EF # 39

Γιρζι Κυλιαν ΕμμανουΕλ ντΕμαρσυ-μοτα μιχαΕλ ΚλιΕν Γιουβαλ ΠιΚ Γιαννησ μαρΚοΠουλοσ βασιλησ χριστοΠουλοσ αμαλια μουτουση αλΕξια ΚαλτσιΚη βασιλησ μαυροΓΕωρΓιου μαρια Φιλινη ΚατΕρινα μαυροΓΕωρΓη μανωλησ μητσιασ ναταλια τσαλιΚη χρηστοσ λουλησ Γιαννησ μανταΦουνησ ΦαμΠρισ μαζλια ΓιωρΓοσ ΠΕτρου νατασσα μΠοΦιλιου λιντα ΚαΠΕτανΕα Ερμιρα ΓΚορο τωνησ λυΚουρΕσησ Δημητρησ αΠοστολαΚησ ιρισ ΚαραΓιαν

ενας νεος ςτην επιδαυρο

Δημητρησ Καραντζασ

«ΦυλαμΕ τα ιΕρα Και τα οσια χωρισ λοΓο»

Στο εξώφυλλο, o Δημήτρης Καραντζάς από τη Βίκυ Γεωργοπούλου

Xατζηχρhστου 23 & Mακρυγιaννη 11742 / aΘhNa / T. 210 9282900

σΕλ. 13 σΕλ. 14

8

ΔηΜητΡησ ΚΑΡΑΝτζΑσ «Το ΚρAξιμο εIναι μEΣα ΣΤη ζωH»

10

ΜΙΧΑΕλ ΚλΙΕΝ 8 αθηναιοι 3 μερεΣ 1 ερΓο ανοιχΤο ΣΤην Τυχη

12

ΓΙΑΝΝησ ΜΑΡΚΟΠΟυλΟσ Το ΤαξιΔι

18

ΒΑσΙλησ ΧΡΙστΟΠΟυλΟσ «μου ΦEρθηΚαν με αΓEνεια»

20

ΑΜΑλΙΑ ΜΟυτΟυση, ΑλΕξΙΑ ΚΑλτσΙΚη μεΤαΤοΠιΣη ΠροΣ Το ερυθρο

22

ISSN: 1791-1729

ΒΑσΙλησ ΜΑυΡΟΓΕωΡΓΙΟυ, ΜΑΡΙΑ ΦΙλΙΝη, ΚΑτΕΡΙΝΑ ΜΑυΡΟΓΕωΡΓη

Συνεργάζονται: Κωνσταντίνα Κυριάκου Κόμικς: Πέτρος Χριστούλιας Φωτογράφοι: Bίκυ Γεωργοπούλου, Bασίλης Mαθιουδάκης Yπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο: Γιώργος Λούκος Σχεδιασμός: Z-axis Δημιουργικό: Aνδρέας Pεμούντης Eκτύπωση: IPIΣ A.E.

Eλληνικο ΦεΣτιβαλ A.E. Διοικητικο Συμβουλιο Πρόεδρος: Γιώργος Λούκος Aντιπρόεδρος: Ήρα Ράλλη-Βαλσαμάκη Mέλη: Ηλίας Μπουντανιώτης, Σοφία Στάικου Μαρία Χ. Χατζηνάσιου, Πολυχρόνης Πολυχρονόπουλος Ελευθέριος Κουλιεράκης ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΠΙΧΟΡΗΓΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

Πεθαινω Για Σενα

24

ΜΑΝωλησ ΜητσΙΑσ ο ΤΣιΤΣανηΣ μου Κι ο χαΤζιΔαΚιΣ μου

26

ΓΙΟυΒΑλ ΠΙΚ ΠολεμωνΤαΣ Τη ΒαρυΤηΤα

28

]

Διευθυντής Σύνταξης: Hλίας Kανέλλης Eπιμέλεια ύλης: Μαίρη Κιτροέφ Σύνταξη: Έλια Aποστολοπούλου, Kατερίνα Kόμητα, Μυρτώ Λιαλιούτη, Αργυρώ Λύτρα, Nίκη Oρφανού, Μαρίλια Παπαθανασίου, Μυρτώ Πολυμίλη

ΓΙΡζΙ ΚυλΙΑΝ χορευουμε αΠο Τη μηΤρα ΣΤON TAΦο

16

[

H EΦημεριΔα του Eλληνικου ΦεΣτιβAλ Eιδική έκδοση για το πρόγραμμα του 2014 Nο 39 (3/2014) [26/6/2014]

ΝΑτΑλΙΑ τσΑλΙΚη, ΧΡηστΟσ λΟυλησ Τη ΔουλειA Την ΚAνει ο θεαΤHΣ

30

ΓΙΑΝΝησ ΜΑΝτΑΦΟυΝησ, ΦΑΜΠΡΙσ ΜΑζλΙΑ ζηΤω Το ΠεριΤΤο

32

XOPHΓOI EΠIKOINΩNIAΣ

ΓΙωΡΓΟσ ΠΕτΡΟυ η ΚαμεραΤα Δεν θα ΣιωΠηΣει

σΕλ. 26

34

ΝΑτΑσσΑ ΜΠΟΦΙλΙΟυ ΤεΤαρΤη ανθολοΓια

36

ΕΜΜΑΝΟυΕλ ΝτΕΜΑΡσυ-ΜΟτΑ ο ανθρωΠοΣ ειναι εναΣ ΣΚανΤζοχοιροΣ

38

λΙΝτΑ ΚΑΠΕτΑΝΕΑ ο θριαμΒοΣ Του ερωΤα

39

ΕΡΜΙΡΑ ΓΚΟΡΟ MULTI-DANCE

40

τωΝησ λυΚΟυΡΕσησ η Πιο ευρωΠαϊΚη ελλαΔα ανΤεΠιΤιθεΤαι

42

ΔηΜητΡησ ΑΠΟστΟλΑΚησ ουΤε μεΣοΣ ανθρωΠοΣ ουΤε Κοινη Γνωμη

44

ΙΡΙσ ΚΑΡΑΓΙΑΝ

ME THN YΠOΣTHPIΞH

εIναι Το ΚAΤι Που μEνει

σΕλ. 36 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

45 46

STAR WARS – Tα AΣΤρα JUICY LIU – ΣΤον υΠEροχο ΚOΣμο Του ελληνιΚοy ΦεΣΤιΒAλ [26 Ιουνιου 2014] #39 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY 3

το ΠροΓραμμα 26.6 EωΣ 9.7.2014 ΕΙΚΑστΙΚΑ Στέφανος Τσιβόπουλος – Ιστορία Μηδέν Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, 23 Μαΐου - 28 Σεπτεμβρίου ΝΕΟΝ, Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης Δ. Δασκαλόπουλου Η τέχνη στον δημόσιο χώρο Πειραιώς 260, Κτίριο Α, 4 & 24 Ιουνίου, 20:00 Πάτροκλος Σκαφίδας – Αντένες Πειραιώς 260, Αποθήκη, 24 Ιουνίου - 31 Ιουλίου Στεφανία Στρούζα – Απόστολος Βασιλόπουλος Σε έναν βαθμό, η ιερότητα βρίσκεται στο βλέμμα του θεατή Πειραιώς 260, Κτίριο Α, 5-31 Ιουλίου, 20:00

ΘΕΑτΡΟ Γιάννης Μπέζος – Παντρολογήματα του Νικολάι Γκόγκολ Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 27-28 Ιουνίου, 21:00 Skrow Theater Group – Η ιστορία της αυτοθυσίας Skrow Theater, 30 Ιουνίου & 1-9 Ιουλίου Εμμανουέλ Ντεμαρσύ-Μοτά – Ionesco Suite Πειραιώς 260, Κτίριο Δ, 1-3 Ιουλίου Δημήτρης Καραντζάς – Ελένη του Ευριπίδη Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 5 Ιουλίου, 21:00 The Helter Skelter Company – Θάνος Παπακωνσταντίνου Μετατόπιση προς το ερυθρό του Γιάννη Μαυριτσάκη Πειραιώς 260, Κτίριο Η, 6-7 Ιουλίου, 21:00 Δήμος Αβδελιώδης – Η Γυναίκα της Ζάκυθος του Διονυσίου Σολωμού 30 Αρχαιολογικοί χώροι, 21 Ιουνίου-27 Αυγούστου, 21:15

ΧΟΡΟσ Μίχαελ Κλίεν – Jerusalem - Choreography for Greece Πειραιώς 260, Κτίριο Α, 27-29 Ιουνίου Ομάδα Χορού ΖΗΤΑ – Ίρις Καραγιάν – Tracing Πειραιώς 260, Κτίριο Ε, 27 - 28 Ιουνίου, 21:00 (23:00 στις 28/6) Γιουβάλ Πικ – Score Πειραιώς 260, Κτίριο Η, 28 - 29 Ιουνίου, 21:00 Γίρζι Κύλιαν – East Shadow Πειραιώς 260, Κτίριο Δ, 28 - 29 Ιουνίου, 21:00 MAMAZA [Γιάννης Μανταφούνης – Φαμπρίς Μαζλία] – Eifo Efi Πειραιώς 260, Κτίριο Ε, 1-2 Ιουλίου, 21:00 RootlessRoot – Λίντα Καπετανέα – W Memorabilia (Phaedra’s Laboratory) Πειραιώς 260, Κτίριο Ε, 4-5 Ιουλίου, 21:00 Ερμίρα Γκόρο – A Quiet Voice Πειραιώς 260, Κτίριο Δ, 7-8 Ιουλίου, 21:00

ΜΟυσΙΚη Καμεράτα – Γιώργος Πέτρου Σιρόης, ο βασιλιάς της Περσίας του Γιόχαν Άντολφ Χάσσε Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, 26-27 Ιουνίου, 20:00 Χαΐνηδες – Κι όμΩς κινείται – Ερωτόκριτος του Βιτσέντζου Κορνάρου Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 30 Ιουνίου, 21:00 Μανώλης Μητσιάς – Εσπερινοί διάλογοι. Τσιτσάνης – Χατζιδάκις Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 2 Ιουλίου, 21:00 Επικίνδυνη ηλικία Ένα μουσικό έργο του Άγγελου Τριανταφύλλου, ερμηνεύει η Νατάσσα Μποφίλιου Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου, 4-5 Ιουλίου, 21:30 Επτανησιακά Πολιτιστικά Σωματεία Αττικής Νύχτα γιομάτη θαύματα, νύχτα σπαρμένη μάγια! Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 4 Ιουλίου, 21:00 Γιάννης Μαρκόπουλος – Εντεύθεν Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 6 Ιουλίου, 21:00 ΚΟΑ & Φιλαρμονική Ορχήστρα της ΝΔ Γερμανίας – Βασίλης Χριστόπουλος Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 8 Ιουλίου, 21:00

4 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY #39 [26 ΙΟυΝΙΟυ 2014]

ΕΠΙΔΑυΡΟσ, 5 ΙΟυλΙΟυ στην πρόβα της Ελένης, που σκηνοθετεί ο Δημήτρης Καραντζάς.

Το αίτημα της ανανέωσης Το 2007, στο αρχαίο θέατρο της επιδαύρου παρουσιάστηκε μια παράσταση που, μολονότι είμαστε έθνος εσωστρεφές και παραδομένο στο παρελθόν του, δεν προξένησε παρά ελάχιστες αντιδράσεις: ήταν οι ευτυχισμένες μέρες, του μπέκετ, με τη Φιόνα Σο. Όπως θυμάται σήμερα ο Γιώργος λούκος, σε συνέντευξη του στα νέα, προφανώς και είχε αντιδράσεις. «Τι είναι αυτά, μπέκετ στην επίδαυρο;», του είχαν πει. επέμεινε, και ήταν μια επιτυχία. επειδή, μάλιστα, η δεύτερη παράσταση συνέπεσε με τις μεγάλες πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2007, η παράσταση επέστρεψε και την επόμενη χρονιά. Στα χνάρια του μπέκετ, στη συνέχεια, η επίδαυρος φιλοξένησε την Πίνα μπάους, τον Όστερμαϊερ ή τον Κέβιν Σπέισι, ο ριχάρδος του οποίου είχε τόσο κόσμο ώστε χρειάστηκε να γίνει ακόμα μια παράσταση. «αυτά που λένε ότι η επίδαυρος είναι αποκλειστικά για αρχαίο δράμα είναι αυθαίρετο» λέει ο διευθυντής του Φεστιβάλ. επισημαίνει ότι το αρχαίο θέατρο γέννησε πολλά είδη, ήταν το προαπαιτούμενο της θεατρικής άνθισης στο πέρασμα του χρόνου και θα επρόκειτο για ιδεολογική αγκύλωση μιας εσωστρεφούς αντίληψης για τα πράγματα ο αποκλεισμός μεταγενέστερων συγγραφέων και μεταγενέστερων ειδών. «θα ήταν πολύ ωραίο, ας πούμε, να ανέβει στην επίδαυρο ένα γιαπωνέζικο, ένα νο ή Καμπούκι», επιμένει. η εξωστρέφεια, η αναζήτηση, η παρουσία της επιδαύρου στην εμπροσθοφυλακή των αναζητήσεων της πρωτοπορίας, μαζί με την εκμετάλλευση του μυθολογικού στοιχείου που ενέχει το θέαμα, αυτή είναι η διεκδίκηση για ένα μεγάλο λαϊκό θέατρο και το Φεστιβάλ του. είναι ακριβώς η ίδια διεκδίκηση με εκείνη του 1960, όταν στην επίδαυρο η μαρία Κάλλας ερμήνευσε τη νόρμα, κι ήταν τέτοια η επιτυχία, τόση η θετική δημοσιότητα ώστε την επόμενη χρονιά ο αλέξης μινωτής επιχείρησε να προσεταιριστεί ένα μέρος της, σκηνοθετώντας πλέον ο ίδιος την ντίβα στο ρόλο της μήδειας. μια δεύτερη προκατάληψη για την επίδαυρο έχει να κάνει με τα πρόσωπα και τα σχήματα που εμφανίζονται εκεί. υποτίθεται ότι έχουν δικαίωμα μόνον οι φτασμένοι,

πρόσωπα με περγαμηνές – που πολλές φορές, όταν φτάνουν στη σκηνή του θεάτρου του Πολυκλείτου, η δημιουργική ταυτότητά τους έχει κιόλας ολοκληρωθεί, επαναλαμβάνουν δηλαδή τα έτοιμα. Φέτος, είναι η χρονιά που θα επιχειρηθεί να καταρριφθεί ο μύθος του φτασμένου. Φέτος, δηλαδή, το αρχαίο θέατρο ανοίγει με σκηνοθεσίες δύο νεότερων. ο πρώτος είναι ο Δημήτρης Καραντζάς, μόλις 26 χρόνων, που σκηνοθετεί την ελένη του ευριπίδη, στις 5 ιουλίου. ο Καραντζάς συζητήθηκε πολύ για τη συνεργασία του με το εθνικό θέατρο, προφανώς έχει μεγαλύτερο ενθουσιασμό παρά αμφιβολίες και ενδεχομένως συγγενεύει περισσότερο με ιδιώματα της μαζικής κουλτούρας παρά με την ιδιόλεκτο των «μυημένων». αλλά έχει στέρεα ματιά, οι πειραματισμοί του θα μπορούσαν να είναι έως και δημοφιλείς, δεν αποστρέφεται τη λαϊκότητα και, μολονότι νέος, δεν είναι δογματικός – όπως πολλοί συνομίληκοί του. Δεν αισθάνεται ότι θα μπει σε κάποιο άβατο, δεν νιώθει δέος (όπως δηλώνει στη συνέντευξή του που δημοσιεύει το εφ, βλ. σελ. 8), απλώς προσπαθεί να κατακτά το κείμενο, να το φορμάρει θεατρικά για να το κατακτήσουν και οι θεατές. ο δεύτερος είναι ο Έκτορας λυγίζος, που στις 12 ιουλίου σκηνοθετεί προμηθέα δεσμώτη του αισχύλου. η πρόσφατη ταινία του, το αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού, πήγε απέναντι στους εφησυχασμένους τρόπους να βλέπεις σινεμά. η αναμέτρησή του με την αρχαιότητα τον οδηγεί όπου και η αναμέτρησή του με την καθημερινότητα: σε «παράδοξους τρόπους», σε αμφισβήτηση του ρεαλισμού στην προσέγγιση του δράματος, στην υπερβολή ή το γκροτέσκο. Δυο νέες τολμηρές προσεγγίσεις από δυο νέους ανθρώπους. θα τα καταφέρουν; μακάρι. αλλά, όπως και να ’χει, η καλλιτεχνική ζωή της χώρας, όπως και γενικότερα η δημόσια ζωή, χρειάζεται όσο τίποτα τις νέες γραφές. αν στην εποχή των δεινοσαύρων δεν γίνεται κατανοητό, τόσο το χειρότερο για τους δεινόσαυρους. s ηλίας Κανέλλης

EDITORIAL

Πέτρος χριστούλιας

Ο ΝΕΟτΕΡΟσ ο Δημήτρης Καραντζάς. «Γιατί δεν σχολιάζουμε τον γηραιότερο που έρχεται να σκηνοθετήσει στην Επίδαυρο αλλά μας ενοχλεί ο νεότερος;» αναρωτιέται.

Δημήτρης Καραντζάς

«το κρAξιμο εIναι μEΣα Στη ζωH» Κατά τη γνώμη του ευριπίδη, δεν πάτησε ποτέ το πόδι της στην Τροία. Τα καπρίτσια των θεών την έφεραν στην αίγυπτο, κι εκεί έζησε τη δική της τραγωδία. Το 412 π.X., η ελένη σταμάτησε να θεωρείται η πηγή του κακού. Τα χρόνια την έκαναν ποίημα, τραγούδι, σχολικό εγχειρίδιο και αντιπολεμικό σύμβολο. Το άξιζε να σωθεί στο τέλος, με οποιοδήποτε κόστος. Ή μήπως όχι; ο Δημήτρης Καραντζάς ανοίγει το Φεστιβάλ επιδαύρου και ζητά από τους θεατές να αναρωτηθούν γιατί οι επιφανείς έχουν πάντα καλύτερη τύχη από τους αφανείς. από τη μυρτώ λιαλιούτη, Φωτογραφία: βίκυ Γεωργοπούλου

Σ

υμφωνούμε απ’ την αρχή να μιλάμε στον ενικό. είναι τόσο νέος όσο φαίνεται. με την πρώτη ματιά, ούτε που φαντάζεσαι πως αυτός ο τύπος με τα μούσια παρουσιάζει φέτος αρχαίο δράμα στην επίδαυρο. Όμως ο ανερχόμενος Δημήτρης Καραντζάς είναι απόλυτα συνειδητοποιημένος. ξέρει πως θα συζητηθεί για την ηλικία του, αλλά θα προτιμούσε να συζητιέται για τη δουλειά του. ξέρει τι θέλει να πει με την ελένη, αλλά δεν μιλάει μόνο γι’ αυτή. Ίσως σε μιαν άλλη ελλάδα τα πράγματα για εκείνον να ήταν ευκολότερα, αλλά δεν πειράζει. Το αυτί των

εικοσάρηδων έχει μάθει να μην ιδρώνει εύκολα. Είσαι 26 χρονών και σκηνοθετείς πρώτη φορά στην Επίδαυρο. Έχεις καθόλου άγχος; ενθουσιασμό έχω περισσότερο. Το άγχος είναι το ίδιο που έχω συνήθως. Την πρώτη στιγμή που μου προτάθηκε, τον έπαθα τον πανικό. Όμως, μετά, αν εξαιρέσεις το μύθο και το δέος, απλώς τοποθετείς τον εαυτό σου σε μια συνθήκη κατασκευής ενός θεάματος για συγκεκριμένες διαστάσεις. Δεν το λέω για να δείξω πως δεν μ’ ενδιαφέρει, αλλά μόνο έτσι μπορείς να δουλέψεις.

8 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY #39 [26 ΙΟυΝΙΟυ 2014]

Άρα, αλλάζουν μόνο οι διαστάσεις; Πρακτικά, δραματουργικά και σκηνοθετικά πρέπει να βρω πώς η δουλειά μου θα επικοινωνεί σε μεγάλες αποστάσεις. από κει και πέρα, το άγχος έχει περισσότερο να κάνει με τους τίτλους. «ο νεότερος που θα σκηνοθετήσει στην επίδαυρο». Πολύ συχνά σκέφτομαι την αντιστροφή. Δεν σχολιάζουμε ποτέ τον «γηραιότερο που θα σκηνοθετήσει στην επίδαυρο». είναι σαν όλο να κρίνεται από την ηλικία, το οποίο, ανεξάρτητα από το αν λέγεται θετικά ή αρνητικά, δεν είναι ωραίο. Ένας άνθρωπος απλά κάνει την δουλειά του και την κάνει σ’ ένα συγκεκριμένο θέατρο.

Φοβάσαι ότι θα υπάρξουν άνθρωποι που θα έρθουν προκατειλημμένοι; νομίζω ότι γενικά η επίδαυρος προσελκύει και ένα κοινό προκατειλημμένο. Το συγκεκριμένο κοινό, που είναι κατά κάποιο τρόπο ξενοφοβικό και δεν επιτρέπει να πατηθεί η θυμέλη, προφανώς θα με εντάξει στην κατηγορία αυτών που δεν θα έπρεπε να σκηνοθετούν στην επίδαυρο, γιατί αυτό επιτρέπεται σε λίγους. Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι αλήθεια. Σε όλα τα θέατρα διεθνώς δεν ισχύει κάποιο άβατο, είναι σαν εμείς να φυλάμε τα ιερά και τα όσια χωρίς λόγο. Δεν ξέρω γιατί όσοι το κάνουν θεωρούν τα ιερά δικά τους, αλλά αυτό δεν ισχύει

ΘEATPO

– η επίδαυρος δεν ανήκει σε κανέναν. Δεν φοβάσαι το «κράξιμο»; επειδή μου έχει ξανατύχει, το φιλτράρω. Στην πραγματικότητα, δεν είναι ευχάριστο να σε κράζουν. αν προέρχεται από ανθρώπους που εκτιμώ και έχει να κάνει με τη δουλειά, με πειράζει. Τις περισσότερες φορές, βέβαια, εσύ πρώτος ξέρεις αν αυτό που έκανες έχει λόγο να αποδοκιμαστεί. Το κράξιμο που θα με ενδιέφερε θα είχε να κάνει με πράγματα που κι εγώ θα έβλεπα ότι δεν πήγαν καλά, που δεν είναι όπως θα ’πρεπε. εκεί θα καταλάβαινα ότι κάτι δεν έχω καταφέρει σε σχέση με αυτό που ήθελα. Όταν έχει να κάνει όμως με τα γύρω γύρω, μου φαίνεται αστείο. αν σε κάποιον δεν αρέσει μια ιδέα, μου είναι απολύτως αδιάφορο. είναι πολύ λογικό σε μια παράσταση να υπάρξουν και αρνητικές κριτικές. Το κράξιμο είναι μέσα στη ζωή. Το πιο επικίνδυνο απ’ όλα είναι να προσαρμόζεσαι αναλόγως της μάζας που πρέπει να ικανοποιήσεις. αν πιστέψεις ότι οι επιλογές σου πρέπει να φτάνουν μέχρι ένα σημείο, ώστε να είσαι εσύ μισοκαλυμμένος με βάση αυτό που θες κάνεις, αλλά παράλληλα θες να καλύψεις και το κοινό, τότε έχασες. η Ελένη πώς προέκυψε; Το έργο το έχω ξαναδουλέψει σε κλειστό χώρο, για εφήβους, ύστερα από πρόταση του Γιάννη χουβαρδά και του Σάββα Κυριακίδη, στην τότε περίοδο του εθνικού. μου άρεσε πάρα πολύ και μετά, όταν μου προτάθηκε να την ξαναδουλέψω σε μεγαλύτερη κλίμακα, συμφώνησα με χαρά. το ότι έχεις κάνει την «εφηβική» σού έκανε πιο εύκολη τη ζωή στην «ενήλικη»; Δεν έκανα κάτι διαφορετικό στην «εφηβική» ελένη, γιατί νομίζω ότι οι έφηβοι είναι κι αυτοί κανονικοί θεατές. Για μένα το μεγαλύτερο πρόβλημα της παιδικής και της εφηβικής σκηνής δεν είναι τι μπορεί να αντέξει ένα παιδί, αλλά τι του επιτρέπουν να δει και να σκεφτεί. Περισσότερη αγωνία είχαν οι εκπαιδευτικοί για το τι πρέπει να δουν τα παιδιά, παρά τα ίδια. εκείνα ήταν πολύ πιο διατεθειμένα να ανακαλύψουν κάτι που δεν έχουν καταλάβει. Όταν συνειδητοποιήσουν ότι δεν τους μιλάς αλλάζοντας τα λόγια σου, αλλά όπως θα μιλούσες κανονικά, θέλουν να μάθουν περισσότερα. αυτή η πρώτη επαφή με την ελένη, λοιπόν, με βοήθησε πολύ γιατί ο δραματουργικός πυρήνας είχε φτιαχτεί ήδη. οι αποφάσεις για τη θέση μου απέναντι στο έργο δεν έχουν αλλάξει. οι διαφορές έχουν να κάνουν με τα σχήματα, τις ισορροπίες και τις διανομές. η τωρινή παράσταση πατάει πάνω στην αρχική ιδέα και έχει εξελιχθεί. Ποια είναι αυτή η ιδέα; τι ήταν αυτό που σου κέντρισε περισσότερο το ενδιαφέρον;

ΘΕΑτΡΟ

μου φάνηκε εξαρχής τρομερό το πώς ο ευριπίδης, ο οποίος χρησιμοποιεί όλα τα δομικά χαρακτηριστικά της τραγωδίας, κάνει υφολογικά περάσματα από την απόλυτη τραγωδία στη φάρσα και τελικά καταλήγει σ’ ένα υπαρξιακό δράμα. Τα έχει κατασκευάσει τόσο καλά, ώστε στην αρχή να σε ταυτίζει απόλυτα με την ελένη και να προτείνει ένα άλλο πρόσωπο γι’ αυτήν από το πρόσωπο της Τροίας, το οποίο είναι απολύτως αθώο και φιλειρηνικό. Στο τέλος, όμως, με την αφήγηση του αγγελιαφόρου για το πώς φεύγει η ελένη και για την καινούργια σφαγή που προκαλεί, σε βάζει σ’ έναν νέο μετεωρισμό σχετικό με την ταυτότητα. Δηλαδή; ο ευριπίδης προτείνει μια νέα ταυτότητα για την ελένη, αλλά τελικά είναι σαν ο ίδιος να αναιρεί αυτό που στην αρχή πρότεινε. Το κάνει με τρομερή ελευθερία. Προκαλεί μεγάλη ανακούφιση το γεγονός ότι, παρά την τόσο ισχυρή δομή και φόρμα, αφήνει χώρο για πάρα πολλά θέματα. επίσης, με συγκλονίζει ο, ύπουλος μεν, αλλά ευθύς τρόπος που τα βάζει με τους θεούς. ακόμα και ο χορός, που το μόνο που του έχει απομείνει είναι να ελπίζει ότι θα σωθεί, φτάνει στο σημείο να προβληματιστεί και να ακυρώσει το θείο, για να το ξαναδεχτεί στο τέλος μόνο ως σωτήρα. αλλά αυτό πια γίνεται σ’ ένα επίπεδο υπαρξιακό, με τη λογική ότι δεν μπορεί να μην υπάρχει μια ανώτερη δύναμη που να τα βλέπει όλα αυτά. το αίσιο τέλος κάνει πιο τραγική την εξέλιξη της ιστορίας; Για μένα το τέλος δεν είναι ακριβώς αίσιο, γιατί η παράσταση μιλάει πιο πολύ από τη σκοπιά του χορού. η ελένη θα μπορούσε να είναι μία απ’ το χορό, ο οποίος ακολουθεί ακριβώς την ίδια μοίρα μ’ εκείνη. Όλες οι γυναίκες είναι σκλάβες στην αίγυπτο, από την αρχή ταυτισμένες με το δράμα της. ενώ από την αρχή ο χορός είναι αυτός που τη βγάζει από τα αδιέξοδα, στο τέλος η ελένη τον εγκαταλείπει. η ίδια σώζεται, αλλά τι αφήνει πίσω της; Το τέλος είναι αίσιο γι’ αυτήν, αλλά όχι για τη μοίρα του ανθρώπου. οι Διόσκουροι στην τελευταία τους φράση λένε πως «οι θεοί δεν νιώθουν μίσος για τους ευγενείς· οι δυσκολίες της ζωής είναι όλες για τους αφανείς». μιλάμε για μια αναγκαστική υποταγή του αφανούς στους θεούς. Πόσο αίσιο τέλος μπορεί να είναι αυτό; από αυτήν την οπτική, όμως, η Ελένη δεν είναι πάλι εκείνη που φταίει για όλα; η ελένη στο έργο είναι θύμα και μπορείς να τη δικαιολογήσεις που έφυγε, δεδομένης της δικής της προσωπικής τραγωδίας. Όμως ο ευριπίδης έχει στήσει τόσο καλά την ιστορία, που μπορείς να δεις όλες τις πλευρές. Δεν είναι ότι φταίει εκείνη για όλα – για μένα δεν τίθεται

καν το ζήτημα του φύλου. είναι σαν τα πρόσωπα να είναι ιδέες, οι οποίες συγκρούονται μεταξύ τους με διάφορους τρόπους. από την τελική σύγκρουση βγαίνει ένα αποτέλεσμα που πρέπει ο θεατής να ερμηνεύσει για να πάρει τη δική του απόφαση. σήμερα, τι κυνηγάμε που δεν υπάρχει; είναι διαχρονικά τα πράγματα που ψάχνουμε. νομίζω κάποιου είδους δικαιοσύνη και κάποιου είδους ελευθερία. η μετάφραση που χρησιμοποιείς είναι του Δημήτρη Δημητριάδη, με τον οποίο έχεις σκηνοθετικό παρελθόν. με κάποιο τρόπο έχουμε συνεννοηθεί, έχουμε μια καλή συνεργασία. η μετάφραση διαμόρφωσε πολύ και τη φόρμα της παράστασης. η μουσικότητα του ίδιου του κειμένου με οδήγησε σε συγκεκριμένες ιδέες. η μετάφραση του Δημητριάδη μού αρέσει πολύ, διότι πέραν του ότι λογοτεχνικά έχει φοβερό ενδιαφέρον, ο ρυθμός των λέξεων που έχει αποφασίσει να μεταφράσει στη νέα ελληνική είναι ακριβώς ίδιος με αυτόν που υπάρχει στα αρχαία. μένει πιστός στο χρόνο που έχει μια πρόταση, κάτι το οποίο θεωρώ κατόρθωμα, γιατί συνήθως γίνεται μια απόδοση προκειμένου να βγει το νόημα. ο ίδιος όμως το κάνει σωστά, με πολύ πυκνά μέσα και με συνέπεια στο ίδιο το κείμενο, βάζοντας το δικό του στίγμα. Δεν το έχω συναντήσει σε πολλές μεταφράσεις αρχαίας τραγωδίας αυτό και το θαυμάζω. ανεβάζεις ένα έργο στην Επίδαυρο. Φέτος σκηνοθέτησες επίσης στο Εθνικό και στη στέγη. Όλες είναι μεγάλες σκηνές. Δεν φοβάσαι ότι μπορεί να κορεστείς πολύ νωρίς; μετά, τι άλλο μένει να κάνεις; είναι ωραίο να παίζεις σε μεγάλες σκηνές, χαίρομαι ιδιαίτερα για τις συνεργασίες μου με το Φεστιβάλ και τη Στέγη. ξέρεις πως έχεις την ελευθερία και την ξεγνοιασιά να κάνεις τη δουλειά σου και πως υπάρχει παραγωγή. Συμβαίνει όμως να κορεστείς από τις πολλές δουλειές. αυτό με άγχωσε πιο πολύ, το ότι μπαίνεις σ’ έναν κύκλο που καμιά φορά δεν καταλαβαίνεις πότε ακριβώς πρέπει να βγεις, γιατί παρασύρεσαι από πράγματα που σε ενδιαφέρουν, ενώ κάποια στιγμή μπορεί πολύ απλά να πρέπει να πάρεις μια απόσταση. αυτό είναι μια σκέψη μου. Ήρθαν νωρίς κάποια πράγματα που μπορεί να φαίνονται μακρινά, να θεωρούνται οι κορυφές. από τις κορυφές, όμως, μπορείς να πας και πάλι στις πεδιάδες! με την ίδια ευκολία, ένα έργο που σε συγκινεί μπορείς να το ανεβάσεις και σε μια αποθήκη. Του χρόνου, στο «Πόρτα», η σκηνή θα είναι διαφορετική. Δεν αλλάζει κάτι. την άνοιξη που μας πέρασε συζητήθηκε πολύ η παράστασή σου στο Εθνικό, το Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε.

