμπούτο –ένα χαρακτηρισμό που σχεδόν αποποιείται– με τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν του Διονυσίου Σολωμού.

Info Λάμπρος Φιλίππου - YIANNEIS Ύμνος εις την Ελευθερίαν Διονυσίου Σολωμού

Από τη Μυρτώ Πολυμίλη

ια ποιο λόγο ένας καλλιτέχνης, σήμερα, επιλέγει να αναμετρηθεί με τον Ύμνον εις την ελευθερίαν, του Σολωμού; Αιτία είναι «η ίδια η έλλειψη της ελευθερίας –χαρακτηριστικό γνώρισμα των ημερών», απαντά ο Λάμπρος Φιλίππου. Και προσθέτει: «”Τι θα κάμετε; Θ’ αφήστε να αποκτήσωμεν εμείς Λευθερίαν, ή θα την λύστε εξ αιτίας Πολιτικής;” μας λέει εύγλωττα ο Σολωμός σ’ ένα στίχο που γράφτηκε το 1823, συνοψίζοντας την ανάγκη-κραυγή του σήμερα, σαν θέτει το μεγάλο ερώτημα της εποχής!» Με τον Λάμπρο Φιλίππου είχαμε τη συνομιλία που ακολουθεί:

Μιλήστε μας για την παράσταση... Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι οι άνθρωποι και η αμηχανία της αλήθειας. Η παράσταση χωρίζεται σε τρία μέρη: Στο «Πρώτο Μέρος» η Δάφνη, μια 20χρονη κοπέλα με ακαδημαϊκή μόρφωση πάνω στο θέατρο, υμνεί την Ελευθερία. Τιμωρείται για όποιο λάθος κάνει ως ηθοποιός, δρών σώμα. [Τιμωρείται, όπως τιμωρούνται τα πλήθη από τις αρχές, όταν επαναστατούν.] Τιμωρείται από έναν νεαρό άνδρα, που, σε κάθε λάθος της, της πετάει έναν κουβά με νερό. Ο νεαρός άνδρας παίρνει τις εντολές από έναν άλλο που εμφανίζεται με προφίλ

ΘΕΑΤΡΟ

φασιστικό, άγριος και σκληρός. Το «Ενδιάμεσο Μέρος» είναι ένα avant garde live Music Show από τους yianneis, σε συνδυασμό μ’ ένα βίντεο (“το μεγαλείο της Ελληνικής οικογένειας”) που θα προβάλλεται καθ’ όλη τη διάρκεια του live. Είναι σαν αυτά τα πεντάλεπτα μουσικά διαλείμματα στη μέση ενός event, μόνο που το δικό μας είναι πενηντάλεπτο. Στο «Δεύτερο Μέρος», που είναι και το τελευταίο, εμφανίζεται η κυρία Αλεξάνδρα, 50 ετών. Γεννήθηκε και ζει στο ξυνονέρι Καρδίτσας. Δεν έχει δει ποτέ στη ζωή της θέατρο. Στο πρώτο μέρος θα δούμε το πείραμα Μίλγκραμ (περί υπακοής) επί σκηνής λοιπόν; Ο νεαρός άνδρας, είναι εκτελεστικό όργανο σε τούτη τη ζωή, που ασκεί βία παρεμπιπτόντως, μονάχα επειδή πρέπει να φέρει εις πέρας την εργασία του. Τιμωρείται και ο ίδιος όμως, όταν δεν κάνει καλά τη δουλειά του. Το κοινό καλείται, επίσης, να πάρει θέση. [Η ηθική αυτουργία είναι πιο σοβαρό αδίκημα από την αυτουργία. Το μη συμμετέχειν είναι σοβαρότατο αδίκημα.] (Κουβάδες με νερό θα υπάρχουν για όλους, πάντως.) Ο Φασισμός είναι ένα φαινόμενο που δεν δείχνει έλεος, γιατί δεν έχει έλεος.

Αναπτύσσεται πυραμιδικά (εδώ) και σε ανύποπτο χρόνο. Παραμονεύει και δε θέλει και πολύ για να εκδηλωθεί. (Τι ειρωνεία: Ο Μίλγκραμ «εμπνεύστηκε» από τις φρικαλεότητες της ναζιστικής εποχής για το πείραμά του. Τόσα χρόνια μετά, η κοινωνία των ανθρώπων, σημαδεμένη, συνεχίζει να υποκύπτει σε τέτοιου είδους ένστικτα.) Μιλάτε για την αμηχανία της αλήθειας, για τη βία, την τιμωρία. Τι σας ελκύει σ’ αυτά τα φαινόμενα; Αυτή η παράσταση είναι μια ενστικτώδης αντίδραση. Ένα ολοζώντανο θέαμα με κανόνες ίδιους με αυτούς της ζωής. Η αμηχανία, η ανασφάλεια, ο φόβος κι έπειτα η βία, η τιμωρία, όλα αυτά τα συναισθήματα ή αντι-δράσεις στην υπερβολή τους, κάπου συναντώνται ή απλά κορυφώνουν και παγιώνονται μ’ έναν τρόπο, γίνονται μέρος μας, γίνονται συμπλέγματα. Οι άνθρωποι είμαστε φτιαγμένοι από τέτοια. Συμπλεγματικοί είμαστε. Μου αρέσει να φτάνω τα πράγματα στα άκρα για να καταλαβαίνω πού είμαι, σε τι νέα συνθήκη αυτή τη φορά, και πώς μπορώ να κινηθώ εκεί μέσα. Να είμαι ελεύθερος. Η αλήθεια είναι το μόνο πράγμα που σε ξεπερνά. Η αλήθεια είναι το μόνο πράγμα που μπορεί να σε φέρει στην απόγνωση.

