EF #43

ΓιανΓκ Τζιν Λι ιι ΓιAννης ΜOςχος ιι ΓιAννης κOΤςιρας ιι VAssilikOs ιι ΔhΜος ΓκουνΤαροyΛης ιι ιςΜαeΛ iβο ιι ΤςeΛια κοςΤeα ΔhΜηΤρα ΘεοΔοςiου ιι ΓιωρΓος ΠεΤρου ιι νiκος χαΤζOΠουΛος ιι κωςΤας βαςαρΔανης ιι αρΓυρης ξαφης ιι βiκος ναχΜiας

Κατρίν Ντιβερές Ξίφος και μανδύας

Άλβις χερμάνις

Ξύπνα μου το παρελθόν

Τόμας Όστερμαϊερ

Κόντρα στην πείνα της αγοράς

Γιαέλ φάρμπερ

Η Τζούλια από τη Νότια Αφρική

[

Στο εξώφυλλο, σκηνή από την παράσταση της Κατρίν Ντιβερές Πενθεσίλειες...

Xατζηχρήστου 23 & Mακρυγιάννη 11742 / AΘHNA / T. 210 9282900

H Eφημεριδα του Eλληνικου φεστιβaλ Eιδική έκδοση για το πρόγραμμα του 2015 Nο 43 (2/2015) [11/6/2015] ISSN: 1791-1729

]

Διευθυντής Σύνταξης: Hλίας Kανέλλης Eπιμέλεια ύλης: Μαίρη Κιτροέφ Σύνταξη: Έλια Aποστολοπούλου, Αλεξάνδρα Βουδούρη, Δομίνα Διαμαντοπούλου, Ματίνα Καλτάκη, Kατερίνα Kόμητα, Μυρτώ Λιαλιούτη, Nίκη Oρφανού, Μαρίλια Παπαθανασίου, Μυρτώ Πολυμίλη Συνεργάζονται: Τηλέμαχος Αναγνώστου Κόμικς: Τόμεκ Γιοβάνης Φωτογράφοι: Bίκυ Γεωργοπούλου, Bασίλης Mαθιουδάκης Yπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο: Γιώργος Λούκος Σχεδιασμός: Z-axis Δημιουργικό: Aνδρέας Pεμούντης Eκτύπωση: MINDTINT A.E.

Eλληνικο Φεστιβαλ A.E. Διοικητικο Συμβουλιο Πρόεδρος: Γιώργος Λούκος Aντιπρόεδρος: Γιώργος Αντωνακόπουλος Mέλη: Πολυχρόνης Πολυχρονόπουλος Πόπη Σαρανταένα, Μάγια Λυμπεροπούλου Λιάνα Θεοδωράτου, Γιώργος Πέτρου ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΠΙΧΟΡΗΓΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ΜΕΓΑΣ ΧΟΡΗΓΟΣ

ΧΟΡΗΓΟΣ

σελ. 20 4 7 8 12 16 20 22 24 28 32 34 38 41

AΛβις χερΜAνις: ΞυπΝΑ μου Το πΑρελθοΝ ΓιAννης ΜOςχος: Η μελωδiΑ ΤΗΣ ευΤυχiΑΣ καΤρiν νΤιβερeς: ΞiφοΣ ΚΑι μΑΝδyΑΣ ΓιAννης κOΤςιρας - VAssilikOs εΤερωΝυμΑ που ελΚοΝΤΑι ΤOΜας OςΤερΜαϊερ ΚoΝΤρΑ ΣΤΗΝ πεiΝΑ ΤΗΣ ΑγορaΣ ΓιανΓκ Τζιν Λι «ΚΑΤΑΣΤρeψΤε Το ΚοιΝo!» ΓιαeΛ φAρΜΠερ Η ΤζουλιΑ Απο ΤΗ ΝοΤιΑ ΑφριΚΗ ΔhΜος ΓκουνΤαροyΛης – ιςΜαeΛ iβο «ο μπΑχ εiΝΑι θεoΣ» ΤςeΛια κοςΤeα, ΔhΜηΤρα ΘεοΔοςiου δυο ΚυριεΣ γιΑ ΤΗΝ ΤοΣΚΑ ΓιωρΓος ΠεΤρου Η ΚΑμερaΤΑ πaει μπρoΝΤγουεϊ νiκος χαΤζOΠουΛος πΑΣιeΝΤζΑ γιΑ ΤρειΣ βiκος ναχΜiας δοΞΑ ΣΤο Απειρο RenAissAnce stORies ΚρiΣΗ ΚΑι ΑΝΑγeΝΝΗΣΗ

Το σόλο του αποχαιρετισμού XOPHΓOI EΠIKOINΩNIAΣ

Metropolis

ME THN YΠOΣTHPIΞH

Θυμάμαι τη Συλβί Γκιλέμ, το 2008, να αφήνει άφωνο το Ηρώδειο με ένα γεμάτο ενέργεια χορευτικό σόλο, στο Μπολερό του Ραβέλ. Από τότε ίσαμε σήμερα πέρασαν πολλά χρόνια, και στην αποχαιρετιστήρια γιορτή της μεγάλης χορεύτριας, στα πενήντα της, κρατά επιτηδευμένα χαμηλά τον δυναμικό, πλήρη δεξιοτήτων, εαυτό της. Το σόλο της, στην ανατολίτικης επιρροής χορογραφία του Άκραμ Καν, που πρωτοπαρουσίασε στην Αθήνα, στο Φεστιβάλ Αθηνών, είχε περισσότερη εσωτερικότητα, θα μπορούσε να είναι μια στοχαστική κατάδυση στον βαθύτερο εαυτό: σ’ αυτή τη χορογραφία η Συλβί Γκιλέμ, συγκινητική όσο ποτέ, δεν ανέδειξε απλώς τη σωματικότητα της τέχνης της, ήταν κάτι πολύ παραπάνω, έγινε για λίγο το «θλιμμένο σώμα» που ήταν στις δικές της ερμηνείες η Πίνα Μπάους. Θα έπρεπε αυτό το χορευτικό να κλείσει τη βραδιά, είπε η αυστηρή φωνή της συνείδησης του κόσμου που πάντα επανασκηνοθετεί την πραγατικότητα σε μια προσπάθεια να διορθώσει τα θολά κομμάτια του παζλ που τη συγκροτούν. Διαφώνησα μαζί της. Σύμφωνοι, το κομμάτι του Ματς Εκ, έπειτα από το οποίο η Συλβί Γκιλέμ σάρωσε το χειροκρότημα, εκχωρούσε μεγάλο μέρος της συγκίνησης στο μελόδραμα, που η Γκιλέμ δεν συνήθιζε να το μπερδεύει στην καθαρόαιμη τέχνη της. Αλλά η ζωή δεν έχει μόνο καθαρόαιμες επιλογές, μωρό μου. Και μερικές φορές η συγκίνηση ξεφεύγει από την καθαρόαιμη μορφή και το σόλο του αποχαιρετισμού μπορεί να συνδιαλεχθεί με τις ασπρόμαυρες αναμνήσεις ενός κόσμου που περνά και ξεθωριάζει και χάνεται και σβήνει στο βάθος. Αντίο Συλβί, θα χειροκροτούμε μαζί από τις κερκίδες αυτές κι αυτούς που έρχονται με ορμή, φέρνουν μαζί τους νέες συγκινήσεις και την αίσθηση ότι τίποτα δεν έχει τελειώσει. Κι ότι εκτός από το χθες που ζήσαμε, προέχει να κατακτηθεί το αύριο.

editorial

ηλίας κανέλλης

© Gints Mālderis

«Ίσως είμαι από τους λίγους ανθρώπους που πιστεύουν ότι ο κόσμος δεν βαδίζει προς τα μπρος· ότι αυτό που ζούμε δεν είναι πρόοδος. είμαστε πρωτόγονοι, μονοδιάστατοι. κι έτσι κοιτάζω προς τα πίσω για να ανακαλύψω την ουσία, αυτό το μυστικό που έχουμε ξεχάσει. τώρα όλοι ψάχνουν μανιωδώς να βρούν το νέο, το καινοτόμο. Μόλις διακόσια χρόνια πριν, όμως, ο καλλιτέχνης έπρεπε να μιμηθεί τον δάσκαλό του: αυτή ήταν η δουλειά του». ο Λετονός σκηνοθέτης Άλβις χερμάνις εξηγεί γιατί προτιμά να καταδύεται σε πολιτιστικές κατακτήσεις περασμένων εποχών – προκειμένου να μπορέσει να κατανοήσει το σήμερα. Από τη νίκη ορφανού

info the new Riga theatre Άλβις χερμάνις Σόνια της Tατιάνα Τόλσταγια Στο λένινγκραντ της δεκαετίας του ’40, η μοναχική Σόνια (την οποία ερμηνεύει ο βραβευμένος γκούνταρς Άμπολινς) μαγειρεύει, φροντίζει παιδιά, κάνει καθημερινές δουλειές και τρέφει ρομαντικά όνειρα. Το γράμμα, όμως, ενός φανταστικού θαυμαστή έρχεται να της αναστατώσει τη ζωή. ςτα ρωσικά με ελληνικούς υπέρτιτλους. Πειραιώς 260, κτίριο η 16-18 Ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 20€, 15€ (μειωμένο), 10€ (φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

ΠεΡΙΜεΝΟΝΤΑσ ΤΟΝ ΠΡΙΓΚΙΠΑ ο Γκούνταρς Άμπολινς στο ρόλο της μοναχικής ςόνιας. απέναντι, ο σκηνοθέτης Άλβις χερμάνις.

4 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #43 [11 Ιουνίου 2015]

ΘEATPO

Άλβις χερμάνις

Ξύπνα μου το παρελθόν

ο

πολυβραβευμένος λετονός σκηνοθέτης Άλβις χερμάνις βλέπει το θέατρο σαν ένα μηχανισμό συναισθημάτων: αυτών των συναισθημάτων που στην καθημερινότητά μας καταπιέζουμε, γιατί μας είναι δύσκολο να τα αντέξουμε, ή γιατί, αν τα αναγνωρίζαμε και τα αποδεχόμασταν, θα έπρεπε να δράσουμε αναλόγως. δεν μπορούμε όμως. Κι έτσι, αφηνόμαστε να ζούμε αυτά τα συναισθήματα στο θέατρο, στη σκοτεινή αίθουσα όπου οι χαρακτήρες πάνω στη σκηνή ουρλιάζουν, ή κόβουν κομμάτια από το σώμα του εχθρού τους και τα πετάνε στο πάτωμα, μπροστά στα μάτια μας. Αλλά το θέατρο δεν ασχολείται μόνο με τη βία. «είναι το πιο απλό πράγμα να καταπιάνεσαι με τη βία στο θέατρο», δήλωνε σε ομιλία του πριν από λίγα χρόνια ο ίδιος. «Το δύσκολο είναι να μιλήσει κανείς για την ευτυχία. Αυτό, από τεχνικής απόψεως, απαιτεί μεγάλη δεξιοτεχνία. Κι αν πρέπει να ρίξεις τη γροθιά, κάν’ το με τρυφερότητα». Στις παραστάσεις του Άλβις χερμάνις, η ανθρώπινη φιγούρα είναι πλασμένη με μεγάλη τρυφερότητα – κι ομορφιά. Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, ο σκηνοθέτης μιλά για την ανάγκη που έχουμε όλοι μας να υποκρινόμαστε έναν άλλον εαυτό, αλλά και για την προσωπική του εμμονή με το παρελθόν.

Τι σας τράβηξε στην ιστορία της ςόνια; eίναι δύσκολο να θυμηθώ· έχει περάσει καιρός από τότε. Σκηνοθέτησα το έργο το 2007. Η σχέση του δημιουργού με το έργο αλλάζει με το χρόνο.

ΘEATPO

μάλλον το διάλεξα γιατί ξεδιπλώνει μια ιστορία που προκαλεί δυνατά συναισθήματα. Αυτό είναι που μ’ ενδιαφέρει στο θέατρο: το τραγικό και το κωμικό μαζί, χέρι χέρι. Το θέατρο το θέλουμε για τα συναισθήματα που μας προκαλεί, όχι για τις σκέψεις ή τις ιδέες. Τις σκέψεις και τις ιδέες μπορούμε να τις βρούμε κι αλλού. Γιατί επιλέξατε για το ρόλο της ςόνια έναν άντρα ηθοποιό; γιατί πρόκειται για την ιστορία ενός πολύ μοναχικού, ανθρώπινου πλάσματος. δεν ένιωθα άνετα να παίξει αυτό το ρόλο γυναίκα. θα ήταν κάτι μη ασφαλές, από ηθικής απόψεως· επικίνδυνο... Άλλωστε δεν έχουμε άσχημες γυναίκες εδώ· είναι όλες πανέμορφες. ποιος θα μπορούσε να παίξει αυτό το ρόλο; είχα τελικά τη σκέψη ότι ένας άντρας μπορεί να το κάνει αυτό· ένας άντρας μπορεί να γίνει Σόνια – και τότε όλα ξεκαθάρισαν για μένα. γιατί χρειαζόμαστε αυτήν την απόσταση ανάμεσα στον χαρακτήρα και την εκπροσώπησή του πάνω στη σκηνή, κι όχι την ταύτιση. εδώ δεν ταυτίζεται ο ηθοποιός με τον θεατρικό του χαρακτήρα, αλλά λειτουργεί σαν ένας μηχανισμός συναισθημάτων. Η απόσταση είναι αναγκαία, και ο ηθοποιός λειτουργεί με τρόπο αντίστοιχο με μια μαριονέτα, σαν ένα όχημα δηλαδή. Αν θέλεις να δείξεις τη γυναίκα, τότε καλύτερα να χρησιμοποιήσεις τον άντρα, γιατί έτσι δεν υπάρχει τίποτα προσωπικό, δεν υπάρχει ταύτιση, και η φιγούρα πάνω στη σκηνή λειτουργεί σαν σύμβολο. φυσικά το κοινό βλέπει πάντα με καχυποψία έναν άντρα στο ρόλο γυναίκας...

Γιατί συμβαίνει αυτό; είναι φυσικό. ούτε κι εμένα μ’ αρέσει ο τρόπος που συνήθως ενσαρκώνουν οι άντρες ηθοποιοί τις γυναίκες. Σκέφτομαι κλασικά παραδείγματα από το θέατρο και το σινεμά, για παράδειγμα τον Ντάστιν χόφμαν στο Tootsie, και δεν μ’ αρέσει καθόλου αυτό που βλέπω. Αυτό που παίζουν είναι αυτό που αντιλαμβάνονται εκείνοι ως γυναίκα, αυτό που βλέπουν εξωτερικά. Αλλά αυτό δεν έχει ψυχή· είναι μια μίμηση που εξαντλείται σε επιφανειακές συμπεριφορές, σε κλισέ, και η γυναίκα παρουσιάζεται περισσότερο σαν τραβεστί. θυμάμαι τώρα ότι και η συγγραφέας ήταν επίσης πολύ καχύποπτη και επιφυλακτική όταν της είπα τι σκόπευα να κάνω – να βάλω δηλαδή έναν άντρα να παίξει το ρόλο. Αρνιόταν για πολύ καιρό να έρθει να δει την παράσταση, μέχρι που την είδε σχεδόν κατά τύχη, ή μάλλον την έσυρα εγώ στην παράσταση. Αφού την είδε, δέχτηκε ότι ήταν η καλύτερη λύση. από τη μια πλευρά, όμως, θέλετε το κοινό να συμμετέχει συναισθηματικά, να γελά και να κλαίει, από την άλλη επιθυμείτε την απόσταση... Ναι. Και τα δύο λειτουργούν μαζί. Τους δείχνεις έναν κροκόδειλο, και τους λες ότι είναι κάτι άλλο, ένα μικρό κορίτσι ίσως, ή ένα δέντρο, και το κοινό αμέσως είναι πρόθυμο να το πιστέψει. είναι ένα είδος μαγείας. Ποιο είναι το κόλπο; Πού οφείλεται αυτή η μαγεία; είναι μια πολύ παράξενη συμφωνία ανάμεσα στο κοινό και τους ηθοποιούς πάνω στη σκηνή.

[11 ΙΟυνίου 2015] #43 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 5

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 11-24.6.2015 ΘΕΑΤΡΟ The Helter Skelter Company – Θάνος Παπακωνσταντίνου Μετατόπιση προς το ερυθρό του Γιάννη Μαυριτσάκη Πειραιώς 260, Κτίριο Δ – 10-11 Ιουνίου, 21:00 Baxter Theatre Center, Mies Julie Πειραιώς 260, Κτίριο Η – 11-13 Ιουνίου, 21:00 Γιάννης Μόσχος Διασκεδαστικές ιστορίες περί θνητότητας - Βασισμένο σε διηγήματα του Άντον Τσέχοφ Πειραιώς 260, Κτίριο Ε – 14-15 Ιουνίου, 21:00 The New Riga Theatre - Άλβις Χερμάνις Σόνια της Tατιάνα Τόλσταγια Πειραιώς 260, Κτίριο Η – 16-18 Ιουνίου, 21:00 Σαουμπίνε Βερολίνου – Τόμας Όστερμαϊερ Οι μικρές αλεπούδες της Λίλιαν Χέλμαν Πειραιώς 260, Κτίριο Δ – 19-21 Ιουνίου, 21:00 Βίκος Ναχμίας, Στροφοδίνες Πειραιώς 260, Κτίριο Ε –20-22 Ιουνίου, 21:00 Νίκος Χατζόπουλος, Η πασιέντζα της Μαρίας Λαϊνά Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν – Φρυνίχου – 20-23 Ιουνίου, 21:00 Young Jean Lee’s Theatre Company Straight White Men της Γιανγκ Τζιν Λι Πειραιώς 260, Κτίριο H – 22-24 Ιουνίου, 21:00

ΧΟΡΟΣ Ομάδα χορού Κατρίν Ντιβερές, Πενθεσίλειες... Πειραιώς 260, Κτίριο Δ – 13-14 Ιουνίου, 21:00

ΜΟΥΣΙΚΗ Σταύρος Γασπαράτος, Expanded Piano Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα «Νίκος Σκαλκώτας» 10-11 Ιουνίου, 21:00 Δήμος Γκουνταρούλης – Ισμαέλ Ίβο, Λόγος – Διάλογος Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα «Νίκος Σκαλκώτας» 13-14 Ιουνίου, 21:00 Εθνική Λυρική Σκηνή - Λουκάς Καρυτινός Τόσκα του Τζάκομο Πουτσίνι Ωδείο Ηρώδου Αττικού – 14 Ιουνίου, 21:00 Γιάννης Κότσιρας, Ό,τι θυμάσαι δεν πεθαίνει Ωδείο Ηρώδου Αττικού – 22 Ιουνίου, 21:00 Καμεράτα - Ορχήστρα Των Φίλων Της Μουσικής Kiss Μe, Kate του Κόουλ Πόρτερ Ωδείο Ηρώδου Αττικού – 24 Ιουνίου, 21:00

ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΝΕΟΝ - Οργανισμός Πολιτισμού & Ανάπτυξης Δ. Δασκαλόπουλου Renaissance Stories Πειραιώς 260, Κτίριο Α – 8 Ιουνίου - 24 Ιουλίου, 19:00 Δημήτρης Δημητριάδης, Τετράδια 1994-2014 Μουσείο Άλεξ Μυλωνά - Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης 6 Ιουνίου - 5 Ιουλίου Βασίλης Βρεττός, Mise en abyme Πειραιώς 260 – 1 Ιουνίου - 31 Ιουλίου, 19:00 6 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #43 [11 Ιουνίου 2015]

Βρίσκονται μέσα σ’ αυτό το σκοτεινό δωμάτιο, είναι πρόθυμοι να πιστέψουν τα πάντα, είναι πρόθυμοι να πιστέψουν ότι το φως είναι σκοτάδι... δεν ξέρω γιατί συμβαίνει αυτό. Ίσως επειδή το έχουμε ανάγκη; Το θέατρο και η υποκριτική είναι βασικά μας ένστικτα. Το βλέπεις στα παιδιά: έτσι μαθαίνουν. Έχω πολλά παιδιά και το παρατηρώ σε όλα τους. είναι ένα ένστικτο το να υποκρίνεσαι ότι είσαι κάποιος άλλος, να κατασκευάζεις μια διαφορετική πραγματικότητα, να επινοείς νέους ρόλους για τον εαυτό σου. μου φαίνεται ότι είναι αδύνατο για τους ανθρώπους να ζουν σε μία και μόνη πραγματικότητα. είμαστε, νομίζετε, ώς ένα βαθμό, όλοι μας επινοήσεις του ίδιου μας του νου; Ναι, ακριβώς. γι’ αυτό και χρειαζόμαστε τον ύπνο. πρέπει να κοιμόμαστε γιατί δεν αντέχουμε την πραγματικότητα που ζούμε. Κι έτσι πρέπει κάθε τόσο να δραπετεύουμε. δεν αντέχουμε να είμαστε πρόσωπο με πρόσωπο με τον κόσμο κάθε στιγμή. είναι υπερβολικός για μας αυτός ο κόσμος για να τον αντέχουμε. Κι έτσι χαλαρώνουμε. Ακόμα και τα ζώα έχουν αυτό το ένστικτο, γι’ αυτό κοιμούνται. Έχουν και το ένστικτο της υποκριτικής. παίζουν και τα ζώα ρόλους. Όταν θέλουν να προσελκύσουν ένα ταίρι για να ζευγαρώσουν ή όταν θέλουν να φοβήσουν τον αντίπαλο. Το θέατρο είναι βασικό ένστικτο, κι αυτό το εννοώ κυριολεκτικά, δεν είναι μια ποιητική μεταφορά. Το θέατρο που κάνετε είναι γεμάτο από ποιητικές εικόνες. ασχολείται με τα όνειρα, τη μνήμη, το γεγονός ότι γερνάμε... νιώθετε ότι μεγαλώνετε; Πώς βιώνετε τον χρόνο; είναι πολύ περίεργο κάποιος που δεν έχεις ξαναδεί να σε ρωτάει μέσω Skype τέτοια πράγματα· να κάνεις τόσο σοβαρές και τόσο προσωπικές συζητήσεις... Αμέσως μετά από τη συνομιλία μας, έχω να κάνω πρόβα μέσω Skype με τον μίσα μπαρίσνικοφ. ετοιμάζουμε μια παράσταση βασισμένη στην ποίηση του μπρόντσκι που θα λέγεται Μπρόντσκι/Μπαρίσνικοφ. o Τζόζεφ μπρόντσκι ήταν ένας νομπελίστας ρώσος ποιητής, γεννημένος το 1940. εξορίστηκε από τη Σοβιετική Ένωση το 1972. Τότε γνώρισε στην Αμερική τον μπαρίσνικοφ και έγιναν στενοί φίλοι, μέχρι τον θάνατο του μπρόντσκι το 1996. Σπουδαίος ποιητής, κάνει συνεχώς στα ποιήματά του αναφορές στον ελληνικό πολιτισμό. Όλο μιλάει για το χρόνο. Όχι για τα γηρατειά αλλά... ωραία, ναι, και για τα γηρατειά! Το θυμήθηκα αυτό τώρα που μιλάμε, γιατί η ερώτηση για το χρόνο είναι η ερώτηση για τα πάντα. Βλέπω τις παραστάσεις στο θέατρο που φτιάχνω σαν νεκρολογίες, κι έχω αυτή την τρομερή θλίψη γι’ αυτά που έχουν χαθεί. μ’ ενδιαφέρει το παρελθόν, όχι το παρόν ή το μέλλον. είμαι στη Βιέννη αυτή τη στιγμή, ετοιμάζω εδώ μια παράσταση. Κάθε μέρα περπατώ στους δρόμους της Βιέννης, κοιτάζω τα κτίρια και αναρωτιέμαι πώς να ήταν η ζωή τότε, όχι σήμερα. Σαν να έχω βάλει κάποια μαγικά γυαλιά που με οδηγούν στο παρελθόν, και προσπαθώ να το ζωντανεύω στο μυαλό μου. Γιατί σας ενδιαφέρει τόσο το παρελθόν; ξέρετε; Ίσως είμαι από τους λίγους ανθρώπους που πιστεύουν ότι ο κόσμος δεν βαδίζει προς τα μπρος· ότι αυτό που ζούμε δεν είναι πρόοδος. είμαστε πρωτόγονοι, μονοδιάστατοι. Κι έτσι κοιτάζω προς τα πίσω για να ανακαλύψω την ουσία, αυτό το μυστικό που έχουμε ξεχάσει. Τώρα όλοι ψάχνουν μανιωδώς να βρούν το νέο, το καινοτόμο. μόλις διακόσια χρόνια πριν, όμως, ο καλλιτέχνης έπρεπε να μιμηθεί τον δάσκαλό του: αυτή ήταν η δουλειά του. Αφιέρωνε χρόνια ολόκληρα στο να κατακτήσει την τεχνική του δασκάλου του, να δει τον κόσμο μέσα από τα δικά του μάτια, και μόνο τότε θα προσέθετε το δικό του λιθαράκι. υπηρετούσε την τέχνη του με απόλυτη αφοσίωση, προσηλωνόταν σ’ ένα αντικείμενο μέχρι να το μάθει καλά, μέχρι να το κατακτήσει. Τώρα όλοι αγωνίζονται να βρουν το νέο, ή τουλάχιστον αυτό που θα πουληθεί ως νέο στο πλαίσιο της αγοράς, γιατί αυτήν υπηρετούν, κι όχι την τέχνη. Ποια είναι η δική σας φιλοδοξία; εγώ προσπαθώ να μαθαίνω κάτι καινούργιο μέσα από την κάθε δουλειά. Να εκπαιδεύσω τον εαυτό μου, να διευρύνω την παιδεία μου, τον ορίζοντά μου. φυσικά παράγω έργο, αλλά τα κίνητρά μου είναι εντελώς εγωιστικά. θέλω να μαθαίνω κάθε φορά και κάτι περισσοτέρο, κι αυτό το χρειάζομαι όχι για τους άλλους, αλλά για τον εαυτό μου. s

ΘEATPO

© ελίνα Γιουνανλή

ευθυμήστε με τον Τσέχοφ. ο Γιάννης Μόσχος επαναλαμβάνει μια περσινή παράσταση, που αναμετριέται μ’ έναν όχι και τόσο γνώριμο Τσέχοφ – και αναλαμβάνει να ξεναγήσει τους θεατές μέσω της κομψής ελαφρότητας, της διακριτικότητας του πνευματώδους χιούμορ ενός κλασικού.

