วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต เจ้าของ มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ที่ปรึกษา 1. ดร.วัลลภ สุวรรณดี 2. ดร.เสนีย์ สุวรรณดี 3. รองศาสตราจารย์ ดร.ประสาร มาลากุล ณ อยุธยา กองบรรณาธิการบริหาร 1. ศาสตราจารย์ ดร.ผ่องพรรณ เกิดพิทักษ์ 2. ศาสตราจารย์ศรียา นิยมธรรม 3. รองศาสตราจารย์ ดร.อารี พันธ์มณี 4. รองศาสตราจารย์ไพบูลย์ เทวรักษ์ 5. รองศาสตราจารย์อัจฉรา สุขารมณ์ กองบรรณาธิการวิชาการ 1. ศาสตราจารย์ ดร.จรรจา สุวรรณทัต 2. ศาสตราจารย์ ดร.ผ่องพรรณ เกิดพิทักษ์ 3. ศาสตราจารย์ศรียา นิยมธรรม 4. รองศาสตราจารย์ ดร.สมโภชน์ เอี่ยมสุภาษิต 5. รองศาสตราจารย์ ดร.สิทธิโชค วรานุสันติกูล 6. รองศาสตราจารย์ ดร.ทัศนีย์ นนทะสร 7. รองศาสตราจารย์ ดร.วรนุช แหยมแสง 8. รองศาสตราจารย์ ดร.อรพินทร์ ชูชม 9. รองศาสตราจารย์ ดร.นันทา สู้รักษา 10. รองศาสตราจารย์ ดร.ประสาร มาลากุล ณ อยุธยา 11. รองศาสตราจารย์ ดร.อารี พันธ์มณี 12. รองศาสตราจารย์ ดร.รัญจวน คาวชิรพิทักษ์ 13. รองศาสตราจารย์มุกดา ศรียงค์ 14. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สิริวัฒน์ ศรีเครือดง 15. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.เย็นใจ เลาหวณิช 16. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วีระวัฒน์ ปันนิตามัย
มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล มหาวิทยาลัยรามคาแหง มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต มหาวิทยาลัยรามคาแหง มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิต สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์
กองบรรณาธิการ 1. รองศาสตราจารย์อัจฉรา สุขารมณ์ 2. นางสาวรัศมีดารา ดารากร ณ อยุธยา
บรรณาธิการ ผู้ช่วยบรรณาธิการ
คณะกรรมการจัดทาวารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต 1. รองศาสตราจารย์ไพบูลย์ เทวรักษ์ 2. รองศาสตราจารย์อัจฉรา สุขารมณ์ 3. นางสาวรัศมีดารา ดารากร ณ อยุธยา
ประธานกรรมการ กรรมการ กรรมการและเลขานุการ
ผู้ทรงคุณวุฒิพิจารณาบทความ 1. ศาสตราจารย์ ดร.อารี สัณหฉวี 2. ศาสตราจารย์ ดร.ผ่องพรรณ เกิดพิทักษ์ 3. ศาสตราจารย์ศรียา นิยมธรรม 4. รองศาสตราจารย์ ดร.สมโภชน์ เอี่ยมสุภาษิต 5. รองศาสตราจารย์ ดร.อรัญญา ตุ้ยคัมภีร์ 6. รองศาสตราจารย์ ดร.สิทธิโชค วรานุสันติกูล 7. รองศาสตราจารย์ ดร.ทัศนีย์ นนทะสร 8. รองศาสตราจารย์ ดร.สมสรรญก์ วงษ์อยู่น้อย 9. รองศาสตราจารย์ ดร.อรพินทร์ ชูชม 10. รองศาสตราจารย์ ดร.ฉัฐวีณ์ สิทธิ์ศิรอรรถ 11. รองศาสตราจารย์ ดร.วรนุช แหยมแสง 12. รองศาสตราจารย์ ดร.ประสาร มาลากุล ณ อยุธยา 13. รองศาสตราจารย์ ดร.รัญจวน คาวชิรพิทักษ์ 14. รองศาสตราจารย์ ดร.อารี พันธ์มณี 15. รองศาสตราจารย์ชูศรี วงศ์รัตนะ 16. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วีระวัฒน์ ปันนิตามัย 17. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.เย็นใจ เลาหวณิช 18. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.พาสนา จุลรัตน์ 19. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.อุสาห์ภรณ์ สุขารมณ์ 20. ว่าที่ร้อยตรี ดร.มนัส บุญประกอบ
นักวิชาการอิสสระ มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล มหาวิทยาลัยศรีนครินทร์วิโรฒ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ มหาวิทยาลัยศรีนครินทร์วิโรฒ มหาวิทยาลัยรามคาแหง มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต มหาวิทยาลัยศรีนครินทร์วิโรฒ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิต มหาวิทยาลัยศรีนครินทร์วิโรฒ มหาวิทยาลัยศรีนครินทร์วิโรฒ มหาวิทยาลัยศรีนครินทร์วิโรฒ
กาหนดวันออกวารสาร ปีละ 2 ฉบับ - ฉบับที่ 1 เดือนมกราคม – มิถุนายน กาหนดออกวารสาร เดือนมิถุนายน - ฉบับที่ 2 เดือนกรกฎาคม – ธันวาคม กาหนดออกวารสาร เดือนธันวาคม
วัตถุประสงค์ 1. เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนการศึกษาค้นคว้า สร้างสรรค์ผลงานทางวิชาการด้านจิตวิทยา ของคณาจารย์ นักวิชาการและนักศึกษาระดับบัณฑิตศึกษา 2. เพื่อเผยแพร่ความรู้ ผลงานวิชาการและผลงานวิจัยทางจิตวิทยาสู่สาธารณชน 3. เพื่อเสริมสร้างเครือข่ายความร่วมมือทางวิชาการด้านจิตวิทยา ระหว่างสถาบันการศึกษา หน่วยงานทางวิชาการ หน่วยงานปฏิบัติการและนักวิชาการอิสระทางด้านจิตวิทยา พิมพ์ที่ มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต เลขที่ 1761 ถนนพัฒนาการ แขวงสวนหลวง เขตสวนหลวง กรุงเทพฯ 10250 โทรศัพท์ 0-2320-2777 โทรสาร 0-2720-4677 ISSN 2286-6663 สานักงาน หลักสูตรสาขาวิชาจิตวิทยา ระดับบัณฑิตศึกษา (ชั้น 3 อาคารเกษมพัฒน์) มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต วิทยาเขตพัฒนาการ โทรศัพท์/โทรสาร 0-2320-2777 ต่อ 1134, 1163 e-mail: journal.psy.kbu@gmail.com http://journal.psy.kbu.ac.th ปีที่พิมพ์ 2559
คานิยม วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิตได้เดินทางมาถึงฉบับครบรอบปีที่ 6 แล้ว นับเป็น ประจักษ์พยานแห่งความมุ่งมั่นตั้งใจของคณะบรรณาธิการและผู้จัดทาที่ได้ร่วมแรงร่วมใจกันอย่าง เข้มแข็งเพื่อมุ่งส่งเสริมให้ศาสตร์และวิชาชีพจิตวิทยาได้ขยายขอบข่ายของการศึกษาวิจัยและพั ฒนา องค์ความรู้ในการวิเคราะห์ อธิบาย ทานาย และเสริมสร้างความเป็นมนุษย์ที่แท้จริงให้พร้อมเผชิญกับ สภาวะความเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วและหลากหลายที่เกิดขึ้นในสังคมปัจจุบัน ในนามของหลักสูตรสาขาวิชาจิตวิทยา ระดับบัณฑิตศึกษา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ขอแสดง ความชื่นชมและขอบพระคุณ รองศาสตราจารย์อัจฉรา สุขารมณ์ รองศาสตราจารย์ไพบูลย์ เทวรักษ์ ผู้ เป็นบรรณาธิการและประธานคณะกรรมการจัดทาวารสาร รวมทั้งท่านผู้ทรงคุณวุฒิพิจารณาบทความ และท่ านนั กวิ ชาการผู้ กรุ ณาส่ งบทความที่ มี คุ ณภาพ ขอเป็ นก าลั งใจให้ ทุ กท่ านได้ ผสานก าลั งเป็ น กัลยาณมิตรในด้านจิตวิทยาให้มนุษย์และสังคมได้มีพัฒนาการอย่างยั่งยืนต่อไป
ด้วยความมุ่งมั่นตั้งใจและใฝ่พัฒนา
(รองศาสตราจารย์ ดร.ประสาร มาลากุล ณ อยุธยา) รองอธิการบดีฝ่ายวิชาการ ผู้อานวยการหลักสูตรสาขาวิชาจิตวิทยา ระดับบัณฑิตศึกษา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต
บรรณาธิการแถลง วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 ฉบับที่ 1 เดือนมกราคม – มิถุนายน 2559 ได้ตีพิมพ์เผยแพร่เป็นฉบับที่ 1 ของปี ในการนาเสนอบทความทางวิชาการและบทความวิจัยทางด้าน จิตวิทยาของอาจารย์ผู้ทรงคุณวุฒิและนักวิชาการในสาขาวิชาจิตวิทยา จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ มหาวิทยาลัยรามคาแหง มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต และมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช ซึ่งบทความทุกฉบับได้รับการพิจารณา กลั่ นกรองจากผู้ ทรงคุณวุฒิ ทางด้านจิตวิทยา ด้านสถิติ และการวิจัย ทาให้ เนื้ อหาทุกคอลั มน์ของ วารสารมีคุณภาพ เพื่อท่านผู้อ่านจะได้รับความรู้ทางวิชาการและสามารถนาไปเป็นประโยชน์ในการ อ้างอิง และประยุกต์ใช้ในทางวิชาการได้ กองบรรณาธิ การ ขอขอบคุณผู้ เขียนบทความทุกท่ านที่ส่ งบทความมาให้ พิ จารณาตีพิมพ์ รวมทั้งผู้ทรงคุณวุฒิกลั่นกรองบทความที่กรุณาพิจารณาให้ข้อคิดเห็นในการปรับปรุงแก้ไขบทความให้มี ความถูกต้องทันสมัยตามหลักเกณฑ์ และขอขอบคุณมหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิตที่ให้การสนับสนุนในการ จั ด ท าวารสารจนส าเร็ จ ลุ ล่ ว งด้ ว ยดี ซึ่ ง กองบรรณาธิ ก ารหวั ง เป็ น อย่ า งยิ่ ง ว่ า วารสารจิ ต วิ ท ยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิตฉบับนี้จะเกิดประโยชน์ต่อท่านผู้อ่านในการนาไปประยุกต์ใช้และสร้างสรรค์ ผลงานวิชาการทางจิตวิทยาต่อไป หากมีข้อผิดพลาดประการใด ขอน้อมรับไว้เพื่อการนาไปปรับปรุง แก้ไขต่อไป
(รองศาสตราจารย์อัจฉรา สุขารมณ์) บรรณาธิการ
สารบัญ การให้คาปรึกษาแบบออนไลน์ อาจารย์ ดร.อุมาภรณ์ สุขารมณ์
หน้า 1-10
ปัจจัยจิตสังคมที่ส่งผลต่อการเกื้อหนุนระหว่างครอบครัวกับงาน รองศาสตราจารย์ ดร.อรพินทร์ ชูชม
11-23
การเสริมสร้างองค์กรสันติสุขตามหลักทศพิธราชธรรมของผู้นา : กรณีศึกษา โรงงานผลิตรถยนต์ ฮอนด้า ออโตโมบิล (ประเทศไทย) จากัด นายศุภณัฏฐ์ ราชโพธิ์ศรี อาจารย์ ดร.ขันทอง วัฒนประดิษฐ์
24-35
แนวทางการสื่อสารเพื่อสันติภาพของพระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุต.โต) นายรัชฎา ทิพากรสกุล อาจารย์ ดร.ขันทอง วัฒนประดิษฐ์
36-51
การศึกษาวิเคราะห์ความฉลาดทางอารมณ์และจริยธรรมของนิสิต คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.อุสาห์ภรณ์ สุขารมณ์
52-61
การตรวจสอบคุณภาพมาตรวัดเจตคติและมาตรวัดความตั้งใจแสวงหาความช่วยเหลือ จากนักวิชาชีพทางจิตวิทยาของนักศึกษาไทย นายธนวัต ปุณยกนก รองศาสตราจารย์ ดร.อรัญญา ตุ้ยคาภีร์
62-75
ผลกระทบความเครียดจากการไม่ได้รับค่าตอบแทนนอกเวลาของบุคลากร โรงพยาบาลวังม่วงสัทธรรม นางสาวอรนลิน ไทยเจริญ Alvina jullu Sulankey อาจารย์ธาร์ทิพย์ กิจจรูญชัย
76-83
บทปริทรรศน์หนังสือ (Book Review) กระบวนการภาวนาศึกษา เมื่อความรู้แปรเป็นความรัก อาจารย์ ดร.ขันทอง วัฒนะประดิษฐ์
84-88
คาแนะนาสาหรับผู้ส่งบทความวิชาการและบทความวิจัยเพื่อตีพิมพ์ในวารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต
89-90
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
1
การให้คาปรึกษาแบบออนไลน์ Online Counseling อุมาภรณ์ สุขารมณ์1
บทคัดย่อ การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแนั้นเป็นรูปแบบหนึ่งของการใหคาปรึกษาที่ผูใหคาปรึกษาและ ผูรับบริการอยูคนละสถานที่ และสื่อสารกันผานทางอินเทอรแเน็ต อาจสื่อสารที่เกิดขึ้นคนละเวลา หรือ ในเวลาเดียวกันก็ได และมีคอมพิวเตอรแเป็นตัวกลางในการสื่อสาร การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแมี หลายประเภท เชน E-mail-based individual counseling, Chat-based couple counseling และVideo-based group counseling เป็นตน การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแสามารถชวยเหลือ บุคคลทุกเพศทุกวัย ดวยเวลาที่สะดวก สามารถนัดปรึกษาเวลาใดก็ได และไมตองเดินทางใหเสียเวลา โดยสามารถรับการปรึกษาที่บานได แตก็มีคาใชจายซึ่งอาจสูงกวาปกติ อยางไรก็ตามการใหคาปรึกษา แบบออนไลนแก็นับเป็นอีกวิธีหนึ่งที่ไดรับความนิยมในสังคมปใจจุบัน คาสาคัญ: การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแ Abstract Online counseling as an counseling approach for helping each individual or group. This type of counseling is convenient for counselor and clients. This type of counseling session between can be conducted in different times and places via the internet. There are many types of online counseling such as e-mail-based individual counseling, chat-based couple counseling, and video-based group counseling. These online approaches can help people in different gender and age groups because of time convenience. That is the client can make an appointment while do not have to waste any time on commuting. Online counseling is valuable for clients. They can call for counseling at home, even though the fee may for online counseling session be more expensive than those for face-to-face counseling session. Online counseling can be an alternative way in conclusion, for clients, in recent time. Keywords: Online Counseling 1
ดร., อาจารยแประจาภาควิชาจิตวิทยา คณะศึกษาศาสตรแ มหาวิทยาลัยรามคาแหง
2
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
บทนา ปใจจุบันนี้เทคโนโลยีมีความกาวหนาอยางรวดเร็วและเปลี่ยนแปลงจากอดีตเป็นอยางมาก ซึ่ง ความเปลี่ยนแปลงเหลานี้สงผลกระทบตอการวิวัฒนาการดานตางๆของมนุษยแ ทั้งทางตรงและทางออม (Bostrom 2006, p. 2) หนึ่งในความกาวหนาทางเทคโนโลยีที่นาสนใจและเป็นสวนที่สาคัญมากของ กระบวนการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยี คือ วิวัฒนาการที่รวดเร็วของอินเตอรแเน็ต อันเป็นพื้นฐานของ การสื่อสารอยางทันทีทั่วโลก อินเตอรแเน็ตไดรับความนิยมอยางแพรหลาย เนื่องจากรูปแบบการใหบริการ ที่หลากหลาย สามารถใชงานไดสะดวกและรวดเร็ว โดยผูใชงานสามารถมี สวนรวมในการแลกเปลี่ยน ขอมูลขาวสาร แบงปในความรูและประสบการณแได กอใหเกิดเป็นเครือขายสังคมออนไลนแที่ชวยใหคน สามารถทาความรูจัก แลกเปลี่ยนความคิดเห็น และติดตอสื่อสารกันได (นภัสกร กรวยสวัสดิ์, 2553:8283) จากสถิติในปี ค.ศ. 2012 พบวา Facebook ซึ่งเป็นเว็บไซตแเครือขายสังคมออนไลนแที่ไดรับความ นิยมมาอยางตอเนื่อง และเว็บไซตแเครือขายสังคมออนไลนแอื่นๆ เชน Twitter, Google+, LinkedIn, และ Foursqaure ตางมีสถิติผูเขาใชงานจานวนมากกวา 100 ลานบัญชีตอเดือน และจากการสารวจวัยรุน ชวงอายุ 12-17 ปี โดยการสัมภาษณแนักเรียนในประเทศอเมริกาและการตอบแบบสอบถามออนไลนแ พบวา กลุมตัวอยางมีความรูสึกมั่นใจวา ตนสามารถจัดการควบคุมขอมูลสวนตัวตางๆ ไดในระดับสูง และมีความคิดเห็นวา การมีสวนรวมในเครือขายสังคมออนไลนแเป็นสิ่งสาคัญในการเขาสังคม สวนใหญ ไดรับประสบการณแทางบวกจากการใชงานมากกวาประสบการณแทางลบ ซึ่งทาใหรูสึกดีกับตัวเองมากขึ้น (Jin, Chen, Wang, Hui, & Vasilakos, 2013:145; Madden et al., 2013:2) การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแ เป็นวิวัฒนาการทางเทคโนโลยีในการใหบริการทางสุขภาพจิต อยางหนึ่ง ปใจจุบันมีการยอมรับและนาไปใชกันอยางแพรหลายมากขึ้น ในการใหคาปรึกษาสวนมากนั้นผู มารับคาปรึกษาจะตองมาพบผูใหคาปรึกษา แตปใจจุบันสามารถนาเทคโนโลยีมาปรับใชเพื่อใหคาปรึกษา หรือเพื่อการบาบัดทางอินเตอรแเน็ต ทั้งนี้เพราะวาการใหคาปรึกษาแบบพบกันโดยตรงและแบบออนไลนแ ตางใหความสาคัญของทักษะที่จาเป็นในการใหคาปรึกษาและคานึงถึงจรรยาบรรณในการใหคาปรึกษา เชนเดียวกัน (Robinson, 2009; Morin, 2011; อางถึงใน นันทกา ฟูสีกุล, 2555) แตการใหคาปรึกษา ออนไลนแอาจจะจาเป็นตองการใหขอมูลสารสนเทศเพิ่มมากขึ้น ความสนใจรับบริการปรึกษาผานทาง อินเตอรแเน็ต นาไปสูการกอตั้ง ISMHO (International Society for Mental Health Online) ขึ้นในปี 1997 เพื่อเป็นการเสริมสรางความเขาใจ การใชงาน และพัฒนาการของเทคโนโลยีสารสนเทศ รวมถึง การสื่อสารออนไลนแสาหรับชุมชนสุขภาพจิตสากล และRobinson (2009) ไดกลาวถึงประโยชนแของการ ใหคาปรึกษาแบบออนไลนแที่เป็นเหตุใหบุคคลเลือกที่จะใชบริการ คือ การที่ผูรับบริการสามารถเขาถึง บริการไดมากขึ้น เชน คนที่อยูในเขตชนบทหรือหางไกล (หรือผูที่มีปใญหาหรือคดีติดตัว) ผูที่เป็นโสด หรือ เป็นพอแมที่ตองอยูบาน บุคคลทุพพลภาพ บุคคลที่กลัวความรุนแรงหรือการขมขู บุคคลที่มีอาการ กลัวที่โลงหรือที่ชุมชน คนที่ตองยายที่อยูแตตองการที่จะบาบัดกับผูบาบัดเดิม ผูที่มีวิถีชีวิตเรงรีบ ผูที่มี ชั่วโมงการทางานไมปกติ เป็นตน และการใหคาปรึกษาแบบออนไลนแยังเป็นการชวยเสนอทางออกของ ปใญหาการขาดแคลนบริ การบาบั ดทางจิ ตดวย ผู รับบริการสามารถคิด สะทอนเนื้อหา และสามารถ ยอนกลับไปดูการสื่อสารในการบ าบัดจากนักบาบัดไดตามสะดวก นอกจากนี้ ยังทาใหเกิดความไมมี ตัวตนของผูรับบริการ มีความเป็นสวนตัว ความสะดวกสบาย ซึ่งบอยครั้ง การใชบริการก็เกิดขึ้นภายใน
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
3
บานของตนเอง และสามารถเลื อกใชบริการไดตามเวลาที่ตองการ เพิ่มความยืดหยุนของบริการ ลด คาใชจายในการใหคาปรึกษาลง และเหมาะสมกับวัยเด็ก หรือหนุมสาวที่มีความสามารถทางคอมพิวเตอรแ สวนขอจากัดในการใหคาปรึกษาแบบออนไลนแ คือ การที่ผูใหคาปรึกษาขาดทักษะในเชิงเทคนิค และการปฏิบัติการผานระบบออนไลนแ ขาดสัญญาณที่สามารถมองเห็นได สัญญาณทางกาย และอาจมี การเขาใจผิดเพิ่มขึ้นไดงาย รวมทั้งการติดตอสื่อสารระหวางกันที่จะตองมีชวงเวลาที่ลาชาขึ้นในการตอบ รับการสื่อสาร การตรวจสอบความนาเชื่อถือของตัวผูใหคาปรึกษาและผูรับบริการวาเป็นตัวจริงหรือไม ความเสี่ ยงดานความปลอดภัยของขอมูล ความเสถียรของระบบอินเตอรแเน็ต และประเด็นทางดาน จรรยาบรรณ ความเป็นสวนตัว และความลับ ในปี พ.ศ. 2555 พบวา ในกรุงเทพมหานคร บริการสื่อ สังคมออนไลนแ Facebook มากกวาเมืองอื่นๆ ดวยจานวนผูใช 8,680,000 คน นับเป็นจานวนที่มากที่สุด เป็นอันดับ 1 ของโลก และในปี พ.ศ. 2556 ไดมีจานวนผูใชบริการ Facebook ในเขต กรุงเทพฯ เพิ่มขึ้น เป็น 12.8 ลานบัญชี และมีสถิติรวมของประเทศไทยอยูที่ 18.3 ลานบัญชี คิดเป็นรอยละ 27 ของ ประชากรทั้งประเทศ (“คนกรุงเสพติดฯ”, 2555; “สถิติเผย! กรุงเทพฯ”, 2556) ความหมายของการให้คาปรึกษาแบบออนไลน์ Bloom (1998, p. 53) กลาววา การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแ (online counseling) หมายถึง แนวทางในการใหคาปรึกษาที่เกิดขึ้นเมื่อผูรับบริการและผูใหคาปรึกษาอยูแยกกันหรืออยูใน สถานที่ซึ่งหางไกลกันและใชประโยชนแจากวิธีการทางอิเล็กทรอนิกสแในการสื่อสารซึ่งกันและกัน Alleman (2002, p. 200) กลาววา การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแ หมายถึง การสื่อสารที่เกิดขึ้น อยางตอเนื่อง มีการปฏิสัมพันธแโดยใชขอความเป็นหลักผานทางอิเล็กทรอนิกสแ ระหวางผูรับบริการและ ผูเชี่ยวชาญทางดานสุขภาพจิต มีเปูาหมายเพื่อการปรับปรุงสุขภาพจิตหรือพฤติกรรม และ Elleven and Allen (2004, p. 223) กลาววา การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแ หมายถึง การใหคาปรึกษาที่ไมไดเกิดขึ้นในสานักงานซึ่งมีผูใหคาปรึกษาและผูรับบริการอยูในหองเดียวกันหรือ สถานที่เดียวกัน หากแตการใหคาปรึกษานั้นเกิดขึ้นในสถานที่ที่อยูหางกันออกไปแทน สวน Ainsworth (2004 อางถึงใน Sekerler, 2008, p. 14) กลาววา การใหคาปรึกษาแบบ ออนไลนแ หรื อ “e-therapy” นั้ น เป็ นการที่ ผู ให ค าปรึ กษามื ออาชีพหรื อนั กจิ ตบาบั ดพุดคุ ยกั บ ผูรับบริการผานทางอินเตอรแเน็ต เพื่อใหความชวยเหลือทางสุขภาพจิตหรือทางอารมณแ อาจจะเป็นแค เพียงคาถามเดียว หรือเป็นบทสนทนาตอเนื่อง อาจจะเป็นการติดตอกันทางจดหมายอิเล็กทรอนิกสแ การ สนทนาออนไลนแ วีดีโอ หรือโทรศัพทแผานทางอินเตอรแเน็ตก็ได Mallen, Vogel and Rochlen (2005, p. 764) กลาววา การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแ เป็นการใหบริการใดก็ตามทางดานสุขภาพจิตและพฤติกรรม รวมถึงการบาบัด การใหคาปรึกษา และ การศึกษาทางจิตจากผูใหคาปรึกษาที่ไดรับอนุญาต โดยจัดใหกับผูรับบริการในรูปแบบที่ไมไดพบกัน ตอหนาผานเทคโนโลยีการสื่อสารระยะไกล เชน โทรศัพทแ , การสงจดหมายอิเล็กทรอนิกสแ (e-mail), การสนทนาออนไลนแ (chat) และการประชุมทางวีดีทัศนแ (videoconference) นอกจากนี้ Richards and Viganó (2012 : 698) กลาววา การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแ คือ การจัดการแทรกแซงในการบาบัดผานทางโลกเทคโนโลยีสารสนเทศ (cyberspace) ที่ซึ่งการ สื่อสารระหวางผูใหคาปรึกษามืออาชีพที่ผานการฝึกฝนมาแลวและผูรับบริการไดรับการอานวยความ สะดวกจากเทคโนโลยีการสื่อสารที่มีคอมพิวเตอรแเป็นสื่อกลาง (CMC)
4
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
Flores (2012, p. 15) กลาววา การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแ เป็นคาเรียกแทนรูปแบบการ สื่อสารระหวางผูเชี่ยวชาญทางสุขภาพจิตและผูรับบริการที่ใชอินเตอรแเน็ตเป็นวิธีการในการสื่อสาร โดย จะใชอางอิงรวมถึงคาอื่นๆ เชน การใหคาปรึกษาผานอินเตอรแเน็ต (internet-based counseling), การบาบัดอิเล็กทรอนิกสแ (e-therapy), การบาบัดทางไซเบอรแ (cyber-therapy) และคาอื่นๆ ที่แสดง ถึงการใชอินเตอรแเน็ตในการจัดบริการใหคาปรึกษา จากความหมายดังกลาวขางตน จะเห็นวาความหมายของการใหคาปรึกษาแบบออนไลนแยังไม ชัดเจนนัก และมีแนวโนมที่จะเปลี่ยนแปลงไปตามเทคโนโลยีที่จะเกิดขึ้นในอนาคต จึงอาจกลาวสรุปได วา การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแนั้นเป็นรูปแบบของการใหคาปรึกษาที่ผูใหคาปรึกษาและผูรับบริการ อยูคนละสถานที่ และสื่อสารกันผานทางอิเล็กทรอนิกสแ ซึ่งการสื่อสารนั้นอาจเป็นการสื่อสารที่เกิดขึ้น คนละเวลา หรือ การสื่อสารที่เกิดขึ้นในเวลาเดียวกันก็ได โดยมีคอมพิวเตอรแเป็นตัวกลางในการสื่อสาร ประวัติความเป็นมาของการให้คาปรึกษาแบบออนไลน์ การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแ มีการวิวัฒนาการตามเทคโนโลยีมาเป็นเวลาหลายสิบปี โดย ในชวงแรกจะเป็นเหมือนการใหบริการถามตอบทางอินเตอรแเน็ตแบบไมเสียคาใชจาย กอนที่จะคอย ๆ วิวัฒนาการมาสูการใหบริการออนไลนแในแบบปใจจุบัน ในชวงทศวรรษที่ 1960 นั้น เริ่มมีการใหคาปรึกษาระยะไกลดวยโปรแกรมทางคอมพิวเตอรแขั้นตน เชน ―Eliza‖ ที่ทาหนาที่เป็นเหมือนผูใหคาปรึกษา โดยผูใชงานจะพิมพแขอความโตตอบกับระบบตอบ รับอัตโนมัติของตัวโปรแกรม ในปี 1984 Herr and Best ไดแสดงถึงความตองการใหผูเชี่ยวชาญทางการใหคาปรึกษา กอตั้งแนวทางดานจริยธรรมของการนาเทคโนโลยีเขามาใชงาน แตสิ่งที่ขัดขวางการดาเนินการในตอนนั้น คือ การที่นักศึกษาไมสามารถเขาถึงคอมพิวเตอรแไดโดยงาย และขาดการสนับสนุนทางดานเทคโนโลยี ถัดมา ในปี 1986 การใหคาปรึกษาระยะไกลไดวิวัฒนาการมาสูเทคโนโลยีที่มีคอมพิวเตอรแเป็น ตัวกลาง มหาวิทยาลัย Cornell ไดจัดบริการใหคาแนะนาออนไลนแและใหคาปรึกษาดานสุขภาพจิตแก นักศึกษาของมหาวิทยาลัยโดยไมเสียคาใชจายใดๆ คือ “Ask Uncle Ezra” ซึ่งนับเป็นโปรแกรมแรก สุดที่ไดรับการบันทึกไววามีการใชคอมพิวเตอรแเป็นตัวกลาง ปี 1993 Ivan Goldberg, M.D. ไดเริ่มใหบริการตอบคาถามออนไลนแเกี่ยวกับการโรคซึมเศรา ปี 1995 John Grohol, Psy.D. ไดพัฒนาเว็บไซตแใหคาปรึกษาดานสุขภาพจิตแบบไมเสีย คาใชจายขึ้น ทั้งนี้ในชวงกลางทศวรรษ 1990 ไดมีการจัดตั้งบริการสุขภาพจิตที่เสียคาบริการขึ้นอยางเป็น สาธารณะ โดยบริการหลักประกอบดวยการใหคาปรึกษาดานสุขภาพจิต เป็นการถามตอบทีละคาถาม พรอมกับคิดคาใชจายเล็กนอย ในปี 1995 David Sommers, Ph.D. เป็นผูแรกที่กอตั้งบริการสุขภาพจิตทางอินเตอรแเน็ตแบบเสีย คาใชจายขึ้นอยางเป็นที่รูจักกันทั่วไป โดยไมไดทาเพียงแคการตอบคาถามเทานั้น แต Sommers มุงสนใจที่ จะสรางความสัมพันธแในการบาบัดออนไลนแแบบระยะยาวกวาเดิม นอกจากนี้ ในปี 1995 Needham ได กลายเป็นผูบาบัดคนแรกที่เสนอ “e-therapy” ผานการสนทนาออนไลนแตามเวลาจริง (real time chat) ปี 1997 ไดมีการกอตั้ง International Society for Mental Health Online (ISMHO) ขึ้น โดย ISMHO เป็นองคแการที่สนับสนุนความเขาใจ, การใช, และการพัฒนาสังคมออนไลนแ, สารสนเทศ,
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
5
และ เทคโนโลยี สาหรับสังคมสุขภาพจิตสากล นับเป็นอีกกาวหนึ่งของพัฒนาการทาง “e-therapy” จากประวัติดังกล าวขางตน จะเห็นวา การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแไดมีพัฒนาการตามเทคโนโลยีที่ เปลี่ยนแปลงไป และไดรับการยอมรับจนมีการนาไปใชเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ อีกทั้งยังมีการจัดตั้งองคแการขึ้น อยางเป็นรูปธรรมเพื่อชวยเหลือผูใหคาปรึกษาและผูรับบริการในการใหคาปรึกษาทางดานสุขภาพจิต ออนไลนแดวย ลักษณะของการให้คาปรึกษาแบบออนไลน์ ลักษณะของการใหคาปรึกษาแบบออนไลนแในเชิงทฤษฎีนั้น Sekerler (2008) กลาววา จาก การทบทวนวรรณกรรมที่ เ กี่ ย วข อ งกั บ ทฤษฎี ใ นการให ค าปรึ ก ษาและทฤษฎี ก ารสื่ อ สารโดยมี คอมพิวเตอรแเป็นตัวกลาง (computer-mediated communication: CMC) เพื่อนามาปรับใชกับ การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแ พบวา ในการใหคาปรึกษานั้น ความเขาอกเขาใจอยางลึกซึ้ง นับเป็น หนึ่งในเงื่อนไขหลักในการใหคาปรึกษาที่มีประสิทธิภาพและมีความสาคัญตอการสรางความสัมพันธแใน การบาบัด หากมองวาความเขาใจอยางลึกซึ้งนั้นไมใช ทักษะเฉพาะดาน แตเป็นเจตคติที่เกิดขึ้นในการ บาบัด โดยเกี่ยวของกับสภาวะที่ผูรับบริการเลิกปูองกันตัวเองเพราะรูสึกวาไมจาเป็นตองปิดกั้นอีก ตอไป มองวาเป็นกระบวนการที่หลีกเลี่ยงการตัดสินผูรับบริการและมีเปูาหมายคือการทาความเขาใจ กับผูรับบริการโดยปราศจากการตัดสิน จุดเนนของความเขาใจอยางลึกซึ้งจะอยูที่ผลลัพธแของเจตคติ จึงไมขึ้นอยูกับวาตัวกลางของกระบวนการคืออะไร ในสวนของทฤษฎีการสื่อสารโดยมีคอมพิวเตอรแ เป็นตัวกลางนั้น มีบางทฤษฎีที่กลาวไววาการสื่อสารจะขาดสัญญาณที่มองเห็นไดบางอยางไป แตการ ใช “paralanguage” ในการปฏิสัมพันธแผานทางจดหมายอิเล็กทรอนิกสแ ซึ่งเป็นการเขียนภาษาที่อยู นอกโครงสรางทางไวยากรณแและเขียนไดอยางสะดวก เชน (smiley) ที่ไดรับความนิยมอยางสูง และเป็นการแสดงออกทางอารมณแอยางหนึ่ง รวมทั้งการใชเครื่องหมายวรรคตอน ขีดเสนใต ตัวพิมพแ ใหญ การปรับไวยากรณแ และอักขระพิเศษ สามารถใชเป็นทางเลือก หรือ เป็นการเสริมความหมาย ใหกับขอความเพื่อชดเชยสัญญาณที่ขาดหายไปไดเชนกัน Robinson (2009) กลาววา ประโยชนแของ การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแที่เป็นเหตุใหบุคคลเลือกที่จะใชบริการ คือ การที่ผูรับบริการสามารถ เขาถึงไดมากขึ้น เชน คนที่อยูในเขตชนบทหรือหางไกล (แมวาอาจจะถูกจากัดเรื่องแบนดแวิธและผู ใหบริการก็ตาม), ผูที่เป็นโสด หรือ เป็นพอแมที่ตองอยูบาน, บุคคลทุพพลภาพ, บุคคลที่กลัวความ รุนแรงหรือการขมขู, บุคคลที่มีอาการกลัวที่โลงหรือที่ชุมชน, คนที่ ตองยายที่อยูแตตองการที่จะบาบัด กับผูบาบัดเดิม, ผูที่มีวิถีชีวิตเรงรีบ, ผูที่มีชั่วโมงการทางานไมปกติ เป็นตน และการใหคาปรึกษาแบบ ออนไลนแยังเป็นการชวยเสนอทางออกของปใญหาการขาดแคลนบริการบาบัดทางจิตดวย ผูรับบริการ สามารถคิด สะทอนเนื้อหา และสามารถยอ นกลับไปดูการสื่อสารในการบาบัดจากนักบาบัดไดตาม สะดวก และการใหคาปรึกษาแบบออนไลนแทาให เกิดความไมมีตัวตนของผูรับบริการ มีความเป็น สวนตัว ความสะดวกสบาย ซึ่งบอยครั้ง การใชบริการก็เกิดขึ้นภายในบานของตนเอง และสามารถ เลือกใชบริการไดตามเวลาที่ตองการ เพิ่มความยืดหยุนของบริการ ลดคาใชจายในการใหคาปรึกษาลง และเหมาะสมกับวัยเด็ก หรือหนุมสาวที่มีความสามารถทางคอมพิวเตอรแ สวนขอจากัดในการให คาปรึกษาแบบออนไลนแ คือ การที่ผูใหคาปรึกษาขาดทักษะในเชิงเทคนิคและการปฏิบัติการผานระบบ ออนไลนแ ขาดสัญญาณที่สามารถมองเห็นได สัญญาณทางกาย และอาจมีการเขาใจผิดเพิ่มขึ้นไดงาย รวมทั้งการติดตอสื่ อสารระหวางกันที่จะตองมีชว งเวลาที่ลาชาขึ้นในการตอบรับการสื่ อสาร การ
6
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ตรวจสอบความนาเชื่อถือของตัวผูใหคาปรึกษาและผูรับบริการวาเป็นตัวจริงหรือไม ความเสี่ยงดาน ความปลอดภัยของขอมูล ความเสถียรของระบบอินเตอรแเน็ต และประเด็นทางดานจรรยาบรรณ ความเป็นสวนตัว และความลับ ทฤษฎีที่ใช้ในการให้คาปรึกษาแบบออนไลน์ ในการใหคาปรึกษาแบบออนไลนแนั้น มีแนวทางในการปฏิบัติเชิงทฤษฎีไมแตกตางกับการให คาปรึกษาแบบเผชิญหนาที่นิยมใชกันทั่วไป กลาวคือ มุงเน นที่การสรางความสัมพันธแในการบาบัด แบบออนไลนแและทาใหผูรับบริการเกิดการตระหนักรูตนเองจนสามารถปรับพฤติกรรมและความคิด ของตนได ซึ่ ง การให ค าปรึ ก ษาแบบออนไลนแ ที่ มี สื่ อ กลางในการสื่ อ สารรู ป แบบใหม นั้ น ย อ มมี ผลกระทบตอการสรางความสัมพันธแในการบาบัดและเจตคติที่มีตอ ผูใหคาปรึกษาดวย จึงมีการนา ทฤษฎีเกี่ยวกับการสื่อสารมาใชป ระกอบในการใหคาปรึกษาแบบออนไลนแเชนกัน ทฤษฎีสาคัญที่ นามาใชกับการใหคาปรึกษาแบบออนไลนแไดแกทฤษฎีตางๆตอไปนี้ 1. ทฤษฎีการให้คาปรึกษาแบบผู้รับคาปรึกษาเป็นศูนย์กลาง Rogers (1959; อางถึงใน Sekerler, 2008) กลาววา โครงสรางการเปลี่ยนแปลงของสภาวะใน การใหคาปรึกษาและการบาบัดทางจิตนั้นมี 6 สภาวะดวยกัน เริ่มตั้งแต การติดตอกันระหวางผูให คาปรึกษาและผูรับคาปรึกษา, ผูรับคาปรึกษาไมอยูในสภาวะของความสอดคลอง (congruence), ผูให คาปรึกษาอยูในสภาวะของความสอดคลอง, ผูใหคาปรึกษาแสดงออกถึงการยอมรับนับถือโดยปราศจาก เงื่อนไข (unconditional positive regard) ตอผูรับคาปรึกษา, ผูรับคาปรึกษารับรูถึงความเขาใจอยาง ลึกซึ้ง และการยอมรับนับถือโดยปราศจากเงื่อนไขจากผูใหคาปรึกษา โดย Rogers ไดอธิบายถึงความ เขาใจอยางลึกซึ้งไววา เป็นการที่ผูใหคาปรึกษาสัมผัสไดอยางแมนยาถึงความรูสึกและความหมายสวน บุคคลในสิ่งที่กาลังเกิดขึ้นกับผูรับบริการ และสามารถสื่อสารความเขาใจนี้กลับไปยังผูรับบริการได หาก สามารถนามาใชไดอยางดีแลว ผูใหคาปรึกษาจะสามารถเขาไปอยูในโลกสวนตัวของผูรับคาปรึกษา ซึ่ง ไมเพียงแตจะสามารถอธิบายความหมายของประสบการณแไดอยางกระจางชัด แตยังสามารถเขาถึงสิ่งที่ อยูลึกลงไปกวาจิตสานึกของผูรับคาปรึกษาดวยภายหลัง ไดมีนักวิชาการบางกลุมไดทาความเขาใจ อยางลึกซึ้งเป็นเจตคติอยางหนึ่ง ซึ่งความเขาใจอยางลึกซึ้งจะอยูในสภาวะที่ผูรับคาปรึกษารูสึกวาไม จาเป็นตองปูองกันตัวเองอีกตอไป เป็นการตอบสนองที่มุงความสนใจตอสิ่งที่ผูรับคาปรึกษาสื่อสาร ออกมา เป็นกระบวนการที่หลีกเลี่ยงการตัดสินผูรับคาปรึกษา มีเปูาหมาย คือการเขาใจผูรับคาปรึกษา โดยปราศจากการตัดสิน และหากจุดสาคัญอยูที่เปูาหมายนี้แลว แสดงวาสื่อกลางในการสื่อสารอาจเป็น สิ่งใดก็ได 2. ทฤษฎีการสื่อสารโดยมีคอมพิวเตอร์เป็นสื่อกลาง การสื่อสารโดยมีคอมพิวเตอรแเป็นสื่อกลาง คือ การสื่อสารผานระบบคอมพิวเตอรแ โดยใน หลายทศวรรษที่ผานมา ไดมีนักวิชาการตั้งทฤษฎีขึ้นมาเป็นจานวนมาก และมีความแตกตางกันไปตาม มุมมองของแตละทฤษฎี ซึ่งมุมมองที่เกี่ยวของกับการสื่อสารออนไลนแที่จะนามาใชอางอิงในการวิจัย ครั้งนี้ คือ ทฤษฎีการประมวลสารสนเทศทางสังคม (social information processing theory) ทฤษฎีการประมวลสารสนเทศทางสั งคม เป็นทฤษฎีที่กลาวถึงมุมมองดานความสั มพันธแของการ สื่อสารโดยมีคอมพิวเตอรแเป็นสื่อกลาง Walther (1992 อางถึงใน Sekerler, 2008) กลาววา ปฏิสัมพันธแที่เกิดขึ้นโดยไมจากัดเวลาจะทา
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
7
ใหมีโอกาสแลกเปลี่ยนกันมากขึ้น ผูสื่อสารอาจตองแลกเปลี่ยนขอความมากขึ้นเพื่อสื่อความหมายเดิม ทา ใหใชเวลามากขึ้น แตอยางไรก็ตาม ผลลัพธแที่ไดจะเหมือนกันในที่สุด และ Walther and Burgoon (1992 ; อางถึงใน Sekerler, 2008) กลาววา สามารถแบงการสื่อสารโดยมีคอมพิวเตอรแเป็นสื่อกลาง ออกเป็นมิติตางๆ ดังนี้ ความใกลชิด /ความชอบ (immediacy/affection), การตอบรับ/ความไวใจ (receptivity/trust), ความสงบทางใจ/การกระตุนความผอนคลาย (composure/relaxation-arousal), ความเป็นทางการ/ความไมเป็นทางการ (formality/informality), การครอบงา/ความไมเทาเทียม-การ ยอมตาม/ความเทาเทียม (dominance/inequality-submissiveness/equality), และ ความเหมือนกัน/ ความลึกซึ้ง (similarity/depth) ซึ่งสามารถนามาเชื่อมโยงกับการใหคาปรึกษาไดเกือบทั้งหมด โดยมิติดาน การตอบรับ/ความไวใจ คือ การที่ผูรับคาปรึกษาเปิดเผยตนเอง เมื่อรูสึกถึงความเขาใจอยางลึกซึ้งที่เกิดขึ้น ดานความสงบทางใจ/การกระตุนความผอนคลาย คือ การที่ผูสื่อสารใชบทสนทนาที่แสดงถึงอารมณแโกรธ (angry talk/flaming), การใชตัวพิมพแใหญ (capitalization) เป็นตน ดานความเป็นทางการ/ความไมเป็น ทางการ คือ การที่ผูสื่อสาร ใชคาไมเป็นทางการ เชน “อืม” หรือ เขียนทุกขอความดวยตัวพิมพแเล็กซึ่งตรง ขามกับการเขียนใหตรงตามหลักไวยากรณแ ดานการครอบงา/ความไมเทาเทียม-การยอมตาม/ความเทา เทียม คือ พลังของความสัมพันธแระหวางผูสื่อสาร แสดงใหเห็นจากระดับของภาษาที่ใชในการสนทนา สุ ดท าย คื อ ด านความเหมื อนกั น /ความลึ กซึ้ ง เกิ ดขึ้ นเมื่ อมี การใช ค าว า “เรา” และการเปิ ดเผย ประสบการณแตาง ๆ ซึ่งทาใหมั่นใจถึงความลึกซึ้งในความสัมพันธแที่เกิดขึ้น โดยไดสรุปวา การสื่อสารโดยมี คอมพิ วเตอรแ เป็ นสื่ อกลางสามารถชดเชยการขาดหายไปของความใกล ชิ ดได และเมื่ อเวลาผ านไป ความสัมพันธแในการสื่อสารโดยมีคอมพิวเตอรแเป็นสื่อกลางสามารถพัฒนาไปจนถึงจุดที่มีความเสถียรได ผูใหคาปรึกษาออนไลนแหลายคนไดพัฒนาเทคนิคขึ้นจากมิติตางๆ ดังกลาว Murphy and Mitchell (1998; 2003 อางถึงใน Sekerler, 2008) ไดใช วงเล็บสื่ออารมณแ (emotional bracketing) เป็นการเขียน ถึงอารมณแที่เกี่ยวของแทรกเขาไปในขอความภายในวงเล็บ เชน [กังวล], [กดดัน] ซึ่งพวกเขายืนยันวาจะ ชวยใหผูรับคาปรึกษาเขาใจถึงอารมณแในขอความดังกลาวและกอใหเกิดการเปิดเผยตนเองในระดับสูงซึ่ง เกี่ยวของกับมิติดานการตอบรับ/ความไวใจ และความเหมือนกัน/ความลึกซึ้ง Ramirez, Walther, Burgoon, and Sunnafrank (2002 อางถึงใน Sekerler, 2008)กลาววา บุคคลที่สื่อสารโดยมีคอมพิวเตอรแ เป็นสื่อกลางนั้น พยายามที่จะหาสิ่งชดเชยสิ่งกีดขวางที่เกิดขึ้นจากเทคโนโลยีในทางตางๆ เชน การขอรูป ของบุคคลอีกฝุายเพื่อดูวากาลั งทาสิ่งใดอยู การใช คาสรรพนามบุรุษที่หนึ่ งที่ เป็นพหูพจนแ หรือการใช สัญลักษณแตาง ๆ โดยหนึ่งในวิธีที่ใชในการชดเชยสัญญาณที่ขาดหายไปนั้นคือการใช “emoticons” เพื่อ แสดงออกถึงการยิ้มหรือสงสัย หรือการใชคาบรรยายสภาพการณแเพื่อสื่ออารมณแ สิ่งเหลานี้สามารถชดเชย ในมิติดานความใกลชิด หรือความไมเป็นทางการได นอกจากนี้ ยังมีนักวิชาการหลายทานศึกษาเกี่ยวกับ การใช ภ าษาข อ ความในการสื่ อ สารโดยมี ค อมพิ ว เตอรแ เ ป็ น สื่ อ กลาง หนึ่ ง ในนั้ น คื อ การศึ ก ษา “paralanguage” ในการปฏิสัมพันธแทางจดหมายอิเล็กทรอนิกสแ “paralanguage” นั้น หมายถึง การใช ภาษาเขียนที่อยูนอกเหนือจากโครงสรางทางไวยากรณแและเขียนไดสะดวก ซึ่งจากการศึกษาการเขียน ข อความแสดงออกทางอารมณแ พบว า เป็ นสั ญลั กษณแ ที่ ได รั บความนิ ยมสู งในการแสดงออกทาง ความรูสึก สามารถเขียนขึ้นไดโดยใชเครื่องหมายทวิภาค (colon) และเครื่องหมายวงเล็บปิดหรือในวิธี อื่นๆ เชน การใชเครื่องหมายวรรคตอน, การขีดเสนใต, การสะกดตามภาษาพูด, การใชตัวพิมพแใหญ, การ ปรับไวยากรณแ, การใชสัญลักษณแพิเศษ เป็นตน ซึ่งจะสามารถชวยเสริมความหมายของขอความที่ตองการ
8
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
สื่อสารกันไดมากยิ่งขึ้น จากแนวคิดทฤษฎีดังกลาวขางตน อาจสรุปไดวา ทฤษฎีการใหคาปรึกษาแบบผูรับ คาปรึกษาเป็นศูนยแกลาง และทฤษฎีเกี่ยวกับการสื่อสารโดยมีคอมพิวเตอรแเป็นสื่อกลางสามารถนามาใช เป็นแนวทางในการปฏิบัติการใหคาปรึกษาแบบออนไลนแไดเป็นอยางดี ประเภทของการให้คาปรึกษาแบบออนไลน์ National Board for Certified Counselors หรือ NBCC (2007 อางถึงใน Shiller, MSW, & RSW, 2009) กลาววา การใหคาปรึกษาระยะไกลโดยมีเทคโนโลยีเป็นตัวชวยในปใจจุบันนั้น ไดมีพัฒนาการ อยางรวดเร็ว จากการนาอินเตอรแเน็ตมาใชเป็นตัวชวยในการใหบริการ ซึ่งกอใหเกิดรูปแบบของการให คาปรึกษาที่หลากหลาย จึงไดมีการแบงประเภทของการใหคาปรึกษาผ านอินเตอรแเน็ต (internet counseling) ตามผูรับบริการ (รายบุคคล/คู/กลุม), ตัวกลางในการสื่อสาร (ใชขอความ/ใชเสียง/ใช ภาพและเสียงผานวีดีโอ) และกระบวนการในการปฏิสัมพันธแ (เกิดขึ้นทันที/เกิดขึ้นตางเวลา) รวมทั้ง ไดกาหนดคานิยามของแตละประเภทไว ดังนี้ 1. E-mail-based individual counseling เป็นการปฏิสัมพันธแระยะไกลที่เกิดขึ้นตางเวลา ระหวางผูใหคาปรึกษาและผูรับคาปรึกษา โดยใชการอานขอความเป็นวิธีในการสื่อสาร 2. Chat-based individual counseling เป็นการปฏิสัมพันธแระยะไกลที่เกิดขึ้นทันที ระหวางผูใหคาปรึกษาและผูรับคาปรึกษา โดยใชการอานขอความเป็นวิธีในการสื่อสาร 3. Chat-based couple counseling เป็นการปฏิสัมพันธแระยะไกลที่เกิดขึ้นทันทีระหวาง ผูใหคาปรึกษาและผูรับคาปรึกษาเป็นคู โดยใชการอานขอความเป็นวิธีในการสื่อสาร 4. Chat-based group counseling เป็นการปฏิสัมพันธแระยะไกลที่เกิดขึ้นทันทีระหวาง ผูใหคาปรึกษาและกลุมผูรับคาปรึกษา โดยใชการอานขอความเป็นวิธีในการสื่อสาร 5. Video-based individual counseling เป็นการปฏิสัมพันธแระยะไกลที่เกิดขึ้นทันที ระหวางผูใหคาปรึกษาและผูรับคาปรึกษา โดยใชสิ่งที่เห็นและไดยินจากวิดีโอเป็นวิธีในการสื่อสาร 6. Video-based couple counseling เป็นการปฏิสัมพันธแระยะไกลที่เกิดขึ้นทันทีระหวาง ผูใหคาปรึกษาและผูรับคาปรึกษาเป็นคู โดยใชสิ่งที่เห็นและไดยินจากวิดีโอเป็นวิธีในการสื่อสาร 7. Video-based group counseling เป็นการปฏิสัมพันธแระยะไกลที่เกิด ขึ้นทันทีระหวาง ผูใหคาปรึกษาและกลุมผูรับคาปรึกษา โดยใชสิ่งที่เห็นและไดยินจากวิดีโอเป็นวิธีในการสื่อสาร จากการแบงประเภทการใหคาปรึกษาแบบออนไลนแขางตน อาจสรุปไดวา การใหคาปรึกษา แบบออนไลนแถูกแบงประเภทตามตัวกลางในการสื่อสารและกระบวนการในการปฏิสัมพัน ธแ ซึ่งอาจ เปลี่ยนแปลงไดในอนาคตตามเทคโนโลยีที่จะพัฒนาตอไป ข้อเด่นของการให้คาปรึกษาแบบออนไลน์ อินเตอรแเน็ตบาบัดสามารถชวยใหคนที่มีความลังเลในการเขารับการบาบัดแบบเผชิญหนา บางครั้งบุคคลก็มีความอายเกี่ยวกับปใญหาของตนเอง บุคคลหนึ่งอาจจะมีตาแหนงหนาที่การงานที่มี ชื่อเสี ยงในสังคมและกลัววาอาจจะมีอะไรเกิดขึ้นถามีคนรูวาพวกเขาเขารับการบาบัด นอกจากนี้ บุคคลไมไดตองการพูดคุยกับใครสักคนแบบที่เป็นตัวเป็นตนและจะรูสึกสบายใจกวาถาไดพูดคุยกัน ผานทางออนไลนแ การใชอินเตอรแเน็ตบาบัดยังสามารถสรุปสิ่งที่ไดจากการใหคาปรึกษาซึ่งชวยเหลือในการแกไข ปใญหา บางครั้งบุคคลก็มีเพียงคาถามเกี่ยวกับวาพวกเขาควรจะไดรักการรักษาหรือไมและไมตองการที่
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
9
จะไดรับตารางการใหคาปรึกษาเป็นชั่วโมงกับผูใหคาปรึกษา หรือบางครั้งบุคคลก็เพียงตองการปรึกษา สั้นๆเกี่ยวกับเพื่อนหรือสมาชิกในครอบครัวที่พวกเขาอาจจะมีความเจ็บปุวยทางจิตใจ หรืออาจจะเป็น ประเด็น ที่เกี่ยวกับ ความสั มพัน ธแและพูดคุยกับผู ให คาปรึกษาออนไลนแครั้งหรือสองครั้งซึ่งอาจจะ สามารถทาใหเกิดความชัดเจนขึ้น ตารางการนัดหมายสามารถทาไดโดยสะดวกและสามารถกาหนดในเวลาที่เราตองการ ซึ่งถา เป็นคลินิกอาจจะเสนอการนัดหมายไดแควันจันทรแถึงวันศุกรแในเวลาทาการ แตการบาบัดออนไลนแ สามารถทาไดระหวางตอนเย็นหรือวันหยุด หรือทาใหมีโอกาสในการสนทนาโตตอบกับผูบาบัดผาน ทาง E-mail ซึ่งสามารถสรางความสะดวกสบายใหกับคนที่อยูในพื้นที่หางไกลที่อาจจะไมสามารถมา เจอกับผูบาบัดได บาบัดออนไลนแไมตองการการวินิจฉัย การวินิจฉัยนี้จะถูกบันทึกในแบบบันทึกทางการแพทยแ ซึ่งสามารถสงผลกระทบตอความสามารถของบุคคลในการประกันสุขภาพและประกันชีวิตในอนาคต บาบัดออนไลนแไมมีความจาเป็นที่จะตองไดรับการวินิจฉัยอยางเป็นทางการ ข้อจากัดของการให้คาปรึกษาแบบออนไลน์ หนึ่งในขอจากัดของการบาบัดแบบออนไลนแคือการประกันสุขภาพจะไมครอบคลุม นั่น หมายความวาผูใชบริการจะตองจายเงินสาหรับการรักษาเอง การบาบัดจะราคาแพงขึ้นสาหรับบุคคลที่ มองหาการบาบัดแบบระยะยาว ราคานั้นจะมีหลากหลายขึ้นอยูกับนักบาบัดแบบออนไลนแ บางเว็บไซตแ จะคิดราคาตามนาทีสาหรับการพูดคุยแบบ Chats และบางเว็บไซตแจะคิดราคาตาม E-mail บาง เว็บไซตแจะมีการเสนอราคาพิเศษใหถาผูใชบริการซื้อในหลายๆครั้ง ถึงแมวาจะมีประโยชนแสาหรับบางคนที่ไมสามารถมาพบนักบาบัดไดดวยตนเองแตก็อาจจะ เป็ น โทษได สาหรั บ คนอื่น จะทาให ล ดความเป็นตัว ตนและบางคนจะตองตอสู กับการที่ตัว เองไม สามารถที่จะมาพบนักบาบัดแบบเผชิญหนาได บางคนตองการที่สรางความไวใจในความสัมพันธแกับผู บาบัดของพวกเขาและรูสึกมีความมั่นใจมากขึ้นเมื่อพวกเขาสามารถรับรูถึงภาษาทางกายและน้าเสียง สิ่งนี่สามารถทาใหเกิดผลเสียตอผูบาบัดที่อาจจะตองพยายามอยางมากที่จะไดรับภาพรวมของผูมา รับคาปรึกษาโดยปราศจากความสามารถที่จะเขาถึงสิ่งเหลานี้ การใหคาปรึกษาแบบออนไลนแก็ยังมีขอจากัด ไมเหมาะกับประเด็นสุขภาพจิตทั้งหมด ปใญหา เชน ซึมเศราหรือหดหูอยางรุนแรงซึ่งประกอบดวยความคิดที่จะฆาตัวตาย ไมควรที่จะไดรับการรักษา ผานทางออนไลนแ การใหคาปรึกษาออนไลนแไมควรที่จะรับความเจ็บปุวยดานจิตใจที่รุนแรงดานอื่นๆ ดวย เชน บุคคลที่เกิดภาพหลอนหรือภาพหลอกตา เป็นตน (Morin, 2011) โดยสรุ ป ผู ที่ ส นใจจะมาขอรั บ ค าปรึ ก ษาแบบออนไลนแ สามารถใช บ ริ ก ารได ที่ http://www.prestoexperts.com โดยสามารถเลือกนักจิตวิทยาที่สนใจ ซึ่งในเว็บจะบอกประวัติ การศึกษาและประสบการณแการทางาน การใชบริการขอรับคาปรึกษา มีหลายวิธีเชน การโทรศัพทแ การ สงเมลแ หรือ การแชทกับผูใหคาปรึกษา หลังจากไดรับการใหคาปรึกษาเสร็จเรียบรอยก็จะมีการเก็บ คาบริการ โดยจะมีราคาไมเทากันขึ้นอยูกับประสบการณแ และความเชี่ยวชาญของนักจิตวิทยา และ ระยะเวลาในการรับบริการการใหคาปรึกษาแบบออนไลนแนั้นมีสวนชวยในบุคคลที่ไมตองการเผชิญหนา หรือไมกลาบอกวาผูรับบริการคือใคร หรือบางคนที่ตองการการปรึกษาในเวลาสั้นๆ แมแตบุคคลที่ไมมี เวลาวางในเวลาราชการ ก็สามารถใชนอกเวลาราชการมารับการปรึกษาได สรางความสะดวกสบายกับผู
10
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ที่อยูหางไกล ไมสามารถพบนักจิตวิทยาได และการใหคาปรึกษาแบบออนไลนแนี้จะไมมีการบันทึกลง บันทึกทางการแพทยแ ผูรับบริการจึงวางใจไดวาการใหคาปรึกษาครั้งนี้เป็นความลับอยางมาก แตสาหรับ บุคคลที่มีปใญหาทางสุขภาพจิต เชน มีอาการซึมเศราหรือหดหูอยางรุนแรง มีความคิดที่จะฆาตัวตาย บุคคลที่มีอาการทางจิต ระแวง มีภาพหลอน หรือบุคคลปุวยทางจิตในลักษณะที่รุนแรง ไมควรที่ไดรับ คาปรึกษาแบบออนไลนแ ควรพบจิตแพทยแในโรงพยาบาลจิตเวช หรือคลินิกบาบัดมากกวา เอกสารอ้างอิง คนกรุงเสพติด “Facebook”อันดับ1ของโลก. (2555). คนเมื่อ 17 มกราคม 2557, จาก http://news.springnewstv.tv/14714/คนกรุงเสพติด-facebook-อันดับ1ของโลก. จารี ทองตาลึง. (2544). รายงานการวิจัยเรื่องความต้องการบริการให้คาปรึกษาด้านการศึกษาและ อาชีพของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 โรงเรียนสาธิต สังกัดทบวงมหาวิทยาลัย กรุงเทพมหานคร. กรุงเทพมหานคร: มหาวิทยาลัย รามคาแหง, คณะศึกษาศาสตรแ. นภัสกร กรวยสวัสดิ์. (2553). ปัจจัยที่ส่งผลให้เกิดพฤติกรรมการใช้เครือข่ายสังคมออนไลน์. วารสารสารสนเทศศาสตรแ, 28(3), 81-88. นันทกา ฟูสีกุล. (2555). การวิจัยเชิงปฏิบัติการในการให้คาปรึกษาออนไลน์. วิทยานิพนธแศึกษา ศาสตรมหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยเชียงใหม. วินัย บังคมเนตร. รายงานการวิจัยเรื่องการศึกษาความต้องการของนักศึกษาระดับปริญญาตรีคณะ บริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ที่มีต่อระบบอาจารย์ที่ปรึกษาออนไลน์. เชียงใหม: มหาวิทยาลัยแมโจ, คณะบริหารธุรกิจ. สถิติเผย! กรุงเทพฯ เป็นเมืองที่มีคนเลนเฟซบุ฿กมากที่สุดในโลก. (2556). คนเมื่อ 17 มกราคม 2557, จาก http://fbguide.kapook.com/view55860.html. Bostrom, N. (2006). Technological revolutions: Ethics and policy in the dark. คน เมื่อ 23 มีนาคม 2557, จาก http://www.nickbostrom.com/revolutions.pdf. Dinçyürek, S., & Uygarer, G. (2012). Conduct of psychological counseling and guidance services over the internet: Converging communications. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 11(3), 77-81. Jin, L., Chen, Y., Wang, T., Hui, P., Vasilakos, A. V. (2013). Understanding user behavior in online social network: A survey. คนเมื่อ 1 เมษายน 2557, จาก http://www.cs.duke.edu/~ychen/papers/OSN_COMMAG13.pdf. Oriji, A., & Ordumah, F. A. (2013). Internet technology and the benefits of globalization. Advances in Arts, Social Sciences and Education Research, 3(6), 469-477. Robinson, E. (2009). Online counseling, therapy and dispute resolution: A review of research and its application to family relationship services. คนเมื่อ 14 กุมภาพันธแ 2557, จาก http://www.aifs.gov.au/afrc/pubs/briefing/b15pdf/bp15.pdf. …………………………………………………….