Info Δημήτρης Καραντζάς ελένη του ευριπίδη η πραγματική ελένη δεν ήρθε ποτέ στην Τροία, αλλά το είδωλό της. Την άρπαξε ο ερμής και την έκρυψε στην αίγυπτο για να την προστατεύσει. ο βασιλιάς της αιγύπτου θεοκλύμενος θέλει να νυμφευθεί την ελένη, αλλά όταν παρουσιάζεται ναυαγός ο μενέλαος στήνουν ένα δόλιο σχέδιο και καταφέρνουν να διαφύγουν κρυφά. ερμηνεύουν: ευδοξία ανδρουλιδάκη, χαρά ιωάννου, Γιάννης Κλίνης, ιωάννα Κολλιοπούλου, θύμιος Κούκιος, Άρης μπαλής, αντώνης Πριμηκύρης, ελίνα ρίζου, Δημήτρης Σαμόλης. χορηγός: Σχολή μωραΐτη. αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 5 ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 35€ (VIP), 30€ (ζώνη α), 20€-15€ (ζώνη Β, φοιτητικό), 15€-10€ (Άνω διάζωμα, φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, αμεα)

Ειπώθηκαν και ακούστηκαν πάρα πολλά, κάποια στιγμή μαθεύτηκε ότι το έργο θα «κατέβει» νωρίτερα, αλλά στο τέλος συνεχίστηκε κανονικά. σήμερα, που βλέπεις τα πράγματα με μια χρονική απόσταση, πώς σου φαίνεται αυτή η περιπέτεια; Τώρα που πέρασε ο καιρός, μου έχει μείνει μια πολύ μεγάλη πίκρα. θεωρώ ότι αυτή τη στιγμή η διεύθυνση του εθνικού είναι ο καθρέφτης της πολιτικής κατάστασης της ελλάδας, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό, οπότε ό,τι έγινε μου φαίνεται πολύ συνεπές με το τι είναι αυτή τη στιγμή το εθνικό. θα ευχόμουν να υπάρχει μεγαλύτερη υπευθυνότητα και σεβασμός στους ανθρώπους που δουλεύουν εκεί πέρα. Για ταυτότητα και για στίγμα δεν μπορούμε να μιλήσουμε, αυτό είναι μεγάλο όνειρο που μπορεί μέσα στα χρόνια να λυθεί. Πάντως, πράγματι, το έργο επρόκειτο να κατέβει και έγινε υπαναχώρηση λόγω της διάστασης που πήρε το θέμα. Δεν ήθελαν καν να βρουν μια ευσταθή δικαιολογία, απλά υπήρχε μια αγωνία να ειπωθεί κάτι. αυτά βέβαια που ειπώθηκαν αυτοαναιρούνταν τη στιγμή που λέγονταν. Ένα διαφημιστικό τρικ αφορά τον Τύπο. Στον Τύπο όμως δεν βγήκε ποτέ από το εθνικό ότι η παράσταση σταματά νωρίτερα· σ’ εμάς ειπώθηκε, και τα εισιτήρια σταμάτησαν να πωλούνται με εντολή. Θα συνεργαζόσουν ξανά με το σημερινό Εθνικό; Όχι. Δεν το λέω με μαράζι. Δεν έχω καμία πραγματική επιθυμία να εμπλακώ σε πράγματα που δημιουργούν δυσφορία και σε χειρισμούς που είναι πέραν της αντίληψής μου. s

[26 Ιουνιου 2014] #39 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY 9

Info μίχαελ Κλίεν Jerusalem - Choreography for Greece οκτώ πολίτες της αθήνας, με διαφορετικά χαρακτηριστικά (ηλικία, φύλο, εκπαίδευση), συμπράττουν επί πέντε μέρες σ’ έναν ανοιχτό χώρο του Φεστιβάλ σ’ ένα διαδραστικό παιχνίδι. ερμηνεύουν: αγνώγλου ιωάννης, Carberry Mark, Gormly Jeff, Καράμπελα λία-αγλαΐα, Κωτσάλου Βιτόρια, λούκας λωξάνδρα, μαυροματάκη ειρήνη, Nazari Abduol, οικονομόπουλος θάνος, Πασακοπούλου μάρθα, ρουσσέας νίκος, θανασούλα λεωνή, Valk Steve. Πειραιώς 260, Κτίριο α 27-29 ιουνίου είσοδος ελεύθερη

8 αθηναιοι 3 μερεσ 1 εργο ανοιχτο στην τυχη από την Έλια αποστολοπούλου

O

Βιεννέζος χορογράφος και εικαστικός καλλιτέχνης μίχαελ Κλίεν έχει συνεργαστεί μεταξύ άλλων με τον ουίλιαμ Φόρσαϊθ, το Ballett Frankfurt, την Daghdha Dance Company, ενώ στο ιρλανδικό μουσείο Σύγχρονης Τέχνης φιλοξενείται μόνιμη συλλογή του. ενδιαφέρεται κυρίως για τη θεωρητική και πρακτική αναδιατύπωση του χορού και τη συμβολή του στην κοινωνία, ενώ είναι ευρύτερα γνωστός για τις καλλιτεχνικές προσεγγίσεις του, που φέρνουν σε συστηματική σχέση τις καλλιτεχνικές φόρμες με στοιχεία της καθημερινότητας. με το έργο Jerusalem, ξετυλίγει τις σχέσεις και τις εξουσίες που αναπτύσσονται σ’ έναν πολύπλοκο κόσμο. Για τρεις μέρες, οκτώ πολίτες της αθήνας με διαφορετικά χαρακτηριστικά (ηλικία, φύλο, εκπαίδευση, κοινωνικό προφίλ), θα συμπράττουν σ’ ένα διαδραστικό παιχνίδι. Πρόκειται για μια χορογραφική διαδικασία που βασίζεται στην ενσωμάτωση, στην κίνηση των ιδεών και στην ανταλλαγή των αποτυπωμάτων που προκύπτουν. Ένα αντι-θέαμα που δεν νοιάζεται για τη χάρη, την ομορφιά ή τη δεξιοτεχνία. οι θεατές μπορούν να περπατήσουν άσκοπα, να καθίσουν, να πιούν ή να κουβεντιάσουν κατά τη διάρκεια της παράστασης. Το έργο αποτελεί την άμεση, απαραίτητη απάντηση στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα. Καθώς η κίνηση έχει πάψει πια να αποτελεί αντικείμενο σκέψης στο μυαλό των ανθρώπων, γνωστοί θεοί μπαίνουν στη σκηνή για να σηματοδοτήσουν το τέλος της εξάρτησης από τη λογική. Όπως σχολιάζει ο ίδιος ο χορογράφος: «ο χορός θα αναπτυχθεί παράδοξα απαλλαγμένος από τους κώδικες, τις δομές και τη γλώσσα, απλώνοντας τα πλοκάμια του σε άλλες πραγματικότητες. αυτή η ακατέργαστη φυσική μήτρα, ο τόπος όπου κανείς δεν γνωρίζει τίποτε, θα γίνει μεμιάς ακατάληπτος και ενδιαφέρων. αυτό που θα προκύψει δεν θα έχει καμία αντιστοιχία με ό,τι γνωρίζαμε μέχρι τώρα, με καμία λογική. Δεν θα βγάζει νόημα, δεν θα έχει καμία σημασία: η ολοκληρωτική απουσία συνοχής. αυτό το έργο είναι μία κρίσιμη απάντηση στη σύγχρονη πρακτική της ανθρωπότητας: συντρίβοντας σιωπηλά τις μη βιώσιμες πλευρές του εαυτού μας». s

ΑΠΟ τη ΒΙΕΝΝη ΜΕ ΑΓΑΠη Πώς χορεύεται η καθημερινότητα; ο μίχαελ Κλίεν οργανώνει στην αθηνα ένα θέαμα εν εξελίξει, που ονομάζει Jerusalem και επιτρέπει τον αυτοσχεδιασμό όσων συμμετέχουν. μπορεί να υπάρξει συνοχή από κατακερματισμένες ζωές, έστω κι αν όλοι όσοι συμμετέχουν εκθέτοντάς τες γνωρίζουν ότι ο τελικός στόχος είναι η καλλιτεχνική σύγκλιση των ιδιαιτεροτήτων τους;

© Mylene Siegers

Info Γίρζι Κύλιαν East Shadow Δύο χορευτές live αλλά ταυτόχρονα και σε βίντεο καυγαδίζουν, γελούν, αγαπιούνται και μισιούνται. ξαφνικά όμως έρχεται αυτό το τσουνάμι και τα πάντα εξαφανίζονται. Στο φιλμ οι χορευτές είναι στο ίδιο μέγεθος όπως είναι στην πραγματικότητα, πράγμα που δημιουργεί σύγχυση. Κείμενο: Σάμιουελ μπέκετ. ερμηνεύουν: Σαμπίνε Κούπφερμπεργκ, Γκάρι Κριστ. Πειραιώς 260, Κτίριο Δ 28 - 29 ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 25€, 15€ (φοιτητικό), 20€ (μειωμένο), 5€ (άνεργοι, αμεα)

ΕΝΑσ ξΕΚΑΘΑΡΟσ ΚΑλλΙτΕΧΝησ Πλεονέκτημα του χορού είναι ότι στηρίζεται στη γλώσσα του σώματος, λέει ο Γίρζι Κύλιαν (στη φωτογραφία). Και συμπληρώνει: «μπορεί από το στόμα σου να βγαίνουν ψέματα, όμως το σώμα σου δεν μπορεί να με γελάσει. Γι’ αυτό πιστεύω ότι οι πολιτικοί θα πρέπει να κάνουν μερικά μαθήματα χορού για να βελτιώσουν τη γλώσσα του σώματός τους και να μην καταλαβαίνουμε πόσα πολλά ψέματα μας λένε πια!»

Γίρζι Κύλιαν

Χορευουμε

αΠο τη μητρα ΣτON TAΦο ο Τσέχος χορογράφος Γίρζι Κύλιαν επιστρέφει στο Φεστιβάλ με το East Shadow, παράσταση εμπνευσμένη από το σεισμό και το τσουνάμι που χτύπησαν την ιαπωνία στις 11 μαρτίου 2011. Και προειδοποιεί ότι «δεν θα δούμε ένα χορευτικό δρώμενο με την παραδοσιακή έννοια, αλλά ένα θεατρικό δράμα χωρίς λέξεις». από τη μυρτώ Πολυμίλη

Ο

ι λέξεις ιδιοφυής, πολυσχιδής, και σουπερστάρ έχουν χρησιμοποιηθεί ουκ ολίγες φορές για τον Γίρζι Κύλιαν. μοιάζουν όμως να μην επαρκούν για να περιγράψουν το πολύπλευρο έργο του αλλά και τον ίδιο τον καλλιτέχνη. μάλιστα εκείνος, με μια καθηλωτική ταπεινότητα, αναρωτιέται στη διάρκεια της συνομιλίας μας, αν «όντως έχει συμβάλει στο να αναδειχθεί ο χορός ως τέχνη». η απάντηση προφανής. ο 67χρονος πλέον Κύλιαν, πέρα από τα 24 χρόνια που εργάστηκε ως καλλιτεχνικός διευθυντής του περίφημου Nederlands Dans Theater (NDT), πέρα από τις αριστουργηματικές χορογραφίες του που συνεχίζουν να παρουσιάζονται σ’ ολόκληρο τον κόσμο, έχει ανατρέψει πολλές από τις καθιερωμένες συμβάσεις που κυριαρχούσαν στο χώρο του. Δημιούργησε τα σχήματα NDT 2 και NDT 3 – το πρώτο για να μπορούν νεαροί χορευτές να αναπτύξουν τις ικανότητές τους, και το δεύτερο για να συνεχίσουν οι μεγαλύτεροι σε ηλικία δεξιοτέχνες του χορού (άνω των 40) να συνεισφέρουν με την εμπειρία και την παρουσία τους επί σκηνής. Δυστυχώς, η ομάδα NDT 3 έπαψε να υπάρχει το 2006, όμως η πεποίθηση του πρωτοπόρου Κύλιαν «ότι μπορούμε να χορεύουμε σ’ όλη μας τη ζωή» παραμένει ακλόνητη. Συνεχίζει λοιπόν να δουλεύει με μεγαλύτερους σε ηλικία χορευτές, όπως η μούσα και σύζυγός του Σαμπίνε Κούπφερμπεργκ – την οποία θα δούμε ξανά στην αθήνα. ο ευφυής Κύλιαν μας μιλά για τον έρωτα, το χορό, την ευτυχία, την ασημαντότητά μας, αλλά και την αγάπη του για την ελλάδα, με μια αφοπλιστική πραότητα και με άφθονο γέλιο.

το East Shadow είναι εμπνευσμένο από το ιαπωνικό τσουνάμι. Ποια εί-

ΧΟΡΟσ

ναι η ιστορία που μας αφηγείστε; Ήταν φοβερό αυτό που συνέβη στην ιαπωνία. η ιστορία που αφηγούμαι είναι ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί στον καθένα μας, επώνυμο ή ανώνυμο. Το «τσουνάμι» δεν κάνει διακρίσεις, μπορεί να μας παρασύρει όλους στο πέρασμά του. εγώ μιλώ για την τρωτότητά μας, κάτι που ο καθένας μας βιώνει. Το τσουνάμι το χρησιμοποιώ ως σύμβολο της καταστροφής και του θανάτου. επί σκηνής τώρα, θα δείτε τους δύο χορευτές ζωντανά, αλλά ταυτόχρονα και σε βίντεο. Όλα είναι διπλά. Στο φιλμ μάλιστα, οι χορευτές είναι στο ίδιο μέγεθος όπως είναι στην πραγματικότητα, πράγμα που δημιουργεί σύγχυση. η πραγματικότητα μερικές φορές μπερδεύεται με την ταινία. Κι αυτό που βρίσκω παράξενο είναι ότι το φιλμ είναι νεκρό και οι άνθρωποι που δείχνει ζωντανοί. Κάποια στιγμή όμως οι χορευτές-ηθοποιοί θα πεθάνουν, και το μόνο που θα μείνει θα είναι το φιλμ, άρα το φιλμ θα γίνει ζωή. οι δύο χορευτές λοιπόν κάνουν πράγματα καθημερινά και ασήμαντα. Καυγαδίζουν, γελούν, αγαπιούνται και μισιούνται. αλλά ξαφνικά έρχεται αυτό το απαίσιο πράγμα [το τσουνάμι] και τα πάντα εξαφανίζονται. Πιστεύω ότι οτιδήποτε στρέφει την προσοχή μας σε τέτοιου είδους καταστροφές είναι πολύτιμο. είναι αναγκαίο να βοηθήσουμε με όποιο τρόπο μπορούμε τα θύματα του τσουνάμι. η δική μου συνεισφορά ήταν και οικονομική και πνευματική. Πιστεύετε πως κάθε παράσταση πρέπει να εμπεριέχει ένα κοινωνικοπολιτικό μήνυμα; είναι η πρώτη φορά που μια δημιουργία μου περιείχε ένα τέτοιο μήνυμα. Στην πραγματικότητα είμαι εναντίον αυτής της προσέγγισης. Δεν πιστεύω ότι ο χορός είναι η πιο κατάλληλη τέχνη για να περάσει κανείς τέτοιου είδους μηνύματα. η λογοτεχνία, η ζωγραφική, η όπερα είναι πιο κατάλληλα. Όπως καταλαβαίνετε λοιπόν, ήταν αξιοπερίεργο

για μένα να κάνω μια τέτοια παράσταση. αλλά με είχαν σοκάρει και αγγίξει τόσο πολύ οι εικόνες της καταστροφής στην ιαπωνία, που όταν με προσέγγισαν από την Aichi Triennale συμφώνησα να δημιουργήσω κάτι. Έχετε πει πως ο έρωτας και ο θάνατος είναι τα δύο θέματα στα οποία συνήθως επικεντρώνεστε... ξέχασα όμως το πιο σημαντικό, που είναι η ζωή! Το ξέχασα τελείως. Έρωτας, ζωή και θάνατος λοιπόν είναι τα μεγαλύτερα μυστήρια. Ποτέ δεν θα καταλάβουμε τι σημαίνει έρωτας, τι συμβαίνει μετά το θάνατο, γιατί βρισκόμαστε πάνω στη Γη, ή γιατί αγαπάμε κάποιον. Κι επειδή ποτέ δεν θα τα κατανοήσω όλα αυτά, οι δημιουργίες μου, συνειδητά ή υποσυνείδητα, έχουν να κάνουν μ’ αυτό. στο East Shadow αναφέρεστε στην αιώνια αναζήτηση συντρόφου; Τα πάντα έχουν να κάνουν μ’ αυτό το τρίπτυχο της ζωής, του έρωτα και του θανάτου. μιλάω συχνά για το γεγονός ότι θεωρώ αδύνατο να μοιραστείς τη ζωή σου 100% με κάποιον. Δεν πιστεύω πως έχουμε δημιουργηθεί έτσι. Κάνουμε όμως ό,τι είναι δυνατό για να βρούμε τον ή τη σύντροφό μας, κι αν είμαστε τυχεροί μοιραζόμαστε ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής μας με κάποιον. Όπως έχω κάνει με τη σύζυγό μου Σαμπίνε τα τελευταία 40 χρόνια. Δεν υπάρχει μια αντίφαση εδώ; Εσείς βρήκατε στο πρόσωπο της σαμπίνε και τη μούσα σας επί σκηνής και τη σύντροφό σας. Πώς τότε θεωρείτε αδύνατο να μοιραστεί κάποιος τη ζωή του; Όχι! Καθόλου! αγαπάμε ο ένας τον άλλον, αλλά κάποιες φορές απομακρυνόμαστε, κι αυτό συμβαίνει ξανά και ξανά. αγαπιόμαστε, μισιόμαστε και ξαναβρισκόμαστε όπως όλα τα υπόλοιπα ζευγάρια. Δεν πιστεύω σ’ ένα γάμο «made in heaven».

ασπάζεστε λοιπόν σε προσωπικό επίπεδο την άποψη ότι η ευτυχία είναι ουτοπία, ένας ευσεβής πόθος; Δεν είναι ουτοπία, είναι απλά πολύτιμη. Τις στιγμές που είμαστε πραγματικά ευτυχισμένοι και νιώθουμε ολοκληρωμένοι πρέπει να τις εκτιμάμε και να τις αδράχνουμε, για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε και να τα βγάλουμε πέρα όταν είμαστε δυστυχείς, χωρίς έμπνευση και σε φάσεις αμφισβήτησης. Πραγματικά λυπάμαι τους ανθρώπους που δεν έχουν νιώσει πραγματική ευτυχία. μπορεί ο χορός να τους ανοίξει ένα μικρό παράθυρο σ’ αυτόν τον κόσμο; ο χορός είναι μια πολύ σημαντική ανθρώπινη εκδήλωση. εσείς, όντας ελληνίδα, το καταλαβαίνετε γιατί ο χορός είναι πολύ σημαντικός στη χώρα σας. είναι η πιο αρχαία τέχνη και είναι η μόνη τέχνη μέσω της οποίας διακηρύσσουμε ότι το σώμα μας είναι έργο τέχνης – πράγμα πολύ δύσκολο. Πιστεύετε πράγματι πως ο χορός είναι πιο σημαντικός στην Ελλάδα απ’ ό,τι είναι, π.χ., στο βέλγιο ή στην ολλανδία; νομίζω ότι σ’ αυτές τις χώρες, ο χορός ως τέχνη είναι πιο σημαντικός απ’ ό,τι στην ελλάδα. Όμως στη χώρα σας ο χορός είναι πιο σημαντικός για τους ανθρώπους. η ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα που επισκέφτηκα όντας νεαρός και την ερωτεύτηκα, και τη μουσική και το χορό της. Κάθε φορά που επιστρέφω νιώθω άλλος άνθρωπος, επομένως αντιλαμβάνομαι τον αντίκτυπο που έχει η μουσική και ο χορός στους Έλληνες. Έχετε πει ότι ο μπέκετ είναι από τους αγαπημένους σας καλλιτέχνες. Περιέργως είναι ο αγαπημένος μου, γιατί δεν τον καταλαβαίνω. είχε μια ιδιότυπη διάνοια που σε οδηγούσε σε τόπους παντελώς άγνωστους, αλλά παρ’ όλα αυτά γνώριμους. Δεν ξέρω πώς να το εξηγήσω. Τα κείμενά του με συναρπάζουν. με πηγαίνουν σε μέρη απρό-

[26 Ιουνιου 2014] #39 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY 13

Ο ΦΘΑΡτΟσ ΑΝΘΡωΠΟσ Δυο σκηνές από την παράσταση East Shadow του Γίρζι Κύλιαν. Πηγή έμπνευσης ήταν το πολύνεκρο τσουνάμι που, τον μάρτιο του 2011, έπληξε την ιαπωνία.

σμενα, στα οποία δεν θα έφτανα χωρίς την βοήθειά του, αλλά είμαι τόσο χαρούμενος που βρίσκομαι εκεί. με αναγκάζει να ανακαλύπτω πράγματα. μοιάζει κάπως σαν αυτό που προσπαθείτε εσείς να κάνετε. Θέλετε να πάτε τους θεατές σε μέρη που δεν έχουν ξαναπάει. ακριβώς! Και εγώ ουσιαστικά πολλές φορές δεν καταλαβαίνω την ίδια μου τη δουλειά. Δεν γνωρίζω πώς έφτασα εκεί που έφτασα. υπάρχει κατά κάποιον τρόπο μια παράξενη ομοιότητα. Συνήθως όμως με ελκύουν πράγματα που δεν μπορώ να καταλάβω ή να εξηγήσω τελείως. υπέροχα μυστικά τόσο θελκτικά, που με προσελκύουν σαν μαγνήτης. Πλέον χρησιμοποιείτε αρκετά βίντεο και νέες τεχνολογίες. Πώς προέκυψε αυτός ο πειραματισμός; Τα τελευταία χρόνια δουλεύω κυρίως με μεγαλύτερους σε ηλικία χορευτές. επιπλέον, συμβαίνει να έχω μια σύζυγο που είναι πάρα πολύ εκφραστική χορεύτρια. μπορείς να διαβάσεις το πρόσωπό της σαν ανοικτό βιβλίο. αν έχεις λοιπόν έναν τέτοιο άνθρωπο επί σκηνής, είναι πολύ δύσκολο για έναν θεατή να δει την έκφρασή της. Ένα κοντινό πλάνο τ’ αλλάζει όλα. Προφανώς αυτού τους είδους οι τεχνικές δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο. Για μένα όμως, που ήμουν δεμένος με τη σκηνή όλη μου τη ζωή, το βίντεο ήρθε σαν αποκάλυψη. Έχετε γράψει ότι χορεύουμε από τη μήτρα μέχρι τον τάφο μας. Όταν δη-

μιουργήσατε την ομάδα NDT 3 για μεγαλύτερους σε ηλικία χορευτές, είχε προκαλέσει ιδιαίτερη αίσθηση στο χώρο σας. αν και η ομάδα πλέον δεν υπάρχει, πιστεύετε πως άνοιξε κάποιους δρόμους; χρησιμοποιούν άλλοι χορογράφοι μεγαλύτερους χορευτές; απ’ όσο ξέρω, όχι. Δεν ξέρω όμως γιατί δεν υιοθετήθηκε από άλλους, ενώ είχε δημιουργηθεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον γύρω από τη συγκεκριμένη ομάδα (NDT 3) και είχαν συνεργαστεί μαζί μας μερικοί από τους πιο σημαντικούς χορογράφους της εποχής (Φόρσαϊθ, μπεζάρ). Πιστεύω ότι η οικονομική κρίση στις τέχνες έπαιξε ρόλο. Έχετε μια μακρόχρονη σχέση με τη χώρα μας. Ποια είναι η εικόνα που έχετε για τους Έλληνες; η εικόνα που έχω επηρεάζεται απόλυτα από τις προσωπικές μου σχέσεις. μερικοί από τους καλύτερούς μου φίλους είναι Έλληνες και τείνω να βλέπω την ελλάδα πάντα μέσα από το φακό της ιστορίας. θαυμάζω τα κοινωνικά, πολιτικά και καλλιτεχνικά επιτεύγματά της. Και πάντα την αντιλαμβάνομαι μέσα από τον μικρόκοσμό μου. η ζεστασιά των ανθρώπων είναι κάτι που εκτιμώ και λατρεύω. Και ό,τι κι αν συμβεί, αυτό δεν θα αλλάξει. είναι σαν να έχεις έναν πολύ καλό φίλο, και αυτός ο φίλος αρχίζει να κάνει παράξενα πράγματα· δεν σημαίνει ότι θα σταματήσει να είναι φίλος μου. θα προσπαθήσω να τον βοηθήσω να ξαναβρεί το δρόμο του. ακόμη κι αν κάνει κάτι απαίσιο, εγώ θα τον υποστηρίξω.

14 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY #39 [26 ΙΟυΝΙΟυ 2014]

Είχατε πει σε μια συνέντευξή σας στο Βήμα το 2012 πως είστε σίγουρος «ότι θα έρθει η μέρα που όλη η Ευρώπη θα μιλάει ελληνικά». είπα κάτι τέτοιο; υπέροχα! Προφανώς αυτό δεν θα συμβεί. αλλά ο ιδεαλισμός των αρχαίων ελληνικών αρχών περί τέχνης, δημοκρατίας και καλής διακυβέρνησης είναι κάτι που πρέπει όλοι να υιοθετήσουμε. αναφέρομαι όμως στην αρχαία ελλάδα και όχι στο τι έχει συμβεί από τότε. Έχετε δημιουργήσει περίπου 100 παραστάσεις, έχετε ασχοληθεί με τον κινηματογράφο, έχετε συνεργαστεί με μερικούς από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες των τελευταίων δεκαετιών. τι απομένει στη λίστα σας; Προφανώς θέλω να συνεχίσω να δουλεύω με βίντεο και φιλμ. αλλά θέλω και να συμβάλω στο να τραβήξω το χορό έξω από τη σκηνή του θεάτρου, πράγμα που συμβαίνει, αλλά όχι συχνά και όχι πειστικά. είναι πολύ σημαντικό να σταματήσει ο χορός να είναι το ασχημόπαπο των τεχνών, να αντιμετωπίζεται σαν κάτι που χρειαζόμαστε αλλά που δεν μας νοιάζει και τόσο. Πρέπει να δοθεί στο χορό ο σεβασμός που του αρμόζει – θα ήθελα να συμβάλω σ’ αυτό, να βοηθήσω στην ανάδειξη του χορού. Έχετε αποκαλέσει κι άλλη φορά «ασχημόπαπο» το χορό. Είναι όμως μια τέχνη που δεν χρειάζεται ούτε υπότιτλους, ούτε κοινό πολιτιστικό υπόβαθρο. Κι αυτή είναι η δύναμη του χορού, αλλά

και η δύναμη της γλώσσας του σώματος. μπορεί από το στόμα σου να βγαίνουν ψέματα, όμως το σώμα σου δεν μπορεί να με γελάσει. Γι’ αυτό πιστεύω ότι οι πολιτικοί θα πρέπει να κάνουν μερικά μαθήματα χορού για να βελτιώσουν τη γλώσσα του σώματός τους και να μην καταλαβαίνουμε πια πόσα πολλά ψέματα μας λένε! Έχετε εκφραστεί ανοιχτά κατά των περικοπών στο χώρο των τεχνών στην ολλανδία όπου μένετε, αλλά υπήρξατε και καλλιτεχνικός διευθυντής επί 24 χρόνια. ναι το έκανα, γιατί πιστεύω ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να είναι υπεύθυνες για τη χρηματοδότηση καλλιτεχνικών οργανισμών. Γιατί αν δεν στηρίζεις τις τέχνες οικονομικά –με δημόσια χρήματα– και δεν παρέχεις τη δυνατότητα στους καλλιτέχνες να δημιουργήσουν, είναι σαν να απαγορεύεις σ’ ένα ολόκληρο έθνος να ονειρεύεται. είναι εγκληματικό! λόγω των περικοπών λοιπόν, υπήρξαν ομάδες που δεν τους δόθηκε χρηματοδότηση, ορχήστρες που αφανίστηκαν – πράγμα τραγικό. Και οι οργανισμοί που επιβίωσαν εξαναγκάζονται να αναζητήσουν χρήματα από ιδιώτες. αυτό αλλάζει ολόκληρη την πολιτιστική σκηνή μιας χώρας, κι εγώ πιστεύω ότι την αλλάζει προς το χειρότερο. Δεν γνωρίζω πώς τα έχετε καταφέρει εσείς και το Φεστιβάλ αθηνών και επιδαύρου έχει διατηρηθεί τα τελευταία χρόνια παρά την οικονομική, αλλά και την κοινωνικοπολιτική κρίση. είναι πραγματικά υπέροχο που υπάρχει ακόμη! s

ΧΟΡΟσ

Info Γιάννης μαρκόπουλος εντεύθεν

Γιάννης Μαρκόπουλος

το ταξιΔι

Ένας νέος κύκλος τραγουδιών φέρνει ξανά τον συνθέτη στο ηρώδειο. τι έχει στις αποσκευές του;

ο Γιάννης μαρκόπουλος σε μία συναυλία με παλιούς και νέους ερμηνευτές: Γιώργος νταλάρας, Έλενα Κελεσίδη, Vassilikos, μυρτώ ναούμ, χαράλαμπος Γαργανουράκης, λάκης χαλκιάς, Σοφία μάνου, και η νεφέλη μπερή. Συμμετέχουν το χορωδιακό Σύνολο της Δεη, σε προετοιμασία Κωστή Κωνσταντάρα, η Παιδική χορωδία η αναγέννηση, σε διδασκαλία χριστίνας ξύδη-λιγνού και η ορχήστρα Παλίντονος αρμονία, υπό τη διεύθυνση του συνθέτη. Σολίστ η Σύλβια Κουτρούλη (νέι). ωδείο ηρώδου αττικού 6 ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 40€ (VIP), 35€ (ζώνη α), 30€ (ζώνη Β), 25€-15€ (ζώνη Γ, φοιτητικό), 15€ (Άνω διάζωμα), 10€ (Άνω διάζωμα-φοιτητικό), 5€ (Άνω διάζωμα-άνεργοι, αμεα)

από την Κατερίνα Κόμητα, Φωτογραφία: Κανάρης τσίγκανος

O

Γιάννης μαρκόπουλος είναι ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες συνθέτες. Το μουσικό έργο του, που διατρέχει όλη του τη ζωή (έγραψε την πρώτη του μελωδία όταν ήταν παιδί ακόμα), αφενός χαρακτηρίζεται από επιμονή στην ολοκλήρωση των μουσικών κύκλων που ο συνθέτης άνοιξε όλα αυτά τα χρόνια, αφετέρου πατά γερά και ευλαβικά στην ελληνική παράδοση. ο μαρκόπουλος προσέγγισε μουσικά τον ποιητικό λόγο των σημαντικότερων Eλλήνων ποιητών, έγραψε μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο, ενώ κάποια από τα τραγούδια του, κυρίως τα τραγουδισμένα από τον νίκο ξυλούρη, αναδείχθηκαν σε μύθους και σύμβολα μιας εποχής. Ένα σημαντικό κομμάτι του έργου του συνθέτη (όπως για παράδειγμα η μουσική τελετουργία ιδού ο νυμφίος, από όπου κυκλοφόρησε μόνο το «ζάβαρα κάτρα νέμια») παραμένει ακόμα ανέκδοτο. Κι αυτή η συνέντευξη, που είχε μεταξύ άλ-

λων στόχο να μάθει το γιατί, στο σημείο αυτό τουλάχιστον απέτυχε... η συναυλία σας στο ηρώδειο έχει τίτλο Εντεύθεν. «από εδώ» ξεκινώντας, λοιπόν, απ’ τη σκιά της ακρόπολης και την καρδιά του ελληνικού πολιτισμού, θα πάμε πού; Ποιο είναι το ταξίδι που θα κάνουμε στις 6 ιουλίου; Ένα ταξίδι στην ελλάδα, τότε, σήμερα, αύριο, σε στιγμές και βίους που στάθηκαν περιμένοντας μαρτυρίες, σε τόπο αινιγματικό και άσεμνα προικισμένο, σε τόπο εμβληματικό, όπως εγώ προσέγγισα και κατέγραψα μέσα από τη μουσική μου κοιτάζοντας πολὺ κοντὰ τὰ πεῦκα τὸ γιαλὸ καὶ τ᾿ ἄστρα. Το ταξίδι θα έχει πολλούς σταθμούς από συγκριμένες επιλογές τραγουδιών μου κυρίως, από την ολότητα σχεδόν των έργων μου, έργα που κατέθεσα τα τελευταία κοντά 60 χρόνια αλλά και σε πρώτη εκτέλεση τέσσερα τραγούδια από τη νέα μου δουλειά. ο τίτλος αυτής είναι εντεύθεν και θα κυκλοφορήσει το χειμώνα σε δίσκο. είναι ένας κύκλος τραγουδιών, και έρχε-

16 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY #39 [26 ΙΟυΝΙΟυ 2014]

ται μετά από αρκετό καιρό που δεν έχω εκδώσει τραγούδια αλλά πιο σύνθετα έργα. Ήρθε όμως η ώρα του εντεύθεν. ακόμα, θα παρουσιάσω σε πρώτη εκτέλεση το έργο μου Κονσέρτο-ραψωδία για νέι (σ.σ. αρχαίος αυλός). Κάποιες φορές δεν είμαι βέβαιος εάν παρατηρούμε την ακρόπολη ή μας παρατηρεί και αυτή. Και αν ναι, συνομιλούμε; Όλα αυτά τα χρόνια εξακολουθείτε να δημιουργείτε με αμείωτη ένταση. από πού προκύπτει αυτή η αστείρευτη έμπνευση; θα νόμιζε κανένας –έτσι όπως με ρωτάτε– ότι έχω γίνει ένας αέναος χείμαρρος σύνθεσης και ότι είμαι φορτωμένος με βαρύτατες αποσκευές, γεμάτες από μουσική και τραγούδια. Όχι, δεν είναι έτσι. μέχρι τώρα τα έργα που έχω συνθέσει δεν είναι πάρα πολλά ούτε έχουν την πολλαπλή χρήση που συναντάει κανείς στον ηχητικό νεφελώδη ορίζοντα της χώρας μας. Και εξηγούμαι. μετά την αποκτηθείσα πρώτη ύλη ενός μουσικού έργου (μελωδία, ρυθμική αγωγή, αρμο-

νικές συντεταγμένες και σχεδιασμός του μορφικού και ενορχηστρωτικού τομέα) εργάζομαι συνεχώς –και πολλές φορές– ένα έργο μπορεί να χρειαστεί και χρόνια για να ολοκληρωθεί. Παράδειγμα για τη σύνθεση της λαϊκής λειτουργίας ελεύθεροι πολιορκημένοι που συνέθεσα πάνω στα ποιητικά σχεδιάσματα του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού εργάστηκα δεκατέσσερα χρόνια. Για τη Λειτουργία του ορφέα χρειάστηκα πέντε χρόνια για τη σύνθεσή της και την οργάνωση του μορφικού κώδικα. Βέβαια πολλά ανέκδοτα τραγούδια και συνθέματα τα ξαναδουλεύω ή τα μεταμορφώνω ή τα διαγράφω κρατώντας ίσως ένα μελωδικό μέρος. Έχω ενορχηστρώσει ξανά για μεγάλη ορχήστρα, χορωδία και φωνές –δίνοντας νέα ορχηστρικά χρώματα– αρκετά από τα μουσικά μου έργα, ιδίως αυτά που έχουν θεματικό άξονα με βάση το τραγούδι, όπως είναι η Θητεία, το Χρονικό, ο Ήλιος ο πρώτος, οι Μετανάστες, το ςεργιάνι στον κόσμο, η ιθαγένεια κ.ά., χωρίς να αλλάζει κανένα στοιχείο της υφής τους στη με-

MOYσIKH

λωδία, στην αρμονία και στο ρυθμό τους. Κάτι ή είναι ολοκληρωμένο ή δεν είναι, με αντιπροσωπεύει ή όχι. Για να φτάσω εκεί θα εργαστώ πολύ και οι συνεργάτες μου πρέπει να έχουν μεγάλη υπομονή και κατανόηση. Έχω υπάρξει ανυποχώρητος και δύσκολος. Και αυτό ενίοτε με έχει τυραννήσει. Γεννηθήκατε και μεγαλώσατε στην Κρήτη. ο πατέρας σας δικηγόρος, διετέλεσε νομάρχης λασιθίου. Πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια; Διάβασα παλιότερη συνέντευξη και υπάρχει πλούτος εικόνων. Έχετε πει ότι το σπίτι που μένατε ήταν μεγάλο. από τη μια κατοικούσαν πρόσφυγες και από την άλλη ευκατάστατοι άνθρωποι. μιλήσατε για τις αμέριμνες βόλτες στην ακρογιαλιά με τους φίλους, για τον καιρό που περνούσατε το μεσοκαλόκαιρο στο βουνό με την οικογένειά σας... Τα παιδικά μου χρόνια στην ιεράπετρα δεν ήταν μόνο ανέμελα. ανήκω σε μια γενιά που, από την γέννησή της, δοκιμάστηκε από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Παράλληλα –όπως σωστά τα έχετε διαβάσει αυτά που έχω πει σε παλαιότερες συνεντεύξεις– έχω εδώ να σας προσθέσω και κάτι άλλο. απέναντι από το πατρικό σπίτι υπήρχε και ακόμη υπάρχει μια τρομερή σε παιδική ένταση πλατεία, που κατέληγε στην εκκλησία του αγίου Γεωργίου, τριάντα μέτρα μακριά από την εξώπορτα του σπιτιού. Πέντε καμπάνες που τις έκρουε πολύ ωραία και παρήγαγε υπέροχους σκοπούς ένας πανύψηλος καμπανοκρούστης, διοχέτευαν τον ήχο τους σε όλη την πόλη. η παρέα μας –συνομήλικοι– αφού ψέλναμε πρώτα τα εγκώμια, περιμέναμε τις χαρμόσυνες καμπάνες της ανάστασης για να προσθέσουμε με τις δυνατές μας φωνές τα δικά μας αρμονικά ξεσπάσματα σαν να θέλαμε να απαντήσουμε. Έπειτα τρέχαμε στην απέραντη παραλία για παιχνίδια. Κάποια στιγμή θυμάμαι ότι έψαχνα ρυθμούς για να τους συνταιριάσω με τους ήχους των ρυθμών των κυμάτων. από τότε άνοιξε για μένα μια θύρα για τους ρυθμούς των συνθέσεών μου. Όλη μου η παιδική ηλικία σα να χωράει σε αυτή τη στιγμή, τις απαρχές που περιέχουν τα πρώτα μουσικά σκιρτήματα, το «εντεύθεν» μου. Κρίνοντας κανείς από το έργο σας, φαίνεται ότι τα παιδικά χρόνια στην Κρήτη ήταν καθοριστικά για τη μετέπειτα πορεία σας ως ανθρώπου και ως δημιουργού. Θέλω να πω, αν είχατε γεννηθεί σε άλλο μέρος της Ελλάδας, είναι σίγουρο ότι το έργο σας θα ήταν εντελώς διαφορετικό. μα είμαι Έλληνας. η Κρήτη διαφύλαξε πολλά στοιχεία του πολιτισμού μας, πράγματα που στην υπόλοιπη ελλάδα δεν είχαν την προνοητικότητα να διαφυλάξουν ή πολύ περισσότερο να ανανεώσουν. Όμως, όπως γνωρίζουν όλοι οι Έλ-