Γιάννης Μόσχος

Από τη Ματίνα καλτάκη

Η μελωδία της ευτυχίας

ε

ίχα χρόνια στο νου να παρουσιάσω μια παράσταση με υλικό τα διηγήματα του Τσέχοφ, κι όταν ήρθε η ώρα να διαμορφώσω το σκηνικό κείμενο δυσκολεύτηκα πολύ ν’ αποφασίσω ποια, από τα σαράντα που είχα αρχικά επιλέξει, να κρατήσω. Γιατί είναι όλα μικρά αριστουργήματα. Γι’ αυτό και δεν έχω προσθέσει τίποτα δικό μου στις πρωτότυπες ιστορίες – έχουν γίνει ελάχιστες περικοπές, και μόνο σ’ ένα διήγημα (“Στη Μόσχα”) έκανα δραματουργική επεξεργασία και αλλαγές στη δομή του λέει ο γ. μόσχος. ο Τσέχοφ, συμβουλεύοντας έναν νεαρό συγγραφέα, γράφει σε μια επιστολή του: «γράφοντας ένα διήγημα, θέλοντας και μη, πρώτα απ’ όλα νοιάζεσαι για το πλαίσιο: από το πλήθος των ηρώων και των ημι-ηρώων παίρνεις μόνο ένα πρόσωπο –τη γυναίκα ή τον άντρα–, βάζεις αυτό το πρόσωπο σ’ ένα φόντο και σκιαγραφείς μόνο αυτό, αυτό υπογραμμίζεις, τους άλλους τους σκορπίζεις στο βάθος σαν λιανοκέρματα και πετυχαίνεις κάτι σαν ένα ουράνιο αέτωμα: ένα μεγάλο φεγγάρι και γύρω του πλήθος από πολύ μικρά αστέρια». γι’ αυτό οι μικρές του ιστορίες λειτουργούν τόσο καλά και στη σκηνική μεταφορά τους. ο γιάννης μόσχος έχει διατηρήσει την αφηγηματική δομή των πρωτοτύπων στο σκηνικό κείμενο: η τριτοπρόσωπη αφήγηση σπάει από μικρά διαλογικά/δραματοποιημένα μέρη. Η γρήγορη ροή κι η διαρκής εναλλαγή από το δραματικό στο κωμικό κρατάει το ενδιαφέρον αμείωτο. Τέσσερις εξαίρετοι ηθοποιοί, η λυδία φωτοπούλου, ο Αλέξανδρος μυλωνάς, η εύα Σαουλίδου και ο μιχάλης οικονόμου, με θαυμαστή υποκριτική ευελιξία υποδύονται όλα τα πρόσωπα (ακόμη και διαφορετικά πρόσωπα της ίδιας ιστορίας). Καμία σύγχυση, ωστόσο. γιατί μικρές παύσεις δηλώνουν

ΘEATPO

το τέλος κάθε ιστορίας: οι ηθοποιοί περπατούν μπρος-πίσω, στο δρόμο/πασαρέλα του σκηνικού, ενώ παίζει το θαυμάσιο μουσικό θέμα του Άγγελου Τριανταφύλλου. Ναι, στον ίδιο δρόμο περπατάμε όλοι, στον ίδιο δρόμο παλινδρομούμε όλοι, παγιδευμένοι στις ίδιες ανάγκες και σε όμοια πάθη και ελαττώματα. με ανάλογης ποιότητας ελευθερία, καθημερινά, φτηνά αντικείμενα (καρέκλες, καφάσια, πλαστικά παιχνίδια, παλιά βιβλία, χαρτιά, χαρτόνια, εφημερίδες κ.ο.κ.), μετατρέπονται σ’ όλα τα αναγκαία για την –αφαιρετική– αναπαράσταση σκηνικά αντικείμενα. Ένας μικρός εισαγωγικός μονόλογος που ερμηνεύει η λυδία φωτοπούλου, μια σύνθεση από διάφορες προτάσεις που ο σκηνοθέτης έχει αντλήσει από τα θεατρικά του Τσέχοφ (τον Βυσσινόκηπο, τον Θείο Βάνια και τις Τρεις αδελφές) «αρπάζει» την προσοχή σου –και την ψυχή σου– από την αρχή της σκηνικής πράξης. με τον ίδιο, βαθιά συγκινητικό τρόπο, μια σύνθεση από τις γεμάτες κατανόηση, γλυκόπικρες σκέψεις του Τσέχοφ για τον άνθρωπο, που νομίζει ότι είναι αιώνιος, κι αφήνει τη μικρή ζωούλα να σπαταλιέται στα ασήμαντα και στα μικρά, δηλητηριάζοντας τον εαυτό και τους γύρω του, με κακίες, ζήλεια και μικρότητες, κλείνει η παράσταση. Αλλά καμία θλίψη όταν κλείνουν τα φώτα, γιατί το νυστέρι με το οποίο ο Τσέχοφ «χειρουργεί» και εκθέτει τ’ ανθρώπινα, με μυστήριο τρόπο –το θαύμα της υψηλής τέχνης!– λειτουργεί ιαματικά. Η παράσταση του γιάννη μόσχου «μεταφράζει» επί σκηνής υποδειγματικά τα εξής σοφά λόγια του Άγγελου Τερζάκη: «υπάρχουν δυο ειδών συγγραφείς καινοτόμοι: εκείνοι που φέρουν κάτι το καινούργιο. Το καινούργιο παλιώνει. Και υπάρ-

χουν εκείνοι που φέρουν κάτι το ανεπανάληπτο. Απ’ αυτούς ο Τσέχοφ. Η εποχή μας αγωνίζεται με πολύ ζήλο για το καινούργιο – αυτό της έχει γίνει ψύχωση. δεν είναι όμως απόλυτα βέβαιο και πως έχει νιώσει τη διαφορά του από το ανεπανάληπτο. Ανεπανάληπτο στην Τέχνη είναι όχι απλά ένας “τρόπος”, αλλά κάτι το αναφαίρετα προσωπικό, μια μελωδία που δεν μεταφέρεται σε άλλο όργανο. είναι μια εσωτερική συμβολή στην εξωτερική εμπειρία του κόσμου». Και, ναι, μπορεί να γίνει καλό μοντέρνο θέατρο χωρίς επιτηδευμένα ευρήματα και εξυπνάδες, αλλά με πολύ ταλέντο, φαντασία, ευαισθησία –απ' όλους τους συντελεστές–, κι αγάπη και σεβασμό για το έργο του μοναδικού αυτού συγγραφέα. s

info Γιάννης Μόσχος Διασκεδαστικές ιστορίες περί θνητότητας Βασισμένο σε διηγήματα του Άντον Τσέχοφ ο γιάννης μόσχος δραματοποιεί Τσέχοφ και συγκεκριμένα τα διηγήματα: «διασκεδαστικές ιστορίες περί θνητότητας» «ιστορία μιας εμπορικής επιχείρησης», «οι κυρίες», «Στη μόσχα», «Ένα θεατρικό έργο», «Τέσσερα χρονογραφήματα: Αυτό κι εκείνο», «Αφήγηση μιας κυρίας», «Το τυχερό λαχείο», «χαρά» και «θλίψη». ερμηνεύουν: Αλέξανδρος μυλωνάς, μιχάλης οικονόμου, εύη Σαουλίδου, λυδία φωτοπούλου. Πειραιώς 260, κτίριο ε 14-15 Ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 15€, 10€ (μειωμένο), 5€ (φοιτητικό, άνεργοι, ΑμεΑ)

[11 ΙΟυνίου 2015] #43 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 7

κατρίν ντιβερές

Ξίφος και μανδύας Από την Πενθεσίλεια του Κλάιστ, στον σύγχρονο φεμινισμό και στις πολλαπλές εκδοχές της εξουσίας. ο ρόλος της γυναίκας, ο ρόλος του άνδρα, αλλά και η κρίση, και οι δυνατότητες του ευρωπαϊκού Νότου εμπνέουν μια παράσταση στην οποία χωράει ακόμα και το ρεμπέτικο. Από τη Μαρίλια Παπαθανασίου

ΓυΝΑΙΚεσ Με εξΟυσΙΑ tις σύνθετες σχέσεις μεταξύ μητέρων και παιδιών αλλά και μεταξύ γυναικών και ανδρών θίγει η κατρίν ντιβερές με τις Πενθεσίλειες...

info ομάδα χορού κατρίν ντιβερές Πενθεσίλειες… Η Πενθεσίλεια του χάινριχ φον Κλάιστ ενέπνευσε την Κατρίν Ντιβερές σε μια χοροθεατρική εκδοχή για τη γυναικεία ταυτότητα, για τις σχέσεις των γυναικών με τα παιδιά τους και τους άνδρες, αλλά και για τη γυναικεία εξουσία.

© caroline Ablain

Πειραιώς 260, κτίριο Δ 13-14 Ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 25€ (κανονικό), 20€ (μειωμένο, φοιτητικό), 5€ (ανέργων, ΑμεΑ)

η ΧΟΡΟΓΡΑΦΟσ εΠΙ σΚηΝησ η κατρίν ντιβερές σε σκηνή από την παράσταση Ô Sensei / Stance II που παρουσιάστηκε στο Διεθνές φεστιβάλ χορογραφίας του ςεν-ςεν-ντενί το 2012. απέναντι, σκηνή από την παράσταση Πενθεσίλειες...

© telian Bachini

«Με ενδιέφερε το γεγονός ότι το ρεμπέτικο ήταν απαγορευμένη μουσική, είχε υποστεί λογοκρισία, ήταν κατά κάποιον τρόπο παράνομο. Ελπίζω ότι αυτό το στοιχείο της παράστασης θα έχει μεγάλη απήχηση στο ελληνικό κοινό.»

Ποια ήταν η ιδέα για τη δημιουργία του συγκεκριμένου έργου, δεδομένου ότι ο τίτλος του δεν είναι Πενθεσίλεια αλλά Πενθεσίλειες, στον πληθυντικό. Όλα ξεκίνησαν όταν δύο από τις χορεύτριες που συνεργάζονταν μαζί μου αποχώρησαν γιατί απέκτησαν παιδιά. Όταν ξανασυναντηθήκαμε, πέντε χρόνια αργότερα, διαπίστωσα ότι είχαν μεταμορφωθεί – και δεν εννοώ μόνο σωματικά. Και παρότι δεν είχα ποτέ πριν δημιουργήσει ένα έργο με θέμα τους άξονες αρσενικό-θηλυκό, η μεταμόρφωση αυτών των γυναικών με ώθησε να σκεφτώ πώς μια γυναίκα, και συγκεκριμένα μια χορεύτρια, μεταμορφώνεται· πώς μπορεί να εξακολουθήσει να εργάζεται, πώς μπορεί να διαχειρίζεται τις δυσκολίες της καθημερινής ζωής. με αφετηρία αυτή τη σκέψη, οδηγήθηκα σε άλλες θεματικές, πολύ ευρύτερες. Και κατά ευτυχή σύμπτωση, ένας εκ των συνεργατών μου μου συνέστησε να διαβάσω την Πενθεσίλεια, του χάινριχ φον Κλάιστ. Και ήταν εντυπωσιακό, διότι διαπίστωσα πως ο Κλάιστ, παρότι ρομαντικός δραματουργός, ήταν, επί της ουσίας, ένας από τους πρώτους φεμινιστές. Σύμφωνα με τον ελληνικό μύθο, ο Αχιλλέας σκοτώνει και βιάζει την πενθεσίλεια. ο Κλάιστ όμως αντιστρέφει το μύθο, και στο δικό του έργο η πενθεσίλεια θυσιάζει τον έρωτά της, θυσιάζει τον εαυτό της, καθώς στρέφεται τελικά στη δική της κοινότητα. πρόκειται για ζητήματα πανάρχαια, που όμως είναι σύγχρονα, είναι επίκαιρα. Ακόμη και σήμερα, υπάρχουν χώρες όπου οι γυναίκες θυσιάζονται, θυσιάζουν τον έρωτά τους για να στηρίξουν τις ομάδες στις οποίες ανήκουν, είτε πρόκειται για την οικογένειά τους, είτε για την ευρύτερη κοινότητα στην οποία ανήκουν.

το ζήτημα της παιδικής ηλικίας, το πώς οι οικογένειες οργανώνουν τα παιχνίδια των κοριτσιών και των αγοριών. Σκέφτηκα κατόπιν τις μητέρες, και θέλησα, μέσω του έργου, να αποδώσω τις σύνθετες σχέσεις μεταξύ μητέρων και παιδιών, όπως και τις σύνθετες σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών. Ταυτόχρονα, επεχείρησα να θίξω και το ζήτημα των επαγγελματικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες, και δη οι καλλιτέχνιδες, οι οποίες περνούν, για παράδειγμα, από οντισιόν. Έχετε απάντηση στο ερώτημα για ποιο λόγο οι γυναίκες επιδιώκουν την εξουσία; Η απάντηση έχει σχέση με πολλά πράγματα: με τη μνήμη και την ιστορία, αλλά και με την προέλευση του καθενός και τη δομή των σύγχρονων κοινωνιών. πρόσφατα, συζητούσα με δύο νέους χορευτές, έναν Έλληνα κι έναν ισπανό, για τη μητριαρχία στις κοινωνίες των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου και το γεγονός ότι, στις χώρες αυτές, άλλος είναι ο ρόλος των γυναικών στη δημόσια ζωή και άλλος στην οικογένεια. Βλέπουμε ωστόσο ότι τα πράγματα αλλάζουν: για παράδειγμα, στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές της Βαρκελώνης και της μαδρίτης, εξελέγησαν γυναίκες δήμαρχοι. Η διαδικασία της ισότητας των δύο φύλων είναι μια διαδικασία που θα διαρκέσει αρκετό καιρό, θα είναι μακρά, αλλά στο τέλος θα αποφέρει καρπούς. υπάρχουν ασφαλώς εμπόδια σ’ αυτή τη διαδικασία, κοινωνικά, θρησκευτικά, και σε συγκεκριμένες χώρες είναι ιδιαίτερα έντονα – υπάρχουν ακόμη χώρες όπου καίνε τις γυναίκες–, αλλά ελπίζω ότι η διαδικασία θα προχωρήσει. αντιλαμβάνεστε ότι η πεποίθησή σας αυτή είναι πολιτική; για πολλά χρόνια δεν ήμουν στρατευμένη πολιτικά, δεν με αφορούσε αυτού του είδους η στράτευση. Αυτό που με απασχολούσε κυρίως ήταν η χορογραφία, η μοναδικότητα του καλλιτέχνη, της γραφής, της γλώσσας. Σήμερα όμως

τα ζητήματα αυτά με αφορούν περισσότερο. Στην ηλικία που έχω φτάσει και με τη διαδρομή που έχω διανύσει, αισθάνομαι ότι είμαι λιγότερο κλεισμένη στη δουλειά μου και περισσότερο ανοιχτή στον κόσμο. είναι αλήθεια ότι στην παράστασή σας θα ακουστεί το «Amore mio» της σπουδαίας ιταλίδας τραγουδίστριας Mina, αλλά και ελληνικό ρεμπέτικο; Πώς ανακαλύψατε το ρεμπέτικο; είχα ακούσει ρεμπέτικο στο παρελθόν, αλλά ζήτησα από τον μουσικό μου να το ερευνήσει περισσότερο. Και πράγματι καταλήξαμε σε δύο αρκετά παλιά τραγούδια, το ένα εξ αυτών θα ακουστεί στην παράσταση. με ενδιέφερε το γεγονός ότι το ρεμπέτικο ήταν απαγορευμένη μουσική, είχε υποστεί λογοκρισία, ήταν κατά κάποιον τρόπο παράνομο. ελπίζω ότι αυτό το στοιχείο της παράστασης θα έχει μεγαλύτερη απήχηση στο ελληνικό κοινό απ’ όσο στο γαλλικό. to γεγονός ότι θα παρουσιάσετε τις Πενθεσίλειες... στην ελλάδα που διανύει μια από τις δυσκολότερες περιόδους της μεταπολεμικής της ιστορίας έχει ιδιαίτερη σημασία για σας; Αισθάνομαι ευτυχής και ιδιαιτέρως συγκινημένη. παρακολουθώ την επικαιρότητα, τις εξελίξεις. ο κύριος λούκος μάς είχε ήδη προσκαλέσει στο παρελθόν όταν παρουσιάσαμε την παράσταση Blowin’. γνωρίζω τις τωρινές δυσκολίες που αντιμετώπισε καθώς και τη μάχη που έδωσε για να εμφανιστούμε στην Αθήνα. Βρίσκω εκπληκτικό το γεγονός ότι, παρά την κρίση που μαστίζει τη χώρα, το ελληνικό φεστιβάλ εξακολουθεί να υφίσταται, με πιο περιορισμένα ίσως μέσα, αλλά υφίσταται. είναι εκπληκτικό ότι παρ’ όλα όσα συμβαίνουν, το ελληνικό κοινό έχει διάθεση να παρακολουθήσει παραστάσεις, ενδιαφέρεται για την τέχνη. Αυτό για μας, είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Ανυπομονούμε να βρεθούμε στην Αθήνα! s

© caroline Ablain

Β

αθιά συγκινημένη που θα εμφανιστεί στην ελλάδα μεσούσης της κρίσης, η Κατρίν Ντιβερές αναλύει την κεντρική ιδέα του έργου Πενθεσίλειες..., η οποία εκτείνεται πολύ πέρα από τον ελληνικό μύθο αλλά και το έργο του γερμανού δημιουργού του ρομαντισμού. Η Ντιβερές, που δηλώνει υπέρμαχος των κοινωνιών του ευρωπαϊκού Νότου –ίσως σε αυτό συμβάλλει και το γεγονός ότι η ίδια έχει, όπως μας λέει, μακρινές ρίζες στη χώρα των Βάσκων στην ισπανία– , θίγει, με τη χορογραφία της, ζητήματα που δεν άπτονται μόνον της γυναικείας ταυτότητας αλλά και των ευρύτερων δομών των ανθρωπίνων σχέσεων.

Με ποιο τρόπο συνδέεται το έργο του κλάιστ με τις Πενθεσίλειες...; Στην παράσταση, το κείμενο του Κλάιστ υπάρχει με υπόγειο τρόπο. δεν υπάρχει θεατρικότητα με τη στενή έννοια του όρου, υπάρχει ωστόσο αφήγηση. Το δεύτερο μέρος της παράστασης, όπου το στοιχείο του χορού είναι πολύ έντονο, είναι πολύ πιο αφηγηματικό. προβληματίστηκα σχετικά με το ζήτημα των γυναικών στην εξουσία στην ιστορία –αν το σκεφτούμε, υπάρχουν πολύ λίγες γυναίκες με εξουσία στην ιστορία της ανθρωπότητας–, αλλά και σχετικά με το ζήτημα της γυναικείας ταυτότητας, όπως και με αυτό των σχέσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών,

ΧΟΡΟσ

[11 ΙΟυνίου 2015] #43 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 11

© βίκυ Γεωργοπούλου

Γιάννης κότσιρας – Vassilikos

Ετερώνυμα που έλκονται η βελούδινη φωνή τού Γιάννη κότσιρα συναντά το δυτικότροπο σύμπαν τού βασιλικού υπό την μπαγκέτα του Γιώργου Πέτρου και τη συνοδεία της καμεράτα στο ηρώδειο. οι δρόμοι δύο καλλιτεχνών με παράλληλους μουσικούς βίους διασταυρώνονται μετά από είκοσι χρόνια αναζητήσεων, πειραματισμών και μεταμορφώσεων. Από τη Δομίνα Διαμαντοπούλου

info Γιάννης κότσιρας Ό,τι θυμάσαι δεν πεθαίνει οι κυριότεροι σταθμοί στην 20χρονη πορεία του γιάννη Κότσιρα στο ελληνικό τραγούδι. ο Βασιλικός αναλαμβάνει τις ενορχηστρώσεις, η Καμεράτα την ορχηστρική εκτέλεση και ο γιώργος πέτρου τη διεύθυνση. Συμμετέχουν οι τραγουδιστές γιασμίν λεβύ και ζέλικο γιοκσίμοβιτς. ωδείο ηρώδου αττικού 22 Ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 35€, 25€ (ViP), 30€, 24€ (ζώνη Α), 25€, 20€ (ζώνη Β), 15€, 12€ (ζώνη γ), 10€ (ζώνη γ-φοιτητικό), 10€, 8€ (Άνω διάζωμα), 5€ (Άνω διάζωμα-φοιτητικό, άνεργοι, ΑμεΑ).

Γιάννης κότσιρας

«Είμαι ζογκλέρ» Πώς προέκυψε η συνεργασία με τον βασιλικό; Ήθελα να εμφανιστούν κάποια τραγούδια μου σε συμφωνική μορφή, ωστόσο έψαχνα κάποιον που δεν κάνει συμβατικές προσαρμογές τραγουδιών. με τον Βασιλικό γνωριζόμαστε χρόνια. Όταν το συζητήσαμε, εξέφρασε την επιθυμία να το αναλάβει και δέχτηκα αμέσως με μεγάλη χαρά. Έχει λαϊκό DNa, δυτικές σπουδές, ηλεκτρική θητεία και καλείται να κάνει μια ενοργάνωση εγχόρδων που θέλω πραγματικά ν’ ακούσω. είμαι τρομερά χαρούμενος! ςκηνικά θα συνυπάρξετε; προσπαθεί να το αποφύγει λόγω φόρτου εργασίας. Βέβαια εγώ δεν θα σταματήσω μέχρι τελευταία στιγμή να τον πιέζω. Πείτε μας δυο λόγια για τη συνεργασία σας με τον Γιώργο Πέτρου και την καμεράτα. Ήταν κοινή μας επιθυμία με τον Βασιλικό, διότι η Καμεράτα είναι από τις καλύτερες ορχήστρες της ελλάδας. επίσης, χαίρομαι ιδιαιτέρως που θα τη διευθύνει ο γιώργος πέτρου, ίσως ο σπουδαιότερος μαέστρος τής γενιάς μας. Ένας άνθρωπος καθημερινός, σύγχρονος, με φρέσκο μυαλό και καινούργιες ιδέες, χωρίς τη σοβαροφάνεια και την επιδειξιομανία των παλαιότερων. Μιλήστε μας για τη συνύπαρξή σας με τη Γιασμίν Λεβύ και τον ζέλικο Γιοκσίμοβιτς. Η γιασμίν είναι μια καλλιτέχνιδα με παγκόσμιες επιρροές και ο ζέλικο έχει μεταφράσει με ιδιαίτερο τρόπο τα Βαλκάνια, φέρνοντάς τα πολύ πιο κοντά σε όλους μας. Στη συναυλία, θα πουν δικά μου τραγούδια, θα πω κι εγώ δικά τους, θα γίνει ένα πάντρεμα γλωσσών, ιδεολογικών μουσικών και εθνών. Μέσα στην εικοσαετή πορεία από το Αθώος Ένοχος έως το Ό,τι θυμάσαι δεν πεθαίνει, τι έχετε αποκομίσει και τι έχετε χάσει, μουσικά και προσωπικά; μεγάλωσα ακούγοντας λαϊκό, ρεμπέτικο, Beatles, Rolling Stones, hard rock, αλλά και τη φραγκοσυριανή παιγμένη από την Κρατική ορχήστρα της μόσχας. χάρη σ’ αυτά τα ακούσματα, θα έλεγα πώς η μεγαλύτερη νίκη μου σε σχέση με τη μουσική είναι ότι κατάφερα να μη μου επιβληθούν ταμπέλες. Η ήττα μου είναι ότι, εξαιτίας της τελειομανίας μου και της λατρείας μου για τη μουσική, παραμέλησα τη ζωή μου, αλλά εσχάτως προσπαθώ να την ξανακερδίσω. αυτές οι ετερόκλιτες επιρροές αντικατοπτρίζονται στη μουσική σας. είναι σημαντική για εσάς η δυνατότητα εναλλαγών; Στόχος μου δεν ήταν ν’ αφήσω πίσω ένα τραγούδι ή μια φήμη ενός ονόματος, αλλά καλή μουσική. γι’ αυτό, έκανα πάντα αυτό που υπαγόρευε το ένστικτό μου, όχι οι τάσεις ή οι άλλοι. Έχω τραγουδήσει μπαλάντες, ποπ, ροκ, λαϊκά, πρόσφατα έγραψα μουσική για θέατρο, και βέβαια έκανα τον πιο ουσιαστικό δίσκο μου με τον θάνο μικρούτσικο και τον οδυσσέα ιωάννου.

14 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #43 [11 Ιουνίου 2015]

είναι ζητούμενο ο πειραματισμός, μολονότι ενέχει ένα βαθμό ρίσκου; Όποιος δεν ρισκάρει στη ζωή του είναι χαμένος. Βαριέσαι τον εαυτό σου, σε βαριέται κι ο κόσμος. θα έλεγα ότι είμαι ένας ζογκλέρ στο ελληνικό τραγούδι· τραγουδάω πολλά είδη μουσικής, κάνω παραγωγές, συνθέτω, ασχολούμαι με τη μουσική ακόμη και χωρίς να φαίνομαι. επιδιώκω τον πειραματισμό, ώστε να μη βαριέμαι τον εαυτό μου και, σαφώς, να μη με βαριέται ο κόσμος. Πώς βλέπετε τη μουσική στην ελλάδα της κρίσης; Έχει καθαρίσει η ήρα από το στάρι. ο κόσμος έχει κουραστεί από όσα δεν προσφέρουν ουσιαστική ψυχαγωγία, απελευθερώντας τους πραγματικούς καλλιτέχνες από το άγχος της εμπορικότητας, εφόσον πλέον δεν πουλάει τίποτα. Έτσι, οι άνθρωποι της μουσικής ασχολούνται με ό,τι τους εκφράζει, ακόμα κι αν εκ προοιμίου γνωρίζουν ότι δεν πρόκειται να πουλήσουν. Νομίζω ότι σύντομα θα δούμε μία αναγέννηση του ελληνικού λαϊκού τραγουδιού –συμπεριλαμβανομένου του λεγόμενου εντέχνου– με μεγάλα τραγούδια που θα περιγράφουν ψύχραιμα αυτό που ζήσαμε, χωρίς λαϊκίστικες, κομματικοποιημένες κραυγές. θα είναι πολιτικές, ουσιαστικές κουβέντες. Θα περίμενε κανείς οι καλλιτέχνες να πρωτοστατούν. Τα μεγάλα, κλασικά έργα δεν γράφονται εν μέσω κρίσεων, αλλά όταν ο καλλιτέχνης ανακτά την ψυχραιμία του. Όταν αντιμετωπίζει πρόβλημα επιβίωσης, είναι αδύνατον να αντιληφθεί ψύχραιμα όσα συμβαίνουν. Όταν κατακαθίσει ο κουρνιαχτός, θα καταλάβουμε και θα εξηγήσουμε μουσικά τι ακριβώς μας έχει συμβεί. ςας έχει κοστίσει η αιχμηρή κριτική που ασκείτε μέσω κάποιων τραγουδιών σας αλλά και μέσω τού δημοσίου λόγου σας; Ασφαλώς. Όταν λες δυσάρεστες αλήθειες το βρίσκεις μπροστά σου. είτε κάποιοι φανατισμένοι σε απορρίπτουν καλλιτεχνικά εξαιτίας των απόψεών σου, είτε κάποιοι πολιτικοί βρίσκουν χιλιάδες τρόπους να σε κάνουν να σωπάσεις. Όμως, καλλιτέχνης που παίρνει ρίσκα δεν θα μπορούσε να ρισκάρει μόνο στη μουσική του. μπορεί να μην ήταν επαγγελματικά σωστό να μιλήσω, όμως, θα αισθανόμουν ένοχος απέναντι στον εαυτό μου εάν είχα επαναπαυθεί στις δάφνες μου και απλώς παρακολουθούσα τις εξελίξεις αμήχανος, ενώ οι φίλοι μου, οι άνθρωποί μου, οι ίδιοι μου οι γονείς, υποφέρουν. θα ήμουν συνένοχος! εγώ ως γιάννης απέναντι στον γιάννη το καθήκον μου το έχω κάνει και θα συνεχίσω να το κάνω. οφείλουν οι καλλιτέχνες να παίρνουν θέση; Το έχουν πράξει; πολλοί έχουν πάρει θέση. πιστεύω ότι όταν μένεις αμέτοχος κάνεις τη χειρότερη πολιτική απ’ όλους. είναι πολιτική πράξη η αδιαφορία και μακροπρόθεσμα έχει μεγάλο κόστος. Όταν κάποιοι –όχι εγώ, ομολογώ ότι δεν ήμουν ένας απ’ αυτούς– φώνα-