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
11
ปัจจัยจิตสังคมที่ส่งผลต่อการเกื้อหนุนระหว่างครอบครัวกับงาน
The Influence of Psycho-Social Factors on Work-Family Facilitation อรพินทร์ ชูชม1
บทคัดย่อ การวิ จั ย ครั้ งนี้ มี จุ ดมุ งหมายเพื่ อวิ เคราะหแ อิท ธิ พลของปใจจั ยจิ ตสั งคมที่ มี ต อการเกื้ อหนุ น ระหวางครอบครัวและงาน และทานายการเกื้อหนุนระหวางครอบครัวกับงานจากปใจจัยจิตสังคม การ เกื้อหนุนระหวางครอบครัวกับงาน มีสองทิศทางไดแก ครอบครัวเอื้อตอการทางาน การทางานเอื้อตอ ครอบครัว กลุมตัวอยางที่ใชในการวิจัยครั้ งนี้ไดแก เจาหนาที่ของรัฐ ในเขตกรุงเทพมหานคร จานวน 702 คน ผลการวิจัยพบวา ปใจจัยจิตสังคมไดแก การการมองโลกในแงดี แรงจูงใจภายใน ความผูกพัน ในครอบครัว ความผูกพันในงาน ภาระครอบครัว ภาระงาน การสนับสนุนจากครอบครัว การสนับสนุน จากงาน และการสนับสนุนจากหนวยงานที่เอื้อตอครอบครัว สามารถรวมกันอธิบายความแปรปรวน ของครอบครัวเอื้อตอการทางานไดรอยละ 31.5 และการทางานเอื้อตอครอบครัวไดรอยละ 18.8 โดย ที่การสนับสนุนจากครอบครัวมีอิทธิพลตอครอบครัวเอื้อตอการทางานมากที่สุด รองลงมาไดแก ความ ผูกพันในครอบครัว ในขณะที่ภาระงาน มีอิทธิพลตอการทางานเอื้อตอครอบครัวมากที่สุด รองลงมา ไดแก การสนับสนุนจากงาน คาสาคัญ: ปใจจัยจิตสังคม การเกื้อหนุนระหวางครอบครัวกับงาน ครอบครัวเอื้อตอการทางาน การทางานเอื้อตอครอบครัว
____________________________ 1 รองศาสตราจารยแ ดร., ประจาสถาบันวิจัยพฤติกรรมศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
12
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
Abstract The main purpose of the research was to analyze influence of psychosocial factors on work- family facilitation, and predict work-family facilitation from psychosocial factors. Work—family facilitation has the two directions of facilitation (family-to-work and work-to-family). The sample consisted of 702 government officials in Bangkok Metropolis. The results showed that psychosocial factors such as optimism, intrinsic motivation, family involvement, work involvement, family load, workload, family support, work support, and family friendly organizational support could account for 31.5% of family-to-work facilitation and 18.8 % of work-to-family facilitation. Family support contributed to government officials‖ family- to -work facilitation the most. Family involvement had the second impact on family- to- work facilitation. Whereas, workload was the most predictor of government officials‖ workto -family facilitation and work support was the second of its contribution. Keywords: Psychosocial factors, work-family facilitation, family-to-work facilitation, work-to-family facilitation ครอบครัวและงานเป็นสถาบันหลักใหญในชีวิตการทางานของคนสวนใหญในวัยทางาน ดวย เหตุนี้บทบาทชีวิตครอบครัวกับงานจึงมีสวนเกี่ยวของกัน:และมีอืทธิพลซึ่งกันและกันไปในทิศทางบวก หรือลบ ดังแนวคิด รูปแบบความสัมพันธแทับซอนระหวางครอบครัวกับงานที่ระบุวา ทัศนคติ อารมณแ ความรูสึกนึกคิด ทักษะ และพฤติกรรมที่มีอยูในบทบาทหนึ่งสามารถสงผานหรือแผกระจายไปยังอีก บทบาทหนึ่ง (Edwards & Rothbard, 2000, Greenhause & Powell, 2006) โดยที่ความสัมพันธแทับ ซอนทางบวกหรือการเกื้อหนุน (positive spillover or facilitation) เกิดขึ้นเมื่อการมีสวนรวมใน บทบาทงานและในบทบาทครอบครัวมีสวนเกื้อหนุน เอื้อประโยชนแ และสงเสริมสนับสนุนซึ่งกันและกัน เชน ทักษะความสามารถที่ไดพัฒนามาจากการทางาน สามารถนามาประยุกตแใชกับครอบครัวได ในขณะที่ความสัมพันธแทับซอนทางลบหรือความขัดแยง (negative spillover or conflict) เกิดขึ้นเมื่อ การมีส วนรวมในบทบาทงานและในบทบาทครอบครัวสงผลเสีย หรือไมดีซึ่งกันและกัน เชน ความ เหนื่ อยล าและสภาพอารมณแที่ เคร งเครี ยดจากที่ ทางาน ส งผลท าให อารมณแเสี ยในครอบครั วด ว ย ความสัมพันธแทับซอนทางบวกและทางลบตางเป็นโครงสรางที่เป็นอิสระตอกัน โดยที่แตละโครงสรางมี ตัวกาหนดและผลที่ตามมารวมกันและแตกตางกัน (Edwards & Rothbard, 2000; Grzywalz & Marks, 2000; Voydanoff, 2005) งานวิจัยสวนใหญไดศึกษาอิทธิพลระหวางครอบครัวกับงานใน ลักษณะที่เป็นความขัดแยงกัน โดยศึกษาทั้งตัวพยากรณแและผลลัพธแของความขัดแยงระหวางครอบครัว กับงาน และความขัดแยงระหวางงานกับครอบครัว (อรพินทรแ ชูชม และคณะ, 2553; Grzywacz & Marks, 2000; Hill, 2005; Voydanoff, 2005)
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
13
แตอยางไรก็ตามรูปแบบความสัมพันธแระหวางครอบครัวกับงานในลักษณะที่เป็นการเกื้อหนุน ที่เป็นการทับซอนทางบวกมีการศึ กษานอยมากในประเทศไทย โดยเฉพาะการศึกษาการเกื้อหนุน ระหวางครอบครัวกับงานใหครอบคลุมทั้งสองทิศทางไดแก ครอบครัวเอื้อตอการทางาน และการ ทางานเอื้อตอครอบครัว เพื่อใหเกิดความเขาใจคุณภาพชีวิตบุคลากรของรัฐอยางสมบูรณแจึงตองศึกษา ปใจจัยจิตสังคมที่ประกอบดวยจิตลักษณะ สภาพแวดลอมภายในครอบครัวและงานวามีอิทธิพลตอการ เกื้อหนุนระหวางครอบครัวกับงาน ในลักษณะไหน อยางไร รวมทั้งเป็นการขยายองคแความรูในเรื่อง สาเหตุของครอบครัวเอื้อตอการทางาน และการทางานเอื้อตอครอบครัวใหลึกซึ้งยิ่งขึ้น เพื่อที่จะได เป็นแนวทางในการพัฒนาหรือสงเสริมใหบุคลากรของรัฐมีคุณภาพชีวิตครอบครัวและการทางานที่เอื้อ ประโยชนแซึ่งกันและกัน วัตถุประสงค์ของการวิจัย 1. เพื่อวิเคราะหแความสัมพันธแระหวางปใจจัยจิตสังคมกับการเกื้อหนุนระหวางครอบครัวกับงาน ของบุคลากรของรัฐ 2. เพื่อศึกษาอิทธิพลของปใจจัยจิตสังคมที่มีตอการเกื้อหนุนระหวางครอบครัวกับงาน 3. เพื่อทานายการเกื้อหนุนระหวางครอบครัวกับงานของบุคลากรของรัฐจากปใจจัยจิตสังคม กรอบแนวคิดการวิจัย การเกื้อหนุนของครอบครัวกับการทางาน (work – family facilitation) เป็นความสัมพันธแที่ ครอบครัวและการทางานตางไดรับประโยชนแเกื้อหนุนซึ่งกันและกัน ความสัมพันธแระหวางครอบครัวกับ การทางานเป็นไปในทิศทางบวก โดยมีคาหลายคาที่ใชอธิบายการเชื่อมโยงทางบวกระหวางครอบครัว และการทางาน ไดแก การทับซอนทางบวก (positive spillover) การเกื้อหนุน (facilitation) การ เพิ่มพูน (enhancement) และการเพิ่มคุณคา (enrichment) ซึ่งคาเหลานี้มีความหมายและโครงสราง ใกลเคียงกันและนักวิจัยหลายทานใชแทนกัน เมื่อหมายความวา ประสบการณแที่ไดรับจากบทบาทหนึ่ง ไดแก สภาวะอารมณแ ทักษะ คานิ ยมและพฤติกรรม ไดถูกถายโอนในลั กษณะที่เอื้ออานวยหรือเป็น ประโยชนแกับอีกบทบาทหนึ่ง (Greenhaus & Powell, 2006) การเกื้อหนุนระหวางครอบครัวกับงาน มีลักษณะดังนี้ 1. ครอบครัวเอื้อตอการทางาน (family-to- work facilitation) หรือความทับซอนทางบวก ระหวางครอบครัวกับการทางาน (positive spillover family to work) หมายถึง ประสบการณแที่ไดรับ จากครอบครัวถูกถายโอนในลักษณะที่เอื้ออานวยหรือเป็นประโยชนแในการแสดงบทบาทในการทางาน กลาวคือ บทบาทครอบครัวสงผลทางบวกกับบทบาทการทางาน เชน บุคคลมีความรูสึกอารมณแดีจาก ทางบานจะสงเสริมผลการปฏิบัติงานในที่ทางานหรือความรูสึกอารมณแที่ดีในการทางานดวย 2. การทางานเอื้อตอครอบครัว (work- to- family facilitation) หรือความทับซอนทางบวก ระหวางการทางานกับครอบครัว (positive spillover work to family) หมายถึง ประสบการณแที่ไดรับ จากการทางานถูกถายโอนในลักษณะเอื้ออานวยหรือเป็นประโยชนแในการแสดงบทบาทครอบครัว กลาวคือ บทบาทการทางานสงผลทางบวกกับบทบาทครอบครัว เชน พนักงานอาจจะเรียนรูทักษะการ แกปใญหาความขัดแยงที่ไดจากการฝึกอบรมในที่ทางาน แลวทักษะดังกลาวไดนามาใชกับครอบครัวใน การแกปใญหาความขัดแยงกับบุตร คูสมรส หรือสมาชิกในครอบครัวไดดียิ่งขึ้น
14
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
แนวคิดที่จะทาความเขาใจความสัมพันธแระหวางครอบครัวกับงานมีรากฐานมาจากทฤษฎี ระบบนิเวศนแของบรอนเฟนเบรนเนอรแ (Bronfenbrenner‖s ecological systems theory) (Bronfenbrenner, 1986) ที่เสนอแนะวาระบบจุลภาคการทางาน (work microsystem) และระบบ จุลภาคครอบครัว (family microsystem) มีปฏิสัมพันธแและมีอิทธิพลตอกันเพื่อสรางระบบชั้นกลาง ครอบครัว-การทางาน (work-family mesosystem) ความสัมพันธแนี้เป็นความสัมพันธแสองทิศทาง กล าวคื อ งานส งผลต อครอบครั ว และครอบครั ว ส งผลตองาน ซึ่งคุ ณลั กษณะบุคคล งาน และ ครอบครัวที่เกี่ยวของกันอาจสงผลรวม หรือสงผลปฏิสัมพันธแตอระบบชั้น กลางครอบครัว-การทางาน และมี ผ ลต อ ชี วิ ต ครอบครั ว และการท างานของบุ ค คล แต ท ฤษฎี ร ะบบนิ เ วศนแ ไ ม ไ ด ก ล า วถึ ง ความสัมพันธแระหวางครอบครัวกับงานวาควรเป็นลักษณะใด แนวคิดของฮิลลแ (Hill. 2005) ไดมีการประยุกตแทฤษฎีระบบนิเวศนแ โดยระบุ คุณลักษณะ บุคคล ครอบครัว การทางานสง ผลโดยตรงตอผลลัพธแระดับบุคคล ครอบครัวและการทางาน และมี อิทธิพลโดยตรงตอการรับรูความขัดแยงและการเกื้อหนุนระหวางครอบครัวกับงาน แนวคิดของฮิลลแ กาหนดวา 1) คุณลักษณะบุคคล ครอบครัว และการทางาน จัดประเภทเป็นสาเหตุความเครียด เชน ภาระงานและครอบครัว หรือ 2) ทรัพยากรและการสนับสนุน เชน การสนับสนุนจากองคแกรและ ครอบครัว สงผลตอความสัมพันธแระหวางครอบครัวและการทางาน ไดแก การทางานเอื้อตอครอบครัว ครอบครัวเอื้อตอการทางาน การทางานขัดขวางครอบครัว และครอบครัวขัดขวางการทางาน จากแนวคิดดังกลาวรประกอบการทบทวนเอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวของสามารถกาหนดกรอบแนวคิด การวิจัยดังปรากฎในภาพประกอบ 1 ปัจจัยจิตสังคม จิตลักษณะ - การมองโลกในแงดี - แรงจูงใจภายใน - ผูกพันครอบครัว - ผูกพันงาน สภาพแวดล้อมในครอบครัว - ภาระครอบครัว - การสนับสนุนจากครอบครัว สภาพแวดล้อมในงาน - ภาระงาน - การสนับสนุนจากงาน - การสนับสนุนจากหนวยงานเอื้อตอ ครอบครัว
ภาพประกอบ 1 รูปแบบแนวคิดการเกื้อหนุนระหวางครอบครัวกับงาน
ทิศทาง 2 แบบของการเกื้อหนุนระหว่าง ครอบครัวกับงาน - ครอบครัวเอื้อตอการทางาน - การทางานเอื้อตอครอบครัว
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
15
สมมุติฐานการวิจัย 1. ปใจจัยจิตไดแกแรงจูงใจภายใน การมองโลกในแงดี ความผูกพันในครอบครัว และความ ผูกพันในงาน ภาระครอบครัว การสนับสนุนจากครอบครัว ภาระงาน การสนับสนุนจากงาน และการ สนับสนุนจากหนวยงานที่เอื้อตอครอบครัว มีความสัมพันธแกับครอบครัวเอื้อตอการทางาน 2. ปใจจัยจิตไดแกแรงจูงใจภายใน การมองโลกในแงดี ความผูกพันในครอบครัว และความ ผูกพันในงาน ภาระครอบครัว การสนับสนุนจากครอบครัว ภาระงาน การสนับสนุนจากงาน และการ สนับสนุนจากหนวยงานที่เอื้อตอครอบครัว มีความสัมพันธแกับการทางานเอื้อตอครอบครัว 3. แรงจูงใจภายใน การมองโลกในแงดี ความผูกพันในครอบครัว ความผูกพันในงาน ภาระ ครอบครัว การสนับสนุนจากครอบครัว ภาระงาน การสนับสนุนจากงาน และการสนับสนุนจากงานที่ เอื้ อ ต อ ครอบครั ว สามารถร ว มกั น ท านายครอบครั ว เอื้ อ ต อ การท างาน และการท างานเอื้ อ ต อ ครอบครัวได นิยามปฏิบัติการของตัวแปร ปัจจัยจิตสังคม ประกอบดวยจิตลักษณะ สภาพแวดลอมในครอบครัว และ สภาพแวดลอมในงาน จิตลักษณะ มี 4 ตัวแปร 1. การมองโลกในแง่ดี หมายถึง ความสามารถของบุคคลที่มีมุมมองตอชีวิตในดานที่ดี หรือในทางบวก มีความหวังในชีวิตแมจะเผชิญกับอุปสรรค วัดไดโดยใชแบบวัดการมองโลกในแงดี ที่ ผูวิจัยพัฒนามาจากแบบวัดการมองโลกในแงดีของ อรพินทรแ ชูชม วิลาสลักษณแ ชัววัลลี และ อัจฉรา สุขารมณแ (2546) แบบวัดมีลักษณะเป็นขอความ 5 ขอ ที่ประกอบดวยมาตราประเมินคา 5 ระดับ ไดแก จริง คอนขางจริง ไมแนใจ คอนขางไมจริง และไมจริง ผูตอบที่ไดคะแนนสูง แสดงวามีการมอง โลกในแงดีมาก และผูตอบที่ไดคะแนนต่า แสดงวามีการมองโลกในแงดีนอย 2. แรงจูงใจภายใน หมายถึง ความตองการของบุคคลที่จะแสดงพฤติกรรมตาง ๆ ที่เกิดจาก การเสาะแสวงหาของตนเอง โดยความตองการมีความสามารถ ความตองการลิขิตดวยตนเอง และปใจจัย ภายในงาน เช น ความท า ทาย น าสนใจของงานเป็ นแรงผลั กดั น ไม ตองอาศั ยรางวั ลภายนอกหรื อ กฎเกณฑแขอบังคับ วัดไดโดยใชแบบวัดแรงจูงใจภายใน ที่ผูวิจัยดัดแปลงมาจากแบบวัด แรงจูงใจ ภายในของ อรพินทรแ ชูชม วิลาสลักษณแ ชัววัลลี และ อัจฉรา สุขารมณแ (2542) แบบวัดมีลักษณะเป็น ขอความ 10 ขอ ที่ประกอบดวยมาตราประเมินคา 5 ระดับไดแก จริง คอนขางจริง ไมแนใจ คอนขาง ไมจริง และไมจริง ผูตอบที่ไดคะแนนสูง แสดงวามี แรงจูงใจภายในมาก และผูตอบที่ไดคะแนนต่า แสดงวามีแรงจูงใจภายในนอย 3. ความผูกพันในครอบครัว หมายถึง การที่บุคคลใหความสาคัญ เอาใจใส และรับผิดชอบ ในครอบครั ว ทุ ม เทพลั ง งานทั้ ง กายและใจให กั บ ครอบครั ว วั ด ได โ ดยใช แ บบวั ด ความผู ก พั น ใน ครอบครัวที่ผูวิจัยสรางขึ้นเอง แบบวัดมีลักษณะเป็นขอความ 5 ขอ ที่ประกอบดวยมาตราประเมินคา 5 ระดับไดแก จริง คอนขางจริง ไมแนใจ คอนขางไมจริง และไมจริง ผูตอบที่ไดคะแนนสูง แสดงวามี ความผูกพันในครอบครัว มาก และผูตอบที่ไดคะแนนต่า แสดงวามีความผูกพันในครอบครัวนอย
16
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
4. ความผูกพันในงาน หมายถึง การที่บุคคลใหความสาคัญ เอาใจใส และรับผิดชอบในงาน ทุมเทพลังงานทั้งกายและใจใหกับงาน วัดไดโดยใชแบบวัดความผูกพันในงานที่ผูวิจัยสรางขึ้นเอง แบบวัดมีลักษณะเป็นขอความ 6 ขอ ที่ประกอบดวยมาตราประเมินคา 5 ระดับไดแก จริง คอนขาง จริง ไมแนใจ คอนขางไมจริง และไมจริง ผูตอบที่ไดคะแนนสูง แสดงวามีความผูกพันในงานมาก และผูตอบที่ไดคะแนนต่า แสดงวามีความผูกพันในงานนอย สภาพแวดล้อมภายในครอบครัวและงาน มี 5 ตัวแปร 1. ภาระครอบครัว หมายถึง การที่บุคคลรับรูปริมาณภาระหนาที่ในครอบครัว ความกดดัน ทางจิตใจ และใชเวลาในการทางานของครอบครัว วัดไดโดยใชแบบวัดภาระครอบครัวที่ผูวิจัยสรางขึ้น เอง แบบวัด มีลั กษณะเป็ น ขอความ 6 ขอ ที่ประกอบด ว ยมาตราประเมิน คา 5 ระดั บไดแ ก จริ ง คอนขางจริง ไมแนใจ คอนขางไมจริง และไมจริง ผูตอบที่ไดคะแนนสูง แสดงวามีภาระครอบครัวมาก และผูตอบที่ไดคะแนนต่า แสดงวามีภาระครอบครัวนอย 2. ภาระงาน หมายถึ ง การที่ บุ คคลรับรู ถึงปริมาณภาระหนาที่ในการทางานในองคแก ร ความกดดันทางจิตใจ และเวลาในการทางานขององคแกร วัดไดโดยใชแบบวัดภาระงานที่ผูวิจัยสรางขึ้น เอง แบบวัด มีลั กษณะเป็ น ขอความ 8 ขอ ที่ประกอบด ว ยมาตราประเมิน คา 5 ระดั บไดแ ก จริ ง คอนขางจริง ไมแนใจ คอนขางไมจริง และไมจริง ผูตอบที่ไดคะแนนสูง แสดงวามีภาระงานมาก และ ผูตอบที่ไดคะแนนต่า แสดงวามีภาระงานนอย 3. การสนับสนุน จากครอบครั ว หมายถึง การที่บุ คคลรับรูวาไดรับความชวยเหลือจาก สมาชิกภายในครอบครัวทั้งทางจิตใจ อารมณแ แสดงความรักเป็นหวงใย เห็นใจ เขาใจ ยอมรับ และให กาลังใจ ตลอดจนใหการชวยเหลือดานการทางานภายในครอบครัว วัดไดโดยใชแบบวัดการสนับสนุน จากครอบครั ว ที่ผู วิจั ย สร า งขึ้ น เอง แบบวัด มีลั กษณะเป็ นข อความ 5 ขอ ที่ ประกอบดว ยมาตรา ประเมินคา 5 ระดับไดแก จริง คอนขางจริง ไมแนใจ คอนขางไมจริง และไมจริง ผูตอบที่ไดคะแนนสูง แสดงวา มีการสนั บ สนุ น จากครอบครั ว มาก และผู ตอบที่ไดคะแนนต่า แสดงวามีการสนั บสนุนจาก ครอบครัวนอย 4. การสนับสนุน จากงาน หมายถึง การที่บุคคลรับรูวาไดรับความชว ยเหลื อจากเพื่อน รวมงาน และผูบังคับบัญชาในหนวยงานทั้งทางจิตใจ อารมณแ แสดงความเห็นใจ เขาใจ ยอมรับ และ ใหกาลังใจ ตลอดจนใหการชวยเหลือดานการทางานในหนาที่ที่รับผิดชอบ วัดไดโดยใชแบบวัดการ สนับสนุนจากงานที่ผูวิจัยสรางขึ้ นเอง แบบวัดมีลักษณะเป็นขอความ 5 ขอ ที่ประกอบดวยมาตรา ประเมินคา 5 ระดับไดแก จริง คอนขางจริง ไมแนใจ คอนขางไมจริง และไมจริง ผูตอบที่ไดคะแนนสูง แสดงวามีการสนับสนุนจากงานมาก และผูตอบที่ไดคะแนนต่า แสดงวามีการสนับสนุนจากงานนอย 5. การสนับสนุนจากหน่วยงานที่เอื้อต่อครอบครัว หมายถึง การที่บุคคลรับรูวาหนวยงาน มีแนวทางหรือวิธีการปฏิบัติงานที่จะชวยอานวยความสะดวกเมื่อบุคคลมีภาระครอบครัวในชวงเวลา ทางาน วัดไดโดยใชแบบวัดการสนับสนุนจากหนวยงานที่เอื้อตอครอบครัวที่ผูวิจัยสรางขึ้นเอง แบบวัด มีลักษณะเป็นขอความ 5 ขอ ที่ประกอบดวยมาตราประเมินคา 5 ระดับไดแก จริง คอนขางจริง ไม แนใจ คอนขางไมจริง และไมจริง ผูตอบที่ไดคะแนนสูง แสดงวามีการสนับสนุนจากงานที่เอื้อตอ ครอบครัวมาก และผูตอบที่ไดคะแนนต่า แสดงวามีการสนับสนุนจากงานที่เอื้อตอครอบครัวนอย
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
17
การเกื้อหนุนระหว่างครอบครัวกับงาน มี 2 ตัวแปร 1. ครอบครัวเอื้อต่อการทางาน หมายถึง การที่บุคคลรับรูวา ทักษะ ประสบการณแ สภาพ อารมณแจิตใจที่นาพึงพอใจที่ประสบในครอบครัว มีสวนเกื้อหนุนในการเพิ่มพูนทักษะ ประสบการณแ และสภาพอารมณแ จิตใจที่ดีในที่ทางานดวย วัดไดโดยใชแบบวัดครอบครัวเอื้อตอการทางาน ที่ผูวิจัย สรางขึ้นเอง แบบวัดมีลักษณะเป็นขอความ 9 ขอ ที่ประกอบดวยมาตราประเมินคา 5 ระดับไดแก จริง คอนขางจริง ไมแนใจ คอนขางไมจริง และไมจริง ผูตอบที่ไดคะแนนสูง แสดงวามีครอบครัวเอื้อ ตอการทางานมาก และผูตอบที่ไดคะแนนต่า แสดงวาครอบครัวเอื้อตอการทางานนอย 2. การทางานเอื้อต่อครอบครัว หมายถึง การที่บุคคลรับรูวา ทักษะ ประสบการณแ สภาพ อารมณแ จิตใจ ที่นาพึงพอใจที่ประสบในชีวิตการทางานในหนวยงานมีสวนเกื้อหนุน เป็นประโยชนแใน การเพิ่มพูนทักษะ ประสบการณแ และสภาพอารมณแ จิตใจ ที่ดีภายในครอบครัวดวย วัดไดโดยใชแบบ วั ด การท างานเอื้ อ ต อ ครอบครั ว ที่ ผู วิ จั ย สร า งขึ้ น เอง แบบวั ด มี ลั ก ษณะเป็ น ข อ ความ 6 ข อ ที่ ประกอบดวยมาตราประเมินคา 5 ระดับไดแก จริง คอนขางจริง ไมแนใจ คอนขางไมจริง และไมจริง ผูตอบที่ไดคะแนนสูง แสดงวามีการทางานเอื้อตอครอบครัวมาก และผูตอบที่ไดคะแนนต่า แสดงวามี การทางานเอื้อตอครอบครัวนอย วิธีดาเนินการวิจัย กลุ่มตัวอย่าง กลุมตัวอยางที่ใชในการศึกษาครั้งนี้เป็นบุคลากรในหนวยงานของรัฐ ในเขตกรุงเทพมหานคร จานวน 702 คน เป็ น ชายจ านวน 364 คน (51.9%) และหญิง 338 คน (48.1%) ส ว นใหญจบ การศึกษาระดับปริญญาตรี จานวน 553 คน (78.8%) รองลงมาคือระดับปริญญาโท จานวน 57 คน (5.1%) เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย เครื่องมือที่ใชในการเก็บรวบรวมขอมูลเพื่อใชในการวิจัยครั้งนี้ ประกอบดวยแบบวัดการการ มองโลกในแงดี แบบวัดแรงจูงใจภายใน แบบวัดความผูกพันในครอบครัว แบบวัดความผูกพันในงาน แบบวัดภาระครอบครัว แบบวัดภาระงาน แบบวัดการสนับสนุนจากครอบครัว แบบวัดการสนับสนุน จากงาน แบบวัดการสนับสนุนจากหนวยงานที่เอื้อตอครอบครัว แบบวัดครอบครัวเอื้อตอการทางาน และแบบวัดการทางานเอื้อตอครอบครัว ที่มีลักษณะเป็นขอความประกอบดวยมาตราประเมินคา 5 ระดับไดแก จริง คอนขางจริง ไมแนใจ คอนขางไมจริง และไมจริง โดยแบบวัดทุกฉบับมีคุณสมบัติการ วัดที่เที่ยงตรง และเชื่อมั่นได ดังปรากฎผลในตาราง 1
18
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ตาราง 1 คาความเชื่อมั่นชนิดแอลฟุา () ของการวัดตัว แปร และพิสัยของคาสหสัมพันธแระหวาง คะแนนรายขอกับคะแนนรวม (r) การวัดตัวแปร/แบบวัด จิตลักษณะ - แรงจูงใจภายใน - การมองโลกในแงดี - ความผูกพันในครอบครัว - ความผูกพันในงาน สภาพแวดล้อมในครอบครัว - ภาระครอบครัว - การสนับสนุนจากครอบครัว สภาพแวดล้อมในงาน - ภาระงาน - การสนับสนุนจากงาน - การสนับสนุนงาน-ครอบครัว ความสัมพันธ์ระหว่างครอบครัว-งาน - ครอบครัวเอื้อตอการทางาน - การทางานเอื้อตอครอบครัว
จานวนข้อ
r
10 5 5 6
.70 .76 .59 .67
.26-56 .26-43 .23-.45 .29-.55
6 5
.89 .69
.25-.87 .21-.49
8 5 5
.83 .67 .70
.28-.83 .28-.36 .12-.70
9 6
.67 .60
.25-.55 .20-.36
การวิเคราะห์ข้อมูล การวิเคราะหแขอมูลเบื้องตนเกี่ยวกับลักษณะของกลุมตัวอยางและตัวแปรโดยการแจกแจง ความถี่ รอยละ คาเฉลี่ย และสวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ใชการหาคาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธแแบบเพียรแสัน (Pearson correlation coefficient) เพื่อทดสอบสมมติฐานการวิจัยขอ 1-2 และใชการวิเคราะหแ ถดถอยพหุคูณ (multiple regression analysis ) เพื่อทดสอบสมมติฐานการวิจัยขอ 3 และกาหนด อานาจการทานาย ผลการวิจัย ความสัม พั น ธ์ ร ะหว่า งปั จ จั ย จิ ต สัง คมกับ การเกื้ อ หนุ น ระหว่ า งครอบครั ว กั บ งานของ บุคลากรของรัฐ ผลจากการวิเคราะหแ ในตาราง 2 พบวาตัวแปรตางๆ ที่เกี่ยวของกับการเกื้อหนุนระหวาง ครอบครัวกับงาน สวนใหญตางมีความสัมพันธแระหวางกันดังนี้ ตาราง 2 คาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธแระหวางตัวแปรตางๆ ( r ) ที่เกี่ยวของกับการเกื้อหนุนระหวาง ครอบครัวกับงาน (702 คน)
19
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ตัวแปร การมองโลกในแงดี ผูกพันในครอบครัว ความผูกพันในงาน แรงจูงใจภายใน ภาระครอบครัว การสนับสนุนจากครอบครัว ภาระงาน การสนับสนุนจากงาน การสนับสนุนจากหนวยงานที่เอื้อตอ ครอบครัว 10. ครอบครัวเอื้อตอการทางาน 11. การทางานเอื้อตอครอบครัว สวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน
1 1 .484 .501 .545 .137 .158 .148 .351 -.136
2
3
4
5
6
7
8
9
1 .428 .524 -.093 .222 .002 .402 -.029
1 .554 -.031 .020 -.013 .356 -.008
1 .188 .272 .227 .380 -.251
1 .548 .817 .006 -.750
1 .657 .219 -.613
1 .066 -.852
1 -.020
1
.301 .227 1.58
.362 .272 1.99
.171 .308 2.54
.290 .322 3.98
.228 -.025 7.40
.459 .098 4.39
.337 .042 7.51
.234 .336 2.78
คาเฉลี่ย
18.1 0
22.4 2
86.5 0
41.9 4
19.2 5
18.9 0
27.9 1
21.3 7
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
10
11
12
-.348 .012 4.17
1 .186 3.46
1 2.53
1 2.53
10.0 8
34.5 6
26.0 5
26.0 5
13
14
15
16
17
18
19
11.5 6 26.8 0
2.81
2.81
3.64
3.03
3.19
8.82
16.2 6
15.0 8
20.1 0
40.6 1
39.9 9
79.7 9
มีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .01 ถาคา r .09 ในกลุมตัวแปรจิตลักษณะพบวา ตัวแปรจิตลักษณะทุกตัวที่นามาศึกษาครั้งนี้ไดแก การมอง โลกในแงดี แรงจูงใจภายใน ความผู กพันในครอบครัว ความผูกพันในงาน ตางมีความสั มพันธแใน ทางบวกกับ ครอบครัว เอื้อตอการทางาน (r อยู ระหวาง .171 ถึง .362) และการทางานเอื้อตอ ครอบครัว อยางมีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .001 (r อยูระหวาง .227 ถึง .322) โดยความผูกพันใน ครอบครัวมีความสัมพันธแสูงในทางบวกกับครอบครัวเอื้อตอการทางาน (r =.362) และแรงจูงใจภายใน มีสัมพันธแสูงในทางบวกกับการทางานเอื้อตอครอบครัว (r =.322) ในกลุมสภาพแวดลอมภายในครอบครัว พบวา การสนับสนุนจากครอบครัว มีความสัมพันธแ ในทางบวกกับครอบครัวเอื้อตอการทางาน (.459) และการทางานเอื้อตอครอบครัว (r =.098) ในขณะ ที่ภาระครอบครัวมีความสัมพันธแในทางบวกกับครอบครัวเอื้อตอการทางาน (r =.228) ในกลุมสภาพแวดลอมภายในงาน พบวาภาระงาน และการสนับสนุนจากงาน มีความสัมพันธแ ในทางบวกกับครอบครัวเอื้อตอการทางาน (r มีคา.337 และ.234 ตามลาดับ) แตพบวาการสนับสนุน จากหนวยงานที่เอื้อตอครอบครัว มีความสัมพันธแทในางลบกับครอบครัวเอื้อตอการทางาน (r =-.348) สวนการทางานเอื้อตอครอบครัวมีความสัมพันธแในทางบวกกับการสนับสนุนจากงาน (r =-.336) ใน ขณะเดี ย วกั น พบว า ครอบครั ว เอื้ อ ต อ การท างานมี ค วามสั ม พั น ธแ ท างบวกกั บ การท างานเอื้ อ ต อ ครอบครัว (r =.186) ผลการทานายการเกื้อหนุนระหว่างครอบครัวกับงานจากปัจจัยจิตสังคม ผลการท านายการเกื้ อ หนุ น ระหว า งครอบครั ว กั บ งานจากตั ว ท านายปใ จ จั ย จิ ต สั ง คม ประกอบดวยตัวแปร 9 ตัวไดแก การมองโลกในแงดี แรงจูงใจภายใน ความผูกพันในครอบครัว ความ ผูกพันในงาน ภาระครอบครัว ภาระงาน การสนับสนุนจากครอบครัว การสนับสนุนจากงาน และการ สนับสนุนจากหนวยงานที่เอื้อตอครอบครัว ปรากฏผลในตาราง 3
20
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ตาราง 3 ผลการวิเคราะหแถดถอยพหุคูณในการทานายการเกื้อหนุนระหวางครอบครัวกับงาน ตัวแปร 1. การมองโลกในแงดี 2. แรงจูงใจภายใน 3. ความผูกพันในครอบครัว 4. ความผูกพันในงาน 5. ภาระครอบครัว 6. ภาระงาน 7. การสนับสนุนจากครอบครัว 8. การสนับสนุนจากงาน 9. การสนับสนุนจากงานที่เอื้อตอครอบครัว R R2 F
ค่าสัมประสิทธิถ์ ดถอยมาตรฐาน () ครอบครัวเอื้อต่อการทางาน การทางานเอื้อต่อครอบครัว .134" .063 -.030 .149" .213" .024 .003 .116" -.120" -.111 .071 .211" .303" .030 .038 .191" -.174" .179" .561 .434 .315 .188 35.292" 17.852"
" มีมีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .05 จากตาราง 3 แสดงวากลุมตัวทานายทั้ง 9 ตัวของปใจจัยจิตสังคม ไดแก การมองโลกในแงดี แรงจู ง ใจภายใน ความผู กพั น ในครอบครั ว ความผู ก พัน ในงาน ภาระครอบครั ว ภาระงาน การ สนับสนุนจากครอบครัว การสนับสนุนจากงาน และการสนับสนุนจากหนวยงานที่เอื้อตอครอบครัว รวมกันทานาย ครอบครัวเอื้อตอการทางาน และการทางานเอื้อตอครอบครัว ไดรอยละ 31.5 และ 18.8 ตามลาดับอยางมีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ตัวทานายที่มีอิทธิพลมากในการทานายครอบครัวเอื้อตอการทางาน มี 5 ตัวเรียงตามลาดับ ความสาคัญไดแก การสนับสนุนจากครอบครัว ( = .303) ความผูกพันในครอบครัว ( = .213) การสนับสนุนจากงานที่เอื้อตอครอบครัว ( = .174) การมองโลกในแงดี ( = .134) และภาระ ครอบครัว ( = -.120) ตัวทานายที่ที่มีอิทธิพลมากในการทานายการทางานเอื้อตอครอบครัวมี 5 ตัวเรียงตามลาดับ ความสาคัญไดแก ภาระงาน (β = .211) การสนับสนุนจากงาน (β = .191) การสนับสนุนจากหนวยงาน ที่เอื้อตอครอบครัว (β = .179) แรงจูงใจภายใน (β = .149) และความผูกพันในงาน (β = .116) การอภิปรายผลการวิจัย ผลจากการวิจัยครั้งนี้พบวาปใจจัยจิตสังคม ไดแก การมองโลกในแงดี แรงจูงใจภายใน ความ ผูกพันในครอบครั ว ความผูกพันในงาน ภาระครอบครัว ภาระงาน การสนับสนุนจากครอบครัว การ สนับสนุนจากงาน และการสนับสนุนจากหนวยงานที่เอื้อตอครอบครัว รวมกันทานายหรืออธิบายการ เกี้อหนุนระหวางครอบครัวและงานได สอดคลองกับแนวคิดทฤษฎีระบบนิเวศนแของบรอนเฟนเบรนเนอรแ ที่เสนอแนะวา คุณลักษณะบุคคล ปใจจัยบริบทของครอบครัวและการทางาน สงผลรวมและปฏิสัมพันธแ
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
21
ตอครอบครัวและการทางานของบุคคล (Bronfenbrenner, 1986) เชนเดียวกับรูปแบบของฮิลลแ (Hill, 2005) ที่กาหนดวาคุณลักษณะบุคคล ครอบครัว และการทางานที่เปูนสาเหตุความเครียด รวมกับ ทรัพยากรบุคคล ครอบครัว และการทางานที่เป็นการสนับสนุนนั้น สงผลตอการเกี้อหนุน ระหวางครอบครัวกับงาน โดยที่ผลจากการวิจัยครั้งนี้พบวาปใจจัยจิตสังคมรวมกันทานายหรืออธิบาย ครอบครัวเอื้อตอการทางาน ไดมากถึงรอยละ 31.5 ในขณะที่ทานายการทางานเอื้อตอครอบครัวได รอยละ 18.8 โดยพบวาการสนับสนุนจากครอบครัวมีอิทธิพลทางบวกที่สาคัญตอการที่ครอบครัวเอื้อ การทางาน ( = .303) กลาวคือ การที่บุคลากรของรัฐไดรับการสนับสนุนทางดานอารมณแ สังคม ขอมูลขาวสาร และวัสดุอุปกรณแ จากสมาชิกภายในครอบครัวมากแลว บทบาทและสภาพชีวิตใน ครอบครัวจะเอื้อประโยชนแตอการทางานมากยิ่งขึ้น ผลจากการศึกษาวิจัยในเรื่องนี้ยังแสดงใหเห็นถึง ความสาคัญของจิตลักษณะการมองโลกในแงดี ( = .134) และความผูกพันในครอบครัว ( = .213) สงผลทางบวกตอการมีครอบครัวเอื้อประโยชนแในการทางาน ผลการวิจัยครั้งนี้เสนอแนะวา การที่จะ ใหครอบครัวเขมแข็งเอื้อประโยชนแในการทางานไดนั้น บุคลากรควรมีการมองโลกในแงดี มีความ ผูกพันในครอบครัว ไดรับการสนับสนุนจากครอบครัว และมีภาระครอบครัวที่เหมาะสม สาหรับการทางานใหเอื้ อประโยชนแตอครอบครัวไดนั้นบุคลากรของรัฐควรมีแรงจูงใจภายใน ( = . 149) มีความผูกพันในงาน ( = . 116) ไดรับการสนับสนุนจากการทางาน ( = . 191) มี ภาระงาน ( = . 211) และมีการสนับสนุนจากหนวยงานที่เอื้อตอครอบครัว ( = .179) ขอคนพบ เหลานี้สอดคลองกับงานวิจัยของวัดสแเวอรแท และโอเวนสแ (Wadsworth & Owens, 2007) ในเรื่องการ สนับสนุนทางสังคมจากผูบังคับบัญชาและเพื่อนรวมงานสงผลทางบวกตอการทางานที่เอื้อตอครอบครัว สาหรับการสนับสนุนจากครอบครัวและเพื่อน พบวามีอิทธิพลที่หลากหลาย เชน ลิม (Lim, 1996) พบวาการสนับสนุนทางสังคมจากครอบครัวเป็นตัวแปรปรับความสัมพันธแระหวางความไมมั่นคงในการ ทางานและความไมพึงพอใจในชีวิต ขณะที่งานวิจัยอื่นพบวาการสนับสนุนจากคูสมรสที่สงผลทางบวก ตอความสัมพันธแครอบครัวเอื้อตอการทางาน แตการสนับสนุนจากคูสมรสไมสงผลตอความขัดแยง ระหวางครอบครัวกับงานและความสัมพันธแการทางานเอื้อตอครอบครัว (Wadsworth & Owens, 2007) สาหรับผลการวิจัยเรื่องนี้พบวาความผูกพันในบทบาทมีอิทธิพลตอการเกื้อหนุนครอบครัวกับ งาน อาจจะเนื่องมาจากความผูกพันในบทบาทจูงใจใหบุคคลไดรับทรัพยากรที่จาเป็น เชน ทักษะและ การสนับสนุนซึ่งจะเพิ่มพูนผลการปฏิบัติในบทบาทงานและครอบครัว เชนเดียวกับการวิจัยของ อายี และคณะ (Aryee et al., 2005) ที่ศึกษาความผูกพันในครอบครัวและงานวามีความเกี่ยวของกับ องคแประกอบความขัดแย งและการเกื้อหนุนของงาน – ครอบครัว (conflict and facilitation components of work – family balance) อยางไร และพบวาความผูกพันในงานมีความสัมพันธแ ทางบวกกับการทางานเอื้อตอครอบครัว (work – family facilitation) และมีความสัมพันธแทางลบกับ ความขัดแยงครอบครัวกับงาน (family – work conflict) โดยที่อิทธิพลทางบวกของความผูกพันใน งาน ทาใหบุคคลทุมเทในการทางาน ใชความพยายาม และทุมเทเวลากับงาน นาไปสูการเพิ่มพูนผล การปฏิบัติ และสภาวะอารมณแทางบวก โดยที่สภาวะอารมณแทางบวกนั้นแผขยายไปยังมิติครอบครัว ดวย ยิ่งสนับสนุ นการเกื้อหนุนระหวางงาน – ครอบครัว นอกจากนี้ยังพบวาความผูกพันในงานมี ความสัมพันธแทางบวกกับความพึงพอใจในงาน และความผูกพันในองคแกร เชนเดียวกับงานวิจัยของ ซอลทแสไตนแ และ ทิงคแ (Sultzstein & Ting, 2001) ที่พบวาความผูกพันในงานสงผลทางบวกตอความ
22
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
พึงพอใจในความสมดุลระหวางงาน – ครอบครัว และความพึงพอใจในงาน อาจกล า วได ว า อิ ท ธิ พ ลที่ เ กี่ ย วข อ งกั บ ครอบครั ว ได แ ก ความผู ก พั น ในครอบครั ว ภาระ ครอบครัว และ การสนับสนุนจากครอบครัว มีผลตอครอบครัวเอื้อตอการทางาน ในขณะที่อิทธิพลที่ เกี่ยวของกับการทางานไดแก ภาระงาน การสนับสนุนจากงาน และการสนับสนุนจากหนวยงานที่เอื้อ ตอครอบครัว มีผลตอการทางานเอื้อตอครอบครัว ผลจากการวิจัยครั้งนี้สอดคลองกับขอเสนอแนะจาก งานวิจัยตางประเทศ (Grzywacz & Marks, 2000) ที่ระบุวาครอบครัวเอื้อตอการทางาน และการ ทางานเอื้อตอครอบครัวนั้นมีสาเหตุที่แตกตางกัน กลาวคือ กระบวนการและโครงสรางครอบครัวเป็น แหลงที่มาหลักของครอบครัวเอื้อตอ การทางาน เชนเดียวกับคุณลักษณะของงานเป็นแหลงที่มาหลัก ของการทางานเอื้อตอครอบครัว ข้อเสนอแนะในการปฏิบัติ มิติครอบครัวและงานมีความสาคัญสาหรับคุณภาพชีวิตของบุคคล กิจกรรมตางๆ ในมิติหนึ่ง สามารถสงผลทางบวกหรือทางลบตอการแสดงออกในดานอารมณแความรูสึก และการกระทาในอีกมิติ หนึ่งได โดยเฉพาะสภาวะที่ครอบครอบครัว และการทางานเอื้อตอกันแลวจะส งผลในทางบวกกับ คุณภาพชีวิต ดังนั้นครอบครัวและองคแการของรัฐควรตระหนักถึงการทากิจกรรมและการแสดงออก ใดๆ ที่จะชวยเกื้อหนุนระหวางครอบครัวกับงาน บุคลากรในหนวยงานควรไดรับการสนับสนุนทาง สังคมจากแหลงตางๆ ที่หลากหลายไมวาจะเป็นจากครอบครัว เพื่อนรวมงาน ผูบังคับบัญชา องคแกร และนโยบายการทางานที่เอื้อตอครอบครัว ถาเปูาหมายของหนวยงานตองการใหการทางานเอื้อตอ ครอบครัว แลวควรสรางสภาพแวดลอมการทางานที่สนับสนุนและเอื้อประโยชนแตอครอบครัว ไดแก การมีนโยบายที่เป็นมิตรกับครอบครัว หรือมีแนวทางหรือวิธีการปฏิบัติงานที่จะชวยอานวยความ สะดวกเมื่อบุคคลมีภาระครอบครัวในชวงเวลาทางาน เป็นการจัดสรรเวลาการทางานที่ยืดหยุน การ ลางานเพื่อดูแลภารกิจครอบครัว และสวัสดิการการดูแลสมาชิกในครอบครัว ในขณะเดียวกันภาระ ครอบครัวที่เหมาะสม ความผูกพันในครอบครัว และการสนับสนุนจากครอบครัวมีความสาคัญที่จะ ชวยสงเสริมใหครอบครัวเอื้อประโยชนแในการทางาน ประกอบกับการมองโลกในแงดี ข้อเสนอแนะในการวิจัย การศึกษาวิจัยตอไปควรศึกษาตัวแปรภาระงานและภาระครอบครัวใหครอบคลุมปริมาณงานที่ เป็นจริงในการรับผิดชอบในที่ทางานและในครอบครัว และปริมาณเวลาที่ใชในภารกิจ นอกเหนือจาก การรับรูที่เป็นความรูสึกทางจิตใจที่ใชเป็นภาระงานและครอบครัวที่ใชในการศึกษาในการวิจัยครั้งนี้ รวมทั้งระบุแหลงที่มาของการสนับสนุนทางสังคมที่มีความเฉพาะ เชน คูสมรส เพื่อน และผูบังคับบัญ วา เชนเดียวกันควรมีการศึกษาวิจัยตอไปที่มีการจาแนกประเภทมิติที่มีความเฉพาะของครอบครัวเอื้อ ตอการทางาน และการทางานเอื้อตอครอบครัว เชน อารมณแ ทักษะ และพฤติกรรม นอกจากนี้ควร ศึกษาผลลัพธแของการเกื้อหนุนระหวางครอบครัวกับงาน เชน ความพึงพอใจในครอบครัว/งาน และ ประสิทธิผลในงาน เพื่อใหไดองคแความรูเกี่ยวกับความสัมพันธแระหวางครอบครัวกับงานที่สมบูรณแยิ่งขึ้น นอกจากนี้ ก ารศึ ก ษาวิ จั ย ต อ ไปควรศึ ก ษาทั้ ง หน ว ยงานภาคเอกชนและรั ฐ วิ ส าหกิ จ ด ว ย เพื่ อ ให ผลการวิจัยสรุปอางอิงไปยังองคแกรอื่นๆ ไดครอบคลุมยิ่งขึ้น