ΜΟυσΙΚη

ληνες και πολλοί ξένοι, η μουσική μου και εν γένει η τέχνη μου φέρνει στον κόσμο τα μηνύματα και τη σκέψη του σύμπαντος ελληνισμού. αλήθεια, ποια είναι η αγαπημένη σας μαντινάδα και γιατί; μετά χαράς να σας πω. Όπως ασφαλώς θα γνωρίζετε, ο ποιητής Βιτσέντζος Κορνάρος με το υπέροχο ποιητικό και ερωτικό έπος του ερωτόκριτος έδεσε ξανά το νήμα της τέχνης και της ύπαρξης του ελληνισμού που συνδέει την αρχαία ελλάδα με την εποχή της κρητικής αναγέννησης. Στον Όμηρο συγκεντρωθήκαν όλοι οι αχαιοί σ’ αυτόν τον ιστορικό άξονα: ελένη / έρωτας / Πάρις / πόλεμος. Σε αντιστοιχία, στον ερωτόκριτο διακλαδώνονται σ’ ένα άλλο άξονα: αρετή / ερωτόκριτος / έρωτας / πόλεμος / Γιόστρα-κονταροκτύπημα. η Κρήτη απ’ το ποίημα αυτό γέμισε με μαντινάδες. Σας αναφέρω το δίστιχο που κοσμεί ως προμετωπίδα τον τόμο ποιημάτων του Γιώργου Σεφέρη που προέρχεται από τον ερωτόκριτο του Βιτσέντζου Κορνάρου: «Μα όλα για μένα σφάλασι και πάσιν άνω κάτω / για με ξαναγεννήθηκεν η φύση των πραμάτω». υπάρχουν έργα σας που έχουν παραμείνει ανέκδοτα; αν ναι, γιατί; υπάρχουν. από τους 24 πυρρίχιους Χορούς έχουν εκδοθεί μόνο οι 7. υπάρχει το τρίπτυχο για βιολί και ορχήστρα. Τα Μητρώα για έγχορδα και σόλο όργανα και αρκετά άλλα. αυτά είναι έργα προς έκδοση. υπάρχουν και έργα που ο ίδιος κρατώ ανέκδοτα. Ένα από αυτά είναι η μουσική τελετουργία σε έξι μέρη ιδού ο νυμφίος που ολοκλήρωσα το 1968 στο λονδίνο και στο οποίο ανήκει η φωνητική σύνθεση Ζάβαρα κάτρα νέμια που κατ’ εξαίρεση εξέδωσα. Δεν ήρθε ακόμα ή ώρα. στις αρχές τις δεκαετίας του 1970 προτείνετε «Επιστροφή στις ρίζες» που ορίζεται από εσάς ως «σχεδιασμός του μέλλοντος, με στοιχεία από άφθαρτες πηγές της ζωντανής μας παράδοσης, σε συνδυασμό με επιλεγμένες σύγχρονες πληροφορίες τέχνης». σήμερα, τι αξία έχει εκείνη η πρότασή σας; θεωρήθηκε παγκόσμια μια επαναστατική κίνηση. η επιστροφή στις ρίζες λοιπόν έχει απόλυτη σχέση με το περιβάλλον για ένα ευοίωνο μέλλον και είναι πλέον παγκόσμιο κίνημα που επεκτείνει την επιρροή του στους λαούς. Δίχως πολλές παραμέτρους, η πρόταση αυτή έχει τη δική της οριοθέτηση μέσα στον κόσμο της τέχνης, της φιλοσοφίας και της ιστορίας. η τέχνη δεν περιλαμβάνει μόνο τη μουσική, το τραγούδι, το χορό, αλλά τουλάχιστον –όπως επανειλημμένα έχω πει– και όλο το φάσμα της δημιουργίας και του πνεύματος. ο Πλάτων είναι ζωντανή παράδοση, όπως και οι τραγικοί, οι κλασικοί συνθέτες, συγγραφείς, ποιητές,

ζωγράφοι, γλύπτες, οι νομοθέτες, οι γεννήτορες θρησκειών κ.λπ. που τα έργα τους είναι διαχρονικά. η παράδοση για μένα, είναι ένας ωκεανός αέναος, απ’ όπου μπορεί κανείς ν’ αντλήσει και έμπνευση, αν κάτι τον ενδιαφέρει στο μοναχικό του ταξίδι στην τέχνη μέσα στον παρόντα χρόνο και το μέλλοντα, δίχως αντιγραφές και δίχως μιμήσεις. τι κινδύνους, τι προκλήσεις και τι χαρά κρύβεται ενδεχομένως στο να προσπαθήσει κανείς να συνδυάσει το σαντούρι με την ηλεκτρική κιθάρα; ασφαλώς θα εννοείτε το μακράς διάρκειας τραγούδι-μπαλάντα ηλεκτρικός Θησέας σε στίχους Δημήτρη Βάρου, όπου συνδυάζονται η ηλεκτρική κιθάρα και το ηλεκτρικό μπάσο όχι μόνο με το σαντούρι αλλά και με το βιολί, τη λύρα, το νταούλι με τη ντραμς και έχει μια μακρινή σχέση με το έργο μου Θησέας, χορόδραμα που εκπόνησα 22 χρονών. Ίσως να είναι και η συνέχειά του. Όταν συνθέτω ένα μουσικό έργο ή ένα απλό τραγούδι υπάρχει συγκεκριμένος σκοπός και η έμπνευση αντλείται από πράξεις, σχήματα και χρώματα του κόσμου που μας περιβάλλει, από τον ανθό των αισθημάτων, από τα τινάγματα της ιδιοσυγκρασίας μου και το βαθμό της ευαισθησίας μου και πάνω απ’ όλα από ισχυρά βιώματά μου. η ηλεκτρική κιθάρα εισβάλλει και στο έργο μου οροπέδιο και ακόμη στο τραγούδι παπαντόπ, που έχει χαρακτηρισθεί ως το πρώτο ραπ. υπάρχει λόγος που έχω επιλέξει την ηχητική τους σε ορισμένα έργα μου. ο ηλεκτρικός ήχος δεν έχει υποδοχή στον ανθρώπινο οργανισμό διαχρονικά, όπως έχουν σε αυτόν τα φυσικά όργανα. η αισθητική και οι δρόμοι της μουσικής μου αντανακλούν την απαραίτητη προϋπόθεση για την αποδοχή της σ’ αυτούς που την κατανοούν και την αγαπούν. Πώς ακούτε σήμερα τα παλιότερα έργα σας; Εννοώ το εξής: καθώς τα χρόνια περνούν, οι περιρρέοντες ήχοι αλλάζουν. Για παράδειγμα, ο ήχος σήμερα είναι πολύ περισσότερο ηλεκτρονικός. Πώς επηρεάζουν έναν συνθέτη αυτές οι αλλαγές που έχουν επέλθει όταν ξαναβλέπει τα παλιότερα έργα του; οδός άνω και κάτω μία. (σ.σ. ο συνθέτης στην απάντησή του χρησιμοποιεί τη γνωστή φράση του φιλόσοφου ηράκλειτου). η χώρα και ο ελληνικός λαός τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες. Ποια νομίζετε ότι πρέπει να είναι η στάση των Ελλήνων απέναντι στα γεγονότα που ζούμε; Σίγουρα όχι παθητική αλλά ούτε και αντιδραστική για την αντίδραση. Ένας φίλος της χώρας μας ενημερωμένος για μας θα έλεγε, ότι οι Έλληνες περνούν μία βαθιά

κρίση σε όλα τα επίπεδα, νιώθουν μπερδεμένοι και αμήχανοι απέναντι στα γεγονότα, νιώθουν επίσης μια ιδιαίτερη μοναξιά, ίσως και εγκατάλειψη, άλλοτε οργή άλλοτε θλίψη που εσωτερικεύεται και δεν βρίσκει διέξοδο που να παρηγορεί. νομίζω ότι οι Έλληνες πρέπει να πάρουν τη μοίρα στα χέρια τους και να συνειδητοποιήσουν ότι εκείνοι και μόνο, συλλογικά και χωρίς υπεκφυγές, μπορούν να φτιάξουν τον τόπο τους όπως εκείνοι θέλουν. νομίζω ότι οι ξένοι πρέπει να αλλάξουν τη στάση τους προς τη χώρα μας. Το να σηκώνεις ένα δάκτυλο και να κατηγορείς ένα λαό, όχι απλά δεν βοηθάει, αλλά εξοργίζει. Ένας άνθρωπος που του κατεβάζεις το κεφάλι έχει μια ψυχολογία που δεν οδηγεί σε άνοδο. Σήμερα επανεξετάζονται τα πάντα. Όλα τα της διαβίωσης κεκτημένα. χρειαζόμαστε τη δημιουργική ενέργεια πολλαπλών τοπικών πρωτοβουλιών που κινούνται στην κατεύθυνση της τέχνης, της εκπαίδευσης, της επικοινωνιακής γνώσης, για ένα πλησίασμα «αγχιβασίην» –μέσα στις σύγχρονες κοινωνίες– στις ελεύθερες σκέψεις των νέων που εξεγείρονται και ζητούν μεταρρυθμιστική αφύπνιση· νέους δρόμους για μια «ηθική» και «κοινωνική» αναγέννηση. επανειλημμένα έχω πει από το 1978 μέχρι τώρα ότι πρώτα αλώνεται και υποβαθμίζεται μια χώρα πνευματικά και καλλιτεχνικά και μετά κυριαρχείται και οικονομικά. Έχω βαθύ θαυμασμό για τη νεανική επιχειρηματική πρωτοβουλία στη χώρα μας. Για νέους ανθρώπους που με απίστευτη δημιουργικότητα και εργατικότητα υλοποιούν ιδέες και πολλές φορές καινοτομούν σε παγκόσμιο επίπεδο. με συνεπαίρνει το πάθος και η δυναμική τους. Δεν θέλουν απλά να φέρουν κάτι ξένο εδώ, θέλουν να δημιουργήσουν κάτι ελληνικό με διεθνείς προοπτικές. αυτή είναι η ελλάδα νομίζω που όλοι ονειρευτήκαμε. Πίσω από την αινιγματική φράση Ζάβαρα κάτρα νέμια, την οποίο εσείς εφηύρατε προκειμένου να αποφύγετε τη λογοκρισία που επέβαλε η χούντα, κρύβεται η φράση «λάβαρα μαύρα ανέμισαν». σωστά; από τη λογοκρισία της εποχής όχι μόνο αυτό, αλλά και άλλα έργα μου δεινοπάθησαν. Προς ενημέρωσή σας η λέξη «αλληλουχία» που αρχικά έγραψα έγινε «αλληλούια». Κάποια μέρα θα μιλήσω για όλη αυτή την εποχή. αν ήταν να διασώσετε ένα μόνο έργο σας, ποιο θα ήταν αυτό και γιατί; Έχετε δει ασφαλώς το κινηματογραφικό έργο η εκλογή της ςόφι. εξακολουθώ να έχω τη σοφία να απορρίπτω αυτού του είδους τα διλήμματα. Καλλιτεχνικά, γίνατε αυτό που είχατε ονειρευτεί; Δεν ξέρω ακόμη. s

[26 Ιουνιου 2014] #39 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY 17

Info Κοα & Φιλαρμονική ορχήστρα της νΔ Γερμανίας – βασίλης χριστόπουλος υπό τη μουσική διεύθυνση του αρχιμουσικού Βασίλη χριστόπουλου, η γερμανική ορχήστρα θα ερμηνεύσει τη Συμφωνία αρ. 41 ή ςυμφωνία του διός – κορωνίδα της συμφωνικής δημιουργίας του μότσαρτ. Στο δεύτερο μέρος οι δύο ορχήστρες παρουσιάζουν από κοινού τη ςυμφωνία των Άλπεων του ρίχαρντ Στράους. ωδείο ηρώδου αττικού 8 ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 30€ (ζώνη α), 15€ (Άνω διάζωμα), 10€ (φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, αμεα) Με την ευγενική υποστήριξη:

ΟΠωσ ΠΑΝτΑ ο βασίλης χριστόπουλος διευθύνει την Κοα πρώτη φορά μετά την αποχώρησή του από τη διεύθυνσή της. Όμως, όπως λέει, αν άλλαξε η σχέση με τους μουσικούς είναι προς το καλύτερο, διότι πλέον μπορούν να συνεργάζονται πιο ελεύθερα, χωρίς το βάρος της διευθυντικής «εξουσίας».

Βασίλης Χριστόπουλος

«μου φEρθηκαν με αγEνεια» αναμόρφωσε την Κοα σε δύσκολους καιρούς – αλλά δεν είναι πλέον στην κεφαλή της. Διευθύνει, ωστόσο, την ορχήστρα της οποίας έως πρόσφατα ηγούνταν, μαζί με τη Φιλαρμονική της νοτιοδυτικής Γερμανίας, σε δυο έργα ανθολογίας, του μότσαρτ και του ρίχαρντ Στράους. Ένα ταξίδι μύησης από έναν διεθνή Έλληνα καλλιτέχνη – και τόσα άλλα κρυμμένα βαθιά. από τον νικόλα ρώσση, Φωτογραφία: βίκυ Γεωργοπούλου

Π

ριν από μερικές εβδομάδες, ο Βασίλης χριστόπουλος βρέθηκε άθελά του στην πρώτη γραμμή της ειδησεογραφίας. ο λόγος; Παρά την επιτυχία τού επικεφαλής της Κρατικής ορχήστρας αθηνών (Κοα), την οποία, παρά τις δυσκολίες που έφερε η κρίση, αναμόρφωσε και ανασυγκρότησε, η τότε ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού επέλεξε να τον αντικαταστήσει, γεγονός που τροφοδότησε πολλές δημόσιες διαμαρτυρίες. αλλά αυτό είναι ένα κεφάλαιο που έκλεισε. με αφορμή, λοιπόν, τη συναυλία της 8ης ιουλίου στο ηρώδειο, όπου θα διευθύνει δύο συμφωνικές ορχήστρες ταυτόχρονα, της Κοα και της Φιλαρμονικής της νΔ Γερμανίας, συναντηθήκαμε ένα δροσερό απόγευμα στο σπίτι του. Ήταν ευδιάθετος, αλλά και αιχμηρός. από την πλευρά μου, δεν μπορούσα να αποφύγω την ερώτηση που προκύπτει εξαιτίας της επικαιρότητας που περιέγραψα.

Ερώτημα πρώτον: πώς νιώθει ένας αρχιμουσικός όταν αντικαθίσταται σε μια ορχήστρα, μολονότι επιτυχημένος, με ένα «εύγε και φεύγε»; η αντικατάστασή μου έγινε με τρόπο που συνάδει στην παραδοσιακή, διαχρονική και διακομματική αγένεια του ελληνικού κράτους. αυτό είναι το μόνο που έχω να πω. Έτσι κι αλλιώς, ο τρόπος επιλογής των διευθυντών είναι αυθαίρετος. αποφασίζει ο εκάστοτε υπουργός μόνος του, χωρίς να έχει τον παραμικρό λόγο η ορχήστρα. Όχι ότι η ορχήστρα πρέπει να αποφασίζει μόνη της –αυτό θα ήταν «λαϊκίστικο», να το πω έτσι–, πρέπει όμως να έχει λόγο. Έστω να προτείνει ή να απορρίπτει ανθρώπους, διότι οι μουσικοί γνωρίζουν καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον πώς πρέπει να εργάζεται ένας καλλιτεχνικός διευθυντής. αυτοί είναι που ξέρουν τι γίνεται στις πρόβες. η διαδικασία είναι παρωχημένη και χρειάζεται αναθεώρηση. είχα κάνει προτάσεις, οι οποίες πήγαν στο βρόντο, όπως και πολ-

ΜΟυσΙΚη

λές άλλες. αλλά ο τρόπος της αντικατάστασής μου ήταν άκομψος και αγενής, καθώς δεν μου ανακοινώθηκε τίποτα επισήμως. Και στον προκάτοχό μου παρομοίως είχαν φερθεί. από τον νοέμβριο του 2013, είχα ζητήσει από τον τότε υπουργό πολιτισμού Πάνο Παναγιωτόπουλο να με ενημερώσει εάν θα παραμείνω ή αν θα αντικατασταθώ στο τέλος της θητείας μου, ώστε να συντονίσω το προσωπικό μου μέλλον και της οικογένειάς μου. Άλλωστε, για την ομαλή πορεία του οργανισμού, στο εξωτερικό αυτές οι υποθέσεις διευθετούνται μια διετία πριν, τουλάχιστον· εγώ το ζήτησα έξι μήνες πριν. Ώρες μετά την επίσημη λήξη της θητείας μου, ανακοινώθηκε απλά στον Τύπο ο αντικαταστάτης μου. Δεν θέλω να μιλήσω για τους λόγους, μιλάω μόνο για τον τρόπο. Έχετε, πάντως, στη ζωή σας πολλές και ενδεχομένως δύσκολες συνεργασίες. μια απ’ αυτές, με τη Φιλαρμονική του Κατάρ. Πώς ήταν για σας σε μια χώρα που δεν έχει ιδιαίτερα μακρά παράδοση στην κλασική μουσική; είχε ενδιαφέρον. Το Κατάρ δεν έχει παράδοση σε τίποτα σχεδόν, αλλά έχει πάρα πολλά χρήματα. Παρόλο που δεν μπορείς να τη συγκρίνεις με ευρωπαϊκές ορχήστρες με ιστορία αιώνων, έχει συγκεντρώσει πολλούς αξιόλογους μουσικούς από πολλές χώρες του κόσμου. αυτά που έλειπαν ήταν η εμπειρία και η συνοχή. Σίγουρα όμως ήταν μία πρόκληση. σας έχουν προσεγγίσει για συνεργασία ποτέ από άλλα πιο mainstream μουσικά ιδιώματα όπως ποπ, ροκ ή μέταλ; αν όχι, τι θα λέγατε σ’ ένα τέτοιο ενδεχόμενο; Έχω κάνει διάφορα στα νιάτα μου, αλλά το πρόβλημα στη σύμπραξη συμφωνικών ορχηστρών και άλλων συγκροτημάτων, όπως της ροκ, είναι ότι η ορχήστρα συνήθως περιορίζεται σε συνοδευτικό ρόλο «χαλιού». είναι κρίμα, διότι η ποικιλία των ηχοχρωμάτων, των εντάσεων και της δυναμικής επικαλύπτεται. Άλλωστε

υπάρχουν τόσο έντονες συμφωνίες, όπως του μάλερ, όπου δεν νομίζω ότι χρειάζομαι πουθενά ένα drum set να μου κρατάει απλά το ρυθμό – χωρίς να το λέω υποτιμητικά. Γενικά δεν είμαι οπαδός των crossover καταστάσεων. Πείτε μου λίγα λόγια για τη συναυλία της 8ης ιουλίου στο ηρώδειο. Έχω μεγάλη ανυπομονησία και χαρά να τη διευθύνω. η συναυλία πραγματεύεται δύο αριστουργήματα της παγκόσμιας μουσικής. η κορωνίδα της συμφωνικής δημιουργίας του μότσαρτ και μία από τις σπουδαιότερες συνθέσεις της κλασικής περιόδου είναι η περίφημη ςυμφωνία του διός. Στο πρώτο μέρος θα την ερμηνεύσει μόνη της η Φιλαρμονική της νοτιοδυτικής Γερμανίας υπό την διευθυνσή μου, και στο δεύτερο μέρος συνενώνονται οι δύο ορχήστρες σ’ ένα τεράστιο συμφωνικό σύνολο, όπου θα ερμηνεύσουν τη ςυμφωνία των Άλπεων του ρίχαρντ Στράους. Φανταστείτε πως θα υπάρχουν 36 βιολιά επί σκηνής! ο Στράους είναι από τους σημαντικότερος συνθέτες του ρομαντισμού. Φέτος συμπληρώνονται 150 χρόνια από τη γέννησή του και θελήσαμε να τον τιμήσουμε μ’ αυτόν τον τρόπο. η ςυμφωνία των Άλπεων εξαντλεί τα όρια της ορχήστρας αλλά και των ντεσιμπέλ. θα είναι κυριολεκτικά μια δυνατή συναυλία, όπου καλείται μια στρατιά χάλκινων πνευστών να αποτυπώσει τη λάμψη των κορυφών των Άλπεων. είναι κι ένα έργο φιλοσοφικών προεκτάσεων, το οποίο δεν ερμηνεύεται συχνά επειδή ακριβώς χρειάζεται μια τεράστια ορχήστρα. μεγάλη πρόκληση... Το πείραμα να συνενωθούν μουσικοί από δύο επαγγελματικές ορχήστρες και να κάθονται δίπλα δίπλα στα αναλόγια και να παίξουν αυτό το έργο μέσα σε λίγες πρόβες είναι βέβαια μια πρόκληση. αλλά χάρη στην ευγενή άμιλλα που θα αναπτυχθεί ανάμεσα στους συναδέλφους, καθώς και στο γεγονός ότι οι ορχήστρες έχουν συνηθίσει να παίζουν υπό την δι-

εύθυνσή μου, πιστεύω ότι θα πάει πολύ καλά. είναι σίγουρα μια μοναδική συναυλία στην ιστορία της Κρατικής ορχήστρας των αθηνών και της Φιλαρμονικής της νοτιοδυτικής Γερμανίας, αλλά και πιθανώς του Φεστιβάλ αθηνών, αυτή η σύμπραξη με το υπερ-εκατονταμελές σύνολο. Πώς είναι να διευθύνετε την Κοα μετά τη διακοπή της συνεργασίας σας; μια χαρά. η σχέση μου με τους μουσικούς δεν άλλαξε. Και αν άλλαξε, είναι προς το καλύτερο, διότι είμαστε απαλλαγμένοι από το βάρος της «εξουσίας» του διευθυντή. είμαστε συγκεντρωμένοι πλέον μόνο στο μουσικό γίγνεσθαι. Ποια είναι τα σχέδια σας για το μέλλον; τι άλλο ετοιμάζετε; Την επόμενη καλλιτεχνική περίοδο, έχω ντεμπούτο με τρεις διαφορετικές ορχήστρες στην ισπανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία. ετοιμάζω μια παραγωγή στην εθνική λυρική Σκηνή –τη Φόνισσα του Κουμεντάκη–, και εξακολουθώ για ένα χρόνο ακόμα να έχω τη δουλειά μου στη Γερμανία. Θα ήθελα να κλείσετε τη συνέντευξη μ’ ένα δικό σας μήνυμα. υπάρχει ένας μύθος, ότι η κλασική μουσική δεν ανήκει στην παράδοσή μας και ότι οι Έλληνες δεν ενδιαφέρονται γι’ αυτήν. Δεν είναι έτσι. Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, είχαμε θέσει βάσεις. απλώς κάποια στιγμή στραφήκαμε λόγω ιστορικών γεγονότων και της κατεύθυνσης της παιδείας σε άλλα είδη, σχεδόν αποκλειστικά. η κλασική μουσική είναι εξοβελισμένη από τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα και από την παιδεία, και πολύς κόσμος τη φοβάται, ενώ έχει τρομερή ένταση και πλούτο και απευθύνεται σε όλους. Για κάποιον λοιπόν που, ενώ ενδιαφέρεται για τις τέχνες και το Φεστιβάλ αθηνών, δεν έχει μεγάλη εξοικείωση με την κλασική μουσική, η συναυλία της 8ης ιουλίου σίγουρα θα είναι μια μεγαλειώδης και ξεχωριστή εμπειρία. s

[26 Ιουνιου 2014] #39 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY 19

τολμηρή φαντασίωση; Εφιαλτικό παραμύθι; μια παράξενη παράσταση τσίρκου; οι δυο πρωταγωνίστριες παίζουν στο τελευταίο έργο του πολυβραβευμένου Γιάννη μαυριτσάκη Μετατόπιση προς το ερυθρό, που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Θάνου Παπακωνσταντίνου. τι πρέπει να περιμένει το κοινό από μια σύγχρονη ιστορία φαντασίας;

Αμαλία Μουτούση

να καω θελω!

M

ήδεια, ηλέκτρα, Κλυταιμνήστρα, αντιγόνη, Γκρέις στο Καθαροί πια: ρόλοι προκλητικοί, πολλές φορές σπαρακτικοί. η αμαλία μουτούση, η ηθοποιός που πολλοί σκηνοθέτες θα ήθελαν να συνεργάζονται, φέτος γίνεται κατακόκκινη βασίλισσα, τροφός της καταστροφής, ζώο και άνθρωπος ταυτόχρονα. Πώς είναι;

έναν τέτοιο φανταστικό χαρακτήρα; είσαι πολύ τυχερός όταν έχεις να ερμηνεύσεις ένα ρόλο που δεν επιδέχεται ερμηνείες, γιατί η φαντασία σου μπορεί να λειτουργήσει πολύ πιο ελεύθερα. Στον κινηματογράφο, όταν μεταφερόμαστε σ’ έναν κόσμο εφιαλτικό, όπου τα πρόσωπα μεταμορφώνονται, θεωρείται αυτονόητο, ενώ στο θέατρο όχι. Καιρός λοιπόν ν’ αρχίσουμε να συμφιλιωνόμαστε κι εμείς οι ηθοποιοί και το κοινό μ’ αυτά τα πρόσωπα, και μ’ αυτού του είδους τη γραφή.

Έχετε υποδυθεί πολλές φορές τη βασίλισσα. τι είδους βασίλισσα είναι αυτή του μαυριτσάκη; μια βασίλισσα τροφός, που μολύνει τους υπηκόους της. θα μπορούσαμε να τη φανταστούμε κάπως σαν τη βασίλισσα του ζωικού βασιλείου, το πιο δυνατό πλάσμα του κόσμου, που μπορεί να ημερέψει και να πονέσει και τα πιο μεγάλα ζώα. από εκείνη ξεκινά η ζωή, η μόλυνση. ο τραγικός ήρωας του έργου – αν μπορούμε να τον πούμε έτσι– είναι ο άνθρωπος του σήμερα, ο οποίος μολύνεται. είναι μια πολύ τολμηρή φαντασίωση –σαν τις φαντασιώσεις που κάνουμε παιδιά– που δημιούργησε ο Γιάννης μαυριτσάκης και θεωρώ ότι έχει αναφορές στη ζωή μας. είναι ένα έργο που μας κάνει να βλέπουμε τον άνθρωπο μέσα από την άγρια φύση του.

τι αποκομίζετε απ’ αυτήν την αρκετά μεγάλη εναλλαγή ρόλων; Ένα από τα ωραιότερα πράγματα που έχει να σου προσφέρει αυτή η δουλειά είναι ότι ζεις πολλά διαφορετικά κομμάτια του εαυτού σου – πολλές ζωές.

Πόσο εύκολο είναι να προσεγγίσετε

ζωές δικές σας ή ζωές άλλων;

απομακρύνστε από τους ρόλους σας μετά το τέλος μιας παράστασης; Όλα γίνονται ασυνείδητα. η παράσταση τελειώνει, αλλά ο ρόλος μένει μέσα σου. είναι κάπως σαν τα όνειρα, που ακόμη κι αν δεν τα θυμάσαι, ή δεν τα σκέφτεσαι, κατά κάποιο τρόπο έχουν μπει μέσα στον ψυχισμό σου και σ’ επηρεάζουν. νομίζω το ίδιο γίνεται με τους ρόλους. Δεν νομίζω ότι φεύγουν ποτέ. απλώς μένει το απόσταγμα.

20 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY #39 [26 ΙΟυΝΙΟυ 2014]

Ποτέ δεν είναι μόνο των άλλων και ποτέ δεν είναι μόνο δικές σου. Παίζεις το ρόλο κάποιου άλλου, αλλά για να το κάνεις αυτό, εσύ πηγαίνεις πάρα πολύ κοντά σ’ αυτόν τον άλλον. Όμως εσύ δεν παύεις ποτέ να υπάρχεις. χάνεσαι, για να βρεθείς εσύ πολύ πιο ολόκληρη μετά. Προτιμάτε να δουλεύετε με παλιούς γνώριμους συνεργάτες ή επιζητάτε το καινούργιο; Δεν με νοιάζει, γιατί και σε παλιούς συνεργάτες μπορώ να βρω πολλά καινούργια πράγματα. Κάθε φορά που επέστρεφα στον λευτέρη (Βογιατζή), που ήμουν μαζί του σχεδόν από τότε που ξεκίνησα το θέατρο, ένιωθα μια λαχτάρα, σαν να ήταν η πρώτη φορά. Βασικά εξαρτάται από τον σκηνοθέτη. Όταν κάποιος με κάνει να αισθάνομαι ότι κάτι καινούργιο γίνεται εδώ, τότε πηγαίνω προς αυτόν. αυτό ισχύει και με τον θάνο (Παπακωνσταντίνου). Όταν είδα παραστάσεις του, βρήκα κοινά σημεία μαζί του. αρχίσαμε να συζητάμε πριν ένα χρόνο την πιθανότητα να ανεβάσουμε ένα έργο μαζί. Προέκυψε όμως η πρόταση που του έγινε, με το έργο του μαυριτσάκη, και να ‘μαι... υπάρχουν ηθοποιοί που δεν μπορούν μακριά από το σανίδι. Εσείς; Όχι. θέλω πολύ να υπάρχω και χωρίς το σανίδι. μου κάνει καλό.

από τη μυρτώ Πολυμίλη Φωτογραφίες: βίκυ Γεωργοπούλου

Γιατί; αποστρέφεστε τον ήλιο γιατί φοβάστε μην καείτε; Ίσα ίσα! να καώ θέλω! Τον ήλιο θέλω, και γι’ αυτό είμαι πάνω στο σανίδι και μακάρι να καίγομαι. απλώς επειδή είναι μια διαδικασία διαρκούς έκθεσης, το σώμα έχει ανάγκη από ξεκούραση μακριά από την εξωστρέφεια που έχει αυτή η δουλειά. θέλεις να ανακτήσεις λίγο τις δυνάμεις σου και να δώσεις τη δυνατότητα στον εαυτό σου να αγαπήσεις πάλι το θέατρο και την τέχνη, όχι μέσα από το σανίδι, αλλά από άλλες οδούς: διδάσκοντας, πηγαίνοντας σε εκθέσεις και θεατρικές παραστάσεις. Έδρασε ποτέ αποτρεπτικά στο μυαλό σας η νόνικα Γαληνέα, η μητέρα σας; η μαμά μου με επηρέασε απόλυτα. μεγάλωσα μαζί της, δίπλα της, γιατί οι γονείς μου είχαν χωρίσει. με έπαιρνε στα θέατρα, στα καμαρίνια. Σε πολλές πρόβες ήθελε να δει τον εαυτό της πώς είναι στη σκηνή, και καθόταν από κάτω. Έπαιρνα τότε εγώ το κείμενο, φορούσα τα ρούχα της και τα τακούνια της και τις περούκες της και βούταγα κανονικά στο σανίδι, έπαιζα την ερωμένη του αλέκου. Έκανα δηλαδή το ρόλο της μαμάς μου. μπήκα πολύ νωρίς σ’ αυτό το τσίρκο του παιχνιδιού πάνω στη σκηνή, και όταν πια έδωσα εξετάσεις για να γίνω ηθοποιός, μου φαινόταν τελείως αυτονόητο. s

ΘΕΑτΡΟ

Info The Helter Skelter Company – Θάνος Παπακωνσταντίνου Μετατόπιση προς το ερυθρό του Γιάννη μαυριτσάκη ο θηριοδαμαστής προλογίζει το έργο, αλλά αντί για άγρια ζώα κι ακροβάτες, μιλά για την έλευση ενός νέου είδους, καταστροφικού. ενώ το μέλος ενός συμβουλίου συζητά με τον επόπτη του, το κεφάλι του άντρα-ξενιστή εκρήγνυται κι από μέσα βγαίνει ένα πλάσμα εκθαμβωτικό και καταστροφικό που αφανίζει τους πάντες μέσα σε μια βιβλική σκηνή φρίκης και δέους. ερμηνεύουν: αμαλία μουτούση, αλεξία Καλτσίκη, αντώνης μυριαγκός, θάνος Παπακωνσταντίνου, μάριος Παναγιώτου, Κατερίνα Σπυροπούλου, αμαλία Κοσμά, νάντη Γώγουλου. Πειραιώς 260, Κτίριο η 6-7 ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 20€, 10€ (φοιτητικό), 15€ (μειωμένο), 5€ (άνεργοι, αμεα)

Αλεξία Καλτσίκη

N

έα, ταλαντούχα, αεικίνητη, σεμνή, παθιασμένα φιλομαθής, η αλεξία Καλτσίκη μάς έχει συνηθίσει σε ιδιαίτερους ρόλους και ερμηνείες – σκηνοθετημένη, μεταξύ άλλων, από Βασίλιεφ, Γκότσεφ, Βογιατζή, και χουβαρδά. Φέτος, υποδύεται την τελευταία επιζώσα σ’ έναν κόσμο που μόλις έχει καταστραφεί. Τι σημαίνει ηθοποιός σ’ ένα έργο του φανταστικού;

βουταω Στα βαθια μου, συγκινούμαι. Το ζητούμενο για τους ηθοποιούς είναι να βρίσκονται μέσα σε ό,τι κάνουν και, παράλληλα, ν’ αφήνουν χώρο στους άλλους να τους διαπεράσουν. αυτή είναι η δουλειά μας. Γι’ αυτό λέμε ότι η υποκριτική είναι σκηνική έκθεση.

Πώς νιώσατε όταν διαβάσατε τη Μετατόπιση προς το ερυθρό; είναι πολύ καλογραμμένο κείμενο. μου άρεσαν αμέσως η δομή του και τα διαφορετικά υλικά του. Το έργο χωρίζεται σε τέσσερις σκηνές, και κάθε σκηνή έχει πολύ διαφορετικά υλικά. αρχικά ο λόγος είναι έμμετρος, μετά υπάρχει μια σκηνή καταιγιστικού διαλόγου, στη συνέχεια ένας μεγάλος μονόλογος και η τελευταία σκηνή συνδυάζει και τα τρία. είναι ένα έργο που σου αποκαλύπτεται. Δεν μπορείς βέβαια να το κατατάξεις, ούτε να το ορίσεις, αλλά αυτό είναι πλεονέκτημα.

στην παράσταση υποδύεστε την πρακτικογράφο, τελευταία επιζώσα πάνω στον πλανήτη; ναι, αυτή έχει απομείνει ζωντανή, σαν τις κατσαρίδες. είναι ο τελευταίος επιζών ενός κυνικού κόσμου, αλλά την ίδια στιγμή και κομμάτι του κόσμου του τσίρκου. Σε όλη την παράσταση, υπάρχει μια αμφισημία, ένα ζύγισμα μεταξύ πραγματικότητας και θεάματος. η πρακτικογράφος είναι ένα είδος αγγελιοφόρου, καθώς αφηγείται μια μεγάλη καταστροφή. μέσα από το μονόλογό της, όμως, καταθέτει και τη δική της κοσμοθεωρία και την ίδια στιγμή αδυνατεί να καταλάβει για ποιο λόγο την προσπέρασε η καταστροφή. Το κείμενο έχει σκοτεινό χιούμορ· το κωμικό συνυπάρχει με το δραματικό.