ζαν γι’ αυτό που επρόκειτο να έρθει, οι περισσότεροι Έλληνες ήταν στην παραλία, στα μπουζούκια ή δεν πήγαιναν να ψηφίσουν, ενώ μια φλογίτσα έκαιγε την χώρα. Η ελλάδα υπερκατανάλωνε, και μάλιστα με τη λογική «πάρε παιδί μου λεφτά, να ’χεις αυτοκίνητα, σπίτια, ταξίδια, γυναίκες, άντρες, αρκεί να μην ασχολείσαι με τίποτα, να μη μου γκρινιάζεις». Αυτό ήταν το αιτούμενο. Όμως, το lifestyle της αδιαφορίας είναι πολιτική και σου επιβάλλεται μέσω της κακής παιδείας και του πολιτικού συστήματος, το οποίο πριμοδοτεί δια των μμε την ιδιοτέλεια. δεν αναφέρομαι στο εάν «τα φάγαμε», αλλά στην ηθική κατάπτωση. Όσοι συνάδελφοί μου παραμένουν αμέτοχοι, δεν συνειδητοποιούν ότι μετέχουν περισσότερο απ’ όσο νομίζουμε. Σέβομαι ακόμη κι εκείνους που έχουν αντίθετη άποψη από μένα. Αλλά τη λένε. Ακόμη κι αν κάποιος καλλιτέχνης επικρίνει αυτό που επιζητά η πλειοψηφία τού λαού, παίρνει θέση. προσωπικά μπορεί να διαφωνώ κάθετα, αλλά αυτό το σέβομαι. Έχουμε διδαχθεί κάτι από την κρίση; Τηρούμε στάση αναμονής. περιμένουμε να έρθουν λεφτά από το δΝΤ, την ευρώπη, την τράπεζα, τον θεό, για να ξοδέψουμε και πάλι. μυαλό δεν έχουμε βάλει. Ίσως δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι αποκλείεται να επανέλθουμε στα δεδομένα του 2000. είναι ζήτημα νοοτροπίας, αλλά είναι εύκολο ν’ αλλάξουμε, αν το θέλουμε. είμαι σίγουρος ότι θα γίνει – ο Έλληνας είναι ικανός για τα πάντα. Ποια η σχέση του μέσου Έλληνα με την τέχνη; Σταδιακά απομακρύνεται από την τέχνη. Η ανεμελιά, η αδιαφορία, η ακατάπαυστη αναζήτηση της εκτόνωσης μας οδήγησαν εδώ. Ένα γλυπτό ή ένα τραγούδι που υμνεί τον πραγματικό έρωτα, κι όχι τον φθηνό, σου προσφέρει ψυχαγωγία. εκτόνωση βρίσκεις σε μορφές τέχνης του άμεσου. Τώρα θα σπάσω το τραπέζι, τώρα θα πετάξω τον αναπτήρα στο κεφάλι του τραγουδιστή. Κατ’ εμέ, αυτό δεν είναι καν διασκέδαση. διασκέδαση είναι να γεμίζεις, να γελάς, να σκέφτεσαι, να φεύγεις από ένα χώρο και να έχεις πάρει μαζί σου πράγματα. για μένα, ψυχαγωγία και διασκέδαση είναι έννοιες ταυτόσημες. Σχεδόν. Το να χορέψεις ένα τσιφτετέλι γιατί το θέλεις πραγματικά μέσα σου είναι υπέροχο. Αν το κάνεις για να επιδείξεις το προκλητικό ντύσιμό σου, δεν είναι διασκέδαση. η τέχνη αφυπνίζει ή λειτουργεί παρηγορητικά; Μπορεί να ενώνει; Η τέχνη λύσεις δεν δίνει. ζωντανεύει, ωστόσο, τους νεκρούς νευρώνες. δίνει ερεθίσματα και αφυπνίζει. δεν επιλύει πολιτικά θέματα, ενεργοποιεί, όμως, ανθρώπους, τους ωθεί να παλεύουν, να διατυπώνουν ιδέες, να προτείνουν λύσεις. Όλες οι τέχνες μάς ενώνουν, απλώς η μουσική είναι πιο άμεση. Έχουμε δει να ξεσηκώνονται επαναστάσεις από μία γελοιογραφία, να αλλάζει ο κόσμος από ένα ποίημα, μια φράση· ένας πίνακας μπορεί να ανατρέψει πεποιθήσεις σε μια στιγμή. μόνο η τέχνη έχει αυτή τη δύναμη. s

ΜΟυσΙΚη

Vassilikos

«Αλλάζω ρόλους» Πώς προέκυψε η συνεργασία σας με τον Γιάννη κότσιρα; είχαμε κάνει μια κουβέντα για ένα συμφωνικό πρότζεκτ στο πλαίσιο μιας παράστασης της Κρατικής ορχήστρας θεσσαλονίκης όπου συμμετείχαμε και οι δύο ως ερμηνευτές. Έτσι, μετά από λίγους μήνες ήρθε η πρόταση για τη συγκεκριμένη συνεργασία. είναι πολύ μεγάλη τιμή για μένα να κάνω αυτή τη δουλειά για έναν τόσο σημαντικό τραγουδιστή και με μία τόσο σπουδαία ορχήστρα. Θα συνυπάρξετε σκηνικά; είναι η πρώτη φορά στην πορεία μου που παίζω ένα ρόλο πίσω από τη σκηνή. δεν θα συνυπάρξουμε ερμηνευτικά, εγώ θα βρίσκομαι κάπου στο κοινό και θα βλέπω τη συναυλία. Πείτε μας δυο λόγια για τη συνεργασία σας με τον Γιώργο Πέτρου και την καμεράτα. είναι η πρώτη φορά που έχω τη χαρά να συνεργαστώ μαζί τους. ο γιώργος πέτρου είναι ένας καλλιτέχνης με πολύ σημαντική διαδρομή και παρουσία ως πιανίστας και μαέστρος και είμαι σίγουρος ότι καταλαβαίνει σε βάθος αυτά που έχω γράψει και πως θα τα περάσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο σε αυτή τη σπουδαία ορχήστρα. Καταλαβαίνεις ότι ένας άνθρωπος γνωρίζει βαθειά το αντικείμενό του από λεπτομέρειες που μόνο κάποιος με τόση εμπειρία και γνώση μπορεί να σχολιάσει. ο ρόλος τού ενορχηστρωτή για ένα τόσο μεγάλο μουσικό σύνολο απαιτεί πάρα πολύ λεπτούς και προσεκτικούς χειρισμούς. Έχεις μια συμφωνική ορχήστρα που θα συμπράξει με μια ποπ μπάντα και οι ισορροπίες είναι εξαιρετικά εύθραυστες, τεχνικά και αισθητικά. ο γιώργος πέτρου έχει αντιληφθεί πλήρως πώς σκοπεύω να διαχειριστώ το υλικό, έτσι όπως μόνο κάποιος σπουδαίος τεχνίτης με βαθειά γνώση και εμπειρία αντιλαμβάνεται, κι αυτό είναι κάτι που δεν συμβαίνει πολύ συχνά. ελπίζω αυτή να είναι μόνο η αρχή για μια μεγαλύτερη κοινή διαδρομή. Μιλήστε μας για τη συνύπαρξή σας με τη Γιασμίν Λεβύ και τον ζέλικο Γιοκσίμοβιτς. Όσον αφορά εμένα, η λέξη «συνύπαρξη» δεν περιγράφει ακριβώς το ρόλο μου. θα τους συναντήσω πρώτη φορά στις πρόβες, ως καλεσμένους τού γιάννη. Έχω γράψει για τις φωνές τους και θα χαρώ πολύ να τους ακούσω. πρόκειται για δύο πολύ ιδιαίτερους καλλιτέχνες. Μέσα στην εικοσαετή πορεία από το Memory Comes Back με τους Raining Pleasure έως το Sunday Cloudy Sunday, τι έχετε αποκομίσει και τι έχετε ενδεχομένως χάσει, μουσικά και προσωπικά; Όταν αυτή η εικοσαετία είναι ολόκληρη η ενήλικη ζωή σου, είναι κάπως δύσκολο να την περιγράψεις μόνο ως μουσική διαδρομή. μέσα σ’ αυτά τα χρόνια, έχω συναντήσει ανθρώπους,

ΜΟυσΙΚη

έχω χάσει ανθρώπους, έχω γράψει, έχω χαρεί, έχω λυπηθεί. προσπαθώ να αντιμετωπίζω κάθε τι που έρχεται στο δρόμο μου σαν μοναδική εμπειρία, σαν κάτι που δεν θα ξαναγίνει ποτέ, γιατί πολύ απλά έτσι είναι. είχα πολλές τέτοιες εμπειρίες μέχρι τώρα και είμαι ευγνώμων για όλους τους ανθρώπους που έπαιξαν το ρόλο τους μέσα σε αυτές. δεν θα έλεγα ότι έχω χάσει κάτι. φροντίζω μόνο να μη χάσω τον ενθουσιασμό μου. Και γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο αλλάζω ρόλους και επαναδημιουργώ το περιβάλλον και τον εαυτό μου συχνά. είναι κάτι που με κρατάει σε εγρήγορση. ςτη μουσική σας διαδρομή υπάρχουν ετερόκλιτα στοιχεία, από τη μουσική σας συνάντηση με τη Δήμητρα Γαλάνη μέχρι την απόδοση με άλλη ματιά τραγουδιών τού βασίλη Τσιτσάνη. Πόσο σημαντικό είναι το στοιχείο τού πειραματισμού στη μουσική, μολονότι ενέχει ένα βαθμό ρίσκου; δεν υπάρχει ρίσκο αν ξέρεις τι κάνεις. ο πειραματισμός είναι στοιχείο που διακρίνει κάθε άνθρωπο ο οποίος θέλει να γνωρίσει τον εαυτό του. Η ημέρα που θα χάσω την όρεξη για εξερεύνηση θα είναι μια πολύ θλιβερή μέρα κι εύχομαι ν’ αργήσει πολύ. επιβάλλεται να κινούμαστε προς κατευθύνσεις άγνωστες ή έστω λιγότερο οικείες. δεν ξέρω πολλούς τραγουδιστές που θα δέχονταν να κάνουν τόση δουλειά για την παράσταση κάποιου συναδέλφου τους χωρίς να είναι στο πλάνο να βγουν οι ίδιοι στη σκηνή. Και οφείλω να πω ότι το απολαμβάνω εξ ίσου. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχετε επιλέξει να εκφραστείτε μέσα από αγγλόφωνο στίχο. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό; Τον προτιμάτε σε σύγκριση με τον ελληνικό; Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι να κάνεις κάτι καλά. Όταν ακούω κακή εκφορά λόγου δεν με απασχολεί αν είναι αγγλικός, ελληνικός ή γερμανικός. Όταν αντίστοιχα ακούω σωστά δοσμένο λόγο, χαίρομαι γι’ αυτό το γεγονός και όχι για την προέλευσή του. Έχω μια τεράστια ευαισθησία στον ήχο, η οποία, καλώς ή κακώς, με κρατάει σε πολύ σαφείς και ασφαλείς αποστάσεις από πολλά πράγματα. Τραγουδάω στα αγγλικά γιατί μπορώ. πολλοί τραγουδιστές βρίσκονται παγιδευμένοι –τις περισσότερες φορές χωρίς καμία επίγνωση– σε πράγματα που θα ήθελαν να κάνουν και χάνουν πολύτιμο χρόνο και ενέργεια από πράγματα που θα μπορούσαν να κάνουν. ο γιάννης, για παράδειγμα, είναι ένας τραγουδιστής ο οποίος, εκτός από μία άρτια φωνή, έχει ορθότατο λόγο. είναι στα ακουστικά μου εδώ και τρεις μήνες καθημερινά, χωρίς να μου δώσει ίχνος κούρασης. δεν μπορούν πολλοί να το κάνουν αυτό. ο γιάννης μπορεί. Και το κάνει. ζείτε και δραστηριοποιείστε, κατά κύριο λόγο, στη Μεγάλη βρετανία. Πού οφείλεται

αυτή η επιλογή σας; ζω στη μεγάλη Βρετανία γιατί εδώ είναι το πανεπιστήμιο που παρακολούθησα τα τελευταία τέσσερα χρόνια. πριν από αυτό, ήμουν από το 2004 στη γερμανία. Έφυγα την εποχή στην οποία τώρα αναφερόμαστε ως εποχή ευημερίας, περιέργως. οι σπουδές μόλις τελείωσαν και τώρα μπαίνω σιγά σιγά στη διαδικασία να δω το λονδίνο πιο πολύ ως μουσικός. Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στις μουσικές σκηνές των δύο χωρών; Ποια είναι η γνώμη σας για τα μουσικά δρώμενα στην ελλάδα; οι μουσικές σκηνές των δύο χωρών είναι πολύ διαφορετικές. οι χώροι, οι υποδομές, η οργάνωση και η παραγωγή τού μουσικού κόσμου λειτουργούν άριστα στη μεγάλη Βρετανία. υπάρχει ασύλληπτη ποικιλία, μουσική για κάθε γούστο, πολύ ταλέντο και όρεξη. Στην ελλάδα, παρατηρώ μια άνθιση σε Do it yourself πρωτοβουλίες, όπως θα ήταν φυσικό, και αυτό μου αρέσει πολύ. δεν είναι όμως πολύ σωστό να εκφέρω άποψη γιατί λείπω δέκα χρόνια κι έχω χάσει την καθημερινή τριβή. Πιστεύετε ότι οι Έλληνες έχουν διδαχθεί κάτι από την κρίση; Το πιο σημαντικό δίδαγμα, άσχετα αν το πήραν ή όχι οι άνθρωποι, είναι πως τίποτα δεν είναι δεδομένο. Όλα αλλάζουν και θα αλλάζουν πάντα. επίσης, πάντα θα γκρινιάζουμε και θα φταίει κάποιος άλλος για ό,τι μας συμβαίνει. Αυτή είναι η μοναδική ακλόνητη αξία στην ελλάδα. Τι θέση έχει η τέχνη στη ζωή τού μέσου Έλληνα; Νομίζω πως οι περισσότεροι άνθρωποι είναι παθητικοί δέκτες χωρίς χρόνο και διάθεση για επαρκή ενημέρωση και παιδεία. Σαφώς επικρατεί η τέχνη της διασκέδασης, αυτή που μετά από λίγο την έχεις ξεχάσει και δεν σου έχει αφήσει τίποτα. Όμως, είμαι σίγουρος ότι έστω ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων έχουν αυτή την άλλη, την ιδιαίτερη σχέση με την τέχνη και, κατ’ επέκτασιν, με τον εαυτό τους. Μπορεί η τέχνη να ευαισθητοποιήσει και να κινητοποιήσει ή λειτουργεί κυρίως ως μέσο παραμυθίας και έκφρασης συναισθημάτων; Έχει τη δύναμη να ενώνει τους ανθρώπους; Κατά την άποψή μου, υπάρχουν δύο μορφές τέχνης. Η μία είναι αυτή που έχει ως στόχο να διασκεδάσει τους ανθρώπους και να τους δώσει μια αίσθηση απόδρασης, και η άλλη είναι αυτή που λειτουργεί εκπαιδευτικά, τόσο για τον δημιουργό όσο και για τον παραλήπτη. Και οι δύο μορφές είναι σημαντικές και είναι καλό για όλους να τις γεύονται εξ ίσου. ως τέτοια λοιπόν η τέχνη, σαφώς και έχει τη δύναμη να κάνει θαύματα. s

[11 ΙΟυνίου 2015] #43 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 15

Τόμας Όστερμαϊερ

Κόντρα στην πείνα της αγοράς Πιστή στο ραντεβού της με τον αθηναϊκό κοινό τα τελευταία χρόνια, η βερολινέζικη ςαουμπίνε με επικεφαλής τον Τόμας Όστερμαϊερ έρχεται με τις Μικρές αλεπούδες της Λίλιαν χέλμαν, έργο περισσότερο γνωστό από την κινηματογραφική μεταφορά του 1941 με την Μπέτι ντέιβις. Από τη νίκη ορφανού

30 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #43 [11 Ιουνίου 2015]

ΘEATPO

info ςαουμπίνε βερολίνου – Τόμας Όστερμαϊερ Οι μικρές αλεπούδες της λίλιαν χέλμαν Στις αρχές του 1900 στον Αμερικάνικο Νότο, η αδίστακτη αριβίστρια ρεγγίνα γκίντενς μηχανορραφεί σαν παμπόνηρη αλεπού. Σχεδιάζει να ανοίξει ένα βαμβακουργείο με τους δυο αδελφούς της, μπεν και Όσκαρ, επιστρατεύοντας θεμιτά και αθέμιτα μέσα. ςτα γερμανικά με ελληνικούς υπέρτιτλους. Πειραιώς 260, κτίριο Δ 19-21 Ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 25€ (κανονικό), 20€ (μειωμένο), 15€ (φοιτητικό), 5€ (ανέργων, ΑμεΑ)

ΘEATPO

[11 ΙΟυνίου 2015] #43 ΦEσTIBAλ

Ο ΟΡΙσMΟσ ΤΟυ COOl ο Τόμας Όστερμαϊερ πιστεύει ότι η αγορά δεν είναι ο λόγος για τον οποίο οι σοβαροί καλλιτέχνες κάνουν τέχνη και τονίζει ότι οι περισσότεροι από τους επιτυχημένους καλλιτέχνες της γενιάς του παράγουν υπερβολικά.

ο

Τόμας Όστερμαϊερ επιστρέφει (πάντα). Αυτή τη φορά, ο γνωστός γερμανός σκηνοθέτης παρουσιάζει τις Μικρές αλεπούδες της λίλιαν χέλμαν. Έργο του 1939, μιλάει για τα διαχρονικά πάθη του ανθρώπου: την απληστία, τη δίψα για εξουσία, το πάθος για εκδίκηση. ο σκηνοθέτης φέρνει τη δράση στο τώρα και επιδίδεται, όχι για πρώτη φορά, στη σκιαγράφηση των μηχανισμών του καπιταλισμού. οι Μικρές αλεπούδες είναι το πιο γνωστό έργο της Αμερικανίδας συγγραφέως και εμπεριέχει αναφορές στη δική της οικογένεια. Η πρώτη του σκηνική παρουσίαση, στο μπρόντγουεϊ, υπήρξε τεράστια επιτυχία. οι κριτικοί, ωστόσο, δυσκολεύτηκαν να συμφωνήσουν στο αν πρόκειται για ηθοπλαστικό δράμα ή σάτιρα. Στη συνομιλία μας, ο Τόμας Όστερμαϊερ δηλώνει φεμινιστής, καταγγέλλει την ανθρωποφαγική τάση της αγοράς στον τομέα του θεάτρου και μιλά με περηφάνια για το έργο του ως διευθυντής της Σαουμπίνε του Βερολίνου.

Τι ήταν αυτό που σας ενδιέφερε στο συγκεκριμένο έργο; Αρκετά πράγματα. πρώτα απ’ όλα, μ’ ενδιέφερε

32 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #43 [11 Ιουνίου 2015]

το θέμα του: είναι ένα έργο που μιλά για την απληστία μέσα στην οικογένεια, για τα χρήματα, και το πώς αυτά καταστρέφουν τις σχέσεις μέσα στην οικογένεια. επέλεξα να φέρω την ιστορία στον κόσμο του σήμερα, γιατί αυτά τα θέματα μας απασχολούν στο παρόν. πλούσιες οικογένειες που λειτουργούν με μαφιόζικους τρόπους κυβερνούν την υπόλοιπη χώρα – και το βλέπουμε αυτό στη γερμανία, στην ελλάδα, σ’ όλες τις χώρες. με τράβηξε αυτό το έργο, λοιπόν, γιατί ασχολείται με παγκόσμια θέματα, δηλαδή το πρόβλημα του καπιταλισμού. λέει πολλά για τους καιρούς στους οποίους ζούμε. επίσης, αυτό το έργο μ’ ενδιέφερε γιατί, σε αντίθεση με τα περισσότερα έργα που επικεντρώνονται σε πρωταγωνιστές ανδρικού φύλου, εδώ βρίσκουμε μια ισχυρή γυναίκα. Και ο τρίτος λόγος είναι ότι η λίλιαν χέλμαν είναι, κατά τη γνώμη μου, μια από τις σπουδαιότερες θεατρικές συγγραφείς του 20ού αιώνα, αν και όχι τόσο αναγνωρισμένη στην ευρώπη. Πώς βλέπετε εσείς αυτή την ισχυρή γυναίκα που ονομάζεται ρεγγίνα Γκίντενς; Το έργο αφηγείται την ιστορία της ρεγγίνα, από την οποία αφαιρέθηκε η οικογενειακή κληρονομιά, γεγονός που προκάλεσε την οργή και την επιθυμία της για εκδίκηση. δεν νομίζω ότι υπάρ-

χει κάποια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών, υπό την έννοια ότι οι πράξεις της ρεγγίνα θα μπορούσε κάλλιστα να έχουν γίνει από έναν άνδρα. Η μόνη διαφορά είναι το πώς αντιμετωπίζονται οι γυναίκες από την κοινωνία ως προς την κατανομή των χρημάτων και την κατανομή της εξουσίας. Όταν παρουσιάζεις την ιστορία μιας γυναίκας της αριστοκρατίας, είναι σαν να κάνεις κάτι προκλητικό, διότι η κοινωνία δεν δίνει αυτούς τους ρόλους στις γυναίκες. ούτε καν σήμερα. εκεί έγκειται, πιστεύω, και η αρετή του έργου. Θα λέγατε ότι είστε φεμινιστής; ως ουδέτερο ανθρώπινο ον θα έλεγα ναι, αλλά ως άνδρας δεν μπορώ να συμμετέχω πλήρως στον αγώνα των γυναικών. ως άνδρας, είμαι μέρος του προβλήματος. ςε πολλές χώρες, όπως στη βρετανία, υπάρχει μεγάλη συζήτηση σχετικά με την ανισότητα στο θέατρο, ως προς την απασχόληση, την πληρωμή, τις συνθήκες... ισχύει αυτό και για τη Γερμανία; Η κατάσταση είναι πάνω κάτω η ίδια και εδώ. Από την πλευρά μου, καθώς επίσης διδάσκω σκηνοθεσία, μπορώ να πω ότι σε κάθε τάξη έχουμε

ΘEATPO

περισσότερες γυναίκες από άνδρες. Έτσι, στον τομέα της εκπαίδευσης βλέπουμε το αντίθετο. και στη ςαουμπίνε; Στη Σαουμπίνε θα έλεγα ότι, σε κάποια τμήματα, έχουμε ίσως τον ίδιο αριθμό γυναικών και ανδρών, ενώ σε άλλα όχι ακόμη. Σε ό,τι αφορά τις σκηνοθέτιδες, έχουμε συνεργαστεί με πολλές. Αλλά αυτό εξαρτάται και από το πόσες γυναίκες βρίσκουμε εκεί έξω για να καλέσουμε. δεν υπάρχουν τόσες γυναίκες όσο άνδρες, μέχρι στιγμής. Πώς επιλέγετε ένα έργο; Τι είναι αυτό που μετράει για σας σ’ ένα θεατρικό κείμενο; Η απάντηση είναι κάθε φορά διαφορετική. δεν θα έλεγα ότι είμαι παθιασμένος με συγκεκριμένα θέματα, αλλά περισσότερο ότι ψάχνω για διαφορετικές ματιές πάνω στον κόσμο. δουλεύω πάνω σε μια μεγάλη παλέτα, κάνοντας κυρίως Σαίξπηρ και νατουραλιστικό δράμα – οι δύο πυλώνες της δουλειάς μου. με κεντρίζουν τα διαχρονικά ερωτήματα σχετικά με το ανθρώπινο είδος, καθώς και σύγχρονα ζητήματα. είναι η σύγχρονη κοινωνία, ο σύγχρονος κόσμος, ο οποίος μπορεί επίσης να παρουσιαστεί μέσα από κλασικά κείμενα, που με γοητεύει. Πόσες σκηνοθεσίες κάνετε το χρόνο; δύο ή τρεις. υπήρξε μια εποχή που έκανα περισσότερες, αλλά τώρα προσπαθώ να επικεντρωθώ περισσότερο σε κάθε έργο που σκηνοθετώ και να αφιερώνω περισσότερο χρόνο στη μελέτη του και στη σκέψη πάνω σ’ αυτό. επίσης, λόγω του γεγονότος ότι πολλές παραστάσεις μου, όπως ο Άμλετ ή η Έντα Γκάμπλερ, εξακολουθούν να παίζονται ακόμη και επτά χρόνια αργότερα, δεν υπάρχει ανάγκη να δουλεύω τόσο πολύ πια. υπάρχει μεγάλη ζήτηση για τη δουλειά μου και έχω πολλές έτοιμες παραγωγές να προσφέρω. προσπαθώ λίγο να μειώσω την πίεση της αγοράς... δεν θέλω να με καταβροχθίσει η πείνα της αγοράς! αισθανθήκατε αυτήν την πείνα της αγοράς σαν έναν πραγματικό κίνδυνο για τη δουλειά σας; φυσικά. Και αυτός ο κίνδυνος υπάρχει για όλους όσοι συμμετέχουν στην αγορά. Στον κόσμο της τέχνης πρέπει να ανταποκρίνεσαι σ’ αυτήν την πολύ γρήγορη αγοραπωλησία, και αυτό κυριεύει τα πάντα... Αλλά η αγορά δεν είναι ο λόγος για τον οποίο οι σοβαροί καλλιτέχνες κάνουν τέχνη. Νομίζω ότι οι περισσότεροι από τους επιτυχημένους καλλιτέχνες της γενιάς μου παράγουν υπερβολικά. νομίζετε ότι υπάρχει διάκριση ανάμεσα στην υψηλή τέχνη και τη λαϊκή κουλτούρα; δεν θα το έλεγα, επειδή η πραγματικότητα της Σαουμπίνε είναι ότι έχουμε ένα ιδιαίτερα νεανικό κοινό. Κι αυτοί είναι άνθρωποι που πηγαίνουν σε συναυλίες κλασικής μουσικής, αλλά πάνε και για clubbing... γι’ αυτούς τους θεατές σίγουρα δεν υπάρχει διάκριση ανάμεσα στα δύο. Αυτό φαίνεται να ισχύει και για το κοινό του ελληνικού φεστιβάλ, που είναι ποικίλο. είναι πολλοί οι νέοι που ενδιαφέρονται για ιστορίες και όχι για τέτοιες διακρίσεις. Στο θέατρό μας στο Βερολίνο δεν νομίζω πως το κοινό έρχεται στις παραστάσεις μου επειδή θέλει να δει υψηλή

ΘEATPO

Bette Davis Eyes Το ιερό τέρας του αμερικανικού σινεμά, μπέτι Ντέιβις προτάθηκε έντεκα φορές για Όσκαρ και δύο φορές κατάφερε να κρατήσει το χρυσό αγαλματίδιο στα χέρια της.

ο

σκηνοθέτης γουίλιαμ γουάιλερ μεταφέρει το 1941 τις Μικρές αλεπούδες της λίλιαν χέλμαν στη μεγάλη οθόνη με πρωταγωνίστρια τη μεγάλη ηθοποιό. Η μπέτι Ντέιβις ενσαρκώνει ένας από τους πιο μοχθηρούς κινηματογραφικούς χαρακτήρες, τη ρεγγίνα γκίντενς, η οποία μηχανορραφεί εναντίον του συζύγου της προκειμένου να εξασφαλίσει την υποστήριξή του για να ανοίξει μαζί με τα δύο αδέλφια της ένα βαμβακουργείο. Η 33 ετών τότε μπέτι Ντέιβις δεν διστάζει να τσαλακώσει την εικόνα της για τις ανάγκες του ρόλου. Η ταινία προτάθηκε για εννιά βραβεία Όσκαρ, αλλά δεν κατάφερε να κερδίσει κανένα.