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
23
เอกสารอ้างอิง อรพินทรแ ชูชม วิลาสลักษณแ ชัววัลลี และ อัจฉรา สุขารมณแ. (2546). รูปแบบการพัฒนาตนเพื่อเพิ่ม พลังจู งใจในการทางาน: กรณี ข้า ราชการครูประถมศึกษา รายงานการวิจัยฉบับที่ 92. กรุงเทพฯ: สถาบันวิจัยพฤติกรรมศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ. อรพินทรแ ชูชม และ อัจฉรา สุขารมณแ. (2543). การตรวจสอบความเที่ยงตรงเชิงโครงสร้างของแรงจูงใจ ภายใน: ปั จจั ยที่ สั มพั นธ์ กั บแรงจู งใจภายใน. กรุ งเทพฯ: สถาบั นวิ จั ยพฤติ กรรมศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ. อรพินทรแ ชูชม และคณะ. (2553). การวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างครอบครัว-งานกับคุณภาพชีวิต. วารสารพฤติกรรมศาสตรแ, 16(2), 32-49. อรพินทรแ ชูชม อัจฉรา สุขารมณแ และ วิลาสลักษณแ ชัววัลลี . (2542). การพัฒนาแบบวัดแรงจูงใจภายใน. กรุงเทพฯ: สถาบันวิจัยพฤติกรรมศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ. Aryee, S., Srinivas, E.S. & Tan, H.H. (2005). Rhythms of life : Antecedents and outcomes of work – family balance in employed parents. Journal of Applied Psychology, 90, 132 – 146. Edwards, J.R. & Rothbard, N.P. (2000). Mechanism linking work and family: Clarifying the relationship between work and family construct. Academy of Management Review, 25(1), 178 – 199. Greenhaus, J.H. & Powell, G.N. (2006). When work and family are allies : A theory of work – family enrichment. Academy of Management Review, 31, 79 – 92. Grzywacz, J, S. & Marks, N.F. (2000). Reconceptualizing the work – family interface: An ecological perspective on the correlates of positive and negative spillover between work and family. Journal of Occupational Health Psychology, 5, 111 – 126. Hill, E.J. (2005). Work – family facilitation and conflict, working fathers and mothers, work – family stressors and support. Journal of Family Issues, 26(6), 793 – 819. Wadsworth, L.L. & Owens, B.P. (2007). The effects of social support on work – family enhancement and work – family conflict in the public sector. Public Administrative Review, January / Fabruary, 67(1), 75 – 86. Voydanoff, P. (2005). Work demands and work – to – family and family – to - work conflict: Direct and indirect relationships. Journal of Family Issues, 26(6), 707 – 726. …………………………………………………….
24
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
การเสริมสร้างองค์กรสันติสุขตามหลักทศพิธราชธรรมของ ผู้นา : กรณีศึกษา โรงงานผลิตรถยนต์ ฮอนด้า ออโตโมบิล (ประเทศไทย) จากัด Strengthening Peaceful Organization According to Leaders’ Dasaràjadhamma : A Case Study of Honda Automobile (Thailand) Co.Ltd. ศุภณัฏฐ์ ราชโพธิ์ศรี1 ขันทอง วัฒนะประดิษฐ์2
บทคัดย่อ บทความนี้ มีวัตถุประสงคแ 3 ประการ คือ (1) เพื่อศึกษาหลักทศพิธราชธรรมของผูนาใน พระพุทธศาสนาเถรวาท (2) เพื่อศึกษาสภาพและบริบทของผู นาในโรงงานผลิ ตรถยนตแ ฮอนด า (ประเทศไทย) จากัด (3) เพื่อศึกษาการเสริมสรางองคแกรสัน ติสุข ตามหลักทศพิธราชธรรมซึ่งเป็น งานวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ภาคสนามโดยสัมภาษณแเชิงลึกกับผูใหขอมูลสาคัญ จานวน 6 คน สาหรับทศพิธราชธรรม เป็นหลักธรรมที่ใชในการยึดถือปฏิบัติตามครรลองคลองธรรมสาหรับ นักปกครองนักบริหารตลอดจนผูนาตางๆ เพื่อใหสังคมเกิดความสงบรมเย็นและเป็นสุขและยังสามารถ กลอมเกลาอารมณแหลอเลี้ยงใหผูนามีคุณธรรมในการพิจารณาคุณและโทษใหกับคนในองคแกร บริษัทฮอนดา ออโตโมบิล (ประเทศไทย) จากัด เป็นองคแกรที่มีความสันติสุขภายใตหลักการ ทางานบนพื้นฐานปรัชญาในแบบของฮอนดาฯ ไดแก 1) เคารพในความเป็นปใจเจกชน 2) ความเสมอ ภาค 3) ความไววางใจ เป็นหลักพื้นฐานของสมาชิกในองคแกรทุกคนและผูนาองคแกรไดนามาปฏิบัติให เป็นแบบอยางกับพนักงาน ผูนาของบริษัท ฮอนดา ฯ นอกจากจะปฏิบัติงานตามหลักพื้นฐานปรัชญาขององคแกรแลวยัง นาหลักทศพิธราชธรรมมาใชในการปฏิบัติต นเป็นตัวอยางที่ดี ในชีวิตสวนตัวและในการทางานทาให ฮอนดาฯ มีความสันติสุขในองคแกรของการเสริมสรางองคแกรสันติของผูนาตามหลักทศพิธราชธรรม สามารถนาสรางรูปแบบเป็นโมเดล “ผูนาเลิศคุณธรรรม” ซึ่งเป็นตนแบบเรียกวา TOEIC‖s Model ที่ ใชเสริมสรางในองคแกรใหเกิดสันติสุข คาสาคัญ: การเสริมสรางองคแกรสันติสุข; ทศพิธราชธรรม; ผูนา 1 2
นิสิตปริญญาโท สาขาวิชาสันติศึกษา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ดร., อาจารยแ ประจาสาขาวิชาสันติศึกษา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
25
Abstract This article is of 3 objectives, i.e. 1) to study Dasarajadhamma of leaders in Theravada Buddhism; 2) to study the way to strengthen leaders for peaceful organization in Honda Automobile (Thailand) Co., Ltd.; and 3) to study the strengthening organizational peace according to Dasarajadhamma. This is the qualitative field research which using the in-depth interviews with 6 key informants. Dasarajadhamma is a dharmic principle which is applied to administrators, executives, and all kind of leaders to lead them to behave in a good way. They need to have Dasarajadhamma in order to achieve a peaceful and happy society and to realize how to be a moral leader who can consider the pros and cons of the people in the organization. Honda Automobile (Thailand) Co.,Ltd. is a peaceful organization running under the basic principle based on the Honda‖s philosophy; 1) Respect for the individual 2) Equality and 3) Trust. They are the basic principles for all members including the leader in the organization. Except for being the leader of Honda using the basic principles of the organization, the leader also applies Dasarajadhamma to make himself being a role model of the organization. In order to make Honda becoming the more peaceful organization, the researcher has created the applied model of Dasarajadhamma which has been practiced in Honda Automobile (Thailand) Co., Ltd. called ―TOEIC‖. Keyword: Strengthening Peaceful Organization; Leaders; Dasaràjadhamma บทนา สภาพสังคมปใจจุบันทุกองคแกรธุรกิจอยูทามกลางการแขงขันที่สูงตองเรงแข็งขันโดยการทางาน ใชเครื่องจักรทางานแทนคน ในขณะเดียวกันก็ใชคนทางานดังเครื่องจักร จนเป็นเหตุใหความสุขของ คนทางานลดลงและยังเรียกรองความเป็นธรรมจากองคแกร ผูนานับวามีบทบาทอยางยิ่งในการกาหนด นโยบายต างๆ ที่ เ ป็ น เครื่ อ งหมายบอกทิ ศ ทางขององคแ กรจะประสบความส าเร็ จ และมี ค วามสุ ข ผลการวิจัยวา องคแกรสันติสุขตองประกอบไปดวย ผูนาที่มีคุณสมบัติ เป็นผูนาทุกดาน ประสานรอบทิศ สุจริตจริงใจ มีน้าใจ ใหโอกาสบุคลากรไดพัฒนา (พระมหาดนัย อุปวฑฺฒโน และ อานาจ บัวสิริ, 2557 : 23-36) เป็นผูมีความสามารถจนไดรับการยอมยกยอง สามารถบังคับบัญชาบุคคลในกลุมใหปฏิบัติงาน จนบรรลุวัตถุประสงคแที่ตั้งไว (พระปลัดสมชาย ปโยโค, 2556 : 153) ซึ่งคุณธรรมของผูนาจึงนับวามี ความส าคั ญ อย า งยิ่ ง ซึ่ ง ในทางพระพุ ท ธศาสนาหลั ก ธรรมหนึ่ ง ที่ ส าคั ญ ส าหรั บ ผู น าเรี ย กว า
26
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
“ทศพิธราชธรรม”(พระพรหมคุณาภรณแ ป.อ. ปยุตฺโต, 2551 : 240-241) ซึ่งนับวาทศพิธราชธรรมเป็น ธรรมที่ไมลาสมัย สอดคลองกับหลักประชาธิปไตยสมัยใหม เป็นธรรมะซึ่งใชใหกอเกิดหลักการบริหาร กิจการที่ดีได อีกทั้ง“ทศพิธราชธรรม เป็นเครื่องมือดารงตน หรือครองตนใหสอดรับการปฏิบัติหนาที่ ของผูนาในองคแกร (บวรศักดิ์ อุวรรณโณ, 2549 : 2) ประเทศไทยได มี น โยบายให มี บ ริ ษัทข ามชาติ เขามาลงทุ นในประเทศเพื่ อเป็ นการพั ฒ นา ประเทศใหมีความเจริญอีกทั้งการลงทุนในบริษัทชั้นนาจะสรางเม็ดเงินใหกับประเทศมีการจางงานและ เกิดอาชีพสาหรับประชาชนของประเทศไทยและเป็นการกระตุนเศรษฐกิจ บริษัท ฮอนดา ออโตโมบิล ประไทย จากัด เป็นอีกบริษัทหนึ่งที่เขามาลงทุนประเภทอุตสาหกรรมประกอบรถยนตแ และพรอมที่จะ ชวยเหลือสังคมโดยสามารถที่จะอยูรวมกันอยางมีความสุขการทางานมีความสาคัญตอชีวิตมนุ ษยแเป็น อยางมาก นอกจากในฐานะเป็นกิจกรรมหลักที่มนุษยแตองปฏิบัติเพื่อการเลี้ยงชีพ การทางานยังมีฐานะ ที่เป็นเครื่องมือในการเปิดโอกาสใหมนุษยแแสดงถึงความสามารถและเชาวแปใญญาและเกิดความพึงพอใจ ในชีวิตอีกทั้งยังสรางความมั่นคงใหกับตนเองและครอบครัวรวมไปถึงการมีคุณภาพชีวิตที่ดี ทั้งนี้สวนที่ ซอนอยูในความสาเร็จนั้น นั่นคือความสาเร็จในการทางานซึ่งมีหลายเหตุปใจจัย แตหนึ่งในปใจจัยที่ สาคัญคือ การมีหัวหนางานที่ดี (ศิรินันทแ กิตติสุขสถิตและคณะ, 2555 : 12) บริษัท ฮอนดา ออโตโมบิล (ประเทศไทย) จากัด เริ่มดาเนินธุรกิจรถยนตแ เมื่อปี พ.ศ. 2526 ภายใต ชื่อบริษัท ฮอนดา คารแส (ประเทศไทย) จากัด มีโรงงานอยูที่นิคมอุตสาหกรรมบางชัน และเปิดตัวฮอนดา แอคคอรแด เป็นรุนแรกในปี พ.ศ. 2527 ตอมา ยายโรงงานผลิตรถยนตแมากอตั้งที่ จ. พระนครศรีอยุธยา ในปี พ.ศ. 2539 โดยมีกาลังการผลิต 100,000 คันตอปี และในปี พ.ศ. 2543 จึงเปลี่ยนชื่อบริษัทเป็น บริษัท ฮอนดา ออโตโมบิล (ประเทศไทย) จากัด ซึ่งรวมสวนงานการผลิต และการจัดจาหนายเขาไวดวยกัน และใน ปีพ.ศ. 2551 ฮอนดาขยายการลงทุนในประเทศไทยดวยการเปิดโรงงานแหงที่ 2 นับเป็นบริษัทในภาคธุรกิจ อุตสาหกรรมยานยนตแของไทย ที่ดาเนินกิจการเป็นรายหลังๆ ทวากลับประสบความสาเร็จเป็นอยางสูง ในชวงระยะเวลาเพียงสองทศวรรษ (ฮอนดา ออโตโมบิล ประเทศไทย, 2559) “การเคารพความเป็นปใจเจกชน” ฮอนดาไดยึดถือเป็นแนวทางปฏิบัติและสงเสริมแนวความคิด นี้ใหเกิดขึ้นภายในบริษัท โดยใหความเคารพในความตางของแตละบุคคล รวมทั้งใหความไววางใจทุกคน เทาเทียมกัน ซึ่งการเคารพความเป็นปใจเจกชนนั้นจะตระหนักถึงแนวคิดหลัก คือ1) การเคารพความเป็น ปใจเจกชน : การไมผูกมัดกับแนวคิดที่มีอยูแลวแตเป็นการคิดอยางสรางสรรคแ และนาไปปฏิบัติดวย ความคิดริเริ่มและวิจารณญาณของตนเองจะตองรับผิดชอบตอผลการกระทานั้นๆ 2) ความเสมอภาค (Equality) : การยอมรับวาแตละคนมีความแตกตางกัน และใหความสาคัญในความแตกตางนั้น และ ปฏิบัติตอทุกคนอยางเทาเทียมกัน 3) ความไววางใจ (Trust) : ความสัมพันธแระหวางพนักงานของฮอนดา ควรที่จะอยูบนพื้นฐานของความไววางใจซึ่งกันและกัน (Honda R&D Asia Pacific Co, Ltd. (2559) ดวยเหตุนี้ผูวิจัยจึงสนใจที่จะศึกษาและถอดบทเรียนของผูนาใน โรงงานผลิตรถยนตแ ฮอนดา ฝุายผลิตมีแนวทางในการเสริมสรางสันติสุขในองคแกรทั้งเป็นแนวทางใหองคแกรมาตางๆ สามารถนาไป เป็นตัวอยางในการเสริมสรางใหคนทางานในองคแกรเกิดความสุขในการทางานตอไป
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
27
วัตถุประสงค์ของการวิจัย 1. เพื่อศึกษาหลัก ทศพิธราชธรรมของผูนาในพระพุทธศาสนาเถรวาท 2. เพื่อศึกษาสภาพและบริบทของผูนาในโรงงานผลิตรถยนตแฮอนดา (ประเทศไทย) จากัด 3. เพื่อวิเคราะหแการเสริมสรางองคแกรสันติสุขของผูนา ตามหลักทศพิธราชธรรม วิธีการดาเนินการวิจัย การศึกษาวิจั ย เรื่ อ ง “การเสริมสรางองคแกรสั นติสุ ขตามหลั กทศพิธ ราชธรรมของผู นา” เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพภาคสนาม (Qualitative Research) โดยผูวิจัยไดทาการศึกษาดานเอกสารที่ เกี่ยวของประกอบกับการสัมภาษณแเชิงลึก (In-Depth Interview) ประกอบกับการสังเกตการณแอยาง มีสวนรวมเพื่อนาขอมูลมาวิเคราะหแและนาเสนอ ดังนี้ ประชากรเปูาหมาย: ผูวิจัยคัดเลือกกลุมประชากรเปูาหมายเพื่อทาการสัมภาษณแเชิงลึก (InDepth Interview) ดวยการคัดเลือกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) เป็นผูใหขอมูลสาคัญ (Key Informants) ก าหนดคุ ณสมบั ติ แ ละรายนามของผู น าข อ มู ล ส าคั ญ จ านวนทั้ ง สิ้ น จ านวน 6 คน แบงเป็น 3 กลุม ไดแก กลุมพนักงาน, ผูนาองคแกรของบริษัทฮอนดา (ประเทศไทย) จากัด และกลุม นักวิชาการทางศาสนา เครื่องมือที่ใชในการวิจัย: ผูวิจัยใชเครื่องมือแบบสัมภาษณแเชิงลึกแบบมีโครงสราง โดยจัด ประเด็นคาถามเพื่อใหเหมาะสมกับกลุมผูใหขอมูลสาคัญ การตรวจสอบเครื่องมือ ใชกระบวนการ Index of Objective Congruence (IOC) ผานการพิจารณาของคณะกรรมการผูเชี่ยวชาญ 5 คน โดยเครื่องมือทีจ่ ะนาไปใชตองไดรับการใหน้าหนักความนาเชื่อถือจากคณะกรรมการรอยละ 60 ขึ้นไป การเก็บรวบรวมขอมูล : การดาเนินการวิจัยในครั้งนี้ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพภาคสนาม (Qualitative Research) โดยผูวิจัยไดศึกษารวบรวมแนวคิดทศพิธราชธรรมซึ่งเป็นคุณธรรมของผูนา ในทางพระพุ ท ธศาสนา โดยคน ควา ข อมู ล จากคั มภี รแ พระไตรปิ ฎ ก (ฉบั บมหาจุ ฬาลงกรณ) และ วรรณกรรมที่เกี่ยวของ และศึกษาถอดบทเรียนการเสริมสรางองคแกรสันติสุขของผูนาในโรงงานผลิต รถยนตแ ฮอนดา (ประเทศไทย) จากัด ตามหลักทศพิธราชธรรม ซึ่งเป็นหนึ่งในพุทธสันติวิธีในการ เสริมสรางสันติสุขใหองคแกร โดยผูวิจัยไดสัมภาษณแเชิงลึกกับผูใหขอมูลสาคัญและนาขอมูลที่ไดจาก ภาคสนามมาศึกษาวิเคราะหแคุณธรรมของผูนาองคแกรตามหลักทศพิธราชธรรมของผูนาองคแกรของ บริษัท ฮอนดา (ประเทศไทย) การวิเคราะหแขอมูล: ใชวิธีการวิเคราะหแแบบอุปนัยโดยการตีความสรางขอสรุปจากขอมูลจาก เอกสารที่เกี่ยวของ และที่ไดจากแบบสัมภาษณแ ตามกรอบแนวคิดในการวิจัยดูความสมบูรณแของ ขอมูลนั้น วาสามารถตอบคาถามตามวัตถุประสงคแของการวิจัยไดครบแลวนาเสนอผลการวิเคราะหแใน รูปแบบการบรรยาย โดยมีขั้นตอน ดังนี้ 1) ขอมูลที่ไดจากการศึกษาเอกสารต างๆ ที่เกี่ยวของ นามาจัดแยกประเด็นและจัดหมวดหมู ตามความมุงหมายในการวิจัย 2) ขอมูลจากการสัมภาษณแ นามาวิเคราะหแเชิงพรรณนา (Descriptive and analytic Study) โดยการนาขอมูลเบื้องตนมาวิเคราะหแแยกประเภทหาขอสรุป แลวเก็บขอมูลเพิ่มเติมเพื่อ นามาวิเคราะหแขนั้ สุดทาย สาหรับการสรางขอสรุปตอไป
28
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
3) สรุปผลการวิจัยตามหลักอุปนัยวิธี ผูวิจัยใชแนวคิดทฤษฎีและกรอบวิจัยที่เสนอไวขางตน มาวิเคราะหแตามหลักการสรางขอสรุปแบบอุปนัย ผลการวิจัย 1) หลักทศพิธราชธรรมของผู้นาในพระพุทธศาสนาเถรวาท พบวา ทศพิธราชธรรม เป็น คุณธรรมของผูนาที่ปรากฏในคัมภีรแพระพุทธศาสนา โดยมีเรื่องเลาถึงคุณธรรมของพระพุทธเจาในสมัย ที่เป็นพระโพธิสัตวแ ดังเรื่องเลาใน มหาสังชาดก เป็นเรื่องเลาถึงสมัยที่พระพุทธเจาทรงถือกาเนิดเป็น พญาหงสแซึ่งเป็นพระโพธิสัตวแ ไดสนทนาธรรมกับพระเจากรุงพาราณสีเรื่องทศพิธราชธรรมหรือธรรม ของพระราชา 10 ประการ โดยพระเจากรุงพาราณสีตรัสเลาใหพญาหงสแฟใงวา “เราพิจารณาเห็นธรรม 10 ประการที่มีอยูในตัวเราเหลานี้ คือ 1) ทาน 2) ศีล 3) บริจาค 4) อาชชวะ 5) มัททวะ 6) ตบะ 7) อั กโกธะ 8) อวิ หิ งสา 9) ขั น ติ 10) อวิ โ รธนะ และเรื่ องเล าในสุ ว รรณสามชาดก (พระไตรปิ ฎ ก: 28/411/244) กลาวไดวา ทศพิธราชธรรม คือ หลักธรรมที่เป็นคุณสมบัติ และเป็นขอปฏิบัติของทานผู เป็นใหญในแผนดิน ผูนา และผูปกครอง รัฐ ตั้งแตพระเจาจักรพรรดิ พระมหากษัตริยแ ตลอดจนนัก ปกครองโดยทั่วไปพึงมี (พระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต), 2540: 22-24) และมีความสาคัญในแงเป็น เครื่องมือของผูนาในการสรางความสุขใหกับสังคม ดังเชน ทานพุทธทาสภิกขุ กลาววา ทศพิธราชธรรม เป็นสิ่งที่นามาซึ่งความเจริญรุงเรืองความสงบสุข สันติภาพ ความเป็นอิสระเหนือความทุกขแเหนือปใญหา ทุกอยางทุกประการ (พุทธทาสภิกขุ: 2549 : 22-25) กลาวไดวา ทศพิธราชธรรม เป็นคุณธรรมที่ผูนา สามารถนามาใชเป็นหลักในการดาเนินชีวิตที่สามารถเป็นตัวชี้วัดคุณคาของผู นาซึ่งแสดงให เห็นถึง พฤติกรรมเบื้องตนของผูนา, สภาพจิตใจของผูนา และการปฏิบัติของผูนาที่เป็นนักปกครอง พฤติกรรมเบื้องตนของผูนา หรือหลักในการครองตน ไดแก องคแประกอบของทศพิธราชธรรม ในดานการให (ทาน) รูจักควบคุมพฤติกรรมของตนเอง (ศีล) รูจักเสียสละ (ปริจาคะ) ทั้งนี้ “ทาน” เป็น หลักธรรมที่สาคัญของผูนา การใหทานของผูนานั้นนอกจากเป็นการใหที่เป็นวัตถุสิ่งของแลว ยังหมาย รวมถึง การใหอภัย การเสียสละ กอใหเกิดความเอื้อเฟื้อและเสียสละประสานสังคมใหเกิดสันติสุขและ เสริมสรางพลังใหกับผูนา “ศีล” คือ ความประพฤติดีทางกายและวาจา, การรักษากายและวาจาให เรียบรอยสาหรับในการปฏิบัติ ประพฤติตนใหเป็นแบบอยางและเป็นที่เคารพนับถือของประชาชนและ ผูใตบังคับบัญชา ทาใหเกิดความสงบสุขและความสุข สวน “ปริจจาคะ” คือ การบริจาค หรือ การ เสียสละ ดวยการเอื้อเฟื้อเผื่อแผ ไมคับแคบเห็นแกตัวหรือเอาแตใจตนเอง ผูนาหากผูนามีคุณสมบัติ เป็นผูเสียสละมากก็จะสามารถทาใหเกิดประโยชนแสุขกับสังคมและประเทศชาติ (พระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต), 2540: 22-24) สภาพจิตใจของผู นา หรือ หลักในการครองคน ไดแก รูจักซื่อตรง (อาชชวะ) รูจักออนโยน (มัททวะ) รูจักยับยั้งชั่งใจ (ตปะ) สาหรับ ความซื่อตรง (อาชชวะ) จะดารงอยูบนฐานของความละอาย ชั่วกลัวบาปตามหลักของหิริโอตตัปปะ จึงทาใหผู นารูสึกทนตอสภาพความอับอายที่เกิดขึ้นแกตัวเอง และครอบครัวไมได ความซื่อตรงของผูนานั้นเป็นฐานสาคัญที่จะนาไปสูการสรางความไววางใจซึ่งจะ เชื่อมตอไปถึงความสัมพันธแที่ดีสาหรับผูตามตอไปจากเหตุผลที่ไดกลาวมานั้น ผูนาจึงจาเป็นจะตอง ซื่อตรงตอผูใตปกครองโดยไมตองเลือกปฏิบัติ ความออนโยน (มัททวะ) หมายถึง ผูนาตองมีอัธยาศัย ไมตรี ไมเยอหยิ่ง หยาบคาย กระดาง ถือตัวถือตน ผูนาพรอมที่จะออนนอมถอมตนโดยความออนโยน
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
29
นั้นจะสามารถเขาไปหากลุมคนตางๆ ไดงายและเพื่อสรางการยอมรับและสามารถไปสูเปูาหมายได หาก ผูนานั้นไมสามารถปรับตัวหรือไมออนโยน ยอมเป็นการยากที่จะไปสูเปูาหมายได เพราะฉะนั้นผูนาตอง ใชความออนโยนเขาไปเป็นเครื่องมือในการสรางความสัมพันธแกับผูที่เกี่ยวของและคนอื่นๆ และการรูจัก ยับยั้งชั่งใจ (ตปะ) หมายถึง ผูนาจาเป็นตองฝึกฝนพัฒนาจิตใจใหทนตอ กิเลส ขมใจมิใหความอยากได (ตัณหา) เขามาครอบงา ผูนาตองมีความยับยั้งชั่งใจในขณะที่อารมณแของความอยากไดเขามากระทบใจ ของตนเอง ผูนาตองมีจิตใจที่แข็งกลา มีฤทธิ์เดชในการเผากิเลส ผูนาตองใช ตปะ เผากิเลสไมใหเขามา ครอบงาจิตใจ การปฏิบัติของผูนาที่เป็นนักปกครอง หรือ การครองงาน สอดคลองสาหรับหลักทศพิธราชธรรม ไดแก รูจักระงับความโกรธ (อักโกธะ) รูจักการไมเบียดเบียน (อวิหิงสา) รูจักอดทน (ขันติ) รูจักหนักแนน (อวิโรธนะ) ที่วา รูจักระงับความโกรธ (อักโกธะ) หมายถึง ผูนาไมควรแสดงอาการโกรธอาการเกรี้ยวกราด ความโกรธจะกลายเป็นอาวุธสาคัญที่จะเขามาทิ่มแทงผูนา ผูนาจะตองระงับความโกรธและเปิดโอกาสให หัวใจตนเองไดเรียนรูที่จะรักคนอื่นมากยิ่งขึ้น ความโกรธจะทาใหผูนานั้นไมมีสติและไมมีปใญญาที่จะคิด แกไขปใญหาได จะสงผลหรือนาไปสูการคิด การพูด และการแสดงออกในเชิงลบซึ่งจะกอใหเกิดผลเสียเสีย ภาพลักษณแของตัวผูนาและองคแกรในแงของความโกรธ และการรูจักที่จะไมเบียดเบียน (อวิหิงสา) หมายถึง การที่ผูนาไมควรบีบคั้นกดขี่ และไมหลงระเริงกับอานาจขาดความกรุณา การใชอานาจที่ปราศจากการชอบ ธรรมเขาไปเบียดเบียนคนอื่น นั้น ยอมเกิดผลเสียตามมา เพราะฉะนั้นผูนาจึงตองหยุดยั้งการเบียดเบียน โดยเปิดพื้นที่ให คนทุกกลุ ม ไมชวยเหลือเกื้อกูลซึ่งกันและกันสงผลให องคแกรหรือชุมชนเกิดความสุ ข คุณสมบัติอีกประการคือ รูจักอดทน (ขันติ) หมายถึง การอดทนตองานที่ตรากตรา ถึงจะลาบากเหนื่อย หนายเพียงไรก็ไมทอถอย ซึ่งเป็นคุณสมบัติล้าคาของผูนาซึ่งความอดทนตอวิกฤติการณแตางๆ ที่ผานเขา มานั้นเป็นเครื่องมือทดสอบใจของผูนา ความอดทนทาใหผูนาเกิดความงดงาม และนิ่งสงบมากยิ่งขึ้น เพราะหากจิตใจที่นิ่งสงบแลวนั้นจะสามารถแกไขปใญหาและสามารถตัดสินใจดาเนินการอยางใดอยาง หนึ่ง เพื่อที่จะกาวขามปใญหา อุปสรรคและนาองคแกร ไปสูสันติสุข และ ประการสุดทาย รูจักหนักแนน (อวิโรธนะ) หมายถึง การวางใจใหหนักแนนในธรรม ไมมีความเอนเอียงหวั่นไหว การบริหารงานของ องคแกรจะคานึงถึงผูนาในองคแกร เพื่อใหสามารถดาเนินองคแกรได ดวยเหตุนี้ผูนาจึงจาเป็นจะตองหนัก แนนเพื่อดารงตนอยูในครรลองแหงความเที่ยงธรรม เพราะความเที่ยงธรรมเป็นคุณสมบัติของผูนาที่มีผล ตอองคแกร (พระมหาหรรษา ธมฺมหาโส, 2555: 30-81) 2) บริบทของผู้นาในโรงงานผลิตรถยนต์ฮอนด้า (ประเทศไทย) จากัด พบวา บริษัทฮอนดา ฯ นอกจากจะเป็นบริษัทชั้นนาในการผลิตรถยนตแแลว สิ่งที่เห็นไดอยางเดนชัด คือ การที่ผูนาองคแกรได มีการวางปรัชญาพื้นฐานการทางาน ที่นับวาเป็นแกนคุณธรรมของพนักงานทั้งองคแกรซึ่งตางก็ไดรับมา ปฏิบัติเป็นแนวทางเดียวกัน หลอมรวมใหพนักงานในองคแกรเป็นผูให มีใจเปิดกวาง เคารพผูอื่น ใสใจทุก รายละเอียด ประสานสังคมและสิ่งแวดลอม ปรัชญาเหลานี้ฝใงอยูในจิตวิญญาณของผูนาที่เป็นดั่งสาย ธารเชื่อมโยงมาสูผูรวมงานอยางตอเนื่อง จนทาใหผูนาในองคแกรฮอนดาฯ ไดรับการยอมรับและไววางใจ จากพนักงานหรือผูรวมงาน เป็นเหตุใหการทางานในองคแกรนั้นประสบความสาเร็จและมีความสุขที่ได ทางานภายใตสั งกัดองคแกรฮอนดา ทั้งนี้ผู นาองคแกรนั้นมีเสี ยงสะทอนทั้งจากตัวผู นาเองและเพื่อน รวมงานเป็ นไปในทางเดียวกัน คือ การเป็นผูให เปิดโอกาสให ผูรวมงานไดเรียนรูงาน มีความริเริ่ม สรางสรรคแ มีความเพียรทางานใหเปูาหมายสาเร็จรวมกันซึ่งตองอาศัยความอดทนอดกลั้น และการรูจัก
30
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
อยูในกฎระเบียบขอหามหรือขอพึงปฏิบัติในองคแกร ในขณะเดียวกันก็ตองเป็นผูที่มีความออนโยนใน การสอนงาน ไมใชอารมณแหรือความโกรธโดยขาดเหตุผล ซื่อสัตยแกลายอมรับความผิดพลาดแมสิ่งนั้น อาจไมใชความผิดพลาดโดยตรงของตนเอง การไมเบียดเบียนเอาตัวรอด การเสียสละความสุขสวนตัว เพื่อมาอยูเคียงขางกับผูรวมงาน และประการสุดทายคือ เรื่องความยุติธรรมในองคแกร ซึ่งจากสารวจ อย า งไม เ ป็ น ทางการกั บ พนั ก งานองคแ ก รบริ ษั ท ฮอนด า พบว า บางครั้ ง พนั ก งานบางท า นก็ รู สึ ก เหมือนวาไมไดรับความยุติธรรมในการประเมินผลงานเพราะการแบงพรรคแบงพวก ประเด็นนี้ผูวิจัย มองวา ควรใหความเป็นธรรมกับตัวผูนาเองดวยเพราะทุกอยางมีเหตุปใจจัยหลายดาน สาหรับผูที่ไดรับ ประเมินผลงานดีถูกใจก็จะชมผูบริหารทานนั้น แตหากไมเป็นไปตามประสงคแผูนายอมตกเป็นเหยื่อ ของการตัดสินในตัวผูนาวาขาดความยุติธรรม ในขณะเดียวกันก็อาจเป็นไปไดวาผูนาองคแกรที่ถือวา เป็นปุถุชนคนธรรมดายอมมีรักชอบที่ไมเป็นกลาง เลือกที่จะรักชอบสนับสนุนบุคคลใดบุคคลหนึ่งก็ อาจเป็นไปได แตอยางไรก็ตามปใญหานี้นับวายังไมปรากฏความรูสึกที่ขั ดแยงและรุนแรงในองคแกรมา กอนเพราะผูนาทายสุดก็เดินตามหลักปรัชญาขององคแกรฮอนดา คือ หลักความเสมอภาค ตัวอยาง เสียงสะทอนจากการสัมภาษณแเกี่ยวกับคุณธรรมของผูนาองคแกรในบริษัทฮอนดาซึ่งสอดคลองกับหลัก ทศพิธราชธรรม มีวา สาหรับผูนาองคแกร มองวา “ตนมักจะบอกทุกคนในบริษัท ให้ทางานเพื่อความสุขของตัวคุณ เอง ทาเพื่อตัวคุณเองไม่ต้องทาเพื่อบริษัทในชีวิตของคนเราบริษัทมีความสาคัญรองลงไปจากตัวบุคคล นั้น เมื่อพนักงานทุกคนทางานเพื่อความสุขของตนเองแล้ว บริษัทก็จะรุ่งเรืองเหตุผล การที่องค์กรมี หลักปรัชญาที่ไม่แยกความแตกต่างระหว่ างพนักงานที่มีการศึกษาสูงกับพนักงานในระดับปฏิบัติการ เพราะมองว่า แท้จริงแล้วทุกคนเกิดมาเท่าเทียมกัน ” สอดคลองกับเสียงสัมภาษณแพนักงานองคแกร กลาววา ความสุขและความกาวหนาและรักในงานนั้นเป็นเพราะ “การได้รับโอกาสจากหัวหน้าหรือ ผู้นานั้นเป็นสิ่งที่ท้าทายมันอาจจะยากหรืออาจทาไม่ได้แต่ได้มีโอกาสได้ลองก็เกิดความประทับใจ ซึ่ง โอกาสนั้นเป็นโอกาสที่มันไม่ได้มาบ่อยๆ หากทาและไม่สาเร็จก็ต้องได้รับการสนับสนุนจากหัวหน้า หรือผู้นา ซึ่งจะคอยเป็นกาลังใจให้อยู่เบื้องหลัง ” และผูนาที่ดีนั้น พนักงานองคแกรมองวา ศีล เป็น พื้นฐานขององคแประกอบหลักของคนดี หากมีการรักษาศีลที่ดี องคแประกอบอื่นๆ ก็จะตามมา อีกทั้ง ความประพฤติการปฏิบัติในสิ่งที่ดีงาม ทั้งกาย วาจาและใจ เป็นพื้นฐานและการทางาน การวางตัว การเสียสละ ทาใหการอยูรวมกันมีความสุข ซึ่งที่ผานมาผูนาองคแกรนับวาเป็นแบบอยางที่ดีใหกับ พนักงาน นอกจากนี้ ความชื่อตรงของผูนาเป็นสิ่งสาคัญที่ในการทางาน ในทัศนะพนักงานองคแกรมอง วา ความซื่อตรง เป็นปใจจัยหลักของการที่จะพัฒนาองคแกรใหกาวหนาและยืนหยัดไดอยางยั่งยืน ซึ่ง เป็นสิ่งที่เริ่มตนไดที่ตนเอง ซึ่งเป็นตัวสะทอนคุณธรรมของผูนา อยางไรก็ตาม การที่องคแกรเกิดสันติสุข ไดนั้น พนักงานองคแกรสะทอนวา “ผู้นาต้องมีความแข็งแกร่งภายนอกและอ่อนโยนภายใน หมายถึง การทางานต้องมีความหนักแน่นแข็งแรงพร้อมที่จะปกป้องและคุ้มกันผู้ตามได้แต่ขณะเดียวกันนั้นผู้นา ต้องมีความเป็นบุคคลที่นุ่มนวลมีท่าทีที่สุภาพ ทั้ง ร่างกาย จิตใจ” จากการทางานรวมกับผูนายังมี เสียงสะทอนวา “ผู้นามีความเห็นอกเห็นใจผู้ตามและไม่หวัง เอาแต่ผลงานเท่านั้นโดยอยากให้ผู้นา แสดงความจริงใจต่อผู้ตามให้เห็นทั้งต่อหน้าและลับหลัง รวมถึงเข้าใจเหตุผลของผู้ตาม” และยังมี เสียงสะทอนจากการสัมภาษณแวา “ตนเองถูกสอนอยู่ประจาว่าไม่ให้เบียดเบียนพนักงาน ตัวอย่างเช่น การทางานล่วงเวลา หากพนักงานที่ทางานเกินเวลาในการทางานก็ต้องร้องขอให้เขียนการทางาน
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
31
ล่ว งเวลาถึงแม้แต่จ ะต้องรายงานถึงระดับสู งๆ ผู้ นาก็ทา” ทาใหพนักงานองคแกรพรอมที่จะทุมเท แรงกายและใจใหกับองคแกรจนประสบความสาเร็จ นอกจากนี้ยังมีตัวอยางคาสัมภาษณแที่สะทอนให เห็ น วาหลัก “หั ว หน้ าหรื อผู้น าต้องเป็นที่พึ่งของผู้ตามได้ มีความอ่อนโยนไม่ใช้อารมณ์มีเหตุผ ล” หมายถึง หัวหนาหรือผูตามตองมีความเป็นผูนาตองสามารถประคับประคองลูกนองหรือทีมงานไดมี ความแข็งภายนอกแตมีความออนโยนภายในมีเหตุผลสามารถเป็นที่ปรึกษาไดทุกเรื่อง และ “การ ทางานร่วมกันต้องใช้ความอดทนและพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกันจึงจะอยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุข ” และ“ผู้นาต้องแสดงออกให้เห็นถึงความยุติธรรมในการทางาน ไม่มองถึงการแยกพรรคพวกของตน” หมายถึง ผูนาที่ดีนั้นตองมีค วามยุติธรรมตอทุกคนหากผูนาไมมีความยุติธรรมนั้นปใญหาก็จะเกิดกับ องคแกร ซึ่งเป็นการทาไดยากสุดในหลักธรรมนี้ โดยแนวคิดนี้เกี่ยวกับความถูกตองตามศีลธรรมบน พื้นฐานของจริยธรรม ความสมเหตุสมผล หากผูนาเขาใจและสามารถทาไดก็จะทาใหองคแกรเกิดความ สงบสุข เกิดสันติสุขตอไป 3) การเสริมสร้างองค์กรสันติสุขของผู้นาตามหลักทศพิธราชธรรม พบวา คุณธรรมที่ผูนา ในองคแ ก รของโรงงานผลิ ต รถยนตแ ฮ อนด า (ประเทศไทย)จ ากั ด มี ค วามสอดคล อ งกั บ หลั ก ทศพิธราชธรรมตามหลักของพระพุทธศาสนาซึ่งสามารถสะทอนในแงมุมของการทางานระหวางผูนา องคแกรกับผูใตบังคับบัญชา ซึ่งหากผูนาองคแกรนาหลักทศพิธราชธรรมมาใชในจะชวยเสริมสรางให องคแกรเกิดสันติสุขไดและนาพาองคแกรใหประสบความสาเร็จ นอกจากนี้องคแกรจาเป็นตองกาหนด หลักปรัชญาพื้นฐานในการทางานบนพื้นฐานของการแสดงใหเห็นถึงความเป็นหนึ่งเดียวกันของคนใน องคแกรและความสุขของคนในองคแกรเป็นรากฐานสาคัญที่องคแกรตระหนักถึงและผูนาใหความสาคัญ จากการศึกษาถอดบทเรียนจากผูนาองคแกรของบริษัทผลิตรถยนตแออนดา (ประเทศไทย) ผูวิจัยสรุป เป็นโมเดลเรียกวา “TOEIC” ที่ผูนาพึงใชเป็นหลักในการปกครององคแกรใหเกิดสันติสุข โดยการจัด กลุมหลักธรรม ตามแบบฉบับของฮอนด าไดมาจากการถอดบทเรียนของพนักงานในการรวมงานกับ บริษัทและทางานกับองคแกรเป็นระยะเวลาหนึ่ง ซึ่งสะทอนใหเห็นถึงความคิดเห็นทั้งผูนาและผูรวมงาน โดยการประยุกตแหลักธรรมตามแบบ “ทศพิธราชธรรม” ซึ่งเป็นอัตลักษณแ ของผูนาในแบบฉบับของ ฮอนดา ซึ่งจะอธิบายถึงความสอดคล องระหวาง หลักทศพิธราชธรรมกับหลักการจัดการในแบบฉบับ ของฮอนดา ซึ่งแบงกลุมออกเป็น 5 ตัวอักษร ในแตละตัวอักษรสามารถสะทอนใหเห็นถึงความสาคัญ และความสอดคลองในการปกครอง ผูวิจัยไดใชตัวอักษรประยุกตแใชในการบริหารงานซึ่งมีอยู 5 ตัวอักษร คือ TOEIC เพื่อใหเกิด ความเขาใจในตัวอักษรทั้ง 5 ตัวที่ปรากฏนั้นผูวิจัยไดมีการอธิบายและชี้ใหเห็นความสอดคลอง ในแต ละตัวอักษรที่เชื่อมโยงแตละตัว โดยเป็นรูปแบบ การเสริมสรางองคแกรสันติสุข ดังมีรายละเอียด ดังนี้
32
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
การเสริมสร้างองค์กรสันติสุขของผู้นา Tolerance การยอมรั บฟใงความคิดห็น การ เคารพในความเป็นปใจเจกชน , ความเสมอภาค Opportunity การเปิ ด โอกาสให แ สดง ความสามารถใหเกิดความภาคภูมิใจ Encouragement การใหกาลังใจการเสริมพลัง ใจเพื่อใหสรางความเชื่อมมั่น Idol บุคคลตนแบบที่ดีงาม เป็นลักษณะของผูนา ตามแบบฉบั บที่มีความประพฤติที่ดึทั้งภายนอก และภายใน Certainty ความเชื่อมั่น การสรางความเชื่อมั่น บนพื้นฐานการทางานเพื่อการยอมรับ
ทศพิธราชธรรมที่เกี่ยวข้อง (ทาน) การให ใหอภัย ยอมรับฟใงมีเหตุผล (อวิโรธนะ) ความยุติธรรม ความเทาเทียม (ทาน) การให ใหโอกาสเรียนรู เปิดใจยอมรับ ความผิดพลาด (ขันติ) ความอดทน พื้นฐานการใหพลังใจ (ทาน) การใหโอกาสและมีสวนรวม (มัททวะ) ความออนโยน (ศีล) มีระเบียบวินัย ปฏิบัติตามกฎระเบียบ (อักโกธะ) รูจักใชเหตุผลเหนืออารมณแ (อวิ โ รธนะ) ความยุติ ธ รรม สร า งความเสมอ ภาค (อาชชวะ) ความซื่อตรง โปรงใส ไมทุจริต (ปริจจาคะ) การเสียสละ การบริจาค (อวิหิงสา) รูจักความเบียดเบียน (ขันติ) ความอดทนของผูนา
จากความสอดคลองระหวางหลักทศพิธราชธรรมกับวิธีของการเสริมสรางองคแกรสันติสุขของ ผูนา สามารถอธิบายออกเป็นองคแประกอบตางๆ ทั้ง 5 ขอดังตอไปนี้ 1) Tolerance การยอมรับฟใงความคิดห็น การเคารพในความเป็นปใจเจกชน, ความเสมอภาค สอดคลองกับ ทาน การให ใหอภัย ยอมรับฟใงมีเหตุผลและ อวิโรธนะ ความยุติธรรม ความเทาเทียม 2) Opportunity การเปิดโอกาสใหแสดงความสามารถใหเกิดความภาคภูมิใจ สอดคลองกับ หลักทศพิธราชธรรม เกี่ยวกับ ทานการให ใหโอกาสเรียนรู เปิดใจยอมรับความผิดพลาด 3) Encouragement การใหกาลังใจการเสริมพลังใจเพื่อใหสรางความเชื่อมั่น สอดคลองกับหลัก ทศพิธราชธรรม เกี่ยวกับ ขันติ ความอดทน พื้นฐานการใหพลังใจ และทาน การใหโอกาสและมีสวนรวม 4) Idol บุคคลตนแบบที่ดีงาม เป็นลักษณะของผูนาตามแบบฉบับที่มีความประพฤติที่ดีทั้ง ภายนอกและภายใน สอดคลองกับหลักทศพิธราชธรรม เกี่ยวกับ มัททวะ ความออนโยน ศีล มีระเบียบ วินัย ปฏิบัติตามกฎระเบียบ และ อักโกธะ รูจักใชเหตุผลเหนืออารมณแ 5) Certainty ความเชื่อมั่น การสรางความเชื่อมั่นบนพื้นฐานการทางานเพื่อการยอมรับ สอดคลองกับหลักทศพิธราชธรรม เกี่ยวกับ อวิโรธนะ ความยุติธรรม สรางความเสมอภาค อาชชวะ ความซื่อตรง โปรงใส ไมทุจริต ปริจจาคะ การเสียสละ การบริจาค อวิหิงสา รูจักความเบียดเบียนและ ขันติ ความอดทนของผูนา จากการใชเครื่องมือในการเสริมสรางองคแกรสันติสุขของผูนา ในโรงงานฮอนดา พบวา ผูนาหรือ นักปกครองนั้นจะตองมีหลักคุณธรรมในการยึดเหนี่ยวจิตใจตั้งแตมี ทาน ศีล ซื่อตรง ออนโยน ไมโกรธ ไมเบียดเบียน อดทนและมั่นคงในธรรมและนอกจากนั้นยังตองมี ความสามารถในการปกครองตามแบบ
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