ως ηθοποιός, αισθανθήκατε όντως σε πλεονεκτική θέση; είτε πρόκειται για θέατρο είτε για μουσική είτε για εικαστικά, όταν βλέπω κάτι που μου ανοίγει χώρο στη φαντασία

Ενώ έχετε αποφοιτήσει με άριστα από το σχολή του Εθνικού, την έχετε χαρακτηρίσει ελλιπή. αλλάζει αυτό στην πορεία, με τη θεατρική εμπειρία που αποκτάτε;

ΘΕΑτΡΟ

η μαθητεία είναι πάντα προσωπική υπόθεση. αν εσύ δεν ανοιχτείς στη γνώση, δεν θα έρθει εκείνη σε σένα. η εκπαίδευση σου μαθαίνει τα βασικά, τα απαραίτητα και συγκεκριμένα. Προσωπικά, όσες φορές ήρθα σε επαφή με μεθοδικούς ανθρώπους, όσο κι αν είναι διαφορετικοί μεταξύ τους, με κερδίζουν. Πιστεύω πάντως ότι χρειαζόμαστε ένα κοινό έδαφος, μια κοινή γλώσσα. Όχι για να γίνουμε όλοι ίδιοι, αλλά για να κατανοήσουμε τη διαφορετικότητά μας. Στον τόπο μας δεν λειτουργούν οι θεσμοί, μόνο τα πρόσωπα. μόνο ευγνωμοσύνη λοιπόν νιώθω όταν συναντώ ανθρώπους γενναιόδωρους με την τέχνη τους, όπως σ’ αυτήν την παράσταση την αμαλία. Είναι συνειδητή επιλογή οι ρόλοιπρόκληση που αναλαμβάνετε; Συνειδητή επιλογή είναι να ανοίγεσαι και να διερευνάς σε βάθος όλους τους ρόλους. Προκλητικοί ή μη προκλητικοί ρόλοι δεν υπάρχουν. Προκλητικές ή μη προκλητικές διαδικασίες υπάρχουν. Το πιο απτό παράδειγμα για μένα είναι η συνεργασία μου με τον Βασίλιεφ. Δεν μπορούσα να φανταστώ πως μια στιγμή αναγγελίας θα προκαλούσε τόσο μεγάλες αντιδράσεις. Όταν χρησιμοποιώ τη λέξη προκλητικό, λοιπόν, μιλάω για τον τρόπο δουλειάς. Γιατί εκεί «κινδυνεύ-

εις». είναι θέμα σκηνικής λειτουργίας. βρεθήκατε, πρόσφατα, να σκηνοθετείτε το έργο του μισέλ Φάις Το παγκάκι του κανένα αλλά και το Είμαι αριστερόχειρ ουσιαστικά. Εμπειρίες; Το έκανα για τρεις λόγους. Πρώτον, γιατί ένιωθα ότι ήταν μια μορφή ενηλικίωσης. ως σκηνοθέτης, αναλαμβάνεις τις ευθύνες εξολοκλήρου. Δεύτερον, διότι πιστεύω πολύ στην ανταλλαγή. Ήταν ένας τρόπος να συναντήσω ανθρώπους που με ενδιαφέρουν και να ανταλλάξουμε υλικά και διαδικασίες. Τρίτον, επειδή έτσι βοηθιέμαι να αντιληφθώ καλύτερα τη δουλειά μου. μέχρι πρόσφατα, δεν καταλάβαινα ποια είναι τα όριά μου και πού λογοδοτώ. Στο κείμενο; Στον σκηνοθέτη; Στον εαυτό μου; Στον θεατή; Πολλές φορές τα έμπλεκα. οπότε βούτηξα στα βαθιά, μήπως ξεκαθαρίσουν μερικά πράγματα. Και ξεκαθάρισαν; η εμπειρία αυτή με βοήθησε πολύ. Κατάλαβα ότι δουλειά μου είναι να είμαι συγκεκριμένη και διαθέσιμη πάνω στη σκηνή, και ταυτόχρονα να διατηρώ την ελευθερία μου, από οποιονδήποτε δρόμο κι αν θέλει να με οδηγήσει ο άλλος. μπορεί βέβαια σε μερικά χρόνια ν’ αλλάξω άποψη, αλλά προς το παρόν αυτό έμαθα. s

[26 Ιουνιου 2014] #39 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY 21

Βασίλης Μαυρογεωργίου – Μαρία Φιλίνη – Κατερίνα Μαυρογεώργη

Πεθαινω Για Σενα

τι κοινό έχουν ένας καμικάζι, ο μαραθωνοδρόμος στίβεν αχουάρι, οι τρεις ουκρανοί που βούτηξαν στα μολυσμένα από ραδιενέργεια νερά του τσέρνομπιλ για να αποτρέψουν μια νέα έκρηξη; από την αργυρώ λύτρα, Φωτογραφίες: βασίλης μαθιουδάκης

ΕΠΙ τΡΙΑ η μαρία Φιλίνη, η Κατερίνα μαυρογεώργη και ο βασίλης μαυρογεωργίου έγραψαν, σκηνοθέτησαν και παίζουν στην Ιστορία της αυτοθυσίας.

Π

ότε ήταν η τελευταία φορά που ακούσατε κάποιον να αναφέρεται στην έννοια της αυτοθυσίας; Ήταν άραγε μια ιστορία βγαλμένη από το μύθο ή από την πραγματική ζωή; εσείς έχετε βρει τον ήρωά σας μέσα από ένα τέτοιο περιστατικό; Την ευκαιρία να πραγματευτούμε αυτά και άλλα σχετικά ερωτήματα μας δίνει η ομάδα νέων καλλιτεχνών που ανεβάζει στο θέατρο Skrow, στο Παγκράτι, την παράσταση η ιστορία της αυτοθυσίας. Πρόκειται για ένα έργο που γράφτηκε, όπως μαρτυρά και ο τίτλος του, μέσα από την έρευνα στην ιστορία της ικανότητας του ανθρώπου να βάζει πάνω από τον εαυτό του κάτι «μεγαλύτερο». η πρωτότυπη πρόταση ανήκει στον Βασίλη μαυρογεωργίου, γνωστό από τον αντίκτυπο που γνώρισε το έργο του Κατσαρίδα το 2005, τη μαρία Φιλίνη και την Κατερίνα μαυρογεώργη, που σκηνοθετούν μαζί στο όμορφο θέατρο που οι ίδιοι δημιούργησαν το 2012, σε μια γωνιά της αθήνας εκτός θεατρικής «πιάτσας»...

Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την έννοια της αυτοθυσίας και ειδικότερα με την ιστορία της μέσα από την έρευνα; Βασίλης Μαυρογεωργίου: με απασχόλησε το γεγονός ότι στην εποχή μας είναι πολύ δύσκολο να διακρίνεις την έννοια της αυτοθυσίας. Το «ο καθένας για την πάρτη του» είναι ένα μότο που ταιριάζει σε εποχές που οι δεσμοί της κοινωνίας είναι πολύ χαλαροί. Μαρία Φιλίνη: Ήταν ιδέα του Βασίλη αρχικά. αλλά μετά, σιγά σιγά, όλοι ανακαλύψαμε προσωπικές συνδέσεις με την έννοια της αυτοθυσίας. αναπάντητα ερωτήματα και ιστορίες που θέλαμε να αφηγηθούμε. είναι ένα θέμα που σε κάνει να ντρέπεσαι και σε συγκινεί ταυτόχρονα. Κατερίνα Μαυρογεώργη: Το νιώσαμε σωστό και αναγκαίο να καταπιαστούμε μαζί του. Σαν να το περιμέναμε να έρθει να μας βρει. Ποια είναι η μέθοδος της έρευνάς σας και πώς αυτή πραγματώνεται ως θεατρική πράξη; Β.Μ.: Το να βρεις υλικό και πληροφορίες είναι κάτι πολύ εύκολο στις μέρες μας. Το δύσκολο είναι να το φιλτράρεις και να καταλήξεις σε κάποια συμπεράσματα. Μ.Φ.: αρχίσαμε να συλλέγουμε υλικό σαν να ετοιμαζόμασταν για ένα μεγάλο ντοκιμαντέρ με θέμα την αυτοθυσία. αυτό το υλικό γεννούσε συζητήσεις, διαφωνίες, και τελικά μας ωθούσε να σηκωθούμε στη σκηνή και να συνδιαλλαγούμε μαζί του θεατρικά. Κ.Μ.: Πρώτη φορά δουλεύουμε μ’ αυ-

ΘEATPO

τόν τον τρόπο και είναι και για μας πρωτόγνωρο. Το ωραίο είναι ότι από όλα αυτά που διαβάσαμε, ακούσαμε και είδαμε, καθένας μας «κόλλησε» με διαφορετικά πράγματα και εμβάθυνε σε αυτά.

τερη τεράστια έκρηξη. Φυσικά πέθαναν λίγες μέρες μετά. Δεν ξέρω, επειδή μου αρέσει πολύ το κολύμπι και η κατάδυση, μου φαίνεται απίστευτα γενναίο να κολυμπήσεις μέσα σ’ ένα νερό που σε σκοτώνει. Κάτι σαν ανάποδη μήτρα.

η Ιστορία της αυτοθυσίας είναι ένα έργο βασισμένο από τη γέννησή του σε μια συλλογική προσέγγιση. Πώς λειτουργεί για σας η συλλογικότητα στο θέατρο; Β.Μ.: Προσωπικά αισθάνομαι πολύ τυχερός που δουλεύω με τους φίλους μου. Μ.Φ.: Καθετί συλλογικό εμπεριέχει δυσκολίες. αυτό είναι που μ’ αρέσει στο θέατρο. Κι αυτός είναι κι ο τρόπος που εδώ και χρόνια δουλεύουμε με τον Βασίλη και την Κατερίνα. αυτός είναι ο τρόπος που θέλουμε όλοι να δουλεύουμε και κάθε φορά ψάχνουμε τον τρόπο για να λειτουργήσει. Κ.Μ.: Όλα κουμπώνουν μεταξύ τους σ’ αυτήν την προσπάθεια. Για μένα, η έννοια και η αίσθηση της ομάδας είναι απαραίτητη. Δεν μπορώ να δουλέψω αλλιώς. ακόμα και με ανθρώπους που πρωτογνωρίζω στη δουλειά, έχω ανάγκη να δεθώ, να γίνουμε ομάδα.

Πώς νοηματοδοτείτε την αυτοθυσία στο σύγχρονο κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον; Ποιος είναι ο επίκαιρος χαρακτήρας της; Β.Μ.: Σε μικρά πράγματα. Στις σχέσεις με τους δικούς μας ανθρώπους. μικρές θυσίες δηλαδή που δείχνουν ίσως την προέλευση του πολιτισμού μας, εφόσον υπάρχουν ακόμα, αλλά ίσως και το τέλος του. Μ.Φ.: οι συνθήκες της σύγχρονης ζωής είναι εντελώς αντίθετες με την έννοια της αυτοθυσίας. αυτή είναι η επικαιρότητά της: η μη ύπαρξή της.

Ποια είναι η παλαιότερη αναφορά στην αυτοθυσία; Μ.Φ.: ο Προμηθέας. Β.Μ.: Κι έπειτα η Άλκηστις. Κ.Μ.: νομίζω, πάντως, πως στην πραγματικότητα θα βρίσκεται σε κάποια τοιχογραφία των πρωτόγονων ανθρώπων, ίσως κάποιος που μπήκε μπροστά σ’ ένα τεράστιο μαμούθ και πέθανε για να το πιάσουν οι υπόλοιποι κυνηγοί και να τραφεί η φυλή...

τι σημαίνει για σας το γεγονός ότι το Skrow, το δικό σας θέατρο, εντάσσεται φέτος και ως χώρος στο Φεστιβάλ αθηνών; Ποια άλλα όνειρα κάνετε για το Skrow; Β.Μ.: είναι πολύ ωραίο να εμφανίζεται σε μια γειτονιά της πόλης ένα κομμάτι του Φεστιβάλ. Κ.Μ.: Σημαίνει πολλά! είμαστε χαρούμενοι! Συμμετέχουμε σε κάτι τεράστιο μέσα από το δικό μας «σπίτι». υπάρχει μια ξεχωριστή περηφάνια σ’ αυτό. Κάνουμε πολλά όνειρα για το Skrow και πλέον ξέρουμε και πόση ακριβώς δουλειά χρειάζονται για να υλοποιηθούν. Πάρα πολλή δουλειά. Μ.Φ.: ελπίζω για το Skrow ό,τι ελπίζω και για τον εαυτό μου. να έχει φίλους και να ονειρεύεται! s

Info Skrow Theater Group η ιστορία της αυτοθυσίας ο Βασίλης μαυρογεωργίου, η μαρία Φιλίνη και η Κατερίνα μαυρογεώργη παρουσιάζουν μια παράσταση για την ιστορία της αυτοθυσίας. Πλησιάζουν μορφές ηρώων που με τη δράση τους ανά τους αιώνες ρίχνουν φως στα κίνητρα και τις συνέπειες της αυτοθυσίας. Παίζουν: Δανάη επιθυμιάδη, Κατερίνα μαυρογεώργη, Βασίλης μαυρογεωργίου, Σεραφείμ ράδης, μαρία Φιλίνη, Έλια ζαχαριουδάκη.

Skrow Theater 30 ιουνίου & 1-9 ιουλίου εισιτήρια: 15€, 10€ (μειωμένο, φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, αμεα)

μέσα από την ιστορία της αυτοθυσίας που διερευνήσατε, ποια είναι για σας η πιο συγκινητική, η πιο «δυνατή» ιστορία αυτοθυσίας; Β.Μ.: οι ιάπωνες καμικάζι. οι λόγοι που εξαναγκάζονταν να γίνουν εθελοντές. οι βάναυσες συνθήκες εκπαίδευσης για να απαρνηθούν τη ζωή και τα μικρά χαϊκού που άφηναν πίσω τους τη νύχτα πριν πέσουν στον εχθρό. «Σήμερα ανθισμένος / αύριο σκορπισμένος στον άνεμο / έτσι είναι ο ανθός της ζωής μας / πως περιμένουμε το άρωμα του να κρατήσει για πάντα». Μ.Φ.: είναι η ιστορία ενός μαραθωνοδρόμου, του Στίβεν αχουάρι. Στους ολυμπιακούς του μεξικού το 1986, έτρεξε 35 χιλιόμετρα με κατεστραμμένο γόνατο. Ήξερε πως δεν θα έχει μια θέση στο βάθρο. Τερμάτισε μετά τη λήξη των ολυμπιακών αγώνων! Κι όταν τον ρώτησαν γιατί το έκανε, είπε «η χώρα μου δεν με έστειλε 5.000 χιλιόμετρα μακριά για ν’ αρχίσω έναν αγώνα, μ’ έστειλε 5.000 χιλιόμετρα μακριά για να τον τελειώσω!» Κ.Μ.: οι τρεις ουκρανοί που βούτηξαν στα ραδιενεργά νερά του Τσέρνομπιλ προκειμένου να απασφαλίσουν κάποιες βαλβίδες για να αποφευχθεί μια δεύ-

[26 Ιουνιου 2014] #39 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY 23

τΙ σηΜΑΙΝΕΙ ΑΡΙστΕΡΟσ ο μανώλης μητσιάς εξηγεί τι, κατ’ αυτόν, είναι ο πολίτης που δηλώνει ότι ανήκει στην αριστερά: «να είσαι ένας άνθρωπος συνεπής με τον εαυτό σου. να μην καταπιέσεις τον διπλανό σου και να μην προσπαθείς να τον φας· να μη ζεις σε βάρος του και να μην μπορείς να τον ρίξεις. να είσαι δίκαιος με τον κόσμο, ρε παιδί μου, και να μιλάς ειλικρινά».

Μανώλης Μητσιάς

ο τΣιτΣανηΣ μου

κι ο ΧατζιΔακιΣ μου

ο τσιτσάνης ήταν πάντα λεπτολόγος. ο χατζιδάκις ήξερε να σε εμπνέει. ο Γκάτσος ήταν αυστηρός και χιουμορίστας. Όταν συνεργάστηκε με τον Κηλαηδόνη ήταν φαντάρος, ηχογραφούσε με δίωρες άδειες. ο μίκης έκλαψε μια φορά, στην εκτέλεση ενός τραγουδιού του. ο μανώλης μητσιάς έχει ζήσει μια ολόκληρη εποχή κι έχει συνεργαστεί με τους σπουδαιότερους λαϊκούς συνθέτες. μοιραζόμαστε τις αναμνήσεις του. από την Κατερίνα Κόμητα, Φωτογραφία: βασίλης μαθιουδάκης

Info μανώλης μητσιάς εσπερινοί διάλογοι. τσιτσάνης – Χατζιδάκις ο μανώλης μητσιάς σε μια συναυλία με τραγούδια μεγάλων ελλήνων συνθετών, από τον χατζιδάκι και τον θεοδωράκη έως τον ξαρχάκο και τον Τσιτσάνη. Τον συνοδεύει η ορχήστρα νυκτών εγχόρδων «θανάσης Τσιπινάκης» του Δήμου Πατρέων. ωδείο ηρώδου αττικού 2 ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 40€ (ζώνη VIP), 35€ (ζώνη α), 30€ (ζώνη Β), 25€ (ζώνη Γ), 15€ (ζώνη Γ: φοιτητικό), 15€ (Άνω διάζωμα), 10€ (Άνω διάζωμα: φοιτητικό), 5€ (Άνω διάζωμα: άνεργοι, αμεα)

M

ια κουβέντα με τον μανώλη μητσιά είναι σαν ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο στην ελλάδα των τελευταίων 50 χρόνων: Τα δύσκολα παιδικά χρόνια στα καπνοχώραφα της γενέτειρας γης. Το τραγούδι της αγρότισσας μάνας. ο αριστερός, έντιμος πατέρας. Τα μοναχικά γυμνασιακά χρόνια στον Πολύγυρο, μακριά από τη θαλπωρή της οικογένειας. Κι ύστερα, επί χούντας, οι συλλήψεις, οι φυλακίσεις, οι ξυλοδαρμοί. αργότερα, οι πρώτες εμφανίσεις στις μπουάτ της θεσσαλονίκης και μετά ο ερχομός στην αθήνα. οι μεγάλοι δάσκαλοι: ο θεοδωράκης, ο χατζιδάκις, ο Γκάτσος. Όχι, δεν μπορείς να χωρέσεις μια ζωή σε μια συζήτηση, κι ούτε μια συζήτηση σε μια συνέντευξη. μπορείς όμως, μέσα από μια συνέντευξη, να αναδείξεις το μεγαλείο της απλότητας, την ειλικρίνεια και την ευθύτητα του ανθρώπου...

στο ηρώδειο θα συναντηθείτε με το έργο του τσιτσάνη και του χατζιδάκι. Πείτε μας δυο λόγια για την παράσταση. ευτύχησα να γνωρίσω από κοντά και να συνεργαστώ και με τους δύο: ο χατζιδάκις θαύμαζε πολύ τον Τσιτσάνη και τον θεωρούσε ισάξιο των μεγάλων κλασικών δημιουργών. αλλά κι ο Τσιτσάνης αγαπούσε πολύ τον χατζιδάκι. Φανταστείτε λοιπόν ότι έχετε μπροστά σας δυο φίλους, δύο ανθρώπους που έχουν κάνει την πορεία τους, και το βράδυ συναντιούνται και μιλάνε με το έργο τους. από την άλλη, ο ήχος του μαντολίνου ταιριάζει απόλυτα και στους δυο τους, εξού και η επιλογή αυτής της καταπληκτικής ορχήστρας εγχόρδων της Πάτρας. υπάρχει κάτι που θυμάστε ιδιαίτερα από την επαφή σας με τον βασίλη τσιτσάνη; Ότι ήταν πολύ λεπτολόγος στη δουλειά του. θυμάμαι ότι πήγαινε από τις 6 το απόγευμα στο μαγαζί και έκανε πρόβα το μπουζούκι και το μικρόφωνό του. μου είχε κάνει πολύ μεγάλη εντύπωση αυτή η επιμονή του, μετά από τόσα χρόνια, να είναι όλα στην εντέλεια· να έχει ένα τέλειο αποτέλεσμα. είμαι πολύ ευτυχής που συνεργάστηκα μαζί του, ήταν μια μοναδική εμπειρία. από τον χατζιδάκι τι θυμάστε; με τον χατζιδάκι συνεργάστηκα σε τρεις δίσκους πρώτης εκτέλεσης. Τι να πω... Ήταν μαγικός. μετά από κάθε συνάντηση μαζί του έφευγες πλουσιότερος ως άνθρωπος... είμαι τυχερός που με επέλεξε να πω αυτά τα τραγούδια. Το θεωρώ παράσημο στην καριέρα μου. ο χατζιδάκις υπήρξε για μένα μέγας δάσκαλος· με έμαθε πώς να εκφράζομαι σωστά. Δεν του άρεσαν καθόλου αυτά τα λαϊκότροπα και οι λαρυγγισμοί που κάνουν οι τραγουδιστές της νύχτας. Ήθελε τα τραγούδια του

απλά και αφαιρετικά, ώστε να αναδεικνύεται το νόημα το λέξεων. Γνωρίζω ότι είχατε στενή σχέση και με τον νίκο Γκάτσο... με συμπαθούσε πάρα πολύ, κι εγώ τον είχα σαν πατέρα μου. Για μένα υπήρξε το άλφα και το ωμέγα στη δουλειά αυτή. Ήταν ένας άνθρωπος που με συμβούλευε πάντα χωρίς να μου πει ποτέ «κάνε αυτό». υπήρξε για μένα ο καλύτερος δάσκαλος που είχα στη ζωή μου. Ήταν άνθρωπος λιτός, αυστηρός, αλλά και με πολύ χιούμορ. Πραγματικά, δεν μπορώ να βρω τα λόγια για να εκφραστώ για τον Γκάτσο. Έχω τραγουδήσει πάνω από εκατό τραγούδια του σε πρώτη εκτέλεση. υπάρχει κάποια άλλη μορφή που ξεχωρίζετε όλα αυτά τα χρόνια; είναι γεγονός ότι συνεργάστηκα με πολύ σημαντικούς ανθρώπους: τον μούτση, τον ξαρχάκο, τον μικρούτσικο, τον Άκη Πάνου, και φυσικά τον μίκη θεοδωράκη. ο μίκης ήταν αυτός που με είχε ακούσει πριν απ’ όλους επί δικτατορίας. από τον μίκη έχω να θυμάμαι μια συγκλονιστική στιγμή: Βρισκόμασταν στο στούντιο και ηχογραφούσαμε το «αχ έλα και άναψε το φως» από το έργο πολιτεία Γ. θυμάμαι πως την ώρα που τραγουδούσα, ο μίκης κάθισε σε μια γωνιά και δάκρυσε. Τον ρώτησα «γιατί κλαις;» «μου άρεσε πάρα πολύ ο τρόπος που είπες το τραγούδι» μου απάντησε. Για μένα αυτό ήταν το μεγαλύτερο βραβείο... υπάρχει κάποια δουλειά σας που την ακούτε σήμερα και σκέφτεστε ότι θα έπρεπε να την είχατε κάνει διαφορετικά; Πολλά τραγούδια μου τα ακούω και θέλω να τα ηχογραφήσω ξανά. θυμάμαι πως τότε, εκτός του ότι δεν ήμουν ώριμος ως τραγουδιστής, δούλευα νύχτα-μέρα. Έτσι «πέσανε» πάνω μου πολλά τραγούδια που δεν προλάβαινα να τα μάθω, να τα εμπεδώσω. Για να καταλάβετε, κάποια μου τα δίνανε αποβραδίς για να τα τραγουδήσω την επομένη. Τα πιο πολλά μου τραγούδια είναι έτσι. μπορεί οι δημιουργοί να μου λέγανε τα καλύτερα, όμως εγώ πιστεύω ότι τα έχω αδικήσει. θα ήθελα λοιπόν να τα ξαναπώ· να το ψειρίσω το πράγμα και να είμαι μάλιστα και σε καλή στιγμή. ειδικά στην πρώτη δουλειά που έκανα με τον λουκιανό Κηλαηδόνη ήμουν και φαντάρος και έπαιρνα δίωρη άδεια για να μπω στο στούντιο. αυτά τα τραγούδια θέλω να τα ξαναπώ. υπήρξε στιγμή που σας πέρασε από το μυαλό να τα παρατήσετε; Στην αρχή είχα βάλει ένα όριο στον εαυτό μου. είχα πει ότι αν σε δυο-τρία χρόνια δεν καταφέρω να γίνω από τους πολύ γνωστούς τραγουδιστές, δεν θα παραμείνω σ’ αυτή τη δουλειά για ένα μεροκάματο. Στην πορεία υπήρξε πράγματι μια περίοδος απογοήτευσης, ειδικά μετά τη μεταπολίτευση. είχα κάνει πολύ σημαντικά πράγματα: την αθανασία με τον χα-

τζιδάκι, το αχ… έρωτα με τον λεοντή, την τριλογία του μούτση, δίσκοι σημαντικότατοι. Όμως ο κόσμος δεν καταλάβαινε τι έλεγα. Ήταν η εποχή της ρεμπετολαγνείας. ξαφνικά, όλη η νεολαία είχε βρεθεί στις ουρές για να ακούσει ρεμπέτικα. Φυσικά πολλά πράγματα ήταν πολιτικά καθοδηγούμενα απ’ ό,τι έμαθα εκ των υστέρων. Τότε είχα απογοητευθεί πάρα πολύ. μου πέρασε από το μυαλό να σιωπήσω, κι όταν ο χρόνος έκανε τον κύκλο του να ξανάρχιζα πάλι. Όμως σκέφτηκα ότι αν αφήσεις ένα πράγμα, μετά δεν επανέρχεσαι εύκολα. Έτσι συνέχισα να τραγουδάω, αλλά σε δεύτερο πλάνο. τι εννοείτε λέγοντας «τα πράγματα ήταν πολιτικά καθοδηγούμενα»; υπήρχαν τότε άτομα από νεολαίες κομμάτων που πηγαίνανε σε ορισμένα μαγαζιά ως κομματικό καθήκον. ο μίμης ανδρουλάκης, που ήταν παλιότερα στέλεχος του ΚΚε, έφτασε να πει ότι «εμείς ανακαλύψαμε το ρεμπέτικο για να σαμποτάρουμε τον μίκη». Γιατί τον μίκη τον κυνηγούσανε... Για να σας δώσω να καταλάβετε, ο μίκης στη μεταπολίτευση μου είχε κάνει τη μεγάλη τιμή να συνεργαστούμε. είχαμε μόλις ολοκληρώσει τις μεγάλες συναυλίες στο στάδιο Καραϊσκάκη, κι αμέσως μετά πήγαμε στο Ζουμ. Όμως, στο μήνα πάνω, κλείσαμε γιατί δεν είχαμε κόσμο. τι ακριβώς είχε γίνει; Πολιτικές διαφωνίες που είχε ο μίκης με το κόμμα, μην το ψάχνεις. Σκέψου ότι την ίδια εποχή με το Ζουμ πήγα να τραγουδήσω στα εγκαίνια των γραφείων της τότε ενωμένης αριστεράς, καλεσμένος από τον μίκη. Ήταν τότε παρών ο Φλωράκης, ο Κύρκος, ο μπανιάς, ο ηλιού... Πήγαμε λοιπόν να τραγουδήσουμε και, πριν βγούμε, βγαίνει ένας από τη νεολαία και λέει σ’ μένα και στον Καλογιάννη: «εσείς οι δύο δεν θα τραγουδήσετε». Και το είπε σε εμένα, που είχα συλληφθεί και φυλακιστεί από τη χούντα. αυτό δεν το συγχωρώ... σήμερα αισθάνεστε αριστερός; είμαι και θα αισθάνομαι πάντα αριστερός, αλλά όχι με κομματικές γραμμές, γιατί ακούω τη λέξη «σύντροφε» και αηδιάζω. Βλέπεις να στέκει στο βήμα ένας δισεκατομμυριούχος και να αποκαλεί «σύντροφε» κάποιον από κάτω που δεν έχει να φάει. Πώς γίνεται αυτό; η λέξη σύντροφος έχει άλλη έννοια: τα δικά μου είναι και δικά σου. Και θα παρακαλούσα τα αριστερά κόμματα που χρησιμοποιούν αυτή τη λέξη να μην την ξαναπούν. Γιατί την ντροπιάζουν. τι σημαίνει για εσάς να είναι κάποιος αριστερός; να είσαι ένας άνθρωπος συνεπής με τον εαυτό σου. να μην καταπιέσεις τον διπλανό σου και να μην προσπαθείς να τον φας· να μη ζεις σε βάρος του και να μην μπορείς να τον ρίξεις. να είσαι δίκαιος με τον κόσμο, ρε παιδί μου, και να μιλάς ειλικρινά... s

[26 Ιουνιου 2014] #39 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY 25

Γιουβάλ Πικ

ΠολεμωνταΣ τη βαρυτητα η δουλειά του αρχίζει από τους ήχους της ζωής στο ισραήλ, της χώρας του. αλλά στη συνέχεια τον οδηγούν οι εμπειρίες του, η ευρηματικότητά του, η επιθυμία του να ξεπεράσει τον εαυτό του. Ποιος είναι και τι ζητάει από την τέχνη του χορού ο άνθρωπος που αντικατέστησε τη μαγκί μαρέν στο εθνικό χορογραφικό Κέντρο της ριγιέ-λα-Παπ, της Γαλλίας; από τη νίκη ορφανού

Info Γιουβάλ Πικ Score ο Γιουβάλ Πικ χορογραφεί την έννοια του χώρου και των ορίων με υλικά από τη γενέτειρά του, το ισραήλ. ερμηνεύουν: Lazare Huet, Anna Massoni, Antoine Roux-Briffaud. με την υποστήριξη του Γαλλικού ινστιτούτου, στο πλαίσιο του προγράμματος ελλάς Γαλλία Συμμαχία 2014. Πειραιώς 260, Κτίριο η 28 - 29 ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 25€, 15€ (φοιτητικό), 20€ (μειωμένο), 5€ (άνεργοι, αμεα)

«SCORE σηΜΑΙΝΕΙ ΝΑ ΘυΜΑσΑΙ» ο Γιουβάλ Πικ (φωτογραφία, δεξιά) οργάνωσε μια χορογραφία πάνω σ’ ένα σάουντρακ από ήχους της καθημερινότητας της ζωής στο ισραήλ – που χαρακτήρισαν τις παιδικές του μνήμες. «Ήθελα να έχω το χορό αγκαλιασμένο στο ρυθμό της μουσικής, σε μια σχέση σχεδόν μητρική, με τον ήχο να φροντίζει απαλά το χορό, να του δίνει παλμό, ζωή. αλλά κι ο χορός να δίνει τον δικό του παλμό στη ροή της μουσικής», λέει, εξηγώντας τη μέθοδο που χρησιμοποιεί. με τους χορευτές του (απέναντι), πάντως, παλεύουν από κοινού με τους νόμους της βαρυτητας. «Πηγαίνω εναντίον τους αλλά, ταυτόχρονα, τους αποδέχομαι», εξηγεί.

Γ

εννημένος στο ισραήλ, ο Γιουβάλ Πικ ξεκίνησε το χορό κοντά στον καταξιωμένο ισραηλινό χορογράφο οχάντ ναχαρίν, ερμηνεύοντας κεντρικούς ρόλους στις δημιουργίες του. αργότερα, στη Γαλλία, γνώρισε, δούλεψε, και πειραματίστηκε με μεγάλα ονόματα της τέχνης του χορού, όπως ο ουίλιαμ Φόρσαϊθ, ο Γίρζι Κύλιαν και η Βέρα μαντέρο. Ήξερε όμως από νωρίς ότι ήθελε να εξερευνήσει έναν νέο τρόπο συνέργειας με τους χορευτές, να ψηλαφήσει την ποιητικότητα της κίνησης και το πώς αυτή μπορεί να αποτελέσει υλικό υπαρξιακής αναζήτησης, και να δημιουργήσει μια δική του χορογραφική γλώσσα. Το κατάφερε με την ομάδα του, The Guests Company, που ίδρυσε το 2001, κερδίζοντας την προσοχή ειδικών και κοινού. εκτός όμως από επιτυχημένος χορευτής και χορογράφος, ο Γιουβάλ Πικ έχει από το 2011 αναλάβει και τη θέση του διευθυντή του εθνικού χορογραφικού Κέντρου της ριγιέ-λα-Παπ, από την οποία αποχώρησε η μαγκί μαρέν. με το Score, που ερμηνεύουν τρεις χορευτές, ο Γιουβάλ Πικ επιστρέφει στην πατρίδα του, το ισραήλ. μαζεύει ήχους, ενέργεια, αναμνήσεις από τόπους και ανθρώπους. επεξεργάζεται τη δική του σχέση με την πατρίδα του μέσα από τις αισθήσεις, και αναρωτιέται τι στ’ αλήθεια σημαίνει το να θυμάσαι…

Ποια είναι η ιδέα πίσω από το Score; Το Score δημιουργήθηκε μετά από την ηχογράφηση ενός ηχητικού υλικού που έκανα με τον μπέρτραντ λαριέ, που είναι συνθέτης εξειδικευμένος στα ηχητικά τοπία, στο ισραήλ. θέλαμε να αιχμαλωτίσουμε στον ήχο την ιδιαίτερη ενέργεια που χαρακτηρίζει το ισραήλ – τουλάχιστον αυτή την ενέργεια που ένιωσα εγώ βρισκόμενος εκεί, και που για μένα εκφράζει κάτι ουσιαστικό για τη χώρα και τους ανθρώπους της. Γι’ αυτήν την καλλιτεχνική δουλειά, δημιούργησα μια χορογραφία που κάνει διάλογο μ’ αυτή την ενέργεια, και που εκφράζει αυτήν την αίσθηση άμεσης ανάγκης που νιώθει ο επισκέπτης εκεί. Όχι ο οποιοσδήποτε επισκέπτης, αλλά αυτός που έχει επιβιώσει. «Score» στα εβραϊκά σημαίνει να θυμάσαι.

ΧΟΡΟσ

Για κάποιους από εμάς, είναι ευκολότερο να μιλάμε για χώρες που μας φιλοξενούν, παρά γι’ αυτές που είναι πατρίδες μας... σας είναι γνωστό αυτό το συναίσθημα; επικεντρώθηκα στους ήχους και την ενέργεια αυτής της χώρας, και προσπάθησα να την καταλάβω μέσα απ’ αυτά. Κι έτσι βρήκα μια θέση μέσα σ’ αυτήν πολύ πιο προσωπική απ’ αυτήν που θα είχα αν επιχειρούσα το σχολιασμό ή την κριτική. αυτός είναι ο δικός μου τρόπος να καταλαβαίνω, και τελικά να μιλάω για τη χώρα μου. Ήταν επίσης πολύ συγκινητική εμπειρία για μένα το ότι επισκέφτηκα μέρη και ανθρώπους που γνώρισα όταν ήμουν νεότερος. Και ήταν μια ευκαιρία για μένα να ξανανακαλύψω πόσο πολύπλευρη είναι η κοινωνία του ισραήλ... τι είδους ήχους χρησιμοποιείτε; ηχογραφήσαμε ήχους από το δρόμο, τους ανθρώπους που πηγαινοέρχονται, τα αυτοκίνητα, την κίνηση. ηχογραφήσαμε συναντήσεις, γιορτές. ηχογραφήσαμε τραγουδιστές σε αραβικά χωριά, στο Τελ αβίβ, στην ιερουσαλήμ... ηχογραφήσαμε ακόμα ένα ροκ γκρουπ που έκανε ζέσταμα, ενώ ετοιμαζόταν για συναυλία...