κουλτούρα. θέλει να δει ιστορίες που να επηρεάζουν τη δική του οπτική πάνω στον κόσμο. ςκέφτεστε πολύ από το κοινό όταν ετοιμάζετε μια καινούργια δουλειά; Όχι, καθόλου. Έχουμε έναν απίστευτο αριθμό ανθρώπων που έρχονται για να δουν τις παραστάσεις μας, έχουμε πολλές προσκλήσεις να δείξουμε τη δουλειά μας σ’ όλο τον κόσμο, και έχουμε δημιουργήσει ένα πιστό κοινό. Έτσι, δεν ανησυχώ για το ερώτημα της σχέσης με το κοινό. είμαι ικανοποιημένος με το πού βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή. Και είμαι ικανοποιημένος από το γεγονός ότι το κοινό μας είναι κατά μέσο όρο είκοσι χρόνια νεότερο από το κοινό οποιουδήποτε άλλου θεάτρου. Αυτό με κάνει πολύ περήφανο. Έχουμε προσελκύσει νέους ανθρώπους γιατί δεν προσπαθούμε με κάποιο ηλίθιο τρόπο να κάνουμε θέατρο για νέους ανθρώπους, αλλά παίρνουμε το κοινό μας και το έργο μας στα σοβαρά. είναι η ποιότητα της δουλειάς μας που έχει σημασία. Έτσι μόνο μπορείς να προσελκύσεις την κάθε γενιά. εάν σκέφτεσαι το κοινό, έχεις ήδη πέσει σε

μια παγίδα, γιατί θέατρο δεν είναι το πώς θα τους ξελογιάσεις. θέατρο είναι να πεις αυτό που θέλεις να πεις πάνω στη σκηνή. Το να σκέφτεσαι το κοινό διαφθείρει τον τρόπο που κάνεις θέατρο. η σχέση σας με τη ςαουμπίνε ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν, το 1999. Ποιο ήταν τότε το όραμά σας; αισθάνεστε ότι έχετε εκπληρώσει τις φιλοδοξίες σας; Το πιο σημαντικό πράγμα για μένα τότε ήταν να δημιουργήσω ένα σύνολο με ξεκάθαρη στάση ομάδας. δηλαδή, να έχουμε ηθοποιούς που να δουλεύουν όλοι μαζί με σεβασμό ο ένας για τον άλλο και με υψηλό επίπεδο υποκριτικών δυνατοτήτων. Ακόμα προσπαθώ να βελτιώσω το θίασο και την τεχνική των ηθοποιών. Αυτή υπήρξε πάντα η μεγαλύτερη φιλοδοξία μου, και είμαι πολύ περήφανος που το θέατρό μας, αυτά τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, ανακάλυψε και εκπαίδευσε σπουδαίους ηθοποιούς. Έχουμε τους καλύτερους ηθοποιούς της γενιάς μας, και είμαι πολύ περήφανος που δουλεύουν στο θέατρό μας. s

[11 ΙΟυνίου 2015] #43 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 19

Γιανγκ Τζιν Λι

«Καταστρέψτε το κοινό!» Ξεκίνησε ως ακαδημαϊκός αλλά εξελίχθηκε σε θεατρική συγγραφέας και σκηνοθέτιδα. Η γιανγκ Τζιν λι, μέσα σε λίγα χρόνια, έχει αναδειχθεί σε μια από τις πιο προκλητικές και ιδιαίτερες φωνές της νεοϋορκέζικης πρωτοποριακής θεατρικής σκηνής. με το Straight White Men εξερευνά για μια ακόμη φορά ζητήματα ταυτότητας, βυθίζοντάς μας σ’ έναν κόσμο χαμένων προσδοκιών.

info young Jean lee’s theater company Straight White Men της γιανγκ Τζιν λι ο εντ και οι τρεις ενήλικοι γιοι του συναντιούνται για να γιορτάσουν μαζί ανέμελα χριστούγεννα. Αντιμετωπίζουν, όμως, ένα πρόβλημα που ακόμα και μια ευτυχισμένη οικογένεια αδυνατεί να επιλύσει: ποια είναι η σημασία της ταυτότητας; Τι σημαίνει να είσαι λευκός στρέιτ άντρας; ςτα αγγλικά με ελληνικούς υπέρτιτλους. Πειραιώς 260, κτίριο h 22-24 Ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 25€ (κανονικό), 20€ (μειωμένο), 15€ (φοιτητικό), 5€ (ανέργων, ΑμεΑ)

Από τη Μυρτώ Πολυμίλη

© Blaine Davis

ΠεΡΙ ΑυΤΟΚΡΙΤΙΚησ «Δεν μ’ αρέσει όταν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι τα ξέρουν όλα, ότι έχουν πάντα δίκιο κι είναι ευχαριστημένοι με τον εαυτό τους. η αυτοκριτική και η αυτεπίγνωση είναι από τα χαρακτηριστικά που εκτιμώ περισσότερο», λέει η σκηνοθέτιδα. απέναντι, σκηνές από την παράσταση.

© Julieta cervantes

μ

ονοπωλούν τις θέσεις ισχύος του δυτικού ημισφαιρίου, διαμορφώνοντας την πολιτική και κοινωνική μας πραγματικότητα: οι λευκοί ετερoφυλόφιλοι άντρες είναι ένα «είδος» σχετικά ανεξερεύνητο σε σχέση μ’ άλλες ταυτότητες, μισητό για κάποιους και αγαπημένο για άλλους. Η γιανγκ Τζιν λι, δημιουργός και σκηνοθέτις της παράστασης Straight White Men δεν διστάζει να παρουσιάσει ένα έργο προκλητικό –όπως άλλωστε το συνηθίζει–, γεμάτο σάτιρα αλλά και συμπόνια. γεννημένη στην Κορέα και μεγαλωμένη στις ΗπΑ, η πρωτοεμφανιζόμενη στην ελλάδα λι μεταπήδησε εδώ και μια δεκαετία από την ακαδημαϊκή ζωή στο χώρο του πρωτοποριακού θεάτρου, κατακτώντας κοινό και κριτικούς με τα έργα της – πολλά από τα οποία πραγματεύονται ζητήματα ταυτότητας. ο στόχος της; Να μας κάνει να νιώσουμε έστω και λίγο άβολα, κάτι που καταφέρνει αυτή τη φορά μέσα από την ιστορία μιας μεσοαστικής αμερικανικής οικογένειας – τρεις γιοι κι ένα μπαμπάς, όλοι τους πάνω από 40– που περνούν μαζί τις χριστουγεννιάτικες διακοπές. Η λι, η οποία έχει χαρακτηριστεί από τον Τσαρλς Ίσεργουντ των Τάιμς της Νέας Υόρκης ως «η πιο περιπετειώδης downtown θεατρική συγγραφέας της γενιάς της», μιλάει στο εφ για την παράστασή της στο πλαίσιο του φεστιβάλ.

Πώς δημιουργήσατε το Straight White Men; Ποιο ήταν το σημείο εκκίνησης; με κάθε πρότζεκτ που ασχολούμαι προσπαθώ να καταπιαστώ με κάτι που δεν έχω ξαναπροσεγγίσει στο παρελθόν, κάτι που δεν έχω ιδέα πώς να κάνω. Η τελευταία μου δουλειά ήταν αποκλειστικά με κίνηση, χωρίς λέξεις, και η παράσταση που είχε προηγηθεί ήταν ένα one-man show με τραγούδι και χορό και με μένα –που δεν είμαι περφόρμερ– να παίζω. Έχω την τάση να επιλέγω να κάνω πράγματα που θα ήταν ο χειρότερός μου εφιάλτης. ποτέ στο παρελθόν δεν έγραφα γραμμικά, παραδοσιακά κομμάτια. επίσης, δεν με ενδιέφερε ποτέ η «πολιτική της ταυτότητας». Έτσι, τείνω να ασχολούμαι με θέματα που άπτονται του ζητήματος αυτού, κι έτσι κάπως συνειδητοποίησα ότι η ταυτότητα με την οποία θα ήθελα λιγότερο να ασχοληθώ είναι αυτή των λευκών ετεροφυλόφιλων αντρών. θεώρησα ότι η παραδοσιακή δομή με τρία πρόσωπα είναι το αντίστοιχο του «λευκού ετεροφυλόφιλου άντρα» της θεατρικής φόρμας. Και σκέφτηκα πως θα ήταν ενδιαφέρον να εξερευνήσω τα όρια της συγκεκριμένης φόρμας και παράλληλα το περιεχόμενό της – να τα φέρω πιο κοντά, δημιουργώντας έναν μεγάλο εφιάλτη. Σε όλες μου τις παραστάσεις, πρώτα επιλέγω τους συνεργάτες μου και στη συνέχεια γράφω

ΘEATPO

© Julieta cervantes

σε συνεργασία με τους ηθοποιούς-περφόρμερς, την καλλιτεχνική μου ομάδα, και το κοινό των εργαστηρίων που τρέχω. Στις πρόβες συνήθως μιλάμε για διάφορα και, με βάση αυτά που έχουμε συζητήσει, πηγαίνω σπίτι και γράφω. Στη συνέχεια επιστρέφω με τα κείμενά μου, και τότε αρχίζουν όλοι να λένε τις ιδέες τους. Το Straight White Men δημιουργήθηκε λίγο διαφορετικά γιατί δεν ήξερα πώς να γράφω νατουραλιστικούς διαλόγους. Η πρώτη εκδοχή του έργου, την οποία φτιάξαμε στο πανεπιστήμιο μπράουν, χτίστηκε πάνω σε αυτοσχεδιασμό των ηθοποιών. Τα σενάριά μου δημιουργούνται πολύ συνεργατικά. δεν υπήρχε περίπτωση να κατάφερνα να γράψω κανένα από αυτά τα έργα μόνη μου. Αυτή είναι μια σημαντική διαφορά μεταξύ εμού και άλλων θεατρικών συγγραφέων: ποτέ δεν είμαι μόνη μου σ’ ένα δωμάτιο. δεν ξεπηδά το κείμενο από το μυαλό μου.

© Julieta cervantes

διάφορα τα οποία κατέγραψα σε μια λίστα και στη συνέχεια δημιούργησα τον χαρακτήρα του ματ (ένα από τα τρία αδέλφια της οικογένειας). Και όλοι τον μίσησαν γιατί τον θεώρησαν loser. Και τότε συνειδητοποίησα ότι, παρά τις αρχές κοινωνικής ισότητας που πιστεύουμε πως μας διαπνέουν, μέσα στο μικρόκοσμό μας –με τους ανθρώπους που συγχρωτιζόμαστε– το να είσαι loser είναι χειρότερο από το να είσαι μαλάκας, αποκαλύπτοντας σ’ ένα βαθμό τη συνεχιζόμενη επένδυσή μας στην πατριαρχία. Κι αυτό απέκτησε πολύ ενδιαφέρον για μένα μέσα στο έργο, κι έτσι αυτός ο χαρακτήρας έγινε λυδία λίθος. είναι οι λευκοί ετεροφυλόφιλοι άντρες του 21ου αιώνα αποδιοπομπαίοι τράγοι – μια και μπορούμε να τους κατηγορήσουμε με ευκολία για τη στασιμότητα που υπάρχει στην κοινωνία και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε παγκοσμίως; θα έλεγα ότι αυτό ισχύει μέχρι ενός σημείου· δεν θα έλεγα ποτέ όμως ότι είναι θύματα. επωφελούνται ακόμη πολύ των κοινωνικών ανισοτήτων και βοηθούν στη συνέχισή τους. Το ίδιο ισχύει βέβαια και για κάποιους λευκούς ομοφυλόφιλους άντρες – όχι στον ίδιο βαθμό, αλλά αρκετά για να πρέπει να το αναγνωρίσουμε.

είχατε πει πως «ανακαλύψατε ότι ο μόνος τρόπος να δημιουργείτε θέατρο που κάνει το κοινό να σκέφτεται είναι να νιώθετε άβολα όταν το φτιάχνετε». Τι σας έκανε να νιώσετε άβολα όταν δημιουργούσατε το Straight White Men; με απέτρεψε πραγματικά από το να νιώθω εντελώς ενάρετη ως Ασιάτισσα γυναίκα. με εμπόδισε από το να σκέφτομαι ότι «είμαι μια γυναίκα κάποιου χρώματος. δεν γεννήθηκα με προνόμια! Κάνω σπουδαία πράγματα για τον πλανήτη, απλά και μόνο γιατί επιδιώκω τελείως εγωιστικά αυτό που θέλω· γιατί κάνω τον κόσμο διαφορετικό!» Ένας λευκός ετεροφυλόφιλος άντρας δεν μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο. δεν μπορεί να πει «προσθέτω λίγη διαφορετικότητα σ’ αυτόν τον κόσμο κάνοντας απλώς αυτό που θέλω»· υπάρχουν προσδοκίες οι οποίες τον υποχρεώνουν να κάνει κάτι παραπάνω από το να πετύχει σε προσωπικό επίπεδο. Έτσι, η δουλειά μου πάνω σ’ αυτό το έργο με ανάγκασε να αντιμετωπίσω τις δικές μου υποκρισίες και αμφισβήτησε την αίσθησή μου σε σχέση με το πόσο αφοσιωμένη είμαι στην κοινωνική ισότητα.

Διάβασα ότι το μότο της ομάδας σας είναι «καταστρέψτε το κοινό!». από ποια άποψη και γιατί; Έχει να κάνει κυρίως με την καταστροφή του εφησυχασμού. δεν μ’ αρέσει όταν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι τα ξέρουν όλα, ότι έχουν πάντα δίκιο και είναι ευχαριστημένοι με τον εαυτό τους. Η αυτοκριτική και η αυτεπίγνωση είναι από τα χαρακτηριστικά που εκτιμώ περισσότερο. Έτσι, η κάθε παράσταση είναι μια πρόκληση για μένα και για το κοινό. πάντα προσπαθώ να βάλω ένα μικρό χαλίκι στο μυαλό του κοινού το οποίο θα τους ενοχλεί. Έτσι, αναπόφευκτα, κάθε παράσταση που έχω κάνει με έχει αναγκάσει ν’ αλλάξω και να γίνω διαφορετικός άνθρωπος και καλλιτέχνης.

η παράσταση αγγίζει τη «θεματική» των χαμένων προσδοκιών. Έχετε μιλήσει για το γεγονός ότι «αυτό που πραγματικά μετράει είναι να μην είναι κανείς loser». Όταν ξεκίνησα το πρώτο εργαστήριο, βρέθηκα να συζητάω σ’ ένα δωμάτιο γεμάτο γυναίκες, ανθρώπους από διάφορες φυλές –όχι λευκούς– και queer· ένα δωμάτιο με πολύ διαφορετικότητα. Και είπα «εντάξει, ξέρω όλα αυτά τα πράγματα που δεν σας αρέσουν στους λευκούς ετεροφυλόφιλους άντρες. γιατί δε μου δίνετε μια λίστα με τα πράγματα που θα ευχόσασταν να κάνουν αυτοί οι άνθρωποι και που θα σας έκανε να τους μισείτε λιγότερο;» μου είπαν λοιπόν

ο χίλτον αλς του περιοδικού The New Yorker είχε γράψει πως «ως μία από τις ελάχιστες ασιάτισσες θεατρικές συγγραφείς στην αβάν-γκαρντ θεατρική σκηνή της νέας υόρκης, η Λι υπόκειται σε προσδοκίες που σπάνια επιβάλλονται στους λευκούς, άρρενες συναδέλφους της». νιώθετε ότι κάτι τέτοιο ισχύει; είμαι σίγουρη ότι κάτι τέτοιο ισχύει ώς ένα βαθμό, αλλά κυρίως έχω νιώσει απίστευτη στήριξη από τη θεατρική μου κοινότητα. Νομίζω όμως πως τα πράγματα θα ήταν τελείως διαφορετικά αν προσπαθούσα να δουλέψω στο mainstream θέατρο. s

[11 ΙΟυνίου 2015] #43 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 21

Γιαέλ φάρμπερ

Η Τζούλια από τη Νότια Αφρική πόση σημασία έχει το χρώμα του δέρματος όταν δύο άνθρωποι αγαπιούνται; μπορούν τα τραύματα μιας ολόκληρης γενιάς να ξεχαστούν; Τι συμβαίνει όταν η Δεσποινίς Τζούλια του Αύγουστου Στρίντμπεργκ μεταφέρεται στη Νότια Αφρική; To Baxter Theatre Centre και η σκηνοθέτιδα γιαέλ φάρμπερ παρουσιάζουν στο φεστιβάλ Αθήνων μια Mies Julie διαφορετική από τις άλλες. Από τη Μυρτώ Λιαλιούτη

ΠεΡΑ ΑΠΟ Τη σΟυηΔΙΑ Μέσα από το έργο του ςτρίντμπεργκ, η Γιαέλ φάρμπερ μιλά για τη νότια αφρική, για τις επανορθώσεις και τις διεκδικήσεις όσων χάθηκαν στα χρόνια του απαρτχάιντ.

o

info Baxter theatre centre Mies Julie Ένα βράδυ του μεσοκαλόκαιρου που γιορτάζεται το θερινό ηλιοστάσιο και ενώ ο κόμης του σπιτιού λείπει σε ταξίδι, η μεγαλοαστή μοναχοκόρη του παίρνει μέρος στη γιορτή που κάνουν οι υπηρέτες. εκεί έλκεται από τον υπηρέτη Τζον και πέφτει στην αγκαλιά του. μαζί προσπαθούν να καταστρώσουν σχέδιο διαφυγής τους, αλλά τελικά η δεσποινίδα Τζούλια οδηγείται στο θάνατο. ςτα αγγλικά με ελληνικούς υπέρτιτλους.

© Murdo Macleod

Πειραιώς 260, κτίριο η 11-13 Ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 25€, 20€ (μειωμένο), 15€ (φοιτητικό, 65+), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

ταν η γιαέλ φάρμπερ αποφάσισε να μιλήσει για τις πληγές που άφησε το απαρτχάιντ στην πατρίδα της, διάλεξε ένα έργο που μερικοί θεωρούν ξεπερασμένο – όπως ακριβώς θεωρούν το θέμα με το οποίο επέλεξε να καταπιαστεί. Η Τζούλια μετατράπηκε σε λευκή Νοτιοαφρικανή, ο ζαν έγινε ο ιθαγενής Τζον και η Κριστίν δεν είναι πια αρραβωνιαστικιά, αλλά μητέρα. Αν πιστέψουμε τις διθυραμβικές κριτικές του διεθνούς τύπου και τα βραβεία στο φεστιβάλ του εδιμβούργου το 2012, τότε το ελληνικό κοινό έχει την ευκαιρία να απολαύσει την καλύτερη Δεσποινίδα Τζούλια της τελευταίας δεκαετίας, από μια σκηνοθέτιδα που πιστεύει πως ο ρατσισμός, ο μισογυνισμός και τα κοινωνικά τραύματα θα ξεπεραστούν μόνο αν τα αντιμετωπίσουμε ευθέως.

Πώς αποφασίσατε να διασκευάσετε την Δεσποινίδα Τζούλια; Το έργο του Στρίντμπεργκ ήταν το κατάλληλο όχημα. Ήθελα να μιλήσω για τη Νότια Αφρική, για τις επανορθώσεις και τις διεκδικήσεις όσων χάθηκαν στα χρόνια του απαρτχάιντ. είναι δύσκολο ν’ αγαπάς μια πατρίδα με τραύματα. ο Τζον και η Τζούλια αγαπούν και οι δύο το σπίτι τους, όμως μεγάλωσαν μέσα στο αίμα. εκεί το πράγμα περιπλέκεται. Η φάρμα στην οποία εκτυλίσσεται η ιστορία είναι χτισμένη πάνω σ’ ένα παλιό νεκροταφείο και το δέντρο που υπάρχει στο σκηνικό και αρνείται να πεθάνει έχει τις ρίζες του στην γη – ζητάει ευθύνες. επίσης, ήθελα να μιλήσω για τον τρόπο με τον οποίο το σώμα μιας γυναίκας γίνεται το πεδίο πάνω στο οποίο οι άντρες πολεμούν, και ήθελα να το κάνω μέσα από το συγκινητικό και συχνά βίαιο πρίσμα δύο ερωτευμένων ανθρώπων που αψηφούν την ιστορία και τη δομή της εξουσίας μέσα στην οποία γεννήθηκαν. Γιατί μετατρέψατε τον τρίτο χαρακτήρα του έργου, την αρραβωνιαστικιά, σε μητέρα του Τζον; ο Τζον είναι περισσότερο υπόλογος στη μητέρα του. οι νέοι κουράστηκαν να περιμένουν, ενώ οι παλαιότεροι έχουν μάθει να υποφέρουν με στωικότητα. Αυτό βέβαια είναι γενίκευση, γιατί στη Νότια Αφρική η παλιά γενιά έφερε την αλλαγή. Όμως οι ανησυχίες της χώρας μας εκπροσωπούνται εδώ από το αίσθημα ευθύνης που νιώθει ο Τζον προς την μητέρα και τους προγόνους του και από την επιθυμία του για μια νέα αρχή. Το να προδώσεις το λαό και την ιστορία σου έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από το να προδώσεις την αρραβωνιαστικιά σου – κι εμείς προερχόμαστε από μια χώρα με υψηλές απαιτήσεις. η διαφορά ανάμεσα στην Τζούλια και τον Τζον είναι περισσότερο ταξική ή φυλετική; Στη Νότια Αφρική η φυλή είναι άμεσα συνδεδεμένη με την τάξη, είναι η βάση των οικονομικών δομών που στηρίζονται στις ανισότητες της ιδιοκτησίας, των δεξιοτήτων και της εκπαίδευσης. επομένως τέτοια ζητήματα είναι αναπόσπαστα μεταξύ τους.

η Τζούλια τιμωρείται εξαιτίας του φύλου της; ο Στρίντμπεργκ φαίνεται να πιστεύει κάτι τέτοιο. Όμως εγώ είμαι φεμινίστρια. δεν θέλω να ηθικολογήσω, θέλω να μιλήσω για τις ανθρώπινες αδυναμίες. Το νήμα του μισογυνισμού υφαίνεται από τις αρχέγονες αφηγήσεις και έχει διαδοθεί στους μύθους και στη λογοτεχνία μας. Στην δική μου παράσταση, η Τζούλια και ο Τζον βρίσκονται σ’ έναν χορό με το θάνατο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το σεξ είναι τόσο ισχυρό, γιατί μέσα σ’ αυτό μπορούμε να είμαστε πιο ευάλωτοι, αυτό μπορεί να μας θρέψει ή να μας σκοτώσει. Στο τέλος, η Τζούλια παίρνει την απόφασή της, δεν υπνωτίζεται από τον Τζον, όπως συμβαίνει στο αρχικό έργο. θυσιάζεται για την ιστορία της. δεν τιμωρείται ούτε γιατί είναι γυναίκα, ούτε γιατί είναι λευκή – σε καμία περίπτωση. Τόσο εκείνη όσο και ο Τζον υπάγονται σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο, είναι θύματα των διηγήσεων μέσα στις οποίες ανατράφηκαν. Πιστεύετε πως μπορεί να υπάρξει πραγματική συμφιλίωση μετά από μια τραγωδία; ςυνέβη κάτι τέτοιο στη χώρα σας; δεν ξέρω τι πραγματικά σημαίνει συμφιλίωση. θα ήταν αλαζονεία να μιλήσω για μια τόσο προσωπική διαδικασία. μπορούμε όμως να γίνουμε καλύτεροι από τους προηγούμενους; Έχουμε την ευκαιρία να χτίσουμε ένα καινούργιο μέλλον. Η αρχαία ελληνική τραγωδία έχει εξηγήσει τους κύκλους της εκδίκησης και τον τρόπο με τον οποίο μια οικογένεια μπορεί να μείνει βυθισμένη στον πόνο για πολλές γενιές. για να σπάσουμε αυτούς τους κύκλους χρειαζόμαστε θέληση, θάρρος και ταπεινότητα. Αν δεν παραδεχτούμε το παρελθόν, πώς θα ζητήσουμε συγγνώμη; Κάτι τέτοιο θέλει σοβαρή συζήτηση και σίγουρα δεν είμαι εγώ κατάλληλη να πω ποιος οφείλει μια συγγνώμη και ποιος όχι. Όμως οι καλλιτέχνες έχουν την δυνατότητα να θέσουν τέτοια ζητήματα στην κοινωνία και να την κάνουν να αντιληφθεί τις δυνατότητές της. Πώς είναι η εποχή μετά τον νέλσον Μαντέλα; Νομίζω πως πρέπει να σταματήσουμε να πιστεύουμε πως η απελευθέρωση βασίζεται σ’ ένα άτομο. Η απελευθερωμένη Νότια Αφρική βρίσκεται ακόμα στην εφηβεία της· προσπαθεί να απομακρυνθεί από τη γενιά που τη γέννησε. Αν χρειαζόμαστε πάντα μια πατρική φιγούρα να μας καθοδηγεί, δεν είμαστε ακόμα ένα έθνος που θεωρεί δεδομένη την ελευθερία του. Αυτά τα πράγματα παίρνουν χρόνο. υπάρχει ακόμα απογοήτευση και πόνος στους ανθρώπους που βρίσκονται στη βάση της πυραμίδας και περιμένουν η αλλαγή να επηρεάσει ουσιαστικά τη ζωή τους. δεν έχει σημασία ποιος είναι στην εξουσία. μόνο ο χρόνος θα δείξει αν η Νότια Αφρική θα καταφέρει να ξεπεράσει τα μεταβατικά χρόνια ή αν θα υποκύψει στη θλιβερή κληρονομιά της, τη δυσπιστία και την κατάχρηση. θέλω να ελπίζω το πρώτο. s

[11 ΙΟυνίου 2015] #43 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 23

ο διεθνούς φήμης Έλληνας βιολοντσελίστας δήμος γκουνταρούλης και ο επίσης διεθνής Βραζιλιάνος χορογράφος ισμαέλ Ίβο παρουσιάζουν στο μέγαρο μουσικής το έργο Λόγος-Διάλογος, βασισμένο στις σουίτες του μπαχ για βιολοντσέλο. Από τη Μαρίλια Παπαθανασίου φωτογραφίες: ςωκράτης νίκογλου

Δήμος Γκουνταρούλης

Ένας Έλληνας από τη Βραζιλία ο δραστήριος βιολοντσελίστας δήμος γκουνταρούλης αφήνει τη μόνιμη έδρα του, τη Βραζιλία, κι έρχεται στο μέγαρο μουσικής μ’ ένα έργο βασισμένο στις σουίτες του μπαχ. ο ίδιος παίζει βιολοντσέλο και υπογράφει τη σύλληψη, αλλά και την καλλιτεχνική διεύθυνση.

Σ

ε ηλικία δέκα ετών, στη θεσσαλονίκη όπου γεννήθηκε, ο δήμος γκουνταρούλης ανακάλυψε το βιολοντσέλο. Ανήσυχο πνεύμα, έφυγε στα 18 του για σπουδές στη γαλλία και από το 1995 ζει στη Βραζιλία. Σε αυτό το διάστημα, εξελίχθηκε σε διεθνή καλλιτέχνη και βραβευμένο σολίστα, Βραζιλιάνο και Έλληνα ταυτόχρονα. Η παράσταση στο μέγαρο μουσικής σηματοδοτεί και την επιστροφή του για μόνιμη εγκατάσταση στην ελλάδα.