33
ฉบับ “TOEIC” ซึ่งสามารถนาไปใชไดทุกองคแกรรวมถึงผูรวมงานก็สามารถทางานอยางมีความสุ ข สามารถใชงานไดทุกสถานะของคน ไมวาจะเป็นหัวหนางาน หัวหนาครอบครัว ดูแลตัวเอง ไมวาจะเป็น พอคาหรือลูกคา สาหรับ TOEIC เป็นแนวคิดสาหรับตรวจสอบความเป็นผูนาองคแกรสันติสุขที่สามารถเสริมสราง ใหคนในองคแกรประสบความสาเร็จในการทางานพรอมกับซึมซับความสุขในการทางาน ดั่งเชน ผูนาใน องคแกรของ บริษัทฮอนดา (ประเทศไทย) ที่มีพื้นฐานคุณธรรมที่สอดคลองกับหลักทศพิธราชธรรม ใน การเสริมสรางองคแกรสันติสุขของผูนาโดยมีบริษัท ฮอนดา ออโตโมบิล(ประเทศไทย) จากัด เป็นตนแบบ ในการศึกษาถอดบทเรียน ซึ่งเป็นมาตรฐานของผูนาในการนาเอาไปใช ที่ตองมีบทบาทสอดคลองกับ ผูนาในอนาคต ซึ่งจุดเดนดานแนวคิดของหลักทศพิธราชธรรมนี้คือ เป็นหลักที่ผูนายึดมั่นในคุณธรรม เนนการทางานเพื่อความดี เพื่อผูอื่น และเพื่อสวนรวมเป็นหลัก จึงอาจเรียกไดว า เป็นภาวะผูนาแบบ “เลิศคุณธรรม” สรุป การศึกษาถอดบทเรียนผูนาองคแกรสันติสุขของบริษัท ฮอนดา ออโตโมบิล (ประเทศไทย) จากัด ผูวิจัยไดนาแนวคิดเกี่ยวกับผูนาสาหรับคนยุคใหมมาเป็นพื้นฐาน สรุปเป็นโมเดลเรียกวา TOEIC ที่ผู น าพึง ใชเ ป็ น หลั ก ในการปกครององคแ กรให เ กิดสั นติสุ ข ดั งนี้ การนาหลั ก ทศพิธ ราชธรรม มา ประยุ กตแใชในหนว ยงานของบริ ษัท ฮอนดาฯ นั้นพบวาหลั กที่ผู นา นาเอาหลั กธรรมมาใชในการ บริ ห ารงาน อัน ดับ แรก คือหลั กของความซื่อสั ตยแสุ จริต คือการที่คนเรามีความซื่อสั ตยแทั้งตนเอง ซื่อสัตยแตออาชีพ และซื่อสัตยแตอเพื่อนรวมงานก็จะสงผลใหไมเกิดกิเลสเขามาครอบงา กลาวคือ ความ ซื่อสัตยแตอตนเอง ตองสามารถควบคุมตนเองเพราะความรูสึกตางๆของมนุษยแสามารถที่จะคิดสิ่งที่ดี และไมดีได แตความซื่อสัตยแจะเป็นคุณธรรมที่สามารถเชื่อมโยงจิตใจใหพรอมที่จะซื่อตรง, มั่นคง หาก มีโอกาสหรือไมมีโอกาสก็จะไมทาใหจิตใจหวั่นไหวตอการกระทานั้นๆ ซึ่งเป็นการกาจัดกิเลศได ความ ซื่อสัตยแตออาชีพเป็นสิ่งสาคัญ เพราะวาผูนาตองทางานกับองคแกรที่มีกับขนาดใหญหากผูนามีความ ซื่อสัตยแสุจริตแลวก็จะเป็นที่ไววางใจขององคแกรและผูรวมงาน ความซื่อสัตยแตอเพื่อนร วมงานเป็นสิ่งที่ ผูนาตองกระทา เนื่องจากผูนาตองทางานรวมกับผูตามความซื่อสัตยแเป็นการไววางใจใหกับผูรวมงาน ซื่อตรงตอกัน อัน ดั บ ที่ส อง คือ ความออนโยน คือผู น ามีความสุ ภ าพออ นโยน เหมาะสมกับผู น า สามารถคิดและไตรตรองกอนจะตัดสินใจลงมือทาโดยไดรับขอมูลเป็น พื้นฐานในการตัดสินใจจากผู ตามหรื อผู รว มงานงานที่ออกมาก็จะสมบูรณแและประสบผลส าเร็จจะเห็ นไดวา การที่ผู นามีความ ออนโยน มีวาจาไพเราะ มีกิริยานุมนวลทาใหผูตามหรือผูรวมงานก็จะสามารถเขาถึงผูนาไดงายทั้ง กาย, วาจาและใจ ทาใหประสบความสาเร็จในการทางาน อันดั บที่สาม ความเพียร ผูนามีความเพียร กลาวคือ มีความขยันอดทนมีความมานะบากบั่นสูงานดวยจิตใจที่แข็งแรง มีอุดมการณแที่เป็นเลิศ กับ สี่งที่ฝในรวมไปกับองคแกร ซึ่งการที่ขยันและบากบั่นทางานอยางหนักทาใหองคแกรเห็นถึงความพรอมใน ตัวผูที่จะเป็นผูที่กาวไปพรอมกับ องคแกรและเติบโตไปพรอมๆกัน อันดับที่สี่ ความอดทน ผูนามีความ กดดันในการทางานยิ่งทางานที่ตองรับผิดชอบมากๆก็ตองอดทนกับสิ่งที่ทาทาย กดดันทั้งทางกายและ ทางจิตใจ เพื่อไปสูเปูาหมายที่สูงสุดของงานนั้นๆความอดทนปใจจัยตางๆขององคแกรและเพื่อนรวมงาน ที่จะสามารถทางานใหประสบผลสาเร็จ อันดับที่หา ศีล ผูนาเป็นแบบอยางที่ดีสาหรับเพื่อนรวมงาน
34
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ตองรักษากฎระเบียบกติกาที่องคแกรวางไวเป็นเรื่องที่ยากแตตองปฏิบัติเพื่อใหผูตามหรือผูรวมงานเห็น และนาไปปฏิบัติตาม สรุ ป ไดวา คุณสมบั ติข องผู น าในองคแก รใดก็ตามที่ผู นาสามารถมี คุณสมบัติค รบตามหลั ก ทศพิธราชธรรมได ก็จะทาใหองคแกรนั้นประสบกับความสาเร็จเป็นองคแกรที่มีความสุขที่ผูนาสามารถ ฝุาฟในปใญหาตางๆไดในองคแกรจะเกิดสันติสุข ที่มีผูนามีหลักคุณธรรมในการบริหารจัดการองคแใหมี ความสุขตลอดไป ข้อเสนอแนะ 1. ข้อเสนอแนะในการนาไปประยุกต์ใช้ แมวารูปแบบการประยุกตแแนวคิด หลักทศพิธราชธรรมของผูนา เพื่อใชเสริมสรางองคแกร ใหเกิดความสันติสุขนั้น พุทธสันติวิธีในการเขาถึงความสุขของคนในองคแกรโดยมีผูนาในองคแกร เป็น key word ที่สาคัญ จนไดรูปแบบ “ผูนาเลิศคุณธรรม” สามารถนาไปปรับใชในการเขาถึงความสุข ของคนในองคแกร ผูวิจัยเสนอแนะใหทาการศึกษาบริบทของบริษัทฮอนดา ออโตโมบิล (ประเทศไทย) จากัด สารวจวิเคราะหแผูตามและผูนาในความคิดเห็นตอองคแกรและผูนารอบดาน เพื่อใหทราบแนว ทางการนารูปแบบไปปรับใชใหเหมาะสมกัน เพื่อใหเกิดความสันติสุขขององคแกรอยางแทจริง 2. ข้อเสนอแนะเพื่อเสนอวิจัย 1) ศึกษาการนารูปแบบหลักทศพิธราชธรรมตามแบบ ผูนา “เลิศคุณธรรม” มาปรับใชใน การบริหารจัดการในองคแกร พรอมทั้งมีการประเมินความสัมพันธแระหวางผูรวมงานและองคแกรจะมี เกิดความสุขและมีองคแกรมีการพัฒนาอยางตอเนื่องอยางไร 2) ควรมี ก ารศึ ก ษาเปรี ย บเที ย บระหว า งกลุ ม ในองคแ ก รที่ ผู น าเอาหลั ก ผู น า “เลิ ศ คุณธรรม” มาใช เพื่อใหทราบวามีความแตกตางของคนในองคแกร 3) นารูปแบบที่ไดจากการวิจัยไปสรางเครื่องเสริมสรางองคแกรใหเกิดความสันติสุขใน องคแกร โดยผูนา ใชหลัก “ทศพิธราชธรรม” เป็นหลักพื้นฐานในการทางานใหสอดคลองกับสภาวะ ปใจจุบันขององคแกร เอกสารอ้างอิง บริษัท ฮอนดา ออโตโมบิล (ประเทศไทย) จากัด . (2559). ความเป็นมาของรถยนต์ฮอนด้าใน ประเทศไทย. http://www.honda.co.th/th/ company/overview. บวรศักดิ์ อุวรรณโณ. (2549). ทศพิธราชธรรม กับพระมหากษัตริย์ไทย. มติชนรายวัน. พระปลัดสมชาย ปโยโค. (2556). การประยุกต์ใช้สัมมาวาจาเพื่อการบริหารงานของผู้นา. วารสารสันติศึกษาปริทรรศนแ มจร. 1(1): 143-158. พระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ. ปยุตฺโต). (2551). พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม. (พิมพแครั้งที่ 11). กรุงเทพฯ: เอส.อารแ.พรินติ้ง แมส โปรดักสแ. พระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) (2540). ธรรมนูญชีวิต. กรุงเทพมหานคร: สานักงานพระพุทธศาสนา แหงชาติ.
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
35
พระมหาดนัย อุปวฑฺฒโน (ศรีจันทรแ) และ อานาจ บัวสิริ. (2557). รูปแบบการบริหารจัดการองค์กร สันติสุข : ศึกษากรณีวัดปัญญานันทาราม อาเภอคลองหลวง จั งหวัดปทุมธานี. วารสาร สันติศึกษาปริทรรศนแ มจร. 3(1): 23-36. พระมหาหรรษา ธมฺมหาโส (นิธิบุณยากร). (2555). ทศพิธราชธรรม. กรุงเทพมหานคร: ศรีเสนหแ การพิมพแ. พุทธทาสภิกขุ. (2549). ทศพิธราชธรรม. กรุงเทพมหานคร: สุขภาพใจ. มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2539) พระไตรปิฎกฉบับภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพมหานคร: มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. ศิรินันทแ กิตติสุขสถิต และคณะ. (2555) คู่มือการวัดความสุขด้วยตนเอง. นครปฐม: สถาบันวิจัย ประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล Honda R&D Asia Pacific Co, Ltd. (2559). ปรัชญา-ฮอนด้า. http://honda-rd.asia/th/ปรัชญา ฮอนดา/. …………………………………………………….
36
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
แนวทางการสื่อสารเพื่อสันติภาพของ พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) The Way of Communication for Peace of Phra Bramagunabhon (P.A. Payutto) รัชฎา ทิพากรสกุล1 ขันทอง วัฒนะประดิษฐ์2
บทคัดย่อ บทความนี้มีวัตถุประสงคแ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาแนวคิดเรื่องการสื่อสารเพื่อสันติภาพ 2) เพื่อศึกษาแนวคิด รูปแบบและวิธีการสื่อสารของพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต)3) เพื่อศึกษาวิเคราะหแ แนวทางการสื่ อสารเพื่ อสั นติ ภาพของพระพรหมคุ ณาภรณแ (ป.อ.ปยุ ตฺ โต) เป็ นการวิ จั ยเชิ งคุ ณภาพ (Qualitative Research) แบบภาคสนาม โดยการศึกษาเอกสารคาสอนของ พระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ป ยุตฺโต) ประกอบการสัมภาษณแเชิงลึกกับ ผูทางานใกลชิดหรือผูไดรับอิทธิพลจากคาสอนของพระพรหม คุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) จานวน 8 ทาน ผลการวิจัยพบวา 1) การสื่อสารเพื่อสันติภาพ คือ การสื่อสารที่มีจุดหมายในการสื่อสารเพื่อให เกิดความสงบและสามารถรับฟใงความเห็นตางทั้งวจนภาษาและอวจนภาษาที่ใชแสดงออกถึงความเมตตา กรุณา เขาใจเพื่อนมนุษยแและมองเห็นความจริงของชีวิต สื่อสารบนพื้นฐานของความรักและเขาใจไมใช บนความเห็นที่มีอคติ มุงนาประโยชนแของสวนรวมเป็นที่ตั้งมากกวาประโยชนแสวนตน และการสื่อสาร เพื่อสันติภาพจะเกิดขึ้นไดเมื่อการรับสารหรือสงสารของผูบุคคลนั้นเป็นไปเพื่อความสงบ ปราศจากการ เบียดเบียน ตั้งอยูบนความเห็นถูกหรือมีสัมมาทิฏฐิ 2) พระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) ใชหลักการ สื่อสารเพื่อสันติภาพที่เป็นวิถีแหงชีวิตที่มุงใหสังคมตื่นรู มีสัมมาทิฏฐิ ทานมีวิธีการสื่อสารเพื่อสันติภาพ ผานการ “สอนใหรู ทาใหดู อยูใหเห็น เย็นใหสัมผัส” โดยการใชชองทางการสื่อสารผานทางวัจนภาษา และอวัจนภาษา และมีอัจฉริยภาพในการสื่อสารใหสังคมไดเห็น ความสาคัญในการเรียนรูแกนแทของ พระพุทธศาสนา เป็นผูมีจิตวิญญาณแหงสันติภาพที่เขมแข็ง มุงสานประโยชนแคือการใหความรูแกผูที่มี ความสนใจในคาสอนของพระพุทธศาสนา ทานเป็นดั่งเพชรน้าเอกแหงพระพุทธศาสนา เป็นผูถึงพรอม ดวยวิชาและจรณและถือวาเป็นตนแบบของการสื่อสารแก นักสันติภาพอยางแทจริง 3) แนวทางการ สื่อสารเพื่อสันติภาพของพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) สามารถนามาสรุปเป็นโมเดลตนแบบของ
1 2
นิสิตปริญญาโท สาขาวิชาสันติศึกษา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ดร., อาจารยแ ประจาสาขาวิชาสันติศึกษา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
37
การสื่อสารเพื่อสันติภาพ ดวยหลัก ―5 I‖ อันประกอบดวย Intelligence คือ ความฉลาดในการใชวิธีการ สื่อสาร, Inner-peace คือ การมีสันติเป็นคุณสมบัติประจาตน, Information คือ ผูรูจริงรูแจงในสิ่งที่ สื่อสาร, Internationalism คือ สื่อสารใหเขาใจงายและเป็นที่ยอมรับของสากล, Inspiration คือ การ เป็นกัลยาณมิตรที่สรางแรงบันดาลใจใหสังคม คุณสมบัติทั้งหมดจึงรวมเป็น Idol ของพระสงฆแและ พุทธศาสนิกชนในการมุงสรางสันติภาพภายใน (Inner-peace) ในระดับปใจเจกชนซึ่งจะมีผลตอสันติภาพ (Outer-peace) ในชุมชน สังคม ประเทศชาติ และสังคมโลกสืบตอไป คาสาคัญ: แนวทาง, การสื่อสารเพื่อสันติภาพ, พระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) Abstract This fieldwork thematic paper with the tool of qualitative research is of 3 objectives: 1) to study conceptual idea of communication for peace, 2) to study conceptual idea, style and means of communicating of Phra Bramagunabhorn (P.A. Payutto), and 3) to study and critically analyze the way of communication for peace of Phra Bramagunabhorn (P.A. Payutto). From the research, it is found the following: 1) Communication for peace is to communicate with aims in communication for:calmness and being able to listen different ideas both verbal and non-verbal languages that is used to express loving-kindness and compassion, understanding fellowman and seeing the truth of life, communicating on the basis of love and understanding, not on bias, which aims to offer benefits for others rather than individual; and communication for peace can be implemented whenever the message received or sent by the sender is for calmness without any harm basing on the right view or understanding or having Sammāditthi. 2) Phra Bramagunabhorn (P.A. Payutto) has used principles of communication for peace which is the way of life that aims to awaken society in having Sammāditthi; his means to communicate for peace is through the process of ―teach for knowing, show for seeing, living to be seen, coolness to be felt‖ by using communicating channel of verbal and non-verbal language and communicating proficiency, of which is for social people to see to such significance of learning the core of Buddhism. He has strong mind of peace that aims to beneficially blend for giving knowledge to the people who are interested in Buddhist teachings; he is as valuable jewel of Buddhism who are perfect in both knowledge conduct that is the absolute role-model of communication to peacemakers. 3) The Way of Communication for Peace of Phra Bramagunabhorn (P.A. Payutto) can be concluded as a communication model for peace with the ―5 In‖
38
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
Principle: the 1st In = Intelligence, meaning communicating with intelligence; the 2nd In = Inner-peace, meaning having peace in oneself; the 3rd In = Information, meaning true knower of the message sent to communicate; the 4th In = Internationalism, meaning the communication for easy understanding and being accepted in international level; and the 5th In = Inspiration, meaning being a good friend to inspire people in society and being an idol to monks who aim internal peacebuilding in individual level which will continually affect outer-peace in communities, societies, nations and the world. Keywords: The Way, Communication for Peace, Phra Bramagunabhon (P.A. Payutto) บทนา มนุษยแเป็นสัตวแสังคมอยูรวมกันเป็นหมูคณะโดยใชการสื่อสารตั้งแตยังไมมีภาษาจนพัฒนาเป็น ภาษาที่ ใช ในการสื่ อสารตางๆมากมาย ดังนั้นการสื่ อสารจึ งนับวามีบทบาทส าคั ญอยางยิ่งตอการ ด ารงชี วิ ต มนุ ษ ยแ หากเปรี ย บว า น้ ามี ค วามส าคั ญ ต อ ร า งกายซึ่ ง เป็ น สิ่ ง ที่ ข าดมิ ไ ด การสื่ อ สารก็ เชนเดียวกัน สามารถสรางผลกระทบกระเทือนถึงสังคม หรือมีสวนเกี่ยวของสนับสนุน หรือกอใหเกิด การเปลี่ยนแปลงสังคม กลาวคือ การสื่อสารมวลชน สวนการสื่อสารกับตนเองและการสื่อสารกับบุคคล อื่น ทั้งในระดับปใจเจกและระดับสังคม เป็นการสื่อสารที่มีอิทธิพลและสัมพันธแกับการเปลี่ยนแปลง สังคม โดยการเปลี่ยนแปลงมีลักษณะเป็นการเปลี่ยนแปลงดานพฤติกรรมของสังคมเป็นสาคัญ ทั้งใน ระดับ ปใ จเจกและระดับ สั งคมในลั กษณะการรว มกันเป็นสั งคมโดยรวม (ทัศนียแ เจนวิถี สุ ข, 2558: บทคัดยอ) ดังนั้น การสื่อสารจึงเป็นปใจจัยสาคัญที่สามารถทาให มนุษยแดารงอยูไดอยางสันติภาพหรือ เกิ ด ความขั ด แย ง จนน าไปสู ค วามรุ น แรง โดยเฉพาะอย า งยิ่ ง ปใ จ จุ บั น นี้ เ ป็ น ยุ ค โลกาภิ วั ต นแ (Globalization) ซึ่ ง เต็ ม ไปด ว ยข อ มู ล ข าวสารผ านเทคโนโลยี การติ ด ต อสื่ อ สารที่ มี ค วามทั น สมั ย กาวหนา เป็นยุคของการติดตอสื่อสารที่ไรพรมแดน แต กลับพบวาทามกลางความทันสมัยและรวดเร็ว ในการสื่อสารเหลานั้นกลับสรางประเด็นปใญหาความขัดแยงในการติดตอสื่อสารเพิ่มมากขึ้น สาหรับพระสงฆแ ซึ่งมีฐานะเป็นผูนาทางจิตวิญญาณและความคิด และเป็นผูสงสารผูเผยแผ ธรรมของพระสัมมาสัมพุทธเจา และมีบทบาทสาคัญในการสรางศรัทธา สัมมาทิฐิ สัมมาวาจา และ สัมมาสติในการสื่ อสารอันจะนามาซึ่งสันติภาพและสั นติสุขให เกิดขึ้นในสั งคม สามารถสลายความ ขัดแยง สรางความปรองดองและสมานฉันทแในสังคมได ตัวอยางพระสงฆแที่เป็นผูนาทั้งในดานของพระ นักปฏิบัติและพระนักเทศนแ นักวิชาการทางศาสนาในยุคปใจจุบันนี้ หนึ่งในทานเหลานั้น คือ พระพรหม คุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) ซึ่งทานนับวาเป็นปราชญแทางพระพุทธศาสนาแหงยุคปใจจุบันที่ไดรับความ เคารพนับถืออยางยิ่งและยอมรับอยางกวางขวางจากชาวไทยและชาวตางประเทศ ทั้งจากชาวพุทธและ ผูที่นับถือศาสนาอื่นทานเป็นบุคคลตัวอยาง ที่ดารงชีวิตแบบเรียบงายมีวัตรปฏิบัติที่ออนนอมถอมตนให ความสาคัญและความสนใจแกผูที่เขาพบโดยไมเลือกชาติ ศาสนา ผิวพรรณ และเพศ (มงคลขาวสด, ออนไลนแ : 3 ก.ค.58) พระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) เป็นพระเถระที่ศึกษาดี มีจริยาวัตรงดงาม สมบู ร ณแ ด ว ยศี ล มี นิ สั ย ใฝุ รู เ ป็ น ปราชญแ ท า นเคยด ารงต าแหน ง ส าคั ญ ทางการบริ ห ารการศึ ก ษา
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
39
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย โดยเป็นรองเลขาธิการมหาวิทยาลัยขณะที่เป็นเจาอาวาสวัด พระพิเรนทรแดวย นอกจากนี้ทานไดอุทิศตนใหกับการเผยแผพระพุทธศาสนาทั้งดานการบรรยาย ทาง วิชาการ การแสดงพระธรรมเทศนา ตลอดจนงานดานนิพนธแเอกสารวิชาการ และตาราจานวนมาก ทั้ง ภาษาไทยและภาษาตางประเทศ ทานมีพลังแหงความศรัทธา ใฝุรูในการคนควาวิจัย โดยทาน ศึกษา คนควาพระไตรปิฎกและพระคัมภีรแชั้นรองอื่นๆ เสมอมา พรอมทั้งศึกษาคนควาศาสตรแตางๆ ทางโลก ทั้งมนุษยศาสตรแ วิทยาศาสตรแ และสังคมศาสตรแจนมีความรูอยางแตกฉานลึกซึ้ง สามารถแตงตาราและ บรรยายทั้งหลักพระพุทธศาสนาโดยตรง และพระพุทธศาสนาประยุกตแ กับวิชาการตางๆ ทางโลกแทบ ทุกสาขา ดังปรากฏหลักฐานจากการแตงหนังสือกวา 312 เรื่องและการบรรยายนับพันครั้งผลงานเขียน ทุกชิ้นจะตองมีการวางแผนไวลวงหนาทั้งรางโครงการ หาขอมูล ดาเนินการ จนกระทั่งเสร็จสมบูรณแ บางชิ้นใชเวลา 7 วันบางชิ้นรวมเดือน สองสามเดือน ปีหนึ่ง หรือมากถึง ๓ ปีโดยเฉพาะหนังสือ "พุทธ ธรรม" ซึ่งถือเป็นผลงานเพชรน้าเอก (มงคลขาวสด, ออนไลนแ : 3 ก.ค.58) วิธีการสื่อสารที่ทานพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) ใชในการถายทอดองคแความรูอันเป็น ผลจากการปฏิบั ติของทาน เป็ น ที่นาอัศจรรยแใจและสรางกาลังใจใหกับนักเขียน นักปราชญแและ พระภิกษุสงฆแไดอยางมากมายจนขยายผลเป็นวงกวางสูสังคม อีกทั้งทานยังเป็นบุคคลตัวอยางใหกับ สังคมในการไมตอบโตกับผูที่เห็นตางหรือกลาวตาหนิทานดวยการใชวาจาวลีที่รุนแรง ในทางตรงขาม ทานกลับใชวลี ขอความ หรือประโยคที่ชี้แจงใหกับบุคคลผูนั้นรวมทั้งสังคมที่สนใจติดตามงานเขียน ของทาน ดวยความนุมนวลแฝงดวยเหตุและผล เปิดชองใหผูอานคิดตามดวยวิจารณญาณของผู มี ปใญญา ผูวิจัยเห็นวาแนวทางการสื่อสารของทานประกอบดวยความเมตตา และปรารถนาที่จะชี้ทางที่ ถูกใหกับสังคม หากผูศึกษาและปฏิบัติตามยอมเกิดสันติภาพและสันติสุขในตนเอง สงผลใหสังคมเกิด สันติภาพและสันติสุขไดอยางแนนอน จากการทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวของ มีผูศึ กษาถึงทานพระ พรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโ ต) ในประเด็นการสงเสริมคุณภาพชีวิตและเอื้อตอการพัฒนาจิตและ ปใญญา การเปรียบเทียบคาสอนและในดานการศึกษา แตยังไมมีประเด็นงานวิจัยที่ศึกษาเกี่ยวกับแนว ทางการสื่อสารของทาน ซึ่งนับวามีคุณคาและความสาคัญอยางยิ่งเพราะเป็นแนวทางการสื่อสารเพื่อ สรางสันติภาพใหกับสังคม ประกอบกับที่ทานไดรับรางวัลการศึกษาเพื่อสันติภาพขององคแกรยูเนสโก ในปี พ.ศ. 2537 เป็นการประกาศเกียรติยศของคนไทยไปในโลกกวาง และวลีทองของทานเจาคุณ พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต) ไดแสดงไวในการมอบรางวัลครั้งนี้คือ “สันติภาพ เกิดจากอิสรภาพและ ความสุข” (พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต), 2551 : 2-4) รางวัลเกียรติยศนี้เป็นอีกหนึ่งคายืนยันที่แสดง ใหเห็นวา ทานเป็นพระสงฆแผูที่อุทิศตนเพื่อพระพุทธศาสนา เผยแผธรรมผาน คาสอน หนังสือ งาน เขียน และสื่อตางๆ โดยทานเป็นผูที่ “สอนใหรู ทาใหดู อยูใหเห็น และเย็นใหสัมผัส ” ดังนั้น ผูวิจัยจึง สนใจศึกษาแนวทางการสื่อสารเพื่อสันติภาพของพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) ทั้งนี้ เพื่อเป็น ประโยชนแในการศึกษาเป็นตนแบบที่ดีงามในการสื่อสารอยางมีสติ และมีขันติในการรับสารและสงสาร จนสามารถนาพาตนเองไปสูการสื่อสารที่สรางสันติภาพใหกับตนเองและสังคมสืบไป วัตถุประสงค์การวิจัย 1) เพื่อศึกษาแนวคิดเรื่องการสื่อสารเพื่อสันติภาพ 2) เพื่อศึกษาแนวคิด รูปแบบและวิธีการสื่อสาร ของพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) 3) เพื่อศึกษาวิเคราะหแแนวทางการสื่อสารเพื่อสันติภาพของพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต)
40
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
วิธีการดาเนินการวิจัย ใชรูปแบบการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) แบบภาคสนาม โดยศึกษาผานผลงาน เขียน บทความ ปาฐกถา งานเทศนแ ตาราที่เกี่ยวของของพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) ประกอบกับ การสัมภาษณแเชิงลึกกับผูใหขอมูลสาคัญ key Informants จานวน 8 รูป/คน โดยคัดเลือกกลุมเปูาหมาย เพื่อทาการสัมภาษณแเชิงลึก (In-Depth Interview) แบบเจาะจง (Purposive Sampling) ประกอบดวย กลุมบุคคลทางานใกลชิด จานวน 2 รูปคน และกลุมนักวิชาการทางพระพุทธศาสนาจาก จานวน 2 รูป กลุมพระภิกษุที่ทางานเพื่อพระพุทธศาสนาและสังคมจานวน 3 คน และนักแปลธรรมนิพนธแของพระ พรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) จานวน 1 คน รวมจานวนผูสัมภาษณแ 8 รูป/คน เครื่องมือที่ใชในการวิจัย: ผูวิจัยใชแบบสัมภาษณแชนิดมีโครงสราง (Structure Interview) โดยรางแนวคาถามที่ใชสัมภาษณแใหผูทรงคุณวุฒิ จานวน 3 ทานตรวจสอบความเหมาะสมและความ ถูกตองเชิงเนื้อหาเพื่อใหมั่นใจวาแบบสอบถามที่ผูวิจัยไดสรางขึ้นนั้นสามารถใชในการสัมภาษณแขอมูล ตามแบบสัมภาษณแที่ถูกตองและวัดผลการวิจัยไดจริง การตรวจสอบเครื่องมือ ใชกระบวนการ Index of Objective Congruence (IOC) ผานการพิจารณาของคณะกรรมการผูเชี่ยวชาญ 3 คน โดย เครื่องมือที่จะนาไปใชตองไดรับการใหน้าหนักความนาเชื่อถือจากคณะกรรมการรอยละ 60 ขึ้นไป การเก็บรวบรวมขอมูล : ใชรูปแบบการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) แบบ ภาคสนาม โดย 1) รวบรวมเนื้อหาทฤษฎีแนวคิดที่ เกี่ยวของ โดยศึกษาหลักสันติภาพและสันติสุขใน พระพุทธศาสนาเพื่อเป็นกรอบในการศึกษาวิเคราะหแเชิงเอกสาร 2) นาขอมูลที่ไดจากการศึกษาเชิง เอกสารเป็นแนวทางในการสรางเครื่องมือที่ใชในการสัมภาษณแเชิงลึก 3) ผูวิจัยลงพื้นที่สัมภาษณแเชิงลึก ผูใหขอมูลสาคัญ (Key Informants) จานวน 8 รูป/คน 4) ผูวิจัยรวบรวมขอมูลจากการสัมภาษณแนามา วิเคราะหแ จัดกลุม ใหความหมายและสรุปเป็นบทเรียนที่ไดจากการลงพื้นที่ศึกษา เพื่อนาขอมูลที่ไดมา ประกอบกับขอมูลเชิงเอกสารที่วิเคราะหแไวเกี่ยวกับหลักสันติภาพและสันติสุขในทางพระพุทธศาสนา การวิเคราะหแขอมูลดังกลาว อิงหลักการวิเคราะหแขอมูลแบบอุปนัย วิเคราะหแหาขอสรุปหรือคาอธิบาย เชิงทฤษฎีจากลักษณะหรือบริบทโดยทั่วไปไปสูขอสรุปเกี่ยวกับปรากฏการณแนั้นๆ ในเชิงพรรณนาอยาง มีระบบระเบียบถูกตองตรงประเด็นและความนาเชื่อถือของขอมูล ผลการวิจัยและอภิปรายผล ผลการวิจัยตามวัตถุประสงค์ข้อ 1 แนวคิดเรื่องการสื่อสารเพื่อสันติภาพ ผลการศึกษา พบวา คาวา “การสื่อสาร” ในทัศนะของศาสตรแสมัยใหม เป็นเรื่องที่เกี่ยวของกับ การรับรูและตีความจากภาษากาย (อวัจนภาษา) และภาษาพูด (วัจนภาษา) สาหรับศาสตรแสมัยใหมการ สื่อสารโดยทั่วไปมีองคแประกอบ 4 องคแประกอบ ไดแก ผูสงสาร (Sender) สาร (Message) ชองทางการ สื่ อ สาร (Chanel) และผู รั บ สาร (Receiver) ซึ่ ง หากน าองคแ ประกอบนี้ ม าวิ เคราะหแ การสื่ อสารใน พระพุทธศาสนาก็สามารถกลาวไดวา คัมภีรแพระพุทธศาสนามีองคแประกอบครบทั้ง 4 องคแประกอบ ทั้ง ศาสตรแสมัยใหมและพระพุทธศาสนาตางก็มีแนวคิดวา การสื่อสารมีไวในเชิงที่เป็นประโยชนแ เพื่อใหความ ตองการของทั้งฝุายบรรลุวัตถุประสงคแ เป็นคาเชิงสรางสรรคแ ไมใชไวทาลาย ทั้งนี้ศาสตรแสมัยใหมแบงการ แสดงออกจากท าที อาการที่ ป รากฏ กล า วคื อ ภาษากาย และภาษาพู ด ทั้ งศาสตรแ ส มั ยใหม และ พระพุทธศาสนามีจุดนิยามรวมกันวา การสื่อสารเพื่อสันติภาพ คือ การสื่อสารที่มีจุดหมายในการสื่อสาร เพื่อใหเกิดความสงบและสามารถรับฟใงความเห็นตางทั้งวจนภาษาและอวจนภาษาที่ใชแสดงออกถึงความ
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
41
เมตตากรุณา เขาใจเพื่อนมนุษยแและมองเห็นความจริงของชีวิต สื่ อสารบนพื้นฐานของความรักและเขาใจ ไมใชบนความเห็นที่มีอคติ มุงนาประโยชนแของสวนรวมเป็นที่ตั้งมากกวาประโยชนแสวนตน และการสื่อสาร เพื่อสันติภาพจะเกิดขึ้นไดเมื่อการรับสารหรือสงสารของผูบุคคลนั้นเป็นไปเพื่อความสงบ ปราศจากการ เบียดเบียน ตั้งอยูบนความเห็นถูกหรือมีสัมมาทิฏฐิ อยางไรก็ตาม แมวาศาสตรแสมัยใหมปรารถนาใหการ สื่อสารเป็นไปเพื่อสันติภาพ แตก็เป็นไปในลักษณะมายาคติ เป็นไปเพื่อหลีกเลี่ยง หรือพยายามทาความ เขาใจความรูสึกของอีกฝุายหนึ่ง ในขณะที่การสื่อสารเพื่อสันติภาพในพระพุทธศาสนา เห็นวา ตองเขาใจ ความหมายของสันติเสียกอน โดย สันติ+ภาพ หมายถึง peace+ picture ก็คือสันติภาพก็ควรจะมีดวย การ สื่อสารดวยภาพที่กอใหเกิดสันติภาพ (พระมหาวุฒิชัย (ว.วชิรเมธี), สัมภาษณแ, 29 มกราคม 2559) ปใญหา การสื่อสารในสังคมไทยทุกวันนี้ เป็นเพราะสังคมเห็นภาพที่เป็นความรุนแรง มีการสรางภาพใหอีกฝุายหนึ่ง รูสึกหวาดระแวงและมีความไมไวเนื้อเชื่อใจ สามารถสรุป องคแประกอบการสื่อสารเพื่อสันติภาพตามหลัก พระพุทธศาสนาผานกรอบแนวคิดการสื่อสารตามทฤษฎีตะวันตก ไดดังนี้ องค์ประกอบของการสื่อสารเพื่อสันติภาพ 1) ฐานะผูสงสาร Sender ตองมีความเป็นกัลยาณมิตร สื่อสารออกไปดวยความเมตตา เพื่อ ประโยชนแสุขของสวนรวมเป็นใหญ มีความเป็นสัตบุรุษ หรือมีหลักสัปปุริสธรรม 7 2) สาร Message ที่สงควรเป็นความจริง ไมปนความรูสึก หรือใสอารมณแเขาไปเพราะจะทา ใหเกิดความขัดแยงทางความคิด 3) ชองทางการสื่อสาร Chanel ควรจะเป็นชองทางที่เขาถึงไดงาย ไมซับซอนและยุงยาก มี ความสะดวก และผูรับสารสามารถเขาถึงไดโดยงาย สะดวก รวดเร็ว 4) ผูรับสาร Receiver จะตองมีเทคนิคในการรับสาร ตองมีสติในการรับสารและแยกแยะใหไดวา อะไรเป็นขอมูลความจริง อะไรเป็นขอมูล ความรูสึกและรูจักการฟใงอยางลึกซึ้ง ไมดวนตัดสินหรือตีความ ตามหลักกาลามสูตรและโยนิโสมนสิการ (พระมหาวุฒิชัย (ว.วชิรเมธี), สัมภาษณแ, 29 มกราคม 2559) นอกจากนี้ การสื่อสารที่ทาใหเกิดสันติภาพ จะตองเขาใจถึงกระบวนการของการเกิดสันติภาพ การจัดการความขัดแยง โดยมีกระบวนการและขั้นตอน ดังนี้ (พระพรหมบัณฑิต, (ประยูร ธมฺมจิตฺโต), สัมภาษณแ : 24 มกราคม 2559) 1) ปูองกันไมใหเกิดความขัดแยง ซึ่งเป็นสวนหนึ่งของของสังวรปธาน ใหการศึกษาเพื่อใหเขาใจกระบวนการตางๆ 2) เมื่อเกิดความขัดแยงขึ้นมาถึงอาศัยการสนทนาพูดคุย โดยการจัดสั มมนาจัดประชุม หรือสื่ อทาความเขาใจกัน สงสัญญาณกันวาอยาใหลุกลามเป็นความ ขัดแย งทางศาสนา ถาเป็นความขัดแยงทางการเมืองก็ใหแกดวยวิธีทางการเมือง หรือถาเป็นความ ขัดแยงทางศาสนาก็ใชทูตทางศาสนาเขามาชวย 3) เมื่อเกิดความสูญเสียก็จะตองชวยเหลือกัน ดูแลกัน ใหบริการทางวิชาการแกสังคม ทั้งสามขอขางตนใหดาเนินตอไป กระบวนการทั้งสามขอนี้ทาไดขอใดขอ หนึ่งก็เป็นบุญแลว คาสอนในพระพุทธศาสนามีสวนในการสรางสันติภาพมากที่สุดหากปฏิบัติตามศีล สมาธิ ปใญญา แลวจะไมขัดแยงกับใคร คนที่เขาถึงวิถีชีวิตแบบพุทธจะไมทะเลาะกับใคร และควรยึดทาง สายกลางไมสุดโตงไปทางใดทางหนึ่ง แมแตการเสพสื่อก็ไมควรเสพสื่อใดสื่อหนึ่ง ตองเสพสื่ออื่นๆ ดวย หลายๆ ฉบับ หากที่ใดมีความหลากหลายจะไมสุดโตง (สัมภาษณแพระพรหมบัณฑิต, 2559) ผลการวิจัยตามวัตถุประสงค์ข้อที่ 2 แนวคิด รูปแบบและวิธีการสื่อสารของพระพรหม คุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) จากการสัมภาษณแเกี่ยวกับการสื่อสารของพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) เสียงสะทอนได
42
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
แสดงใหเห็นวาทานพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) ทานเป็นนักสื่อสารเพื่อสันติภาพที่แทจริง ทั้ง ในฐานะผูสงสารที่เป็นแบบอยางที่ดี การใชสารที่เป็นไปเพื่อประโยชนแตอสังคมและพระพุทธศาสนา ชองทางการสื่อสารทานใชการสื่อสารผานอวจนะภาษาและวจนะภาษา และในฐานะผูรับสารทาน แสดงใหเห็นถึงความเป็นนักสันติภาพตองเรียนรูแยกแยะ และจับจังหวะประเด็นที่ตองการสื่อ ไม กระพือความรอนใหกับสังคม ผูวิจัยไดรวบรวมสังเคราะหแถอดบทเรียนจากผูใหขอมูลสาคัญทั้งทานที่ เป็นบุคคลผูทางานใกลชิดทั้งที่เป็นบรรพชิต และคฤหัสถแ พระนักวิชาการศาสนา พระนักเทศนแ พระ นักพัฒนาชุมชน และนักแปลธรรมนิพนธแที่ลวนแลวไดรับอิทธิพลจากการสื่อสารของทานพระพรหม คุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) โดยผูวิจัยไดแยกประเด็นนาเสนอแนวคิดรูปแบบและวิธีการสื่อสารของทาน พระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) ผานนานาทัศนะภาพลักษณแการสื่อสารของทาน และเสียงสะทอน ที่แสดงใหเห็นตัวทานในฐานะผูสงสาร (Sender) สาร (Message) ชองทางของสาร (Chanel) และใน ฐานะผูรับสาร (Receiver) พบวา การสื่อสารของทานมีความสอดคลองกับเปูาหมายและหลักธรรมใน คาสอนของพระพุทธศาสนาและสอดคลองกับองคแประกอบการสื่อสารตามแนวศาสตรแสมัยใหม ซึ่ง ผูวิจัยไดนาเสนอเป็นประเด็น ดังนี้ 1) ฐานะของผู้ส่งสาร (Sender) ทานพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) เป็นผูที่มีความรูใน เรื่องที่สื่อ กาหนดจุดหมายตองการจะสื่อสารเรื่องใด และการสื่อสารนั้นตองเป็นไปเพื่อประโยชนแสุขทั้ง ตอสังคม อีกทั้งไมหวนกลับมาทารายตนเอง ทานเป็นบุคคลที่สามารถสื่อสารกับตนเองอยางลึกซึ้งดึง พลังแห งสันติภาพบนทามกลางสุขภาพที่ไมแข็งแรง กล าวไดวา ทานเป็นนักสื่อสารที่ทรงพลังและ สรางสรรคแ และยึดมั่นในอุดมการณแ คือ สานตองานพระพุทธศาสนา และทาหนาที่เป็นกัลยาณมิตร ใหกับสังคม ทานสงสารโดยใชการกระทาใหเป็นตนแบบของการครองสมณะที่นาเคารพบูชา ชีวิตที่ เรียบงาย แตมีความหมายในทุกลมหายใจเขาออก และภาษากายที่ออนนอม คือ การมีรอยยิ้มทั้งสีหนา ดวงตา และการใชภาษาไมวาจะเป็นภาษาเขียนหรือภาษาพูด ทานมีความออนนอม สุภาพแตแฝงดวย ความกลาหาญที่จะคงจุดยืนสาคัญ อันเป็นกระจกสองใหกับสังคมไดเห็นโลกดวยความเป็นจริง จริยวัตร การสื่อสารของทานจรรโลงโลกใหมีความนาอยูและมีสันติสุข อีกทั้งยังเราใจใหบุคคลที่มีอุดมการณแใน การสืบสานงานพระพุทธศาสนาใหดาเนินตามและนาทานมาเป็นแบบอยางในการดาเนินชีวิตสอดคลอง กับเสียงสะทอนวา การสื่อสารของพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) ทั้งดานวัจนภาษา และอวัจน ภาษา เป็นไปตามหลักสั มมาวาจา และวาจาสุภาษิต คือ เป็นความจริง ไพเราะ เหมาะกาล ประสาน ประโยชนแ ความคิดและทาทีที่แสดงออกมานั้นสงบเย็น มุงเนนใหทุกคนอยูรวมกันอยางมีความสุข พูด ดวยความสัจจริง เป็นประโยชนแ ทางกาย ก็สงบเยือกเย็น กระทบธรรม ไมกระทบคน ไมกระทบเรื่อง ส ว นตั ว เวลาสั งคมต องการค าตอบ ท านมี ค าตอบและหาทางออกให ตามหลั กธรรม ค าสอนของ พระพุทธศาสนา ทานยกธรรมะมาบรรยาย เพื่อใหกระทบกับกิเลส เพื่อใหกิเลสไปกระทบคน ทานพูด ถึงธรรม เพื่อใหคนหันมาฟใงธรรม บอกใหสังคมมาฟใงธรรม ทานสื่อดวยความปรารถนาดี เมตตา มุงมั่น และมีเจตนาที่ดี การสื่อสารของทานสัมพันธแกับความจริงในพระพุทธศาสนา ทุกอยางที่ทานทาเป็นไป เพื่อความสันติสุขในสังคม (สัมภาษณแพระมหาหรรษา ธมฺมหาโส, รศ.ดร., 2559) กลาวไดวา ทานเป็นผู มีความรูดี ทั้งดานภาษาอังกฤษ และศาสตรแอื่น นับวาเป็นอภิชาตบุตรของมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลง กรณราชวิทยาลัย ทานมีนิสัยเรียบรอย มีคุณธรรม ภาษาบาลีเรียกวา วิชชา จรณะ สัมปในโน คือ ถึง พรอมดวยวิชชาและจรณะ เป็นผูนาเลื่อมใสศรัทธามาก ทั้งคาสอนและวัตรปฏิบัติของทาน มีความรูดี
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
43