Μια παράσταση σε τρία μέρη. Στο πρώτο, η 20χρονη Δάφνη υμνεί την Ελευθερία και τιμωρείται για κάθε λάθος της. Στο ενδιάμεσο μέρος, παρακολουθούμε ένα μουσικό σόου από τους yianneis και στο δεύτερο μέρος παρακολουθούμε την 50χρονη κυρία Αλεξάνδρα που δεν έχει δει ποτέ της θέατρο. Παίζουν: Δάφνη Ιωακειμίδου-Πατακιά, Λάμπρος Φιλίππου, Γρηγόρης Μπαλλάς, Αλεξάνδρα Φιλίππου. Πειραιώς 260, Κτίριο Η 8 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 15€ (κανονικό), 10€ (μειωμένο), 5€ (φοιτητικό, 65+ ανέργων, ΑΜΕΑ)

Πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Αθηνών ως σκηνοθέτης. Το Φεστιβάλ είναι μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και δημιουργική εμπειρία κυρίως επειδή είναι τόσο οργανωμένο και καταρτισμένο, σε όλα τα επίπεδα, που ο καλλιτέχνης καλείται να ασχοληθεί μόνο με τη δημιουργική διαδικασία του πρότζεκτ του. Δεν το βρίσκεις αυτό. Όσο για την εμπειρία μου ως σκηνοθέτη, αν και είναι η πρώτη μου σκηνοθεσία γενικά, όχι μόνο στο Φεστιβάλ Αθηνών, αποποιούμαι τον χαρακτηρισμό. Προτιμώ τον αγγλικό όρο «direction». Στον Ύμνο μας, δίνονται οι κατευθύνσεις (directions) στους συμμετέχοντες, οι οδηγίες χρήσης. Καλή αντάμωση. s

[27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 41

Τη γνωρίσαμε ως ηθοποιό, ήρθε η ώρα να τη μάθουμε και ως σκηνοθέτρια. Η Μαρία Πρωτόπαππα ανεβάζει την Ιφιγένεια εν Αυλίδι του Ευριπίδη, ένα έργο που θέλει πρωτίστως να καταλάβει η ίδια. Θύμα ή ηρωίδα; Η Χριστίνα Μαξούρη υποδύεται την Ιφιγένεια, ένα ρόλο που αποτελεί ταξίδι, όπως υποστηρίζει. Από την Αργυρώ Λύτρα

ΑΜΑΡΤΙΑΙ γΟΝΕΩΝ... Η Μαρία Πρωτόπαπα σκηνοθετεί τη Χριστίνα Μαξούρη (απέναντι, σε μια σύνθεση που θυμίζει γραμματόσημο) στο ρόλο της Ιφιγένειας. Μιας «ηρωίδας» που, κατά τη σκηνοθετική της ανάγνωση, υπήρξε θύμα των ιδεολογιών και των σκοπιμοτήτων της γονεϊκής εξουσίας.

Info Μαρία Πρωτόπαππα Ευριπίδη, Ιφιγένεια εν Αυλίδι Ο Αγαμέμνονας προσκαλεί την κόρη του Ιφιγένεια στην Αυλίδα λίγο πριν οι Έλληνες αποπλεύσουν για την εκστρατεία της Τροίας. Προβάλλοντας ως δικαιολογία ότι θέλει να την παντρέψει με τον Αχιλλέα, την οδηγεί στην πραγματικότητα σε θυσία στη θεά Άρτεμη για το καλό της πατρίδας. Τελικά, η ίδια προσφέρει τον εαυτό της εκούσια σε θυσία. Παίζουν: Μανώλης Μαυροματάκης, Θανάσης Δήμου, Αγορίτσα Οικονόμου, Χριστίνα Μαξούρη, Γιάννος Περλέγκας, Νεκτάριος Λουκιανός. Χορός: Ερατώ Πίσση, Κίτυ Παϊταζόγλου. Πειραιώς 260, Κτίριο Η 5-6 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 20€ (κανονικό), 15€ (μειωμένο), 10€ (φοιτητικό), 5€ (ανέργων, ΑΜΕΑ)