σης στην ωμή τους, ανεπεξέργαστη φόρμα. Κατόπιν τις δουλεύω πάνω στους χορευτές μου, αλλά και μαζί μ’ αυτούς. είναι σημαντικό για μένα να φέρνω κάθε φορά στο στούντιο των προβών την αίσθηση της ανακάλυψης και της γέννησης. Προτιμάτε να δουλεύετε με μικρές ομάδες ή με μεγάλα σχήματα; Ποια θα λέγατε ότι είναι η ουσιαστική διαφορά ανάμεσά τους; μου αρέσουν και τα δύο. Στα πρώτα χρόνια είχα φυσικά περισσότερες ευκαιρίες να δουλεύω με ντουέτα, ή με πολύ μικρές ομάδες, τρεις ή τέσσερις χορευτές. αλλά τώρα νιώθω μια πραγματική έλξη για τη δημιουργία μεγαλύτερων σχημάτων. με τα πυρηνικά σχήματα δύο ή τριών ανθρώπων, οι σχέσεις είναι πιο συγκεκριμένες και πρέπει να ορίζονται με μεγάλη ακρίβεια, κάτι που δημιουργεί μια πρόκληση. με μεγαλύτερες ομάδες, η πρόκληση είναι διαφορετική, έχει να κάνει περισσότερο με πολυεπίπεδα τοπία, τα οποία λατρεύω να κατασκευάζω, καθώς μου δίνουν την ευκαιρία να εκφράζομαι με διαφορετικό τρόπο, να χρησιμοποιώ το χώρο σαν ένα αληθινό υλικό, το οποίο περιμένει από μένα να το μετουσιώσω σε κάτι άλλο, να το μεταμορφώσω.

το να βλέπεις και το να ακούς είναι δύο διαφορετικές βιολογικές λειτουργίες... Πώς επεξεργάζεστε στη δουλειά σας αυτή τη σχέση; Στο συγκεκριμένο έργο ήθελα να έχω το χορό αγκαλιασμένο στο ρυθμό της μουσικής, σε μια σχέση σχεδόν μητρική, με τον ήχο να φροντίζει απαλά το χορό, να του δίνει παλμό, ζωή. αλλά κι ο χορός να δίνει τον δικό του παλμό στη ροή της μουσικής. Στα τελευταία κομμάτια του έργου, αναπτύσσω ένα διάλογο ανάμεσα στη μουσική και το χορό, όπου ο χορός έχει μεγαλύτερη αυτονομία. είναι ένας διάλογος που ίσως συνεχίζεται σ’ όλα τα έργα μου· με απασχολεί πολύ αυτή η σχέση.

οι επιλογές σας θα είναι διαφορετικές απ’ αυτές της προκατόχου σας, μαγκί μαρέν; ο κάθε χορογράφος έχει τη δική του προσωπικότητα και φέρει το προσωπικό του όραμα και την προσωπική του προσέγγιση σ’ έναν οργανισμό όπως το συγκεκριμένο Κέντρο.

Πόσο σημαντικοί είναι κατά τη διαδικασία της δημιουργίας ενός κομματιού οι χορευτές; Φέρνω στη δημιουργία ένα μεγάλο κινησιολογικό υλικό, το οποίο ξεφλουδίζω κατά κάποιο τρόπο κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της δουλειάς για να βρω τους μηχανισμούς, τις εικόνες, τις ιδέες σύνθε-

η μαγκί μαρέν, η Κατρίν ντιβερές και άλλοι χορογράφοι, που έχουν ασχοληθεί με τη διοίκηση μεγάλων χορογραφικών κέντρων, έχουν μιλήσει για το πόσο παγιδευμένοι ένιωσαν σ’ αυτήν τους την προσπάθεια από διάφορες πολιτικές ατζέντες, π.χ. τα αντικρουόμενα πολλές φορές συμφέροντα των

Ποιες είναι οι φιλοδοξίες σας ως διευθυντή του Εθνικού χορογραφικού Κέντρου της ριγιέ-λα-Παπ; ξεκίνησα με τη διάθεση να κάνω αυτό το κέντρο έναν ανοιχτό χώρο δημιουργίας και έμπνευσης. ανοιχτό στην πόλη του, ανοιχτό στους επαγγελματίες χορογράφους και χορευτές, ανοιχτό στο κοινό.

καλλιτεχνών και της πόλης/κυβέρνησης. σας φοβίζουν όλα αυτά; Ή θεωρείτε ότι θα μάθετε από αυτή την εμπειρία; Όλα αυτά απαιτούν να μάθω κάτι που βρίσκω σαγηνευτικό, δηλαδή την τέχνη της διαπραγμάτευσης. Το να είσαι διευθυντής του εθνικού χορογραφικού Κέντρου της ριγιέ-λα-Παπ σημαίνει να συνομιλείς με όλους και ταυτοχρόνως να προασπίζεσαι την θέση σου ως καλλιτέχνης. είναι ένα σπουδαίο μάθημα, απαραίτητο, και το αποδέχομαι. ξέρω ότι αυτή η θέση δεν είναι περίπατος, αλλά γι’ αυτό είναι σημαντική. Όταν δουλεύετε πάνω σε μια χορογραφία, πώς στέκεστε απέναντι στους φυσικούς περιορισμούς του σώματος; τους αποδέχεστε και τους απολαμβάνετε; Ή τους πολεμάτε; λατρεύω να αμφισβητώ το νόμο της βαρύτητας, να πηγαίνω εναντίον του και την ίδια ώρα να τον αποδέχομαι. είναι μια αέναη διαπραγμάτευση με μια εκτός ισορροπίας κατάσταση. οι περιορισμοί είναι για μένα μια πηγή έμπνευσης: πώς μπορώ να τους αντιμετωπίσω, και να δημιουργήσω απ’ αυτούς; την τελευταία ιδίως δεκαετία, το ερώτημα της «καλλιτεχνικής αξίας» έχει αντικατασταθεί από το ερώτημα του «αντίκτυπου» που έχει το έργο στο κοινό... Ποιες είναι οι σκέψεις σας πάνω σ’ αυτό; Ποια είναι για σας η ιδεώδης σχέση ανάμεσα στην καλλιτεχνική δημιουργία και το κοινό; Δεν βλέπω τον εαυτό μου σαν κάποιον που διεκπεραιώνει, αλλά σαν κάποιον που δημιουργεί. είναι πολύ σημαντικό για μένα να ανακαλύπτω κάθε φορά το έργο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, της έρευνας, και να δίνω στο μυστήριο του έργου τη θέση που του αρμόζει. ο χορός είναι ο δικός μου τρόπος να επικοινωνώ, και είναι μια επικοινωνία που περνά μέσα από τις αισθήσεις. Έτσι, είναι σημαντικό για μένα να δω το τι κάνει ένα έργο για τον θεατή, και όχι το να του δίνω μια εξήγηση για το τι σημαίνει το έργο, το πώς να το ερμηνεύσει, το πώς να το «χρησιμοποιήσει»... Το κοινό πρέπει να χειραφετηθεί, πρέπει να μπορεί να νιώθει και να κατασκευάζει τη δική του σχέση με αυτό που συμβαίνει πάνω στη σκηνή, με την εικόνα που του προτείνει η δημιουργία. s

[26 Ιουνιου 2014] #39 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY 27

ΔυΟ ΠΡΟσωΠΑ Εκείνη, η ναταλία τσαλίκη, ανησυχεί για την απώλεια της πνευματικότητας του σημερινού ανθρώπου. Εκείνος, ο χρήστος λούλης, μετρά το έλλειμμα παιδείας με την έμφαση που δίνουμε στη σοβαροφάνεια, την έλλειψη χιούμορ.

Ναταλία τσαλίκη – Χρήστος λούλης

Info

τη ΔουλειA την κAνει

Γιάννης μπέζος παντρολογήματα του νικολάι Γκόγκολ

ο θεατHΣ

ας μιλήσουμε για μικροαστισμό με συγκατάβαση, έστω κι αν χρειαστεί να πάμε πολύ πίσω, στην εποχή του Γκόγκολ, στα μέσα του 19ου αιώνα. Κι ας προσπαθήσουμε, μέσω δυο εκ των ηθοποιών της παράστασης, της ναταλίας Τσαλίκη και του χρήστου λούλη, να βρούμε τις ομοιότητες με τη δική μας καθημερινότητα – μια καθημερινότητα που έχει καταργήσει τις αβρότητες.

ο Ποτκαλιόσιν αποφασίζει να παντρευτεί και προσλαμβάνει τη Φιόκλα, για να τον φέρει σε επαφή με την κατάλληλη νύφη. Στο σπίτι της αγάφια οι υποψήφιοι γαμπροί επιδίδονται σ’ ένα παιχνίδι ανταγωνισμού και με την παρέμβαση της Φιόκλα η νύφη πείθεται να επιλέξει τον Ποτκαλιόσιν. Κατά τις ετοιμασίες του γάμου, όμως, ο Ποτκαλιόσιν το ξανασκέφτεται και εγκαταλείπει τη νύφη πηδώντας από το παράθυρο. Παίζουν: χρήστος λούλης, Παναγιώτης Κατσώλης, ναταλία Τσαλίκη, Γιάννης μπέζος, Κατερίνα λυπηρίδου, Σύρμω Κεκέ, Όλγα ιωσηφίδου, Δημήτρης Δεγαΐτης, Κώστας μπερικόπουλος, Τάσος Γιαννόπουλος. χορηγός επικοινωνίας: Mega.

από τη μαρίλια Παπαθανασίου Φωτογραφίες: βίκυ Γεωργοπούλου

Π

ώς μια ρωσική θεατρική κωμωδία των μέσων του προπερασμένου αιώνα μπορεί να έχει απήχηση στην ελλάδα της κρίσης του 2014; Και πόσο εκπαιδευμένο είναι, ή πρέπει να είναι, το ελληνικό θεατρικό κοινό; οι ηθοποιοί ναταλία Τσαλίκη και χρήστος λούλης, πρωταγωνιστές στα παντρολογήματα του νικολάι Γκόγκολ, έργου που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Γιάννη μπέζου, δίνουν τις απαντήσεις τους. Συναντήσαμε τους δύο ηθοποιούς σ’ ένα διάλειμμα από τις πρόβες στο θέατρο αθηνών, στο κέντρο της πόλης.

σε ποια θεατρική παράδοση εγγράφονται τα Παντρολογήματα του Γκόγκολ, έργο γραμμένο το 1842; ναταλία τσαλίκη: Τα παντρολογήματα είναι μια πολύ μεγάλη κωμωδία. Το έργο σκιαγραφεί τη μικροαστική τσαρική κοινωνία με τα ελαττώματα, τις αδυναμίες, την κενότητά της – στοιχεία που δεν απέχουν πολύ από τη σημερινή κοινωνία. Συνοψίζοντας την υπόθεση, θα λέγαμε ότι το έργο αφηγείται την ιστορία ενός εργένη, τον οποίο προσπαθούν να πείσουν να παντρευτεί ο φίλος του και μια προξενήτρα. Το έργο μιλάει για την κενότητα των ανθρώπων, τη μοναξιά τους. ζητήματα διαχρονικά, που έχουν αναλογίες με τη σημερινή εποχή, όπως έχουν όλα τα μεγάλα θεατρικά έργα. Για μένα, ωστόσο, το θέατρο δεν είναι ντοκιμαντέρ για να εντοπίσουμε τις αντιστοιχίες με την αληθινή ζωή. Το θέατρο επιτελεί άλλο σκοπό. υπάρχουν αντιστοιχίες με την αληθινή ζωή, μόνο που το θέατρο τις δίνει μέσα από έναν άλλο δρόμο. Σημασία έχει σε τι ψυχικές διεργασίες θα οδηγηθούμε αφού παρακολουθήσουμε ένα θεατρικό έργο, μια θεατρική παράσταση. ξέρουμε ωστόσο τι συνέβη μετά την άνοδο της αστικής τάξης στη ρωσία: λίγες δεκαετίες αργότερα, ακολούθησε

ΘEATPO

μια επανάσταση. ν.τ.: Το θέμα είναι θεωρητικό, κι εγώ ως ηθοποιός δεν δίνω μεγάλη βαρύτητα σ’ αυτό, αλλά συζητώντας το, πράγματι διακρίνω αντιστοιχία με τη σημερινή εποχή. Γιατί σήμερα ζούμε μεγάλη πνευματική παρακμή. Έχουμε χάσει το στόχο μας ως κοινωνία. Έχουμε χάσει την επικοινωνία με τον εαυτό μας και όλα αυτά προσομοιάζουν απολύτως με αυτά για τα οποία μιλάει ο Γκόγκολ. Εσείς συμμερίζεστε αυτή την άποψη; Χρήστος Λούλης: Σε γενικές γραμμές συμφωνώ. Για να σας πω την αλήθεια, δεν ξέρω αν ποτέ υπήρξε εποχή όπου η πνευματική πρωτοπορία αντικατοπτριζόταν στην καθημερινότητα. Δεν πιστεύω ότι σήμερα δεν έχουμε πνευματικούς ανθρώπους. νομίζω ότι αυτό που εννοεί και η ναταλία είναι ότι έχει χαθεί η πνευματικότητα του μέσου ανθρώπου. μας ενδιαφέρει πιο πολύ ο μισθός μας απ’ ό,τι η ψυχή μας. θα μου πείτε ότι η επιβίωση είναι σημαντικότερη από την ποίηση. απ’ την άλλη όμως, η επιθυμία για υλικά αγαθά δεν μπορεί να κορεστεί ποτέ. Σύμφωνοι, στην ελλάδα σήμερα δεν έχουμε πλούσιο πολιτιστικό προϊόν, ούτε μεγάλη κατανάλωση πολιτισμού. αυτό όμως δεν έχει σχέση με την κρίση. Πριν από δέκα χρόνια, που δεν υπήρχε κρίση, είχαμε καλύτερο πολιτιστικό προϊόν; Δεν νομίζω. Τα τελευταία 30-40 χρόνια με τους ίδιους μεγάλους Έλληνες δημιουργούς ασχολούμαστε. Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο έργο του Γκόγκολ; ν.τ.: είναι ένα έργο που αγαπούμε πολύ, το έχουμε ξανακάνει, και λίγο-πολύ το γνωρίζουμε, το είχαμε ανεβάσει στο θέατρο Τέχνης το 2007, σε κλειστό χώρο. Τότε η προσέγγιση ήταν διαφορετική. Τώρα το ίδιο έργο παρουσιάζεται σε ανοιχτούς χώρους, οπότε αναγκαστικά ακολουθεί διαφορετικούς δρόμους και τρόπους έκφρασης. επιπλέον, για μένα

αποτελεί πρόκληση το ότι υποδύομαι έναν άλλο ρόλο, αυτόν της προξενήτρας Φιόκλα, ενώ στην προηγούμενη παράσταση υποδυόμουν τον ρόλο της αγάφια, της υποψήφιας νύφης. θεωρούμε ότι είναι ένα έργο που μπορεί να παρουσιαστεί σε περιοδεία στην επαρχία, ως ένα μεγάλο λαϊκό έργο. Για μένα, λαϊκό είναι θετικός χαρακτηρισμός, παρότι ο όρος έχει απαξιωθεί. Στην ελλάδα, μας αρέσουν τα πιο στριφνά και ακατανόητα πράγματα, αποτέλεσμα, νομίζω, της έλλειψης παιδείας. Και τα υποτιθέμενα «εύκολα» όμως έργα έχουν μεγάλες δυσκολίες. Τα παντρολογήματα έχουν μεγάλες δυσκολίες διότι απαιτούν πολύ μεγάλη αθωότητα και άνοιγμα του εαυτού σου ως ηθοποιού. Στο δράμα μπορείς ίσως, κάπως, να κρυφτείς. Στην κωμωδία όμως οφείλεις να είσαι ο εαυτός σου – ξεγυμνωμένος, ανυπεράσπιστος, με την αθωότητα ενός παιδιού, πράγμα πολύ δύσκολο. Και ο δικός σας ρόλος, έχει ανάλογες δυσκολίες; Χ.Λ.: Το ζήτημα της αθωότητας είναι πάντα ένα δύσκολο ζήτημα. εγώ υποδύομαι τον Ποτκαλιόσιν, τον γαμπρό που η Φιόκλα τον προξενεύει στην αγάφια (Σύρμω Κεκέ), με την παρότρυνση του φίλου του, Κατσκαριόφ (Γιάννης μπέζος). εγώ δεν έχω ξανακάνει κωμωδία τόσο απροκάλυπτα. Και είχα πάντα την περιέργεια να δω πώς θα βαδίσω σ’ ένα τέτοιο είδος. η μεγάλη πρόκληση είναι να παραδεχτείς ότι δεν ξέρεις πώς παίζεται και να βουτήξεις στα βαθιά, με αθωότητα. ν.τ.: με βάση τη δική μου εμπειρία, έχω καταλήξει ότι όλα τα έργα αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο και ότι τη δουλειά την κάνει ο θεατής. ο ηθοποιός οφείλει να αποκρυπτογραφήσει το κείμενο και το παιχνίδι τελικώς το κάνει το κοινό. το κοινό όμως δεν πρέπει να είναι εκπαιδευμένο; ν.τ.: Όχι απαραίτητα. η τέχνη δεν θέλει εκ-

ωδείο ηρώδου αττικού 27-28 ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 35€ (ζώνη VIP), 30€ (ζώνη α), 25€ (ζώνη Β), 20€ (ζώνη Γ), 15€ (ζώνη Γ: φοιτητικό), 15€ (Άνω Διάζωμα), 10€ (Άνω Διάζωμα: φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, αμεα)

παίδευση. Χ.Λ.: ναι, αλλά δεν είναι κακό να είναι εκπαιδευμένο το κοινό. ν.τ.: Όχι, δεν είναι κακό, αλλά δεν οφείλει να είναι εκπαιδευμένο. η τέχνη δεν απευθύνεται στον εγκέφαλο. από την πλευρά του, ο ηθοποιός οφείλει να κάνει καλά τη δουλειά του και να έχει πίστη στη διαδρομή του. Χ.Λ.: ούτε όμως θα πρέπει το κοινό να είναι απαίδευτο. ν.τ.: Δεν περιμένουμε από το κοινό να έχει διαβάσει. αν έχει διαβάσει, καλό θα κάνει στον εαυτό του· το έλλειμμα παιδείας στη χώρα μας είναι τεράστιο. Πού εντοπίζετε το έλλειμμα παιδείας στην Ελλάδα; ν.τ.: εγώ το εντοπίζω στο σφίξιμο του κοινού. μπορώ πλέον να το διακρίνω, το κοινό είναι κόμπος, είναι δύσπιστο, είναι καχύποπτο. Το κοινό πρέπει να είναι πιο ανοιχτό, πιο δεκτικό. Χ.Λ.: Για μένα, το έλλειμμα παιδείας έγκειται στην έλλειψη χιούμορ. Βλέποντας κατά καιρούς σε παραστάσεις, αλλά και σε τηλεοπτικές σειρές, με τι γελάει ο κόσμος, είναι σαν να παίζεις για παιδιά. υπάρχει βέβαια και ένα κοινό που έρχεται υπερβολικά διαβασμένο, είναι οι θεατρόφιλοι που έχουν δει 15 παραστάσεις του Όστερμαϊερ, έχουν διαβάσει τις κριτικές κι έχουν κρατήσει και σημειώσεις. να σας πω κάτι; Δεν μπορούμε να τα βάζουμε με το κοινό, να είμαστε γκρινιάρηδες. Το θέατρο δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο και την κοινωνία. αν η κοινωνία δεν θέλει να αλλάξει, δεν θα την αλλάξει κανείς. Στα παντρολογήματα, λέμε μια ιστορία με ευφρόσυνη διάθεση και κωμική καρδιά. Για μένα, αυτή είναι η φιλοδοξία μου. να πω μια ιστορία και να την πω καλά. s

[26 Ιουνιου 2014] #39 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY 29

Ο

Γιάννης μανταφούνης και ο Φαμπρίς μαζλία παρουσιάζουν στο Φεστιβάλ αθηνών το έργο Eifo Efi, για δύο παραστάσεις στις 1 και 2 ιουλίου 2014. ο Φαμπρίς και ο Γιάννης μίλησαν στην εφ για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, αλλά μοιράστηκαν και τις εμπειρίες τους, δίνοντας συμβουλές για τα δύσκολα μονοπάτια της ενασχόλησης με το χορό.

Ποιο ήταν το έναυσμα για την ενασχόλησή σας με το χορό; Φαμπρίς Μαζλία: Παιδί, χόρευα ελεύθερα και έδινα παραστάσεις μπροστά στην οικογένεια και τους φίλους μου, αλλά ιδιαίτερα μπροστά στη γιαγιά μου. μόνο όταν ήμουν 16 ένιωσα την ανάγκη να σταματήσω το σχολείο και να δοκιμάσω μαθήματα χορού, ώστε να βρω τον επαγγελματικό μου δρόμο. Γιάννης Μανταφούνης: λόγω της στενής μου σχέσης με το χορό από πάντα, δεν αναρωτήθηκα ποτέ για το έναυσμα των πρώτων μου βημάτων στο χορό. τι σας κέρδισε δηλαδή ώστε να πάρετε το δρόμο που πήρατε και τι δεν σας κάλυπτε σε σχέση με τον κλασικό χορό; Φ.Μ.: Ποτέ δεν με ενδιέφερε πραγματικά το κλασικό μπαλέτο, αν και έπρεπε να το μελετήσω. Ήθελα να γίνω ένα ευέλικτος χορευτής, και το μπαλέτο με βοήθησε να εισέλθω στο κόλπους ομάδων όπως το Ballet Frankfurt και το Nederlands Dans Theater, όπου η δουλειά τους εκεί ήταν πιο νεοκλασική. χαίρομαι που είχα την ευκαιρία να ασχοληθώ με κάτι τέτοιο, αλλά και με πιο μοντέρνες προσεγγίσεις, όπως ο αυτοσχεδιασμός και οι εννοιολογικές χορογραφικές κατευθύνσεις, όπου το σώμα δεν είναι μόνο εργαλείο, αλλά κάτι που μπορεί να συλλογιστεί, να σκεφτεί, να πάρει αποφάσεις και να είναι υπεύθυνο ως προς τη δημιουργία, αλλά και να αμφισβητεί τα δεδομένα σε σχέση με το τι μπορεί να είναι ένας χορευτής και τι όχι. Γ.Μ.: Προσωπικά, ο κλασικός χορός με καλύπτει ακόμα. αυτή η ανάγκη πήγαζε από βαθύτερα ερεθίσματα, όπως ο πορεία του καθενός μας στο χορό. η ενασχόληση με το χορό, ιδιαίτερα για τους άνδρες στην Ελλάδα, ενίοτε αντιμετωπίζεται με προκατάληψη από τους γονείς. τι θα συμβουλεύατε έναν νεαρό ή ένα παιδί στην Ελλάδα που θέλει να ασχοληθεί επαγγελματικά με το χορό; Φ.Μ.: θα τον ή την συμβούλευα να ακολουθήσει τα ένστικτά του. Συνήθως ξέρουμε, ή τουλάχιστον αναγνωρίζουμε, όταν κάτι έχει ή δεν έχει αξία για τον εαυτό μας. να πιστεύετε στην κρίση σας και να μην ακούτε πολύ τους δασκάλους σας. Πηγαίνετε να μελετήσετε σ’ ένα ενδιαφέρον περιβάλλον, όπως εγώ ήρθα και στην ελλάδα για τις σπουδές μου. είναι υγιές το περιβάλλον να αλλάζει, και

από μόνο του αυτό αποτελεί διδακτική εμπειρία. να είστε περίεργοι και ποτέ να μην επαναπαύεστε. Γ.Μ.: να το κάνει. οι συνήθεις προκαταλήψεις είναι δύο: α) ο χορός δεν είναι επάγγελμα, και β) για τους άντρες είναι ομοφυλοφιλία. Για το πρώτο πιστεύω κανένα επάγγελμα δεν εγγυάται το μέλλον πλέον. Για το δεύτερο, η σεξουαλικότητα του καθένα είναι προσωπική υπόθεση, γιατί αυτός είναι ο πρώτος φόβος των γονέων. μην κόβετε τη φόρα στα παιδιά με δικές σας προβολές. η ζωή ανήκει στον καθένα ξεχωριστά.

Eifo Efi. αποτελεί μια διαφορετική ενσάρκωση των μamaza ή κάτι τελείως διαφορετικό; Φ.Μ.: Δεν πιστεύω πως είμαστε, αλλά μπορώ να πω ότι το να εργαζόμαστε τόσο μεθοδικά είναι μέρος της κληρονομιάς των μamaza. επίσης, μπορώ να πω ότι κάποια ερωτήματα που θέσαμε στους εαυτούς μας κατά την διάρκεια παλαιότερων δημιουργιών μας εξακολουθούν να μας επηρεάζουν και σίγουρα κληροδοτήθηκαν στην παρούσα δουλειά μας. Προσπαθούμε κάθε φορά να ξεκινάμε από το μηδέν, όσο είναι δυνατόν αυτό βέβαια, και να εφευρίσκουμε εκ νέου μια γλώσσα που θα ταίριαζε σ’ αυτό που έχουμε να κάνουμε σε κάθε μας νέο έργο. αυτό είναι σίγουρα κάτι που θα μπορούσε να αναγνωρίσει και να συνδέσει όλα τα έργα μας μαζί. Πώς δημιουργήθηκε η ομάδα σας αρχικά; Ήταν μία συνειδητή επιλογή ή προέκυψε συγκυριακά; Φ.Μ.: Ποτέ δεν σκοπεύαμε να δημιουργήσουμε μια ομάδα, αλλά το ένα πράγμα έφερε το άλλο και καταλήξαμε να δουλεύουμε μαζί. εκτιμώντας τα οράματα και τις προσεγγίσεις ο ένας του άλλου και μέσα από την επιθυμία να συνεργαστούμε, δημιουργήσαμε την κολλεκτίβα μamaza. Ήταν, κατά μία έννοια, το αποτέλεσμα πιο πολύ μιας καλλιτεχνικής ανάγκης, παρά η πρόθεση να θεσμοποιήσουμε ή να επισημοποιήσουμε τους εαυτούς μας και τη δουλειά μας. η ανάγκη αυτή είναι, επομένως, πάντα σε κίνηση. Πείτε μας δύο λόγια για το έργο που θα μας παρουσιάσετε. Είναι κάτι ενιαίο ή αφορά αποσπασματικά δρώμενα; Πώς θα το περιγράφατε σε κάποιον που δεν έχει κοντινή επαφή με το χορό; Φ.Μ.: Δυο λέξεις τότε. Δεκτικότητα και περιέργεια. Επίσης, το έργο σας τι θέλει να πει ακριβώς; Ή θα αφήσετε τον θεατή να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα; Φ.Μ.: Το έργο αυτό γίνεται για να μπορέσουν οι άνθρωποι να έχουν διαφορετικές, αλλά και προσωπικές εκτιμήσεις! είναι ένα τοπίο δυνατοτήτων, που προσφέρει μια σύνθετη δραστηριότητα καταστάσεων, όπου πολλά μπορούν να συμβούν

30 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY #39 [26 ΙΟυΝΙΟυ 2014]

την ίδια στιγμή. Γενικά, νομίζω ότι υποδηλώνουμε τους πολλαπλούς τρόπους με τους οποίους αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, αλλά και ο ένας τον άλλον, και πώς κάποιος πρέπει να απελευθερωθεί από ορισμένες προσδοκίες, ώστε να επιτρέψει σε κάτι κρυμμένο ή κάτω από την επιφάνεια να αναδυθεί. θέτουμε ερωτήματα, όπως ποια είναι η σχέση μεταξύ του να παρακολουθείς και να είσαι μέρος αυτού που παρακολουθείς; Ποιος παρακολουθεί ποιον; Και μπορεί άραγε να ανατραπούν ή να αμφισβητηθούν τα σύνορα μεταξύ ερμηνευτών και κοινού; Γ.Μ.: Προσπαθούμε να είμαστε σε επικοινωνία ως καλλιτέχνες με το κοινό. Τα εργαλεία και οι ερωτήσεις που περιέγραψε ο Φαμπρίς είναι σωστά. η σχέση μας, όμως, είναι το έργο. μια φίλη χορεύτρια ήθελε να σας ρωτήσω πώς γεννιούνται οι χορογραφίες σας; Φ.Μ.: Καλή ερώτηση! Δεν έχω ιδέα. Πιθανώς μέσω ποικίλων μέσων και πάντα διαφορετικών. Στην αρχή, το μόνο που ξέρουμε είναι ότι πρέπει να δημιουργήσουμε ένα νέο κομμάτι, αλλά δεν γνωρίζουμε ακόμα το πώς. ακριβώς αυτός είναι ο τρόπος που ξεκινούμε να δουλεύουμε: μην ξέροντας. υπάρχουν άλλα projects με τα οποία ασχολείστε ταυτόχρονα, είτε ως ομάδα, είτε μεμονωμένα; Φ.Μ.: ως μamaza, εκτός από τα έργα που παρουσιάζουμε επί σκηνής, απροσδόκητα δημιουργήσαμε κάτι τελείως διαφορετικό. αναπτύξαμε, λοιπόν, μέσω εντατικών συζητήσεων, την ανάγκη να δημιουργήσουμε κάτι που θα καταρρίψει τους περιορισμούς ενός θεατρικού χώρου και κυριολεκτικά θα βγει στους δρόμους. Στο DeSingel στην αμβέρσα, δημιουργήσαμε το έργο Asingeline, όπου απλά αποφασίσαμε να τραβήξουμε μια γραμμή μεταξύ του ιστορικού κέντρου και του πολιτιστικού κέντρου, το οποίο φυσικά είναι το ίδιο το DeSingel. μ’ αυτόν τον τρόπο, περνάμε μπροστά από τα πάντα, όπως σπίτια, τράπεζες και σχολεία, και αυτό μας επιτρέπει να συναντάμε κόσμο και να συζητάμε για τη σχέση της κουλτούρας με τον συγκεκριμένο χώρο. Έκτοτε, δεχτήκαμε προσκλήσεις από όλο τον κόσμο, όπως από το ισραήλ, την αφρική, την ελβετία και άλλα μέρη. Όσο για τις μόνιμες εμφανίσεις μας στο Kunstlerhaus μousonturm της Φρανκφούρτης, αποφασίσαμε να λάβουμε μέρος στους εορτασμούς για την 25η επέτειο του χώρου που μας φιλοξενεί, δημιουργώντας έναν τεράστιο κήπο (Garden State Project), που αποτελείται από έναν τεράστιο αριθμό φυτών που ανήκαν σε περισσότερους από 250 διαφορετικούς πολίτες. Ένα χώρο ανοικτό όλη την ημέρα, που ανήκει σε όλους, και στον οποίο θα γίνονται αυθόρμητες δραστηριότητες, διαλέξεις ή συναυλίες. αυτά είναι έργα τα οποία ονομάζουμε «αναπαραστάσεις σκέψεων», πραγματεύονται το

χώρο και την αρχιτεκτονική, και εξασκούν κάτι που θα μπορούσε να συνδέεται με την κοινωνική χορογραφία. τι επιφυλάσσει το μέλλον για τους Mamaza και τους Eifo Efi; Φ.Μ.: θα δούμε. Κάτι που ξεχάσαμε; Φ.Μ.: θα ήθελα να ευχηθώ ο κόσμος μας να εξελιχθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στις λιγότερο προφανείς ανάγκες που θα μπορούσε να έχει η ανθρωπότητα, αλλά και σε αυτά που φαίνονται ίσως λίγο μάταια και περιττά, όπως ο χορός και άλλες παρόμοιες προκλήσεις. εάν κοιτάξετε αρκετά προσεκτικά, θα δείτε ότι έχουν χαρακτηρίσει και διαμορφώσει την ιστορία όπως την ξέρουμε. Γ.Μ.: η καθημερινότητά μας αντανακλά το επίπεδο της συνειδητότητάς μας. Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από την πραγματικότητα που έχουμε χτίσει εμείς οι ίδιοι. Πιστεύω πως η τέχνη εκφράζεται με απτά αποτελέσματα, όπως ένα χορευτικό έργο, ένας πίνακας, μια σύνθεση. Σύντομα, η τέχνη θα χάσει την ανάγκη για υλική υπόσταση και ο καλλιτέχνης θα είναι σε θέση να μπαίνει σε μια «κατάσταση τέχνης», όπως μου αρέσει να την ονομάζω, και αυτό θα αρκεί. η παρουσία θα είναι πλέον το εργαλείο και όχι πια η πράξη. s

Info MAMAZA [Γιάννης μανταφούνης – Φαμπρίς μαζλία] Eifo Efi οι δύο ερμηνευτές επιχειρούν να κατανοήσουν τη δυαδικότητα ως κάτι περισσότερο από ένα αριθμητικό άθροισμα. Στη σκηνή εμφανίζονται μόνο δύο σώματα, αλλά ένα παιχνίδι αντικατοπτρισμών και εκτροπών ενισχύει την οπτική εικόνα και ενεργοποιεί το αισθητήριο αποκαλύπτοντας έναν κόσμο πολλαπλών ειδώλων. Πειραιώς 260, Κτίριο Ε 1-2 ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 15€, 10€ (μειωμένο), 5€ (φοιτητικό, άνεργοι, αμεα)

ΜΑΜΑζΑ ο Γιάννης μανταφούνης και ο Φαμπρίς μαζλία προτρύνουν τους νεότερους καλλιτέχνες να κάνουν το κέφι τους, αρχίζοντας ουσιαστικά με την αποκαθήλωση των δασκάλων τους και των, συνήθως εγκλεισμικών, μεθόδων τους.

XOΡΟσ

Γιάννης Μανταφούνης – Φαμπρίς Μαζλία

ζητω το Περιττο απ’ την αρχή ήξεραν ότι αυτή η δουλειά έχει νόημα όταν σου ανοίγει δρόμους. οι πειραματισμοί ήταν, συνεπώς, αυτονόητοι, όχι όμως χωρίς μέθοδο και ακριβές σχέδιο. εργάζονται χωρίς να υπολογίζουν τα κλισέ και τις προκαταλήψεις και κρίνουν τις κοινωνίες με βάση την ικανοποίηση αναγκών που δεν θεωρούνται βασικές: όχι μόνο ψωμί και παιδεία, δηλαδή, αλλά και ελεύθερος χρόνος και αισθητικές απολαύσεις.

© Dominik Mentzos

από τον νικόλα ρώσση

Γιώργος Πέτρου

η καμερατα Δεν θα ΣιωΠηΣει

ο Γιόχαν Άντολφ χάσσε ήταν συνθέτης του 18ου αιώνα. ο Σιρόης ήταν βασιλιάς της Περσίας. Όταν συναντήθηκαν, γεννήθηκε μια αριστουργηματική όπερα που με τον καιρό ξεχάστηκε. η βραβευμένη Καμεράτα, σε διεύθυνση Γιώργου Πέτρου, βάλθηκε να μας την ξαναθυμίσει. είναι πρόκληση να παίζεις ροκοκό σε όργανα εποχής – πώς να το κάνουμε! από τη μυρτώ λιαλιούτη, Φωτογραφία: βασίλης μαθιουδάκης

Τ

ο δαιδαλώδες κτίριο του μεγάρου είναι επιβλητικό, ειδικά όταν το ανακαλύπτεις εκ των έσω. θα έλεγε κανείς πως ταιριάζει στο χαρακτήρα της όπερας. αλλά η ωραιότερη αίθουσα είναι εκείνο το υπόγειο όπου κάνει την πρόβα της η Καμεράτα. Διάσπαρτες παρτιτούρες και παλιά βιολιά κάνουν παρέα σε σακίδια, κινητά και γυαλιά ηλίου. η εικόνα εκπέμπει μια ζεστασιά, την ίδια που εκπέμπει ο Γιώργος Πέτρου, ο οποίος, καθισμένος οκλαδόν και χαμογελαστός, είναι έτοιμος να μιλήσει για τις νέες περιπέτειες της ορχήστρας.