Ποια ήταν η αφορμή για την παράσταση Λόγος-Διάλογος; με τις σουίτες του μπαχ για σόλο βιολοντσέλο έχω μια σχέση που διαρκεί όλη μου τη ζωή. Έχω ηχογραφήσει και τις έξι σουίτες με το μπαρόκ βιολοντσέλο μου κι έχω κάνει ιστορική έρευνα πάνω σ’ αυτό το έργο. ο συγκεκριμένος δίσκος είχε μεγάλη επιτυχία στη Βραζιλία. Και εξαιτίας αυτής, κάποιος χορηγός μού πρότεινε την ιδέα της παράστασης. ζήτησα λοιπόν σε έξι σημαντικούς Βραζιλιάνους χορογράφους να δημιουργήσουν ο καθένας μια νέα, πρωτότυπη χορογραφία. μεταξύ αυτών ήταν και ο ισμαέλ Ίβο. Η πρεμιέρα της παράστασης με τους έξι χορογράφους έγινε στο Σάο πάουλο το 2012. Πώς συνδυάσατε τη θρησκευτική μουσική του Μπαχ με μοντέρνες χορογραφίες; οι σουίτες του μπαχ δεν έχουν λόγια, είναι καθαρά οργανική μουσική, όμως το θρησκευτικό συναίσθημα υπάρχει. Κάθε σουίτα έχει ένα μουσικό χρώμα, μια τονικότητα κι έναν έντονο συμβολισμό. χώρισα το έργο σε δύο τριλογίες· κάθε μία περιελάμβανε τρεις σουίτες με κοινά χαρακτηριστικά. δεδομένης της θρησκευτικότητας στο έργο του μπαχ, θα λέγαμε ότι συμβολίζουν τον πατέρα, τον υιό και το Άγιο πνεύμα. Η συνεργασία μου με τους χορογράφους με έκανε να δω τις σουίτες του μπαχ με διαφορετικό τρόπο. ο ισμαέλ Ίβο, μια τεράστια προσωπικότητα στο χώρο του χορού, ερμηνεύει την πέμπτη σουίτα της δεύτερης τριλογίας, η οποία είναι γραμμένη σε ντο ελάσσονα, μια τονικότητα βαθιά, πολύ δραματική, «σκούρα». είναι η σουίτα του υιού, των παθών. με τον ισμαέλ Ίβο, που ήταν τότε καλλιτεχνικός διευθυντής του τομέα χορού στην μπιενάλε της Βενετίας, δουλέψαμε μαζί την ιδέα του έργου και του συμβολισμού του, δημιουργώντας το αφήγημα της παράστασης. Το αφήγημα ή το διάλογο; είναι όντως ένας διάλογος ανάμεσα στην παλαιά μουσική και τον σύγχρονο χορό, ανάμεσα στην κίνηση και τον ήχο, τη μουσική και το χορό, την αναπαράσταση και την αφαίρεση – γιατί οι τέχνες μας είναι αφαιρετικές και αυτοδύναμες. Ταυτόχρονα

20 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #43 [11 Ιουνίου 2015]

όμως, είναι και αφηγηματικές. Η μουσική πάντα λέει κάτι, πάντα αφηγείται κάτι, πάντα προκαλεί ένα συναίσθημα. και προφανώς όχι μόνον η κλασική μουσική. εκτός από τη διεθνή σταδιοδρομία σας ως βιολοντσελίστας και την ειδίκευσή σας στο μπαρόκ βιολοντσέλο, αγαπάτε και την τζαζ μουσική. Στο παρίσι άρχισα να παίζω τζαζ επαγγελματικά. Η τζαζ με γεμίζει όσο και η κλασική μουσική. Ένας από τους ήρωές μου ήταν ο Τσάρλς μίνγκους και στο παρίσι είχα την τύχη να παίξω, μεταξύ άλλων, και με τον χόρας πάρλαν, τον πιανίστα του μίνγκους. παίζοντας και άλλα είδη μουσικής, μαθαίνεις και άλλα πράγματα. οι καλλιτέχνες πρέπει να μαθαίνουν διαρκώς· διαφορετικά, επαναλαμβάνονται και γίνονται καρικατούρα του εαυτού τους, κάνοντας τα ίδια πράγματα μέχρι να πεθάνουν. Πώς κρίνετε την κατάσταση της κλασικής μουσικής στη βραζιλία αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο; Όσον αφορά τη Βραζιλία, έχω αρκετά κριτική ματιά. Σας διαβεβαιώ ότι την αντιμετωπίζω ως ευρωπαίος ψηλομύτης. Έχω ζήσει τα περισσότερα χρόνια της ζωής μου σ’ αυτή τη χώρα, νιώθω ίσως περισσότερο Βραζιλιάνος απ’ όσο Έλληνας, αλλά όσον αφορά την κλασική μουσική, η κατάσταση είναι αρκετά μέτρια. Νομίζω όμως ότι το φαινόμενο είναι παγκόσμιο, δεν αφορά μόνο τη Βραζιλία. Κι έπειτα, για ποια κλασική μουσική μιλούμε; Αυτήν της Deutsche Grammophon ή αυτήν του γιώργου δεμερτζή; Η κλασική μουσική που έχει μεγάλη απήχηση, οι καλλιτέχνες που έχουν μεγάλες καριέρες είναι εμπορικοί όσο οι ποπ μουσικοί, και βάζουν τόσο νερό στο κρασί τους όσο και εκείνοι. Μετά από 27 χρόνια στο εξωτερικό, αποφασίσατε να επιστρέψετε στην ελλάδα και τη γενέτειρά σας τη Θεσσαλονίκη σε μια ιδιαίτερα δύσκολη στιγμή για τη χώρα. Γιατί; δεν είναι μόνον ότι κουράστηκα στη Βραζιλία. Νομίζω ότι έφτασε και η ώρα να επιτρέψω. Όσο κι αν στις τωρινές συνθήκες μπορεί να ακούγεται περίεργο, η ελλάδα είναι ενδιαφέρουσα χώρα, τα μεγέθη της είναι ανθρώπινα. Στη Βραζιλία λείπουν μονίμως τα πάντα. Στην ευρώπη, όταν μας λείπουν λίγα πράγματα, μας φαίνεται εξωφρενικό. δεν συγκρίνεται όμως η κρίση μιας ευρωπαϊκής χώρας με την κρίση σε μια χώρα της λατινικής Αμερικής. Σκεφτείτε ότι στο Σάο πάουλο, με τα 20 εκατομμύρια κατοίκους, κόβουνε το νερό. με την πρώτη μεγάλη βροχή, οι άνθρωποι πηγαίνουν σχεδόν με τις βάρκες σπίτι τους. Τα επίπεδα της διαφθοράς είναι τεράστια σε σχέση με τα δικά μας. Η επιστροφή μου στην ελλάδα δεν με φοβίζει καθόλου· η κρίση είναι περαστική. s

ΑυΤΟΓΝΩσΙΑ Δήμος Γκουνταρούλης: «Όσο κι αν στις τωρινές συνθήκες μπορεί να ακούγεται περίεργο, η ελλάδα είναι ενδιαφέρουσα χώρα, τα μεγέθη της είναι ανθρώπινα. Δεν συγκρίνεται η κρίση μιας ευρωπαϊκής χώρας με την κρίση σε μια χώρα της Λατινικής αμερικής.»

info Δήμος Γκουνταρούλης – ισμαέλ Ίβο Λόγος – Διάλογος ο διάσημος τσελίστας δήμος γκουνταρούλης μάς προσκαλεί σε μια σειρά παλιών και νέων αυτοσχεδιασμών πάνω στις Σουίτες του μπαχ. μαζί του συμπράττει ο επίσης διακεκριμένος Βραζιλιάνος χορογράφος ισμαέλ Ίβο. Μέγαρο Μουσικής αθηνών, αίθουσα «νίκος ςκαλκώτας» 13-14 Ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 25€ (ζώνη Α), 15€ (ζώνη Β), 10€ (φοιτητικό), 5€ (ανέργων, ΑμεΑ)

ισμαέλ Ίβο

«Ο Μπαχ είναι θεός» διεθνής αστέρας του σύγχρονου χορού, ο Βραζιλιάνος χορογράφος και χορευτής ισμαέλ Ίβο συμπράττει με τον φίλο του, δήμο γκουνταρούλη, στην παράσταση Λόγος-Διάλογος.

μ

ε έδρα του το Βερολίνο, ο ισμαέλ Ίβο, πρώην χορευτής του Άλβιν Έιλι, διετέλεσε, από το 2005 έως το 2011, καλλιτεχνικός διευθυντής της μπιενάλε Βενετίας. Νωρίτερα, από το 1996 έως το 2000, ήταν επί μια τετραετία διευθυντής του τμήματος χορού στο εθνικό θέατρο της Βαϊμάρης, ο πρώτος μαύρος και μη ευρωπαίος καλλιτέχνης στη θέση αυτή. Σήμερα, και μετά από πολλές διακρίσεις, ο ισμαέλ Ίβο εξακολουθεί να προΐσταται του imPulseTanz, του διεθνούς φεστιβάλ χορού της Βιέννης, του οποίου υπήρξε συνιδρυτής το 1984.

Δεν είναι η πρώτη φορά που εμφανίζεστε στην ελλάδα. Όχι, εμφανίστηκα πριν από χρόνια στο φεστιβάλ Αθηνών μ’ ένα έργο που λεγόταν Φοίνιξ. με είχε καλέσει τότε ο σκηνοθέτης θεόδωρος Τερζόπουλος. Το έργο εκείνο είχε παρουσιαστεί για πρώτη φορά στο θέατρο Σαουμπίνε του Βερολίνου. Τώρα έρχεστε στην αθήνα με μια νέα παράσταση. Πώς συνδυάζετε την «παλαιά» μουσική του Μπαχ με τον σύγχρονο χορό; Όταν συζητούσαμε την ιδέα της παράστασης με τον δήμο γκουνταρούλη, αυτόν τον εξαιρετικό ερμηνευτή, ο οποίος είχε έρθει για το σκοπό αυτό στη Βενετία όπου εργαζόμουν, του είπα ότι ο μπαχ είναι θεός, γιατί εκείνος δημιούργησε τις βάσεις για οτιδήποτε μπορεί να δομηθεί ή να αποδομηθεί μέσω της μουσικής του. υπό την έννοια αυτή, ο μπαχ είναι μοντέρνος και πάντα θα είναι μοντέρνος, γιατί μιλά για το πάθος και τη συγκίνηση, ζητήματα που δεν θα πάψουν ποτέ να μας απασχολούν. Η μουσική του μπαχ, αυτή η θρησκευτική μουσική, ανυψώνει το πνεύμα μας· και το ανθρώπινο σώμα, το σώμα του χορευτή, αντιδρά σαν ένα είδος προσευχής σ’ αυτό το ερέθισμα.

ΧΟΡΟΓΡΑΦΩΝΤΑσ ΤΟΝ ΜΠΑΧ «ο Μπαχ είναι μοντέρνος και πάντα θα είναι μοντέρνος, γιατί μιλά για το πάθος και τη συγκίνηση, ζητήματα που δεν θα πάψουν ποτέ να μας απασχολούν.» λέει ο διάσημος βραζιλιάνος χορογράφος.

Μιλήσατε για την έννοια του πάθους που είναι βασική στο έργο του Μπαχ. Πώς την ερμηνεύετε σήμερα; Νομίζω ότι πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε, να ανακαλύψουμε εκ νέου την έννοια του πάθους. ζούμε σ’ έναν πολύ προβληματικό, σύνθετο κόσμο. Στη σημερινή κοινωνία, κάθε άνθρωπος μπορεί να γίνει μάρτυρας, να θυσιαστεί, να γίνει στόχος. ζούμε σε εποχή πολιτικών και οικονομικών αναταραχών, σε μια εποχή χαοτική. με αποτέλεσμα ο μέσος άνθρωπος να κινδυνεύει να γίνει θύμα. δείτε, για παράδειγμα, την ευρώπη· μοιάζει μ’ ένα

νησί στο οποίο όλοι θέλουν να φτάσουν, να σκαρφαλώσουν· άνθρωποι από την Αφρική, από τις ισλαμικές χώρες – η Αραβική Άνοιξη εξελίχθηκε σε Αραβική Καταστροφή. Βλέπουμε εξτρεμισμό παντού. Κάτι λοιπόν πρέπει να γίνει με τον σύγχρονο άνθρωπο. ως ντουέτο με τον δήμο γκουνταρούλη στην παράσταση Λόγος-Διάλογος προσπαθούμε να εκφράσουμε αυτή την αγωνία. ζείτε πολλά χρόνια στην ευρώπη και παρακολουθείτε τις πολιτικές εξελίξεις στη Γηραιά ηπειρο και άρα και στην ελλάδα, που διανύει μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο. Θα υπάρξει, νομίζετε, λύση στην κρίση; οι κυβερνώντες της ελλάδας προφανώς και διέπραξαν σφάλματα. Όμως δεν ήταν μόνον αυτοί· ήταν και όλο το πολιτικό κατεστημένο της δύσης. Η λύση, αν υπάρξει, θα πρέπει να συμφωνηθεί και από τις δύο πλευρές. Η λύση πρέπει να εμπεριέχει το στοιχείο της ευελιξίας, διότι δεν μπορεί να καταδικάσουμε μια ολόκληρη νέα γενιά ανθρωπων να μην έχει ελπίδες. είναι ευθύνη της ευρωπαϊκής Ένωσης να φροντίσει αυτή τη νέα γενιά ανθρώπων, και σ’ αυτούς συμπεριλαμβάνω και τους Έλληνες. Όλοι αυτοί υποφέρουν, κινδυνεύουν να βρεθούν σε απόγνωση. Αυτοί είναι τα θύματα σήμερα· αυτοί που, αν και έχουν δικαίωμα ψήφου, επί της ουσίας δεν έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν τις αποφάσεις αυτών που χαράσσουν πολιτική. ο χορός μου μιλάει και για όλους αυτούς, τους κοινούς ανθρώπους που προσπαθούν να επιβιώσουν. η Γερμανία, όπου ζείτε, βρίσκεται στο επίκεντρο των ευρωπαϊκών εξελίξεων. αποφασίσατε να εγκατασταθείτε στη Γερμανία για καλλιτεχνικούς λόγους και η χώρα αυτή σας πρόσφερε και τη θέση του διευθυντή χορού στο εθνικό Θέατρο της βαϊμάρης. Πώς το κρίνετε; Α, ήταν σίγουρα μια στρατηγική επιλογή. Ήμουν ο πρώτος μη ευρωπαίος καλλιτέχνης που ανέλαβε αυτή τη θέση. υπήρξαν ωστόσο αντιδράσεις στο διορισμό μου. οι γερμανοί, ενίοτε, μπορεί να εμφανίσουν και μια άσχημη πλευρά. Η αλήθεια είναι ότι και ορισμένοι φίλοι μου είχαν ανησυχήσει τότε· μου έλεγαν ότι αναλάμβανα μια θέση υψηλού κύρους, το θέατρο του γκαίτε, το οποίο όμως βρίσκεται σε μια περιοχή όπου ανθεί το κίνημα των νεοναζιστών. Τελικά τίποτε αρνητικό δεν συνέβη στα τέσσερα χρόνια της θητείας μου στο θέατρο αυτό. Αντιθέτως, όλα τα έργα που παρουσίασα εκεί γνώρισαν επιτυχία. s

[11 ΙΟυνίου 2015] #43 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 27

υΠεΡΘεΑΜΑ ο διάσημος αργεντίνος σκηνοθέτης ούγκο ντε Άνα επιστρέφει στο ηρώδειο με την Τόσκα του, μετά τη μεγάλη επιτυχία του 2012 από όπου το στιγμιότυπο.

Δυο κυρίες για την Τόσκα είναι λίγες οι παραγωγές της εθνικής λυρικής Σκηνής που, ενώ επαναλαμβάνονται σε σύντομο χρονικό διάστημα, το κοινό τις αναμένει με ενθουσιασμό. μια από αυτές είναι και η Τόσκα του Τζάκομο πουτσίνι, που πρωτοπαρουσιάστηκε από τον Αργεντινό σκηνοθέτη ούγκο ντε Άνα πριν από τρία χρόνια στο Ηρώδειο. Η φλόρια Τόσκα επιστρέφει και την ερμηνεύει για πρώτη φορά στο Ηρώδειο η διεθνής σοπράνο δήμητρα θεοδοσίου, ενώ τη δεύτερη διανομή του ρόλου αναλαμβάνει, όπως και το 2012, η ρουμάνα υψίφωνος Τσέλια Κοστέα. Από την αλεξάνδρα βουδούρη

info εθνική Λυρική ςκηνή Λουκάς καρυτινός Τόσκα του Τζάκομο πουτσίνι Η φλόρια Τόσκα, μια ντίβα της όπερας, είναι παράφορα ερωτευμένη με τον ζωγράφο μάριο Καβαραντόσσι. ο αστυνομικός διευθυντής Σκάρπια, επίσης ερωτευμένος με την Τόσκα, συλλαμβάνει και οδηγεί τελικά στο θάνατο τον μάριο μέσα από μια καλά στημένη παγίδα. Η Τόσκα, απελπισμένη, πέφτει στον Τίβερη. ςτα ιταλικά, με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους.

© χάρης ακριβιάδης

ωδείο ηρώδου αττικού 14 Ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 100€, 85€ (ViP), 60€ (ζώνη Α), 55€ (ζώνη Β), 45€ (ζώνη γ), 25€ (Άνω διάζωμα), 15€ (φοιτητικό), 15€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

© βασίλης Μαθιουδάκης

Τσέλια κοστέα

«Στην όπερα δεν αρκεί πια μόνο η φωνή»

Η

υψίφωνος Τσέλια Κοστέα είναι από τις περιπτώσεις εκείνες των ξένων καλλιτεχνών που δίνουν έναν κοσμοπολίτικο, φρέσκο «αέρα» στην εγχώρια λυρική σκηνή. Η ρουμάνα σοπράνο, που ανήκει στο δυναμικό της ελΣ από το 2012, έχει μια αξιοπρόσεκτη διεθνή καριέρα, έχοντας συμπράξει με τα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα της ευρώπης, ανάμεσά τους η γερμανική Όπερα του Βερολίνου, το Κονσερτχεμπάου του Άμστερνταμ και η Βασιλική Όπερα του λονδίνου στο Κόβεντ γκάρντεν. Η Δυσδαιμόνα του Τζουζέπε Βέρντι, που παρουσίασε πέρυσι η ελΣ στο Ηρώδειο, καθώς και η Μαντάμα Μπατερφλάι του Τζάκομο πουτσίνι, στον ίδιο χώρο, της χάρισαν δύο από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους με τους οποίους ξεχώρισε. Αναπόφευκτα, η συζήτηση με την Τσέλια Κοστέα οδηγήθηκε στους περιορισμούς που δημιουργεί η κρίση στην τέχνη, αλλά και στην «τυραννία» της ομορφιάς, που έχει επεκταθεί εδώ και καιρό και στη λυρική δραματουργία. πριμαντόνες από την Κλάουντια μούτσιο και τη μαρία Κάλλας έως τη μονσεράτ Καμπαγέ και τη ρενάτα Σκότο έχουν γνωρίσει σπουδαίες στιγμές στη διεθνή καριέρα τους υποδυόμενες την Τόσκα στο ομότιτλο έργο του πουτσίνι. δεν είναι τυχαίο που ένας απαιτητικός ρόλος, όπως αυτός της Τόσκα, υπήρξε εξαρχής ένας από τους πιο επιθυμητούς ρόλους των υψιφώνων, όπως παραδέχεται η Τσέλια Κοστέα. «Η φλόρια Τόσκα είναι ένας ρόλος ιδιαίτερα αγαπητός σε όλες τις σοπράνο, γιατί πρόκειται για μια ντίβα της όπερας. Τι άλλο θα μπορούσε να ζητήσει μια σοπράνο από ένα ρόλο, από το να είναι ο εαυτός της;» aπό την πρεμιέρα της το 1900 έως σήμερα, η Τόσκα εξακολουθεί να είναι μια από τις πιο συχνά παρουσιασμένες όπερες του διεθνούς ρεπερτορίου. «Η όπερα αυτή είναι δημοφιλής γιατί τραγουδάμε για την αγάπη και το πάθος. ο πουτσίνι ήθελε τα πάντα να είναι ρεαλιστικά

26 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #43 [11 Ιουνίου 2015]

σ’ αυτό το έργο. Το κοινό εκτιμώ πως συνδέεται με τα αισθήματα της Τόσκα, καθώς το πάθος και η αυταπάρνησή της συγκινούν ακόμα και σήμερα». Η παράσταση, που σκηνοθετεί ο ούγκο ντε Άνα, είναι «πολύ κλασική». για την Τσέλια Κοστέα είναι η τρίτη συνεργασία με τον Αργεντινό, για τον οποίο δεν κρύβει την εκτίμησή της. «είναι από τους λίγους σκηνοθέτες που γνωρίζουν πολύ καλά τι σημαίνει όπερα. μου αρέσει να συνεργάζομαι μαζί του, γιατί προσεγγίζει τα έργα στην κλασική εκδοχή τους». Αυτό δεν σημαίνει πως δεν της αρέσουν οι σύγχρονες προσεγγίσεις, ακόμα και σε κλασικά έργα. «εξαρτάται από τον σκηνοθέτη. Αν μια σύγχρονη παραγωγή σχεδιαστεί με λογική και –κυρίως– αισθητική, χωρίς ακρότητες που θα με φέρνουν σε δύσκολη θέση, κι έτσι ώστε να μπορέσω να κάνω σωστά τη δουλειά μου, δεν έχω καμία αντίρρηση». η όπερα – μια χολιγουντιανή υπόθεση Βρισκόμαστε στο κτίριο δοκιμών της ελΣ στον Ταύρο, όπου μπαινοβγαίνουν χαρούμενοι και θορυβώδεις φοιτητές και φοιτήτριες – οι μελλοντικοί μονωδοί. Αναπόφευκτα η κουβέντα με την Τσέλια Κοστέα οδηγείται στην εξέλιξη της λυρικής δραματουργίας στην ελλάδα. Η ίδια είναι απόφοιτος του μουσικού πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου, μια από τις παλαιότερες μουσικές ακαδημίες της ευρώπης, καθώς ιδρύθηκε το 1863. «γνωρίζω πόσο δύσκολο είναι για τους νέους να βρουν ένα καλό σχολείο. Τα δίδακτρα είναι πολύ υψηλά και λίγες οι υποτροφίες. Ξέρετε και εγώ άλλαξα δέκα δασκάλους μέχρι να βρω το δρόμο μου, να γίνω δηλαδή μια καλή σοπράνο. θυμάμαι πόσο δύσκολα ήταν και για εμένα. πάσχιζα να διατηρήσω την υποτροφία μου όλα τα χρόνια των σπουδών μου. γι’ αυτό, ναι, όταν έχω χρόνο μού αρέσει πολύ να εξηγώ τις τεχνικές και την τέχνη μου στους νέους». Η ρουμάνα υψίφωνος εκφράζει

παράλληλα τον προβληματισμό της για το γεγονός ότι στην όπερα δεν αρκεί πλέον μόνο η φωνή. «Η φωνή των καλλιτεχνών ήταν κάποτε ο “πρωταγωνιστής”. Σήμερα όλα έχουν αλλάξει. θα έλεγα, μάλιστα, ότι η φωνή είναι το τελευταίο πράγμα που ενδιαφέρει τους σκηνοθέτες. μια σοπράνο σήμερα θα πρέπει να είναι πολύ αδύνατη και όμορφη. διαφορετικά δεν μπορεί να είναι πρωταγωνίστρια. Η όπερα έχει γίνει πια σαν το χόλιγουντ. είναι περισσότερο εμπορική. Σκεφθείτε μόνο τη μαρία Κάλας ή τη μονσεράτ Καμπαγιέ. εάν ξεκινούσαν σήμερα, δεν θα είχαν δουλειά και σίγουρα όχι τη λαμπρή καριέρα που απέκτησαν. Αυτός που στην ουσία χάνει είναι η όπερα». «η κρίση δεν αφορά μόνο την ελλάδα» Η Τσέλια Κοστέα πήρε την απόφαση να έρθει στην ελλάδα το 2007 και από τότε η Αθήνα αποτελεί τη «βάση» της για τις συμμετοχές της σε διεθνείς παραγωγές. Την προβληματίζει η σημερινή κατάσταση, κυρίως γιατί η κρίση, όπως λέει, δεν αφορά μόνο την ελλάδα. «παντού υπάρχουν προβλήματα σε ό,τι αφορά τη δική μας δουλειά. Στην ιταλία, την ισπανία, την πορτογαλία. Τα πράγματα είναι λίγο καλύτερα στη γαλλία και τη γερμανία, καθώς και στις Σκανδιναβικές χώρες». Η Τσέλια Κοστέα δεν πρόκειται πάντως να εγκαταλείψει τη δεύτερη πατρίδα της. «θέλω να μείνω στην Αθήνα. είναι εδώ, άλλωστε, όλη μου η οικογένεια. Αγοράσαμε σπίτι. επομένως, η ελλάδα είναι πια πατρίδα μου. θα ήταν πολύ δύσκολο να φύγω. δεν είμαι τόσο νέα για να πάρω μια τέτοια απόφαση. Να ξεκινήσω δηλαδή μια νέα ζωή ξανά, αλλού. Το έκανα πολλά χρόνια πριν, όταν έφυγα από τη ρουμανία. Αγαπώ την ελλάδα και τον τρόπο ζωής εδώ. υπάρχουν δυσκολίες, αλλά είμαι συνηθισμένη. δεν θέλω να σπαταλήσω ενέργεια παρά μόνο για τη δουλειά μου, την κόρη και την οικογένειά μου». s

ΜΟυσΙΚη

δ

ιδάχθηκε την τέχνη της όπερας στη μουσική Ακαδημία του μονάχου, όπου αντιλήφθηκε πολύ νωρίς πως για να εξελιχθεί θα έπρεπε να δείξει πειθαρχία και να διευρύνει τις σπουδές της πέρα από την τεχνική της φωνής. Η σοπράνο δήμητρα θεοδοσίου δεν διστάζει να μιλήσει για την έλλειψη αντίστοιχης παιδείας στην εγχώρια λυρική δραματουργία, αλλά και για άλλα τόσα που την ενοχλούν στη σημερινή ελλάδα. πρόκειται για την τρίτη φορά στην πολύχρονη καριέρα της που θα ερμηνεύσει τη φλόρια Τόσκα, παρά το γεγονός ότι έχει τραγουδήσει τουλάχιστον 180 φορές το ρόλο της Βιολέτας ανά τον κόσμο, κι άλλες τόσες –ίσως και περισσότερες– της ονταμπέλα, της Αΐντα, της δυσδαιμόνας και της λαίδης μάκμπεθ. Η ελληνίδα υψίφωνος, άλλωστε, από την πρώτη στιγμή διακρίθηκε ως ερμηνεύτρια του ρεπερτορίου του Τζουζέπε Βέρντι, κάνοντας ντεμπούτο στη Σκάλα του μιλάνου πριν από δεκαπέντε χρόνια ως λεονόρα. Το ότι καθυστέρησε να διευρύνει το ρεπερτόριο της με άλλους συνθέτες, όπως ο Τζάκομο πουτσίνι, οφείλεται στο γεγονός ότι αρκετοί γυναικείοι ρόλοι στην όπερα δεν είναι πάντα «κατάλληλοι» για τη φωνή της. «πρέπει να έχουμε μεγάλη πειθαρχία, όσον αφορά το τραγούδι. Η μάθηση δεν τελειώνει όταν αποφοιτούμε από τη μουσική ακαδημία· πρέπει να εξελισσόμαστε. Η φωνή αλλάζει με τα χρόνια· ωριμάζει. δεν τραγούδησα ποτέ ρόλο στον οποίο δεν μπορούσα να αντεπεξέλθω. για παράδειγμα, εγώ έκανα το ντεμπούτο μου στον πουτσίνι πριν από ένα χρόνο». Η πρώτη της ερμηνεία ως φλόρια Τόσκα έγινε τον μάρτιο του 2014 στο Τεάτρο πολιτεάμα γκρέκο, στο λέτσε της ιταλίας. «είμαι από εκείνες τις σοπράνο που, εάν έχω κάνει λάθος με την επιλογή ενός ρόλου και το συνειδητοποιήσω αφού τον μελετήσω, δεν θα τον κάνω τελικά». Η φλόρια Τόσκα είναι

μια πρόκληση για κείνη. «Η φλόρια Τόσκα έχει προσωπικότητα και αυτοί οι ρόλοι με έχουν καθιερώσει έως τώρα. Αυτές οι γυναίκες της όπερας έχουν δύναμη ψυχής. είναι αποφασιστικές. Η Τόσκα, βέβαια, σκέφτεται με το συναίσθημα και όχι με τη λογική και, φυσικά, το πληρώνει ακριβά». μας υποδέχθηκε στο χώρο των προβών στο θέατρο ολύμπια της ελΣ και έσπευσε να εκφράσει τη χαρά της για την ευκαιρία να συνεργαστεί για ακόμα μια φορά με τον σκηνοθέτη ούγκο ντε Άνα. «είναι πραγματικά ιδιοφυής. Αλλά, όπως ξέρουμε, οι ιδιοφυείς κουβαλάνε και λίγη τρέλα – απαραίτητη για εμάς στη σκηνή, προκειμένου να απελευθερωθούμε». μόλις είχε επιστρέψει από την ιταλία, όπου ερμήνευσε πριν από λίγες μέρες την Αΐντα στο Κάλιαρι της Σαρδηνίας. Στη γειτονική χώρα, η ελληνίδα σολίστ νιώθει, όπως λέει, ιδιαίτερα αγαπητή, έχοντας λάβει αρκετές διακρίσεις, ανάμεσά τους το χρυσό βραβείο Βέρντι (Premio Verdi d’oro) το 2002, ενώ δέκα χρόνια αργότερα απέσπασε το Όσκαρ λυρικού τραγουδιού (oscar della Lirica, 2012) ως καλύτερη σοπράνο της χρονιάς, στο Τόρε ντελ λάγκο πουτσίνι. Αναπόφευκτα, η κουβέντα οδηγείται στην ελλάδα και στις ευκαιρίες που, όπως παραδέχεται, δεν δίνονται στους άξιους και τους άριστους. «Έξω νιώθω βασίλισσα. Ξέρετε, στην ιταλία με βράβευσε ο ίδιος ο μπερλουσκόνι· στην ελλάδα έλαβα μια διάκριση μόλις τον περασμένο φεβρουάριο». είναι και άλλα πολλά αυτά που την ενοχλούν, όπως λέει, στη σημερινή ελλάδα της κρίσης. «εδώ έχουμε σκύψει το κεφάλι διότι δεν μας βοηθάει κανένας, ούτε οι ίδιοι οι πολιτικοί μας. δεν πολεμάμε». ποια θα μπορούσε να είναι η λύση για να βγει η χώρα από το τέλμα που περιγράφει; «Έχω σπουδάσει οικονομικά, αλλά δεν είμαι οικονομολόγος για να μπορέσω να πω ποια θα ήταν η λύση. υπάρχουν στο κράτος πολλές αδικίες για τους πολίτες. εάν βγαίναμε, για πα-