Μαρία Πρωτόπαππα

Οχι αλλεΣ ΠαΡΟΡΜηΣειΣ

νωστός ο μύθος, διάσημες οι συμβολικές του απηχήσεις, πλούσιες οι αλληγορικές του χρήσεις, όχι σπάνιες οι θεατρικές του αναπαραστάσεις. Η Ιφιγένεια εν Αυλίδι είναι ίσως η ευριπίδεια τραγωδία με τις περισσότερες μεταβολές αποφάσεων και κυρίαρχη την ανατρεπτική αλλαγή στάσης αυτής της Ιφιγένειας: το αθώο κοριτσάκι, που αρχικά εκλιπαρεί για πατρικό έλεος, θα προσφέρει εκούσια τον εαυτό της για θυσία στο όνομα του κοινού συμφέροντος. Πρώτος ο Ευριπίδης δεν δείχνει έλεος στο κοινό του με τα ερωτήματα που εγείρει: Πόσο ενσυνείδητη είναι η πράξη της Ιφιγένειας; Πόσο «νόμιμη» είναι η θυσία της; Είναι ανθρώπινο θύμα των περιστάσεων ή ανώτερη αυτών μυθική ηρωίδα; Αυτή η ανάγκη να καταλάβει η ίδια οδηγεί φέτος τη Μαρία Πρωτόπαππα, μια ηθοποιό με μεγάλο εκτόπισμα, να φέρει στη σκηνή την Ιφιγένεια εν Αυλίδι, σκηνοθετώντας την ευριπίδεια τραγωδία και κρατώντας έξω από τη διανομή τον εαυτό της. Μολονότι έχει και στο παρελθόν δοκιμαστεί στη σκηνοθεσία (συνεργάστηκε με τη Λένα Κιτσοπού-

λου στο μονόλογο Μ.Α.Ι.Ρ.Ο.Υ.Λ.Α. στο Εθνικό Θέατρο), είναι η πρώτη φορά που αναλαμβάνει μόνη της το εγχείρημα και δη σε αρχαίο δράμα. Βασικά της όπλα: ένας θίασος εξαίρετων ηθοποιών και η απερίσπαστη αφοσίωσή της στην τέχνη της. Σχεδόν με ενοχή, κατόρθωσε να κλέψει λίγο χρόνο από τις πρόβες για να μας μιλήσει, ενώ γενναιόδωρα έσπευσε να παραχωρήσει το βήμα στους ηθοποιούς της παράστασης. Ιδού λοιπόν, η Ιφιγένεια εν Αυλίδι μέσα από τα μάτια της σκηνοθέτιδας Μαρίας Πρωτόπαππα και της, πρωτοεμφανιζόμενης σε πρωταγωνιστικό ρόλο τραγωδίας, Χριστίνας Μαξούρη.

Τι έχει να πει ο μύθος της Ιφιγένειας στο σύγχρονο κοινό; Εσείς τι θέλετε να του πείτε; Εγώ δεν θέλω να πω στο κοινό τίποτα. Βαρέθηκα τις δηλώσεις και τις καταγγελίες, και μάλιστα άλλοι τις κάνουν καλύτερα από μένα. Να μοιραστώ θέλω. Την αμφιθυμία που νιώθω για τον εαυτό μου, τους ανθρώπους μου, τη χώρα μου. Και για το ίδιο το έργο. Την παράσταση

την κάνω για μένα. Για να καταλάβω εγώ. Να πείσω εμένα πως σε καμιά αγριότητα ή χαρά δεν είναι κανείς μόνος. Ο μύθος δεν σημαίνει τίποτα. Ο Ευριπίδης θέλει –απλοϊκά το λέω– να προτείνει να μην αντιδρούμε παρορμητικά, συναισθηματικά, να προσέχουμε με τι ταυτιζόμαστε. Αυτή η παρόρμηση μάς οδηγεί στα ίδια λάθη. Είναι θύμα ή ηρωίδα η Ιφιγένεια; Όσοι νιώθουν αδικημένοι θα την πουν θύμα. Όσοι αυτοεπιβεβαιώνονται, ηρωίδα. Δεν διαλέγω. Κάτι δεν χωνεύω πάνω της. Η προσφορά της έγινε υπό πίεση. Ήταν βέβαια απλά παιδί, και τα παιδιά τα καημένα δεν επιτρέπεται να έχουν δική τους βούληση. Έχοντας υποδυθεί η ίδια στο παρελθόν τον πρωταγωνιστικό ρόλο του έργου που σήμερα σκηνοθετείτε, τι «αλλάζετε» από την Ιφιγένεια της Μαρίας Πρωτόπαππα σ’ αυτήν της Χριστίνας Μαξούρη; Η δική μου ήταν συμβατική. Είχα στόχο μια ψυχολογική συνέπεια πολύ μικρού μεγέθους. Ήταν, κακώς, συναισθηματική και αυτοαναφορική. Της Χριστίνας