τι ξεχωριστό έχει ο Σιρόης που επιλέξατε να παρουσιάσετε; ο ςιρόης έρχεται μετά τον δίσκο ροκοκό, τον οποίο κάναμε με τον μαξ εμάνουελ Σένσιτς. Ήταν μια συλλογή από άριες του χάσσε. ο δίσκος αυτός έγινε ανάρπαστος από την αρχή της κυκλοφορίας του, πήρε πολύ καλές κριτικές και βραβεύτηκε. Όλη αυτή η ενασχόλησή μας με τον χάσσε κατέληξε στον ςιρόη. η Βασιλική Όπερα των Βερσαλλιών μάς πρότεινε την παραγωγή, κι εμείς με τη σειρά μας την προτείναμε στον Γιώργο λούκο που την αγκάλιασε. ο χάσσε ήταν ένας συνθέτης που, στην εποχή του, ήταν πιο διάσημος από τον μπαχ, από τον χαίντελ και τον Βιβάλντι. είχε το παρατσούκλι «ο πατέρας της μουσικής» και συντέλεσε αποφασιστικά στην εξέλιξη της μουσικής, στο πέρασμα από το μπαρόκ στο κλασικό στιλ. είναι ο χαμένος κρίκος ανάμεσα στις δύο εποχές. η μετάβαση έγινε μέσω της ναπολιτάνικης μουσικής και του στυλ ροκοκό, του οποίου εκπρόσωπος είναι ο χάσσε. Το λιμπρέτο είναι από τα ωραιότερα του μεταστάζιο, με αρχή, μέση και τέλος, χωρίς τις συνηθισμένες συμβάσεις που καμιά φορά θεωρούνται ανόητες. εστιάζει στη σχέση δύο αδελφών κι ενός πατέρα, αντίστοιχο με αυτό που επέλεξε ο μότσαρτ στον Μιθριδάτη. θα μπορούσε να τελειώνει δραματικά, αλλά η εποχή επέβαλε να έχει ένα χαρούμενο τέλος, οπότε εκεί που ένας συνθέτης του 19ου αιώνα θα τελείωνε το έργο, ο χάσσε το συνεχίζει και δίνει και τη λύση. η παράσταση είναι η πρώτη αναβίωση παγκοσμίως; είχε παιχτεί και μια διαφορετική εκδοχή το 2008. εμείς κάνουμε την εκδοχή που παρουσίασε ο χάσσε στο τέλος της ζωής του, όταν ζούσε στη Δρέσδη. αυτή έχει μεγάλες διαφορές από την άλλη, στην ουσία το μόνο που μοιράζονται είναι το κοινό λιμπρέτο. μουσικά, μιλάμε για ένα άλλο έργο. είναι πολύ πιο κοντά στον μότσαρτ, ενώ αυτό που παίχτηκε το 2008 ήταν πιο κοντά στο μπαρόκ. μπορούμε, λοιπόν, να μιλήσουμε στην ουσία για παγκόσμια πρώτη αναβίωση. η σκηνοθεσία είναι του Σένσιτς, ο οποίος ως μουσικός έχει πολύ περίεργες απαιτήσεις από τους τραγουδιστές. ξέρει το έργο απ’ έξω

και ανακατωτά και κάνει μια σκηνοθεσία πολύ θεατρική, ελαφριά, αλλά και δραματική. μήπως όμως το κοινό φοβηθεί να έρθει να δει ένα έργο που δεν γνωρίζει; αν κάτι τέτοιο φοβίζει κάποιους από αυτούς που θέλουν να έρθουν, εγγυώμαι προσωπικά πως είναι από τα ωραιότερα έργα που έχω διευθύνει. Έχει μουσικούς και δραματικούς θησαυρούς. Δεν είναι μόνο η σκηνοθεσία πολύ ενδιαφέρουσα, αλλά επίσης τα σκηνικά και τα κουστούμια του μπρούνο ντελαβενέρ είναι πανέμορφα και πολύ εντυπωσιακά. Παίζετε με όργανα εποχής. σε τι διαφέρουν από τα σύγχρονα; Στα πάντα. η βασική αρχή του οργάνου παραμένει ίδια, αλλά η λειτουργία του είναι πολύ πιο πρωτόγονη, με τελείως άλλο ήχο. η μουσική που είναι γραμμένη γι’ αυτά τα όργανα δικαιολογείται απόλυτα, καταλαβαίνεις γιατί γράφτηκε γι’ αυτά, ηχεί πολύ καλύτερα. Όταν πας σ’ ένα πρωτοχρονιάτικο ρεβεγιόν φοράς τα καλά σου, γιατί έτσι το απολαμβάνεις καλύτερα. Άμα πας ντυμένος σαν λέτσος, δεν θα καταλάβεις ότι αλλάζει ο χρόνος. με τον ίδιο τρόπο, όταν παίζεις αυτήν τη μουσική με τα κατάλληλα όργανα, είναι σαν να φοράς το κουστούμι της εποχής και να μπαίνεις λίγο στη λογική του συνθέτη, μέσα πάντα από το σύγχρονο πρίσμα που κουβαλάμε όλοι. Τα όργανα είναι σαν μηχανή του χρόνου, γι’ αυτό έχουν μεγάλη αξία. είναι δύσκολα, λιγότερο αξιόπιστα, λιγότερο πρακτικά, αλλά σε κάνουν να βλέπεις τη μουσική μ’ έναν τελείως διαφορετικό τρόπο. Κάνετε πολύ συχνά παραστάσεις στο εξωτερικό. Πώς αντιμετωπίζεται εκεί η ορχήστρα; νομίζω πως καταφέραμε να αποδείξουμε ότι ένας ελληνικός φορέας πολιτισμού, όπως η Καμεράτα, μπορεί να σταθεί άνετα σε οποιαδήποτε μεγάλη αίθουσα, και μάλιστα σε χώρες που έχουν πολύ μεγάλη παράδοση στα όργανα εποχής και στην παλιά μουσική. αποδείξαμε ότι μπορεί να γίνει. Έχω δουλέψει πάρα πολύ με όλους τους μουσικούς, οι οποίοι έχουν θυσιάσει την ευκολία τους για να μπορούν να παράγουν το έργο που παράγουν. είναι προς τιμήν τους, δεν αφορά εμένα ως καλλιτεχνικό διευθυντή ή ως μαέστρο, αλλά τους ίδιους. αυτό που λέω θα ισχύει ακόμα κι αν εγώ φύγω αύριο. τα τελευταία χρόνια έχετε κάνει τολμηρές επιλογές, μπλεξίματα με τη σύγχρονη μουσική, και το εγχείρημα του Πικ Νικ. Πώς ανταποκρίθηκε το κοινό; Ήταν εξαιρετικές οι κριτικές. Όσον αφορά το πικ νικ, πρέπει να πω ότι πιστεύουμε πάρα πολύ στην οπερέτα. Την αγαπήσαμε πολύ. οι μουσικοί της ορχήστρας ενθουσιάστηκαν. η ελληνική οπερέτα είναι ένα από τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά κεφάλαια οπερέτας. υπάρχει οργασμός έργων από το 1915 μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

υποσχόμαστε να επανέλθουμε. Για τα μπλεξίματα που λέτε, στις 17 ιουλίου θα έχουμε το επόμενο. Παρουσιάζουμε τη συμφωνική διάσταση των μπητλς. Ήταν ένα πρότζεκτ που είχε ξεκινήσει από την ορχήστρα των χρωμάτων, αλλά εμείς το πάμε ένα βήμα παραπέρα. Στην ουσία, έχουμε τους ίδιους συντελεστές. ο νίκος Πλατύραχος ενορχηστρώνει, ο μίλτος λογιάδης διευθύνει, κι έχουμε τέσσερις εξαιρετικούς τραγουδιστές στη θέση των θρυλικών Σκαθαριών. αλλά έχουμε και μια συνεργασία έκπληξη μ’ ένα από τα πολύ αγαπημένα γκρουπ της νεολαίας, τις μέλισσες. Πήρατε πολλά βραβεία για τον περσινό Αλέξανδρο. Ήταν αυτό μια αναγνώριση για τα όσα κάνετε στην Καμεράτα; σας έδωσε νέα πνοή; Ήταν πολύ μεγάλη αναγνώριση, απλώς την ίδια μέρα που μάθαμε για το Βραβείο Όπερας, μάθαμε επίσης ότι μας περικόπηκε η επιχορήγηση από το υπουργείο κατά 40%. θεώρησα ότι σ’ αυτήν την περίπτωση το «ου γαρ οίδασι τι ποιούσι» είναι απόλυτα ακριβές. Δεν ξέρω αν αυτός που αποφασίζει τις επιχορηγήσεις ξέρει γιατί κόβει και από πού κόβει. αν ήξερε και ήταν σε θέση να αξιολογήσει την Καμεράτα, είμαι σίγουρος πως όχι μόνο δεν θα έκοβε, αλλά θα αύξανε την επιχορήγηση. η Καμεράτα κοστίζει ελάχιστα στο κράτος, αλλά το έργο της είναι πολύτιμο.

Info Καμεράτα – Γιώργος Πέτρου ςιρόης, ο βασιλιάς της περσίας του Γιόχαν Άντολφ χάσσε ο Γιώργος Πέτρου θα διευθύνει την Καμεράτα στην τρίπρακτη όπερα του Γιόχαν Άντολφ χάσσε ςιρόης, ο βασιλιάς της περσίας. Το έργο γράφτηκε το 1728 και πρόκειται για όπερα πλούσια σε θησαυρούς μουσικής γραφής και θεατρικής πλοκής. Σκηνοθεσία: μαξ Σένσιτς. με την υποστήριξη του Γαλλικού ινστιτούτου, στο πλαίσιο του προγράμματος ελλάς Γαλλία Συμμαχία 2014. μέγαρο μουσικής αθηνών 26 - 27 ιουνίου, 20:00 εισιτήρια: 30€ (ζώνη VIP), 25€ (ζώνη α), 15€ (ζώνη Β), 10€ (ζώνη Γ), 5€ (ζώνη Γ: φοιτητικό, άνεργοι), 5€ (αμεα)

ακούστηκε ότι τον τελευταίο καιρό η Καμεράτα αντιμετώπισε σοβαρά οικονομικά προβλήματα. τα έχετε ξεπεράσει; Όχι, αλλά είμαστε αποφασισμένοι. Όταν λέμε αποφασισμένοι, το εννοούμε. Κανένας υπουργός και κανένας πολιτικός δεν είναι σε θέση να ορίσει τη μοίρα ενός θεσμού που έχει ιστορία 20 και παραπάνω χρόνων. η Καμεράτα θα συνεχίσει να ζει, δεν πρόκειται να πεθάνει, είμαστε αποφασισμένοι να τη συντηρήσουμε με κάθε τρόπο. Τα οικονομικά προβλήματα κάποια στιγμή τελειώνουν. Δεν ξέρω ποιος είναι αυτός που θα πάρει την απόφαση να κλείσει την ορχήστρα, να βγει να το πει ευθέως. Βέβαια, ακόμα κι αν το πει, να δούμε αν θα γίνει, γιατί το κλείσιμο δεν εξαρτάται μόνο από έναν οποιοδήποτε κρατικό ή ιδιωτικό φορέα, αλλά και από τους μουσικούς. αν εκείνοι αποφασίσουν να μη σιωπήσει η Καμεράτα, δεν θα σιωπήσει. υπάρχει περίπτωση τα οικονομικά προβλήματα του μεγάρου να επηρεάσουν και εσάς; μας έχουν ήδη επηρεάσει. θέλω να πιστεύω ότι η λύση των προβλημάτων του μεγάρου, η οποία έρχεται σύντομα και δικαίως, θα είναι ένα καλό νέο για την Καμεράτα. υπάρχει μια γονική σχέση με το μέγαρο. η Καμεράτα γεννήθηκε στους κόλπους του, οπότε θεωρώ πως μια καλύτερη μέρα για το μέγαρο σημαίνει μια καλύτερη μέρα για την ορχήστρα. ξέρω ότι υπάρχει σαφές ενδιαφέρον. s

«ξΑΝΑσΚΕΦτΕΙτΕ τΟ» «αν ήξερε και ήταν σε θέση να αξιολογήσει την Καμεράτα, είμαι σίγουρος πως όχι μόνο δεν θα έκοβε, αλλά θα αύξανε την επιχορήγηση. η Καμεράτα κοστίζει ελάχιστα στο κράτος, αλλά το έργο της είναι πολύτιμο», διατείνεται ο Γιώργος Πέτρου. Που επιμένει.

ΔΕΝ ΑΓΑΠω τΑ ΕυΚΟλΑ «Δεν αγαπώ την εύκολη μουσική, δεν διασκεδάζω με την εύκολη μουσική». η νατάσσα μποφίλιου ανατρέπει την εικόνα που έχουμε για τα σημερινά μουσικά είδωλα.

Info μικρό Θέατρο αρχαίας Επιδαύρου 4-5 ιουλίου, 21:30 εισιτήρια: 20€ (ζώνη α), 15€ (ζώνη Β), 10€ (ζώνη Β: φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, αμεα)

© Γιώργος Γεράνιος

Επικίνδυνη ηλικία Ένα μουσικό έργο του Άγγελου Τριανταφύλλου, ερμηνεύει η νατάσσα μποφίλιου

Νατάσσα Μποφίλιου

τεταρτη ανθολοΓια Έχει κοινό που την πιστεύει, αλλά δεν επαναπαύεται στις δάφνες της. Φέτος, με τους συνεργάτες της, επέλεξαν αγαπημένα τους ποιήματα με κοινό θέμα την ωρίμανση, τη συνείδηση του πεπερασμένου της επιβίωσης, το «τέλος της αθωότητας». Τη δεκαετία του 1960, οι συνθέτες ανανέωσαν τις φόρμες τους προσφεύγοντας στους ποιητές. αλλά ούτε η εποχή μας είναι αντιποιητική... από τη μαρίλια Παπαθανασίου

M

ια τραγουδίστρια που έχει γνωρίσει μεγάλη επιτυχία στο χώρο του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού πολύ πριν κλείσει τα τριάντα και η οποία εξακολουθεί να έχει φανατικό κοινό. ορισμένοι κάνουν λόγο για «φαινόμενο νατάσσα μποφίλιου». η ίδια η καλλιτέχνις πάντως, χωρίς καμία έπαρση, επιμένει ότι η επιτυχία της δεν είναι μόνο δική της αλλά και των πολύτιμων συνεργατών της. λίγο πριν εμφανιστεί για πρώτη φορά στο μικρό θέατρο της αρχαίας επιδαύρου, η νατάσσα μποφίλιου μιλά για το πώς αντιλαμβάνεται το τέλος της νεότητας –που είναι και το θέμα του κύκλου τραγουδιών που θα ερμηνεύσει–, την επιτυχία, αλλά και τη σημασία του να είσαι σήμερα καλλιτέχνης, νέος και προσγειωμένος.

τι θα ακούσουμε στη συναυλία στο μικρό θέατρο της αρχαίας Επιδαύρου; θα ερμηνεύσουμε έναν κύκλο τραγουδιών τελείως διαφορετικό σε σχέση με ό,τι έχω τραγουδήσει μέχρι τώρα, με θέμα το τέλος της νεότητας. είναι μια συλλογή τραγουδιών του συνθέτη Άγγελου Τριανταφύλλου σε στίχους ελλήνων ποιητών. με τον Άγγελο, ο οποίος έχει γράψει μουσική και για το θέατρο, είμαστε φίλοι από παιδιά, από το σχολείο. εκείνος επέλεξε τους ποιητές που μελοποίησε: Καβάφη, Σκαρίμπα, Σεφέρη, Σολωμό, αλλά και εκπροσώπους της νεότερης γενιάς όπως η λένα Κιτσοπούλου και ο Γεράσιμος ευαγγελάτος, ο στιχουργός μου. αισθάνομαι πολύ τυχερή και περήφανη που έχω έναν τόσο ικανό και άξιο φίλο όπως ο Άγγελος Τριανταφύλου, και που μου δίνεται η δυνατότητα ως ερμηνεύτρια να τραγουδήσω κάτι διαφορετικό, το οποίο αισθάνομαι ότι λείπει και ότι υπάρχει ανά-

ΜΟυσΙΚη

γκη να εκφραστεί. θα έχουμε μαζί μας μια 25μελή ορχήστρα –μαζί με τους χορωδούς–, που απαρτίζεται από νέους ανθρώπους. Πώς μια τόσο νέα καλλιτέχνις όπως εσείς θα τραγουδήσει για το τέλος της νεότητας; Το τέλος της νεότητας δεν αρχίζει αναγκαστικά όταν φτάνει κανείς στα 60 ή τα 70 του χρόνια. η φθορά του ανθρώπου εξάλλου αρχίζει στα 25 του. Το τέλος της νεότητας, στην ουσία, έχει να κάνει με το τέλος της αθωότητας, με το πώς αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο. Όταν ο Άγγελος Τριανταφύλλου μού έφερε ορισμένα ποιήματα που είχε επιλέξει για να μελοποιήσει, εντόπισα ότι ο κοινός τους παρονομαστής ήταν το ότι μιλούσαν για το τέλος ενός έντονου συναισθήματος άνθησης. Το τέλος της νεότητας δεν είναι ηλικιακό – στην εποχή μας άλλωστε νομίζω ότι ο άνθρωπος ενηλικιώνεται γύρω στα 30, και λόγω των συνθηκών στην ελλάδα. σε ποιο μουσικό ιδίωμα θα εντάσσατε τον κύκλο αυτών των τραγουδιών; ο Άγγελος Τριανταφύλλου έχει ένα δικό του ύφος, όπου αναμειγνύει διάφορα στοιχεία. Το βέβαιο είναι ότι το ύφος της μουσικής είναι λόγιο, δεν είναι απλά τραγούδια. Είστε εξοικειωμένη με αυτό το είδος της λόγιας μουσικής; Και ποιες θα χαρακτηρίζατε ως τις βασικές μουσικές σας επιρροές; ακούω πολλή τέτοια μουσική, μου αρέσει η μουσική που δεν είναι απλώς τραγούδια. η βασική μουσική μου επιρροή είναι το έντεχνο ελληνικό τραγούδι –ο θεοδωράκης, ο χατζιδάκις, ο μαρκόπουλος, ο ξαρχάκος, ο λεοντής–, αυτό με καθόρισε ως ερμηνεύτρια αλλά και ως ακροάτρια. με τα χρόνια, αγάπησα όλα τα είδη μουσικής. μου αρέσουν όλα τα είδη, από την τζαζ και το ροκ, μέχρι

το μέταλ και το παραδοσιακό. Και όλα μου αρέσουν εξίσου γιατί αγαπώ τη μουσική. απλώς πρέπει η μουσική που ακούω να συνάδει με την αισθητική μου και με αυτό που εγώ θεωρώ καλό. Δεν αγαπώ την εύκολη μουσική, δεν διασκεδάζω με την εύκολη μουσική. ακόμη και τα τραγούδια που με οδηγούν στη διασκέδαση είναι ένα ρεπερτόριο που έχει έναν προβληματισμό. αυτό δεν σημαίνει ωστόσο ότι δεν μου αρέσει η ποπ –ο όρος ποπ είναι που έχει φθαρεί. ορισμένες μπαλάντες μας θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ποπ. μην ξεχνάτε ότι ποπ ήταν και οι μπητλς. Ένα ποπ τραγούδι μπορεί να είναι εξαιρετικής ποιότητας και να νικήσει οποιοδήποτε άλλο ύφος.

γιατί μπορώ να τραγουδώ, να ζω από τη μουσική, γιατί είναι πάρα πολύ ωραίο να σ’ αγαπούν–, δεν θα το επέλεγα. Για μένα, η επιτυχία δεν είναι αυτό. η επιτυχία είναι ότι κάνω αυτό που γουστάρω με τους ανθρώπους που γουστάρω και όταν γυρνάω στο σπίτι μου να νιώθω ότι έχω κάνει κάτι πραγματικά σημαντικό για την ψυχή μου, αλλά και ότι προσφέρω κάτι καλό σε όσους με εμπιστεύονται. μετά τις Μέρες του φωτός, έναν επιτυχημένο δίσκο που τον αγάπησε το κοινό, χωρίς να έχουμε κανένα σουξέ, επέλεξα να κάνω κάτι ανάλογο. επέλεξα να κάνω ένα μίνι άλμπουμ με τον Στάμο Σέμση και τον Γεράσιμο ευαγγελάτο σε εντελώς διαφορετικό ύφος.

Εσείς επιτύχατε σε πολύ νεαρή ηλικία να αναγνωριστείτε ως ποιοτική ερμηνεύτρια που έχει ωστόσο πολύ μεγάλο ρεύμα. αισθάνεστε ότι αυτό σας βαραίνει; ο χατζιδάκις είχε πει «αδιαφορώ για τη δόξα. με φυλακίζει στα όρια που εκείνη καθορίζει και όχι εγώ». Εσείς τι λέτε; Δεν νιώθω το βάρος της επιτυχίας, γιατί αυτό που έχω καταφέρει δεν το κατάφερα μόνη μου. είμαστε μια δημιουργική τριάδα: ο στιχουργός Γεράσιμος ευαγγελάτος, ο συνθέτης θέμης Καραμουρατίδης, κι εγώ, με κοινό στόχο και κοινή προσπάθεια, που δουλεύουμε μαζί δέκα χρόνια. Δεν πρόκειται συνεπώς για προσωπική μου επιτυχία – είναι κάτι που το μοιραζόμαστε, κι αυτό από μόνο του είναι ανακουφιστικό. Τα μεγέθη εξάλλου με τον χατζιδάκι δεν μπορεί να είναι συγκρίσιμα. Ύστερα, δεν αισθάνομαι αυτό το βάρος γιατί έχουμε επιλέξει να κάνουμε, εμμονικά σχεδόν, αυτό που αγαπάμε με οποιοδήποτε κόστος. αν μου έλεγε κάποιος ότι πρέπει να πω ένα πιο εμπορικό τραγούδι γιατί πρέπει να παραμείνω στη θέση που είμαι –η οποία προφανώς και μου αρέσει, γιατί μου λύνει τα χέρια,

την πορεία του ελληνικού τραγουδιού, της ελληνικής δισκογραφικής παραγωγής, πώς την κρίνετε; Τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα· δεν υπάρχει σύγκριση με τις δόξες του παρελθόντος. είναι πολύ δύσκολο για όσους ξεκινούν τώρα. είναι ακόμη πιο δύσκολο απ’ ό,τι όταν ξεκινούσαμε εμείς, προ δεκαετίας, γιατί εμείς πετύχαμε τη δισκογραφία στη δύση της μεν, αλλά ήταν ακόμη υπαρκτή. Προλάβαμε να κάνουμε μερικά βήματα, ώστε σήμερα μια εταιρία να μας χρηματοδοτήσει και να εισπράξει τα χρήματα που επένδυσε. αυτό όμως δεν είναι ο κανόνας. υπάρχει ωστόσο και κάτι θετικό: επειδή δεν έχουν πλέον τόση δύναμη, οι εταιρείες δεν καθορίζουν τους καλλιτέχνες, δεν αρχίζουν ούτε τελειώνουν τις καριέρες τους, οπότε οι καλλιτέχνες είναι πιο ελεύθεροι να δημιουργήσουν. Κι επειδή δεν μιλάμε πια για τεράστιες οικονομικές απολαβές και επιτυχίες, οι καλλιτέχνες παραμένουν προσγειωμένοι και μπορούν να δημιουργήσουν καλύτερα γιατί είναι ενταγμένοι στο κοινωνικό πλαίσιο και έχουν επαφή με την πραγματικότητα. s

[26 Ιουνιου 2014] #39 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY 35

Εμμανουέλ Ντεμαρσύ-Μοτά

ο ανθρωΠοΣ ειναι εναΣ ΣκαντζοΧοιροΣ μετά την επιτυχία του ρινόκερου, που είδαμε πέρυσι και στην αθήνα, ο εμμανουέλ ντεμαρσύ-μοτά ζήτησε από τους ηθοποιούς του να επιλέξουν αγαπημένα αποσπάσματα από διάφορα έργα του ιονέσκο, τα οποία να συντεθούν σ’ ένα καινούργιο έργο το οποίο θα προσπαθήσουν να αποδώσει την ανθρώπινη κατάσταση. Το πείραμα πέτυχε, αν και για να λυθούν όλες οι απορίες χρειάστηκε μια δημοφιλής παραβολή του Σοπενχάουερ... από τη νίκη ορφανού

ΕΠΙστΡΟΦη στΟΝ ΙΟΝΕσΚΟ σκηνή από την παράσταση Ionesco Suite, με την οποία το Theatre de la Ville επιστρέφει στο Φεστιβάλ αθηνών. απέναντι, ο διευθυντής του θεάτρου και σκηνοθέτης της παράστασης, Εμμανουέλ ντεμαρσύ-μοτά.

Info Εμμανουέλ ντεμαρσύ-μοτά Ionesco Suite

Πειραιώς 260, Κτίριο Δ 1-3 ιουλίου εισιτήρια: 25€, 20€ (μειωμένο), 15€ (φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, αμεα)

© Agathe Pouoponey

μια παράσταση βασισμένη σε τέσσερα κείμενα του ιονέσκο: Ζακ ή η υποταγή, ντελίριο για δύο, η φαλακρή τραγουδίστρια, το μάθημα. επτά ηθοποιοί γύρω από ένα τραπέζι αποκαλύπτουν το παράλογο των σχέσεων μέσα από κοινότοπες καταστάσεις. Στα γαλλικά, με ελληνικούς υπέρτιτλους. με την υποστήριξη του Γαλλικού ινστιτούτου, στο πλαίσιο του προγράμματος ελλάς Γαλλία Συμμαχία 2014.

Δ

εν ήταν εύκολο να βρεθεί ο χρόνος γι’ αυτή τη συνέντευξη, λόγω της μεγάλης αναταραχής, αυτή τη στιγμή, στο χώρο των παραστατικών τεχνών στη Γαλλία, όπου έχουν κηρυχθεί απεργίες σχεδόν σε κάθε θέατρο της χώρας, ως αντίδραση στις αλλαγές του εργασιακού καθεστώτος των καλλιτεχνών και των τεχνικών που επιχειρεί να περάσει η γαλλική κυβέρνηση. αυτή τη στιγμή, φαίνονται να απειλούνται ακόμα και μεγάλοι θεσμοί όπως το Φεστιβάλ της αβινιόν, ενώ στο Theatre de la Ville, το οποίο διευθύνει ο εμμανουέλ ντεμαρσύμοτά, γίνονται γενικές συνελεύσεις καθημερινά και υπάρχει κίνδυνος να ακυρωθεί μια μεγάλη παραγωγή του θεάτρου. Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, ωστόσο, ο εμμανουέλ ντεμαρσύ-μοτά, γνωστός στο κοινό του ελληνικού Φεστιβάλ από την περσινή παραγωγή του ρινόκερου του ιονέσκο, προτιμά να μιλά για όσα τον συναρπάζουν: το σύμπαν του ιονέσκο και το πείραμα της Ionesco Suite. Καταθέτει τη ματιά του πάνω στο θέατρο, αλλά και το όραμά του για το Theatre de la Ville…

τι ακριβώς είναι η Ionesco Suite; αμέσως μετά την ολοκλήρωση της δουλειάς πάνω στο ρινόκερο του ιονέσκο το 2011, που παρουσιάστηκε στο ελληνικό Φεστιβάλ το περασμένο καλοκαίρι, ζήτησα από τους ηθοποιούς να διαβάσουν όλοι μαζί το σύνολο του έργου του ιονέσκο και να διαλέξουν αποσπάσματα, σκηνές και χαρακτήρες που τους ενδιέφεραν. Τους έδωσα απόλυτη ελευθερία: μπορούσαν να διαλέξουν αποσπάσματα από μυθιστορήματα, οι άντρες να διαλέξουν γυναικείους ρόλους και το ανάποδο, να ανακατέψουν τα έργα ή τις ατάκες... μπορούσαν να πειραματιστούν ουσιαστικά σ’ ένα ελεύθερο εργαστήρι. Κατόπιν, μου έδειξαν ένα σύνολο υλικών, αρκετά μνημειώδες, και άρχισα να φτιάχνω μια φόρμα γι’ αυτό το υλικό, απελευθερώνοντας κάποια συγκεκριμένα θέματα: την κατάρρευση της επικοινωνίας μεταξύ των ατόμων μέσα στην οικογένεια, το ζευγάρι, την ομάδα. Τις «κοινωνικές τελετουργίες»: τα οικογενειακά γεύματα, τα γαμήλια γεύματα, τα γεύματα γενεθλίων. Τη σχέση με την εξουσία, με τις αρχές, και τα υποπροϊόντα τους. αρχίσαμε να ψάχνουμε, δηλαδή, για έναν άλλο ιονέσκο, όπως το είχαμε κάνει και με τον ρινόκερο. Προσπαθήσαμε να ξετρυπώσουμε το βλέμμα του πάνω στην ανθρώπινη ύπαρξη, την αγωνία του, την αλήθεια του κάτω από το επιφανειακό και αυτονόητο βερνίκι της κατηγορίας στην οποία τον έχουν τακτοποιήσει, αυτής του θεάτρου του Παραλόγου. με την Ionesco Suite προσπαθούμε να ανακαλύψουμε τον ιονέσκο και πάλι από την αρχή. αν ήταν να βρεθείτε με τον ιονέσκο απόψε για μπύρες, τι θα του λέγατε;

ΘEATPO

θα του μιλούσα γι’ αυτό ακριβώς: για την οπτική του για τον άνθρωπο, για την αντίληψή του πάνω στις ερωτικές σχέσεις ή τη φιλία· και για την παιδική του ηλικία, για την παιδικότητα που διασώθηκε μέσα του. Για μένα η οπτική του ιονέσκο είναι κοντά στη θεωρία που ανέπτυξε ο Σοπενχάουερ, δηλαδή αυτή περί «Σκαντζόχοιρων»: το ανθρώπινο ον είναι ένας σκαντζόχοιρος, που όταν νιώσει κρύο πλησιάζει τους άλλους, αλλά τσιμπιέται από τα αγκάθια τους και τους τσιμπάει με τα δικά του, κι έτσι απομακρύνεται μέχρι να ξανανιώσει το κρύο και τότε να ξαναδοκιμάσει να πλησιάσει τους άλλους. η συνθήκη δουλειάς μέσω ελεύθερου εργαστηρίου, όπως την περιγράψατε νωρίτερα, είναι ο συνήθης τρόπος δουλειάς σας με τους ηθοποιούς; Το αντίθετο. μου αρέσει να δίνω σαφείς κατευθύνσεις και να οργανώνω με ακρίβεια τους χώρους, τις κινήσεις, τα σώματα. οι θέσεις, οι μετακινήσεις, οι προθέσεις προκύπτουν στις πολύμηνες πρόβες, στη διάρκεια των οποίων όλοι οι δημιουργικοί συνεργάτες –ο σχεδιαστής ήχου, ο φωτιστής, ο ενδυματολόγος– δημιουργούν ταυτόχρονα και φτάνουν την ίδια ώρα στο σωστό σημείο. Όταν όλα μπουν στη θέση τους με απόλυτη ακρίβεια, σχεδόν με ακρίβεια δευτερολέπτου, συνεχίζουμε να μιλάμε, να δουλεύουμε κάθε μέρα, ακόμα και μετά από 50 παραστάσεις, για οτιδήποτε θα μπορούσε ακόμα να εξερευνηθεί, για οτιδήποτε συνεχίζει να μας αποκαλύπτεται μέσα από τη διαδικασία. με την Ionesco Suite τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά, αλλά όχι λιγότερο απαιτητικά: οι ηθοποιοί μπορούν να ανταλλάξουν ρόλους, ή η σειρά των σκηνών μπορεί να αλλάξει, κάποια κομμάτια να προστεθούν ή να αφαιρεθούν. ο οδηγός είναι η σχέση των ηθοποιών με τους παρτενέρ τους επί σκηνής, αλλά και με κάθε θεατή. βλέπετε πάντα όλες τις παραστάσεις σας; Πάντα, ακόμα κι αυτές του ρινόκερου που έχουν φτάσει σχεδόν τις 200! Και συνεχίζω να δουλεύω με τους ηθοποιούς... Σε κάθε θέατρο που παίζουμε, κάνουμε οκτώ ώρες πρόβα πριν την πρεμιέρα, κάθε φορά, σε όλες τις παραστάσεις. Προσαρμόζουμε με τον καλύτερο τρόπο το θέαμα στην καινούργια αίθουσα όπου θα παρουσιαστεί, αλλά περνάμε επίσης πολύ χρόνο στην αναζήτηση καινούργιων διαδρομών: κάποιες φορές πρόκειται για λεπτομέρειες, και άλλες για ουσιαστικές αλλαγές. μαζεύω στοιχεία απ’ όλες τις παραστάσεις, γιατί είναι διαφορετικές, και γιατί ίσως η αντίδραση του ελληνικού κοινού, ή του χιλιανού ή του ισπανικού, ή του πορτογαλικού ή του ρώσικου κοινού, να είναι διαφορετική απ’ αυτήν του γαλλικού... μια ατάκα από τον ρινόκερο για παράδειγμα, ή μια σκηνή του έργου, μπορεί να μας οδηγήσει σε μια καινούργια ιδέα, ένα καινούργιο

θέμα, μια καινούργια πρόθεση, κίνηση ή ρυθμό... Ψάχνουμε συνεχώς το άνοιγμα προς άλλους δρόμους, έτσι ώστε το θέαμα να παραμένει –ακόμα και μετά από πολλές παραστάσεις– παλλόμενο, οργανικό, ζωντανό. να μην ακινητοποιείται μέσα του, κάτι που θα ήταν το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί. τι σημαίνει η σκηνή για σας; Το μέρος ενός κόσμου που είναι δίπλα στον Κόσμο. Όχι το πραγματικό, αλλά ένα πραγματικό, ένα όνειρο ή ένας εφιάλτης του πραγματικού. Ένα κομμάτι ποίησης, φαντασιακού, ελευθερίας, ελαφρότητας και βαρύτητας, ερωτημάτων, αμφιβολίας και αγωνίας. Ένας καθρέφτης που μπαίνει μπροστά σ’ εμάς και μπροστά στον κόσμο. Ποια είναι η γνώμη σας για το λεγόμενο «αντι-θέατρο», δηλωμένου εχθρού των θεατρικών έργων; Το θέατρο είναι ελεύθερο να επινοεί εξαρχής και συνεχώς τον εαυτό του, σε κάθε περίοδο, σε κάθε παράσταση, αντίθετα σε κάποιο ρεύμα ή σε σύμπνοια με αυτό... αυτό δηλαδή που έκανε πάντα. αυτό που έχει σημασία είναι οι καλλιτέχνες να συνεχίζουν να του εμφυσούν ζωή, αίσθηση του επείγοντος, αισθητικό διακύβευμα, πολιτικό ή κοινωνικό διακύβευμα, έτσι ώστε να παραμένει βίαια ή έντονα ζωντανό, και αρκετά καίριο ώστε να μας αναγκάζει να συζητάμε με πάθος το θέμα του. Ποια είναι τα ρίσκα που είστε διατεθειμένος να παίρνετε στη δουλειά σας; αυτό της αποτυχίας – από την πρώτη μέρα των προβών μέχρι το τελευταίο δευτερόλεπτο της τελευταίας παράστασης. Όλες οι αποτυχίες είναι πιθανές, όπως και όλες οι απόπειρες και οι δοκιμές. Και το κοινό; Ποια είναι η θέση του μέσα στη διαδικασία του θεάτρου; Το κοινό πάντα συμμετέχει στην παράσταση· πάντα. είτε συμφωνεί είτε όχι, η ευφυΐα του ενεργοποιείται, η σκέψη του, η φαντασία του, οι συνειρμοί του, οι αναφορές του ή η απουσία αναφορών του. Πάντα· αυτό είναι απόλυτη αλήθεια. ακόμα και ο θεατής που κοιμάται στέλνει μια ενέργεια προς την σκηνή, όχι απαραίτητα θετική ή εποικοδομητική, αλλά υπαρκτή. Θαυμάζετε τη δουλειά άλλων σκηνοθετών; οι σημαντικοί για μένα καλλιτέχνες είναι σημαντικοί είτε για αισθητικούς λόγους, είτε για λόγους που αφορούν στην πορεία τους πέρα από τα έργα, γι’ αυτό δηλαδή που έχουν οικοδομήσει ως συλλογική πορεία μέσα στη διάρκεια μιας ολόκληρης ζωής. αγαπώ πάρα πολύ τους νέους καλλιτέχνες που με παθιάζουν και με προκαλούν, αλλά μπορώ επίσης να αντλήσω ξανά δύναμη ως σκηνοθέτης ή ως καλλιτεχνικός διευθυντής από περι-

πέτειες όπως της μνουσκίν, του Σερώ, του Στρέλερ ή της Πίνα μπάους. Ίσως αυτό να μην ακούγεται πολύ «μοντέρνο», αλλά δεν με πειράζει. Ποιο είναι το όραμά σας για τοTheatre de la Ville; Ένα θέατρο ανοιχτό και μοιρασμένο. ανοιχτό στο χορό, στο θέατρο, στις μουσικές του κόσμου, σε θεατές κάθε ηλικίας και κάθε κοινωνικής προέλευσης, και μοιρασμένο ανάμεσα στους μεγάλους δασκάλους της γαλλικής και της διεθνούς σκηνής, αλλά και τους νέους καλλιτέχνες όλων των τάσεων και οριζόντων. Ένα θέατρο πιστό, που συνοδεύει τους καλλιτέχνες σε βάθος χρόνου χωρίς ποτέ να αρκείται στο να οργανώνει το ήδη γνωστό και οικείο. Ένα θέατρο σε συνεχή κίνηση και όχι ένας θεσμός, ένας χώρος που προσπαθεί να είναι όσο λιγότερο «σεβάσμιος» γίνεται, ακόμα κι όταν οι μεγαλύτεροι καλλιτέχνες του κόσμου και οι πιο δημιουργικοί παρουσιάζουν εκεί τη δουλειά τους. Ένας χώρος σε επικοινωνία και διάδραση με την πόλη του, τους κατοίκους της, τους επισκέπτες της, τις γειτονιές της. Ποια ήταν η εμπειρία σας από την παράσταση του Ρινόκερου στο Ελληνικό Φεστιβάλ το περασμένο καλοκαίρι; μια δυνατή εμπειρία. Πράγματι αυτό που προτείναμε είχε ένα νόημα στο εδώ και τώρα, ένα έντονο νόημα, μια μεταφορά ενέργειας, μια στιγμή καλλιτεχνικής αδερφοποίησης. αυτές οι στιγμές είναι που αξίζουν και που μας κάνουν να συνεχίζουμε. με την Ionesco Suite ολοκληρώνετε τη δουλειά σας πάνω στον ιονέσκο; ο συγγραφέας αυτός με συναρπάζει. Το έργο του είναι τεράστιο. Δεν έχουμε για την ώρα σκεφτεί να επιστρέψουμε άμεσα σε αυτό. αλλά ό,τι και να κάνουμε από δω και πέρα θα κρατάει ένα ίχνος του, περισσότερο ή λιγότερο εμφανές: αυτό το κάτι που μας άφησε, σε εμάς όλους. Όσο για τα υπόλοιπα, το μέλλον θα δείξει. Έτσι κι αλλιώς, αφήνω στον εαυτό μου την ελευθερία να επιλέγω τα έργα που ανεβάζω το καθένα μετά το τέλος του προηγούμενου. Δεν ξέρω λοιπόν με βεβαιότητα ποια θα είναι η επόμενη δουλειά μας... s

[26 Ιουνιου 2014] #39 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY 37

H

λίντα Καπετανέα είναι συνεχώς περιτριγυρισμένη από κόσμο. αν δεν είναι οι συνεργάτες της, θα είναι τα παιδιά της. Στην παράσταση, όμως, ύστερα από πολλά χρόνια, επέλεξε να χορέψει μόνη. «νομίζω θα ’ναι μια ωραία εμπειρία», εκμυστηρεύεται. Φαίνεται πως η συντροφιά της Φαίδρας είναι αρκετή για να μη νιώθει μοναξιά.