และความประพฤติดี เป็นผูสื่อสารดวยวาจาสุภาพ มีคาลงทายทุกคา เป็นผูที่มีลักษณะถอมตน เป็นผูที่ มีวิสัยทัศนแ มีความคิดกวางไกล เป็นคนที่เกงทั้งทางวิชาการและความประพฤติ เป็นผูที่พูดอะไร เขียน อะไร มีหลักมีเกณฑแไมใชเขียนตามอารมณแ ไมเนนการสื่อสารดวยอารมณแหรือวิพากษแวิจารณแสวนตัววา เป็นอยางไร มีชีวิตความเป็นอยูที่เรียบงาย เป็นผูมีความตั้งใจ และคนควาหาความรูอยูเสมอเป็นผูที่ เอาชนะสังขารมาร ดวยความเพียร “วิริเยน ทุกฺขมจฺเจติ และนับเป็นความภาคภูมิใจในฐานะอาจารยแ ภูมิใจที่มีลูกศิษยแ (สัมภาษณแศาสตราจารยแพิเศษ จานงคแ ทองประเสริฐ, 2559) จะเห็นไดวา ทานเป็นผู ที่มีอัจฉริยภาพในการสื่อสาร ไมนาตนเองไปเป็นคูขัดแยงกับใคร ทาหนาที่เป็นผูสื่อสารสัจธรรมอยาง ตรงไปตรงมา เป็นผูชี้ประเด็นใหเห็นวา ความขัดแยงหรือปใญหาตางๆ เกิดขึ้นเพราะอะไร ทานทาหนาที่ เป็นมโนธรรมสานึกของสังคม เป็นผูที่ชี้ใหสังคมเห็นวากาลังกาวพลาดตรงไหน เป็นผูที่เป็น ยถาวาที ตถาการี คือ พูดอยางไร อยางนั้น เป็นผูที่มีชีวิตที่สะอาด ซึ่งเป็นตนทุนทางสังคมที่สาคัญในการสื่อสาร เพื่อสันติภาพเป็นผูที่มี soft power คือ มีอานาจลอหมุนของปใญญา อานาจของความดีงาม บริสุทธิ์ และบริบูรณแทาหนาที่เป็นผูสื่อสารสัจธรรมของพระพุทธเจา เป็นผูเสนอความจริง อยางตรงไปตรงมา ไมเสริม ไมปลอม ไมปน อันจะทาใหความจริงนั้นเสื่อมคุณภาพ และยังเป็นนักนิรุกติศาสตรแ เป็นนิรุติ เมธี เป็นปราชญแในการใชภาษา คือ รูที่มาประวัติศาสตรแและความหมายของคา เป็นผูอยูนอกเหนือ ระบบผลประโยชนแ ไมมีมัวหมองเรื่องเงินตรา เป็นผูมีอิสระจากกลุมผลประโยชนแทุกกลุม และไมปลอย ใหมีใครกลาวหาทานในทางเสียหาย ดวยการเขาใจผิด เพราะการเขาใจผิดทานจะหมายถึงเขาใจผิดใน งานของทานดวย (ไมปลอยใหมีการประทุษรายทางปใญญา) เป็นผูสื่อสารดวยเมตตา กลาเทศนแ กลา สอน ไม กลั ว ใคร ยอมเสี ย สละตนเพื่ อรั ก ษา ความจริ ง (ทนไม ได ต อ การประทุ ษ ร ายข อ มู ล หรื อ แสดงออกซึ่งความไมปรารถนาดีตอคัมภีรแพระไตรปิฎก หรือพระธรรมวินัย เห็นประโยชนแที่ประชาชน จะไดรับสาคัญที่สุด) เวลามีคนเขาใจผิดทานจะไมคางและไมปลอย จะออกมาแกตางออกมาชี้แจงทันที ไมใหคาง ไมปลอยใหมีใครกลาวหาทานในทางที่เสียหายดวยการเขาใจผิด มองวาประโยชนแสุขที่คน สวนใหญจะไดรับ คือ มีเมตตากรุณาตอประชาชนจะพลาดจากประโยชนแที่ควรจะไดควรจะถึง เมื่อเห็น ความเสื่ อมความไมดีไมงาม ตอการจวงจาบใหรายพระพุทธศาสนาหรือประทุษร ายตอขอมูลหรือ แสดงออกซึ่งความไมปรารถนาดี ตอคัมภีรแพระไตรปิฎกหรือพระธรรมวินัย ทานจะไมอยูเฉย เห็ น ประโยชนแที่ประชาชนจะไดรับนั้นสาคัญที่สุด คุณสมบัติของการทาหนาที่เป็นผูสงสารของทาน คือ สัป ปุริสธรรม 7 และเป็นสัตบุรุษเป็นหลัก (สัมภาษณแพระมหาวุฒิชัย วชิรเมธี, 2559) ทานพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) เป็นผูสงสารที่มีคุณสมบัติของความเป็นกัลยาณมิตร และสัปปุริสธรรม 7 วิธีการสื่อสารของทานเป็นการสื่อสารเพื่อสันติ ผานศีล สมาธิ ปใญญา ทานเป็นคน ที่ มี องคแ ค วามรู มี ปใ ญญาแสวงหาความรู และข อ มู ล อยู ตลอดเวลา สิ่ ง ที่ ท า นน าเสนอออกไปผ า น กระบวนการสื่อสารอยูบนพื้นฐานของความจริง เป็นผูที่มี ความเมตตา การสื่อสารของทานเป็นวจี สุจริต พูดแตความจริงไมใชความรูสึก มีวิธีที่จะสื่อสารและใชคาพูดใหผูรับสารเขาใจ เป็นผูที่ทางาน ตลอดเวลา มีความเพียรมีฉันทะตอเรื่องงานเสมอ ไม ปลอยเวลาใหลวงไปโดยเปล าประโยชนแ ทาน สื่อสารกับตนเองวามีโรคภัยไขตางๆ เป็นเพื่อน อยูกับโรคภัยไขเจ็บแบบเพื่อน คิดวา โรคภัยไขเจ็บเป็น ส วนหนึ่ งของชีวิ ตทาน ทานสื่ อสารแตความในพุ ทธศาสนาออกมาอย างรว มสมัย ทาให เกิ ดความ คลี่คลายในประเด็นปใญหาตางๆ และชี้ทางสวางใหกับสังคม สาร ลักษณะเดนของสารที่ทานสงมา เวลา พูดในเรื่องใด จะมีขอคิดใหอยูตลอดเวลา สิ่งที่ทานสื่อสารออกไปทานจะมีพูดโดยมีขอมูลความจริง
44
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
(สั มภาษณแ ดร.พุทธชาติ แผนสมบุ ญ, 2559) สอดคล องกับเสี ยงสะทอนจากมุมมองของบรรพชิ ต ผูติดตามถวายงานอยางใกลชิดกลาววา สิ่งที่ทานพระพรหม คุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) สื่อสารเป็นธรรมะ เป็นความจริง ความถูกตอง ความดีงาม เป็นสิ่งที่เป็นประโยชนแเป็นความจริง ถือไดวาเป็นผูสื่อสารที่มี ความซื่อตรงและเป็นผูที่เอาหลักการทางพระพุทธศาสนานั้นออกไปสื่อตอประชาชน ผูคนในสังคม ดวย ความบริ สุ ทธิ์ใจ ดวยความที่อยากจะให คนในสั งคมนั้ นเจริญกาวหนาในทิศทางที่พึงประสงคแตาม หลักการของพระพุทธศาสนาอยางแทจริง เป็นผูที่ยึดหลักการสื่อสัจธรรมความจริง ทาใหมีความแกลว กลา อาจหาญ ไมมีอะไรเคลือบแฝงในใจ ไมตองการอามิสสินจางใดๆ หนังสือธรรมะตางๆ ทานมักจะมี ความพิถีพิถัน และมีความตั้งใจมากที่จะไมสื่ออะไรออกไปในทางที่ทาใหเกิดความสับสน ไมไดทาเพื่อ ลิขสิทธิ์ใดๆ หนังสือหรือผลงานตางๆ ที่ทานทาออกมา ทานก็ทาเป็นธรรมทานใหเปลา ทาดวยความ บริสุทธิ์ใจและเป็นผูที่ทางานพระศาสนาในฐานะเป็นสงฆแสาวกของพระพุทธเจา เป็นการสื่อสารที่มี ความชัดเจน ถูกตอง แมนยา และมีวิธีการสื่อสารและใชภาษาของทานอยางไพเราะ เป็นภาษาที่มีความ ตรง ถูกตอง แมนยา คิดตลอดเวลา ในการปรับปรุงเนื้อหา ถอยคา ทุกประโยคในบทความในหนังสือ ของทานนั้นใหตรง ถูกตอง แมนยา และก็ทาใหประชาชน สังคมนั้นไดรับประโยชนแจากการสื่อธรรม ของทานเป็นอยางยิ่ง ทานเป็นผูมีฉันทะในการทางานสรางสรรคแงานวิชาการ ผานชองทางที่เป็นอวัจน ภาษา และวัจนภาษา การใชวาจา การเทศนาสั่งสอน การใชงานเขียนตารา หนังสือ บทความ หรือการ ใหขอคิดประเด็นปใญหาทางสังคม และอวัจนภาษาเป็นทั้งการสื่อสารทางตรงและทางออม กลาวคือ การแสดงใหเห็น ความสงบเย็น ความออนนอม การแสดงออกทางสีหนา ทาทาง ดวยความเมตตา ทา ใหเห็นตัวอยางของวิถีของสมณะผูรักความสงบ การปฏิบัติกิจวัตรประจาวันเรียบรอยดวย ทาตนเป็น แบบเป็นตัวอยาง โดยที่ไมตองพูด ธรรมะที่เทศนแสอนเป็นเรื่องที่ copy ลงบันทึกแผน CD จะได เผยแพรเป็นธรรมะ มีการบันทึกรายการทีวีบาง ภาพวีดีโอบาง เป็นผูที่สมถะ ใชสิ่งของตางๆ ประหยัด มัธยัสถแมาก และเขาใจถึงคุณคาของสิ่งที่นามาใชทานใชอยางคุมคาและเป็นประโยชนแมาก (สัมภาษณแ พระครูปลัดสุวัฒนพรหมคุณ, 2559) 2) สาร (Message) ทั้งเสียงสะทอนจากภายนอกและเสียงสะทอนจากคนใกลชิด แสดงใหเห็น วาสารที่ ทานพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺ โต) ส งออกมานั้น เป็ นสารที่ สั มพันธแ กับความจริงใน พระพุทธศาสนา มุงใหเกิดความรูและมีปใญญาตามหลักสัมมาทิฐิ สารของทานพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) เป็นสารที่สัมพันธแกับความจริงในพระพุทธศาสนา ที่ประกอบดวยความสัจจริง และเป็น ประโยชนแ เรียบงาย มีคุณคา มีความหมาย สื่อออกมาดวยความเมตตา ปรารถนาดี มุงมั่น เจตนาดี (สัมภาษณแพระมหาหรรษา ธมฺมหาโส, รศ.ดร., 2559) สารของทานผานงานหนังสือที่สามารถเป็นหลัก ของการศึกษาพระพุทธศาสนาได เชน พุทธธรรม พจนานุกรมพุทธศาสตรแ เป็นตน หนังสือที่ทานเขียน ไมมีลักษณะกาวราว มีแตเป็นไปในทางสรางสรรคแ และสรางสันติสุขใหแกสังคม ของประเทศชาติ และของโลก ผลงานของทานเนนไปทางดานมี ความรู สื่อออกไปสาหรับคนมีความรู ภาษาที่ใชไม ลึกซึ้งเกินไป เป็นภาษาที่เขาใจงาย ไมเนนคาบาลีมากนัก ผลงานเขียนของทานมีมากมาย ทั้งหนังสือ การเทศนแ ต ารา หนั งสื อ การแสดงความคิ ดเห็ น ถาหากจะมี ก็เป็นการแสดงประกอบวิ ชาการ มี หลักเกณฑแ หนังสือที่เป็นผลงานชิ้นเอก คือ พุทธธรรม และเสนหแในสารของทาน ทานสามารถใชภาษา เขาใจงาย ไมใชศัพทแที่คนสวนใหญเขาใจไดยาก (สัมภาษณแ ศาสตราจารยแพิเศษจานงคแ ทองประเสริฐ, 2559) ในทางวิชาการและในทางการเทศนแ ตาราของทานมีภาษาที่สละสลวย ชัดถอย ชัดคา งามคา
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
45
และงามความ ภาษาที่ใชเป็นกวี ไพเราะ ทานเป็นนายของวัจนภาษา และอวัจนภาษา ดานอวัจนภาษา ของทาน คือ ตัวทานเองที่สะทอนถึงความมีสติ มีสันติ มีความสงบเย็น มีเมตตา หากเห็นทานก็จะ มองเห็นสติปใญญาที่กาลังเคลื่อนมาหาเรา ทั้งภาษาพูดและภาษาเขียน คือบุคลิกภาพของทานทั้งหมด ทานใชอยางเป็ นนายของอวัจนภาษา สารที่ทานใชนั้นเป็นสารที่ดี เป็นความจริง มีประโยชนแ และ สามารถอ างอิงได ชว ยประสานสามั คคี เหมาะสมกั บกาลเทศะด วย ซึ่ งเป็นลั กษณะสารของทาน (สัมภาษณแพระมหาวุฒิชัย วชิรเมธี,2559) นอกจากนี้สารที่ทานสื่อออกมาโดยมุงชี้แจงขอเท็จจริง เป็น งานวิชาการ มุงใหเกิดความรูและปใญญา สารที่สื่อออกมาทาใหเกิดแรงจูงใจในสังคม วิธีการที่สื่อรวมทั้ง เนื้อหา ชวยสร างความรู ความเขาใจที่ถูกตองแกผูอาน ทาให เกิดความสงบ สันติในใจ และถือเป็น แบบอยางได สารที่สื่อออกมาเป็นภาษาที่สุภาพ เอาขอเท็จจริงมาแสดง เอาพระไตรปิฎกมาแสดง การ สื่อสารของทานมีเจตนาดี ทาใหคนเกิดปใญญา ทาใหเกิดความเขาใจในเนื้อหา สามารถอธิบายเรื่องยาก ใหเป็นเรื่องงาย ใชเหตุใชผลในการแสดงออกและถายทอด ถือเป็นตนแบบของการสื่อสารธรรมของ พระพุทธเจา (สัมภาษณแพระไพศาล วิสาโล, 2559) อิทธิพลจากสารของทาน ไดสงผลใหเกิดการเปลี่ยนแปลงชีวิตแกผูรับสาร อยางกรณีของนาย โรบิน ฟิลิป มัวรแ นักแปลธรรมนิพนธแของพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) เกิดในครอบครัวที่พอและ แมเป็นศาสตราจารยแ และเป็นคนที่ชอบชวยเหลือคนที่ตกทุกขแไดยาก สงผลใหเป็นผูที่ชอบอานหนังสือ มาก และมีความสนใจทางดานศาสนา ซึ่งไดมีโอกาสไปเรียนและนั่งสมาธิ และรูสึกคุนเคยกับคนไทย เหมือนลักษณะชาติกอนอาจเคยมีความสัมพันธแกับคนไทยในฐานะใดฐานะหนึ่ง ประกอบกับตองการหา คาตอบใหกับตนเองวา ชีวิตเกิดมาเพื่ออะไร ศาสนาพุทธเป็นลักษณะตรรกะ มีความเป็นเหตุเป็นผล จึง มีความสนใจและศรัทธาตอพระพุทธศาสนาอยางมาก นอกจากนี้ยังไดมีโอกาสศึกษาเกี่ยวกับลัทธิเตเา ที่ เกี่ยวของกับการดารงชีวิตอยูกับธรรมชาติ โดยสวนตัวชอบภาษาอยูแล วจึงสนใจงานดานการแปล ประกอบกับไดมีโอกาสอานงานของพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) แลวเกิดความประทับใจ และ ดวยความศรัทธาจึงหาวิธีที่จะแปลงานนิพนธแของทานและอยากบอกตอใหผูอื่นฟใงวาพระพุทธศาสนา สอนอะไร งานนิพนธแของทานเป็ นลักษณะคล ายกับวงกลมที่รอยเรียงเรื่องราวเชื่อมโยงกัน ทาให มี ความสุขในการอาน แตใชเวลาและความคิดนานกวาจะแปลไดแตละประโยค สารของทานที่สื่อออกมา เป็นคาที่แตงขึ้นใหม บางครั้งใชคา 2 – 3 คาในอดีตมารอยเรียงกัน การแปลงานนิพนธแพุทธธรรมทาให มีความสุข เนื่องจากเป็นการไดฟใงธรรม ทาใหรูธรรม ไดทบทวนพระธรรมคาสอนของพระสัมมาสัมพุทธ เจา และสามารถนาไปสอนคนอื่นได เหมือนไดปฏิบัติธรรมไปดวย การอานงานของทานเป็นการฝึก สมาธิอยางหนึ่ง ทาใหมีสมาธิในการทางาน สารที่ทานพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) สื่อออกมา ผานงานของทานนั้นเนนใหคนเกิดปใญญา และสัมมาทิฐิ เนนใหผูอานเกิดโยนิโสมนสิการ เนนสันติภาพ การแกปใญหาตามหลักอริยสัจ 4 พระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) เป็นบุคคลพิเศษ มีบารมีสูง และ เป็นบุคคลอัจฉริยะในการถายทอด สามารถสื่อสารใหเขาใจงาย เปรียบดั่งพาไปบนถนนเสนทางหลัก และพาเขาถนนที่เป็นตรอกซอกซอย และพากลับมายังถนนสายหลักอีกครั้ง ในการแปลงานพระพรหม คุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) พจนานุกรมฉบับประมวลศัพทแ และประมวลธรรมของทานชวยไดอยางมาก ทาใหการแปลสาเร็จลงไดดวยดี (สัมภาษณแนายโรบิน ฟิลิป มัวรแ, 2559) จากการสัมภาษณแบุคคลใกลชิด ทาน พบวา สารที่ทานใชกับตนเอง คือ การใชสมุดบันทึก กระดาษหรือคอมพิวเตอรแ เพื่อสรางสรรคแงาน ทุกเวลาที่มี ทานจะจดบันทึกเรื่องราวความเป็นไปในชีวิตทุกวันดวยกระดาษแผนบางๆ และนามาเขา
46
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
เลมเมื่อครบหนึ่งปี การมีวินัยและการบริหารจัดการระบบสารในการบันทึกสิ่งตางๆ ที่เกี่ยวของ ไมเวน แมแตมีผูใดมาถวายอะไรทานก็บันทึกไวหมด การเขียน การบันทึกจากความคิดของตัวเองนี้นั้น ออกมา ทางตัวหนังสือ ทาใหการสื่อไดเร็ว ไดตรง และก็แมนยา และเป็นการฝึกตลอดวันทาใหขอมูลของทานนั้น นอกจากเป็นลายลักษณแอักษรแลว ยังมีความถูกตองและแมนยา นอกจากนี้ทานใชเครื่องบันทึกเสียง หากชวงไหนที่สุขภาพทานไมอานวย (สัมภาษณแ พระครูปลัดสุวัฒนพรหมคุณ (อินศร จินฺตาปโฺ โญ), 2559) 3) ช่องทางการสื่อสาร (Channel) สาหรับชองทางการสื่อสารของทานพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุ ตฺ โ ต) กล าวไดว า ท านใชช องทางการสื่ อสาร 2 ลั กษณะ คือ การสื่ อสารผ า นช องทางที่ เป็นอวัจนภาษา และวัจนภาษา สาหรับวัจนภาษานั้นเป็นเรื่องของการสื่อสารทางตรงนั้น เป็นเรื่อง ของการใชวาจา การเทศนาสั่งสอน การใชงานเขียนตารา หนังสือ บทความ หรือการใหขอคิดประเด็น ปใญหาทางสังคม และอวัจนภาษาเป็นทั้งการสื่อสารทางตรงและทางออม กลาวคือ การแสดงใหเห็น ความสงบเย็น ความออนนอม การแสดงออกทางสีหนา ทาทาง ดวยความเมตตา รวมถึงการดาเนิน ชีวิตประจาวันใหเห็นตัวอยางของวิถีของสมณะผูรักความสงบ ดังเสียงสะทอนวา ชองทางการสื่ อสารของทานนี้ จากการที่ท านบั นทึกก็ เป็น ส ว นหนึ่ง ก็มีที่ ทานสอน การ บรรยาย ทานมักจะบันทึกเป็นเทป บันทึกเสียงไวทุกเรื่อง ทุกอยางไป เรื่องไหนที่ดี ทานก็จะใหนามา จัดรวบรวมไว เป็นเรื่องที่ copy ลงบันแผน CD จะไดเผยแพรเป็นธรรมะ บางครั้งก็มีการบันทึก รายการทีวีบาง ภาพวีดีโอบาง อยางการใหโอวาทกับพระใหม ทานจะฝากขอคิดขอธรรมนามาใชใน ชีวิต เกี่ ย วกั บ ญาติโ ยมท านก็พูด ธรรมะให ญ าติโ ยม บางที่แ ละมี การบัน ทึกไวห มด นอกจากการ บันทึกเสียง การเขียนงานของทาน ก็เป็นการที่ทานก็สื่อดวยการที่วาไมตองพูด หรือแมแตสิ่งที่ทานทา ก็เป็นการสอนดวยเหมือนกันเป็นการสอนการดาเนินชีวิตที่เป็นแบบเป็นตัวอยางที่ดี ทาใหคนไดนามา เป็นแนวทางในการไดสอนคนดวยเหมือนกันวา การที่จะสื่อออกไปดว ยทาทีสงบ ทาทีที่สารวม ระวัง ที่มีอากัปกริยาอาการที่ไมมีประเจิดประเจอ ไมอะไรตางๆ ทานก็เป็นคนอยางนั้นจริงๆ ไมวาลูกศิษยแ ลูกหาไปพบทาน ทานก็จะหมจีวร และก็นั่งพับเพียบเรียบรอยดวยดี นี่แสดงวาทานทาเป็นแบบเป็น ตัวอยาง โดยที่ไมตองพูด ไมตองแสดง การเป็นผูที่สมถะ ใชสิ่งของตางๆ ประหยัดมัธยัสถแมาก และ เขาใจถึงคุณคาของสิ่งที่นามาใชทานใชอยางคุมคา และเป็นประโยชนแมาก และแมกระทั่งจีวรตางๆ ทานก็ใชแคชุดเดียวเอง พอจีวรที่ญาติโยมถวายมาทานก็นาเขาไปใหสวนกลาง เป็นสวนที่เป็นของกลุม สงฆแและถาทานจะเปลี่ยนจีวรนี้ ประมาณปีละครั้ง สาหรับจีวรที่ใชเสร็จแลวทานก็จะมาใชอีก เชน สบงก็นามาใชเป็นผาปูนอน คือ ทานจะใชของทุกอยาง อยางคุมคา และเป็นคนที่แมกระทั่งในหอง ตางๆ นั้น โยมเคยติดเครื่องปรับอากาศใหทาน แลวทานก็บอกวาไมไดใช ใหโยมมาปลดออกไป แลว ทานก็อยูอยางเรียบงายไมหรูหราฟุุมเฟือยอะไร และใชชีวิตอยางสมถะ เรียบงาย และบางทีแมกระทั่ง การขบฉันตางๆ บางทีทานก็ใหโยมผูจัดอาหารจัดอาหารนอยๆ ไมตองมาก ก็แสดงวา ทานไมตองการ จะใชวัสดุอะไรมากมายจนเกินไป และก็ฉันพอดี ก็เป็นวิถีของการที่ทานก็ปฏิบัติอยางนั้นเป็นตัวอยาง ดวยดี ปกติบางทีองคแกร หนวยงานตางๆ นิมนตแไปเทศนแ ไปบรรยาย และก็ถวายปใจจัยมา ทานก็จะ มอบคืนกลับไปใหองคแกรนั้น ใหใชประโยชนแในจุดนั้น ถือไดวาทานปฏิบัติใหเห็นเป็นตัวอยางดวยดี (สัมภาษณแพระครูปลัดสุวัฒนพรหมคุณ (อินศร จินฺตาปโฺโญ), 2559) 4) ผู้รับสาร (Receiver) สาหรับในทางพระพุทธศาสนานั้น ผูรับสารที่ดีตองใชหลักกาลามสูตร
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
47
ในการฟใงเพื่อพิจารณา ซึ่งนับเป็นทาทีของการใชรับขอมูลขาวสารอยางปใญญาชนและตองมีหลักธรรมใน การสรางสันติภาพ กลาวคือ ตองมีสารารณียธรรม 6 รวมทั้งการรับสารตองปราศจากอคติ 4 และไมลืมที่ จะนาหลักพรหมวิหาร 4 มาใชดวย และหัวใจของพรหมวิหาร 4 คือ อุเบกขา ซึ่งเป็นตัวปใญญาแท เป็น ปใญญาบริสุทธิ์ซึ่งตองทาใจเป็นกลาง ดังหนึ่งตราชู เป็นปใญญาแทที่มองผิดวาไปตามผิด ถูกวาไปตามถูก และตองมีทาทีแบบสัจจานุรักษแ คือ ไมผูกขาดความจริง คือ การมีหัวใจที่เปิดกวาง ไมยึดถือวาความคิด ความรู อุดมคติ ลัทธินิกาย หรือชุดขอมูลที่เรามีอยูเป็นชุดขอมูลที่ดีที่สุด ถูกที่สุด เป็นจริงที่สุด ในฐานะ ผูรับสารมีเสียงสะทอนทั้งภายในและภายนอกที่แสดงใหเห็นถึงทาทีของทานพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ป ยุตฺโต) กลาวคือ ทานไมนาตนเองไปเป็นคูขัดแยงกับใครทั้งสิ้น และทาหนาที่เป็น ผูสื่อสารสัจธรรมอยาง ตรงไปตรงมาทุกๆ ครั้งที่เกิดความขัดแยงขึ้นในสังคมไทย ทานไมใชคูขัดแยง แตเป็นผูชี้ประเด็นใหเห็นวา ความขัดแยงหรือปใญหาตางๆ เกิดขึ้นเพราะอะไร ทานทาหนาที่ของมือที่ชี้ไปยังดวงจันทรแ ดังนั้น เราตอง มองไปที่ดวงจันทรแ มิใชมองที่มือของทาน ทานทาหนาที่เป็นมโนธรรมสานึกของสังคมเป็นนิ้วที่ชี้ไปยัง ดวงจันทรแเพื่อบอกใหเห็นวาเรากาลังกาวพลาดตรงไหน (สัมภาษณแพระมหาวุฒิชัย วชิรเมธี (ว.วชิรเมธี), 2559) ทานมีการรับฟใงแบบ deep listening กลาวคือ ทานไมตัดสิน เพียงแตทานจะเป็นผูเสนอความ จริง ทานจะฟใง และรูเทาทันตามความเป็นจริงวา เหมือนประมาณวา ก็บริบทของเขาเป็นแบบนั้น เขามี ขอมูลแบบนั้น บริบทของเขาแบบนั้น เขาก็ทาไปแบบนั้น แตเขาอาจจะไมรูก็ไดวาจริงๆแลว ธุดงคแมี หลายแบบ และธุดงคแจริงๆ ที่ทางพุทธศาสนามันเป็นอยางไร นั่งอยูใตตนไมก็เรียกวาเป็นธุดงคแ ถือวัตร ปฏิบัติวาจะเดินธุดงคแจากเสนทางนี้เทานั้น ก็เรียก เป็นธุดงคแนะ ไมใชทานบอกวา ไมใชทาแบบนี้นะไมใช ธุดงคแ ทานก็ไมพูด ธุดงคแมี 13 วิธี และทานก็จะเลาใหฟใง (สัมภาษณแศาสตราจารยแพิเศษจานงคแ ทอง ประเสริฐ, 2559) สอดคลองกับ มุมมองของคฤหัสถแที่ถวายงาน: กลาววา ทานฟใงวิทยุ ขอมูลขาวสาร ทั่วไปดวย และยังฟใง Voice of American ที่เป็นคลื่นสั้น เพราะฉะนั้นทานก็จะเป็นเหมือนมีขอมูล ขาวสารคอนขางมาก ทานเป็นผูฟใงที่ดี ฟใงวาเขาคิดอะไร ทานฟใงแบบไมตัดสินใคร ทานฟใงแบบใหรูเทา ทันตามความเป็นจริง และคิดวา บริบทของเขามีแบบนั้น เขามีขอมูลแบบนั้น เขาทาไปแบบนั้น แตเขา อาจไมรูจริงๆ ก็ได (สัมภาษณแ ดร.พุทธชาติ แผนสมบุญ, 2559) เสียงที่สะทอนเพื่อยืนยันถึงการเป็นนักฟใงที่ดีของทานนั้น คือ เสียงสะทอนจากผูรวมงานใกลชิด ทาใหทราบถึงทาทีการฟใง การรับมือกับปใญหาในฐานะผูรับสาร และการจัดการปใญหา ดังเสียงสะทอน วา 1) ในสถานการณแปกติ โดยฐานะเจาอาวาส ทานเป็นผูที่รับฟใงเรื่องราวตางๆ จากพระภิกษุในวัดและ ทานก็จะสดับรับฟใงจากพระในวัด และใหพระในวัดประชุมกันทุกสัปดาหแ พอถึงเวลาหนึ่งทานก็จะเรียก พระที่มีพรรษามากมาพูดคุยกัน ทานก็จะเป็นผูใหหลักการ แนวทาง และนโยบายในการจะมอง 2) ใน สถานการณแที่มีปใญหา ทานจะพูด และเลาใหทานฟใง และทานก็จะชวยคิดแกปใญหาใหดวยดี ทานก็เป็น คนที่ทาเพื่อวัด สวนรวม สังคม หากมีเรื่องราวเกี่ยวของกับทางพระพุทธศาสนา เกิดความขัดแยงตางๆ ทานก็จะเป็นผูที่กลาที่จะออกมาเพื่อจะชี้ชัด บางครั้งทานมองวา การโตเถียงกันไปตามสื่อตางๆ ตาม หนังสือพิมพแหรือสัมภาษณแกันไป ทานก็มองวาบางทีไมตรง เพราะวาเป็นการที่ไมตรงตามความเป็นจริง ทาใหสังคมวุนวายสับสน ทานตองการใหมีความเขาใจชัดเจนตรงกัน ถาเกิดคนสื่อสารกันดวยความ เขาใจชัดเจนแลว เรื่องราวตางๆ ก็ทุเลาเบาบางลงไปได บางทีบางครั้ง เรื่องเดียวกัน เวลาคนมาสื่อหรือ สื่อตางมุมมองและตางคนก็มีจุดยืนของตนเอง แลวก็ทาใหไมมีจุดรวม ทาใหเกิดเป็นปใญหาขึ้นมา ทาน มองวา แมพุทธศาสนาหรืออะไรก็ตามที ทานบอกวาชาวพุทธเรานี้ บางทีถาเราทุกคนเป็นชาวพุทธและ
48
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ยึดเอาพระพุทธเจาเป็นจุดรวมหรือศูนยแรวม ศูนยแกลางที่จะมองไปวาเราเป็นลูกศิษยแของพระพุทธเจา และก็มีครูบาอาจารยแนาเราเขาเฝูาพระพุทธเจา ถาเราทุกคนวาง และก็ไมยึดในครูบาอาจารยแของตน และก็มองวา เรามีพระพุทธเจาเป็ นจุ ดรวมใจและก็มุงไปที่จุดนั้น ถึงแมครูบาอาจารยแเราจะสอนผิ ด อยางไรถามีใครกลาวตาหนิอยางไร ถาผิดจริงก็ยอมรับตามนั้น เพราะพระพุทธเจานั้นเป็นจุดรวมของเรา และก็ในจุดนั้น ถาเป็นอยางนี้ปฺุบมันก็จะทาใหความสามัคคีก็เกิดมีขึ้น แตที่เป็นปใญหาก็เพราะวาคนเรา แตละคนยึดในครูบาอาจารยแจนกระทั่งลืมพระพุทธเจาไป และปกปูองครูบาอาจารยแของตนจนกระทั่งวา เกิดเป็นปใญหา นี่ก็แสดงวาเราไมเขาใจและมันก็จะเป็นอยางนั้นไปในสังคมไทย 3) ในสถานการณแที่รับฟใง แลวตอบโต ซึ่งหากมีเรื่องที่เขามาถึงตัวเจาคุณอาจารยแ มีหนังสือพิมพแแบบเป็นชื่อ พยายามโฆษณาพระ หรือเกจิอาจารยแตางๆ โยมก็นาหนังสือเลมนั้นมาถวายเจาคุณอาจารยแ ประธานหรือบรรณาธิการ ถา ทานใดสนใจที่จะนาเอารูปพระเทพเวทีไปบูชา จงกรอกรายละเอียดตางๆมา ทางบรรณาธิการจะจัดสงไป ให กั บท าน ท านองนี้ ปรากฏว า โยมก็ น ามาให ท านดู ทั นที ที่ ท านเห็ น ก็ ด าเนิ นการในการเขี ยนถึ ง บรรณาธิการบอกวาขอรองที่จะไมแจกรูปพระเทพเวทีตามที่บรรณาธิการแจงไปนั้นวา ทานบอกวาพระ เราถาเรายั งบู ชา ครูบาอาจารยแ และก็มุงเนนคาวา ครูบาอาจารยแก็ทาใหบังพระพุทธเจา ทาให ไมมี สามัคคีตอกัน ฉะนั้นขอระงับการแจกรูปพระเทพเวทีนี้ ใหทุกคนมีองคแพระพุทธเจาเป็นจุดรวมใจในจุด นั้น กลาวไดวา เมื่อในฐานะผูรับสาร หากทานไดรับฟใงหรือรับรูสิ่งที่เป็นความเห็นที่ ไมถูกตองดีงามตาม หลักคาสอน ทานจะรีบจัดแจงดาเนินการในการที่จะใหตรง ถูกตอง ไมเปิดโอกาสให ไมเปิดชองใหคนนา เรื่องของทานไปเป็นการโฆษณาโปรโมทหรือวาเป็นการที่จะสรางพระใหเป็นเกจิอาจารยแ ใหเป็นพระที่มี ชื่อเสียงโดงดังขึ้นมา สะทอนใหเห็นวาทานปูองกันตัวไวหมด ทานไมไดทาเพื่อตัวของทานเอง แตทาเพื่อ พระพุทธศาสนาอยางเดียวเลย เปูาหมายอยูที่จุดนั้น พยายามที่จะใหมีตัวตนของทาน แทบจะไมมีอะไร ใหมัวหมอง แมแตผลงานของทาน ทานก็จะพยายามจะหลีกเลี่ยงในการปรากฏตัวของทาน แตจะปรากฎ ตัวในฐานะสื่อธรรมะของพระพุทธเจามาแสดงมาชี้แจงเพื่อใหเกิดประโยชนแตอผูอาน นั่นแสดงวา ทาน ลดละ อัตตา ตัวตน ของทาน และทาเพื่อพระพุทธศาสนาจริงๆ (สัมภาษณแพระครูปลัดสุวัฒนพรหมคุณ (อินศร จินฺตาปโฺโญ), 2559) ผลการวิจัยตามวัตถุประสงค์ข้อ 3 แนวทางการสื่อสารเพื่อสันติภาพของพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) พบวา พระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) มีแนวทางการสื่อสารเพื่อสันติภาพที่อยูบนพื้นฐานของ ความเมตตา ปรารถนาดีตอผูอื่น กลมกลืนกับวิถีชีวิต อุทิศเพื่องานเผยแผธรรมเป็นสาคัญ ทั้งวัจนภาษา และอวัจนภาษา ของทาน เป็นทาทีที่สงบ เงียบเรียบงาย ไดความรูคูปใญญา มุงใหเกิดสัมมาทิฐิ จากเสียง สะทอนมีวา “ทานเป็นผู ที่มีอัจฉริยภาพในการสื่อสารเพื่อสั นติภาพ ทั้งในแงผู ส งสาร ผูรับสาร และ แมกระทั่งตัวสารที่ทานสื่อออกมา นับวา เป็นสารที่เป็นความจริง มุงใหเกิดความรู ความเขาใจที่ถูกตอง ผานถอยคาภาษาที่เขาใจงาย สละสลวย ชัดถอย ชัดคา งามคา และงามความ” ทาหนาที่เป็นผูชี้ประเด็น ของปใญหาและความขัดแยงนั้นตามหลักสัจธรรมอยางตรงไปตรงมา เพื่อหาทางออกและบอกกับสังคมวา กาลังกาวพลาดตรงไหน อยางไร (ทาน ว.วชิรเมธี 2529) รูปแบบและวิธีการที่เป็นตนแบบในการสื่อสารเพื่อ สันติภาพ ของพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) ผานสื่อตางๆ ผานผลงาน งานนิพนธแ งานเขียนอาน หนังสือ หาความรู งานวิจัยตางๆ และจากการสัมภาษณแ บุคคลใกลชิด ลูกศิษยแ และผูมีชื่อเสียงที่ตางมีทาน พระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) เป็นตนแบบ และเป็นแรงบันดาลใจในหลายๆดาน โดยเฉพาะอยางยิ่งใน
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
49
การสื่อสารธรรม เผยแผธรรม อาทิ พระมหาวุฒิชัย ว.วชิรเมธี หรือที่รูจักกันในนามทาน ว.วชิรเมธี แหงศูนยแ วิปใสสนาสากลไรเชิญตะวัน จังหวัดเชียงราย พระไพศาล วิสาโล แหงวัดปุาสุคโต จังหวัดชัยภูมิ พระมหา หรรษา ธรรมหาโส รศ.ดร.ผูอานวยการหลักสูตรปริญญาโท สาขาสันติศึกษา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ ราชวิทยาลัย ไดพูดในลักษณะคลายกันวา ตางมีความศรัทธาตอทานพระพรหมคุณาภรณแ เพราะทานเป็น ตนแบบของครูบาอาจารยแที่มีวิชชายอดและจรณะเยี่ยม หรือในทางภาษาบาลีวา วิชาจรณสัมปในโน คือ เป็น ผูถึงพรอมดวยวิชชาและจรณะ เพราะทานเป็นผูที่มีความรู เป็นนักปราชญแ เป็นผูมีความเพียร ใฝุหาวิชา ความรูตลอดเวลา เป็นผูมีขันติ คือ มีความอดทนตอความยากลาบาก อดทนตอความความเจ็บไขไดปุวย เป็นบุคคลที่เพียบพรอมดวยวิชาและจรณและเป็นตนแบบของนั กสื่อสารเพื่อสันติ ภาพใหแกสังคมทั้ง บรรพชิตและคฤหัสถแ สามารถถอดบทเรียนการสื่อสารของทานพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) และ น ามาเป็ นตนแบบเพื่อการพัฒนาการสื่ อสารของคนในสั งคมให รูจักแนวทางในการสื่ อสารเพื่อให เกิ ด สันติภาพ ลดสาเหตุอันนาไปสูความขัดแยง สงผลใหเกิดสันติสุขขึ้นในสังคม ซึ่ง ผูวิจัยเรียกแนวทางการ สื่อสารเพื่อสันติภาพนี้วา “Model 5 I”(ดอกไม้แห่งสันติสุข) เป็นองคแความรูใหมที่ไดจากการวิจัย แผนภาพ “Model 5 I” (ดอกไม้แห่งสันติสุข)
Inspiration
Inner-peace
Information
Intelligence
Internationalism lligence
“Model 5 I” (ดอกไม้แห่งสันติสุข) อธิบายขยายความได้ดังต่อไปนี้ 1) Intelligence คือ ความฉลาดในการสื่อสาร ทั้งในฐานะผูสงสารคือความเป็นสัตบุรุษ คือเป็น ผูใชหลักสัปปุริสธรรม 7 ในการสื่อสาร และผูรับสารที่มีสติ โดยใชหลักกาลามสูตรและโยนิโสมนสิการ ความฉลาดของนักสื่อสารเพื่อสันติภาพตามหลักสัปปุริสธรรม 7 ประกอบดวย ธัมมัญญุตา คือ รูหลักหรือ รูจักเหตุ ในฐานะผูสงสารและผูรับสาร โดยกอนที่จะสื่อสารอะไรออกไป ทานจะใครครวญพิจารณาวาจะ น าพาผู ฟใ งนั้ นไปสู จุ ดหมายใด อั ตถัญญุ ตา คื อ รู ความมุ งหมายหรื อรู จักเหตุผล โดยนั กสื่ อสารเพื่ อ สันติภาพนั้นควรเป็นผูที่มีจุดหมายอุดมการณแที่วา บั ณฑิตยอมพัฒนาตน และการพัฒนาตนนี้เป็นการ พัฒนาตามหลักไตรสิกขา กลาวคือ ศีล สมาธิ และปใญญา โดยมีจุดหมายปลายทางคือ การเขาถึง ความสุข สงบเย็ น และท านดาเนิ นตามคาสอนของพระพุ ทธเจ าคื อ การสรางประโยชนแ ให กับตนเองและผู อื่ น อัตตั ญญุตา คือ รู จั กตน รู จั กกายและจิตของตน รูจักปล อยวางโดยไมนาพาความทุกขแรอนมาใส ตั ว
50
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
มองเห็นโอกาสที่มากับวิกฤต นั่นคือ การมีโอกาสไดผลิต หรือสรางผลงานทางการศึกษาพระพุทธศาสนา ใหกับอนุชนคนรุนหลัง การใหธรรมชาติบาบัดรางกายดวยตนเอง กลาวไดวา กายเป็นทุกขแแตใจเป็นสุข ซึ่งการสื่อสารกับตนเองในดานบวกนี้ถือวาเป็นพลังใจที่สาคัญ เป็นเครื่องสะทอนถึงการใชปใญญาพิจารณา ปใญหา มัตตัญญุตา คือ รูจักประมาณ โดยนักสื่อสารเพื่อสันติภาพตองไมหลงไปในวังวนแหงเกียรติยศ ชื่อเสียงหรือยศถาบรรดาศักดิ์ ควรดาเนินชีวิตเรียบงายพึ่งตนเองเป็นหลัก อยูกับธรรมชาติ และดาเนิน ชีวิตเพื่อสรางประโยชนแ กาลัญญุตา คือ รูจักกาล สาหรับการเป็นผูสงสารและรับสาร นักการสื่อสารเพื่อ สันติภาพแมจะเป็นผูรูในเรื่องนั้นๆ แตก็ไมจาเป็นตองแสดงความเห็นในทุกครั้งที่มีปใญหา กลาวคือ ในการ สงสารเพื่อสันติภาพจะพิจารณาวาเวลานั้นเหมาะสมหรือไม สังคมแกไขไดดวยตนเองหรือไมอยางไร หาก ประเด็นใดที่สาคัญและเกี่ยวของและสาคัญกับประโยชนแสุขสวนรวม มีเมตตานาความรูมาแถลงไข สราง กระแสตื่นรู และเตือนสติใหกับคนในสังคม ปริสัญญุตา คือ รูจักชุมชน รูจักหมูคณะหรือกลุมชน วาควร วางตัวอยางไร ควรทาอยางไร ควรพูดอยางไร ในฐานะที่ทานเป็นนักปราชญแ นักเทศนแ นักเขียน การสื่อ ธรรมของทานเป็นการสื่อธรรมที่ใหประโยชนแแกชุมชน หรือสังคมหมูมาก รูวาควรจะสื่อสารใดแกชุมชน 2) Inner-peace คือ การมีสั นติในตนเอง ของนักการสื่ อสารเพื่อสั นติภาพควรเริ่มตนจาก พื้นฐานของความมีสติ ขันตินาไปสูสันติ การมีสติทั้งการกระทาและคาพูด วัตรปฏิบัติหรือพฤติกรรมดาน ศีลแสดงถึงความมีวินัยและขันติ จะสะทอนใหเห็นผานการเป็นผูที่มีความสุขม สงบเย็น มีจิตใจที่เปี่ยม ดวยเมตตา วาจาสุภาพ และทาทีออนนอม ดาเนินชีวิตดวยความ สงบ สะอาด สวาง จากการศึกษาพบวา เมื่ อการเป็ นผู ส งสารและรั บสารสามารถด ารงอยู บนหนทางแห งสั มมาทิ ฏฐิ และการเป็ นบั ณฑิ ตผู ขวนขวายพัฒนาตนทั้งดานสติและปใญญา จะทาใหรูวาสารเพื่อสันติภาพที่จะสงไปนั้น จุดหมายที่แทจริง คือชวนคนให มีความสุ ขสงบ ไมเบี ยดเบียนตนเองและผูอื่นใหเดือดร อน ไมหลงไปในกระแสของการ บริโภคนิยม หรือปลอยใจวิ่งตามกิเลส 3) Information คือ เป็นผูรูจริง นักสื่อสารเพื่อสันติภาพตองรูแจงในสิ่งที่ตนเองสื่อสาร รวมทั้งเป็น ผูที่ใฝุรูอยูตลอดเวลา เป็นผลใหทานเป็นผูที่สื่อสารบนพื้นฐานของความจริง ประกอบกับการนาหลักธรรม คาสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจา นอมนามาปฏิบัติจนเป็นองคแความรูที่อยูในตนเอง นามาใชเป็นประโยชนแ มิใชเพื่อทาลาย หรือขจัดผูอื่น หรือหวังผลจากความรูนั้น เป็นผูรูจริงในสิ่งที่สื่อสาร และที่สาคัญเมื่อสารใด ที่ออกไปแลวตองหมั่นนามาทบทวน และหากพบวามีความผิดพลาด ก็อยาอายหรือวากังวลถึงชื่อเสียงใน การที่จะแกไขสารนั้นใหถูกตอง รูจักถายทอดใหเป็นภาษาที่รวมสมัยเขาใจไดงายมีเหตุผล และมีหลักในการ อางอิง สงสาร ที่เป็นธรรมและเป็นความจริงที่ไมมุงใหคนเสียหาย แตตองการแกไขและบอกกลาวสังคมให ควรรูควรเห็นและควรรับฟใงขอมูลที่ถูกตอง ประกอบดวยธรรม และสรางสรรคแสามัคคี 4) Internationalism คือ การสื่อสารใชภาษาที่เขาใจงายและรวมสมัย ใชทั้งวจนภาษาและอวัจน ภาษา ซึ่งเป็นสารสากลเพราะธรรมชาติของคนก็ถายทอดอารมณแความรูสึกผานทาง 2 ลักษณะนี้ แตวิธีการ สงสารของมีความเป็นพิเศษ กลาวคือ นักการสื่อสารเพื่อสันติภาพ ควรเป็นผูที่สื่อสารดวยภาษาที่เรียบงาย เขาใจงาย และเป็นที่ยอมรับในระดับสากล เป็นนายของภาษา ทั้งใชภาษาไดสละสลวย ชัดถอยและชัดคา งามคา และงามความ 5) Inspiration คือ การเป็นกัลยาณมิตรที่สรางแรงบัน ดาลใจใหสังคม โดยนักสื่อสารเพื่อ สันติภาพตองประพฤติตนใหเป็นแบบอยาง เป็น Idol ในการมุงสรางสันติภาพภายใน Inner-peace ในระดับปใจเจกชน ซึ่งจะมีผลตอสันติภาพในชุมชน สังคม ประเทศชาติ และสังคมโลก (Outer-peace)
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
51
เป็นผูที่ถึงพรอมดวยวิชชาและจรณ และตนแบบในการสื่อสารเพื่อใหสังคมเกิดสันติภาพและสันติสุข ข้อเสนอแนะ แนวทางการสื่ อ สารที่มุ งให เกิด สั น ติภ าพและสั นติสุ ขในสั ง คม ของพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) ที่ถือเป็นตนแบบในการสื่อสารของพระสงฆแและฆราวาสไดเป็นอยางดี จากการศึกษา วิเคราะหแผูวิจัยมีขอเสนอแนะ ดังนี้ 1) ควรมีการนาผลการศึกษาไปตอยอดในการสรางหลักสูตรเพื่อพัฒนาพระสงฆแในการสื่อสาร เพื่อสันติภาพตามแนวทางของทานพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) 2) ควรมี ก ารน าผลการศึ ก ษาไปจั ด ท าคู มื อ ในการสื่ อ สารเพื่ อ พั ฒ นาตนและเสริ ม สร า ง สันติภาพและสันติสุขในสังคมตามแนวทางของทานพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) เอกสารอ้างอิง พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต). (2551). คาปราศรัยของพระธรรมปิฏก (ป.อ.ปยุตฺโต) ในพิธีรับถวาย รางวัล การศึกษาเพื่อสันติภาพ ของยูเนสโก ปี 2537. กรุงเทพมหานคร: ศูนยแสื่อและ สิ่งพิมพแแกวเจาจอม. มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา. ทัศนียแ เจนวิถีสุข. (2554). การสื่อสารเชิงพุทธกับการเปลี่ยนแปลงทางสั งคม. วิทยานิพนธ์พุทธ ศาสตรดุษฎีบัณฑิต. บัณฑิตวิทยาลัย: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สัมภาษณแ พระพรหมบัณฑิต (ประยูร ธมฺมจิตฺโต), ศ.ดร.,ตาแหนง เจาอาวาสวัดประยุรวงศาวาสวร วิหารและอธิการบดีมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, 24 มกราคม 2559. สั ม ภาษณแ พระมหาหรรษา ธมฺ ม หาโส, รศ.ดร., ต าแหน ง ผู ช ว ยอธิ ก ารบดี ฝุ า ยวิ ช าการและ ผูอานวยการ หลักสูตรสาขาวิชาสันติศึกษา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. 16 มกราคม 2559. สัมภาษณแ พระมหาวุฒิชัย วชิรเมธี (ว.วชิรเมธี), ตาแหนง ผูอานวยการสถาบันวิมุตตยาลัย จ.เชียงราย. 31 มกราคม 2559. สัมภาษณแ พระไพศาล วิสาโล ตาแหนง เจาอาวาสวัดปุาสุคะโต จ.ชัยภูมิ 14 กุมภาพันธแ 2559. สัมภาษณแ พระครูปลัดสุวัฒนพรหมคุณ (อินศร จินตฺปโฺโญ). พระเลขานุการหลวงพอพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต). 6 มีนาคม 2559. สัมภาษณแ ศาสตราจารยแพิเศษ จานงคแ ทองประเสริฐ, ที่ปรึกษาอธิการบดี มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ ราชวิทยาลัย, 16 มกราคม 2559. สัมภาษณแ ดร.พุทธชาติ แผนสมบุญ. อาจารยแประจาหลักสูตรพุ ทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาพุทธ จิตวิทยา. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, 6 กุมภาพันธแ 2559 สัมภาษณแ นายโรบิน ฟิลิป มัวรแ. นักแปลธรรมนิพนธแของทานพระพรหมคุณาภรณแ (ป.อ.ปยุตฺโต) 26 มีนาคม 2559. …………………………………………………….