μοιάζει πιο μυθική. Είναι μη άνθρωπος, αλλάζει πρόσωπα, εξυπηρετεί άλλων υποκειμενικές ματιές. Είναι κατασκεύασμα – ο μικρός μας Φρανκενστάιν. Ήταν τύχη να δουλέψω μ’ αυτό το χαρισματικό κορίτσι γιατί συνδυάζει πάθος, ενέργεια, μεθοδικότητα, και πρόθυμα θυσιάζει τον ηθοποιίκο ναρκισσισμό του να ερμηνεύσει δραματικά έναν τέτοιο ρόλο. Ποιος είναι τελικά ο «φταίχτης» για τη θυσία της νεαρής βασιλοπούλας; Η ενοχή περνάει από τον εμπνευστή στον υποκινητή, στην κοινή γνώμη, στην ίδια τη μη εξεγερμένη, στην ανάγκη. Μην κάνουμε τους καλούς. Όλοι οι πολιτισμοί ζητάνε αίμα, σκοτώνουν ανθηρά κομμάτια τους για να ζήσουν άλλα. Αναγνωρίζετε «Ιφιγένειες» στη σημερινή εποχή; Ναι. «Θύματα» στους εφήβους κάθε εποχής που, πριν προλάβουν να διαπράξουν τα δικά τους εγκλήματα, υφίστανται λάθη γονέων και γενεών. «Ηρωίδες» σε όσους ενστερνίζονται τυφλές, κουφές ιδεολογίες άκριτα ή υπό πίεση. s

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΑΞΟΥΡΗ (Η ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ) Ποια είναι η δική σας Ιφιγένεια; Η ίδια τη βιώνετε ως θύμα ή ως ηρωίδα; Μια καλοαναθρεμμένη και υπάκουη έφηβη, η αγαπημένη κόρη του μπαμπά που την προδίδει, την πουλά για το «καλό της πατρίδας» κι εκείνη τους αφήνει να τη χρησιμοποιήσουν ως «εισιτήριο πολέμου», μετατρέποντάς την, μ’ έναν τρόπο, σε πολεμική μηχανή. Μια διαδρομή από την πλήρη άγνοια και τη χαρά της ζωής στη μετάλλαξη χωρά τόσα πρόσωπα, που ο χαρακτηρισμός του θύματος ή της ηρωίδας θα ήταν μονοδιάστατος. Γνωρίζοντας βαθύτερα μέσα από το ρόλο σας την Ιφιγένεια, «είδατε» άλλες «Ιφιγένειες» σε σύγχρονα πρόσωπα; Το αποκαλυπτικό είναι ότι γνωρίζεις, ή μάλλον κατανοείς βαθύτερα, πρωτίστως τους υπόλοιπους, για να φτάσεις να καταλάβεις και την ίδια. Κι αυτό γιατί οδηγείται και ορίζεται από τους άλλους. Το φαινόμενο «Ιφιγένεια» είναι αναπόφευκτο. Άνθρωποι που όντας γρανάζια ενός μηχανισμού (οικογένεια, κοινωνία, κράτος κ.ά.) αναγκάζονται να χάσουν κάτι πολύ πολύτιμο, στο όνομα του «κοινού καλού», προκειμένου να πάνε παρακάτω τα πράγματα. Λίγο πολύ, όλοι έχουμε υπάρξει ή θα υπάρξουμε «Ιφιγένειες». Τι σημαίνει για σας προσωπικά ο συγκεκριμένος ρόλος, καθώς και η συμμετοχή σας στον συγκεκριμένο θίασο με σκηνοθέτιδα τη Μαρία Πρωτόπαππα; Ο ρόλος και το έργο ολόκληρο είναι ένα ταξίδι που μοιάζει να μην έχει τέλος. Θέτουν το μυαλό και το θυμικό σε διαρκή κίνηση, πράγμα εθιστικό και απολαυστικό. Η Μαρία Πρωτόπαππα είναι ένας άνθρωπος που θαυμάζω εδώ και χρόνια, εκτιμώ βαθιά, και πια αγαπάω πολύ. Απαλλαγμένη από φιλοδοξίες, καθωσπρεπισμούς και μικρότητες, με ήθος και τρόπο σκέψης σπάνιο, σε εμπνέει να την ακολουθείς με πίστη. Εάν σε αυτό προστεθεί η σύνθεση του θιάσου και δη η συνύπαρξη με την Αγορίτσα Οικονόμου, που είμαστε συγγενείς, τότε μπορώ με βεβαιότητα να μιλήσω για ένα δώρο που μου δόθηκε απλόχερα. s

ΘΕΑΤΡΟ

[27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 43

ΔηΜΙΟΥΡγΙκη ΣΥΛΛΟγΙκΟΤηΤΑ Ο Ακύλλας Καραζήσης (αριστερά) και ο Νίκος Χατζόπουλος, συνυπογράφουν τη σκηνοθεσία ενός σχεδόν άγνωστου στο ελληνικό κοινό έργου του Σίλλερ και, επίσης μαζί, ανεβαίνουν στη σκηνή.