ράδειγμα, από το ευρώ, θα έπρεπε να χτίσουμε τα πάντα από την αρχή. Αυτό θα ήταν πιο δίκαιο», δηλώνει, και συμπληρώνει: «δεν φοβάμαι τίποτα. είμαι ένας άνθρωπος που προχωράω μπροστά, παρά τις δυσκολίες». Κάπως έτσι πήρε την απόφαση να επιστρέψει, πριν από δύο χρόνια, στην Αθήνα για μόνιμη εγκατάσταση, έπειτα από πολλά χρόνια διαμονής στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στη γερμανία, όπου και σπούδασε οικονομικά και στη συνέχεια στη Σχολή Όπερας της μουσικής Ακαδημίας του μονάχου, αφού η μητέρα της ήταν γερμανίδα. «θα με ρωτήσετε, γιατί επιστρέψατε τώρα που όλοι φεύγουν; γιατί δεν περιμένατε να δείτε πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση; είναι περισσότερο συναισθηματικοί οι λόγοι που με έφεραν πίσω. Νιώθω περισσότερο ελληνίδα απ’ ό,τι γερμανίδα. Από την άλλη, εγώ δεν θέλω να φτιάξω μια νέα καριέρα». προβληματίζεται όμως για την εξέλιξη της εγχώριας λυρικής δραματουργίας. «οι νέοι πρέπει να φεύγουν στο εξωτερικό». Το πρόβλημα στην ελλάδα θεωρεί πως είναι η έλλειψη σωστής εκπαίδευσης για τους σπουδαστές της όπερας. «δεν προετοιμάζονται σωστά. Τα αυτιά μου πολλές φορές υποφέρουν. οι σπουδές δεν είναι μόνο τεχνική. πρώτα απ’ όλα, για να γίνεις σοπράνο πρέπει να ξέρεις ιταλικά. Να μάθεις τη ροή, τη μελωδία της γλώσσας. εγώ γιατί δεν τραγουδάω ρωσικά ή γαλλικά; δεν ξέρω τις γλώσσες. Τι να κάνω; Τον παπαγάλο;». για τη δημήτρα θεοδοσίου η όπερα είναι «όλη της η ζωή» και νιώθει συγκίνηση όταν βρίσκεται στο θέατρο ολύμπια. «εδώ στο δεύτερο διάζωμα ήμουν, όταν σε ηλικία έξι χρονών είπα πως αυτό που θέλω να γίνω είναι μια λεονόρα». Αλλά δεν είναι λάτρης μόνο του κλασικού ρεπερτορίου· αγαπά να διασκεδάζει και με άλλα είδη μουσικής. «Αρκεί να είναι ωραία η μουσική. Το πάσχα θα χορέψω και δημοτικά, το καλοκαίρι ταξιδεύοντας θα ακούσω νησιώτικα. θα πάω ν’ ακούσω, όταν εμφανίζεται, τον πάριο». s

«Έξω νιώθω βασίλισσα»

© βασίλης Μαθιουδάκης

Δήμητρα Θεοδοσίου

Γιώργος Πέτρου

Η Καμεράτα πάει Μπρόντγουεϊ Το ηρώδειο μεταμορφώνεται σε θέατρο του Μπρόντγουεϊ και η καμεράτα, υπό τη μουσική διεύθυνση του Γιώργου Πέτρου, αναμετράται με το μεταθεατρικό μιούζικαλ του κόουλ Πόρτερ Kiss Μe, Kate. Από την Έλια αποστολοπούλου

info καμεράτα - ορχήστρα Των φίλων Της Μουσικής Kiss Μe, Kate του Κόουλ πόρτερ ο φρεντ γκράχαμ αποφασίζει να ανεβάσει σε μιούζικαλ τη Στρίγγλα που έγινε αρνάκι του Σαίξπηρ με πρωταγωνίστρια την πρώην γυναίκα του, λίβι Βανέσι. μια αστεία, μεταθεατρική προσέγγιση παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην ελλάδα στην αυθεντική γραφή του 1948. Διάλογοι στα ελληνικά. Τραγούδια στα αγγλικά με ελληνικούς υπέρτιτλους. ωδείο ηρώδου αττικού 24 Ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 35€, 25€ (ViP), 30€, 24€ (ζώνη Α), 25€, 20€ (ζώνη Β), 15€, 12€ (ζώνη γ), 10€ (ζώνη γ-φοιτητικό), 10€, 8€ (Άνω διάζωμα), 5€ (Άνω διάζωμα-φοιτητικό, άνεργοι, ΑμεΑ).

π

αλιά γνώριμη του φεστιβάλ η Καμεράτα με μαέστρο τον γιώργο πέτρου: L’isola disabitata του χάιντν το 2010, Βαφτιστικός του θεόφραστου Σακελλαρίδη το 2012, Αλέξανδρος του χαίντελ το 2013, Σιρόης του χάσε πέρυσι. διεθνώς γνωστή ως armonia atenea πλέον, η ορχήστρα έχει εμφανιστεί σε μερικούς από τους σημαντικότερους χώρους διεθνώς και έχει αποσπάσει υψηλές δισκογραφικές διακρίσεις, μεταξύ των οποίων το βραβείο για την «καλύτερη ηχογράφηση όπερας της χρονιάς» το 2013 για τον Αλέξανδρο του χαίντελ σε εκτέλεση με όργανα εποχής. Όσο για τον αρχιμουσικό της ορχήστρας, ο γιώργος πέτρου ξεκίνησε με μουσικές σπουδές στην Αθήνα για να συνεχίσει έπειτα στη Βασιλική Ακαδημία του λονδίνου ως υπότροφος. διέγραψε μια επιτυχημένη διεθνή καριέρα ως πιανίστας πριν στραφεί, πολύ νέος ακόμη, στη διεύθυνση. Βραβευμένος με το βραβείο ηχογραφήσεως εcho Klassik το 2008, επικεντρώνεται σε ρεπερτόριο από την εποχή του μπαρόκ έως τον ρομαντισμό. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ο πολυτάλαντος μουσικός δείχνει μια αδυναμία στους πειραματισμούς. φέτος, υπογράφει και τη σκηνοθεσία από κοινού με τον σταθερό συνεργάτη του πάρι μέξη. μιλήσαμε μαζί του για το ανέβασμα, την Καμεράτα και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Με την καμεράτα δεν αρκείστε στην εκτέλεση γνώριμων ειδών, αλλά δοκιμάζεστε σε διάφορα πεδία. φέτος σειρά έχει το μιούζικαλ. δεν έχω ξανασχοληθεί με το αμερικανικό μιούζικαλ. ωστόσο, τα διάφορα έργα δεν τα αντιμετωπίζω ως πεδία δραστηριότητας, αλλά ως αυτόνομα έργα με τα οποία θέλαμε να καταπιαστούμε με την Καμεράτα. Το έργο αφορά το ανέβασμα μιας παράστασης μιούζικαλ του κλασικού έργου του ςαίξπηρ Η στρίγγλα που έγινε αρνάκι. Πώς καταλήξατε σε αυτή την επιλογή; Το Kiss Μe, Kate είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα μουσικού θεάτρου του 20ού αιώνα, μια ακροβασία ανάμεσα στην όπερα, την οπερέτα και το αμερικανικό μιούζικαλ με την εξαιρετική μουσική του Κόουλ πόρτερ. Συνδυάζει τα στοιχεία της τζαζ, της συμφωνικής μουσικής, της όπερας και της οπερέτας με πολύ γοητευτικό τρόπο και ένα ιδιοφυές σενάριο. Η άλλη μεγάλη πρόκληση είναι η ιδιοφυής ενορχήστρωση του ρόμπερτ ράσελ μπένετ του 1948, η αυθεντική ενορχήστρωση του έργου, όταν στις χρυσές μέρες του μπρόντγουεϊ υπήρχαν πραγματικές ορχήστρες που έπαιζαν στα μιούζικαλ και πραγματικοί τραγουδιστές που τραγουδούσαν χωρίς μικρόφωνα. Σήμερα, τα έργα παίζονται με περίπου δέκα μουσικούς και φυσικά οι φωνές δεν είναι πια οπερατικές, γιατί με τη βοήθεια του μικροφώνου έχεις τη δυνατότητα να ψιθυρίζεις και να ακούγεσαι σε 2.000 άτομα. ο ρόμπερτ ράσελ μπένετ είναι ο μάγος της ενορχήστρωσης, ο δημιουργός των μεγάλων επιτυχιών: Οκλαχόμα, Καρουσέλ, Ο βασιλιάς κι εγώ, Ωραία μου

κυρία. Ό,τι έπιανε στα χέρια του το έκανε αμέσως μεγάλη επιτυχία.

είναι ανάγκη να δείξεις ότι λυπάσαι τα χρήματα που έδωσες.

Πώς αντιμετωπίζουν οι μουσικοί της καμεράτα την προσπάθεια αυτή; είναι πολύ θετικοί και τολμηροί οι μουσικοί, τους αρέσει να πειραματίζονται και να δοκιμάζουν καινούργια πράγματα. δεν έχουμε παίξει ποτέ μιούζικαλ, κι όταν ξεκίνησαν οι πρόβες ενθουσιάστηκαν. μου έλεγαν: «Αυτό είναι καλύτερο από πολλά άλλα πράγματα που έχουμε παίξει». είναι πολύ δύσκολο για την ορχήστρα, ειδικά για τα χάλκινα πνευστά, αλλά είναι πρόκληση. Το αποτέλεσμα είναι πολύ εντυπωσιακό. ο χώρος του Ηρωδείου βέβαια θα χρειαστεί κάποια μικρή ενίσχυση γιατί είναι πολύ μεγάλος. παρ’ όλα αυτά θέλουμε να μείνουμε στη λογική του φυσικού ήχου κι όχι του ενισχυμένου. γι’ αυτό το λόγο επιλέξαμε και λυρικούς τραγουδιστές, μεταξύ των οποίων η ειρήνη Καράγιαννη κι ο χάρης Ανδριανός, δύο από τους καλύτερους Έλληνες λυρικούς τραγουδιστές, και τους συνδυάσαμε με εξαιρετικούς ηθοποιούς που είναι σε θέση να τραγουδήσουν, όπως η Νάντια Κοντογεώργη, που είναι θαυμάσια τραγουδίστρια, κι ο ιάσων μανδηλάς που είναι ένα νέο πολυτάλαντο παιδί, με κλίση στο χορό. ο ρόλος τους είναι ιδιαίτερα απαιτητικός, γιατί συνδυάζει τραγούδι, πρόζα, μπαλέτο, κλακέτες και τζαζ.

είναι σημαντικότερη η αποδοχή από το κοινό ή μια θετική κριτική; Η αποδοχή του κοινού με μεγάλη διαφορά. Η κριτική έχει αξία, αλλά όχι για μένα, για τον κόσμο. εμείς οι καλλιτέχνες πρέπει να χαιρόμαστε με τις καλές κριτικές και να αγνοούμε τις κακές. Η κριτική στην τέχνη έχει πολύ μεγάλη δύναμη και η πένα στα χέρια αυτού που γράφει είναι ένα όπλο, το οποίο μπορεί να ρίξει και να ανεβάσει κόσμο. υπάρχουν καλλιτέχνες που μπορεί να καταρρακωθούν από μια κακή κριτική. ο κριτικός οφείλει να γράφει με σεβασμό απέναντι σ’ αυτόν που εκτίθεται, γιατί ακόμα κι ο κακός καλλιτέχνης είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχει ο κριτικός.

η καμεράτα υπό τη διεύθυνσή σας, αλλά κι εσείς ο ίδιος έχετε αποσπάσει πολύ θετικές κριτικές όχι μόνο από τα ελληνικά, αλλά κι από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης και εμφανίζεστε σε σημαντικούς χώρους. αλήθεια, είναι η κλασική μουσική κάτι που μπορούμε να εξάγουμε; Απ’ ό,τι φαίνεται με την Καμεράτα, ναι. φέτος έχουμε κλείσει 18 εμφανίσεις σε μερικές από τις σημαντικότερες αίθουσες του εξωτερικού. περάσαμε από το Σανζ ελιζέ στο παρίσι, την αίθουσα Τσαϊκόφσκι στη μόσχα, το Τεάτερ αν ντερ Βιν της Βιέννης, το παλέ ντε μποζ-Αρ στις Βρυξέλλες, και τον άλλο μήνα θα είμαστε στη Βαρκελώνη στο παλάου ντε λα μούζικα. Αν η Καμεράτα κατάφερε να το κάνει, νομίζω ότι όλοι μπορούν να το κάνουν. Το υλικό είναι θαυμάσιο, οι ορχήστρες στην ελλάδα είναι εφάμιλλες αυτών του εξωτερικού, οι μουσικοί είναι ίδιοι και καλύτεροι, ο καιρός είναι καλύτερος και η διάθεσή μας είναι συχνά πολύ ανεβασμένη. Το ελληνικό κοινό είναι λιγότερο εκπαιδευμένο μουσικά σε σχέση με άλλες χώρες; Το κοινό έχει ένα αισθητήριο, το οποίο πολλές φορές έρχεται σε σύγκρουση με τη δική μας γνώμη, των ειδικών. Το ελληνικό κοινό δείχνει την επιδοκιμασία του και δεν εκφράζει την αποδοκιμασία του· είναι ένα ευγενικό κοινό. Στην ιταλία, το κοινό μπορεί να σε αποδοκιμάσει, πράγμα το οποίο θεωρώ ντροπή. για μένα, το ελάχιστο που μπορείς να κάνεις σε κάποιον που βγαίνει στη σκηνή και εκτίθεται είναι να μην τον βρίσεις όταν τελειώσει, ακόμη κι αν δεν σου άρεσε. δεν

Έχοντας ήδη αντιμετωπίσει αρκετές δυσκολίες ως διευθυντής της ορχήστρας, αναλαμβάνετε τώρα επιπλέον ρόλο και στο Δς του φεστιβάλ αθηνών. κατ’ αρχήν θα ήθελα να ρωτήσω τι ακριβώς έγινε με την παραίτηση των μελών του προηγούμενου Δς και τον διορισμό των νέων; δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω τι έγινε. Έλαβα μια μέρα ένα τηλεφώνημα από το υπουργείο πολιτισμού και ρωτήθηκα αν αποδέχομαι την πρόταση να είμαι μέλος του δΣ και την αποδέχτηκα. Τι θέλετε να προσφέρετε εσείς από τη θέση σας και στο βαθμό που σας αναλογεί; θέλω να στηρίξω το έργο του γιώργου λούκου και να του διευκολύνω τη ζωή. Όπως θα ήθελα και στο δΣ της Καμεράτα, γιατί περιμένουμε κι εκεί διορισμό νέων μελών. θέλουμε να υποστηρίξουν αυτό που κάνουμε, γιατί οι οικονομικές δυσκολίες είναι τεράστιες. ςε μια εποχή επαναπροσδιορισμού των κρατικών δαπανών, με ποια κριτήρια θα πρέπει να γίνεται η χρηματοδότηση της τέχνης; Στην εποχή της κρίσης, η τέχνη στην ελλάδα ανθεί κάτω από τις χείριστες συνθήκες. Αν αλλάξαμε, αυτό θα φανεί όταν θα έχουμε ξεπεράσει τις δυσκολίες και θα περάσουμε σε μια νέα αντίληψη περί πολιτισμού και κρατικοδίαιτων φορέων. Η χρηματοδότηση της τέχνης είναι απαραίτητη προκειμένου να έχεις μια πολιτισμένη κοινωνία. διαφορετικά περνάς σε μια κοινωνία λαϊκού πολιτισμού και ποπ κουλτούρας. οφείλουμε να έχουμε υψηλού επιπέδου πολιτισμό, και για να υπάρχει αυτό χρειάζεται να χρηματοδοτούνται οι άνθρωποι που τον παράγουν. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι πρέπει να πάμε στο άλλο άκρο. Η χρηματοδότηση πρέπει να είναι αντίστοιχη του ειδικού βάρους που έχει ο καθένας. Αυτό που πετυχαίνουμε με τη δουλειά μας πρέπει με κάποιο τρόπο να μπορούμε να το εισπράττουμε. γιατί αυτή τη στιγμή η Καμεράτα ζει χάρις στη γενναιότητα και την αυτοθυσία των μουσικών που την απαρτίζουν. s

[11 ΙΟυνίου 2015] #43 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 33

«μ’ άρεσε πάντα το θέατρο που λέει πράγματα πιο μεγάλα από την καθημερινότητα, αλλά μέσα από τους κώδικες της καθημερινότητας, μέσα από διαλόγους σχεδόν τετριμμένους. Αυτό συμβαίνει στην Πασιέντζα κι είναι ένας βασικός λόγος που ανέλαβα να τη σκηνοθετήσω. ως στοίχημα και ως πείραμα το αντιμετώπισα, γιατί είναι ένα είδος με το οποίο δεν έχω καταπιαστεί ξανά. Ξεκινήσαμε να δουλεύουμε με τον Αργύρη Ξάφη και τον Κώστα Βασαρδάνη σαν να είχαμε στα χέρια μας ένα έργο-παιχνίδι της γλώσσας – όχι ως αλληγορία. Το λέω αυτό γιατί μπορεί ο λόγος να μοιάζει γειωμένος, “ρεαλιστικός”, αλλά νιώθεις ότι κρύβονται άλλα νοήματα, ότι υπάρχει δεύτερο και τρίτο επίπεδο στην ερμηνεία του. Το στοίχημα δεν ήταν για μένα να στήσω μια ρεαλιστική συνθήκη, επιτρέποντας μόνο την κυριολεκτική προσέγγιση. θέλω ν’ αφήσω ανοιχτές διόδους ερμηνείας, υποδεικνύοντας στους θεατές ότι πίσω από τη κυριολεξία θίγονται ζητήματα υπαρξιακά, οντολογικά, ακόμη και μεταφυσικά. Η έννοια του παιχνιδιού είναι κρίσιμη στην Πασιέντζα, όχι μόνο γιατί γίνεται τόση κουβέντα γι’ αυτό το μοναχικό παιχνίδι, αλλά γιατί και ως προς τη δομή του το έργο “ποντάρει” στην κυκλικότητα – θυμηθείτε τον τροχό της τύχης στον οποίο τόσο πίστευε ο Σαίξπηρ. ο κόσμος του έργου είναι ένα παιχνίδι, αυτοί που παίζουν έχουν συγκεκριμένους ρόλους: ο ένας ρίχνει πασιέντζα, ο άλλος παρακολουθεί, κι όταν ο πρώτος φύγει από τη μέση, ο δεύτερος παίρνει τη θέση του, σε μια συνέχεια που θα μπορούσε να είναι αέναη. είναι ένα στοιχείο που προκαλεί σκέψεις για τη συνύπαρξη και για την ύπαρξη. θέλω να δω τι μπορεί να προκύψει από τη σύνθεση ετερόκλητων πραγμάτων: μια ατμόσφαιρα βαριά, λ.χ., μπορεί να υπονομεύεται από μια “ειρωνική” μουσική. Ή το πώς πρόσωπα “κανονικά” μπορούν να μεταμορφωθούν σε πρόσωπα τραγωδίας, σε θεατρικές μορφές που παραπέμπουν σε άλλου είδους θέατρο. δοκιμάζοντας διαφορετικούς ερμηνευτικούς τρόπους αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε μάσκες. Η λύση αυτή αυτομάτως απομακρύνει τη ρεαλιστική εννόηση, τα πρόσωπα γίνονται “θεατρικά” κι ο λόγος τους αποκτά αμέσως την πέραν-της-κυριολεξίας διάσταση που επιθυμούσαμε. Κατά τ’ άλλα, ακολουθούμε το ρυθμό που ορίζει η συγγραφέας στις σκηνικές οδηγίες της – ο λόγος πότε είναι πολύ ατακαριστός, πότε διακόπτεται από μικρές ή μεγαλύτερες παύσεις– ως συστατικό της δραματουργίας. ο ρυθμός γεννάει νόημα. ερμηνεύω τον Άγνωστο, έναν μικρό ρόλο, παρότι δεν μου είναι εύκολο τώρα που σκηνοθετώ. ως ηθοποιός, βασίζομαι πολύ στον σκηνοθέτη μου. Τώρα βασίζομαι στον Αργύρη και στον Κώστα, και στον βοηθό μου Νικήτα Αναστόπουλο. Το σκηνικό θα είναι αφαιρετικό, “θεατρικό”. Το έχει αναλάβει ένας νεαρός ζωγράφος, ο Βασίλης παπατσαρούχας. Τη δουλειά πάνω στους ήχους κάνει ο λεωνίδας μαριδάκης.

34 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #43

νίκος χατζόπουλος

Πασιέντζα για τρεις δυο άντρες σ’ έναν απροσδιόριστο τόπο και χρόνο. ο ένας ρίχνει πασιέντζες. ο άλλος τον παρακολουθεί. μιλάνε, κι από τα λόγια τους καταλαβαίνουμε ότι έχουν παρελθόν μαζί. Σαν φίλοι; Σαν ζευγάρι; δεν γίνεται σαφές, αλλά και δεν έχει σημασία. φαινομενικά, το σχήμα ανακαλεί ένα έργο με μεγάλη ιστορία στην ελληνική σκηνή: το Τάβλι του δημήτρη Κεχαΐδη. Σύντομα, ωστόσο, από την αμφισημία –ή και την πολυσημία– του διαλόγου, διαπιστώνεις ότι η Πασιέντζα* της μαρίας λαϊνά είναι πιο κοντά στο Περιμένοντας τον Γκοντό του μπέκετ. Από τη Ματίνα καλτάκη φωτογραφίες: βίκυ Γεωργοπούλου

* ςτο βιβλίο με τα θεατρικά έργα της συγγραφέως (εκδ. αιγόκερως), έχει τίτλο Ένα… Δύο…Τρία

info νίκος χατζόπουλος Η πασιέντζα της μαρίας λαϊνά δύο άντρες σ’ ένα δωμάτιο: ο Α ρίχνει πασιέντζες, ο Β τον κοιτάζει. Η πασιέντζα δεν βγαίνει. Η ισορροπία διαταράσσεται. Ένας άγνωστος εμφανίζεται. ερμηνεύουν: Αργύρης Ξάφης, Κώστας Βασαρδάνης, Νίκος χατζόπουλος. Θέατρο Τέχνης κάρολος κουν – φρυνίχου 20-23 Ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 20€, 15€ (μειωμένο, φοιτητικό), 5€ (άνεργοι, ΑμεΑ)

Η μάσκα θέλει προσοχή κώστας βασαρδάνης «Η Πασιέντζα είναι ένα έργο κρυπτογραφικό. δηλαδή, έχει μια στοιχειώδη πλοκή, κάποια στοιχεία ψυχολογικά –αφού οι δύο άνδρες έχουν μία σχέση και άρα έχουν και συναισθήματα ο ένας για τον άλλον–, αλλά πολλά πράγματα δεν ξεκαθαρίζονται. πέφτεις σε παγίδα, το αισθάνεσαι, αν σταθείς μόνο στο ρεαλισμό και στην κυριολεξία. Η συγγραφέας παίζει με τις λέξεις, με το πραγματικό και με το συμβολικό περιεχόμενό τους. Σ’ ένα πρώτο επίπεδο, ας πούμε, ο Α μιλάει για την πασιέντζα – αν βγαίνει ή δεν βγαίνει. ο Β, που υποδύομαι εγώ, παίρνοντας αφορμή από το πρώτο επίπεδο, απαντάει υπαινισσόμενος κάτι άλλο, που θα μπορούσε να αναφέρεται στο αν “βγαίνει” ή όχι η ύπαρξη, η σχέση τους κ.ο.κ. μου θυμίζει μπέκετ. θυμηθείτε τη στιγμή από το Περιμένοντας τον Γκοντό που ο εστραγκόν, προσπαθώντας να βγάλει την αρβύλα του, λέει “δεν γίνεται τίποτα”. Αυτό σημαίνει ότι η αρβύλα δεν βγαίνει, αλλά κι ότι “δεν γίνεται τίποτα μ’ αυτή τη ζωή”. μας απασχόλησε πολύ ποια μπορεί να είναι η πιο σωστή προσέγγιση – να μην απορροφήσει την ερμηνεία μας ο μετεωρισμός του νοήματος και τα λεκτικά παιχνίδια. Αν ακολουθήσεις μόνο την πορεία του ρόλου με τη συμβατική έννοια, της σχέσης και των συγκρούσεων των χαρακτήρων, κάποια στιγμή αντιλαμβάνεσαι ότι δεν είναι αρκετό. Απαιτείται μεικτή τεχνική. δοκιμάζοντας διαφορετικούς τρόπους ερμηνείας, η “κωδικοποίηση”, η ρυθμολογία του λόγου μάς οδήγησε πρώτα στον κλόουν, στις εκφράσεις και την κίνηση του κλόουν. Από το σημείο αυτό μέχρι το παίξιμο με μάσκα, η απόσταση είναι μικρή. Καταλήξαμε, λοιπόν, σε μάσκες –τις κατασκεύασε η Τίνα παραλή– που θα έχουν τα χαρακτηριστικά μας, αλλά δεν θα καλύπτουν το στόμα. Η μάσκα θέλει προσοχή – η ίδια υποδεικνύει τη σωστή τεχνική παιξίματος. Απαιτεί απόλυτη οικονομία στα εκφραστικά μέσα, τόσο στην ερμηνεία του λόγου όσο και στην κίνηση.»

«Η Πασιέντζα είναι ένα έργο που μπορεί να δεχθεί αμέτρητες προσεγγίσεις και να χωρέσει άλλες τόσες θεατρικές φόρμες. Αυτό είναι το δυνατό του χαρακτηριστικό, ότι αφήνει το χώρο στον σκηνοθέτη και στους ηθοποιούς να πουν την ιστορία με όποιον τρόπο κρίνουν πιο γόνιμο. προσεγγίζουμε το κείμενο όχι γενικά αλλά ειδικά, έτσι ώστε η ιστορία μας να είναι συγκεκριμένη, οι δράσεις μας στοχευμένες. δοκιμάσαμε ακραίες ερμηνευτικές προσεγγίσεις, διαφορετικές φόρμες, ακόμα και σκηνικούς χώρους, μέχρι να καταλήξουμε στη χρήση της μάσκας. φάνηκε τότε ότι αυτή ήταν η πλέον φυσική επιλογή, απολύτως ταιριαστή για το έργο, αφού ολοκαίνουργιες, ανεξερεύνητες –σε σχέση με το είδος κειμένου– προοπτικές άνοιξαν μπροστά μας. γι’ αυτό και, λίγες μέρες πριν από την πρεμιέρα, νιώθω γεμάτος ενθουσιασμό. Τα πρόσωπα δεν έχουν όνομα, είναι ο Α, ο Β και ο Άγνωστος, χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που να επιτρέπουν να μαντέψουμε την κοινωνική τους κατάσταση, την ηλικία τους, ή άλλα στοιχεία ταυτότητας. δεν δίνονται πληροφορίες για το πού και το πότε εξελίσσεται η δράση. Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι ο ένας είναι ο εξουσιαστής κι ο άλλος ο εξουσιαζόμενος· ότι ο ένας καταπιέζει και ο άλλος υπομένει. εγώ ερμηνεύω τον πρώτο, τον Α. μ’ ενδιαφέρει η επικινδυνότητα αυτού του παιχνιδιού, του παιχνιδιού της εξουσίας. γιατί αυτός που εξουσιάζει και καταπιέζει, εύκολα φτάνει σε ακρότητες: να εξαφανίσει και να εξολοθρεύσει το διαφορετικό. Στην Πασιέντζα, ωστόσο, υπάρχει ανατροπή – μια ανατροπή που επιτρέπει να δούμε την κωμική, αν όχι τη γελοία, πλευρά αυτής της συνθήκης.»