52
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
การศึกษาวิเคราะห์ความฉลาดทางอารมณ์และจริยธรรม ของนิสิต คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ An Analysis Study Emotional Intelligence and Morality of Undergraduate Students of the Faculty of Humanities, Srinakharinwirot University อุสาห์ภรณ์ สุขารมณ์1
บทคัดย่อ การวิจัยเรื่องการศึกษาวิเคราะหแความฉลาดทางอารมณแและจริยธรรมของนิสิตคณะมนุษยศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ มีวัตถุประสงคแเพื่อศึกษาวิเคราะหแความฉลาดทางอารมณแและจริยธรรมของ นิสิตคณะมนุษยศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ และเพื่อศึกษาความสัมพันธแระหวางความฉลาด ทางอารมณแกับจริยธรรมของนิสิตคณะมนุษยศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ กลุมตัวอยางเป็นนิสิต ปริญญาตรี ปีที่ 4 ของคณะมนุษยศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ที่เขารวมโครงการปใจฉิมนิเทศ จานวน 100 คน การวิจัยใชเครื่องมือในการเก็บรวบรวมขอมูลเป็นแบบประเมินความฉลาดทางอารมณแของ กรมสุขภาพจิต และแบบสอบถามจริยธรรม การวิเคราะหแขอมูล ใชโปรแกรมสาเร็จรูป คานวณคารอยละ คาเฉลี่ย คาเบี่ยงเบนมาตรฐาน และคาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธแของเพียรแสัน สรุปผลการวิจัยพบวา ความ ฉลาดทางอารมณแ (Emotional Quotient หรือ EQ) ภาพรวมอยูในระดับสูง เมื่อพิจารณาเป็นรายดาน พบวาความฉลาดทางอารมณแดานดี และดานสุข มีคะแนนเฉลี่ยอยูในระดับสูง โดยดานดี มีคะแนนรายดาน มากที่สุด รองลงมาคือ ดานสุข และดานเกงมีคะแนนความฉลาดทางอารมณแ อยูในระดับปานกลาง สวน ระดับจริยธรรม พบวาภาพรวมอยูใน ขั้น 4 และขั้น 5 ตามทฤษฎีพัฒนาการทางจริยธรรมของโคลเบิรแก นอกจากนี้ความสัมพันธแระหวางความฉลาดทางอารมณแและจริยธรรม พบวา ความฉลาดทางอารมณแเมื่อ จาแนกเป็นดานใหญๆ ไดแก ดานดี ดานเกง และดานสุข ทุกดานมีความสัมพันธแกัน แตความฉลาดทาง อารมณแทั้งดานดี ดานเกง ดานสุข กับจริยธรรมไมมีความสัมพันธแกัน คาสาคัญ: ความฉลาดทางอารมณแ, จริยธรรม
1
ผูชวยศาสตราจารยแ ดร., ประจาคณะมนุษยศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
53
Abstract This research aimed to study the level of emotional intelligence and morality of undergraduate students from Faculty of Humanities, Srinakharinwirot University and examine the relationships between these two variables. The sample were 100 fourthyear undergraduate students from Faculty of Humanities, Srinakharinwirot University. The instruments were comprised of (a) the emotional intelligence questionnaire from Department of Mental Health, the Ministry of Public Health and (b) morality questionnaire. Data analysis included of percentage, means, standard deviation and Pearson Correlation. The result showed that the level of emotional intelligence in general from Faculty of Humanities, Srinakharinwirot University was high. In addition, the level of emotional intelligence from the first and the third factor was high, while the second factor was average. Moreover, the result showed that the level of morality of undergraduate students from Faculty of Humanities, Srinakharinwirot University was high. No significant relationship was found between emotional intelligence and morality. Keywords: Emotional Intelligence, Morality บทนา สถาบันอุดมศึกษาเป็นสถาบันที่ทาหนาที่ในการศึกษาระดับสูงสุ ด ที่สังคมมอบหมายใหทา หน าที่ พั ฒ นาความเจริ ญงอกงามทางความคิ ดและสติ ปใ ญญา เพื่ อความก าวหน าทางวิ ช าการ มุ ง สร างสรรคแกาลั งคนดานวิช าการและวิชาชีพชั้นสู ง เพื่ อพัฒนาประเทศและมุงพัฒนาคนให เป็นผู มี คุณธรรม จริยธรรม มีความรูและเขาใจศิลปวัฒนธรรม เพื่อใหสามารถดารงชีวิตอันมีคุณคาแกบุคคล สังคมและประเทศชาติ (ราตรี พงษแสุวรรณ. 2540 : อางมาจาก ราชกิจจานุเบกษา 2520 : 250) การที่ จะจัดการศึกษาใหบรรลุเปูาหมายดังกลาวไดนั้น นอกจากจะตองสงเสริมทางดานสติปใญญาแลว ยังตอง สงเสริมดานอื่นๆ เชน ดานการปรับตัว สภาพแวดลอมของนักศึกษาควบคูกันไปดวย เพราะนักศึกษาจะ ประสบความสาเร็จหรือไมนั้น ไมไดขึ้นอยูกับสติปใญญาเพียงอยางเดียวเทานั้น แตยังขึ้นอยูกับความ ฉลาดทางอารมณแและการมีคุณธรรม จริยธรรม รวมอยูดวย สอดคลองกับพระราชบัญญัติการศึกษา แหงชาติ พ.ศ. 2542 หมวด 1 บททั่วไป มาตรา 6 วา “การจัดการศึกษาตองเป็นไปเพื่อพัฒนาคนไทยให เป็นมนุษยแทั้งรางกาย จิตใจ อารมณแ สังคม สติปใญญา ความรู และคุณธรรม มีจริยธรรมและวัฒนธรรม ในการดารงชีวิต สามารถอยูรวมกับผูอื่นอยางมีความสุข” นั่นคือ ระบบการศึกษามุงเนนผลิตผูเรียนใหมี คุณลักษณะที่ “ดี เกง และมีความสุข” เพราะตระหนักวาเป็นคุณลักษณะของการพัฒนาความฉลาด ทางอารมณแที่รวมกับ คุณธรรม จริยธรรม สามารถสรางทรัพยากรของชาติใหมีความพรอมในการดาเนิน ชีวิตไดอยางมีความสุข
54
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ความฉลาดทางอารมณแ (Emotional Intelligence) หมายถึง การรูจัก เขาใจความรูสึก ความคิด อารมณแของตนเองและผูอื่น สามารถเผชิญ จัดการ และใชประโยชนแจากอารมณแความรูสึกตางๆ ของตนเอง สามารถควบคุมตนเอง อดทนอดกลั้นรอคอยตอสถานการณแตางๆ ได มีทักษะในการปฏิบัติตนที่ดี สามารถ โนมนาวจิตใจผูอื่น แสดงพฤติกรรมตางๆ ไดอยางเหมาะสมถูกกาลเทศะอยางไมคับของใจ ทั้งสรางเสริม กาลังใจ และแรงจูงใจตางๆ อันจะกอใหเกิดสิ่งที่ดีงามแกตนเอง เพื่อใหสามารถดาเนินชีวิตรวมกับคนอื่นใน สังคมไดอยางมีความสุข และประสบความสาเร็จในชีวิต (กรมสุขภาพจิต, 2543) สวนดานจริยธรรม หมายถึง ความสามารถของนิสิตคณะมนุษยศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒในการใชเหตุผลเชิง จริยธรรมโดยการคิดไตรตรองหรือคิดหาเหตุผลเพื่อที่จะเลือกกระทาหรือเลือกที่จะไมกระทาพฤติกรรม อยางใดอยางหนึ่งซึ่งเป็นคุณลักษณะที่ดีของบุคคลที่จะไปทางานในอนาคต ไดแก ความซื่อสัตยแ การตรงตอ เวลา ความยุติธรรม ความเสียสละ ความเมตตาปรานี ความมีน้าใจ และความรับผิดชอบ (ดวงเดือน พันธุมนาวิน, 2524) คณะมนุษยศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ตระหนักถึงความสาคัญดังกลาวขางตน จึง ไดจัดการศึกษาและวิเคราะหแ ความฉลาดทางอารมณแ และจริยธรรม ของนิสิต เพื่อจะไดทราบวานิสิต ถึงพรอมทั้งทางดานรางกาย อารมณแ สังคม สติปใญญา และคุณธรรม จริยธรรม กอนการจบการศึกษา ไปเพื่อการทางานและการอยูรวมกับผูอื่นในสังคมไดอยางดีและมีความสุข พรอมที่จะเติบโตเป็นผูใหญ ที่มีคุณภาพชีวิตที่ดีและเป็นประโยชนแตอประเทศชาติตอไปในอนาคต วัตถุประสงค์ของการวิจัย 1. เพื่ อ ศึ ก ษาวิ เ คราะหแ ร ะดั บ ความฉลาดทางอารมณแ แ ละจริ ย ธรรมของนิ สิ ต คณะ มนุษยศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ 2. เพื่อศึ กษาความสั ม พัน ธแ ร ะหวางความฉลาดทางอารมณแ กับจริยธรรมของนิสิ ต คณะ มนุษยศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประชากร นิสิตปริญญาตรีคณะมนุษยศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ กลุ่มตัวอย่าง นิสิตปริญญาตรีปีที่ 4 คณะมนุษยศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ที่เขารวมโครงการ ปใจฉิมนิเทศจานวน 100 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย 1. แบบประเมินวัดความฉลาดทางอารมณ์ของกรมสุขภาพจิต ลักษณะของแบบประเมินความฉลาดทางอารมณแ แบบประเมินความฉลาดทางอารมณแของกรมสุขภาพจิตสรางขึ้นโดย สมทรง สุวรรณเลิศ และคณะ (2543) ที่ไดพัฒนาเครื่องมือโดยการหาคุณภาพเครื่องมือจนสามารถวัดระดับความฉลาดทางอารมณแ ของกลุมตัวอยาง ลักษณะแบบประเมินเป็นการรายงานตนเองแบบมาตราสวนประเมินคา 4 ระดับคือ ไมจริง จริงบางครั้ง คอนขางจริง และจริงมาก จานวน 52 ขอ แบงเป็น 3 องคแประกอบ คือ
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
55
1.1 ดานดี จานวน 18 ขอคาถาม ไดแก ขอ 1-18 แบงออกเป็น 3 องคแประกอบยอย คือ ควบคุมอารมณแตนเอง จานวน 6 ขอคาถาม ไดแก 1-6 เห็นใจผูอื่น จานวน 6 ขอคาถาม ไดแก 7-12 และรับผิดชอบ จานวน 6 ขอคาถาม ไดแก 13-18 1.2 ดานเกง จานวน 18 ขอคาถาม ไดแก 19-36 แบงออกเป็น 3 องคแประกอบยอย คือ มีแรงจูงใจ จานวน 6 ขอคาถามไดแก 19-24 ตัดสินใจแกปใญหา จานวน 6 ขอคาถาม ไดแก 25-30 และสัมพันธภาพกับผูอื่น จานวน 6 ขอคาถาม ไดแก 31-36 1.3 ดานสุข จานวน 16 ขอคาถาม ไดแก 37-52 แบงออกเป็น 3 องคแประกอบยอย คือ ภูมิใจ ในตนเอง จานวน 4 ขอคาถาม ไดแก 37-40 พึงพอใจในชีวิต จานวน 6 ขอคาถาม ไดแก 41-46 และ สุขสงบทางใจ จานวน 6 ขอคาถาม ไดแก 47-52 เกณฑ์การให้คะแนน ใชพิสัยของระดับคะแนนของแบบประเมินในการแปลความหมาย โดยกาหนดระดับของคะแนน เป็น 3 ระดับ มีเกณฑแการพิจารณาดังนี้ (คะแนนสูงสุด – คะแนนต่าสุด) / จานวนระดับ = (4 – 1) / 3 = 1 แปลความหมายได ดังนี้ ช่วงคะแนน ระดับของคะแนน 1.00 – 2.00 ต่า 2.01 – 3.00 ปานกลาง 3.01 – 4.00 สูง 2. แบบสอบถามจริยธรรม ผูวิจัยดาเนินการเป็น 2 ขั้นตอน ดังนี้ 2.1 ผู วิ จั ย ศึก ษาเอกสารที่ เกี่ ยวขอ งกั บ จริ ยธรรม เพื่ อ สร างนิย ามศัพ ทแ เฉพาะตามทฤษฎี พัฒนาการทางจริยธรรมของโคลเบอรแก 2.2 ผู วิ จั ย สร า งแบบสอบถามจริ ย ธรรมตามแนวความคิ ด ที่ ไ ด จ ากจากข อ 2.1 โดยเป็ น แบบสอบถามที่สรางเป็นสถานการณแ 10 สถานการณแ แลวสมมติใหนิสิตเป็นบุคคลในสถานการณแ แลว พิจารณาวา ถานิสิตอยูในสถานการณแนั้น นิสิตจะกระทาหรือไมกระทาเพราะเหตุใด โดยมีขอความใหเลือก 6 ขอ ตามทฤษฏีพัฒนาการทางจริยธรรมของ โคลเบอรแก ซึ่งแบงเป็น 6 ขั้นดังนี้ (Kohlberg, 1976) ขั้นที่ 1 ขั้นหลบหลีกการถูกลงโทษ (The Punishment and Obedience Orientation) นิสิตจะเลือก หรืองดกระทาสิ่งใดเพราะกลัวถูกลงโทษและยอมทาตามคาสั่งของผูใหญหรือผูมีอานาจเหนือตน การตัดสินสิ่งใด ดีหรือไมดีขึ้นอยูกับพฤติกรรมนั้นๆ วาทาไปแลวถูกลงโทษหรือไม ซึ่งถือวาเป็นผูที่มีจริยธรรมขั้นต่าที่สุด ขั้นที่ 2 ขั้นแสวงหารางวัล (นิสิตจะเลือกหรืองดกระทาสิ่งใดเพราะความพอใจของตนเอง เทานั้น ตัดสินกระทาตามใจตนเองมักเป็นไปในรูปที่ตองการรางวัลจากผูอื่น แมวาการกระทานั้นจะ ขัดกับผูอื่นหรือความไมถูกตองของสังคม ซึ่งถือวาเป็นผูที่มีจริยธรรมขั้นต่าทีส่ ุด แตสูงกวาขั้นที่ 1 ขั้นที่ 3 ขั้นทาตามกลุม (The Interpersonal Concordance Oriented) นิสิตจะเลือกหรืองด กระทาสิ่งใดเพราะตองการใหผูอื่นพอใจ จนยอมรับเขาเป็นสวนหนึ่งของกลุมหรือของสังคม การกระทา ตางๆ เขาจะยึดตามที่คนสวนใหญกระทา ซึ่งถือวาเป็นผูที่มีจริยธรรมอยูในระดับกลางหรืออยูในขั้นที่กาลัง พัฒนาขั้นแรก
56
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ขั้นที่ 4 ขั้นทาตามหนาที่ (The Law and Order Orientation) นิสิตจะเลือกหรืองดกระทา สิ่งใดเพราะมีความรับผิดชอบ รูหนาที่ที่ควรจะปฏิบัติ มีการเคารพกฎเกณฑแตางๆ ที่สังคมตั้งใจ ความ ถูกตองขึ้นอยูกับสังคม สังคมจะเป็นตัวกาหนดพฤติกรรม ซึ่งถือวาเป็นผูที่มีจริยธรรมอยูในระดับกลาง หรืออยูในขั้นที่กาลังพัฒนาขั้นสูงแตสูงกวาขั้นที่ 3 ขั้นที่ 5 ขั้นทาตามสัญญา (The Social Contract Legalistic Oriented) นิสิตจะเลือกหรือ งดกระทาสิ่งใดเพราะยึดมั่นในสิ่งที่ถูกตองทางกฎหมาย แตยังเห็นวาการแกไขเปลี่ยนแปลงกฎเป็นสิ่ง ที่ทาได เมื่อไดใชวิจารณญาณดวยเหตุผลที่จะทาใหเกิดประโยชนแแกสังคม นิสิตที่อยูในขั้นนี้จะรัก ศักดิ์ศรีของตนเองมาก นิสิตสัญญาไววาจะกระทาสิ่งใด นิสิตจะพยายามทาใหได ซึ่งถือวาเป็นผูที่มี จริยธรรมขั้นสูงขั้นแรก ขั้นที่ 6 ขั้นทาตามอุดมคติสากล (The Universal Ethical Principle Oriented) นิสิตจะ เลื อ กหรื อ งดกระท าสิ่ ง ใดเพราะตระหนั ก ว า ความถู ก ต อ งความถู ก ต อ งตั ด สิ น ไว ด ว ยจิ ต ส านึ ก ที่ สอดคลองกับหลักจริยธรรมที่ตนเลือกแลวและมีความสมเหตุสมผลที่เป็นสากล โดยคานึงถึงความเทา เทียมของสิทธิมนุษยชน เคารพในศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษยแแตละคน ขั้นนี้เป็นขั้นที่นิสิตคานึงถึง ผูอื่นกอนคานึงถึงตนเอง ซึ่งถือวาเป็นผูที่มีจริยธรรมขั้นสูงสุด เกณฑแการใหคะแนน ขอที่ตอบตรงกับขั้นที่ 1 (ขั้นหลบหลีกการถูกลงโทษ) ให 1 คะแนน ขอที่ตอบตรงกับขั้นที่ 2 (ขั้นแสวงหารางวัล) ให 2 คะแนน ขอที่ตอบตรงกับขั้นที่ 3 (ขั้นทาตามกลุม) ให 3 คะแนน ขอที่ตอบตรงกับขั้นที่ 4 (ขั้นทาตามหนาที่) ให 4 คะแนน ขอที่ตอบตรงกับขั้นที่ 5 (ขั้นทาตามสัญญา) ให 5 คะแนน ขอที่ตอบตรงกับขั้นที่ 6 (ขั้นทาตามอุดมคติสากล) ให 6 คะแนน (คะแนนสูงสุด – คะแนนต่าสุด) / จานวนระดับ = (6 – 1) / 3 = 1.67 แปลความหมายได ดังนี้ ช่วงคะแนน ระดับของคะแนน 1.00 – 2.67 ต่า 2.68 – 3.35 ปานกลาง 3.36 – 6.00 สูง ผูวิจัยดาเนินการหาคุณภาพเครื่องมือของแบบสอบถามจริยธรรม ดังนี้ 1. ผูวิจัยนาแบบสอบถามจริยธรรมที่สรางขึ้นจานวน 15 ขอ ไปใหผู ทรงคุณวุฒิตรวจสอบ ขอความที่ใชใหสอดคลองกับนิยามศัพทแเฉพาะ แลวนามาปรับปรุงแกไขตามขอเสนอแนะของผูทรงคุณวุฒิ 2. ผูวิจัยนาแบบสอบถามจริยธรรมที่ปรับปรุงแกไขตามขอเสนอแนะของผูทรงคุณวุฒิแลวไป ทดลองใชกับนิสิตที่มีลักษณะใกลเคียงกับกลุมตัวอยาง หลังจากนั้นนามาหาคาอานาจจาแนกเป็นราย ข อ โดยใช เทคนิ ค 25% กลุ มสู ง -กลุ ม ต่ า แล ว ทดสอบด ว ย t-test คั ดเลื อกเฉพาะข อที่ มี ค า t ที่ มี นัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ไดแบบสอบถามที่มีคาอานาจจาแนกเป็นรายขอทั้งหมด 10 ขอ โดยมีคา t ระหวาง 2.01-8.02
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
57
3. ผูวิจัยนาแบบสอบถามจริยธรรมที่วิเคราะหแหาคาอานาจจาแนกเป็นรายขอแลว มาหาคา ความเชื่อมั่นของแบบสอบถาม โดยหาคาสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค (Cronbach) ซึ่งไดคาความ เชื่อมั่นเทากับ .86 สรุปผลการวิจัย ผูวิจัยสรุปผลการวิจัย เป็น 3 สวน ส่วนที่ 1 อธิบายระดับความฉลาดทางอารมณแ (Emotional Quotient หรือ EQ) โดยใชการ วิเคราะหแสถิติเชิงพรรณนา (Descriptive Statistics) ไดแก คาเฉลี่ย ( X ) สวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation, SD) พบวาระดับความฉลาดทางอารมณแ (Emotional Quotient หรือ EQ) ภาพรวมอยูในระดับสูง ( X = 3.12) เมื่อพิจารณาเป็นรายดานพบวาความฉลาดทางอารมณแดานดี และ ดานสุข มีคะแนนเฉลี่ยอยูในระดับสูง โดยดานดี มีคะแนนรายดานมากที่สุด (= 3.23) รองลงมาคือ ดาน สุข ( X = 3.15) และดานเกง ( X = 2.99) มีคะแนนความฉลาดทางอารมณแ (Emotional Quotient หรือ EQ) อยูในระดับปานกลาง ดังแสดงในตาราง 1 ตาราง 1 แสดงระดับความฉลาดทางอารมณแ (Emotional Quotient หรือ EQ) เป็นรายดาน (n =100) ด้าน
ดี
ด้านย่อย
S.D
ระดับ
3.09 3.20 3.40 3.23 3.05 2.91
.698 .698 .623 .673 .732 .828
สูง สูง สูง สูง สูง ปานกลาง
3.1 ภูมิใจในตนเอง (ขอ 37-40)
2.99 2.99 2.96
.763 .775 .746
ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง
3.2 ความพอใจในชีวิต (ขอ 41-46)
3.25
.727
สูง
3.3 ความสุขสงบทางใจ (ขอ 47-52)
3.17
.795
สูง
3.15
.757
สูง
1.1 การควบคุมตนเอง(ขอ1-6) 1.2 การเห็นอกเห็นใจผูอื่น (ขอ 7-12) 1.3 การมีความรับผิดชอบ (ขอ 13-18)
รวม 2.1 มีแรงจูงใจ (ขอ 19-24) เกง
2.2 การตัดสินใจแลการแกปใญหา (ขอ 25-30) 2.3 สัมพันธภาพ (ขอ 31-36)
รวม สุข
รวม
58
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ส่วนที่ 2 อธิบายขั้นของจริยธรรม โดยใชการวิเคราะหแ สถิติเชิงพรรณนา (Descriptive Statistics) ไดแก คาเฉลี่ย ( X ) สวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation, SD) พบวาขั้นของ จริยธรรมในภาพรวมอยูในขั้นสูง ( X = 5.23 ) หมายถึงนิสิตมีจริยธรรมอยูในขั้นที่ 4 ขั้นทาตามหนาที่ (The Law and Order Orientation) นิสิตจะเลือกหรืองดกระทาสิ่งใดเพราะมีความรับผิดชอบ รู หนาที่ที่ควรจะปฏิบัติ มีการเคารพกฎเกณฑแตางๆ ที่สังคมตั้งไว ความถูกตองขึ้นอยูกับสังคม สังคมจะ เป็นตัวกาหนดพฤติกรรม ซึ่งถือวาเป็นผูที่มีจริยธรรมอยูในขั้นที่กาลังพัฒนาเขาสูขั้นสูงและขั้นที่ 5 ขั้น ทาตามสัญญา (The Social Contract Legalistic Oriented) นิสิตจะเลือกหรืองดกระทาสิ่งใดเพราะ ยึดมั่นในสิ่งที่ถูกตองตามกฎหมาย กฎขอบังคับ แตยังเห็นวาการแกไขเปลี่ยนแปลงกฎเป็นสิ่งที่ทาได เมื่อไดใชวิจารณญาณดวยเหตุผลที่จะทาใหเกิดประโยชนแแกสังคม นิสิตที่อยูในขั้นนี้จะรักศักดิ์ ศรีของ ตนเองมาก นิสิตสัญญาไววาจะกระทาสิ่งใด นิสิตจะพยายามทาใหได การรักษาคามั่นสัญญาซึ่งถือวา เป็นผูที่มีจริยธรรมขั้นสูงขั้นแรก ดังแสดงในตาราง 2 ตารางที่ 2 แสดงระดับจริยธรรม (n =100) ข้อ 1
2
3
4
5
6
7
สถานการณ์ บัญชาชอบดูการแขงขันฟุตบอลทางทีวีเป็นอยางมาก เมื่อถึงฤดูกาลแขงขันชิงแชมป บอลโลกซึ่งตรงกับเวลาที่ตองไปเรียนหนังสือ แมวาอยากดูการแขงขันฟุตบอลนัดนี้มาก แตก็จาใจไปเรียน ทานคิดวาบัญชามีเหตุผลอยางไรจึงทาเชนนั้น สมบัติขับรถชนหญิงคนหนึ่งศีรษะฟาดพื้นสลบไปในที่เปลี่ยวเวลากลางคืน ถาหากเขา ขับรถหนีไปคงไมมีใครรูเห็น แตเขากลับหยุดรถและพาผูหญิงคนนั้นไปสงโรงพยาบาล และแจงใหตารวจทราบวาตนเป็นผูขับรถชนผูหญิงคนนั้น ทานคิดวาสมบัติมีเหตุผล อยางไรจึงทาเชนนั้น สมศรีเป็นเจาหนาที่หองสมุดเห็นประภาซึ่งเป็นเพื่อนของตน ฉีกหนังสือ จึงรายงาน ใหบรรณารักษแประจาหองสมุดทราบ ทานคิดวาสมศรีมีเหตุผลอยางไรจึงไมปกปิดให เพื่อน สมเดช เป็นหัวหนาหอง ไดรับมอบหมายใหพรเพ็ญและเพื่อนๆเป็นตัวแทนของกลุม ทาอุปกรณแการเรียนเพื่อสงเขาประกวดในวันของมหาวิทยาลัย เมื่อถึงกาหนดนัด ทางานปรากฏวาเพื่อนๆไมมาตามนัด พรเพ็ญจึงทาอุปกรณแการเรียนเพียงคนเดียว จนสาเร็จเรียบรอยทันเวลา ทานคิดวาพรเพ็ญมีเหตุผลอยางไรจึงยอมทางานนี้เพียง คนเดียว วิจิตรามีความจาเป็นตองซื้อน้าปลาจากรานที่เจาของเป็นแมคาที่ชอบเอารัดเอา เปรียบลูกคาอยูเสมอ เพราะในละแวกนั้นมีรานคานี้เพียงรานเดียว เมื่อจายเงินคา น้าปลาแลวรับเงินทอนมาตรวจดู ปรากฏวาเจาของรานทอนเกินมา 10 บาท วิจิ ตราจึงคืนเงินที่เกินนั้นไป ทานคิดวา วิจิตรามีเหตุผลอยางไรจึงทาเชนนั้น บุญลือถอยรถของตนไปชนรถของรัชนีจนบุบโดยไมตั้งใจ และไมมีบุคคลอื่นใน ที่เกิดเหตุเลย แตบุญลือไดไปบอกรัชนีวาตนทาเอง ทานคิดวา บุญลือมีเหตุผล อยางไรจึงบอกความจริงแกรัชนี ดวงใจเก็บกระเปาเงินไดขณะเดินกลับบาน เมื่อเปิดดูพบวามีเงินอยูในกระเปา 8,000 บาท พรอมเอกสารตางๆ ดวงใจรีบติดตอไปสถานีวิทยุแหงหนึ่งใหประกาศชื่อเจาของ ตามเอกสารที่มีอยูในกระเปานั้นทันที และรีบนากระเปานั้นไปคืนใหเจาของตามที่นัด พบกันทันทีเชนกัน ทั้งๆที่ดวงใจก็มีฐานะยากจน ทานคิดวา ดวงใจมีเหตุผลเชนใดจึง ทาเชนนั้น
S.D
ขั้น
4.30
1.05
สูง
5.44
.72
สูง
5.34
.89
สูง
5.33
.96
สูง
5.21
.92
สูง
5.81
.526
สูง
5.63
.661
สูง
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
8
9
10 รวม
ปรีช าเป็น นัก ศึก ษามหาวิท ยาลัย แหง หนึ่ง นั่ง รถเมลแกลับ บาน ระหวางทางมี หญิง ชราคนหนึ่ง ขึ้น มาบนรถเมลแคัน นั้น แตไ มม ีที ่นั่ง จึง ตอ งยืน โหนรถเมลแ ปรีชาหอบหนังสือหลายเลมแตก็ไดลุกขึ้น เพื่อใหที่นั่ง แกหญิง ชราคนนั้น ทาน คิดวา ปรีชามีเหตุผลเชนไรจึงทาเชนนั้น รัศมีเขาไปอานหนังสือในหองสมุดโรงเรียน เมื่อกลับบานจึงทราบวาไดหยิบหนังสือของ หองสมุดติดมาดวย โดยมิไดตั้งใจ และหนังสือเลมนั้นมีภาพและเรื่องราวที่เธอตองการอยู หลายเรื่อง เมื่อเธอไดไตรตรองแลวจึงรีบเอาหนังสือเลมนั้นไปคืนหองสมุดในวันรุงขึ้น ทาน คิดวา รัศมีมีเหตุผลอยางไรจึงทาเชนนั้น นองของครูกานดามีเรื่องชกตอยกับเด็กขางบาน ครูกานดาทราบวานองชายของตน เป็นฝุายกอเรื่อง เมื่อเพื่อนบานมาฟูองครูกานดาไดไตสวนและลงโทษนองชายของตน ทานคิดวา ครูกานดามีเหตุผลอยางไรจึงทาเชนนั้น
5.28
.68
สูง
4.72
.71
สูง
5.21
.67
สูง
5.23
.78
สูง
59
ส่วนที่ 3 วิเคราะหแความสัมพันธแระหวางความฉลาดทางอารมณแ (EQ) กับ จริยธรรม พบวาใน ภาพรวมความฉลาดทางอารมณแ (Emotional Quotient หรือ EQ) กับจริยธรรม ไมมีความสัมพันธแกัน การวิเคราะหแความสัมพันธแของความฉลาดทางอารมณแ (Emotional Quotient หรือ EQ) เป็นรายดาน จาแนกเป็นดานใหญๆ ไดแก ดานดี ดานเกง และดานสุข พบวาทุกดานมีความสัมพันธแกัน โดยความ ฉลาดทางอารมณแ ในดานดีกับ ความฉลาดทางอารมณแ ในดานเกง มีความสัมพันธแกันอยางมีนัยสาคัญทาง สถิติที่ระดับ .01 และมีความสัมพันธแกันเชิงบวก (r = .574**) ความฉลาดทางอารมณแ ในดานดีกับความ ฉลาดทางอารมณแ ในดานสุข มีความสัมพันธแกันอยางมีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .01 และมีความสัมพันธแ กันเชิงบวก (r = .549**) ความฉลาดทางอารมณแ ในดานเกงกับความฉลาดทางอารมณแ ในดานสุข มี ความสัมพันธแกันอยางมีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .01 และมีความสัมพันธแกันเชิงบวก (r = .714**) สวน ความฉลาดทางอารมณแทั้ง 3 ดาน คือ ดานดี ดานเกง ดานสุข กับจริยธรรมไมมีความสัมพันธแกัน อภิปรายผล ความฉลาดทางอารมณแของนิสิตคณะมนุษยศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ในภาพรวม อยูในระดับสูง ทั้งนี้เพราะการรับนิสิตเขามาเรียนในคณะมนุษยศาสตรแ คณะกรรมการไดมีการกลั่นกรอง ผูที่จะเขามาเรียนในคณะฯ เป็นอยางดี ทั้งนี้ถือวาผูที่มาเรียน เมื่อจบไปแลวจะตองไปเป็นผูนาในการ ทางานใหเกิดประโยชนแ แกสังคม คณะมนุษยศาสตรแมีความมุงมั่นในการที่จะผลิ ตบัณฑิตให เป็นผู นา ทางดานวิชาความรู และคุณธรรมควบคูกันไป ซึ่งเป็นปรัชญาของคณะที่สอดคล องกับมหาวิทยาลั ย “ปราชญแผูทรงศีล” หมายถึงมีความรูประดุจนักปราชญแ และมีความประพฤติประดุจผูทรงศีล ฉะนั้นการ จั ดหลั กสู ตรของคณะฯ จึ งมุ งเน นให ทั้ งความรู คู กับคุ ณธรรม ไปพร อมๆกัน และเพื่ อสอดคล องกั บ พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 หมวด 1 บททั่วไป มาตรา 6 วา “การจัดการศึกษาตอง เป็นไปเพื่อพัฒนาคนไทยใหเป็นมนุษยแทั้งทางรางกาย จิตใจ อารมณแ สังคม สติปใญญา และคุณธรรม มี จริยธรรมในการดารงชีวิต สามารถอยูรวมกับผูอื่นอยางมีความสุข” (พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ, 2542) ความฉลาดทางอารมณแดานดี และ ดานสุข คือ ดานการควบคุมตัวเอง การเห็นอกเห็นใจผูอื่น และ ดานการมีความรับผิดชอบอยูในระดับสูง และดานสุข มีความพึงพอใจในชีวิต และ มีความสงบสุขทางใจ สวนดานเกงอยูในระดับปานกลาง คือ ดานการตัดสินใจแกปใญหา อาจมีความเครียดในการปรับตัวทั้ง ดานการเรียน เนื่องจากเป็นปีสุดทายของการเรียน และจะตองไปทางาน ไมแนใจวาจะมีงานทาหรือไม
60
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
และจะทาอะไรตอไป ทาใหเกิดความเชื่อมั่นในตัวเองและความภาคภูมิใจในตนเองลดลง ซึ่งหมายถึง การ มองเห็นคุณคาในตนเองลดลงนั่นเอง ทางคณะควรจะไดจัดกิจกรรมเพี่อเสริมสรางความมั่นใจใหกับนิสิต ในการพรอมที่จะออกไปทางานในอนาคต นอกจากนี้คณะมนุษยศาสตรแ มีการจัดโครงการเสริมสรางความสุขสงบทางใจใหกับนิสิต ทาให นิสิตรูจักผอนคลาย เกิดความสุขสงบทางใจ สาหรับทางดานจริยธรรม ในภาพรวมนิสิตอยูในขั้น 4 ขั้นทา ตามหนาที่ นิสิตจะเลือกหรืองดกระทาสิ่งใดเพราะมีความรับผิดชอบ รูหนาที่ที่ควรจะปฏิบัติ มีการเคารพ กฎเกณฑแตางๆ ที่สังคมตั้งไว ความถูกตองขึ้นอยูกับสังคม สังคมจะเป็นตัวกาหนดพฤติกรรม ซึ่งถือวาเป็น ผูที่มีจริยธรรมอยูในขัน้ ที่กาลังพัฒนาเขาสูขั้นสูง และขั้นที่ 5 ขั้นทาตามสัญญา ตามทฤษฎีพัฒนาการทาง จริยธรรมของโคลเบิรแก นิสิตจะเลือกหรืองดกระทาสิ่งใดเพราะยึดมั่นในสิ่งที่ถูกตองทางกฎหมาย แตยัง เห็นวาการแกไขเปลี่ยนแปลงกฎเป็นสิ่งที่ทาได เมื่อไดใชวิจารณญาณดวยเหตุผลที่จะทาให เกิดประโยชนแ แกสังคม นิสิตที่อยูในขั้นนี้จะรักศักดิ์ศรีของตนเองมาก นิสิตสัญญาไววาจะกระทาสิ่งใด ก็จะตองรักษา สัญญา นิสิตจะพยายามทาใหได ซึ่งถือวาเป็นผูที่มีจริยธรรมขั้นสูงขั้นแรก (Kohlberg, 1976) สวนการศึกษาวิเคราะหแความสัมพันธแระหวางความฉลาดทางอารมณแและจริยธรรมพบวาไมมี ความสัมพันธแกัน ซึ่งทั้งสองเป็นคุณลักษณะที่มีความจาเป็นที่ทางคณะมนุษยศาสตรแจะตองทาการ พัฒนาใหเกิดในนิสิตทุกคนกอนที่จะจบออกไปทางาน รับใชสังคมและประเทศชาติตอไป ข้อเสนอแนะในการนาผลไปใช้ในการปฏิบัติ นิสิตคณะมนุษยศาสตรแ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒมีความฉลาดทางอารมณแโดยรวมและราย ดานอยูในระดับสูง ยกเวนดานการตัดสินใจแกปใญหา ดานสัมพันธภาพ และดานความภูมิใจในตนเอง ที่ อยูในระดับปานกลาง ฉะนั้นผูบริหารของคณะฯ ควรจะไดมีการจัดกิจกรรมใหนิสิตไดแสดงออกในการ ฝึกฝนตนเอง ใหรูจักการแกปใญหา และใหเกิดความภาคภูมิใจในตนเอง โดยใหมีความสัมพันธแที่ดีทั้งกับ บุคคลภายนอก และภายในมหาวิทยาลัย เชน จัดใหนิสิตไดไปศึกษาดูงาน และบริการชุมชน ชวยเหลือ สังคมดวยจิตอาสา ฯลฯ เพื่อฝึกใหนิสิตไดรูจักการแกปใญหาดวยตนเอง และถือเป็นการยกระดับจิต เพื่อ เป็นการสรางความภาคภูมิใจในตนเอง ใหนิสิตเห็นแกประโยชนแสวนรวมมากกวาสวนตน ซึ่งถือวาเป็นการ พัฒนาคุณธรรมจริยธรรมรวมไปดวย ข้อเสนอแนะในการวิจัยต่อไป ควรมี การวิ จั ย เชิ งทดลองดว ยการสรางโปรแกรมการพัฒ นาความฉลาดทางอารมณแและ จริยธรรมใหกับนิสิต ดวยกระบวนการพัฒนาโปรแกรมใหเป็นรูปธรรม โดยใหมีการเปรียบเทียบกอน และหลัง และมีการติดตามผลการใชโปรแกรมในการพัฒนาความฉลาดทางอารมณแและคุณธรรมใหกับ นิสิตอยางชัดเจน เอกสารอ้างอิง กรมสุขภาพจิต. (2543). รายงานการวิจัยการพัฒนาแบบประเมินความฉลาดทางอารมณ์สาหรับ ประชาชนไทย อายุ 12-60 ปี. นนทบุรี: กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข. กรมสุขภาพจิต. (2544). คู่มือความฉลาดทางอารมณ์. กรุงเทพฯ : กระทรวงสาธารณสุข, สานักพัฒนาสุขภาพจิต.