Πώς προέκυψε ο τίτλος W Memorabilia; Το W βγαίνει από την αγγλική λέξη για τη γυναίκα. η αρχική ιδέα ήταν να βρούμε αρχαϊκές γυναικείες φιγούρες και βρήκαμε τη μήδεια, την Πασιφάη και τη Φαίδρα. Όλες αυτές έχουν μια συγγένεια μεταξύ τους. Καταλήξαμε τελικά στη Φαίδρα ως πιο δυνατή. Memorabilia είναι κάτι που έχει συμβεί παλιά και αξίζει να το θυμάσαι – υλικά που έχουν συλλεχθεί για να θυμίζουν κάποιο γεγονός ή κάποιο πρόσωπο. λέμε πως η παράσταση είναι ένα γλυπτικό δρώμενο, το οποίο μεταμορφώνεται μέσα από τη δράση. αφαιρεί μέχρι να μην απομείνει τίποτα, και προσθέτει μέχρι τίποτα να μην μπορεί να προστεθεί. ξεκινάμε με απλά υλικά – πηλό, χρώμα, ξύλο, μέταλλο, τα οποία αλλοιώνονται και μεταμορφώνονται την ώρα της παράστασης. Ήταν δύσκολο το εγχείρημα; Δύσκολα είναι όλα για εμάς, κάθε αρχή. είχε όμως πολύ ενδιαφέρον. μας αρέσει να ρισκάρουμε. Τα τελευταία χρόνια, κάθε φορά που φτιάχνουμε κάποιο κομμάτι προσπαθούμε να χρησιμοποιούμε πρώτες ύλες και να τις μεταμορφώσουμε, ώστε να ταιριάξει με την εικόνα που θέλουμε να αποδώσουμε. Παράλληλα, στην συγκεκριμένη παράσταση, ψάχναμε να ερευνήσουμε γυναίκες που πέταξαν τον τίτλο της φρόνιμης μητέρας και συζύγου και ακολούθησαν τα συναισθήματά τους. η γυναίκα έμπαινε σε καλούπια τότε. Κάποιες τα έσπασαν, γι’ αυτό αξίζει να μελετηθούν, και γι’ αυτό ήταν ενδιαφέρον να τις προσεγγίσω. Για τον χαρακτήρα της Φαίδρας διαβάσαμε αρκετά, μας βοήθησαν πολύ η νικολέτα και η μάρθα Φριντζήλα. θέλαμε να εκφράσουμε την αρχετυπική απεικόνισή της μακριά από την αδυναμία του φύλου της, να την αφήσουμε στον άλογο λόγο του πάσχοντος σώματος. τι σας άρεσε περισσότερο στο χαρακτήρα; η δύναμή της. αγάπησε κάτι που γνώριζε πως ήταν απαγορευμένο, το κράτησε μέσα της για πολύ καιρό μέχρι να το αποκαλύψει, και είχε την δύναμη να δώσει τέλος στον εαυτό της όταν θεώρησε πως έπρεπε να το κάνει. Στην ιστορία της, η λογική της αποδεικνύει την αξιοπρέπειά της. υπάρχουν φορές που ο χορός καταλήγει να είναι μοναχική τέχνη; Όλα είναι συλλογικά. ο χορευτής δεν

λίντα Καπετανέα

ο θριαμβοΣ του ερωτα

Πώς χορεύονται τα γυναικεία συναισθήματα; οι Rootlessroot της λίντας Καπετανέα και του Γιόζεφ Φρούτσεκ εμπνέονται από τον μυθολογικό χαρακτήρα της Φαίδρας και δημιουργούν το W Memorabilia (Phaedra’s Laboratory). Συντονιστείτε στα βήματα μιας γυναίκας που έσπασε τα κοινωνικά καλούπια της εποχής της για χάρη του έρωτα. από τη μυρτώ λιαλιούτη, Φωτογραφία: βασίλης μαθιουδάκης

Ο ΧΟΡΟσ υΠΕΡΑΝω ΟλωΝ η λίντα Καπετανέα επιμένει, μέσω του σχήματος Rootlessroot, είτε σε μεγάλα φεστιβάλ είτε σε φεστιβάλ δρόμου.

είναι κρίμα για τους χορευτές. Εσείς απευθύνεστε στο ευρύ κοινό ή σ’ ένα κοινό εξοικειωμένο; οποιοσδήποτε μπορεί να παρακολουθήσει παραστάσεις μας· είναι προσιτές σε όποιον ενδιαφέρεται για τις παραστατικές τέχνες. Στο εξωτερικό, όταν παίζουμε σε φεστιβάλ δρόμου, έρχονται πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι και μας παρακολουθούν. Προτιμάτε να δουλεύετε εδώ ή στο εξωτερικό; Δουλεύουμε όπου μας δίνεται εργασία. Στην ελλάδα, η στήριξη έρχεται από τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, από το Φεστιβάλ αθηνών και από το Φεστιβάλ Καλαμάτας. είχαμε επιχορήγηση μέχρι το 2010, αλλά ύστερα απ’ αυτό δεν υπάρχει τίποτα. με τα παιδιά είναι αρκετά δύσκολο να φεύγουμε από εδώ, αλλά προσπαθούμε να φτιάξουμε έτσι το πρόγραμμά μας που να κρατάμε όλες τις δουλειές του εξωτερικού. Για μένα και τον Γιόζεφ είναι πολύ σημαντικές, γιατί ο πρώτος και κύριος λόγος που δημιουργήσαμε την ομάδα είναι επειδή θέλουμε να επικοινωνήσουμε και να δείχνουμε την δουλειά μας όσο το δυνατόν περισσότερο. αυτό δεν γίνεται μόνο στη χώρα μας, αλλά παντού. Το πρώτο πράγμα που κάνουμε όταν προετοιμάζουμε κάτι, είναι να μιλάμε με ανθρώπους στο εξωτερικό για να δούμε πού μπορούμε να παίξουμε το έργο. Για το W Memorabilia, μετά την πρεμιέρα του, έχουμε ήδη κλείσει 10 παραστάσεις. ο χορευτής έχει ημερομηνία λήξης; εξαρτάται τι θες να κάνεις πάνω στη σκηνή. Δεν θα κάνω τα ίδια που μπορεί να κάνει ένας εικοσάχρονος. Έχω να προσφέρω την εμπειρία πολλών χρόνων και μπορώ να αντιμετωπίσω κάποια πράγματα διαφορετικά. ξέρω τι έκανε το σώμα μου στα είκοσι. νομίζω ότι ένας χορευτής πρέπει να είναι έξυπνος και να ξέρει τι μπορεί να κάνει πάνω στη σκηνή για να το κάνει. αν φτάσω πενήντα χρονών και θέλω να χορέψω, πρέπει να κάνω κάτι διαφορετικό, το οποίο θα αντέξει και το σώμα μου. s

μπορεί να φτιάξει μόνος του ένα αποτέλεσμα. χρειαζόμαστε τη βοήθεια του δραματουργού, του ενδυματολόγου, του φωτιστή και του τεχνικού. Κάποιος βέβαια έχει την αρχική ιδέα, την τραβάει μπροστά, αλλά όλοι μαζί φτιάχνουμε την παράσταση. Περισσότερο απ’ όλα, χρειαζόμαστε τη βοήθεια της μουσικής, η οποία για μας έχει πολύ μεγάλη σημασία. εμείς συνεργαζόμαστε πολλά χρόνια με τον Βασίλη μαντζούκη. τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια κινητικότητα στον σύγχρονο χορό. Δημιουργούνται συνεχώς καινούργιες ομάδες. Έχει αρχίσει το κοινό να δείχνει περισσότερο ενδιαφέρον; μέσα από την πάλη και την τριβή, γίνονται καλά πράγματα. Το ότι δεν έχουμε

38 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY #39 [26 ΙΟυΝΙΟυ 2014]

χρήματα δεν σημαίνει ότι ο χορός έχει σταματήσει. Το αντίθετο, ο κόσμος έχει αρχίσει και μαθαίνει τι είναι σύγχρονος χορός. αν θέλει κάποιος να κάνει κάτι, παρά τις δυσκολίες, μπορεί να το κάνει. Παλιά, βέβαια, όταν υπήρχαν οι μικρές επιχορηγήσεις που παίρναμε, δουλεύαμε πιο πολύ τα κομμάτια. αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν καλύτερα. μπορεί να κάναμε πρόβες μια βδομάδα μόνο, και το αποτέλεσμα να είναι το ίδιο καλό. Τότε, ωστόσο, προσλαμβάναμε τους χορευτές για δυοτρεις μήνες και δουλεύαμε. Τώρα κάνουμε παραγωγές ενός μήνα, για να πληρώνουμε τους χορευτές λιγότερο. Δεν ξέρω αν πέφτει η ποιότητα, γιατί ταξιδεύω συνέχεια και έχω την οικογένεια, οπότε δεν καταφέρνω να βλέπω πολλές παραστάσεις. Το λέω περισσότερο γιατί

Info RootlessRoot – λίντα Καπετανέα W Memorabilia (Phaedra’s Laboratory) Φαίδρα, μήδεια, Πασιφάη: οι τρεις τραγικές ηρωίδες γίνονται το πρόσφορο έδαφος πάνω στο οποίο διερευνώνται αντιθετικές και αντικρουόμενες όψεις της γυναικείας φύσης. η πειθήνια σύζυγος και τιμωρός της απιστίας, η στοργική μητέρα και η απεγνωσμένη βρεφοκτόνος. Πειραιώς 260, Κτίριο Ε 4-5 ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 15€, 10€ (μειωμένο), 5€ (φοιτητικό, άνεργοι, αμεα)

ΧΟΡΟσ

MULTI-DANCE η ερμίρα Γκόρο χορογραφεί την παράσταση A Quiet Voice, μία προσέγγιση πάνω στην κινησιολογική και μουσική κουλτούρα ανθρώπων από διαφορετικές εθνικότητες οι οποίοι κατοικούν στην ελλάδα. από την Έλια αποστολοπούλου

A

ποφοίτησε από την Κρατική Σχολή ορχηστρικής Τέχνης το 1998 και συνέχισε σπουδές με υποτροφίες στην νέα υόρκη. από το 2007, συνεργάζεται με την ομάδα DV8 Physical Theatre, που δημιούργησε ο σκηνοθέτης και χορογράφος λόιντ νιούσον. η συνεργασία αυτή έχει καθορίσει τη θεματολογία των έργων της και τον τρόπο προσέγγισής τους, αλλά και τη σωματική/κινησιολογική και θεωρητική έρευνα που υπάρχει πίσω από τη δημιουργία κάθε παράστασης. ας αφήσουμε όμως την ίδια να μας τα εξηγήσει καλύτερα.

Πώς και ενδιαφερθήκατε για την κινησιολογική και μουσική κουλτούρα ανθρώπων διαφορετικών εθνικοτήτων; οι παραδόσεις, όπως και καθετί διαφορετικό, ανέκαθεν τροφοδοτούσαν τον καλλιτέχνη και αποτελούσαν πηγή

έμπνευσης και δημιουργίας. μέσα στα σύγχρονα πολυπολιτισμικά αστικά κέντρα, δημιουργούνται πρόσφορες συνθήκες για πολιτιστική αναμόχλευση και η στιγμή αυτή της γόνιμης επικοινωνίας των διαφορετικών πολιτισμών μού φαίνεται καίρια και ενδιαφέρουσα. Διαφορετικές παραδόσεις και πολιτισμοί από κάθε γωνιά του κόσμου μπορούν σήμερα στην αθήνα να συναντηθούν και να συνδιαλλαγούν. Όπως μας λέει η οντρ λορντ: «Δεν είναι οι διαφορές που μας χωρίζουν. είναι η αδυναμία μας να αναγνωρίσουμε, να αποδεχθούμε και να εξυμνήσουμε αυτές τις διαφορές». τι είδους έρευνα κάνατε; μέσα από την επαφή μου με τις μειονοτικές κοινότητες της αθήνας και κυρίως μέσα από τη βιωματική σχέση που ανέπτυξα με τον κάθε ερμηνευτή, προέκυψαν οι ιδέες και η έμπνευση για την παράσταση. Καταπιαστήκαμε με τις κοινές εμπειρίες, τις διαφορές, τις ιστορίες μας.

© Ειρήνη βουρλούμη

Πώς προσεγγίσατε το θέμα; η ομάδα μας είναι εξ ορισμού πολυπολιτισμική. αφεθήκαμε στην επικοινωνία, την ανθρώπινη επαφή και τις σχέσεις που αναπτύχθηκαν, για να αποδοθούν εικόνες, ακούσματα, βιώματα... Δεν με ενδιέφερε η

καταγγελία – ήθελα να συνεργαστούμε και να εξερευνήσω την ανθρώπινη πλευρά του θέματος. Πώς επηρεάζει η ελληνική πραγματικότητα την κουλτούρα των ανθρώπων άλλων εθνικοτήτων; Όλοι οι μετανάστες παγκοσμίως προσπαθούν να ενσωματωθούν στη χώρα που βρίσκονται και να αφομοιώσουν τα νέα ερεθίσματα. Στην προσπάθεια αυτή, υιοθετούν διάφορα στοιχεία της νέας πραγματικότητας (τη γλώσσα, τους κοινωνικούς θεσμούς, το φαγητό, το χορό, τη μουσική), τα οποία όμως ερμηνεύονται και δοκιμάζονται μέσα από το πρίσμα της κουλτούρας από την οποία κατάγονται. αυτή η μίξη –που άλλοτε τονίζει τις ομοιότητες κι άλλοτε τις αντιθέσεις– δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να ανακαλύψουν και να επανεφεύρουν και οι Έλληνες –στην προκειμένη περίπτωση– τον εαυτό τους. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της νέας κινησιολογικής και μουσικής κουλτούρας των μεταναστών; Πολλές φορές, η γλώσσα και οι ορισμοί που χρησιμοποιούμε, όπως «κουλτούρα των μεταναστών», μεγεθύνουν τους διαχωρισμούς. Στην παράσταση, αυτό που μας ενδιαφέρει είναι το σημείο που τέμνεται ο σύγχρονος πολιτισμός με την παραδοσιακή κουλτούρα και με τα βιώματα που φέρει ο καθένας. είναι το ίδιο σημείο όπου τέμνονται ο σύγχρονος

Info Ερμίρα Γκόρο A Quiet Voice Τι κουβαλάει ο κάθε καλλιτέχνης από την πατρίδα του; Πώς επηρεάζονται τα κινησιολογικά του βιώματα όταν έρχεται στην ελλάδα; Πώς αναδεικνύεται ένα νέο καλλιτεχνικό είδος που δεν έχει πια εθνική καταγωγή; η ερμίρα Γκόρο χορογραφεί τη σύζευξη διαφορετικών πολιτισμών όταν αυτοί έρχονται σε επαφή με την ελληνική πραγματικότητα. Πειραιώς 260, Κτίριο Δ 7-8 ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 15€, 10€ (μειωμένο), 5€ (φοιτητικό, άνεργοι, αμεα)

χορός και οι παραδοσιακές φόρμες, ώστε να γεννηθεί κάτι καινούργιο, εντελώς ιδιαίτερο και ατομικό. μέσα από την κίνηση μπορείς να εξιστορήσεις τα βιώματά σου, τον τόπο καταγωγής σου, την ιστορία της ζωής σου, το είδος χορού που προτιμάς. θα σας δώσω ένα μόνο παράδειγμα: δεύτερης γενιάς συμπολίτες μας, με καταγωγή από την αφρικανική Ήπειρο, κάνουν break dance με κινήσεις που θυμίζουν παραδοσιακούς χορούς, σε μια παράσταση σύγχρονου χορού. Και όλα αυτά παντρεύονται συλλογικά με τα προσωπικά βιώματα που φέρει ο καθένας. Πώς κρίνετε την Ελλάδα ως χώρα υποδοχής των μεταναστών; απογοητευτική. αλλά δεν είναι μόνο η ελλάδα. Διαβάζω ότι σας ενδιαφέρει η κοινωνική διάσταση του έργου. Θέλετε να μας πείτε περισσότερα γι’ αυτό; Aυτό που με ενδιαφέρει είναι η ανθρώπινη οπτική. η κοινωνική διάσταση συγχέεται καμιά φορά με την κοινωνική καταγγελία ή τη μεροληπτική ανάδειξη κάποιου θέματος, πράγμα που δεν με ενδιαφέρει. αυτό που με αφορά είναι η κοινή εμπειρία μου με την ομάδα και με τους αυτοσχεδιασμούς της ομάδας, που αποτελούν την προσωπική κατάθεση του κάθε ερμηνευτή. αυτό που με αφορά είναι η ουμανιστική διάσταση του χορού, καθώς και οι σχέσεις και η καθημερινότητα, όπως προκύπτουν μέσα από τα μάτια των συγκεκριμένων κάθε φορά ανθρώπων. Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας; Θα ασχοληθείτε με κάποιο άλλο θέμα κοινωνικού ενδιαφέροντος; μετά το Φεστιβάλ, θα συνεχίσω τις πρόβες για το νέο έργο των DV8 και του λόιντ νιούσον John, που θα κάνει πρεμιέρα αρχές αυγούστου στη Βιέννη. s

τώνης λυκουρέσης – Επτανησιακά Πολιτιστικά σωματεία Αττικής

η Πιο ευρωΠαϊκη ελλαΔα

αντεΠιτιθεται «μια απίστευτα οργανωμένη κουλτούρα, ένα υπάρχον πανεπιστήμιο, η ιόνιος ακαδημία, ο αγώνας της γλώσσας από τον σολωμό και η επτανησιακή μουσική, που αναπτυσσόταν παράλληλα με την ευρωπαϊκή, δημιούργησαν μια ανταγωνιστική σχέση με την κρατούσα αθηνοκεντρική εξουσία και συρρικνώθηκαν. υπέστησαν δηλαδή την υποτέλεια των αθηνών αντί να γίνουν φωτεινός φάρος». ο σκηνοθέτης που οργανώνει τη μουσική παρουσία των Επτανήσων στο ηρώδειο δεν στρογγυλεύει τα λόγια του. από τη μαρίλια Παπαθανασίου, Φωτογραφία: βασίλης μαθιουδάκης

Info Επτανησιακά Πολιτιστικά σωματεία αττικής νύχτα γιομάτη θαύματα, νύχτα σπαρμένη μάγια! με αφορμή την ένωση των επτανήσων με την ελλάδα μία πολυπληθής χορωδία από τα ιόνια και την αθήνα, επτά λυρικοί καλλιτέχνες και η Συμφωνική του Δήμου αθηναίων ερμηνεύουν αποσπάσματα έργων των πιο διάσημων εκπροσώπων της επτανησιακής μουσικής Σχολής, του Παύλου Καρρέρ, του Διονύσιου λαυράγκα και του Σπυρίδωνα Σαμάρα, καθώς και όλο τον Ύμνο στην ελευθερία του νικόλαου χ. μάντζαρου. Σκηνοθεσία: Τώνης λυκουρέσης. ωδείο ηρώδου αττικού 4 ιουλίου, 21:00 εισιτήρια: 30€ (ζώνη α), 15€ (Άνω διάζωμα), 10€ (φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, αμεα)

Y

πό τον εμβληματικό στίχο των ελεύθερων Πολιορκημένων του Διονυσίου Σολωμού, «νύχτα γιομάτη θαύματα, νύχτα σπαρμένη μάγια», τα επτανησιακά Πολιτιστικά Σωματεία της αττικής, οι χορωδίες της επτανήσου, επτά λυρικοί σολίστες και η Συμφωνική ορχήστρα του Δήμου αθηναίων αποτίουν φόρο τιμής στη μουσική και ποιητική παράδοση της επτανήσου. ο βραβευμένος ζακυνθινός σκηνοθέτης Τώνης λυκουρέσης μάς εξηγεί τι σημαίνει να διευθύνει τόσους πολλούς συντελεστές στη σκηνή του ηρωδείου, με στόχο ένα ακρόαμα υψηλής αισθητικής. αλλά η παράσταση υπερβαίνει τα όρια του ακροάματος: θα είναι, όπως τονίζει ο σκηνοθέτης, μια καλλιτεχνική πρόταση πολιτιστικής συλλογικότητας, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα για τη συγκεκριμένη φάση που διανύει η χώρα μας.

Ποια ήταν η αφορμή για την ιδέα της παράστασης; Φέτος συμπληρώνονται 150 χρόνια από την ένωση της επτανήσου με την ελλάδα. Στη συνείδηση των επτανησίων λοιπόν, ως ατόμων και ως φορέων, υπήρχε ενδιαφέρον για τον επίσημο εορτασμό της επετείου. Το ενδιαφέρον αυτό εκδηλώθηκε έγκαιρα, ήδη από το καλοκαίρι του 2013, με την μορφή πρότασης από την Ένωση επτανησιακών Σωματείων της αττικής προς τον ζακυνθινό συνθέτη ιάκωβο Κονιτόπουλο για μια μουσική βραδιά. Σκέφθηκαν όμως ότι χρειάζεται και μια διαδραστική διαχείριση της βραδιάς, οπότε εκλήθην εγώ ως επτανήσιος σκηνοθέτης για να προτείνω τον τρόπο υλοποίησής της. η πρότασή μου είχε ως στόχο να τιμήσει το μουσικό στοιχείο της επτανησιακής ιδιοσυγκρασίας. Έκρινα ότι ήταν μια μοναδική ευκαιρία να συμπράξουν όλες οι χορωδίες της επτανήσου σε κάτι που δεν είναι τοπικό, είναι ευρύτερα επτανησιακό, είναι πανελλήνιο, όπως είναι ο «Ύμνος εις την ελευθερίαν» του Διονυσίου Σολωμού. Δεν αντιμετωπίσατε πρακτικά προβλήματα δεδομένου του μεγάλου αριθμού των συντελεστών; είναι αλήθεια ότι ο χώρος του ηρωδείου δημιουργεί μια σειρά από πρακτικά προβλήματα: η σκηνή δεν χωράει τους 520 χορωδούς. Γι’ αυτό προτείναμε στον κ. λούκο, και δέχτηκε, να μάς δώσει και 200 θέσεις από το κάτω διάζωμα του θεάτρου. Στη βραδιά συμμετέχουν, εκτός από όλες τις χορωδίες της επτανήσου, και η χορωδία του Δήμου αθηναίων και η Συμφωνική ορχήστρα του Δήμου αθηναίων, στη πλήρη της ανάπτυξη, σχεδόν 70 όργανα. τι μορφή θα έχει η παράσταση; Την οριοθετούμε ως συναυλία, αλλά θα είναι μια διαδραστική μουσική βραδιά, με την έννοια ότι ο κορμός της είναι η συναυλιακή της ανάπτυξη μέσα από τον «Ύμνο εις την ελευθερίαν» του μαντζάρου, συν τρία άλλα έργα των Παύλου Καρέρ, Διουνυσίου λαυράγκα και Σπυρίδωνος Σαμάρα, ώστε να υπάρχει ένα πλήρες δείγμα από την επτανησιακή μουσική Σχολή του 19ου αιώνα, η οποία ήταν κυρίαρχη την εποχή της ένωσης της επτανήσου με την ελλάδα. Ταυτόχρονα, θα συνδυαστούν και άλλα στοιχεία: πρώτον μια παρεμβατική ανάγνωση-ερμηνεία σολωμικών κειμένων, ούτως ώστε να αναδειχθεί η ρομαντική αλλά και η σκοτεινή πλευρά μιας ιδιαίτερης ποίησης. Δεύτερον, μια βιντεοπρο-

βολή στον τοίχο του ηρωδείου, που θα περιέχει στοιχεία μεικτά, από κείμενα, αυτόγραφα και έντυπα του Σολωμού και του «Ύμνου», καθώς και στοιχεία προσωπογραφιών, αλλά και μια ποικίλη μεταμοντέρνα εικαστική σύνθεση. Είναι αλήθεια πως όλοι οι συντελεστές της παράστασης είναι Επτανήσιοι; Πράγματι. Τόσο οι χορωδοί όσο και οι ερμηνευτές των κειμένων, όπως η μαρία Τσιμά και ο μάξιμος μουμούρης, αλλά και οι επτά λυρικοί σολίστες είναι επτανήσιοι. αποφασίσαμε όλοι εμείς οι επτανήσιοι να διαθέσουμε χρόνο από τη ζωή μας για μια βραδιά αφιερωμένη στην επτάνησο. Σημειωτέον ότι και το χoρογραφικό σχόλιο της παράστασης θα οργανωθεί από τον Κερκυραίο Πέτρο Γάλλια και το χορόδραμά του που λέγεται «Ήρος Άγγελος», σε συνεργασία με το ΔηΠεθε Κέρκυρας. αυτό που εγώ θέλω, ως σκηνοθέτης της συγκεκριμένης παράστασης, είναι να υπογραμμίσω τη δυναμική της μουσικής και της ποίησης, δύο στοιχείων πολύ χαρακτηριστικών της επτανήσου. Θεωρείτε πως η παράσταση μπορεί να γίνει αφορμή για την ανανέωση του ενδιαφέροντος για την επτανησιακή μουσική, που στην εποχή της είχε συκοφαντηθεί ως δυτικότροπη; Το εύχομαι. Πρόκειται για μια μουσική πολύ σημαντική και διευκρινίζω ότι δεν είναι η έννοια του εθνικού ύμνου αυτή που μας έθελξε, αλλά η έννοια της μεγάλης σύνθεσης «Ύμνος εις την ελευθερίαν». Είπατε ότι η αφορμή γι’ αυτήν την πανηγυρική εκδήλωση ήταν η επέτειος των 150 ετών από την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα. Γιατί ήταν σημαντικό αυτό το ιστορικό γεγονός; υπάρχουν τα υπέρ και τα κατά αυτού του γεγονότος. Στα υπέρ ήταν ότι η επτάνησος, που ήταν ένα μεγάλο μέρος οργανωμένο κοινωνικά, διοικητικά και πολιτιστικά λόγω της σχετικής ελευθερίας διαχείρισης από τους κατά έθνος επικυρίαρχους, μπήκε οργανωμένο στην ελλάδα. Σε μια ελλάδα που το 1864 έψαχνε ακόμη να βρει το κοινωνικό και πολιτικό της στίγμα. επιπλέον, με την ένωση της επτανήσου, η ελλάδα αυξήθηκε εδαφικά και απέκτησε κι έναν ενδιαμέσο χώρο διάπλου με την υπόλοιπη ευρώπη. αυτό όμως που δεν δικαιώθηκε, και αυτό συγκαταλέγεται στα κατά, είναι το εξής: ότι μια απίστευτα οργανωμένη κουλτούρα, ένα υπάρχον πανεπιστήμιο, η ιόνιος ακαδημία, ο αγώνας της γλώσσας από τον Σολωμό, και η επτανησιακή μουσική, που αναπτυσσόταν παράλληλα με την ευρωπαϊκή, δημιούργησαν μια ανταγωνιστική σχέση με την κρατούσα αθηνοκεντρική εξουσία και συρρικνώθηκαν. υπέστησαν δηλαδή την υποτέλεια των αθηνών αντί να γίνουν φωτεινός φάρος. s

ΕΠτΑΝησΙΟσ ο τώνης λυκουρέσης (απέναντι) είναι γεννημένος στη ζάκυνθο και είναι σκηνοθέτης κινηματογραφικών ταινιών εκ των οποίων η πρώτη του (Χρυσομαλλούσα, 1978, με αφηγηματική αφετηρία τις ομιλίες, τις λαϊκές θεατρικές παραστάσεις που ανήκαν στις παραδόσεις της ζακύνθου) και η τελευταία (Σκλάβοι στα δεσμά τους, 2008, στηριγμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη) εμπνέονται απευθείας από την επτανησιακή κουλτούρα. τη στιβαρή μουσική παράδοση αυτής της κουλτούρας μεταφέρει στο ηρώδειο.

[26 Ιουνιου 2014] #39 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY 41

Δημήτρης Αποστολάκης

ουτε μεΣοΣ ανθρωΠοΣ

ουτε κοινη Γνωμη

To 1990, υπήρξε βασικός συνιδρυτής του μουσικού σχήματος χαΐνηδες. χωρίς να δηλώνει ή να δηλώνεται «αρχηγός» τους, ο λυράρης με το μαντήλι στο κούτελο και τα κρητικά στιβάνια προβάλλει ως η ηγετική φυσιογνωμία του συγκροτήματος. ο Δημήτρης αποστολάκης, ο ανυπότακτος μουσικός που δεν κουράζεται να εξετάζει με σύγχρονο βλέμμα ό,τι έχει κληρονομήσει από την παράδοση, «τραγουδαφηγείται» με τους χαΐνηδες και τον Ψαραντώνη στο ηρώδειο τον Ερωτόκριτο. από την αργυρώ λύτρα, Φωτογραφία: βασίλης μαθιουδάκης

ΕΓΚωΜΙΟΝ ψΑΡΑΝτωΝη ο Δημήτρης αποστολάκης μόνο εγκώμια έχει για τον «συμμαθητή» του στο τραγούδι και στην καλλιτεχνική διαδρομή: «ο Ψαραντώνης είναι ο άνθρωπος που καταλαβαίνει τον απόκοσμο ήχο των λέξεων, τον απόηχο των συλλαβών και τον κυματισμό που προξενούν οι αιχμές των συμφώνων, κι αυτά όλα μ’ έναν τρόπο ενστικτώδικο ή διορατικό, πραγματώνοντας έτσι την αρχέγονη αρμονία: ζώοάνθρωπος-θεός».