Μια ΣυλλΟγικΟτητα Με κΟινΟ αιτηΜα

Στόχος τους η καλλιέργεια μιας δημιουργικής συλλογικότητας για το θέατρο. Σε ό,τι τους αφορά, επιδιώκουν το στόχο συν-σκηνοθετώντας ένα κλασικό κείμενο του Σίλλερ. Τελικά, πόση δημοκρατία χωράει στη σκηνοθεσία; Από την Αργυρώ Λύτρα Φωτογραφίες: Βασίλης Μαθιουδάκης

ύο νέοι προερχόμενοι από διαφορετική κοινωνική τάξη αγαπιούνται παράφορα. Αλλά ο αριστοκράτης πατέρας του Φερδινάνδου θα επιστρατεύσει κάθε είδους ραδιουργία προκειμένου να εμποδίσει τη σχέση του γιου του με τη φτωχή Λουΐζα. Κι η μοίρα των ερωτευμένων νέων: ο θάνατος. Ο ρομαντικός συγγραφέας Φρίντριχ Σίλλερ δίνει μέσα από ένα κοινότοπο θέμα ένα μοναδικό πολιτικό έργο, εν πολλοίς άγνωστο στο ελληνικό κοινό. Η σκηνή θα το γνωρίσει μέσα από τη συνεργασία δύο σκηνοθετών που ξέρουν από τον «ιδρώτα της σκηνής». Ο Ακύλλας Καραζήσης κι ο Νίκος Χατζόπουλος συναντήθηκαν σκηνοθετικά για πρώτη φορά στην παράσταση Όταν έκλαψε ο Νίτσε. Τότε γεννήθηκε μια σχέση συνεργασίας, η οποία θεμελιώνει ταυτόχρονα μια πρόταση κι ένα αίτημα για μια «δημιουργική συλλογικότητα» στο θέατρο. Ενδεικτική της στάσης τους, η κοινή τους αντανακλαστική αντίδραση όταν επικοινωνήσαμε κατά μόνας μαζί τους για την παραχώρηση αυτής της συνέντευξης: «Μα είμαστε δύο!»

Γιατί επιλέξατε το έργο του Σίλλερ; Τι έχει να πει το πολιτικό του περιεχόμενο στη σύγχρονη Ελλάδα; Ακύλλας Καραζήσης: to Έρωτας και ραδιουργία το διαλέξαμε για λόγους τελείως άσχετους με τη σύγχρονη πολιτική επικαιρότητα. Το διαλέξαμε καθαρά για τη θεατρική του αξία. Είναι «άπαιχτο» στην Ελλάδα και ανήκει στα τρία δυνατά πρώτα κείμενα του Σίλλερ που είναι εξαιρετικά πολιτικά έργα. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν εφαρμογή στη σύγχρονη πολιτική σκηνή, ούτε μας ενδιαφέρει αυτό. Περιγράφουν ένα κομμάτι της ανθρώπινης πορείας μέσα στην Ιστορία της Ευρώπης. Ο Σίλλερ έχει μια πολύτιμη γλώσσα, είναι εξαιρετικός συγγραφέας και σπάνια ανεβάζεται στην Ελλάδα. Η ελληνική πολιτική πραγματικότητα με ενδιαφέρει ως πολίτη, αλλά όχι για τις επιλογές μου στο θέατρο. Είναι εξάλλου φτωχή για να εμπνεύσει κάποιον ή να προκαλέσει διάλογο. Νίκος Χατζόπουλος: Εμείς κάνουμε θέατρο. Δεν κάνουμε χρονογράφημα ή πολιτική επιφυλλίδα ή κριτικό δοκίμιο. Ούτε καν επιθεώρηση. Το θέατρο δρα πολιτικά με πολύ πιο πλάγιους τρόπους, αρχίζοντας από μια θεμελιώδη πολιτική λειτουργία: το γεγονός της κοινής δημόσιας, ζωντανής, εμπειρίας. Οι πολιτικές αιχμές