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
61
ดวงเดือน พันธุมนาวิน. (2524). พฤติกรรมศาสตร์ เล่ม 2 จิตวิทยา จริยธรรม และจิตวิทยาภาษา. กรุงเทพฯ : ไทยวัฒนาพานิช. พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ (2542). ราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 116, ตอนที่ 74ก (19 สิงหาคม2542). ราตรี พงษแ สุ วรรณ. (2540). การศึ กษาปั ญหาการปรั บตั วด้ านการเรี ยนของนั กศึ กษา ชั้ นปี ที่ 1 มหาวิทยาลัยรามคาแหง. ปริญญานิพนธแ กศ.ม., จิตวิทยาการแนะแนว, มหาวิทยาลัย ศรีนครินทรวิโรฒประสานมิตร. สมทรง สุวรรณเลิศ (2543). อีคิว : ความฉลาดทางอารมณ์. กรุงเทพฯ : สานักพัฒนาสุขภาพจิต. อัจฉรา สุขารมณแ และคณะ (2548). รายงานการวิจัยโปรแกรมการส่งเสริมและพัฒนาความฉลาด ทางอารมณ์ตามแนวตะวันออกสาหรับเยาวชนไทยเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดี. กรุงเทพฯ : สถาบันวิจัยพฤติกรรมศาสตรแ มหาลัยศรีนครินทรวิโรฒ. Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence : Why it can matter more than IQ. New York : Bantam Books. Kohlberg.(1976) “Moral Stage and Moralization : The Cognitive Developmental Approach in Lickona.” In Moral Development and Behavior : Theory Research and Social Issues. New York : Holt. Mayer & (1997). What is emotional intelligence?. In P.Salovey, & D.J. Sluyter(Eds) Emotional development and emotional intelligence : Educational Implications. New York . Basic Book. (p3-31). …………………………………………………….
62
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
การตรวจสอบคุณภาพมาตรวัดเจตคติและมาตรวัดความ ตั้งใจแสวงหาความช่วยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยา ของนักศึกษาไทย A Validation of Attitude and Intention to Seek Help from Psychological Profession Scales among Thai Students 1 2 ธนวัต ปุณยกนก อรัญญา ตุ้ยคาภีร์
บทคัดย่อ งานวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงคแเพื่อพัฒนาและตรวจสอบคุณลักษณะทางจิตมิติของมาตรวัดเจตคติ และมาตรวัดความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลื อจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยาของนั กศึกษาไทย โดยมี ประชากรในการวิจัยครั้งนี้คือนิสิ ตนักศึกษาระดับปริญญาตรีจากมหาวิทยาลัยรัฐบาลและมหาวิทยาลัย เอกชนในกรุงเทพมหานคร มีกลุมตัวอยางเป็นนักศึกษาระดับปริญญาตรี จานวน 209 คน (ชาย 103 คน และหญิง 106 คน) อายุเฉลี่ยเทากับ 20.69 ปี เครื่องมือวิจัยคือมาตรวัดเจตคติตอการแสวงหาความ ชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยาสาหรับนักศึกษา และมาตรวัดความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือจาก นักวิชาชีพทางจิตวิทยาสาหรับนักศึกษา ที่ผูวิจัยนามาแปลเรียบเรียงเป็นฉบับภาษาไทยและปรับขอคาถาม ใหมีความสอดคลองกับบริบทสังคมไทย การเก็บขอมูลโดยตอบมาตรวัดเป็นรายบุคคล สรุปผลการวิจัยจาก การตรวจสอบคุณภาพมาตรวัดเจตคติ (12 ขอ) และมาตรวัดความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือ (12 ขอ) มี ความตรงทางเนื้อหาโดยผูเชี่ยวชาญ 3 คนในเกณฑแดี มีคาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธแระหวางขอคาถามแตละ ขอกับคะแนนรวมทั้งชุด อยูระหวาง .41 - .77 และมีคาสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาคเทากับ .85และ .90 ตามลาดับ ผลการวิเคราะหแองคแประกอบเชิงยืนยันโมเดลการวัดของมาตรวัดทั้งสองฉบับพบวา มีความ สอดคลองกับขอมูลเชิงประจักษแอยูในเกณฑแดี โดยมีคาน้าหนักองคแประกอบอยูระหวาง .26 - .74 มาตรวัด เจตคติและความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยาของนักศึกษาไทย มีความเที่ยง และความตรงเป็นไปตามมาตรฐาน และมีคุณภาพเหมาะสมสาหรับการนาไปใชในการวิจัย คาสาคัญ: การพัฒนามาตรวัด, เจตคติแสวงหาความชวยเหลือ, ความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือ
1 2
มหาบัณฑิต หลักสูตรศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาจิตวิทยาการปรึกษา จุฬาลงกรณแมหาวิทยาลัย รองศาสตราจารยแ ดร., อาจารยแประจาสาขาวิชาจิตวิทยาการปรึกษา จุฬาลงกรณแมหาวิทยาลัย
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
63
Abstract This research aims to develop and validate. Thai version of two scales: 1) Attitude to seek help from psychological professional scale and 2) Intention to seek help from psychological professional scale the population in this study were Thai undergraduate students from both public and private universities in Bangkok. Participants were 209 students (103 male and 106 female) by average age20.69 years old. Instruments were developed into Thai version to be consistent with the context of the Thai university students. Participants completed the measures individually. The result showed that the Thai version scales contain good content validity via expert panels. Internal Consistency for each item was examined using Corrected Item-Total Correlation with the score range between .41 - .77, with Cronbach's alpha as of .85 and .90 respectively. Furthermore, confirmatory factor analysis was conducted and indicated good fit to the data with a factor loading between .26 - .74. Conclusion the attitude to seek help from psychology profession scale (12 items) and Intention to seek help from psychology profession scales (12 items) are psychometrically sound indicated by high in reliability and validity values. The scales are suitable for use in research context. Keywords: scale development, attitude to seek help, intention to seek help บทนา ในปใจจุบันสภาพสังคมไทยมีความเปลี่ยนแปลงอยางมาก และความเปลี่ ยนแปลงดังกลาว กอใหเกิดความเครียด ซึ่งหากไมไดรับการแกไขหรือไดรับการชวยเหลือที่เหมาะสม อาจนาไปสูการ เกิดปใญหาทางจิตใจได ทั้งนี้การแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพ เชนนักจิตวิทยา หรือจิตแพทยแ ถือเป็นวิธีการชวยเหลือที่เหมาะสมสาหรับผูมีปใญหาทางจิตใจ วรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง อยางไรก็ตามงานวิจัยในอดีตแสดงใหเห็นวาเมื่อบุคคลโดยเฉพาะนิสิตนักศึกษาเมื่อประสบ ปใญหาทางจิตใจ สวนใหญมักไมแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพ (Corrigan,2004; Vogel, Wade, & Hackler, 2007; Vogel, Wade, & Ascheman, 2009) แตมักขอความชวยเหลือจาก แหล งอื่น แทน ไดแก เพื่ อน บิ ด ามารดา พี่นอง การปรึ กษาคนอื่นบนอิน เทอรแเ น็ท และบางส ว น ตัดสินใจที่จะไมแสวงหาความชวยเหลือจากใครเลย (ปรีชาสุวังบุตร, 2543; สุววุฒิ วงศแทางสวัสดิ์ และ อรัญญา ตุยคาภีรแ, 2554) งานวิจัยในตางประเทศหลายเรื่อง แสดงใหเห็นวาปใจจัยที่ทาใหคนไมแสวงหาความชวยเหลือ จากนักวิชาชีพนั้นมีหลากหลาย ไดแก การไมชอบเปิดเผยตนเอง มีระดับการศึกษาต่า ความเป็นไปได
64
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ในการเขาถึงแหลงบริการทางจิตวิทยา อิทธิพลจากปใจจัยทางวัฒนธรรม การมีเจตคติทางลบตอการ แสวงหาความชวยเหลือ และมีความกลัวการถู กตีตราจากสังคมวาเป็นคนมีปใญหา หรือเป็นโรคจิต (Komiya, Good, & Sherrod, 2000) สาหรับประเทศไทยพบวาการมีเจตคติที่ดีตอสุขภาพจิต และ รับรูวาปใญหาทางจิ ตไมมีตราบาป เป็นปใจ จัยที่มีอิทธิพลอยางมากตอการแสวงหาความชว ยเหลื อ (สมชาย พลอยเลื่อมแสง และชรินทรแ ลิ้มสนธิกุล, 2547) การศึกษาวิจัยเรื่องของปใจจัยที่สงผลตอการ แสวงหาความชวยเหลือในประเทศไทยปใจจุบัน ยังมีคอนขางจากัด (ธนวัต ปุณยกนก และ อรัญญา ตุยคาภีรแ, 2554) ซึ่งสวนหนึ่งอาจเนื่องมาจากการที่ยังไมมีเครื่องมือประเมินที่เหมาะสมในเรื่องดง กลาว การศึกษานี้ จึงเนนการพัฒนาและตรวจอบคุณภาพเครื่องมือวัดการแสวงหาความชวยเหลือ จากนักวิชาชีพทางจิตวิทยา 2 มาตรวัด คือ 1) มาตรวัดเจตคติตอการแสวงหาความชวยเหลือจากนัก วิชาชีพทางจิตวิทยา และ 2) มาตรวัดความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยา จากการทบทวนงานวิ จัยในตางประเทศ พบวามีการใชมาตรวัดเพื่อประเมินเจตคติ และ ความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือที่ไดรับ ความนิยมอยู 2 มาตรวัดไดแก มาตรวัดเจตคติตอการ แสวงหาความชว ยเหลื อจากนั กวิช าชีพทางจิตวิทยาฉบับสั้ น (Attitudes Toward Seeking Professional Psychological Help Scale-Short form) ของ Fischer และ Farina (1995) โดยใช วัดแนวโนมโดยทั่วไปที่บุคคลจะแสวงหาความชวยเหลือทางจิตวิทยาจากนักวิชาชีพถาบุคคลประสบ ปใญหาที่สงผลกระทบตออารมณแหรือจิตใจ มาตรวัดตนฉบับพัฒนาขึ้นและทดลองใชในกลุมตัวอยางที่ เป็นนักศึกษาระดับมหาวิทยาลัยมี คาสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาคเทากับ .84 และมีคาความ เที่ยงแบบวัดซ้าเทากับ .80 และงานวิจัยอื่นๆที่นามาตรวัดชุดนี้ไปใชก็พบวามีคาสัมประสิทธิ์แอลฟา ของครอนบาคใกลเคียงกัน โดยมีคาอยูระหวาง .77 ถึง .87 (Vogel, Wade, & Hackler, 2007; Vogel, Wade, & Ascheman, 2009; Vogel, Wade, Haake, 2006; Elhai, Schweinle, Anderson, 2008) มาตรวัดตอมาคือ มาตรวัดความตั้งใจแสวงหาการปรึกษาจิตวิทยา (Intentions to Seek Counseling Inventory) ของ Cash, Begley, McCown, และ Weise (1975) โดยใชวัด ความโนมเอียงของบุคคลที่มีตอการแสวงหาความชวยเหลือทางจิตวิทยาจากนักวิชาชีพ ไมวาจะเป็น ในทิ ศ ทางใด มาตรวั ด ต น ฉบั บ พั ฒ นาขึ้ น และทดลองใช ใ นกลุ ม ตั ว อย า งที่ เ ป็ น นั ก ศึ ก ษาระดั บ มหาวิทยาลัยมีคาสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาคเทากับ.89 (Cash, Begley, McCown, & Weise, 1975; Cepeda-Benito, Short, 1998) และงานวิจัยอื่นๆที่นามาตรวัดชุดนี้ไปใชก็พบวามีคา สัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาคใกลเคียงกัน โดยมีคาอยูระหวาง .87 ถึง .89 (Vogel, Wade, & Hackler, 2007; Vogel, Wade, & Ascheman, 2009; Vogel, Wade, Haake, 2006; CepedaBenito, Short, 1998; Vogel, Wei, 2005; Fischer, Turner, 1970) อยางไรก็ตาม ยังมีชองวางของ องคแความรู ในเรื่ องนี้ กล าวคือ มาตรวัดทั้งสองฉบับยังไมไดรับการพัฒ นาและตรวจสอบคุณภาพ สาหรับใชในกลุมคนไทย
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
65
วัตถุประสงค์ การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงคแเพื่อพัฒนามาตรวัดเจตคติตอการแสวงหาความชวยเหลือจาก นักวิชาชีพทางจิตวิทยา และมาตรวัดความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยา รวมถึงตรวจสอบคุณภาพทางจิตมิติ (Psychometric properties) ของมาตรวัดทั้ง 2 ฉบับ ในกลุม ตัวอยางที่เป็นนิสิตนักศึกษาระดับมหาวิทยาลัย เพื่อใหไดมาตรวัดที่มีคุณภาพและเหมาะสมสาหรับ นาไปใชในการวิจัยเรื่องการแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยา นิยามศัพท์ เจตคติตอการแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยา หมายถึง ความคิดหรือ ความรูสึกของบุคคลที่มีตอการแสวงหาความชวยเหลือทางจิตวิทยาจากนักวิชาชีพ ไมวาจะเป็นใน ทิศทางใด โดยที่คะแนนสูงหมายถึงการมีเจตคติหรือมีความคิดในทางบวก และรูสึกดีตอการแสวงหา ความชวยเหลือทางจิตวิทยาจากนักวิชาชีพ ในสวนของความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือจากนัก วิชาชีพทางจิตวิทยา หมายถึง แนวโนมโดยทั่วไปที่บุคคลจะมีพฤติกรรมในแสวงหาความชวยเหลือทาง จิตวิทยาจากนักวิชาชีพในอนาคตถาบุคคลประสบปใญหาที่สงผลกระทบตออารมณแ หรือจิตใจ ระเบียบวิธีวิจัย ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง ประชากรในการวิจัยครั้งนี้คือนิสิตนักศึกษาระดับปริญญาตรี จากมหาวิทยาลัยรัฐบาลและมหาวิทยาลัยเอกชนในกรุงเทพมหานคร กลุมตัวอยางในการวิจัยครั้งนี้ ไดแกนิสิตนักศึกษาระดับปริญญาตรีจานวน 209 คน (105 คน จากมหาวิทยาลัยรัฐบาลแหงหนึ่ง และ 104 คน จากมหาวิทยาลัยเอกชนแหงหนึ่ง) ใชวิธีการสุมแบบรายสะดวก (convenient sampling) โดยขอความรวมมือนิสิตนักศึกษาใหตอบแบบสอบถามหลังจากเลิกชั้นเรียน โดยกลุมตัวอยางชุดนี้ ใช เพื่อตรวจสอบความเที่ยงและความตรงเชิงภาวะสันนิษฐาน โดยกลุมตัวอยางเป็นเพศชายรอยละ 49.3 เป็นเพศหญิงรอยละ 50.7 กลุมตัวอยางสวนใหญศึกษาอยูชั้นปีที่ 4 (คิดเป็นรอยละ 46.9) และมีกลุม ตัวอยางเพียงรอยละ 4.8 ที่เคยแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิ ตวิทยามากอน (เป็นเพศ ชาย 7 คน และเพศหญิง 3 คน) เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ประกอบดวย 1. แบบสอบถามขอมูลทั่วไป ประกอบไปดวยขอคาถามเกี่ยวกับขอมูลเบื้องตนของนิสิต นั กศึกษาที่เขาร ว มการวิจั ย ไดแก เพศ อายุ มหาวิทยาลั ย คณะ ชั้นปี และประสบการณแในการ แสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยา 2. มาตรวัดเจตคติตอการแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยาที่พัฒนาจาก มาตรวัด Attitudes Toward Seeking Professional Psychological Help scale-Short form) ของ Fischer และ Farina (1995) ประกอบไปดวยการแปลขอคาถามจากมาตรวัด ตนฉบับ10 ขอ และพัฒนาเพิ่มขึ้นเองอีก 2 ขอรวมทั้งหมดเป็น 12 ขอเป็นขอคาถามทางบวก 8 ขอ และขอคาถาม ทางลบ 4 ขอ ตัวอยางขอคาถามไดแก “ถ้าฉันเชื่อว่าฉันกาลังมีปัญหาทางจิตอยู่ สิ่งแรกที่ฉันจะทาคือ ไปพบนักจิตวิทยาการปรึกษา”และ “ถ้าฉันมีปัญหาทางอารมณ์อย่างรุน แรงในตอนนี้ ฉันก็มั่นใจว่า
66
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ตนเองจะรู้สึกสบายใจขึ้นเมื่อได้พูดคุยกับนักจิตวิทยา”โดยมาตรวัดนี้มีโครงสรางแบบองคแประกอบ เดียว (unidimensional scale) คาชี้แจงของมาตรวัดคือ “โปรดประเมินวาถาทานมีปใญหาดังกลาว ทานจะตองการไปปรึกษากับนักจิตวิทยามากนอยเพียงใด” สาหรับลักษณะการตอบเป็นแบบมาตร ประมาณคาแบบลิเคิรแต 4 ชวงตั้งแต 0 (ไมเห็นดวยอยางยิ่ง), 1 (ไมเห็นดวย), 2 (เห็นดวย), และ 3 (เห็นดวยอยางยิ่ง) 3. มาตรวัดความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยาพัฒนามาจาก มาตรวัดIntentions to Seek Counseling Inventoryของ Cash, Begley, McCown, และ Weise (1975) ประกอบไปดวยการแปลขอคาถามจากมาตรวัดตนฉบับ 10 ขอ และพัฒนาเพิ่มขึ้นเองอีก 2 ขอรวมทั้งหมดเป็น 12 ขอ เป็นขอคาถามทางลบทั้งหมด ตัวอยางขอคาถามไดแก “มีปัญหาไม่ลงรอย กับคนรอบข้าง”และ “มีปัญหาขัดแย้งกับพ่อแม่” โดยมาตรวัดนี้มีโครงสรางแบบองคแประกอบเดียว (unidimensional scale) คาชี้แจงของมาตรวัดคือ “โปรดประเมินวาถาทานมีปใญหาดังกลาว ทาน จะตองการไปปรึกษากับนักจิตวิทยามากนอยเพียงใด” สาหรับลักษณะการตอบเป็นแบบมาตร ประมาณคาแบบลิเคิรแต 4 ชวงตั้งแต 0 (ไมตองการอยางยิ่ง), 1 (ไมตองการ), 2 (ตองการ), และ 3 (ตองการอยางยิ่ง) การเก็บรวบรวมขอมูล หลังจากไดรับการอนุมัติจากคณะกรรมการพิจารณาจริยธรรมการ วิจัยในมนุษยแจากคณะกรรมการพิจารณาจริยธรรมการวิจัยในคนกลุมสหสถาบัน ชุดที่ 1 จุฬาลงกรณแ มหาวิทยาลัย โดยมีรหัสโครงการวิจัยที่ไดรับอนุมัติคือ 073.1/53 ผูวิจัยคัดเลือกเก็บขอมูลดวยการ ใหกลุ มตัว อยางที่สมัครใจเขารวมการวิจัยลงนามในใบยินยอมเขารวมการวิจัย ตามดว ยการตอบ แบบสอบถาม โดยการตอบแบบสอบถามจะใชเวลา ประมาณ 30-45 นาทีโดยไมมีการระบุชื่อของ ผูเขารวมงานวิจัยในแบบสอบถามดังกลาว การวิเคราะห์ข้อมูล วิเคราะหแคุณภาพเบื้องตนของมาตรวัด ดวย คาอานาจจาแนกของขอ คาถาม โดยเป็นการตรวจสอบวาคาเฉลี่ยของขอคาถามแตละขอมีความแตกตางกันอยางมีนัยสาคัญ หรือไมเมื่อเปรียบเทียบกับกลุมตัวอยางที่มีคะแนนสูง (เปอรแเซ็นไทลแที่ 70) กับกลุมตัวอยางที่มี คะแนนต่า (เปอรแเซ็นไทลแที่ 30) ใชสถิติทดสอบ t-test (Nunnally & Bernstein, 1994) หลังจากนั้น วิเคราะหแหาคาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธแระหวางขอคาถามแตละขอกับคะแนนรวมทั้งชุด (Corrected Item-Total Correlation: CITC) คาความเที่ยงแบบสอดคล องภายใน (internal consistency) ดวย คาสัมประสิ ทธิ์แอลฟาของครอนบาค (Cronbach's Alpha) และตรวจสอบความตรงเชิงภาวะ สันนิษฐานของมาตรวัดดวยการวิเคราะหแองคแประกอบเชิงยืนยัน (confirmatory factor analysis) และเนื่ องจากขอมูลมีระดับการวัดเป็นแบบ ordinal จึงใชวิธีก ารประมาณคาแบบ diagonally weighted least squares (DWLS) (Flora & Curran, 2004) ดวยโปรแกรม R ประกอบกับ Lavaan package (Rosseel, 2012) โดยมีเกณฑแที่ใชในการทดสอบคือ คา Chi-square/df ไมเกิน 2, คา p-value (p) มากกวา .05 Comparative fit index (CFI) และ Tucker-Lewis index (TLI) เขาใกล 1.00, Root mean square of error approximation (RMSEA) นอยกวา .0517-19 ผลการวิจัย ดานคุณภาพรายขอของมาตรวัดทั้งสองฉบับ
67
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
1. มาตรวัดเจตคติต่อการแสวงหาความช่วยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยาสาหรับ นักศึกษาฉบับภาษาไทย ผลการศึกษาพบวา มาตรวัดเจตคติตอการแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยา มีคาเฉลี่ยเทากับ 20.62 (SD=5.27) มีคาความเบเทากับ -0.45 และคาความโดงเทากับ 1.51 ซึ่งถือวา ขอมูลยังมีการกระจายที่เหมาะสมสาหรับการวิเคราะหแขอมูล (Hair, Black, Babin, Anderson, & Tatham, 2006) สาหรับการวิเคราะหแหาอานาจจาแนกระหวางกลุมสูง-กลุมต่ารายขอของมาตรวัดทั้ง 12 ขอ โดยมีเกณฑแการคัดเลือกคือขอคาถามแตละขอจะตองมีคาเฉลี่ยรายขอแตกตางกันระหวางกลุม สูง-กลุมต่าอยางมีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .05 และวิเคราะหแหาคาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธแระหวางขอ คาถามแตละขอกับคะแนนรวมทั้งชุด โดยมีเกณฑแการคัดเลือกคือขอคาถามจะตองมีคาสัมประสิทธิ์ สหสัมพันธแสูงกวา 0.30 (Nunnally & Bernstein, 1994) ซึ่งผลที่ไดพบวาขอคาถามทุกขอผานตาม เกณฑแที่ไดตั้งไวโดยรายละเอียดขอคาถามและคาสถิติรายขอแสดงดังตารางที่ 1 ตารางที่ 1 ผลการวิเคราะหแคาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธแระหวางขอคาถามแตละขอกับคะแนนรวมทั้งชุด และการวิเคราะหแหาอานาจจาแนกระหวางกลุมสูง (N=75)-กลุมต่า (N=78) ของมาตรวัดเจตคติตอการ แสวงหาความชวยเหลือ (N=209) ขอที่
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.
ขอคาถาม
ถ า ฉั นเชื่อ วา ฉั นก าลั งมีปใ ญ หาทางจิ ตอยู สิ่งแรกที่ฉั นจะทาคือ ไปพบนั ก จิ ตวิท ยาการ ปรึกษา ถาฉันมีปใญหาทางอารมณแอยางรุนแรงในตอนนี้ ฉันก็มั่นใจวาตนเองจะรูสึกสบายใจขึ้นเมือ่ ไดพูดคุยกับนักจิตวิทยา ฉันคิดวาการไปพบนักจิตวิทยานั้นเป็นการกระทาที่ทาใหเสียเวลาและเสียคาใชจายโดยใช เหตุ ในวันขางหนา ฉันอาจอยากพูดคุยหรือรับการปรึกษาจากนักจิตวิทยา หากฉันกังวลหรือไมสบายใจเป็นเวลานานๆ ฉันจะไปพบนักจิตวิทยาเพื่อหาทางแกไข คนเรานาจะแกปใญหาทางอารมณแหรือทางจิตใจของตนไดเอง การไปพบนักจิตวิทยาการ ปรึกษาจึงควรเป็นสิ่งสุดทายที่ทุกคนจะทา ฉันคิดวาการพบนักจิตวิทยาการปรึกษาจะชวยใหฉันมีแนวทางการแกปใญหาไดดีขึ้น ฉันคิดวาการพบนักจิตวิทยาการปรึกษานับวาเป็นวิธีการแกปใญหาที่ดีวิธีหนึ่ง ฉั นไมต อ งการปรึก ษาปใ ญ หาสว นตัว กับ คนที่ฉั น ไมคุน เคย แมวา จะเป็ น ผูเชี่ย วชาญที่ สามารถชวยฉันไดก็ตาม ถาเพื่อนฉันมีปใญหาทางอารมณแ ฉันก็จะแนะนาใหเขาไปปรึกษานักจิตวิทยา การไปพบนักจิตวิทยาในเวลาที่มีปใญหาจะเป็นประโยชนแตอตัวฉัน เมื่อฉันมีปใญหาทางจิตใจ ฉันคิดวานักจิตวิทยาไมนาจะชวยเหลืออะไรฉันไดมากนัก
*p<.05
ทิศทาง
คา
บวก
CITC ttest .42 6.82*
คา
บวก
.61
6.80*
ลบ
.50
11.21*
บวก ลบ ลบ
.52 .60 .48
11.24* 8.26* 8.30*
บวก บวก ลบ
.59 .60 .47
8.89* 8.93* 10.22*
บวก บวก ลบ
.58 .65 .47
10.28* 6.18* 6.18*
68
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ดานความเที่ยงของมาตรวัด ดวยการคานวนคาความเที่ยงแบบสอดคลองภายใน ผลการ วิเคราะหแพบวามาตรวัดชุดนี้มีคาสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค เทากับ .85 ซึ่งถือวามีความเที่ยง อยูในระดับดี (Nunnally & Bernstein, 1994) มีคาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธแระหวางขอคาถามแตละ ขอกับคะแนนรวมทั้งชุดผานเกณฑแที่ตั้งไว และขอคาถามทุกขอสามารถจาแนกกลุมตัวอยางที่มีคะแนน สูงและต่าออกจากกันไดอยางมีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ดานการตรวจสอบความตรงเชิง ภาวะสั น นิษฐานผู วิ จัย ได ตรวจสอบความตรงเชิ งภาวะ สั น นิ ษ ฐานของมาตรวั ดด ว ยการวิเ คราะหแ องคแป ระกอบเชิ งยื นยั น โดยในขั้น ตอนการตรวจสอบ ขอตกลงเบื้องตนของการวิ เคราะหแองคแประกอบเชิงยืนยันตามขอเสนอแนะของ Hair และคณะ (2006) พบวาเมทริกซแสหสัมพันธแของขอคาถามทั้ง 12 ขอของมาตรวัดชุดนี้มีคาดัชนี Kaiser-MeyerOlkin (KMO) = .87 และการทดสอบดวยสถิติ Bartlett‖s Test of Sphericity พบวามีนัยสาคัญทาง สถิติที่ระดับ .001 (Chi-square = 796.58, df = 66, p < .01) ซึ่งหมายความวาเมทริกซแสหสัมพันธแ ของขอคาถามในภาพรวมมีความสัมพันธแกัน และผลการวิเคราะหแเมทริกซแสหสัมพันธแพบวาขอคาถาม ทุกคูมีความสัมพันธแกันในทางบวก จึงสามารถสรุปไดวาขอมูลชุดนี้มีความเหมาะสมสาหรับนาไปใช วิเคราะหแองคแประกอบเชิงยืนยัน รายละเอียดเมทริกซแสหสัมพันธแแสดงไวในตารางที่ 2 ตารางที่ 2 เมทริกซแคาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธแของขอคาถาม คาเฉลี่ย และสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานใน โมเดลการวัดเจตคติตอการแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยา (N = 209) ขอที่ 1 1
2
3
4
5
6
7
8
9
2 .47** 3 .14* .32** 4 .18** .37** .26** 5 .35** .55** .32** .45** 6 .15* .19** .27** .16** .18** 7 .25** .51** .35** .48** .42** .07 8 .35** .45** .35** .38** .38** .11 .59** 9 .21** .24** .41** .31** .30** .28** .22** .22** 10 .41** .40** .35** .31** .43** .24** .33** .46** .32** 11 .30** .48** .36** .42** .38** .19** .49** .55** .38** 12 .15* .29** .38** .30** .29** .14* .45** .31** .33** M 1.58 1.74 1.90 1.80 1.63 1.29 1.96 2.06 1.47 SD 0.79 0.72 0.69 0.76 0.76 0.87 0.67 0.56 0.78 Bartlett‖s Test of Sphericity: Chi-square = 796.58, df = 66, p < .001 Measure of sampling adequacy (MSA): Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) = .87
*p < .05, **p < .01
10
11
12
-
.47** .27** 1.66 0.68
-
.43** 1.87 1.76 1.59 0.72
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
69
ผลการวิเคราะหแองคแป ระกอบเชิงยืนยันพบวา โมเดลการวัดเจตคติตอการแสวงหาความ ชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยามีความสอดคลองกับขอมูลเชิงประจักษแ (Chi-square = 45.98; df = 54; p = .77; Chi-square/df = 0.85; CFI = 1.00; TLI = 1.01; RMSEA = .00) และมีคา น้าหนักองคแประกอบของขอคาถามแตละขออยูระหวาง .30 ถึง .72 โดยมีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .01 ทุกคาน้าหนักองคแประกอบ และขอคาถามแตละขอมีการแปรผันรวม (communalities) กับเจต คติตอการแสวงหาความชวยเหลือ อยูระหว างรอยละ 9 ถึงรอยละ 51 ทั้งนี้ผลการวิเคราะหแ องคแประกอบเชิงยืนยันสามารถสรุปไดวามาตรวัดชุดนี้มีโครงสรางแบบองคแประกอบเดียวซึ่งสอดคลอง กับแนวคิดของ ของ Fischer และ Farina (1995) โมเดลการวัดเจตคติตอการแสวงหาความชวยเหลือ จากนักวิชาชีพทางจิตวิทยาแสดงดังภาพที่ 1
Chi-square = 45.98; df = 54; p = .77; CFI = 1.00; TLI = 1.01; RMSEA = .00, **p < .01 ภาพที่ 1 โมเดลการวัดเจตคติตอการแสวงหาความชวยเหลือทางจิตวิทยาจากนักวิชาชีพ 2. มาตรวั ดความตั้ งใจแสวงหาความช่ว ยเหลือ จากนัก วิช าชี พทางจิ ตวิ ทยาสาหรั บ นักศึกษาฉบับภาษาไทย ผลการศึกษาพบวา มาตรวัดความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยา มี คาเฉลี่ยเทากับ 17.46 (SD=6.84) มีคาความเบเทากับ -0.65 และคาความโดงเทากับ 0.27 ซึ่งถือวา
70
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ขอมูลยังมีการกระจายที่เหมาะสมสาหรับการวิเคราะหแขอมูล (Hair, Black, Babin, Anderson, & Tatham, 2006) สาหรับการวิเคราะหแหาอานาจจาแนกระหวางกลุมสูง-กลุมต่ารายขอของมาตรวัดทั้ง 12 ขอ โดยมีเกณฑแการคัดเลือกคือขอคาถามแตละขอจะตองมีคาเฉลี่ยรายขอแตกตางกันระหวางกลุม สูง-กลุมต่าอยางมีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .05 และวิเคราะหแหาคาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธแระหวางขอ คาถามแตละขอกับคะแนนรวมทั้งชุด โดยมีเกณฑแการคัดเลือกคือขอคาถามจะตองมีคาสัมประสิทธิ์ สหสัมพันธแสูงกวา 0.30 (Nunnally & Bernstein, 1994) ซึ่งผลที่ไดพบวาขอคาถามทุกขอผานตาม เกณฑแที่ไดตั้งไวโดยรายละเอียดขอคาถามและคาสถิติรายขอแสดงดังตารางที่ 3 ตารางที่ 3 ผลการวิเคราะหแคาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธแระหวางขอคาถามแตละขอกับคะแนนรวมทั้งชุด และการวิเคราะหแหาอานาจจาแนกระหวางกลุมสูง (N=71)-กลุมต่า (N=69) ของมาตรวัดความตั้งใจ แสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยา (N=209) ข อ ขอคาถาม ทิศทาง คา คา ที่ CITC t-test 1. มีปใญหาไมลงรอยกับคนรอบขาง ลบ .53 8.36* 2. มีปใญหาขัดแยงกับพอแม ลบ .58 8.37* 3. มีปใญหาเรื่องความรัก/อกหัก ลบ .53 10.28* 4. นอนหลับยาก ลบ .41 10.33* 5. รูสึกวาตนเองดอยคา หรือมีปมดอย ลบ .77 9.26* 6. เขากับเพื่อนๆไดยาก ลบ .66 9.27* 7. รูสึกเหงา อางวาง ลบ .64 6.59* 8. รูสึกเครียดเป็นประจา ลบ .66 6.59* 9. รูสึกเศรา ลบ .62 12.67* 10. ไมสามารถควบคุมอารมณแได (เชน โกรธ เสียใจ เป็นตน) ลบ .59 12.65* 11. มีความวิตกกังวล ลบ .63 11.47* 12. รูสึกวาไมมีใครเขาใจ ลบ .72 11.45* *p<.05, หมายเหตุ ขอคาถามทิศทางลบ หมายถึงเมื่อผูตอบประสบปใญหาดังกลาว จะมีความตั้งใจ แสวงหาความชวยเหลือสูง ดานความเที่ยงของมาตรวัด ดวยการคานวนคาความเที่ยงแบบสอดคลองภายใน ผลการ วิเคราะหแพบวามาตรวัดชุดนี้มีคาสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาคเทากับ .90 ซึ่งถือวามีความเที่ยง อยูในระดับดีเกือบถึงดีมาก (Nunnally & Bernstein, 1994) มีคาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธแระหวางขอ คาถามแตละขอกับคะแนนรวมทั้ งชุดผ านเกณฑแที่ ตั้งไว และขอค าถามทุกขอสามารถจาแนกกลุ ม ตัวอยางที่มีคะแนนสูงและต่าออกจากกันไดอยางมีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ดานความตรงเชิงภาวะสันนิษฐานผูวิจัยไดตรวจสอบความตรงเชิงภาวะสันนิษฐานของมาตร วัดนี้ดวยการ การวิเคราะหแองคแประกอบเชิงยืนยัน โดยในขั้นตอนการตรวจสอบขอตกลงเบื้องตนของ การวิเคราะหแองคแประกอบเชิงยืนยันตามขอเสนอแนะของ Hair และคณะ (2006) พบวาเมทริกซแ
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
71
สหสัมพันธแของขอคาถามทั้ง 12 ขอของมาตรวัดชุดนี้มีคาดัชนี Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) = .90 และการทดสอบดวยสถิติ Bartlett‖s Test of Sphericity พบวามีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .01 (Chi-square = 1167.107, df = 66, p < .01) ซึ่งหมายความวาเมทริกซแสหสัมพันธแของขอคาถามใน ภาพรวมมี ค วามสั ม พั น ธแ กั น และผลการวิ เ คราะหแ เ มทริ ก ซแ ส หสั ม พั น ธแ พ บว า ข อ ค าถามทุ ก คู มี ความสัมพันธแกันในทางบวก จึงสามารถสรุปไดวาขอมูลชุดนี้มีความเหมาะสมสาหรับนาไปใชวิเคราะหแ องคแประกอบเชิงยืนยัน รายละเอียดเมทริกซแสหสัมพันธแแสดงไวในตารางที่ 4 ตารางที่ 4 เมทริกซแคาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธแของขอคาถาม คาเฉลี่ย และสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานในโมเดล การวัดคามตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยา (n = 209) ขอที่ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 2 .55** 3 .56** .55** 4 .27** .21** .21** 5 .46** .53** .50** .38** 6 .58** .45** .37** .28** .59** 7 .35** .37** .46** .34** .57** .51** 8 .26** .37** .27** .43** .55** .40** .45** 9 .20* .32** .25** .28** .49** .42** .53** .61** 10 .26** .31** .21** .26** .51** .44** .33** .53** .49** 11 .29** .36** .32** .23** .56** .43** .38** .54** .47** .58** 12 .39** .48** .45** .29** .60** .50** .55** .50** .53** .53** .55** M 1.13 1.12 1.07 1.42 1.66 1.41 1.34 1.85 1.50 1.75 1.63 SD 0.68 0.76 0.73 0.90 0.90 0.82 0.86 0.89 0.83 0.96 0.78 Bartlett‖s Test of Sphericity: Chi-square = 1167.11, df = 66, p < .001 Measure of sampling adequacy (MSA): Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) = .90 **p < .01 ผลการวิ เ คราะหแ อ งคแ ป ระกอบเชิ ง ยื น ยั น พบว า โมเดลการวั ด ความตั้ ง ใจแสวงหาความ ชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยาสาหรับนักศึกษามีความสอดคลองกับขอมูลเชิงประจักษแ (Chisquare = 68.17; df = 54; p = .09; Chi-square/df = 1.26; CFI = .99; TLI = .99; RMSEA = .03) และมีคาน้าหนักองคแประกอบของขอคาถามแตละขออยูระหวาง .43 ถึง .83 โดยมีนัยสาคัญทาง สถิ ติ ที่ ร ะดั บ .01 ทุ ก ค า น้ าหนั ก องคแ ป ระกอบ และข อ ค าถามแต ล ะข อ มี ก ารแปรผั น ร ว ม (communalities) กับความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยา อยูระหวางรอย ละ 19 ถึงรอยละ 68 ทั้งนี้ผลการวิเคราะหแองคแประกอบเชิงยืนยันสามารถสรุปไดวามาตรวัดชุดนี้มี
12
1.58 0.86
72
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
โครงสรางแบบองคแประกอบเดียวซึ่งสอดคลองกับแนวคิดของ Cepeda-Benito และ Short (1998) โมเดลการวัดมาตรวัดความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยาสาหรับนักศึกษา แสดงดังภาพที่ 2
Chi-square = 68.17; df = 54; p = .08; CFI = .99; TLI = .99; RMSEA = .03, **p < .01 ภาพที่ 2 โมเดลการวัดความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยาสาหรับนักศึกษา อภิปรายผลการวิจัย ผลการวิจัยแสดงใหเห็นวามาตรวัดเจตคติและมาตรวัดความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือจาก นักวิชาชีพทางจิตวิทยา สาหรับนักศึกษาไทย มีคาความเที่ยงอยูในระดับดี และมีขอคาถามที่สอดคลอง กับนิยามเชิงปฏิบัติการและมีโครงสรางแบบองคแประกอบเดียวซึ่งสามารถสรุปไดวามีความตรงเชิงภาวะ สันนิษฐานที่สอดคลองกับทฤษฏีและงานวิจัย ที่เกี่ยวของ (Komiya, Good, & Sherrod, 2000; Fischer & Farina, 1995; Vogel, Wade, & Hackler, 2007; Vogel, Wade, & Ascheman, 2009; Vogel, Wade, Haake, 2006; Elhai, Schweinle, Anderson, 2008; Ang, Lau, Tan, Lim, 2007) นอกจากนี้ การวิจัยครั้งนี้เป็นการพัฒนามาตรวัดโดยปรับขอคาถามใหสอดคลองกับบริบทนักศึกษาไทย เป็ น การอาศั ย แนวคิ ด และทฤษฏี จ ากต างประเทศ ไม ไ ด เป็ นการแปลข อ ค าถามเพี ยงอย า งเดี ย ว เนื่องจากงานวิจัยที่ผานมาพบวาตัวแปรดังกลาวเป็นตัวแปรที่เกี่ยวของกับวัฒนธรรมหรือคานิยมใน
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
73
สังคมเป็นอยางมาก (Shechtman, Vogel, Maman, 2010) และงานวิจัยในอดีตที่เคยแปลมาตรวัดเจต คติตอการแสวงหาความชวยเหลือเพื่อไปใชในกลุมตัวอยางที่เป็นคนจีน พบวาคุณภาพของขอคาถาม ลดลงอย างมากและได เสนอแนะให ควรมีการพั ฒนาขอค าถามขึ้ นใหม ให สอดคล องกั บสั งคมและ วัฒนธรรมของกลุมตัวอยางจึงจะเหมาะสมกวา (Fang, Pieterse, Friedlander, Cao, 2011; Han, Chen, 2015) ข้อเสนอแนะ สาหรับขอจากัดหลัก ของการวิจัยครั้งนี้แบงไดเป็นประเด็นตางๆดังนี้ 1) ดานความเป็นตัวแทน ของประชากร กลาวคือคือนิสิตนักศึกษาระดับมหาวิทยาลัยที่เป็นกลุมตัวอยางไดมาจากสุมตัวอยางแบบ รายสะดวกและไมไดมาจากการสุมอยางเป็นระบบ จึงอาจทาใหไดกลุมตัวอยางที่ไมไดเป็นตัวแทนที่ดี ของประชากรของนิสิตนักศึกษาในกรุงเทพมหานคร ดังนั้นการศึกษาครั้งตอไปจึงควรนาเครื่องมือที่ พัฒนาขึ้นไปทดสอบกับกลุมตัวอยางที่มากขึ้นและมีการสุมอยางเป็นระบบเพื่ อใหเป็นตัวแทนที่ดีของ ประชากร 2) ดานการหาคุณภาพของเครื่องมือ เนื่องจากกลุมตัวอยางในการวิจัยครั้งนี้มีนิสิตนักศึกษา เพียงประมาณรอยละ 6 เทานั้นที่เคยแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยามากอน ดังนั้น การแผขยายผลการวิจัยไปสูกลุมคนอื่นควรกระทาดว ยความระมัดระวัง ดวยขอจากัดดังกลาวนี้ การ ศึกษาวิจัยในอนาคตจึงควรมีการศึกษาในกลุมตัวอยางนักศึกษาที่มีประสบการณแในการแสวงหาความ ชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยามากอนมาเป็นกลุมรูชัด (known group) เพื่อสามารถมั่นใจใน ระดับความเที่ยงและความตรงของมาตรวัด เพิ่มความนาเชื่อถือและสามารถนาไปใชกับกลุมเปูาหมายได อยางครอบคลุม นอกจากนี้การตรวจสอบความตรงควรใชวิธีอื่นๆมาประกอบเพิ่มเติมเชนการหามาตรวัด ที่เกี่ยวของอื่นๆมาเป็นเกณฑแเพื่อทดสอบความตรงตามเกณฑแ (criterion validity) ตอไปดวย บทสรุป มาตรวัดเจตคติและมาตรวัดความตั้งใจแสวงหาความชวยเหลือจากนักวิชาชีพทางจิตวิทยาฉบับ นักศึกษาในการวิจัยครั้งนี้ประกอบดวยขอคาถามชุดละ 12 ขอ โดยมีการตอบเป็นมาตรประเมินคา 4 ระดับ (4-rating scale) และผลการศึกษาแสดงใหเห็นวามาตรวัดมีความเที่ยงและความตรงอยูในระดับที่ ดี และมีความเหมาะสมสาหรับการนาไปใชในการวิจัย หรือเป็นการใชเพื่อสารวจระดับเจตคติ และความ ตั้งใจในการพบนั กจิ ตวิทยา นอกจากนี้มาตรวัดทั้งสองยังจะไดเป็นประโยชนแตอนักจิตวิทยาและนัก วิชาชีพที่เกี่ยวของในการทาโปรแกรมแบบเขาถึง (outreach) เพื่อสรางความตระหนักและการสนับสนุน ใหผูที่มีความตองการจาเป็นเขามารับบริการทางจิตวิทยามากขึ้น
74
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
เอกสารอ้างอิง ปรีชา สุวังบุตร. (2543). ภาวะซึมเศร้าและการแสวงหาความช่วยเหลือของนักเรียนมัธยมศึกษา ตอนปลายในกรุงเทพมหานคร. วิทยานิพนธแปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชา สังคมศาสตรแการแพทยแและสาธารณสุข คณะสังคมศาสตรแและมนุษยศาสตรแ มหาวิทยาลัยมหิดล. ธนวัต ปุณยกนก และ อรัญญา ตุยคาภีรแ. (2554). บทความฟื้นฟูวิชาการ: การประทับตราว่าด้อย ค่าในบริบทการรับบริการด้านจิตใจจากนักวิชาชีพ. วารสารสุขภาพจิตแหงประเทศไทย, 19, 1-10. สมชาย พลอยเลื่อมแสง และ ชรินทรแ ลิ้มสนธิกุล. (2547). การสารวจทัศนคติของประชาชน เกี่ยวกับสุขภาพจิต ตราบาป และการบริการสุขภาพจิตต่อการตัดสินใจเข้ารับบริการใน สถานบริการสุขภาพจิต. วารสารสุขภาพจิตแหงประเทศไทย, 12, 71-79. สุววุฒิ วงศแทางสวัสดิ์ และ อรัญญา ตุยคาภีรแ. (2554). รายงานเบื้องต้น: บริการด้านสุขภาพจิตทาง อินเทอร์เน็ทผ่านโปรแกรมเอ็มเอสเอ็น. วารสารสุขภาพจิตแหงประเทศไทย,19, 58-65. Ang, R. P., Lau, S., Tan, A., & Lim, K. M. (2007). Refining the attitudes toward seeking professional psychological help scale: Factorial invariance across two Asian samples. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 40, 130-141. Cash, T. F., Begley, P. J., McCown, D. A., & Wiese, B. C. (1975). When counselors are heard but not seen: Initial impact of physical attractiveness. Journal of Counseling Psychology, 45, 58-64. Cepeda-Benito, A., Short, P. (1998). Self-concealment, avoidance of psychological services, and perceived likelihood of seeking professional help. Journal of Counseling Psychology, 45, 58-64. Corrigan, P. W. (2004). How stigma interferes with mental health care. American Psychologist, 59, 614-625. Elhai, J. D., Schweinle, W., & Anderson, S. M. (2008). Reliability and validity of the attitudes toward seeking professional psychological help scale-short form. Psychiatry Research, 159, 320-329. Fang, K., Pieterse, A. L., Friedlander, M., & Cao, J. (2011). Assessing the psychometric properties of the attitudes toward seeking professional psychological help scale-short form in mainland China. International Journal for the Advancement of Counselling, 33, 309-321. Fischer, E. H., & Farina, A. (1995). Attitudes toward seeking professional psychological help: A shortened form and considerations for research. Journal of College Student Development, 36, 368-373. Fischer, E. H., & Turner, J. L. (1970). Development and research utility of an attitude scale. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 35, 79-90.
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
75
Flora, D.B., & Curran, P. J. (2004). An empirical evaluation of alternative methods of estimation for confirmatory factor analysis with ordinal data. Psychological Methods, 9, 466-491. Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., & Tatham, R. L. (2006). Multivariate data analysis (6th ed.). New Jersey: Pearson. Han, D., & Chen, S. (2015). Is the attitudes toward seeking professional psychological help scale applicable to ethnic Chinese students? Psychometric properties and cultural considerations. Journal of College Student Development, 56, 73-83. Komiya, N., Good, G. E., & Sherrod, N. B. (2000). Emotional openness as a predictor of college students’ attitudes toward seeking psychological help. Journal of Counseling Psychology, 47, 138-143. Nunnally, J. C., & Bernstein, I. H. (1994). Psychometric Theory (3rd ed.). New York: McGraw-Hill. Rosseel, Y. (2012). Lavaan: an R package for structural equation modeling. Journal of Statistical Software, 2, 1-36. Shechtman, Z., Vogel, D., & Maman, N. (2010). Seeking psychological help: A comparison of individual and group treatment. Psychotherapy Research, 20, 30-36. Vogel, D. L., Wade, N. G., & Ascheman, P. L. (2009). Measuring perceptions of stigmatization by others for seeking psychological help: Reliability and validity of a new stigma scale with college students. Journal of Counseling Psychology, 56, 301-308. Vogel, D. L., Wade, N. G., & Haake, S. (2006). Measuring the self-stigma associated with seeking psychological help. Journal of Counseling Psychology, 35, 325-337. Vogel, D. L., Wade, N. G., & Hackler, A. H. (2007). Perceived public stigma and the willingness to seek counseling: The mediating roles of self-stigma and attitudes toward counseling. Journal of Counseling Psychology, 54, 40-50. Vogel, D. L., & Wei, M. (2005). Adult attachment and help-seeking intent: The mediating roles of psychological distress and perceived social support. Journal of Counseling Psychology, 52, 347-357. …………………………………………………….