αργύρης ξάφης

Παιχνίδι εξουσίας

ΓυΡΩ ΓυΡΩ ΟλΟΙ βίκος ναχμίας: «η πρακτική του στροβιλισμού οδηγεί κατευθείαν στην εκστατική ανάταση, χωρίς να παρεμβάλλεται άλλη νοητική διαδικασία. οι στροβιλιστές οδηγούνται σε μια εσωτερική αίσθηση πληρότητας και ευφορίας – σε μια ευεξία που διαρκεί».

info βίκος ναχμίας Στροφοδίνες Έντεκα στροβιλιστές, στίχοι του ρουμί, βίντεο και μουσικές της σούφικης παράδοσης μαζί με καινούργιες του λάμπρου πηγούνη συνθέτουν τις φετινές Στροφοδίνες. Στροβιλιστές: χάρης Αγγέλου, Ίρις γελεκλίδου, Τώνια γελεκλίδου, Άννα γεωργάτσου, μαρίνα Κοριολάνολυκουρέζου, ρίτα λυτού, γιώργος Νανούρης, ελένη παναγιωτοπούλου, Βαγγέλης ρόκκος, Αλέξανδρος φαρμάκης, Ίρις χατζηαντωνίου, Αναστασία χρυσανθακοπούλου. Πειραιώς 260, κτίριο ε 20-22 Ιουνίου, 21:00 εισιτήρια: 15€, 10€ (μειωμένο), 5€ (φοιτητικό, άνεργοι, ΑμεΑ)

βίκος ναχμίας

Δόξα στο άπειρο οι στροφοδίνες, η τεχνική της περιδίνησης των δερβίσηδων, αποτέλεσαν για τον Βίκο Ναχμία μια μέθοδο κάθαρσης και θεραπείας. με τις ομάδες στροβιλισμού, αλλά και τις παραστάσεις που έκανε κάθε χρόνο προσπαθούσε να αναβιώσει την αυθόρμητη εμπειρία στροβιλισμού που έχει σχεδόν κάθε παιδί και βοηθάει στην παραγωγή ενδορφινών, γνωστών και ως «ορμόνες της ευτυχίας». ο Βίκος Ναχμίας πέθανε στις 31 μαΐου νικημένος από τον καρκίνο. οι μαθητές του αναλαμβάνουν να παρουσιάσουν τις Στροφοδίνες του. Από τη Ματίνα καλτάκη φωτογραφία: βασίλης Μαθιουδάκης

T

oν πρωτογνώρισα ως σκηνοθέτη μιας ιδιαίτερης παράστασης την άνοιξη του 1999 στο Από μηχανής θέατρο: Το φιλιατρό του πηγαδιού, ένα ποιητικό δράμα του ιαπωνικού θεάτρου Νο, γραμμένο γύρω στο 1400 από τον ζεάμι (13631443). Στη σκηνή, η Όλια λαζαρίδου, αγαπημένη φίλη του Βίκου Ναχμία, και ο Αργύρης μπακιρτζής (ναι, των χειμερινών Κολυμβητών). Τη μουσική είχε γράψει ο Κωνσταντίνος Β και το σκηνικό είχε δημιουργήσει ο Νίκος Αλεξίου. με δεδομένο ότι ο ιάπωνας ηθοποιός και δραματουργός περνάει στα έργα που έγραψε το προσωπικό του ενδιαφέρον για το ζεν, θα μπορούσε να πει κανείς ότι μόνο τυχαία δεν ήταν η επιλογή του Βίκου Ναχμία για το πρώτο σκηνικό εγχείρημά του. γιατί ήδη τότε, πέραν της επίσημης δουλειάς του (συμβουλευτική ψυχοθεραπεία, ατομικά και με ομάδες) αλλά πάντα σε σχέση μ’ αυτήν, ήταν δάσκαλος του Τάι Τσι και ασχολούνταν συστηματικά με το διαλογισμό. Αν φαίνεται παράξενο, δεν είναι. Τη δεκαετία του ’80 είχε εκφραστεί έντονα, και από διαφορετικούς χώρους, η ανάγκη συνάντησης και συντονισμού των αντιθέτων (της Ανατολής με τη δύση –east meets West–, της φυσικής με τη μεταφυσική κ.ο.κ.) και ο Βίκος Ναχμίας δέχθηκε την επίδραση φωτισμένων δασκάλων που επιδίωξαν να μεταφέρουν τη σοφία παλαιών πολιτισμών στη σύγχρονη επιστημονική εποχή, γεφυρώνοντας φαινομενικά ασύμβατες διαδρομές εσωτερικής αναζήτησης. Τότε ήταν που πρωτογνώρισε την πρακτική των στροβιλισμών, στη Βιέννη, στο πλαίσιο των μαθημάτων ενός φιλοσόφου που αγαπούσε πολύ, του Άρνολντ Κάιζερλινγκ. ο Κάιζερλινγκ υπήρξε εμβληματική προσωπικότητα της New age σκέψης, ένα ανοιχτό μυαλό που άντλησε τόσο από τη δυτική φιλοσοφία και θεολογία όσο και από τη σοφία των ανατολικών θρησκειών και κοσμοθεωριών, ενσωματώνοντας στις παραδόσεις του το ι-Τσινγκ (το αρχαίο «Βιβλίο των Αλλαγών», κλασικό κείμενο της κινεζικής φιλοσοφίας) με τις θεωρίες του Καρλ γιουνγκ, τα λόγια του γκουρτζίεφ και του ραμάνα μαχαρίσι με τις ιδέες του χέρμαν Έσσε και την ποίηση του ραμπιντρανάθ Ταγκόρ. «Η κβαντομηχανική δικαιολογεί πια τη διττότητα των περιγραφών τόσο καθαρά, που δεν υπάρχει τίποτα παράξενο στο γεφύρωμα διαφορετικών χώρων και τρόπων», μου είχε πει κά-

ποια χρόνια πριν. εγώ είχα αντιρρήσεις: μα δεν είναι παράδοξο, ένα π.χ. στέλεχος μιας μεγάλης, επιθετικής στην αγορά, εταιρείας, που ζει με έντονα ανταγωνιστικούς όρους, να θέλει το βράδυ να αποφορτιστεί με Τάι Τσι ή με γιόγκα; Η απάντησή του αμέσως έθεσε τα πράγματα στην σωστή τους βάση: «ο τρόπος που ζούμε τη δυτική μας κουλτούρα δεν είναι άσχετος με μια μυθολογική πολεμική βάση που συναντάται σ’ όλους τους πολιτισμούς και αναπαράγεται στις συμπεριφορές των ανθρώπων μέχρι σήμερα. “πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστι, πάντων δε βασιλεύς”, έλεγε ο Ηράκλειτος, και την ίδια περίπου εποχή ο Σουν Τζου έγραφε εγχειρίδιο για την τέχνη του πολέμου. υπάρχει η λανθασμένη εντύπωση, λ.χ., ότι το ζεν προτείνει μία στάση ζωής που βρίσκεται στον αντίποδα του ανταγωνισμού και της επιθετικότητας που χαρακτηρίζουν τις ορθολογικές δυτικές κοινωνίες. Αλλά το ζεν επιβάλλει την ακινησία, την αποχή, την άρνηση της επιθυμίας – αυτό δεν είναι βία; θέλω να πω, διαφορετικές θεωρίες εμπεριέχουν το αντίθετό τους, αν θελήσεις να το εξετάσεις ψυχρά. Η ισορροπία, και πώς την αποκτά κανείς, είναι προσωπική υπόθεση. Κάποιος αρχίζει τη γιόγκα και κάποια στιγμή φτάνει να κάνει 10 φορές την εβδομάδα γιατί δεν μπορεί να τα καταφέρει αλλιώς, αφήνοντας άλλες δραστηριότητες που έκανε πριν». Κι όταν τον ρώτησα αν στο βάθος όλων των συμπεριφορών αναγνωρίζεται η ζωική μας προέλευση, όπου και στηρίζεται ο δαρβινικός νόμος της επιβίωσης του πιο δυνατού, μου απάντησε: «ποιος, όμως, είναι δυνατός είναι το θέμα. Άλλος είναι δυνατότερος στη διάνοια, άλλος πιο δυνατός στο συναίσθημα. Η ζωή δεν επιτρέπει κάποιος να υπερισχύει των πάντων. Κανείς δεν είναι απόλυτος άρχων στα πάντα. Σε κάποιο σημείο και ο πιο έξυπνος θα είναι βλάκας. οι ιεραρχήσεις είναι πάντα ρευστές, και όλοι έχουμε τα πάντα σε διαφορετικές δοσολογίες και αναλογίες». επηρεασμένος από την επί 20ετία «συνομιλία» του με τον ελβετό μυστικιστή, θεραπευτή και δάσκαλο μάνουελ Σοχ (1946-2008), του οποίου η θεραπευτική πρακτική συνδύαζε τη λεκτική ψυχοθεραπεία, το διαλογισμό και τις ενεργειακές ασκήσεις, ο Βίκος Ναχμίας ασχολήθηκε συστηματικά, ως δάσκαλος, και για αρ-

[11 ΙΟυνίου 2015] #43 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 39

© Γιώργος Παυλίδης

βΙΚΟσ ΝΑΧΜΙΑσ (1951-2015) Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και εκπαιδεύτηκε σε πολλές ψυχολογικές προσεγγίσεις, ασκώντας τη συμβουλευτική ψυχοθεραπεία. ασχολήθηκε με τη διδασκαλία Τάι Τσι και Τσι κουάνγκ. ο φιλόσοφος Άρνολντ κάιζερλινγκ στη βιέννη τον έφερε σε επαφή με τον εκστατικό στροβιλισμό, που έμελλε να καθορίσει τα μετέπειτα ενδιαφέροντά του. η τεχνική της περιδίνησης των δερβίσηδων τον οδήγησε στη δημιουργία του προσωπικού του τρόπου εκστατικής ανάτασης. Τα τελευταία δέκα χρόνια δούλευε στο θέατρο ως σκηνοθέτης. Το 2010 ανέβασε Τα λόγια της Κασσάνδρας με την Όλια Λαζαρίδου στο φεστιβάλ αθηνών. επίσης, μετέφρασε στα ελληνικά τα βιβλία Οκτώ μονόλογοι του Jean Cocteau, εκδ. 'αγρα και Μικρό απάνθισμα από την ποίηση του Ρουμί, εκδ. ντέφι.

κετά χρόνια, με το Τάι Τσι. «Η ίδια η ηλικία της κοινωνίας μας έχει όλες τις αναφορές που ζει καθένας στο σώμα του. Όταν έρχεται μια παράδοση που τις ρευστοποιεί και τις βάζει ξανά σε ροή, όπως το Τάι Τσι, που είναι ένας κόσμος ολόκληρος, μια πλήρης γλώσσα σωματική που δεν έχει να κάνει με την “ψυχολόγηση”, με τα γιατί και τα διότι, ελευθερώνεται αμέσως η δυνατότητα της έκφρασης», έλεγε. γι’ αυτό και πολλοί άνθρωποι του θεάτρου ασχολήθηκαν με το Τάι Τσι έχοντας δάσκαλο τον Ναχμία –ένας απ’ αυτούς ήταν και ο λευτέρης Βογιατζής. Η εσωτερική αναζήτησή του, ωστόσο, και η πειραματική του διάθεση, κάποια στιγμή τον οδήγησαν στην εκστατική πρακτική των στροβιλισμών. «ο ταοϊσμός και ο σουφισμός είναι πρώτα ξαδέλφια», έλεγε, καθώς είχε διαπιστώσει ότι η ενεργειακή διάσταση και η οργανική και θεωρητική εκπαίδευση του Τάι Τσι λειτουργούσε πολύ καλά και στην τεχνική της επιτόπιας περιστροφής. ποιο σχήμα τελειότερο από τον κύκλο; «Όλες οι ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, λεκτικές και μη, όταν είναι επιτυχείς, φέρνουν τον θεραπευόμενο σ’ ένα σημείο υπέρβασης του προηγούμενου περιοριστικού προβλήματος ή τραύματος. είναι η καθαρτήρια στιγμή που πάνε τα πράγματα στη θέση τους. Η στιγμή αυτή είναι εκστατική ως εμπειρία – ως δυνατότητα την έχουμε λίγο πολύ όλοι μας, και όχι απαραιτήτως εντός του ψυχοθεραπευτικού πλαισίου. Η πρακτική του στροβιλισμού οδηγεί κατευθείαν στην εκστατική ανάταση, χωρίς να παρεμβάλλεται άλλη νοητική διαδικασία. οι στροβιλιστές οδηγούνται σε μια εσωτερική αίσθηση πληρότητας και ευφορίας – σε μια ευεξία που διαρκεί», εξηγούσε, διευκρινίζοντας ότι η τεχνική των στροβιλισμών που εξασκούσε δεν έχει σχέση με το βαρύ τυπικό του τάγματος των μαβλεβί, των στροβιλιζόμενων δερβίσηδων. Η παρακολούθηση των στροβιλισμών εντάσσει το κοινό σε μια συνθήκη μυσταγωγίας, και η απελευθερωτική, ευφορική επενέργεια της τεχνικής περνάει, μέσω της λειτουργίας των κατοπτρικών νευρώνων, από τους στροβιλιστές στους θεατές. επιπλέον, η αρμονία της κίνησης είναι τέτοιας ομορφιάς, που δικαιολογεί την παρουσίασή της ως θέαμα όχι μόνο ψυχικά αλλά και αισθητικά ευεργετικό. Στην καινούργια παράσταση του Βίκου Ναχμία, που θα δοθεί στις 20, 21 και 22 ιουνίου στο χώρο ε της πειραιώς 260, ο ίδιος θα απουσιάζει ως φυσική παρουσία. θα είναι, όμως, περισσότερο από ποτέ παρών μέσα από την κίνηση, και τη μέθεξη, των στροβιλιστών του. Έχω την υποψία ότι ποτέ άλλοτε η ψυχική ενέργεια που θα ελευθερωθεί από τους στροβιλισμούς δεν θα είναι τόσο απτή – γιατί ο Βίκος Ναχμίας υποστήριζε, «θεράπευε», ενέπνεε τους ανθρώπους που ήταν κοντά του και η συγκίνηση από την απώλειά του θα είναι μεγάλη. «Τελειώνει η ζωή; / ο θεός θα δώσει άλλη. / δέξου το πεπερασμένο / δόξα στο άπειρο», λέει ένα τετράστιχο του αγαπημένου του Τζελαλουντίν ρουμί , που ο Βίκος Ναχμίας είχε μεταφράσει και εκδώσει σ’ ένα μικρό ανθολόγιο (Από την ποίηση του Ρουμί, εκδ. Ντέφι). θα τον θυμόμαστε με αγάπη. s

ΘεΑΤΡΟ

info

Renaissance stories

νεον - οργανισμός Πολιτισμού & ανάπτυξης Δ. Δασκαλόπουλου Renaissance Stories Η ιστορική εγκατάσταση «Κουτσό» (1974) του Βλάση Κανιάρη εμπνέει πέντε σύγχρονους εικαστικούς καλλιτέχνες. Η έκθεση Renaissance Stories παρουσιάζει καθημερινές ιστορίες από την Αθήνα της κρίσης. μαζί εκτίθεται και το «Κουτσό» του Κανιάρη. Πειραιώς 260, κτίριο α 8 Ιουνίου - 24 Ιουλίου, 19:00 είσοδος δωρεάν

η ΑΦεΤηΡΙΑ Το «κουτσό» από την ενότητα Μετανάστες, 1974 του βλάση κανιάρη. Με την ευγενική παραχώρηση του εθνικού Μουσείου ςύγχρονης Τέχνης. ςτο βάθος διακρίνεται το έργο «ο οίκτος είναι μια μορφή ευτυχίας», του αλέξανδρου Ψυχούλη.

Κρίση και αναγέννηση Από τη Ματίνα καλτάκη φωτογραφίες: νίκος Μάρκου

ε

ίναι ένα έργο απ’ αυτά που σε επηρεάζουν, σε συν-κινούν, από την πρώτη ματιά. για το «Κουτσό» (1974), την περίφημη εγκατάσταση του Βλάση Κανιάρη, ο λόγος: «ανδρείκελα» (ήταν η λέξη που χρησιμοποιούσε ο Κανιάρης), ντυμένα με παλιά ρούχα, και βαλίτσες σ’ ένα ορθογώνιο πλαίσιο. Στο κέντρο του είναι σχεδιασμένο με κιμωλία το σχήμα που ζωγράφιζαν στο δρόμο τα παιδιά για να παίξουν κουτσό. Σε κάθε τετράγωνό του, μια λέξη στα γερμανικά (προξενείο, γραφείο εργασίας κ.ο.κ.), που συνδέεται με τη βάσανο των γραφειοκρατίας, τα διάφορα γραφεία από τα οποία πρέπει να περάσει ο μετανάστης στην ξένη χώρα – στη γερμανία εν προκειμένω. Τρεις από τους ακέφαλους άνδρες στέκονται όρθιοι, με τις βαλίτσες δίπλα στα πόδια τους. Άλλος ακουμπάει το πόδι του πάνω στη δική του, άλλος έχει τη βαλίτσα μπροστά του ανοιχτή (μέσα της διακρίνεται ένα κλουβί πουλιού). μέσα στο αισθητικό πλαίσιο μιας εγκατάστασης, τα ευτελή, ξαναχρησιμοποιημένα υλικά/αντικείμενα που χρησιμοποιεί ο Κανιάρης αποκτούν νέα σημειωτική λειτουργία. Το Κουτσό γίνεται ποιητική καταγγελία της κρατικής επιβολής που ισοπεδώνει όλους αυτούς που, για οικονομικούς ή πολιτικούς λόγους, βρίσκονται σε ξένη χώρα – όλους αυτούς που, στο ένα πόδι, «παίζουν» ένα παιχνίδι, τους όρους του οποίου οι ίδιοι ούτε ξέρουν ούτε ορίζουν.

εΙΚΑσΤΙΚΑ

Όλη η σκέψη του νέου ρεαλισμού, που στη δεκαετία του ’60 έστρεψε τους εικαστικούς δημιουργούς σε έργα που αντανακλούν και σχολιάζουν την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα, βρίσκεται εδώ. Η δύναμη του «Κουτσού», ωστόσο, δεν έχει να κάνει τόσο με θεωρητικές στοχεύσεις, όσο με την ευαισθησία και τη βιωμένη εμπειρία του δημιουργού του. γιατί ο Κανιάρης, αν και από το 1956 ζούσε εκτός ελλάδος, στη ρώμη και το παρίσι, επέστρεψε στην ελλάδα το 1967. εξαιτίας της δικτατορίας, όμως, αναγκάστηκε να ξαναφύγει το 1969. Τη σειρά Μετανάστες, στη οποία εντάσσεται το «Κουτσό», την ξεκίνησε στα μέσα του 1971 στο παρίσι αλλά την ολοκλήρωσε στο Βερολίνο, όπου έζησε από το 1973 έως το 1975. Στη γερμανία, βασικό προορισμό χιλιάδων ελλήνων μεταναστών καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ’60, δεν μπόρεσε να μην κινητοποιηθεί από το πρόβλημα της ομαδικής φυγής εργαζόμενων, κυρίως από τις μεσογειακές χώρες – ένα έντονο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό πρόβλημα της εποχής. πολιτικός καλλιτέχνης με την ουσιαστική έννοια του όρου, ο Κανιάρης απέδωσε συγκλονιστικά τι σημαίνει να είσαι στο έλεος του θεού, ξένος, μετανάστης, απρόσωπος ήρωας της μικρής ιστορίας των ποσοστών και των στατιστικών. Το «Κουτσό» του Κανιάρη γίνεται το έργο-αφετηρία της έκθεσης Renaissance Stories που οργανώνει ο ΝεοΝ, ο οργανισμός πολιτισμού και

Ανάπτυξης του δημήτρη δασκαλόπουλου, σε συνεργασία με το φεστιβάλ Αθηνών. πέντε Έλληνες εικαστικοί προσκλήθηκαν να δημιουργήσουν καινούργια έργα, που να αφηγούνται με τον τρόπο τους ιστορίες κρίσης και αναγέννησης από τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα. «Να “μεταφράσουν” το δράμα που αποτυπώνει ο Κανιάρης στη σημερινή στιγμή, επιδιώκοντας και κάτι ακόμα: να δείξουν πώς το έργο τέχνης μπορεί να λειτουργεί ως υπέρβαση της κρίσης. Η κοινωνία αλλάζει με τη δύναμη των ιδεών. πολλές απ’ αυτές προέρχονται από το χώρο των τεχνών και του πολιτισμού», λέει ο επιμελητής της έκθεσης δημήτρης παλαιοκρασάς. οι εγκαταστάσεις τους εκτίθενται –μαζί με το «Κουτσό», που ευγενικά παραχώρησε για την έκθεση το εθνικό μουσείο Σύγχρονης Τέχνης– στο Κτίριο Α της πειραιώς 260. Κι είναι πολύ ενδιαφέρον πώς το κοινό πλαίσιο (το έργο αναφοράς, του Κανιάρη, η νυν ιστορική στιγμή, ο χώρος που είχε προγραμματιστεί να φιλοξενήσει τις νέες δημιουργίες) οδήγησε τους πέντε καλλιτέχνες σε τόσο διαφορετική αντιμετώπιση της έννοιας της «κρίσης» και πόσο η λογοτεχνία εμπνέει και δίνει υλικό στους τρεις εξ αυτών. για την «ιστορία» του έργου τους μιλούν οι 4 από τους 5 εικαστικούς της έκθεσης Renaissance Stories: ο Αλέξανδρος ψυχούλης, η μάρω μιχαλακάκου, η δήμητρα Βάμιαλη και ο Κώστας ιωαννίδης.*

[11 ΙΟυνίου 2015] #43 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 41

«ο οίκτος είναι μια μορφή ευτυχίας»

αλέξανδρος Ψυχούλης

«ελένη»

Μάρω Μιχαλακάκου «Το έργο μου έχει τίτλο “ελένη”. δεν αναφέρεται σε μια οποιαδήποτε ελένη αλλά στην ωραία ελένη του Τρωικού πολέμου και στη μικρή ελένη “που κάθεται και κλαίει γιατί δεν την παίζουνε οι φιλενάδες της” (το παιδικό τραγουδάκι κλείνει με τους εξής σκοτεινούς στίχους: “Σήκω επάνω, τα μάτια κλείσε, τον ήλιο κοίτα, κι αποχαιρέτησε”). Η επίδραση από το έργο του Κανιάρη δεν είναι άμεση. Τα ανδρείκελά του, ωστόσο, μου έφεραν στο μυαλό τους στίχους του Σεφέρη από το ποίημα “ελένη”: “… τόσος πόνος τόση ζωή / πήγαν στην άβυσσο / για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν ελένη”. Αυτούς τους στίχους σκέφτομαι όταν περπατάω στο δρόμο και βλέπω όλες αυτές τις ζωές που φέρουν πάνω τους τις συνέπειες της κρίσης· νιώθω ότι είναι θύματα ενός διαφορετικού πολέμου, ζωές χαμένες άδικα. Το έργο μου είναι ένα τρισδιάστατο “γλυπτό” από μπορντώ βελούδο (7 μέτρα ύψος x 1,45 φάρδος) που κρέμεται από την οροφή. Από την καλή επιφάνεια διακρίνεται η γυμνή πλάτη μια γυναίκας – ακολουθώ και εξελίσσω την τεχνική που έχω παρουσιάσει και σε προηγούμενα έργα μου: αφαιρώ το πέλος του βελούδου με χειρουργικά εργαλεία, μια επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία, ώστε να εμφανιστεί το σχέδιο (που πρώτα έχω ζωγραφίσει σε χαρτί). Τα πόδια της γυναίκας παίρνουν τη μορφή τεσσάρων πλοκαμιών, που καταλήγουν σε κεφάλια γρυπών και πτηνών, που είναι παραγεμισμένα με χνούδι, δηλαδή έχουν ένα βάρος. Έχουν κάτι απειλητικό, αρπακτικό.» «μια γυναίκα που έχουν ξεσκιστεί οι σάρκες της. Σαν γδαρμένο δέρμα, μεταφορά της κατάστασης της ελληνικής κοινωνίας σήμερα», σχολιάζει ο δημήτρης παλαιοκρασάς.

42 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #43 [11 Ιουνίου 2015]

«Η δική μου ιστορία ήρθε και με βρήκε – δεν σχετίζεται με την εν εξελίξει κρίση, αφού αφορά στην κόλαση που έχει ζήσει μια κοπέλα, 19 χρόνων σήμερα, από τότε που ήταν μικρό παιδί. Κόρη τοξικομανών, μεγάλωσε στο ορφανοτροφείο του Βόλου. Στα 17 της βγήκε από το ορφανοτροφείο και απέκτησε παιδί. θέλησε να με συναντήσει για να μου δείξει τα σχέδιά της. ζωγραφίζει εκπληκτικά, σε χαρτιά, με υπολείμματα από μολύβια για τα μάτια. Της πρότεινα να τη βοηθήσω να σπουδάσει. δεν ήθελε, δεν είχε τελειώσει καν το σχολείο, και δεν ήταν στην ψυχολογική κατάσταση που θα της επέτρεπε να εξετάσει σοβαρά αυτήν την επιλογή. με σοκάρισε όταν μου είπε ότι δεν της αρέσει καν να ζωγραφίζει. μου είπε ότι ενδιαφερόταν να πουλάει τα έργα της οπουδήποτε –σε μαγαζιά, σε κομμωτήρια–, για να βγάζει κάποια λεφτά. Ένιωσα πως έπρεπε να την κάνω να πιστέψει ότι η ζωγραφική που κάνει μπορούσε να τη θεραπεύει από τις πολύ άσχημες εικόνες που είχε μέσα της. γιατί τα έργα της ήταν πολύ σκοτεινά, πολύ βίαια. Η ίδια είχε υποστεί πολύ βία και ακόμη υφίσταται. Της πρότεινα να φτιάξουμε ένα μεγάλο ξόρκι για τις άσχημες εικόνες που έχει μέσα της. Να μαζεύω εγώ τα σχέδιά της, να της δίνω υλικά να ζωγραφίζει, και τα σχέδιά της να τα πλέκω στο κορδόνι, να γίνουν τα μοτίβα της πλέξης σε μια δαντέλα (με την τεχνική που φτιάχνω τα έργα μου). Κι επειδή αυτό που έχει υποστεί είναι βαρύ και συνθλιπτικό, σκέφτηκα να κάνω κάτι πολύ μεγάλο: μία φάλαινα. Έτσι προέκυψε το τεράστιο κήτος, 6,5 μέτρων, με σκελετό από σίδερο και “δέρμα” από μαύρο κορδόνι, που κρέμεται από την οροφή του χώρου Α. Στο σώμα της φάλαινας εμφανίζονται τριαδιάστατα στήθη, ιδέα που πήρα από τον τύπο της πολύμαστου Αρτέμιδος, σαν νύξη στην απεγνωσμένη μητρότητα της κοπέλας. ο τίτλος του τρισδιάστατου γλυπτού είναι: “ο οίκτος είναι μια μορφή ευτυχίας”· αυτό δεν πηγαίνει στο κορίτσι, αλλά σ’ αυτό που βλέπουμε, στη φάλαινα. είναι παράφραση μιας πρότασης του Ντάρελ στο Αλεξανδρινό Κουαρτέτο: “ο οίκτος μπορεί να είναι μια μορφή ευτυχίας”».