ΘEATPO

και αξίες του έργου υπάρχουν εκεί, για όποιον ευαίσθητο θεατή θέλει να τις διακρίνει. Αν όμως εγώ καθοδηγήσω τη ματιά του, τότε στερώ απ’ αυτόν τη μισή χαρά, αλλά και από μένα την έκπληξη να δει κάποιος θεατής κάτι που εγώ δεν είδα. Βλέπετε σήμερα στην καθημερινή ζωή «ταξικές» συγκρούσεις που να επηρεάζουν τον έρωτα; Α.Κ.: Ταξικές συγκρούσεις όχι. Σήμερα, η έννοια των τάξεων έχει αλλάξει πάρα πολύ σε σχέση με τα τέλη του 18ου αιώνα, την εποχή που διαδραματίζεται το έργο. Σήμερα, σε όλον τον δυτικό κόσμο υπάρχει ένα μεσαίο στρώμα που απαρτίζεται από πάρα πολλές κοινωνικές ομάδες με κινητικότητα προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Σ’ αυτό το στρώμα, οι συγκρούσεις, που δεν είναι καθαρά ταξικές, πιάνουν μεγάλο χώρο, είναι μεγάλης σημασίας. Χαρακτηριστικό δε αυτής της κινητικότητας είναι η επιθυμία για άνοδο και ο φόβος για πτώση. Μ’ αυτή την έννοια και σήμερα, όπως και τότε, ένας έρωτας περνάει απ’ αυτό το κόσκινο. Ένας γιατρός, για παράδειγμα, δεν θέλει να δει την κόρη του μ’ έναν εργάτη βιομηχανίας. Σίγουρα υπάρχουν συγκρούσεις και σήμερα μέσα στην οικογένεια. Δεν υπάρχουν όμως ταξικές συγκρούσεις εξ αφορμής του έρωτα. Αυτές έχουν οικονομικό περιεχόμενο, ενώ σήμερα είναι πολύ πιο έμμεσες και πολύπλοκες. Ν.Χ.: Φυσικά. Αν και με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι παλιότερα. Αλλά αυτό λίγο με ενδιαφέρει. Οι ιστορίες που λέμε από σκηνής δεν μιλούν μόνο για τον εαυτό τους. Ποιο είναι το περιεχόμενο και ο στόχος της ραδιουργίας στις μέρες μας; Α.Κ.: Προτιμώ να μιλήσω για τη ραδιουργία στο έργο. Η ραδιουργία κατά το 18ο αιώνα έχει το περιεχόμενο που της αποδίδει κι ο Μακιαβέλι στον Ηγεμόνα και σ’ άλλα έργα του. Είναι στην ουσία η τέχνη του πολιτεύεσθαι και του διοικείν. Αν αφαιρέσουμε από τον όρο το ηθικό του περιεχόμενο, από την Αναγέννηση και πέρα παίρνει τεχνικά χαρακτηριστικά που αφορούν στο πώς μπορεί να σταθεί κανείς στην εξουσία. Μ’ αυτήν την έννοια τη βλέπουμε και στο έργο του Σίλλερ. Βλέπουμε κατά κάποιο τρόπο το θεατρικό ζωντάνεμα αυτής της «τέχνης». Ν.Χ.: Το περιεχόμενο και ο στόχος που της δίνει ο εκάστοτε ραδιούργος. Το μοτίβο των νεαρών εραστών που

οδηγούνται στο θάνατο εξαιτίας εξωγενών παραγόντων που εμποδίζουν την πραγμάτωση του έρωτά τους είναι εξαιρετικά διαδεδομένο στο ρομαντικό –και όχι μόνο– θέατρο. Ποια είναι η ιδιαίτερη οπτική του Σίλλερ πάνω σ’ αυτό το μοτίβο; Α.Κ.: Οι συγγραφείς παίρνουν δεδομένα θέματα και τα επαναλαμβάνουν. Κάθε ιστορία όμως είναι τόσο διαφορετική από τις άλλες, όσο κι ένας άνθρωπος από τον άλλο. Ο Σίλλερ τοποθετεί τη δική του αφήγηση σε μια πολύ ιδιαίτερη εποχή, τα τέλη του 18ου αιώνα, πριν τη Γαλλική Επανάσταση, σ’ ένα γερμανικό δουκάτο όπου η κατάσταση ήταν εξαιρετικά αυταρχική, με απόλυτους ηγεμόνες, ενώ επικρατούσε και πολλή φτώχεια. Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο είναι ότι ο Σίλλερ βάζει στο έργο του τη γλώσσα των Γερμανών του καιρού του. Το έργο είναι η πολύ ιδιαίτερή του ματιά στην εποχή του και στον τόπο του. Ν.Χ.: Ο Σίλλερ ήταν από τους πρώτους που ανέπτυξαν το είδος της λεγόμενης «αστικής τραγωδίας». Μαζί με τον Λέσινγκ, θέλησαν να δείξουν ότι τα τραγικά μεγέθη δεν είναι προνόμιο των αριστοκρατών, αλλά μπορούν να υπάρξουν και στην κατώτερη τάξη των αστών. Πίστευε σθεναρά στην παιδευτική και ηθικοπλαστική λειτουργία του θεάτρου. Αυτή η κοινότοπη ιστορία έγινε στα χέρια του ένα από τα γνωστότερα κλασικά έργα της δραματουργίας. Ποια είναι η δική σας οπτική πάνω στο έργο; Α.Κ.: Η δική μου οπτική όταν σκηνοθετώ είναι αυτή ενός αναγνώστη. Διαβάζω ένα κείμενο και προσπαθώ να το εφαρμόσω στη θεατρική γλώσσα που ξέρω. Το κείμενο δοκιμάζει τα όρια της δικής μου γλώσσας. Προσπαθώ να το βάλω στον τρόπο που εγώ αφηγούμαι –πρώτα στον εαυτό μου και μετά στους άλλους– μια ιστορία. Αυτό τώρα γίνεται επί δύο, γιατί το κάνουμε από κοινού με τον Νίκο Χατζόπουλο. Ν.Χ.: Η πρόκληση στην επιλογή του έργου ήταν να μπορέσουμε να μιλήσουμε για ένα κομμάτι της ανθρώπινης ιστορίας, για ένα διαφορετικό σύστημα αξιών, με τρόπο σύγχρονο αλλά όχι «εκσυγχρονισμένο». Να χειριστούμε μια «ρυτιδιασμένη» ιστορία χωρίς να την υπονομεύσουμε ή να την ακυρώσουμε. Προβάλλετε από κοινού, μέσω της επιλογής σας, τη συνεργασία στη σκηνο-