Info χαΐνηδες – Κι όμως κινείται ερωτόκριτος του Βιτσέντζου Κορνάρου ο ερωτόκριτος, γιος του συμβούλου του βασιλιά ηρακλή, ερωτεύεται την κόρη του βασιλιά αρετούσα και της τραγουδά τα βράδια κάτω από το παράθυρό της. Όταν ο βασιλιάς ηρακλής του στήνει ενέδρα, εκείνος σκοτώνει τους στρατιώτες του και φεύγει μακριά για να ξεχάσει. Όταν ο ερωτόκριτος, μεταμφιεσμένος, σώζει τη ζωή του βασιλιά σε μια μάχη και τραυματίζεται, εκείνος για να τον ευχαριστήσει του προσφέρει την κόρη του ως σύζυγο. μια τραγουδαφήγηση με τον λυράρη Ψαραντώνη και τον χαΐνη Δημήτρη αποστολάκη. ωδείο ηρώδου αττικού 30 ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 30€ (ζώνη α), 15€ (ζώνη α), 10€ (φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, αμεα)

Δ

εν ήμουν σίγουρη αν έπρεπε να συναντήσω τον χαΐνη Δημήτρη αποστολάκη γι’ αυτή τη συνέντευξη. μύθος, βλέπεις, για μένα οι χαΐνηδες από την εφηβεία μου και κανείς δεν θέλει να ρισκάρει τα εφηβικά του ινδάλματα... ιδιωματική η γλώσσα του, ιδιωματική κι η σκέψη του, ο Δημήτρης αποστολάκης θυμίζει πολλά χωρίς να μοιάζει με τίποτα. ο φυσικός από την Πολυθέα του ηρακλείου Κρήτης, που γνώρισε την εμπειρία συμμετοχής στο CERN, έρχεται ως γνήσιος χαΐνης (=αντάρτης) να μας μιλήσει τώρα για τον ερωτόκριτο. Γιατί το να μιλά κανείς επί των ημερών μας για ένα ηρωικό πρότυπο, για τη γλώσσα και την παράδοση δεν μπορεί παρά να είναι πράξη ανταρσίας. ο ερωτόκριτος, το έργο-ορόσημο στην ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας, που θα αφηγηθούν με το τραγούδι τους στο ηρώδειο οι χαΐνηδες με τον Ψαραντώνη, πραγματεύεται όλα εκείνα τα θέματα που επίσης αποτελούν σήμερα ανταρσία: ο έρωτας, η γενναιότητα, η φιλία, η τιμή, η αυτοθυσία. η ανταρσία, όμως, θεμελιώνει από μόνη της ένα μύθο. Και μερικοί μύθοι δεν πέφτουν ποτέ...

Ποιο είναι το κοινό σημείο ανάμεσα στον Ερωτόκριτο του Κορνάρου και την κρητική μουσική των σύγχρονων δημιουργών όπως οι χαΐνηδες; Το καθοριστικό είναι ότι ο ερωτόκριτος δεν είναι μια κρητική δημιουργία· είναι μια οικουμενική δημιουργία, όπως είναι η αντιγόνη του Σοφοκλή, η ποίηση του Φεντερίκο Γκαρθία λόρκα, οι ταινίες του Ταρκόφσκι. Ό,τι είναι αληθινό είναι οικουμενικό, άχωρο και άχρονο. Και κάθε πνευματικό έργο ή κάθε έργο τέχνης δεν είναι μονοσήμαντα καθορισμένο, αλλά πραγματώνεται στο χρόνο διαφορετικά και αναπροσδιορίζεται ανάλογα με τις λογικιστικές ή μη λογικιστικές ερμηνείες που του δίνουμε. ο ερωτόκριτος δεν μπορεί να έχει θέση στην Κρήτη σήμερα. Γιατί; Γιατί η βιομηχανία της κουλτούρας και το εμπορικό κομμάτι έχει υπερισχύσει στη μύχια και σκοτεινή πλευρά της έρευνας του αγνώστου που χαρακτηρίζει την αληθινή τέχνη και την αληθινή επιστήμη. υπάρχουν δύο κατάπτυστες έννοιες, που φυσικά επιτελούν το σκοπό της εμπορικής μονοκατευθυντικότητας, κι αυτές είναι ο «μέσος άνθρωπος» και η «κοινή γνώμη» – ισχυρά επικίνδυνες έννοιες αγελοποίησης, έννοιες για την προβολή προϊόντων. Τα προϊόντα είναι ομοιόμορφα και απευθύνονται σε ομοιόμορφες οντότητες, τα δημιουργήματα είναι μοναδικότητες και αφορούν μοναδικούς ανθρώπους. Τα προϊόντα είναι αφύσικα γιατί η φύση και η ζωή στηρίζονται στην ποικιλότητα και τη διαφορετικότητα. μεγάλωσα σ’ ένα χωριό όπου όλες μας οι εργασίες ήταν συνδεδεμένες με τον ερω-

τόκριτο. Ήταν ένα κείμενο που τραγουδιόταν, τραγουδαφηγείτο, σε κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής, σε κάθε αγροτική εργασία. αν θέλαμε να μιλήσουμε, ας πούμε εκεί που μαζεύαμε ελιές, για τη φιλία, κάποιος έλεγε ένα απόσπασμα από τον ερωτόκριτο με τον Πολύδωρο· αν θέλαμε να μιλήσουμε για τον έρωτα, το ευτελές του πλούτου, την αντεξουσία, για όλα αυτά υπήρχε το κατάλληλο απόσπασμα και καθένας χαρακτηριζόταν από αυτό που θυμόταν, από αυτό που έλεγε. Κι εδώ είναι το σημείο που βρίσκουμε το βαθύ χρέος κάθε ανθρώπου που βγαίνει από το σπίτι του και το οποίο είναι να πραγματώσει την κατηγορία άνθρωπος = κέντρο αφηγηματικής βαρύτητας. αυτό σημαίνει ότι λέω την προσωπική μου ιστορία εδώ και τώρα, αλλά αφορά το πάντα και το παντού – στην ουσία είναι μια σύντομη κοσμογονική αφήγηση. Εσείς γιατί επιλέξατε να «τραγουδαφηγηθείτε» στο ηρώδειο τον Ερωτόκριτο αυτή τη χρονική στιγμή; ο ερωτόκριτος είναι ένα ηρωικό έπος που θεμελιώνει με μια αφάνταστη οικονομία αξιακά πρότυπα. Όπως λοιπόν τα έπη του ομήρου δημιούργησαν αξιακό σύστημα αναφοράς με βάση τα προτάγματα της τιμής, της ανδρείας και του κάλλους, το ίδιο και το έπος του ερωτόκριτου θεμελιώνει το αξιακό του σύστημα στη φρόνηση, την παλληκαριά και την ομορφιά. Και τα δυο λοιπόν, εκτός από το αξιακό πρότυπο, έρχονται να δώσουν γλωσσική λύση σε καιρούς ανακατεμένους. Όπως τα ομηρικά έπη δίνουν γλωσσική λύση μετά την πάροδο των σκοτεινών αιώνων της αρχαιότητας (σ.σ. 11ος-9ος π.χ. αιώνες), ομοιοτρόπως ο ερωτόκριτος δίνει γλωσσική λύση μέσα στη Βαβυλωνία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Άρα, λοιπόν, συμπεραίνουμε ότι ένας λαός αποκτά γλώσσα όταν πραγματώνεται ποιητικά, και μάλιστα με ηρωικό τρόπο. Και μάλιστα με την ανώτερη μορφή ποίησης που, όπως λέει κι ο μπόρχες, είναι το έπος, γιατί το έπος είναι η μόνη ποιητική έκφραση που δικαιούται να έχει αίσιο τέλος, ευτυχή κατάληξη. ο σύγχρονος άνθρωπος έχει χάσει τον ηρωισμό του κι ο ηρωισμός είναι η σύνθεση της τριαδικότητας της αρχαίας κατηγοριοποίησης της ύπαρξης: ζώοάνθρωπος-θεός. Δεν διατρέχει δηλαδή την γκάμα των μορφών της ύπαρξης. εκτός απ’ αυτό, ο ερωτόκριτος έχει ρυθμό. οι σύγχρονες κοινωνίες πάσχουν από έλλειψη ρυθμού, κι ένας βασικός λόγος είναι ότι η γλώσσα μας δεν έχει ρυθμό, τα μέσα ενημέρωσης δηλαδή, η γλώσσα των οποίων είναι η επικρατούσα, χρησιμοποιούν μια γλώσσα άρρυθμη. ο ερωτόκριτος λοιπόν έρχεται να μας υπενθυμίσει το ηρωικό πρότυπο μέσα από την ευρυθμία. η σύμπραξη με τον Ψαραντώνη τι σημαίνει για σας; εμείς δεν συμπράττουμε με κάποιον που δεν ζούμε μαζί. με τον Ψαραντώνη έχουμε μια σχέση χρονών και χρόνων. Έχουμε κάνει μαζί δίσκους, παραστάσεις και πολλή παρέα. επίσης, πρόσφατα ο Ψαραντώνης με τους χαΐνηδες και τους μοντ Πλαγκάλ

συνεργαστήκαμε και εκδώσαμε πριν περίπου ένα μήνα το δίσκο πέρα από τα σύνορα, όπου ο Ψαραντώνης τραγουδά μπωντλαίρ, μπόρχες, ρίλκε, Πιρ Σουλτάν αμπντάλ, λόρκα και άλλους ποιητές. οπότε, λοιπόν, η πορεία μας με τον Ψαραντώνη είναι πορεία συμμαθητείας... Κατά τη γνώμη μου, είναι μακράν ο μεγαλύτερος εν ζωή ερμηνευτής στην ελλάδα, γιατί είναι ίσως ο μόνος από την Κρήτη που είναι καλλιτέχνης και όχι απλώς μουσικός· μεταφέρει δηλαδή το κέντρο βάρους από το ακροατήριο ή από το χορό πάνω στη σκηνή, στη μυστικιστική τελετουργία της αφήγησης... ο Ψαραντώνης είναι ο άνθρωπος που καταλαβαίνει τον απόκοσμο ήχο των λέξεων, τον απόηχο των συλλαβών και τον κυματισμό που προξενούν οι αιχμές των συμφώνων, κι αυτά όλα μ’ έναν τρόπο ενστικτώδικο ή διορατικό, πραγματώνοντας έτσι την αρχέγονη αρμονία: ζώο-άνθρωπος-θεός. τι καινούργιο έχουν να πουν στον κόσμο οι χαΐνηδες; η εργασία μας δεν είναι να επιδιώξουμε το καινούργιο, το πρωτότυπο, το μοδάτο. οι άνθρωποι του πνεύματος, οι άνθρωποι της επιστήμης, οι άνθρωποι της τέχνης, έχουν κοινό τους στοιχείο την έρευνα, την αναζήτηση του αγνώστου, κι όπως είπε κι ο αϊνστάιν, η συγκλονιστικότερη εμπειρία για τον άνθρωπο είναι η αναζήτηση του αγνώστου. από το συναίσθημα αυτής της εμπειρίας προκύπτει η αληθινή τέχνη κι η αληθινή επιστήμη. αν είναι λοιπόν η τέχνη μας αληθινή, τότε από το άγνωστο μόνο το καινούργιο και το πρωτότυπο μπορεί να αναδυθεί, δεν μπορεί να αναδυθεί τίποτα πεπαλαιωμένο, αυτό είναι νομοτελειακό. Και η συνεργασία σας με την ομάδα χορού «Κι όμως κινείται»; με την ομάδα χορού κι ακροβασίας «Κι όμως κινείται» έχουμε χρόνια σχέση, έχουμε κάνει μαζί πολλές παραστάσεις, πέρυσι κάναμε το σωματίδιο του Θεού, όπου αφηγηθήκαμε όλη την ιστορία του σύμπαντος κατά τη φυσική επιστήμη, και άλλες παραστάσεις μαζί και με τον Ψαραντώνη. θεωρώ ότι η ομάδα «Κι όμως κινείται» συνδυάζει τη δεξιοτεχνία στο σύγχρονο χορό και την ακροβασία κάτω από μια λεπτεπίλεπτη ομπρέλα υψηλής αισθητικής. Το ποιος είσαι φαίνεται από την ποιότητα των ανθρώπων με τους οποίους συνδημιουργείς, και σε μια πολιτισμικά παρηκμασμένη ελλάδα είναι σημαντικό οι άνθρωποι να φέρουν το στίγμα της ανησυχίας να συνδημιουργούν δίνοντας κοινωνικό παράδειγμα αρμονικής συμβίωσης. αν καταφέρουμε να κοινωνήσουμε την ευρυθμία και τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας μέσα από το αναφορικό κείμενο του ερωτόκριτου, είναι ένα στάδιο τακτοποίησης του χάους. Το χάος είναι καλό γιατί αυτο-οργανώνεται. Πάντα χρειάζεται βέβαια ένας κατεργάρης για να αυτο-οργανωθεί το χάος... Εσείς είστε κατεργάρηδες; ευελπιστούμε. s

[26 Ιουνιου 2014] #39 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY 43

Info ομάδα χορού ζητα – Ίρις Καραγιάν Tracing η Ίρις Καραγιάν χορογραφεί για το ίχνος που αφήνει η δράση όταν πια έχει τελειώσει. ερμηνεύουν: νώντας Δαμόπουλος, χαρά Κότσαλη, ιωάννα Παρασκευοπούλου Πειραιώς 260, Κτίριο Ε 27-28 ιουνίου, 21:00 (23:00 στις 28/6) εισιτήρια: 15€, 10€ (μειωμένο), 5€ (φοιτητικό, άνεργοι, αμεα)

Ομάδα Χορού ζητΑ – Ίρις Καραγιάν

εIναι το κAτι Που μEνει η Ίρις Καραγιάν, με το νέο της έργο Tracing, μας καλεί να αναζητήσουμε τα ίχνη της δράσης όταν αυτή αποτελεί πια παρελθόν.

Τη γνωρίσαμε στο Φεστιβάλ αθηνών το 2012 με το έργο της Μητέρες, το οποίο μάλιστα συμμετέχει στο διεθνές καλλιτεχνικό δίκτυο Aerowaves. η Ίρις Καραγιάν είναι ιδρυτικό μέλος και χορογράφος της ομάδας ζηΤα. Το 2010, απέσπασε το πρώτο βραβείο χορογραφίας Jarmila Jerabkova Award στο New Europe Festival στην Πράγα, με τα έργα A Time to Mourn και Leg acy. Φέτος επιστρέφει στην Πειραιώς 260 για να ερευνήσει τα ίχνη που αφήνει η δράση όταν πια έχει τελειώσει. Τη μουσική υπογράφει ο σταθερός συνεργάτης της νίκος Βελιώτης. Διαβάζω ότι το Tracing είναι μια έρευνα για το χρόνο με αφετηρία την έννοια του ίχνους. Δηλαδή; Το Tracing προκύπτει μέσα από το ενδιαφέρον μου να ασχοληθώ με την έννοια του χρόνου. Τι μένει όταν κάτι περνά και χάνεται στο χρόνο; αυτό που ορίζουμε ως παρελθόν τι δημιουργεί στο χώρο, τι αντίκτυπο έχει στο παρόν μας; ορίζουμε ίχνος το σημείο εκείνο που αφήνει πίσω του το απόν αντικείμενο αφότου έχει περάσει από την σκηνή της μέχρι πρότινος παρουσίας του. η παράσταση ερευνά πώς μπορεί να ενεργοποιηθεί η λειτουργία αυτή μέσα από την κίνηση των τριών ερμηνευτών. Τι αντίκτυπο παράγει η κίνηση

στο χώρο και το χρόνο από τη στιγμή που συμβαίνει και αμέσως χάνεται. Τι σημαίνει αυτή η λειτουργία για την παρουσία των ερμηνευτών και πώς μέσα από αυτό το πρίσμα στρέφουμε την προσοχή μας στο τώρα. τι υλικά χρησιμοποιήσατε; Ένα από τα υλικά που επέλεξα είναι η Γενική διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπινου όντος (2001) του ραούλ Βανεγκέμ. αρχικά με ενδιέφερε η δομή του κειμένου: η διακήρυξη, η λίστα, η παράθεση των θέσεων χωρίς διακριτή ιεραρχία, η πυκνότητα του νοήματος που προκύπτει μέσα από μια τέτοια δομή. αυτή τη λειτουργία έθεσα σε εφαρμογή με κάποιο τρόπο μέσα από την επεξεργασία της σύνθεσης. οπότε δεν αποτυπώνεται κάτι από το νόημα του κειμένου, ούτε η παράσταση έχει στόχο να υπονοήσει κάτι άλλο από αυτό που παρουσιάζει.

44 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY #39 [26 ΙΟυΝΙΟυ 2014]

© Ελισάβετ μωράκη

από την Έλια αποστολοπούλου

Πώς δουλεύετε ως ομάδα τις δημιουργίες σας; η προεργασία και η έρευνα ξεκινά για μένα νωρίτερα. ως ομάδα, όμως, δουλεύουμε και μαζί και παράλληλα. οι χορευτές είναι αυτοί που παράγουν και πραγματοποιούν την ιδέα, οπότε δουλεύουμε μαζί. με τους υπόλοιπους συντελεστές (μουσική, χώρος, φως) η λειτουργία μας είναι παράλληλη.

για το μετά. Ήδη το έργο έχει επιλεγεί από ένα άλλο δίκτυο για να περιοδεύσει στη Σουηδία το φθινόπωρο του 2014 και θα παρουσιαστεί στη Γαλλία τον νοέμβριο.

To προηγούμενο έργο σας, οι Μητέρες, επελέγη από το διεθνές καλλιτεχνικό δίκτυο Aerowaves. τι σημαίνει αυτή η συμμετοχή; η επιλογή από το δίκτυο Aerowaves έδωσε τη δυνατότητα στο έργο να ταξιδέψει και να το δει κόσμος απ’ όλη την ευρώπη και όχι μόνο. Έδωσε σ’ εμάς τη δυνατότητα να δούμε πώς λειτουργεί το έργο στο εξωτερικό, σ’ ένα πλαίσιο που δεν γνωρίζουμε. αυτό, καλλιτεχνικά, σταθεροποίησε και δυνάμωσε τα υλικά του έργου και το εξέλιξε παραπέρα. Σαφώς μέσω του δικτύου προωθείς τη δουλειά σου σε προγραμματιστές και Φεστιβάλ του εξωτερικού, γνωρίζεις κόσμο και σε γνωρίζουν. η επιλογή ήταν ένα πολύ θετικό γεγονός που μας έδωσε ώθηση και momentum

Ποιες είναι οι προοπτικές των Ελλήνων χορογράφων να ξεφύγουν από τα στενά σύνορα της Ελλάδας; Όποιος θέλει μπορεί να φύγει, να ταξιδέψει, να σπουδάσει. Το θέμα πάντα είναι το οικονομικό. οι υποτροφίες και η οικονομική υποστήριξη είναι περιορισμένες και αρκετοί απ’ όσους ξεκινάνε με σπουδές και μετεκπαίδευση μένουν έξω όπου δουλεύουν και παράγουν έργο. θα ήταν σίγουρα γόνιμο να υπήρχε ένας σχεδιασμός που θα διευκόλυνε τα πρακτικά εμπόδια που αντιμετωπίζει ένας καλλιτέχνης που θέλει να πάει στο εξωτερικό. Παράλληλα, πρέπει να δοθούν κίνητρα σε ξένους καλλιτέχνες να έρθουν εδώ να δουλέψουν για ένα διάστημα, προωθώντας την κινητικότητα και την ανταλλαγή. s

XOΡΟσ

To tip του ασ τρολόγου

STAR WARS

Τα άστρα & οι προτάσεις του δεκαπενθημέρου – 2 σε 1 από τον Άγγελο Γκαγκάριν

Μη μετράς αυτά που χάθηκαν. Μέτρα αυτά που έμειναν.

Κριός

Καρκίνος

ζυγός

αιγόκερως

(21 μαρτίου – 19 απριλίου)

(22 ιουνίου – 22 ιουλίου)

(23 Σεπτεμβρίου – 23 οκτωβρίου)

(22 Δεκεμβρίου – 19 ιανουαρίου)

Κυρίαρχο θέμα στην τωρινή περίοδο μια απόφαση που θα κόψει τους δεσμούς σου από μια μακροχρόνια δέσμευσή σου. Κόπηκες κουκλίτσα/κούκλε μου; Ό,τι και να είναι αυτό (απομάκρυνση από την πατρική στέγη ή από ένα γάμο ή μια μακροχρόνια σχέση, αλλαγή δουλειάς), απαιτεί γενναιότητα και ετοιμότητα να ξαναρχίσεις από την αρχή χωρίς καμιά εγγύηση, με μοναδικό σου εφόδιο την εμπειρία σου και την αναπόδραστη ανάγκη που σε σπρώχνει να φύγεις μπροστά. χορός: Γιουβάλ Πικ, Score 28-29 ιουνίου, Πειραιώς 260, Κτίριο η

Όσο συντηρητικός και να είναι κανείς, έρχεται μια στιγμή που θέλει-δε θέλει θα πρέπει να τζογάρει χωρίς καμιά εγγύηση για το αποτέλεσμα. Τέτοια είναι για σένα η περίοδος που διανύουμε. ακόμα κι αν προσπαθήσεις, σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορέσεις να έχεις τον έλεγχο των πραγμάτων. οι αστάθμητοι παράγοντες είναι πάρα πολλοί και θα γίνουν ακόμη περισσότεροι, επομένως αν πιστέψεις έστω και για μια στιγμή ότι κουμαντάρεις την κατάσταση, απλά νομίζεις… χορός: μίχαελ Κλίεν, Jerusalem - Choreography for Greece 27-29 ιουνίου, Πειραιώς 260, Κτίριο α

Πού έχεις χαθεί τόσο καιρό και δεν σε πετυχαίνουμε πουθενά; μήπως η οθόνη του υπολογιστή σου έχει γίνει η καλύτερή σου φίλη; ούτε να το σκέφτομαι! Καιρός ν’ αρχίσεις να βλέπεις ξανά το φως του ήλιου. Καλή ιδέα και οι κοντινές αποδράσεις που θα σε βοηθήσουν να καθαρίσεις το μυαλό σου. Άνοιξε μάτια, αφτιά, μύτη, στόμα, και κάνε reboot στην καθημερινότητά σου. Θέατρο: Εμμανουέλ ντεμαρσύ-μοτά, Ionesco Suite 1 - 3 ιουλίου, Πειραιώς 260, Κτίριο Δ

Take my breath away, αιγόκερε! αυτήν την εποχή είσαι ακαταμάχητος, κι αν δεν το έχεις καταλάβει: πολλά είναι τα ματάκια που είναι καρφωμένα πάνω σου. εκμεταλλεύσου την τύχη σου και μη μένεις ούτε στιγμή στο σπίτι, γιατί το παιχνίδι είναι εκεί έξω κι εσύ έχεις την τύχη με το μέρος σου. αν τα ερωτικά σού αφήσουν καθόλου μυαλά για τα πρακτικά θέματα, προσπάθησε να ανταποκρίνεσαι στις υποχρεώσεις σου. εκεί, η γοητεία σου δεν περνάει. Θέατρο: Γιάννης μπέζος, Παντρολογήματα του νικολάι Γκόγκολ 27-28 ιουνίου, ηρώδειο

ταύρος (20 απριλίου – 20 μαΐου)

Όταν όλα γύρω μας βρίσκονται σε τέτοια αστάθεια και αναβρασμό, είναι κάπως περίεργο να απαιτείς από τον εαυτό σου να είναι πρότυπο ψυχραιμίας και λογικής απέναντι και στα πιο παράλογα ζητήματα. ξεκόλλα, μίλα, εκφράσου, και μη φοβάσαι τίποτα. αν αφήσεις τον εαυτό σου να μιλήσει, είναι πολύ πιθανό ν’ ακούσεις καταπληκτικές αλήθειες που ούτε εσύ ο ίδιος δεν γνώριζες. μουσική: χαΐνηδες – Κι όμως κινείται, Ερωτόκριτος του βιτσέντζου Κορνάρου 30 ιουνίου, ηρώδειο

Δίδυμοι (21 μαΐου – 21 ιουνίου)

αυτήν την περίοδο, καλείσαι να αντεπεξέλθεις στην πρόκληση του πώς μπορείς να μάθεις να χειρίζεσαι τα οικονομικά όταν αυτά βρίσκονται σε άμεση εξάρτηση από κάποιον/κάτι άλλο. «μοιράζομαι» σημαίνει μπαίνω στη θέση του άλλου και στον τρόπο σκέψης του, γίνομαι αυστηρός με τον εαυτό μου και ακριβοδίκαιος όταν πρόκειται να λάβω αποφάσεις για το πώς θα διαχειριστώ περιουσιακά θέματα. Συγκρούσεις, ναι, είναι πιθανόν να συμβούν· να είσαι προετοιμασμένος. Θέατρο: Skrow Theater Group, Η ιστορία της αυτοθυσίας 30 ιουνίου & 1-9 ιουλίου, Skrow Theater

ζωωΔΙΑ

σκορπιός λέων (23 ιουλίου – 22 αυγούστου)

αίμα, δάκρυα κι ιδρώτας. Για τη δουλειά σου ο λόγος, που αυτήν την περίοδο απασχολεί το 99,9% της εγκεφαλικής σου δραστηριότητας. Στ’ αλήθεια, είναι τόσες πολλές οι επαγγελματικές σου υποχρεώσεις, ή μήπως έχεις πέσει με τα μούτρα στην εργασιοθεραπεία γιατί δεν αντέχεις να ασχοληθείς με τα πιο τζιζ κομμάτια της ζωής σου; Κλείσε κοριτσάκι (ή αγοράκι) τα βιβλία (μεταφορικά ή κυριολεκτικά), και ασχολήσου με τα του οίκου σου. Όσο προλαβαίνεις… χορός: Γίρζι Κύλιαν East Shadow 28-29 ιουνίου, Πειραιώς 260, Κτίριο Δ

υδροχόος

(24 οκτωβρίου – 21 νοεμβρίου)

Όπως θα έχεις καταλάβει, η κατάσταση σταθεροποιείται κι εσύ πατάς πιο γερά στα πόδια σου. αναλαμβάνεις ξανά τον έλεγχο της κατάστασης και ξανανιώθεις δυνατός μετά από πολύ καιρό. εκμεταλλεύσου την ευνοϊκή αυτή περίοδο για να κλείσεις θέματα που έχουν μείνει ανοιχτά εδώ και πολύ καιρό αναζητώντας λύσεις. επίσης, φέρε ξανά κοντά σου τους δικούς σου ανθρώπους που κρατάς εδώ και καιρό μακριά γιατί δεν μπορείς να τους κοιτάξεις στα μάτια. μουσική: Καμεράτα – Γιώργος Πέτρου, Σιρόης, ο βασιλιάς της Περσίας του Γιόχαν Άντολφ χάσσε 26-27 ιουνίου, μέγαρο μουσικής αθηνών

(20 ιανουαρίου – 18 Φεβρουαρίου)

Τα πράγματα μπαίνουν σε μια σειρά μετά από μια μακρά περίοδο ανασφάλειας. αρχίζεις να βλέπεις φως στο τούνελ, και το φως αυτό ευτυχώς δεν προέρχεται από το φακό του Φρέντι Κρούγκερ… Το περιβάλλον είναι ασφαλές, και υπάρχουν άνθρωποι που σ’ αγαπάνε πραγματικά. Στα ερωτικά σου υπάρχουν προοπτικές, και αν το θελήσεις –κι αν είσαι ακόμα αδέσμευτος–, μπορείς να μπεις σε μια σχέση με πολύ καλές προοπτικές. χορός: Ερμίρα Γκόρο, A Quiet Voice 7-8 ιουλίου, Πειραιώς 260, Κτίριο Δ

ιχθύες (19 Φεβρουαρίου – 20 μαρτίου)

Παρθένος

τοξότης

(23 αυγούστου – 22 Σεπτεμβρίου)

(22 νοεμβρίου – 21 Δεκεμβρίου)

αυτήν τη περίοδο, θα βρεθείς μπροστά σ’ ένα εσωτερικό δίλημμα. Ένα πρόσωπο χρειάζεται και ζητά τη βοήθειά σου, την ίδια ώρα που εσύ το μόνο που θέλεις είναι να περάσεις καλά και να μην ξοδευτείς για κανέναν άλλο. η απόφαση που πρέπει να πάρεις θα πυροδοτήσει εσωτερικές διεργασίες και σκέψεις γενικότερες ως προς τις σχέσεις σου με τους άλλους. Ποιος είσαι (όταν είσαι με τον άλλον) και τι θέλεις (από τον άλλον). χορός: ομάδα χορού ζητα – Ίρις Καραγιάν, Tracing 27-28 ιουνίου, Πειραιώς 260, Κτίριο ε

Hello! είναι κανείς εδώ; η αφηρημάδα σου χτυπάει κόκκινο. αλλού πατάς κι αλλού βρίσκεσαι. αντί να ανησυχείς ότι εμφανίζεις σημάδια πρόωρης άνοιας, καλύτερα οργανώσου, αλλιώς μπορεί να εκτεθείς ανεπανόρθωτα με την αδυναμία σου να θυμάσαι τις υποχρεώσεις και τις υποσχέσεις σου. ακόμα και οι πολύ δικοί σου άνθρωποι, που σε ξέρουν χρόνια και σ’ αγαπάνε, είναι πιθανόν να χάσουν την υπομονή τους με την ασυνέπειά σου. Δεν το θέλεις… μουσική: μανώλης μητσιάς, Εσπερινοί διάλογοι. Τσιτσάνης – Χατζιδάκις 2 ιουλίου, ηρώδειο

η εποχή σε εκπλήσσει επιτέλους ευχάριστα, και κάποια απρόσμενα έσοδα θα τονώσουν το πεσμένο ηθικό του πορτοφολιού σου. Το καλό που σου θέλω, μην τα ξοδέψεις προσπαθώντας να νιώσεις καλύτερα, αλλά φύλαξέ τα για μια ώρα ανάγκης (κι αυτές δεν λείπουν ποτέ στις μέρες μας). Την ίδια ώρα, ένα πρόσωπο από το παρελθόν σκάει μύτη για να σε βάλει σε πειρασμό. αν είσαι ελεύθερος, μην το σκεφτείς δεύτερη φορά. Τώρα που γυρίζει… μουσική: Επικίνδυνη ηλικία, Ένα μουσικό έργο του Άγγελου τριανταφύλλου, ερμηνεύει η νατάσσα μποφίλιου 4-5 ιουλίου, μικρό θέατρο αρχαίας επιδαύρου

[26 Ιουνιου 2014] #39 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY 45

JUICY LIU

η χορευτική είσοδός της στη σκηνή ήταν ένα αίνιγμα. Βλέπαμε κάτι που συγγενεύει με αισθητικό σοκ; θα αντέχαμε; θα έβριζε το κοινό και το κοινό, με τη σειρά του, θα της γύριζε την πλάτη; η ανχέλικα λίντελ, πάντως, ήδη από τα πρώτα λεπτά, φτάνει στον τύμβο που δεσπόζει στη σκηνή, ένα μνημείο για τα νεαρά παιδιά που σκότωσε ο νεοναζί μπρέιβικ στο νησί ουτόγια, ξαπλώνει στο χώμα και αυνανίζεται. μια παράσταση για γερά νεύρα αρχίζει. Ένα διακειμενικό πρώτο μέρος το διαδέχεται ένα δεύτερο, στο οποίο δεσπόζουν μια υπέροχη ορχήστρα και ένα ζευγάρι χορευτές από τη Σανγκάη που χορεύουν αριστουργηματικά βαλς. αλλά το έργο κορυφώνεται με την ανχέλικα να παίρνει το μικρόφωνο και να κάνει απίστευτα πράγματα στη σκηνή: την πρόζα της που αμφισβητεί την πολιτική ορθότητα διαδέχονται χτυπήματα, σωματική καταπόνηση, κι άλλοι μονόλογοι, που συχνά διακόπτονται από ένα γνώριμο μουσικό μοτίβο, «The House of the Rising Sun». Κάποια στιγμή θα το τραγουδήσει σε μια μοναδική και αξέχαστη εκτέλεση, που θα ήθελα να ακούσω και να ξανακούσω. Τι ήταν αυτό που έλεγε διάφορα τα οποία θα μπορούσαν να κάνουν τις φεμινίστριες να κοκκινίσουν, τους πολιτικά ορθούς να εξεγερθούν και τους μεσήλικους και πάνω να αρχίσουν να τρέχουν μαραθώνιο; «λίγο “βρίζοντας το κοινό”, λίγο ροκιά, πολύς ιστριονισμός, κουριόζο πράγμα, εν πάση περιπτώσει», λέει η επίδοξη κριτικός πλάι μου, στα λόγια της οποίας στήνω αυτί. «Φοβερή ενέργεια, πάντως – να μας δάνειζε έστω το ένα δέκατον, τι καλά που θα 'τανε», λέει η φίλη της, που συνεχώς, στην έξοδο, την απασχολούσε πώς θα μπορούσε να αδυνατίσει με ασφάλεια. η λένα Κιτσοπούλου, άραγε, τι θα έλεγε για την ανχέλικα λίντελ; Την προκαλώ να μου το πει εμπιστευτικά και εγώ δεν θα το πω σε κανέναν. η αθήνα διψάει για σταρ –κι ας λένε συνεχώς το αντίθετο. Συνεπώς, ο συντονισμός Τύπου και κοινού για την παρουσία της ιζαμπέλα ροσελίνι είναι ευνόητος. Και προφανώς, η κόρη του σκηνοθέτη του αριστουργήματος ρώμη, ανοχύρωτη πόλη και της Ίνγκριντ μπέργκμαν, η ωραία της λανκόμ, η μούσα του ντέιβιντ λιντς τράβηξε τα φώτα της δημοσιότητας. Δεν συμβαίνει, άλλωστε, και πολύ συχνά να έρχονται τα τελευταία χρόνια στην αθήνα αστέρια του θεάματος (συνήθως, μετά την κρίση, έρχονται τακτικά αστέρες της οικονομικής επιστήμης, αλλά εμείς συνεχίζουμε να χρειαζόμαστε είδωλα ενός πλούτου και όχι προφήτες δεινών).

46 ΦEσTIBAλ AΘHNωN & EΠIΔAYPOY #39 [26 ΙΟυΝΙΟυ 2014]

© Εύη Φυλακτού

Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

MIA KυΡΙΑΚη στηΝ ΑΘηΝΑ 22 ιουνίου. η ιζαμπέλα ροσελίνι προσέρχεται στη συνέντευξη τύπου συνοδευόμενη από τον Γιώργο λούκο. η ωραία της λανκόμ, η μούσα του ντέιβιντ λιντς έχει φανατικούς θαυμαστές και στην Ελλάδα.

η ιζαμπέλα ροσελίνι εμφανίστηκε στην προγραμματισμένη συνέντευξη στο χίλτον, συνοδευόμενη από τον Γιώργο λούκο, προκειμένου να παρουσιάσει το θέαμά της, το Green Porno, που ήδη παίχθηκε στην Πειραιώς 260. ρωτήθηκε, όπως ήταν φυσικό, για τα χαρακτηριστικά της παράστασης, και εξήγησε αυτά που εσείς φαντάζεστε: «πρόκειται για καλλιτεχνική προσέγγιση της σεξουαλικής συμπεριφοράς των ζώων που δεν είναι θηλαστικά, στηριγμένη πάνω σε επιστημονικό καμβά», είπε. απάντησε μάλιστα ακόμα και στην (απίθανη) ερώτηση αν, στο έργο, έχει δοθεί έμφαση στην επιστημονική ακρίβεια. «Πάντα συμβουλεύομαι επιστήμονες ειδικούς στο θέμα...», απάντησε, σε ένα περιβάλλον χαλαρότητας και ευθυμίας. Ένα άλλο είδωλο, η ιζαμπέλ ιπέρ, που επίσης βρέθηκε στην αθήνα, άφησε πολύ κόσμο ανικανοποίητο. Όσοι, δηλαδή, δεν βιάστηκαν να εξασφαλίσουν εισιτήριο, βρέθηκαν να μην έχουν πρόσβαση στις Ψευδοεξομολογήσεις του μαριβώ, που παρουσιάστηκαν στη Στέγη. αναγκαστικά, κάποιοι, πολλοί, έμειναν απ’ έξω. Που σημαίνει, για όλες τις ανάλογες περιπτώσεις: θεατή μου, σπεύδε – και όχι βραδέως. Όποιος προλάβει... μην ξεχάσω: σπεύσατε στην επίδαυρο, στην ελένη κατά την ανάγνωση του Δημήτρη Καραντζά, στις 5 ιουλίου. Κάτι σημαντικό συμβαίνει εκεί και δεν πρέπει να λείπει καμία και κανείς.

σΧΟλΙΑ