εΙΚΑσΤΙΚΑ

«summerestimated (sometimes the wind blows cold)»

«Για πάντα»

Δήμητρα βάμιαλη

κώστας ιωαννίδης

«Η εγκατάστασή μου έχει τίτλο “Summerestimated”, μια φράση που χρησιμοποιούν οι νέοι όταν θέλουν να περιγράψουν μια καλοκαιρινή τους περιπέτεια που δεν πρόκειται να έχει συνέχεια, και υπότιτλο “Sometimes the wind blows cold.” Σημείο εκκίνησης για μένα ήταν ένα πραγματικό περιστατικό, που έζησα η ίδια και που βρίσκω πως έχει αναλογίες μ’ αυτό που ζούμε και περνάμε. Καλοκαίρι, παραλία, ειδυλλιακό περιβάλλον. φυσούσε δυνατός άνεμος. μια μικρούλα που έκανε μπάνιο με μια φουσκωτή κουλούρα, παρασύρθηκε από τον άνεμο. πήγαινε όλο και πιο μέσα, στα βαθιά, εμείς δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα. Κοιτούσαμε από την παραλία με αγωνία μέχρι που δυο κολυμβητές κολύμπησαν μέχρι τη μικρή, την έσωσαν και την έφεραν πίσω στην ακτή. οπότε η συνθήκη στην παραλία ναι μεν επανήλθε στην προηγούμενη, ειδυλλιακή της μορφή, αλλά εμείς νιώθαμε άλλα συναισθήματα πια. Αυτή την αλληλουχία συναισθημάτων προσπάθησα να αποτυπώσω στο έργο μου για την έκθεση Renaissance Stories. πρόκειται για μια μεγάλη εγκατάσταση ενός αφηρημένου τοπίου, που αποτελείται από 100 τετράγωνα ταμπλώ από κόντρα-πλακέ θαλάσσης. είναι τοποθετημένα στη σειρά, παράλληλα μεταξύ τους, σαν μικρές όρθιες ταφόπλακες, σαν διαφορετικά καρέ μιας εν εξελίξει ιστορίας, πάνω στα οποία έχω αποτυπώσει λέξεις και φράσεις, ζωγραφικά, φωτογραφίες – μερικά είναι βαμμένα με χρώμα, άλλα είναι λευκά. ο επισκέπτης, όπως περπατάει, παρακολουθεί μέσω των ταμπλώ την ιστορία στην εξέλιξή της, μαζί και την αλληλουχία των συναισθημάτων. Ήθελα να μεταφέρω την εντύπωση μιας εικόνας που διασπάται, της μνήμης που θρυμματίζεται. Η επίδραση από άλλες μορφές τέχνης –από τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο, τη φωτογραφία– είναι σαφής. Άλλωστε ο εγκέφαλος, η μνήμη, μεταφέρει ένα γεγονός πάντα μέσα από μεταφράσεις, μέσα από διαφορετικούς τρόπους αφήγησης. Αυτό το “εξωτερικό περιβάλλον” συμπληρώνεται από μια μικρότερη εγκατάσταση, μια σύνθεση από παλιές εφημερίδες, καρτ-ποστάλ, παλιές καλαμωτές κ.ά., σαν ιστορία μέσα στην ιστορία για μια ελλάδα που πια δεν υπάρχει. Η εικόνα της μας γοητεύει, αλλά είναι καιρός να την αφήσουμε πίσω. οι καλλιτέχνες δεν ζούμε στο άσπρο σύννεφο, η καθημερινότητα είναι πολύ δύσκολη για όλους μας, αλλά η δημιουργία δεν σταματά. Όπως δεν σταματά και η ζωή.»

«Το δικό μου έργο είναι ηχητικό, μια sound installation. για την απώλεια ήθελα να μιλήσω. Όχι μέσω της ιστορίας ενός ανθρώπου, αλλά μιας γλώσσας που χάνεται. υπάρχει μία σφυριχτή γλώσσα στην ελλάδα, στο χωριό Αντιά της νότιας εύβοιας. Αναπτύχθηκε μέσα στους αιώνες και δεν πρόκειται για κώδικα συνεννόησης με σφυρίγματα, αλλά για πλήρη γλώσσα στην οποία μπορεί να “μεταφραστεί” ό,τι λέμε. Στη σφυριχτή γλώσσα, κάθε συλλαβή αποδίδεται με διαφορετικό ήχο σφυρίγματος, καθώς για κάθε γράμμα της αλφαβήτου υπάρχει αντίστοιχος σφυριχτός ήχος και τόνος. Ανάλογες γλώσσες υπάρχουν και σε άλλα τέσσερα σημεία – σε απομονωμένα, ορεινά χωριά στην Τουρκία, στα πυρηναία, στο μαρόκο και στα Κανάρια νησιά. Σήμερα, οι κάτοικοι των Αντιών είναι λίγοι και μεγάλης ηλικίας. Η γλώσσα κινδυνεύει να ξεχαστεί και, για να μην συμβεί αυτό, ένας Αντιώτης, ο παναγιώτης Τζαναβάρης (στα 67 του σήμερα) προσπαθεί να τη διδάξει σε νέους ανθρώπους. Σκέφτηκα, μια που ασχολούμαι με τις ηχητικές εγκαταστάσεις, να ηχογραφήσω ένα διάλογο (δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ άλλοτε αυτή η γλώσσα σ’ ένα καλλιτεχνικό έργο), ο οποίος να είναι σχετικός με το ζήτημα της απώλειας. Σχεδόν ατόφιο μεταφέρω, λοιπόν, ένα διάλογο από το διήγημα του μπόρχες “ουλρίκα”. Ένας καθηγητής από την Κολομβία συναντά στην υόρκη της Αγγλίας μια παράξενη γυναίκα από τη Νορβηγία. Ξέρουν κι οι δυο ότι θα είναι μαζί μόνο μία μέρα. Κάνουν μια βόλτα στην εξοχή και ο ένας προσπαθεί να πει το όνομα του άλλου. δεν τα καταφέρνουν κι αυτή του λέει “θα σε λέω ζίγκουρντ”. Αυτός της απαντά “Τότε εσύ θα είσαι η μπρούνχιλντ”. Κάπως έτσι παρεισφρέει στην ιστορία του μπόρχες ο σκανδιναβικός μύθος των Νιμπελούγκεν. (εξεπλάγην όταν, διαβάζοντας για τη σάγκα, ανακάλυψα ότι ο ζίγκουρντ είχε την ικανότητα να καταλαβαίνει τη γλώσσα των πουλιών, που τόσο πολύ μοιάζει με τη σφυριχτή γλώσσα! Στη συνέχεια της ιστορίας, ο ζίγκουρντ, ενώ έχει ορκιστεί αιώνια αγάπη στην μπρούνχιλντ, θα πιει ακούσια το φαρμάκι της λήθης και θα την ξεχάσει. εκείνη τον σκοτώνει και αυτοκτονεί. προτιμά να χαθεί παρά να ξεχάσει. Η ηρωίδα του μπόρχες, αντίθετα, λέει “Τίποτα δεν μπορεί να κατέχει κανείς, αλλά και τίποτα δεν μπορεί να χαθεί” και ότι “το πάντα είναι λέξη απαγορευμένη για τους ανθρώπους”). Στο χώρο Α έχω τοποθετήσει, σε απόσταση το ένα από το άλλο, δύο ηχεία από τα οποία ακούγεται ο μικρός διάλογος στη σφυριχτή γλώσσα (οι δύο σφυριχτές είναι ο παναγιώτης Τζαναβάρης και ο γιάννης Αποστόλου). υπέρτιτλοι που προβάλλονται στον τοίχο μεταφράζουν στην ελληνική και στην αγγλική. προτίμησα αυτόν τον τρόπο, των αλλεπάλληλων “μεταφράσεων”, για μιλήσω για την απώλεια, από το να χρησιμοποιήσω μια ελληνική ιστορία, ως ένα ζήτημα που ξεπερνά τον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, που αφορά την ανθρώπινη ύπαρξη.»

«Πρόταση για μνημείο (για μια νέα Δωρικότητα)»

ςάββας χριστοδουλίδης * Το έργο του Σάββα Χριστοδουλίδη, ο οποίος δεν θέλησε να μιλήσει γι’ αυτό, είναι μια εγκατάσταση στην οποία δεσπόζει ένας παλιός μεταλλικός σκελετός, στον οποίο κάποτε στηρίζονταν κάποιο ντεπόζιτο νερού. Πάνω του, ο καλλιτέχνης έχει τοποθετήσει μια κολώνα φτιαγμένη από το εξωτερικό ρολό βιτρίνας καταστήματος που έκλεισε. Η υπενθύμιση της αρχαίας δόξας, σε σχέση με τη σημερινή κρίση, προκαλεί μελαγχολία. Ταυτόχρονα, υπενθυμίζει την εύθραυστη σχέση μεταξύ ακμής και παρακμής, ανόδου και πτώσης, καθώς και τη διαρκή παλινδρόμηση από τη μία κατάσταση στην άλλη.

εΙΚΑσΤΙΚΑ

[11 ΙΟυνίου 2015] #43 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY 43

To tip του ασ τρολόγου

STAR WARS

Τα άστρα & οι προτάσεις του δεκαπενθημέρου – 2 σε 1 Από τον Άγγελο Γκαγκάριν

Γελάει καλύτερα όποιος δεν ξέρει γιατί γελάει

κριός

καρκίνος

ζυγός

αιγόκερως

(21 μαρτίου – 19 Απριλίου) Τώρα πια ξέρεις καλά τη σημασία του να μοιράζεσαι, γιατί –θα συμφωνήσουμε σε αυτό– η ζωή όταν την έχεις ολόκληρη δική σου είναι αβάσταχτα ελαφριά. θέλεις πια να βλέπεις δύο τσαλακωμένα μαξιλάρια όταν ξυπνάς το πρωί, δύο οδοντόβουρτσες στο νιπτήρα, γουστάρεις ακόμα και το να πλένεις διπλά σερβίτσια κάθε μέρα (φαντάσου τώρα!). πρόσεξε τον άνθρωπό σου γιατί σε έμαθε πολλά και κυρίως τη χαρά του να συνυπάρχεις! Αν πάλι είσαι μόνος, δεν θα ’σαι για πολύ ακόμα…

(22 ιουνίου – 22 ιουλίου) Η τύχη σού κλείνει το μάτι, γι’ αυτό κι εσύ καλά θα κάνεις να κρατήσεις τα δικά σου μάτια ορθάνοιχτα για να μη χάσεις καμιά από τις ευκαιρίες που θα περάσουν το επόμενο διάστημα από μπροστά σου. Σεξ, έρωτας, χρήματα, απ’ όλα έχει ο μπαξές, γι’ αυτό πάρε μαζί σου μεγάλο καλάθι και, προς θεού, μην αρχίσεις τις γκαντέμικες σκέψεις του τύπου «παραείναι καλό για να ’ναι αληθινό». Αντιθέτως, παραείναι αληθινό για να μην είναι καλό…

(23 Σεπτεμβρίου – 23 οκτωβρίου) Το χρήμα και η επιβίωσή σου καταλαμβάνουν την πρώτη θέση στην κατανάλωση εγκεφαλικής ουσίας και ποιος μπορεί να σε κατηγορήσει γι’ αυτό; μην προσπαθείς να βρεις δραστικές λύσεις. επιχείρησε να εντοπίσεις τις μικρές τρύπες της οικονομικής σου αιμορραγίας και να τις κλείσεις. Αν το καταφέρεις, θα δεις πραγματικά μεγάλη διαφορά στο πορτοφόλι σου. Σε καμία περίπτωση μην αφήνεις την οικονομική ανασφάλεια να γίνεται ρυθμιστής στις σχέσεις σου...

(22 δεκεμβρίου – 19 ιανουαρίου) Και κάπου εκεί, ανάμεσα στη βιοπάλη και στην προσπάθεια για επιβίωση, χάθηκε η ανάγκη για το φλερτ και το ερωτικό παιχνίδι. Αν μου πεις ποιος έχει μυαλό για τέτοια αυτήν την εποχή, θα σου απαντήσω: ο/η σύντροφός σου! Αν νομίζεις πως οι σχέσεις επιβιώνουν χωρίς προσπάθεια, κάνεις μεγάλο λάθος. χρειάζονται τροφή και μάλιστα σούπερ εμπλουτισμένη για να αντέξουν στο χρόνο και στη φθορά. Όσο για την επιβίωση που λέγαμε, με λίγη χαρά γίνεται πολύ πιο εύκολη.

Μουσική: ισμαέλ Ίβο – Δήμος Γκουνταρούλης, Λόγος - Διάλογος 13-14 ιουνίου, μέγαρο μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Νίκος Σκαλκώτας

Ταύρος (20 Απριλίου – 20 μαΐου) Η πόρτα της αρένας άνοιξε και ο ταύρος ρουθουνίζει. Ώρα για ξεκαθάρισμα και καιρός να μπουν πράγματα και άνθρωποι στη θέση τους. Έχεις μια διαβολεμένη διάθεση να πετάξεις στα μούτρα του καθένα αυτό που του αξίζει· και το θράσος των άλλων θα είναι το κόκκινο πανί. Στο αμέσως επόμενο διάστημα, όσοι σε πείραξαν καλά θα κάνουν να αλλάζουν δρόμο, γιατί αλλιώς το πιθανότερο είναι να βρεθούν κάτω από τις οπλές σου. μην παρασυρθείς. διάλεξε σοφά τα θύματά σου... Θέατρο: νίκος χατζόπουλος, Η πασιέντζα, της Μαρίας Λαϊνά 20-23 ιουνίου, θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν - φρυνίχου

Δίδυμοι δίδυμοι (21 μαΐου – 21 ιουνίου) ωχ! Το μυαλό σου άρχισε πάλι τις ανάποδες στροφές: Σκέψεις του τύπου: «δεν μου δίνει πια τη σημασία που μου έδινε πιο παλιά...», «δεν με παίρνει δεκαπέντε φορές την ημέρα τηλέφωνο...», «Βγαίνει ολοένα και πιο συχνά με τους φίλους/τις φίλες του/της...» και άλλα τέτοια ευχάριστα βομβαρδίζουν τα εγκεφαλικά σου κύτταρα. ε λοιπόν, αν συνεχίσεις να τον/την παιδεύεις με τις ανασφάλειές σου, σύντομα οι φόβοι σου θα επαληθευτούν κι εσύ θα δικαιωθείς! χάρηκες τώρα; Μουσική: εθνική Λυρική ςκηνή – Λουκάς καρυτινός, Τόσκα του Τζάκομο Πουτσίνι 14 ιουνίου & 16-18 ιουνίου, Ηρώδειο

Μουσική: Γιάννης κότσιρας, Ό,τι θυμάσαι δεν πεθαίνει 22 ιουνίου, Ηρώδειο

Λέων (23 ιουλίου – 22 Αυγούστου) Τα πάντα είναι θέμα οπτικής και χειρισμού. οι αντικειμενικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο καθένας μας είναι σαφώς ένας καθοριστικός παράγοντας στη ζωή, όμως η τύχη του καθένα, το ριζικό του, είναι ο χαρακτήρας και η προσωπικότητά του. Απέναντι σε οτιδήποτε σου συμβαίνει, σε συμβουλεύω να αντιτάξεις το γνωστό σε όλους μας χαρακτηριστικό σου: το αίσθημα ανωτερότητας. Αυτό θα σε σώσει. φώτα παρακαλώ! Θέατρο: the new Riga theatre – Άλβις χερμάνις, Σόνια της Τατιάνα Τόλσταγια 16-18 ιουνίου, πειραιώς 260, Κτίριο Η

Θέατρο: ςαουμπίνε βερολίνου Τόμας Όστερμαϊερ, Μικρές αλεπούδες της Λίλιαν χέλμαν 19-21 ιουνίου, πειραιώς 260, Κτίριο δ

Μουσική: καμεράτα - ορχήστρα Των φίλων Της Μουσικής, Kiss Me, Kate του κόουλ Πόρτερ 24 ιουνίου, Ηρώδειο

ςκορπιός

υδροχόος

(24 οκτωβρίου – 21 Νοεμβρίου) Η αλήθεια τις περισσότερες φορές δεν βρίσκεται ούτε στο φως αλλά ούτε και στο σκοτάδι. Συνήθως σπαρταράει κάπου ανάμεσα στις αμέτρητες αποχρώσεις του γκρι (και στο σημείο αυτό δεν θέλω εύκολους συνειρμούς). Ναι, η ζωή σχεδόν ποτέ δεν είναι «άσπρο ή μαύρο» και φυσικά ποτέ δεν μένει στάσιμη. προετοιμάσου για το αναπάντεχο καλό. Αυτό που εσύ δεν περίμενες ποτέ να σου συμβεί, περίμενε υπομονετικά για να σε συναντήσει...

(20 ιανουαρίου – 18 φεβρουαρίου) «πέτρα που κυλάει δεν χορταριάζει», λένε, κι εσύ είσαι η επιβεβαίωση της ρήσης. δίνεις την εντύπωση ότι, αν σε ψάξουμε από την κορφή μέχρι τα νύχια, δεν θα βρούμε ίχνος από τον παλιό σου εαυτό. οι αλλαγές στην προσωπική σου ζωή και οι μετακινήσεις που έχεις προκαλέσει ή έχεις υποστεί, έχουν μεταβάλει το κέντρο σου και οι άλλοι ανακαλύπτουν με ενθουσιασμό άγνωστες πτυχές σου. είσαι η ευχάριστη έκπληξη της εποχής. φτου σου βρε! (με την καλή την έννοια…)

Χορός: ομάδα χορού κατρίν ντιβερές, Πενθεσίλειες...

13-14 ιουνίου, πειραιώς 260, Κτίριο δ

Παρθένος

Τοξότης

(23 Αυγούστου – 22 Σεπτεμβρίου) Το περιτύλιγμα της ζωής σου (το επαγγελματικό σου στάτους, το ντύσιμό σου, ακόμα και το ίδιο σου το σώμα) σου δημιουργούν ολοένα και περισσότερο ένα αίσθημα ασφυξίας. Αρχίζεις να έχεις ολοένα και περισσότερες ενστάσεις απέναντι στο τίμημα του «πρέπει» και του «φαίνεσθαι» και αισθάνεσαι την ανάγκη να αποκαταστήσεις την αξία του ουσιαστικού. είσαι στο σωστό δρόμο, αρκεί να μην το παρακάνεις και περάσεις στο άλλο άκρο. Και το ’χεις εύκολο εσύ αυτό...

(22 Νοεμβρίου – 21 δεκεμβρίου) Και όταν τα μεγάλα και τα δύσκολα προβλήματα πέρασαν, εσύ άρχισες να τρώγεσαι με τα ρούχα σου. χωρίς «βαρβάρους» οι προσωπικές σου ευθύνες αποκαλύπτονται, και μεγεθύνονται. μην αρχίσεις την αυτομαστίγωση, δεν έχει νόημα – εκτός κι αν το απολαμβάνεις, οπότε εμένα δεν μου πέφτει λόγος, εκφράσου ελεύθερα. μια συζήτηση σε καλόπιστο κλίμα με τους ανθρώπους σου είναι κάτι παραπάνω από αρκετή για να δώσει λύση. επικοινώνησε...

Θέατρο: young Jean lee’s theatre company, Straight White Men της Γιανγκ Τζιν Λι 22-24 ιουνίου, πειραιώς 260, Κτίριο Η

Θέατρο: Γιάννης Μόσχος, Διασκεδαστικές ιστορίες περί θνητότητος 14-15 & 16 ιουνίου, πειραιώς 260, Κτίριο ε

44 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #43 [11 Ιουνίου 2015]

Θέατρο: βίκος ναχμίας, Στροφοδίνες 20-22 ιουνίου, πειραιώς 260, Κτίριο ε

ιχθύες (19 φεβρουαρίου – 20 μαρτίου) Το οικογενειακό και το φιλικό σου περιβάλλον απαιτούν και κερδίζουν το μεγαλύτερο κομμάτι της ενέργειάς σου. Αισθάνεσαι τόσο πολύ κουρασμένος που έχεις χάσει τη συνηθισμένη σου λάμψη, αυτήν που όλοι αγαπήσαμε. Άλλαξε άμεσα τις προτεραιότητες της ζωής σου και βάλε εσένα στην κορυφή. για το επόμενο διάστημα θα πρέπει όλη σου η προσοχή να είναι στραμμένη σε σένα και μόνο σε σένα, αλλιώς πολύ σύντομα σε βλέπω ν’ αλλάζεις λάστιχο. Θέατρο: Baxter theatre centre, Mies Julie 11-13 ιουνίου, πειραιώς 260, Κτίριο Η

ΖΩΩΔΙΑ

JUICY LIU

Αυτή τη φορά ήταν διαφορετικά. ο καιρός έχει περάσει, η Συλβί γκιλέμ έκλεισε τα πενήντα, αλλά η χορογραφία του Άκραμ Καν, που παρουσιάστηκε σε παγκόσμια πρεμιέρα στο θέατρο Ηρώδου του Αττικού, δεν ήταν απλώς ο καμβάς για την άσκηση των δεξιοτήτων μιας βιρτουόζου. Ήταν ένα δώρο στους Αθηναίους, μια χειρονομία αβρότητας. Η Συλβί γκιλέμ επιβράβευσε με αγάπη και εμπιστοσύνη το φεστιβάλ Αθηνών, που της έδωσε αρκετές φορές στο παρελθόν αγάπη και εμπιστοσύνη – και το δώρο της ήταν ακόμα μεγαλύτερο, ακριβότερο και πολυτιμότερο, επειδή ακριβώς έρχεται στο τέλος μιας πλούσιας και μακράς πορείας. μιας πορείας μέσα από την αγωνία για την ταυτότητα, μέσα από τη βαθιά συγκίνηση που δίνει ο ήχος ενός βιολιού, μέσα από τη διεκδίκηση της ζωής γύρω από ένα δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού. Συλβί, σε ευχαριστούμε. «Ήρθε ο καιρός να κάνω την τελευταία μου υπόκλιση. Απόλαυσα κάθε στιγμή των τελευταίων 39 χρόνων που χορεύω και εξακολουθώ και σήμερα να το απολαμβάνω με τον ίδιο τρόπο. γιατί σταματάω; πολύ απλά, γιατί θέλω να τελειώσω την καριέρα μου όσο ακόμα νιώθω ευτυχία, κάνοντας αυτό που κάνω με περηφάνια και πάθος». Αυτά είχε δηλώσει η Συλβί γκιλέμ, πριν αρχίσει την τελευταία περιοδεία της στον κόσμο. μια ακόμα βαθιά υπόκλιση σε ένα πρόσωπο που ξέρει πότε ήρθε ο καιρός να σταματήσει. είδα την πρώτη παράσταση του «Bit», από την ομάδα της μαγκί μαρέν στην πειραιώς 260, και μ’ άρεσε. για να είμαι ειλικρινής, όχι από την αρχή. Στην αρχή, το σκοτάδι και η σαϊκεντέλικ τρανς μουσική με γέμισαν άγχος – αλλά γρήγορα το άγχος έδωσε τη θέση του σε μια δημιουργική εγρήγορση. Το ιδιότυπο συρτάκι της γαλλίδας χορογράφου, που από το 2006 έχει έλθει πέντε φορές στο φεστιβάλ Αθηνών, είχε πολλή ενέργεια, πλήθος από παραλλαγές, και χρειαζόταν δύναμη όχι μόνο από τους χορευτές αλλά και από το κοινό. που ξεσηκώθηκε στις παλινδρομήσεις των σωμάτων το ένα πάνω στ’ άλλο, στην αναπαράσταση σεξουαλικών συνευρέσεων, και συνεγέρθηκε στα δύσκολα χορευτικά που έμοιαζαν με ακροβατικά και, κάποιες φορές, σου πιανόταν η ψυχή... Τρεις και τρεις – τρεις γυναίκες, τρεις άνδρες που, όταν χόρευαν πιασμένοι ο ένας απ’ τον άλλο (η μία από τον άλλο, η μία από την άλλη), με διασκέδαζε ιδιαίτερα ότι η τελευταία χορεύτρια έβαζε το χέρι στη μέση, όπως στους δικούς μας πανηγυριώτικους χορούς. πολύ ελληνικό; Ίσως ήταν αποτέλεσμα της αυτοσχεδιαστικής συνεισφοράς μιας ελληνίδας, που συμμετέχει στην ομάδα: της δάφνης Κουτσαφτή, η οποία έχει γεννηθεί και μεγαλώσει εδώ κι ό,τι κατάφερε εκεί ώς σήμερα το κατάφερε με πείσμα και πολλή δουλειά. Η υπογράφουσα είναι διπλά χαρούμενη, επειδή γνωρίζει τη δάφνη από τοσοδά μωρό («κρύβε χρόνια»), ένα ζωηρό, ανήσυχο μωρό, που μεγάλωνε διεκδικώντας την αυτονομία του από δυο σπουδαίους καλλιτέχνες, τους γονείς του. ποιοι είναι οι γονείς της δάφνης Κουτσαφτή; Ας το πάρει το ποτάμι. εκείνη, η γιώτα φέστα, ηθοποιός κυρίως του κινηματογράφου μας, που προσωπικώς τη γνώρισα

46 ΦEσTIBAλ AΘHNΩN & EΠIΔAYPOY #43 [11 Ιουνίου 2015]

© νίκος βουρλιώτης

Στον υπέροχο κόσμο του eλληνικού φεστιβάλ

εΙσ ΤΟ εΠΑΝΙΔεΙΝ; h ςυλβί Γκιλέμ με τον Γιώργο Λούκο λίγο πριν αυτή αποχαιρετήσει το ελληνικό κοινό που παρακολούθησε συγκινημένο την παράστασή της.

αμέσως μετά τη Ρεβάνς του Νίκου Βεργίτση στο φεστιβάλ θεσσαλονίκης. εκείνος, ο φίλιππος Κουτσαφτής, το ντοκιμαντέρ του οποίου Αγέλαστος πέτρα είναι πάντα ένα ορόσημο στο χώρο της ελληνικής ταινίας τεκμηρίωσης. Και οι δύο ήταν περήφανοι για το παιδί τους, αλλά περισσότερη περηφάνια είχαν επειδή ό,τι ώς σήμερα κατάφερε το έχει καταφέρει μόνη της, χωρίς διαπιστευτήρια οικογενειακής παράδοσης. πάντως, κάποια στιγμή, το απρόοπτο συνάντησε την γκαντεμιά στην παράσταση της μαγκί μαρέν. ο ένας από τους τρεις άντρες χορευτές έπεσε, στη διάρκεια της παράστασης, και το σοβαρό στραμπούληγμα του ποδιού δεν του επέτρεπε να συνεχίσει. Έλα όμως που το σόου έπρεπε να συνεχιστεί. Τι έγινε; Η μαγκί μαρέν ανέλαβε η ίδια δράση. γνωρίζοντας τη χορογραφία, την οποία άλλωστε η ίδια είχε δουλέψει και διάξει σε άπειρες πρόβες, πήρε τη θέση του τραυματία χορευτή της... Κερδίζοντας για έναν ακόμα λόγο το χειροκρότημα. οι δερβίσηδες που στροβιλίζονται είναι μια μεγάλη ανατολίτικη παράδοση. προσωπικώς τους θυμάμαι σε μια ιστορία του Κόρτο μαλτέζε, σχεδιασμένη από τον σπουδαίο κομίστα ούγκο πρατ – στο Χρυσό σπίτι της Σαμαρκάνδης. Τους στροβιλισμούς των δερβίσηδων είχε επιλέξει για να χτίσει το δικό του καλλιτεχνικό ιδίωμα ο Βίκος Ναχμίας – και επί δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια έμεινε πιστός στο ιδίωμα αυτό, που έγινε σήμα κατατεθέν της δημιουργικής του ταυτότητας. δυστυχώς, ο Βίκος Ναχμίας, που δούλευε ανανεώνοντας την περσινή του παράσταση στο φεστιβάλ Αθηνών, δεν θα είναι και φέτος μαζί μας. πέθανε, στα 64 χρόνια του, λίγο πριν. Αλλά είπαμε, το σόου πάντα θα συνεχίζεται, επειδή θα συνεχίζεται η ζωή. Στις 20, 21 και 22 ιουνίου, στον χώρο ε της πειραιώς 260, οι Στροφοδίνες του Βίκου Ναχμία, ένας διάλογος με την τέχνη των περιστρεφόμενων δερβίσηδων που αναζητεί την έκσταση, θα περιμένουν τους θεατές. Ανατολή, ρίτα, Σύλβια, Όλια, δύναμη και κουράγιο. Όσες και όσοι θέλετε να τιμήσετε τη μνήμη του Βίκου Ναχμία, μπορείτε να στείλετε τη δωρεά σας για τα χωριά SoS, στον λογαριασμό aLPHa BaNK: 101-002-002-012356 KωδιΚοΣ B.N. Ας το ξαναπούμε: το σόου πρέπει να συνεχιστεί

σΧΟλΙΑ

Προςεχως

Άνταμ κοέν - ςυμφωνική ορχήστρα Δήμου αθηναίων

We Go Home O Άνταμ κοέν –γιος του Λέοναρντ– παρουσιάζει το καινούργιο του άλμπουμ, We Go Home, που δημιούργησε στο αυτοσχέδιο στούντιο στο σπίτι του στην Ύδρα. Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 29 Ιουνίου 2015