Info Ακύλλας Καραζήσης Νίκος Χατζόπουλος Έρωτας και ραδιουργία Φρίντριχ Σίλλερ Η Λουϊζα Μίλλερ, κόρη ενός φτωχού, καλοκάγαθου μουσικοδιδασκάλου και ο Φερδινάνδος, γιος του Φον Βάλτερ, προέδρου της πόλης, αγαπιούνται παράφορα. Όμως, ο πατέρας του Φερδινάνδου θα μηχανευτεί κάθε είδους ραδιουργία για να διαβρώσει τον έρωτα των δύο νέων. Ο Φερδινάνδος δεν θα υποκύψει στα σχέδια του πατέρα του και σε μια απεγνωσμένη πράξη θα συμπαρασύρει μαζί του στο θάνατο με την αυτοκτονία και τη Λουίζα. Παίζουν: Πολυξένη Ακλίδη, Ακύλλας Καραζήσης, Γιάννης Νταλιάνης, Μαρία Σκουλά, Χάρης Φραγκούλης, Νίκος Χατζόπουλος Πειραιώς 260, Κτίριο Ε 30 Ιουνίου & 1-3 Ιουλίου, 21:00 Εισιτήρια: 20€ (κανονικό), 15€ (μειωμένο), 10€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (ανέργων, ΑΜΕΑ)

θεσία ως «εργαλείο για την καλλιέργεια μιας δημιουργικής συλλογικότητας στο θέατρο». Αντίκειται το μοντέλο αυτό στο παραδοσιακό πρότυπο του σκηνοθέτη-«ηγέτη» της παράστασης; Α.Κ.: Η σκέψη για συνεργασία με άλλον έναν ηθοποιό-σκηνοθέτη θέτει από μόνη της το αίτημα της συλλογικότητας, της συνεννόησης, της συνύπαρξης. Όμως είναι και μια αντίρρηση στο θέατρο του «λόγιου» σκηνοθέτη απέναντι στους «πρακτικούς» ηθοποιούς. Δεν έχουμε φύγει εντελώς από τον αστερισμό του «σοφού» σκηνοθέτη και του ηθοποιού που μπορεί να είναι και ανόητος, αλλά με «πηγαίο» ταλέντο. Ωστόσο δεν πιστεύω γενικά στη «ρεφενέ» σκηνοθεσία, στη δημιουργία μιας άκριτης συλλογικότητας. Πιστεύω στο συνδυασμό δυνάμεων ανθρώπων, που μαζί μπορούν να δώσουν καλύτερο αποτέλεσμα απ’ ό,τι ο καθένας μόνος του. Κι αυτό εμπεριέχει κι ένα αίτημα δημοκρατίας στο θέατρο. Ν.Χ.: Δεν αντίκειται σε κανένα μοντέλο. Απλώς εμείς επιλέξαμε να κάνουμε θέατρο επειδή θέλουμε να συνεργαζόμαστε με ανθρώπους. Και επιμένουμε να αποδεικνύουμε στην πράξη ότι και η σκηνοθετική συνεργασία είναι εφικτή. Δεν είναι εύκολη δουλειά, έχει αμοιβαίες υποχωρήσεις, χρειάζεται περισσότερο χρόνο για το μοίρασμα των σκέψεων. Αλλά, στην τέχνη, καμιά χαρά δεν συγκρίνεται με τη χαρά που παίρνεις όταν κατορθώνεις κάτι μαζί με άλλους. s

[27 Ιουνιου 2013] #34 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 45

JUICY LIU

Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

Όσοι φοβόντουσαν ότι στο Ηρώδειο, το βράδυ της 22ας Ιουνίου, στο θερινό ηλιοστάσιο και με τη μεγαλύτερη πανσέληνο πάνω από το κεφάλι τους, δεν θα απέφευγαν την απαγγελία ολόκληρου του Ουρλιαχτού του Γκίνσμπεργκ διαψεύστηκαν. Μπορεί η Πάτι Σμιθ να είναι εμβαπτισμένη με τα νάματα της beat generation, αλλά το μαγικό εκείνο βράδυ ήταν αυτό που όλοι περίμεναν. Το λιτό και ατίθασο ξωτικό του ροκ ήταν εκεί. Ρυθμική και λυρική και γλυκιά και σκληρή και ειλικρινής και οικολόγος και μας έδωσε κουράγιο. «ξέρω οι καιροί είναι δύσκολοι», είπε στο κοινό που είχε κατακλύσει το Ηρώδειο. «Αλλά μην απελπίζεστε. Πείτε όχι στην κατάθλιψη. Κάντε κουράγιο. Μείνετε διαυγείς. Ελευθερία!». Ήταν βραδιά αφιερώσεων. Η Πάτι Σμιθ είχε ανάγκη, φαίνεται, να αφιερώσει ένα τραγούδι («this is the girl») στην Έιμι Γουαϊνχάουζ. Ένα άλλο τραγούδι το αφιέρωσε «στον άγγελό της που βρίσκεται στις παραλίες της Λέσβου» ενώ αφιέρωσε και στον Φρεντ Σόνικ Σμιθ, στον πατέρα των παιδιών της (που είναι μουσικοί), το «Because the night belongs to lovers». Και σε όλες και όλους εμάς, αφιέρωσε το τραγούδι «We shall live again». Εδώ χορεύουνε. Η αλήθεια είναι ότι το κοινό του Ηρωδείου, συχνά, υποτάσσει τις διαθέσεις του στην αίσθηση που υπάρχει για την ιερότητα ενός ρωμαϊκού μνημείου. Αλλά η Πάτι Σμιθ δεν ήθελε παθητικότητα, ίσα ίσα. Παρακίνησε, λοιπόν, το κοινό να χορέψει στην ορχήστρα. Κι όταν είδε διστακτικούς ανθρώπους, άρχισε εκείνη να χορεύει μόνη της. Την ακολούθησαν στην αρχή κάποια τολμηρά κορίτσια για να ακολουθήσουν, σε λίγο, και άλλες, και άλλοι. Κάπως έτσι, χορεύοντας και τραγουδώντας, έφτασε ως την αποθέωση. Για να κάνει φινάλε με τον ύμνο: “PEOPlE haVE thE POWEr”. «Ποια είναι εκείνη η μεγάλη κυρία δίπλα στη Δάφνη Κουτσάφτη;», άκουσα δυο παιδιά να αναρωτιούνται, ακροβολισμένη στις πίσω καρέκλες του κτιρίου Η της Πειραιώς 260, παρακολουθώντας τα Nocturnes της Μαγκί Μαρέν, στις 23 Ιουνίου. Μια Ελληνίδα στην ομάδα της σπουδαίας χορογράφου; Ρώτησα και έμαθα ότι είναι η κόρη του διευθυντή φωτογραφίας και κινηματογραφικού σκηνοθέτη Φίλιππου Κουτσάφτη (Αγέλαστος πέτρα) και της ηθοποιού Γιώτας Φέστα. Έφυγε και πρόκοψε.

46 ΦEΣTIBAΛ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #34 [27 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013]

ΜΩΡΑ ΣΤηΝ ΠΙΣΤΑ Δειλά δειλά, αρχίζει ο χορός στην ορχήστρα του Ηρωδείου. «The people have the power. The power to dream. To rule to wrestle the world from fools…» Στη συναυλία της Πάτι Σμιθ, μια νύχτα με πανσέληνο. Φωτογραφία: Juicy Liu, με το κινητό.

«Πολύ κλασάτο το εξώφυλλο του φετινού περιοδικού», έλεγε μια κυρία στη φίλη της, που ζητούσε τρία αντίτυπα από την κοπέλα στο τραπεζάκι της Πειραιώς 260, για να στείλει ένα «στην κόρη της στη Ρώμη και να δώσει άλλο ένα στην οδοντίατρό της». «Αυτοί οι νεαροί καλλιτέχνες κάνουν πια θαύματα», πρόσθεσε. Για να ακριβολογούμε, όμως, ο Αλέκος Παπαδάτος, που φέτος σχεδιάζει το εξώφυλλο της εφ, δεν είναι ακριβώς νεαρός, παρά μόνο στην ψυχή. Έχει δουλέψει χρόνια στα κινούμενα σχέδια στη Γαλλία και είναι ο σχεδιαστής του Logicomix, του παγκόσμιου μπεστ σέλερ που συνυπογράφει μαζί με τον Απόστολο Δοξιάδη και τον Χρίστο Χ. Παπαδημητρίου. Τα τρία τελευταία τεύχη σχεδιάζει τα εξώφυλλα του Books’ Journal, του Περιοδικού των Βιβλίων, και εργάζεται για ακόμα ένα τεράστιας έκτασης κόμικς, με θέμα τη Δημοκρατία του Κλεισθένη, που θα κυκλοφορήσει στην αμερικανική αγορά. Ανεβαίνοντας τις κερκίδες για να πάρει τη θέση του στο Ηρώδειο, ο Σάκης Ρουβάς σκόνταψε λίγο στο μπαστούνι μου. Φυσικά του ζήτησα συγγνώμη κι αμέσως μετά, με νόημα, του είπα: «Θα τα πούμε σύντομα...» Φευ όμως! Δεν ήτο γραφτό. Οι Βάκχες του Ευριπίδη με τον Σάκη στο ρόλο του Διονύσου ΔΕΝ προσκαλέστηκαν στο Φεστιβάλ Αθηνών. Λόγω ηλικίας, έχω τον τίτλο της Επίτιμης Ρουβίτσας και η οργανωτική μου δύναμη συγκρίνεται μόνο με αυτήν του Ατίλιο στη Θύρα 7. Ελπίζω έξω από τα γραφεία του κυρίου Λούκου να υπάρχουν κάγκελα, για να έχουμε κάπου να αλυσοδεθούμε!

ΣΧΟΛΙΑ