76
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ผลกระทบความเครียดจากการไม่ไ ด้รับ ค่า ตอบแทนนอก เวลาของบุคลากรโรงพยาบาลวังม่วงสัทธรรม The Impact of Stress on Working Overtime without Pay for Employees of Wangmuang Hospital อรนลิน ไทยเจริญ1 Alvina Kullu Sulankey2 ธาร์ทิพย์ กิจจรูญชัย3 บทคัดย่อ งานวิจัยครั้งนี้มีจุดประสงคแเพื่อศึกษาและวิเคราะหแความสัมพันธแของผลกระทบความเครียด ในการไมไดรับคาตอบแทนลวงเวลาของบุคลากรโรงพยาบาลวังมวงสัทธรรม กลุ มตัวอยางที่ใชใน การศึกษา ไดแก บุคลากรที่ไมไดรับคาตอบแทนลวงเวลา ปี 2558 ในชวงระยะเวลาระหวางเดือน กรกฎาคม ถึง สิงหาคม จานวน 40 คน ซึ่งใชวิธีการสุมตัวอยางกลุมประชากร สาหรับเครื่องมือที่ใชใน การศึกษาเป็นแบบสอบถามเรื่องความเครียดที่ประกอบดวยองคแรวม 4 มิติ คือ มิติทางกาย มิติจิตใจ มิติสังคม และมิติครอบครัว มีการตรวจความถูกตองเชิงเนื้อหาโดยผูเชี่ยวชาญ นาไปทดลองใชและ ทดสอบความเชื่อมั่นดวยสัมประสิทธิ์อัลฟาครอนบาค ได 0.94 โดยการใชสถิติการวิเคราะหแขอมูล ประกอบดว ย การแจกแจงความถี่ คาเฉลี่ย รอยละ ส วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน การวิเคราะหแ ความ แปรปรวนทางเดียว และการวิเคราะหแสัมประสิทธิ์สหสัมพันธแแบบเพียรแสัน ที่มีนัยสาคัญทางสถิติที่ ระดับ .05 ผลการศึกษาพบวา ความเครียดของบุคลากรโรงพยาบาลวังมวงสัทธรรมจากการไมไดรับ คาตอบแทนลวงเวลา สงผลกระทบแบบองคแรวม 4 มิติ อันไดแก มิติทางกาย มิติจิตใจ มิติสังคม มิติ ครอบครัว ซึ่งมีความสัมพันธแไปในทางเดียวกันในระดับปานกลางอยางมีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .05 คาสาคัญ: ความเครียด คาตอบแทนลวงเวลา ผลกระทบ โรงพยาบาลวังมวงสัทธรรม
__________________________ 1
นักศึกษามหาบัณฑิต สาขาศึกษาศาสตรแ แขนงวิชาการแนะแนวและการปรึกษาเชิงจิตวิทยา มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช อาจารยแประจาหลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต คณะศิลปศาสตรแและมนุษยแศาสตรแ มหาวิทยาลัยนานาชาติเอเชีย-แปซิฟิก
2, 3
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
77
Abstract The purposes of this research were to study and analyze the impact of stress on the employees of Wangmuang Hospital on working overtime without pay. The samples used in the study included forty (40) Wangmuang Hospital staff who received no overtime pay from July to August of 2015. Simple random sampling was used to conduct the research. The instrument used was a questionnaire about stress in which four dimensions were studied, i.e. physical, psychological, social, and family. Accurate content analysis by experts was taken to trial and tested with confidence coefficient alpha Cronbach was 0.94. The statistics used for data analysis of frequency, percentage, standard deviation, One-way ANOVA statistical, and Pearson‖s Correlation Coefficient analysis was at the significance level of .05. The research found that the impact of stress of working overtime without pay for employees of Wangmuang Hospital impacted employees in various factors including the following dimensions which were physical, psychological, social, and family. These dimensions have relations in same direction in moderate level at the significance level of .05. Key words: Stress, Overtime Pay, Impact, Wangmuang Hospital บทนา ในยุ ค ปใ จ จุ บั น เศรษฐกิ จ มี ก ารถดถอยและชะลอตั ว ลงอย า งต อ เนื่ อ งจึ ง ส ง ผลกระทบต อ เศรษฐกิจในประเทศไทยเป็นอยางมาก และยังเกิดสภาวะคาครองชีพสูงขึ้น ราคาสินคาปรับตัวสูงขึ้น อยางตอเนื่องจึงทาใหประชาชนตองมีการวางแผนการใชเงินรอบคอบ เพื่อใหเหมาะสมกับสภาวะ เศรษฐกิจในสังคมปใจจุบัน (วีรพงษแ รามารกูร, 2558) ถาหากมีการวางแผนในการใชจายทางการเงิน ไมเหมาะสมหรืออัตราคาตอบแทนไมไดรับตามที่วางแผนไว ก็จะเกิดปใญหาตางๆ ตามมา หากปใญหา เหลานี้ไมไดรับการแกไขที่เหมาะสม ก็จะกอใหเกิดภาวะความเครียดตามมา จากสถานการณแดาน สุขภาพจิตของคนไทยในรอบ 3 ปีที่ผานมา พบวามีคนไทยจานวน 1.5 ลานคน ที่ตองเขารับการรักษา อาการทางจิตเวชและมีคนไทยที่มีภาวะซึมเศรามากถึง 900,000 คน หรือประมาณรอยละ 1.8 ของ ประชากรทั้งประเทศซ ซึ่งหากไมไดรับการแกไข ธนาคารโลกและองคแการอนามัยโลกคาดวาในปี 2563 โรคซึมเศราจะสรางปใญหาใหกับประเทศไทย และประเทศไทยจะมีผูปุวยโรคซึมเศรามากเป็น อันดับที่ 2 ของโลก (กรมสุ ขภาพจิต, 2558) ซึ่งสาเหตุของความเครียดของคนไทยสวนใหญพบวา ปใญหาเรื่องคาครองชีพที่สูงขึ้นเป็นปใจจัยหลัก โดยรอยละ 66.5 ระบุวาคาครองชีพที่สูงขึ้นเป็นสาเหตุ แรกที่กอใหเกิดความเครียด ตามมาดวยความเครียดที่เกิดจากราคาพืชผลทางเกษตรตกต่า รอยละ 37.3 ความเครียดจากปใญหายาเสพติด รอยละ 36.7 และตามมาดวยความเครียดจากความขัดแยงใน
78
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
สังคม รอยละ 33.9 จากการสารวจพบวาคนสวนใหญกังวลมากที่สุดคือเรื่องคาครองชีพที่เพิ่มขึ้น เรื่อยๆ ซึ่งสวนทางกับรายไดที่ขยับขึ้นเพียงเล็กนอย ความเครียดเป็นอารมณแหรือความรูสึกที่เกิดขึ้นเมื่อบุคคลตองเผชิญกับปใญหาตางๆ และทาให รูสึกกดดัน ไมสบายใจ วุนวายใจ กลัว วิตกกังวล ตลอดจนถูกบีบคั้น เมื่อบุคคลรับรูหรือประเมินวา ปใญหาเหลานั้นเป็นสิ่งที่คุกคามจิตใจ หรือกอใหเกิดอันตรายแกรางกาย จะสงผลใหสภาวะสมดุลของ รางกายและจิตใจเสียไป เมื่อเกิดความเครียด บุคคลจะแสดงกิริยาตอบสนองตอความเครียดและทาให เกิดการเปลี่ยนแปลงดานตางๆ ไมวาจะเป็นดานทางกาย จิตใจ อารมณแ รวมทั้งดานพฤติกรรม (ศรี จันทรแ พรจิราศิลป, 2556) จากสถานการณแและแนวโนมความเครียดของคนไทย ในชวงเดือนเมษายน 2552 ถึงเดือนมกราคม 2555 พบวามีแนวโนมสูงขึ้นอยางตอเนื่อง สาเหตุของความเครียดที่พบมี 5 สาเหตุ ประกอบดวย ปใญหาการเงิน ปใญหาการงาน ปใญหาความไมสงบของบานเมือง ปใญหาครอบครัว และปใญหาสังคมและสิ่งแวดลอมโดยความเครียดสามารถเกิดขึ้นไดกับทุกคน ทุกเพศ และทุกวัย โรงพยาบาลวังมว งสัทธรรม ตั้งอยูที่อาเภอวังมวง จังหวัดสระบุรี เป็นโรงพยาบาลชุมชน ขนาด 30 เตียง เป็นหนวยงานที่มีหนาที่ สงเสริม ปูองกัน รักษา ฟื้นฟู แกประชาชน โดยมีจานวน บุคลากรทั้งหมด 147 คน ซึ่งในจานวนนี้มีบุคลากรที่ตองไดรับคาตอบแทนลวงเวลา จานวน 97 คน คิดเป็นรอยละ 65.99 ซึ่งในชวงเดือน กรกฎาคม - สิงหาคม 2558 โรงพยาบาลวังมวงสัทธรรมได ประสพปใญหาวิกฤตสภาพคลอง ทาใหไมสามารถจายคาตอบแทนลวงเวลาใหกับบุคลากรที่ปฏิบัติงาน ได สงผลทาใหบุคลากรที่ปฏิบัติงานเกิดความเครียดและวิตกกังวลตอปใญหาทางเศรษฐกิจที่ตามมา จากการที่โรงพยาบาลวังมวงสัทธรรม ไมสามารถจายคาตอบแทนลวงเวลาได โดยผูวิจัยในฐานะเป็น พยาบาลวิ ช าชี พ ได ต ระหนั ก และมองเห็ น ความส าคั ญ ของภาวะความเครี ย ดจึ ง ต อ งการศึ ก ษา ความสัมพันธแของความเครียดในมิติที่เกี่ยวของ ตลอดจนวิเคราะหแผลกระทบความเครียดจากการไมได รับคาตอบแทนลวงเวลา เพื่ อจะไดน าผลการวิจัยไปพัฒนาปรับแนวทางการแกปใญหาดานจิตเวช แขนงภาวะความเครียด ของบุคลากรในโรงพยาบาลเพื่อลดผลกระทบของภาวะความเครียด วัตถุประสงค์ของการวิจัย 1. เพื่ อ ศึ ก ษาความสั ม พั น ธแ แ ละวิ เ คราะหแ ผ ลกระทบจากความเครี ย ดจากการไม ไ ด รั บ คาตอบแทนลวงเวลา 2. เพื่ อ ศึ ก ษาระดั บ ความเครี ย ดจากการไม ไ ด รั บ ค า ตอบแทนล ว งเวลาของบุ ค ลากร โรงพยาบาลวังมวงสัทธรรม 3. เพื่อศึกษาผลกระทบความเครียดจากการไมไดรับคาตอบแทนลวงเวลาของบุคลากรใน รูปแบบองคแรวม 4 มิติ สมมุติฐานของการวิจัย สมมุติฐานของการวิจัยคือ บุคลากรที่ไมไดรับคาตอบแทนลว งเวลาของโรงพยาบาลวังมวง สัทธรรม ในชวงเดือน กรกฎาคม ถึง สิงหาคม ปี 2558 มีสภาวะความเครียดในแตละมิติที่แตกตางกัน อันไดแก มิติทางกาย มิติทางจิตใจ มิติทางสังคม และมิติทางครอบครัว
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
79
ระเบียบวิธีวิจัย การวิจัยนี้เป็นการวิจัยแบบสารวจ (Survey Research) (ธานินทรแ ศิลปจารุ, 2557) เพื่อ ศึกษาความสัมพันธแของระดับความเครียดและผลกระทบจากความเครียดของบุคลากรโรงพยาบาลวัง มวงสัทธรรมจากการไมไดรับคาตอบแทนลวงเวลาในเดือน กรกฎาคม ถึง สิงหาคม พ.ศ. 2558 โดย ผูวิจัยไดทาการเก็บรวบรวมขอมูลในชวงเดือน กันยายน พ.ศ. 2558 เพื่อนามาวิเคราะหแขอมูลทาง สถิติโดยใชโปรแกรมสาเร็จรูป SPSS v.23 ประชากร บุคลากรที่ปฏิบัติงานในโรงพยาบาลวังมวงสัทธรรมและไมไดรับคาตอบแทน ลวงเวลาในชวงเดือน กรกฎาคม ถึง สิงหาคม ปี พ.ศ. 2558 จานวน 97 คน เป็นหญิง 64 คน เป็น ชาย 33 คน ซึ่งปฏิบัติงานในแผนกตางๆ กลุ่มตัวอย่าง บุคลากรในกลุมประชากรขางตนโดยใชวิธีการแบบ simple random sampling จานวน 40 คน เพื่อใชในการวิจัย เครื่องมือที่ใชในการวิจัย เป็นแบบสอบถามความเครียดโดยพัฒนามาจากแบบสอบถามของ กรมสุขภาพจิต (กรมสุขภาพจิต, 2549) โดยแบงออกเป็น 4 มิติ ประกอบดวย มิ ติทางกาย (Physical dimension) โดยมีปใจจัยที่สาคัญในมิตินี้คือ สมรรถนะทางกายและสิ่งแวดลอมทางกายภาพตางที่ สงเสริมภาวะสุขภาพ, มิติทางจิตใจ (Psychological dimension) เป็นมิติของสภาวะทางจิตใจหรือ อารมณแ เชน อารมณแแจมใส ปลอดโปรง ไมมีมีความกังวล โดยมีปใจจัย ที่สาคัญในมิตินี้คือ การจัดการ กับความเครียด การดูแลไมใหเกิดภาวะวิกฤตทางอารมณแ, มิติทางสังคม (Social dimension) ซึ่งเป็น ภาวะสัมพันธแที่ดีตอเพื่อนรวมงาน สามารถใหการดูแลชวยเหลือซึ่งกันและกัน, และมิติครอบครัว เป็น ความผาสุก อบอุน ของครอบครัว ที่มีความเอื้ออาทรที่ดี การหาความเที่ยงตรงของแบบสอบถาม ผูวิจัยไดพัฒนาและปรับสรางรูปแบบการสอบถาม อีกทั้งมีการตรวจความถูกตองเชิงเนื้อหาโครงสรางแบบสอบถามโดยผูเชี่ยวชาญ (ปราณี ตปนียวรวงศแ, 2557) จากนั้ น น าไปท าการทดลองใช เป็ น จ านวน 30 ชุ ด ซึ่ ง เป็ น การน าไปทดสอบใช กั บ กลุ ม ประชากรที่มีลั กษณะใกล เคีย งกับกลุ มอยางจริง เพื่อวิเคราะหแ หาคาความเที่ยงแบบสั มประสิ ทธิ์ อัลฟุาครอนบาค (Cronbach‖s alpha coefficients) ซึ่งเป็นการตรวจคุณภาพของแบบสอบถามโดย แยกในแตละมิติ และรวมทั้งตรวจสอบคุณภาพโดยรวมของแบบสอบถามทั้งฉบับ ไดคาความเชื่อมั่น ของแบบสอบถามในดานมิติทางกาย 0.89 ดานมิติจิตใจ 0.83 ดานมิติทางสังคม 0.80 ดานมิติทาง ครอบครัว 0.96 และไดคาความเชื่อมั่นของแบบสอบถามความเครียดทั้งฉบับเทากับ 0.94 การดาเนินการวิจัย ผู วิ จั ย ได ใ ช ส ถิ ติ เ ชิ ง พรรณาบรรยายลั ก ษณะข อ มู ล ในการวิ เ คราะหแ ข อ มู ล ของผู ตอบ แบบสอบถาม โดยการ แจกแจงความถี่ (Frequency) ร อ ยละ (Percentage) การวิ เ คราะหแ ความสัมพันธแระหวางตัวแปร โดยใชการวิเคราะหแความแปรปรวนทางเดียว (One-way ANOVA) เพื่อ เปรียบเทียบคาเฉลี่ยทามกลางตัวแปรมากกวาสองตัวขึ้นไป และการวิเคราะหแความสัมพันธแของระดับ ความเครี ย ดของบุ ค ลากรที่ไมได รั บคา ตอบแทนล ว งเวลา โดยใชวิธีการวิเคราะหแ ค าสั มประสิ ท ธิ์ สหสัมพันธแแบบเพียรแสัน (Pearson‖s Correlation Coefficient) ที่นัยสาคัญทางสถิติระดับ .05 โดยนาเสนอในรูปแบบตารางประกอบการบรรยาย
80
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ผลการวิจัย ผลการแจกแจงตารางความถี่ผลคะแนนระดับความเครียดจากการไมไดรับคาตอบแทนลวงเวลา ของบุคลากรโรงพยาบาลวังมวงสัทธรรม พบวากลุมตัวอยางจานวน 40 คน มีคาเฉลี่ยของความเครียด จ าแนกในแต ละมิ ติตามล าดับ คือ มิ ติทางกาย 4.08 มิ ติทางจิตใจ 7.38 มิติทางสั งคม 7.05 มิติ ทาง ครอบครั ว 2.68 รวมทั้งไดแสดงถึงค าเบี่ ยงเบนมาตรฐาน ซึ่งเป็นค าที่แสดงความแตกต างของผู ตอบ แบบสอบถามโดยจาแนกในแตละมิติตามลาดับ คือ มิติทางกาย 3.79 มิติทางจิตใจ 3.60 มิติทางสังคม 3.04 มิติทางครอบครัว 3.65 ตารางที่ 1 การแจกแจงความถี่ Mean Std. Deviation มิติทางกาย 4.08 3.79 มิติทางจิตใจ 7.38 3.60 มิติทางสังคม 7.05 3.04 มิติทางครอบครัว 2.68 3.65 ภาพที่ 2 แสดงใหเห็นถึงผลระดับความเครียดของบุคลากรที่ไมไดรับคาตอบแทนลวงเวลา ของโรงพยาบาลวังมวงสัทธรรม พบวาสวนใหญมีความรูสึกเครียดเล็กนอยกับปใญหาสภาพคลองของ โรงพยาบาลวังมวงสัทธรรมกับการไม ไดรับคาตอบแทนลวงเวลาที่ระดับรอยละ 42.50 มีความรูสึก เครียดปานกลางกับปใญหาสภาพคลองของโรงพยาบาลวังมวงสัทธรรมกับการไมไดรับคาตอบแทน ลวงเวลาที่ระดับรอยละ 25.00 มีความรูสึกเครียดมากกับปใญหาสภาพคลองของโรงพยาบาลวังมวง สัทธรรมกับการไมไดรับคาตอบแทนลวงเวลาที่ระดับรอยละ 5.00 และมีความรูสึกเครียดมากที่สุดกับ ปใญหาสภาพคลองของโรงพยาบาลวังมวงสัทธรรมกับการไมไดรับคาตอบแทนลวงเวลาที่ระดับรอยละ 22.50 โดยมีผูไมรูสึกเครียดกับปใญหาที่เกิดขึ้นหรือผูตอบไมแนใจในคาตอบหรือไมจริงใจ รอยละ 5
ภาพที่ 2 ระดับความเครียดของบุคลากรที่ไมไดรับคาตอบแทนลวงเวลา
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
81
ผลการวิเคราะหแขอมูลเปรียบเทียบระดับความเครียดของบุคลากรที่ไมไดรับคาตอบแทน ลวงเวลา จาแนกตามมิติทางกาย ปรากฎผลดังตารางที่ 2 พบวา ระดับความเครียดในชวงตางๆ มีผล ตอมิติทางกาย แตกตางกันอยางมีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ตารางที่ 2 แสดงคาสถิติเปรียบเทียบระดับความเครียด จาแนกตามมิติทางกาย แหลงความแปรปรวน df SS MS F P ระหวางกลุม 4 350.34 87.58 14.57 .00* มิติทางกาย ภายในกลุม 35 210.44 6.01 รวม 39 560.78 ผลการวิเคราะหแ ขอมูลเปรียบเทียบระดับความเครียดของบุคลากรที่ไมไดรับคาตอบแทน ลวงเวลา จาแนกตามมิติทางจิตใจ ปรากฎผลดังตารางที่ 3 พบวา ระดับความเครียดในชวงตางๆ มีผล ตอมิติทางจิตใจ แตกตางกันอยางมีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ตารางที่ 3 แสดงคาสถิติเปรียบเทียบระดับความเครียด จาแนกตามมิติทางจิตใจ แหลงความแปรปรวน df SS MS F ระหวางกลุม 4 349.28 87.32 19.58 มิติทางจิตใจ ภายในกลุม 35 156.09 4.46 รวม 39 505.37
P .00*
ผลการวิเคราะหแขอมูลเปรียบเทียบระดับความเครียดของบุคลากรที่ไมไดรับคาตอบแทน ลวงเวลา จาแนกตามมิติทางสังคม ปรากฎผลดังตารางที่ 4 พบวา ระดับความเครียดในชวงตางๆ มีผล ตอมิติทางสังคม แตกตางกันอยางมีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ตารางที่ 4 แสดงคาสถิติเปรียบเทียบระดับความเครียด จาแนกตามมิติทางสังคม แหลงความแปรปรวน df SS MS F ระหวางกลุม 4 262.30 65.58 23.52 มิติทางสังคม ภายในกลุม 35 97.60 2.79 รวม 39 359.90
P .00*
ผลการวิเคราะหแขอมูลเปรียบเทียบระดับความเครียดของบุคลากรที่ไมไดรับคาตอบแทน ลวงเวลา จาแนกตามมิติทางครอบครัว ปรากฎผลดังตารางที่ 5 พบวา ระดับความเครียดในช วงตางๆ มีผลตอมิติทางครอบครัว แตกตางกันอยางมีนัยสาคัญทางสถิติที่ระดับ .05
82
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
ตารางที่ 5 แสดงคาสถิติเปรียบเทียบระดับความเครียด จาแนกตามมิติทางครอบครัว แหลงความแปรปรวน df SS MS F ระหวางกลุม 4 310.39 77.60 มิติทาง 12.91 ครอบครัว ภายในกลุม 35 210.39 6.01 รวม 39 520.78
P .00*
ผลการวิ จั ย ข อ มู ล ความสั ม พั น ธแ ข องผลกระทบภาวะความเครี ย ดจากการที่ ไ ม ไ ด รั บ คาตอบแทนลวงเวลาของบุคลากรโรงพยาบาลวังมวงสัทธรรม กับองคแประกอบของสุขภาพองคแรวม 4 มิติ พบวา ผลกระทบจากความเครียดที่ไมไดรับคาตอบแทนลวงเวลามีความสัมพันธแไปในเชิงบวก นั้น คือ ความเครี ยดในมิติทางกายสงผลกระทบตอ มิติทางจิตใจ .56 มิติทางสั งคม .64 และมิติดาน ครอบครัว .58 ถัดมาความเครียดในมิติทางจิตใจสงผลกระทบตอ มิติทางกาย .56 มิติทางสังคม .75 มิติดานครอบครัว .49 สวนถัดมาความเครียดในมิติทางสังคมสงผลกระทบตอ มิติทางกาย .64 มิติทาง จิตใจ .75 มิติทางครอบครัว .60 และสวนสุดทายความเครียดในมิติดานครอบครัว สงผลกระทบตอ มิติร างกาย .58 มิติทางจิ ตใจ .49 มิติทางสั งคม .60 ซึ่งมีความสั มพันธแในแตล ะมิติไปในทิศทาง เดียวกัน ในระดับปานกลาง กลาวคือ หากบุคลากรไมไดรับคาตอบแทนลวงเวลานานมากยิ่งขึ้น จะทา ใหความเครียดสงผลกระทบโดยรวมส งผลกระทบแบบองคแรวม 4 มิติในระดับที่สูงขึ้นตามไปดว ย เป็นไปในทิศทางเดียวกัน ตารางที่ 6 การแสดงความสัมพัน ธแของผลกระทบความเครียดที่เกิดจากการไมไดรับคาตอบแทน ลวงเวลา แบบสหสัมพันธแเพียรแสัน มิติทางกาย มิติทางจิตใจ มิติทางสังคม มิติทางครอบครัว มิติทางกาย 1 มิติทางจิตใจ .56 1 มิติทางสังคม .64 .75 1 มิติทางครอบครัว .58 .49 .60 1 สรุปและอภิปรายผล จากผลการวิจัยพบวา ภาวะความเครียดที่เกิดขึ้นจากการไมไดรับคาตอบแทนลวงเวลาของ บุคลากรโรงพยาบาลวังมวงสัทธรรม มีปฏิกิริยาตอบสนองออกมาในลักษณะความวิตกกังวล ความ กลัว ฯล เป็นความเครียดที่อยูในเกณฑแที่สามารถปรับตัวและยอมรับใหเขากับสภาวะที่เกิดขึ้นได ในชวงระยะเวลาหนึ่ง อีกทั้งการขาดสภาพคลองของโรงพยาบาลในการจายคาตอบแทนลวงเวลา ใหกับบุคลากรก็เกิดขึ้นในชวงระยะเวลาสั้นชวงหนึ่งเทานั้น สงผลใหความสัมพันธแขององคแประกอบ สุขภาพองคแรวม 4 มิติสอดคลองไปในทิศทางเดียวกันในระดับปานกลางอยางมีนัยสาคัญทางสถิติ ซึ่ง สอดคลองกับสมมุติฐาน โดยผลจากการวิจัยพบวาผลกระทบจากความเครียดที่เกิดขึ้นจากการไม ได รับคาตอบแทนลวงเวลาสงผลตอสุขภาพองคแรวม 4 มิติ
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
83
เอกสารอ้างอิง กรมสุ ขภาพจิ ต. (2549). แบบประเมิน และวิ เ คราะห์ค วามเครี ยดด้ วยตนเอง. กรมสุ ขภาพจิ ต กระทรวงสาธารณสุข. กรมสุขภาพจิต. (2558). สถิติที่น่าตกใจ คนไทยป่วย โรคซึมเศร้า 1.8% ของประชากรทั้งประเทศ. กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข. ธานินทรแ ศิลปจารุ. (2557). การวิจัยและวิเคราะห์ข้อมูลทางสถิติด้วย SPSS และ AMOS (พิพม์ ครั้งที่ 15). กรุงเทพฯ: เอส.อารแ. พริ้นติ้ง แมสโปรดักสแ ปราณี ตปนี ย วรวงศแ . (2557). การสร้ า งและการตรวจสอบคุ ณ ภาพเครื่ อ งมื อ วิ จั ย : กรณี แบบสอบถาม. สมาคมปรัชญญาดุษฎีบัณฑิตทางสัมคมศาสตรแ มหาวิทยาลัยรามคาแหง. วีรพงษแ รามารกูร. (2558). ปฏิรูปโครงสร้างเศรษฐกิจ จากวิกฤตการณ์ . คอลัมนแ คนเดินตรอก ประชาชาติธุรกิจ. ศรี จั น ทรแ พรจิ ร าศิ ล ป . (2556). ความเครี ย ดและวิ ธี แ ก้ ค วามเครี ย ด. คณะเภสั ช ศาสตรแ มหาวิทยาลัยมหิดล. …………………………………………………….
84
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
บทปริทรรศน์หนังสือ (Book Review) กระบวนการภาวนาศึกษา เมื่อความรู้แปรเป็นความรัก Meditation as Contemplative Inquiry When Knowing become Love ขันทอง วัฒนะประดิษฐ์1 นาเรื่อง หนังสือกระบวนการภาวนาศึกษา เมื่อความรูแปรเป็นความรัก เขีย นโดย อาเธอรแ ซายองคแ (Arthur Zajonc) แปลโดย พินธุสร ติวุตานนทแ จัดพิมพแเป็นครั้งแรก ในปี 2556 ถือไดวาเป็นหนังสือ ที่มีความนาสนใจ เริ่มจากหนาปก การตั้งประเด็นชื่อเรื่อง ความรูกับความรักและการภาวนา เป็น เรื่องที่มีความสัมพันธแกันอยางไร ชวนใหสนใจติดตาม และเมื่อพลิกปกหลังดานใน เกี่ยวกับประวัติ ของผูเขียน ดร.อาเธอรแ ซายองคแ เป็นศาตรจารยแสาขาวิชาฟิสิกสแ ยิ่งชวนใหตั้งคาถามเกี่ยวกับความ สนใจของผูเขีย น ซึ่งดูจ ากพื้น ฐานการศึกษา ผู เขียนนาจะมีความเชื่อ การใชเหตุผ ล และการคิด วิเคราะหแอยางนักวิทยาศาสตรแ แตกลั บใหความสนใจในเรื่องการการปฏิบัติภาวนา ตอเมื่อไดอาน เนื้อหาของหนังสือเลมนี้ ผูวิจารณแเห็นวา เป็นหนังสือที่ผูเขียนไดถอดบทเรียนบนประสบการณแวิถีแหง การภาวนาและปฏิบัติจิตตปใญญาดวยตนเอง และนามาเรียบเรียงสะทอนคิด ชวนใหผูอานทดลอง ปฏิบัติ วิถีแหงจิตตปใญญา อันจะนาไปสูการเปิดโลกการเรียนรูดานใน และการเขาถึงจิตวิญญาณที่มี อิสรภาพ และมีพลังแหงความรักหรือหัวใจที่กรุณาเป็นพื้นฐาน หนังสือเลมนี้จึงเหมาะกับ บุคคลที่ทาหนาที่ในการใหการเรียนรู คณาจารยแ ครู นักวิชาการ นักศึกษา ที่ตองการคนหาวิถีการเขาถึงความสุขผานกระบวนการเรียนรูการพัฒนาจิตใจของตนใหกาว ขามผานการยึดติดกรอบและมโนทัศนแที่ผูกขาดบนโลกแหงการศึกษาและเรียนรู สาระสาคัญ หนังสือเลมนี้ ไดเรียบเรียงและนาเสนอในลักษณะของการชวนใหผูอานคิดและติดตาม และ ยกข อ ความของนั ก ปราชญแ นั ก คิ ด นั ก วิ ช าการที่ มี ชื่อ เสี ย ง สนั บ สนุ นให เ ห็ น ถึง ความส าคั ญ ของ การศึกษาในโลกปใจจุบัน หากตองการสันติภาพและมีสันติสุขในการดาเนินชีวิต ควรที่จะหันกลับมา มองหรือเหลียวหลังพัฒนาโลกดานใน ดวยกระบวนการเรียนรูฝึกฝนพัฒนาและยกระดับจิตวิญญาณ ของผูที่มีหัวใจแหงความกรุณา โดยหนังสือเลมนี้แบงเนื้อหาออกเป็น 7 บท และมีบทนา เป็นตัวเกริ่น นาและเดินเรื่องเพื่อเขาสูเนื้อหาที่มีลักษณะเป็นบทเรียนและแบบฝึกหัดใหผูอานไดทดลองปฏิบัติ
__________________________ 1 ดร., อาจารยแ ประจาสาขาวิชาสันติศึกษา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
85
บทนา ในบทนี้ เป็นเรื่องราวที่ผูเขียนเปิดหั วเรื่องดวย “จงตื่นรู เพื่อปลุ กสั นติภายในใหงอกงาม” ผูเขียนไดเลาถึงเสนทางที่ทาใหผูเขียน ไดรับแรงกระตุนและปลุกเราให ลุกขึ้นมาเรียนรูที่จะเป็น ผูที่ตื่น รู ปลดปลอยจิตวิญญาณของการเป็นมนุษยแเครื่องจักร มาเป็น ผูที่มีหัวใจที่กวางใหญ มีอิสรภาพที่จะ เขาถึงสันติสุข หนึ่งในบุคคลสาคัญที่ผูเขียนกลาวถึง คือ การตื่นรูของพระพุทธเจา ทาใหผูเขียนหันมา ศึกษาปฏิบัติภาวนาเป็นเวลาสามสิบหาปีและทาใหภาวนาเป็นสวนหนึ่งของชีวิต ในสวนบทนาผูเขียนได ชวนใหผูอานตระหนักถึงโลกดวยความเป็นจริง ปใญหาตางๆ ของโลกนี้ที่เริ่มมีความซับซอนจนทาให มนุษยแไมสามารถเขาถึงความสุข สงบสันติได ซึ่งตองใชปใญญาเป็นเครื่องมือที่จะชวยบมเพาะความรูใน การที่จะเรียนรูโลกและอยูกับโลกไดอยางมีความสุข โดยมีหนังสือนี้ที่ผูเขียนถายทอดจากประสบการณแ ที่บมเพาะบนเสนทางภาวนาเป็นเหมือนเครื่องมือนาทางที่ผูอานตองปฏิบัติดวยตนเอง บทที่ 1 ภาพรวมของมรรควิธี ในบทนี้ ไดฉายภาพของจิตตปใญญาภาวนา ทาความเขาใจความหมายและวิถีที่จะนาไปสู จุดหมาย คือ การบมเพาะคุณธรรม บทเรียนแรก คือ การเขาถึงความสงบ บนเสน ทางของความถอม ตน และการใหความเคารพ อันเป็นสุขภาวะภายใน วิถีการเขาถึงสันติภาพบนรากฐานของความเขาใจ อยางการุณยแ ที่สามารถสลายความโกรธ และการตอบโตที่ชิงชังดวยความรัก การเขาถึงตัวตนที่เงียบ สงบที่ซอนอยูดานใน ดวยการภาวนา จดจอที่ลมหายใจ ดวยการใสใจ อย างเปิดรู เป็นการหายใจเพื่อ หยั่งรู และตองอาศัยการปลูกฝใงศรัทธาสวนตนที่เคารพและซาบซึ้งที่ไมผูกขาดหรือบังคับ ขึ้นตรงกับ ศาสนาหรือความเชื่อใด หากหนทางนั้นเป็นการบมเพาะทัศนะคติของการถอมตน ความเคารพ ความ ไมเห็นแกตัว รากฐานที่แทจริงของชีวิตภาวนาคือความรักความเมตตา บทที่ 2 การค้นพบประตู จากการปรับทัศนคติความคิด ความรูสึก และเจตนา ที่เป็นตัวบมเพาะคุณธรรมในบทที่ 1 ใน บทนี้ ผูเขียนสะทอนใหเห็นดินแดนของการปฏิบัติจิตตปใญญาที่ถูกปิดกั้นจากหนาที่การงาน ทาใหไม สามารถเปิดประตูเขาสูวิถีแหงการภาวนา ซึ่งเป็ นเรื่องสาคัญของการสรางประสบการณแชีวิตจากดาน ใน ผูเขียนถอดบทเรียนจากวิถีภาวนของตนตลอดสามสิบหาปี การปฏิบัติจิตตภาวนาจะไดผลและมี พลัง ตองอาศัย จังหวะ ทวงทานอง และทาทาง บันไดขั้นแรกคือการปใกหมุดหมายที่จะใหเวลาในการ ปฏิบัติที่แนนอน จะสามารถบมเพาะความเปลี่ยนแปลงการเขาถึงความสงบดานใน และทาใหสามารถ เปิดรับสิ่งที่ไมคาดหมาย วิถีปฏิบัติภาวนามีหลากหลายวิธีที่จะเขาถึง และการมีสติในการเขาและออก ประตูแหงการภาวนาซึ่งเป็นเรื่องที่สาคัญที่เชื่อมใหผูปฏิบัติกลับมาอยูโลกปใจจุบัน บทที่ 3 ค้นหาสันติสุข บ่มเพาะการตื่นรู้ บทนี้ ตอกย้าใหเห็นถึงแบบฝึกหัดที่ผานมา พื้นฐานสาคัญของการปฏิบัติคือ การดูแลความคิด เจตจานง และความรูสึก ซึ่งตองพัฒนาความใสใจใหเขมแข็ง จุดเริ่มตนคือ การควบคุมความคิดดวย ความใสใจแบบจงใจ ผูเขียนบรรยายใหเห็นภาพและจินตนาการเกี่ยวกับ การฝึกจิ ตให จดจอกับภาพ
86
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
วัตถุอยางละเอียด และนามาสรางมโนภาพใหเกิดขึ้นในใจและใสใจในรายละเอียดของวัตถุนั้น แบบ ฝึกฝนนี้ไมตองการใชเวลานานในแตละวันแตให พยายามฝึกฝนอยางไมยอทอ อาศัยการอุทิศตนที่ ตอเนื่องจะชวยเสริมพลังในการจดจอ สามารถตัดสิ่งรบกวนภายนอกดวยการบมเพาะอุเบกขาที่ทาให เกิดดุลยภาพภายใน ทาใหเขาถึงสันติสุขทามกลางความวาวุน กาวตอไปของการฝึกในบทนี้ คือ การคิด เชิงบวก ความเปิดกวางของหัวใจ ยกตัวอยางภาพทางจิตวิทยาที่สะทอนใหเห็นมุมมองที่เกิดขึ้นมีปใจจัย ที่เกี่ยวของและอยูเบื้องหลัง คือ มุมมองตอโลกของตน การฝึกมองที่จะแสวงหาความดีในตัวคนทุกคน เป็นแบบฝึกหัดที่ชวยบมเพาะใหจิตมีความสมดุลนาพาใหเขาถึงวิถีที่เหนือกวาสุข บทที่ 4 แสงสว่างในลมหายใจ: โยคะแห่งอายตนะ บทนี้ ชี้ใหเห็นถึงการกาหนดภาวนามีหลายวิธี และการหายใจเป็นแบบฝึกหัดหนึ่งที่ควบคุม ใหจิตจดจอและชวยใหเกิดการรับรูอันเปิดกวาง ทาใหเกิดการหายใจอยางรับรู เกิดพื้นที่วาง หรือ ความวาง ผูเขียนไดนาพาไปสูวิถีปฏิบัติอีกทางหนึ่งนอกจากลมหายใจ คือ การใชเสียงระฆัง การจด จอทีเสียงของระฆังจนสิ้นสุดแหงเสียงสามารถทาใหผูฝึกไดสัมผัสกับจุดเริ่ม ตนของการภาวนา ผูเขียน ไดแนะนาใหผูอาน ปลดวางความคาดหมายจากการภาวนา เป็นเรื่องที่กีดขวางการเขาถึงความสงบ ที่ ตองอาศัยความรูสึกมิใชความคิด การปลอยวางความคิดปลอยใหธรรมชาติของจิตไดดื่มด่ากับสภาวะ จิตที่ผูเขียนเรียกวา “แสงสุก” ที่ตองศึกษาปฏิบัติ เป็นสิ่งที่รูไดภายในตน เป็นความรูเฉพาะตัว ซึ่งตอง อาศัย ความอดทนในการฝึ กฝนที่ป ราศจากความคาดหวัง นอกจากนี้ในเนื้อหายังแสดงใหเห็ นถึง ตัวอยางของการใชสัมผัสในการภาวนา ที่เชื่อมโยงธาตุ 4 ดิน น้า ลม ไฟ และมีอากาศเป็นธาตุที่ 5 แสดงใหเห็นถึงความเป็นวิทยาศาสตรแ แสงและความวาง เป็นเสนทางภาวนาที่ทาใหสัมผัสไดถึงความ อบอุนที่นาไปสูความรัก นาไปสูการมองเห็นความเชื่อมโยงของชีวิตทุกชีวิต การเขาถึงสัมผัสแหงความ กรุณา ตอกย้าถึง ดิน น้า ลม ไฟ แสงสวาง ความรัก และชีวิต เป็นภาวะที่ตอเนื่องกัน เปลี่ยนสานึกรู ของตนจากกอนกรวดใหเป็นดาว บทที่ 5 คาพูด ภาพ และการเผชิญหน้า ในบทนี้ กลาวถึง เครื่องมือที่ชวยใหเขาถึงการปฏิบัติภาวนาจิตตปใญญา โดยใชคาพูด หรือวลี ที่ ศ รั ท ธา มาทบทวนอย า งลึ ก ซึ้ ง เป็ น อี ก หนทางหนึ่ ง ของการภาวนาที่ ช ว ยเปิ ด โลกกว า งด า นใน ยกตัวอยางประสบการณแของการใชถอ ยคาวลีที่มีพลังในการฝึกตนใหเกิดพลังอยางไรขอบเขต จาก ความเชื่อมั่นในถอยคาที่มีคุณคาและทรงพลังเหลานั้น ยกตัวอยางการเชื่อในอุดมการณแของคานธี ดวยการเปลงวาจา เฮราม แมยามถูกปลดชีวิต แตจิตวิญญาณของคานธีเขาถึงความอิสระดวยการเป็น หนึ่งเดียวกับพระเจา ยกตัวอยางกระบวนการใชคาภาวนาของชาวคริสตแ การใชภาพในการภาวนาของ ชาวนาวาโฮ และแนะนาสาหรับผูที่จะนาไปสอนอาจใชภาพที่ไมเกี่ยวของกับศาสนาในการฝึกฝนให นิสิตไดใชภาพในการภาวนา และการภาวนากับสถานการณแ การเผชิญหนาอยางใครครวญ กลาวไดวา ในบทนี้ผูเขียนพยายามสะทอนใหเห็นเสนทางการเขาถึงจิตตปใญญาภาวนาที่มีความหลากหลายเป็น อิสระไมปิดกั้นบนฐานความเชื่อหรือพิธีกรรมใดพิธีการหนึ่ง
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
87
บทที่ 6 กระบวนการรับรู้เชิงจิตตปัญญา ในบทนี้ แสดงประสบการณแการภาวนาและการวางทาทีตอการปฏิบัตินั้น การใหคุณคาและ ทัศนคติที่เห็นคุณคาตอปรากฏการณแภาวนาทุกประเภท ที่มุมมองของนักวิทยาศาสตรแบางครั้งอาจเขา ไมถึงประสบการณแนั้น การสืบคนทางจิตตปใญญาสามารถพิสูจนแไดจากประสบการณแตรงของผูฝึก ปฏิบัติ ในแงวิทยาศาสตรแเป็นเรื่องของการทดสอบการคนหาความจริงเพื่อเขาถึงความรู ในขณะที่ แรงจูงใจในการแสวงหาความรูทางจิตวิญญาณ เป็นกระบวนการสืบคนที่ไมใชความอยากรูอยากเห็น ธรรมดา แตเป็นความกรุณา บนหนทางที่ถูกตองสาหรับการดับทุกขแและมีสวนรวมในการบมเพาะ ความเป็น มนุ ษยแที่แทจ ริง ผูเขียนพยายามที่จะยกตัว อยางเปรียบเทียบในเชิงศาสตรแส มัยสมัยกับ ประสบการณแของการภาวนา โดยใชเสนเรขาคณิตในการเดินเรื่องอธิบายบนขั้นตอนของการเป็น วิทยาศาสตรแ และการคนหาที่ปราศจากจุดหมายดานในทาใหทฤษฎีตางๆ เป็นเพียงความเห็นของ บุ คคลที่ส ามารถเปลี่ ย นแปลงไปตามกาลเวลา แต การแสวงหาความจริง โลกดา นในเป็ นสั จ จะที่ มองเห็นโลกเป็นองคแรวม เนื้อหาบทนี้มุงอธิบายคุณคาของการศีกษาจิตตปใญญาภาวนาที่มิไดทอดทิ้ง หรือนี้หางศาสตรแที่โลกยุคใหมใหความสนใจ แตจิตตปใญญาภาวนาโดยแงวิทยาศาสตรแสามารถเป็น เครื่องมือในการฝึกฝนการมองโลกที่มีการเปลี่ยนแปลง บทที่ 7 กระบวนการสืบค้นเชิงจิตตปัญญา บทนี้เป็นการยอนทวนเนื้อวิถีปฏิบัติตางๆ ที่ผานมา ตอกย้าเรื่องของความถอมตนและความ เคารพที่กลาวไวในบทแรก การบมเพาะพลังของความจดจอใสใจอุเบกขาในอารมณแ การเลือกใชคา ภาพ สัมผัส รับรูหรือสถานการณแ กาหนดความจดจอทาใหเขาถึงความวาง และการเปิดรับรูภายในใจ นาไปสูการเขาถึงญาณวิทยาแหงความรัก การหยั่งรูภายใน โดยอาศัยสามคุณธรรมพื้นฐานประสาน รวมกัน คือ ความรูสึกเปราะบาง การเปลี่ยนแปลง และขบวนการสรางอินทรียแ เป็นหนทางที่จะ นาพาจิตวิญญาณและหัวใจของผูปฏิบัติไดเขาถึงความรูสึกและจิตวิญญาณของผูอื่น หลอมรวมตนเขา กับสรรพสิ่งตางๆ สรุปคุณลักษณะเกาประการของกระบวนการสืบคนเชิงจิตตปใญญา คือ ความเคารพ ความออนโยน ความใกลชิด การมีสวนรวม ความรูสึกอันเปราะบาง การเปลี่ยนแปลง กระบวนการ เกิดอินทรียแ แสงสวางทางปใญญา และการหยั่งรูภายใน ย้าใหเห็นคุณคาของการเรียนรูที่มีความรักเป็น พลังสรางสรรคแใหมนุษยแเขาถึงความสุขไดดวยตนเอง เป็นการสรุปและทบทวนขั้นตอนตางๆ ที่ชวย ฝึกฝนพัฒนาจิตตปใญญาภาวนาอยางรวบยอด คุณค่า คุณค าของหนั งสื อเล มนี้ เชื่ อว าจะสามารถช ว ยเปิ ดโลกทั ศนแ ของการศึ กษาที่ ชี้ ให เห็ นว า เสนทางการศึกษาในปใจจุบันไดนาพามนุษยแยิ่งหางไกลจากการเรียนรูที่แทจริง คือ การเรียนรูที่จะนาพา ตนเองใหพนทุกขแ ปลดปลอยความคิดที่มีอิสรภาพ และมีพลังสรางสรรคแความรูใหมภายใตความรูตื่น เบิกบาน สรางประโยชนแใหกับสังคมและโลก หนังสือเลมนี้สะทอนคุณคาไวหลายประการดังนี้ 1.คุณคาในฐานะของผูสนใจฝึกฝนปฏิบัติภาวนาที่ตองการคนหาเสนทางที่เขาถึงความสุขที่ สามารถมีขั้นตอนใหฝึกฝนและปฏิบัติไดอยางเป็นระบบ และชี้ใหเห็นคุณคาที่สาคัญของการภาวนา
88
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
2.คุณคาในฐานะเป็นหนังสือที่สะทอนใหโลกแหงการศึกษาตองหันกลับมามองความสาคัญ ของการปฏิบัติภาวนาในฐานะชาวพุทธ ที่ตางชาติใหความสาคัญและมองเห็นคุณคา ในการนามา พัฒนาคุณธรรมของมนุษยแใหสามารถเรียนรูอยูรวมกับผูอื่นดวยความกรุณา 3.คุณคาในฐานะการใชสุนทรียภาษา ที่มีความไพเราะและสรรสรางคาไดอยางนาสนใจ ทาให ผูอานไดตระหนักถึงประเด็นที่กาลังกลาวถึง และมี ความหนักแนนในทางวิชาการ มีการยกตัวอยาง และอางอิงขอมูลตามหลักวิชาการ สามารถเป็นแนวทางใหกับผูสนใจเป็นนักเขียนไดเรียนรู …………………………………………………….
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
89
คาชี้แจงสาหรับผู้ส่งบทความวิชาการและบทความวิจัย เพื่อตีพิมพ์ในวารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต เป็นวารสารเพื่อสงเสริมและสนับสนุน การศึกษาคนควาสรางสรรคแผลงานทางวิชาการดานจิตวิทยา บทความทุกเรื่องที่ตีพิมพแจะตองไดรับ ความเห็นชอบจากคณะกรรมการวารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต รายละเอียดมีดังนี้ 1. ลักษณะบทความที่ตีพิมพ์ 1.1 บทความทางวิชาการ/บทความทั่วไปที่เกี่ยวของกับจิตวิทยา 1.2 บทความวิจัย/บทความวิทยานิพนธแที่เกี่ยวของกับจิตวิทยา 2. ส่วนประกอบของบทความ 2.1 บทความทางวิชาการ ความยาวเรื่องละไมเกิน 15 หนากระดาษ A4 ประกอบดวย 2.1.1 ชื่อเรื่อง (ภาษาไทยและภาษาอังกฤษ) 2.1.2 ชื่อผูแตง 2.1.3 สถาบันที่ผูเขียนสังกัด 2.1.4 บทคัดยอ (ภาษาไทยและภาษาอังกฤษ) 2.1.5 บทนา เนื้อเรื่องและสรุปสาระสาคัญ 2.1.6 เอกสารอางอิง (ตามระบบ APA) 2.2 บทความวิจัย/บทความวิทยานิพนธแ ความยาวเรื่องละไมเกิน 15 หนากระดาษ A4 ประกอบดวย 2.2.1 ชื่อเรื่อง (ภาษาไทยและภาษาอังกฤษ) 2.2.2 ชื่อผูแตง 2.2.3 สถาบันที่ผูเขียนสังกัด 2.2.4 บทคัดยอ (ภาษาไทยและภาษาอังกฤษ) 2.2.5 คาสาคัญ (Key words) 2.2.6 เนื้อเรื่อง ประกอบดวย 1) บทนา 2) วัตถุประสงคแ 3) นิยามศัพทแ 4) วรรณกรรมที่เกี่ยวของ 5) ระเบียบวิธีวิจัย ประกอบดวย - ประชากรและกลุมตัวอยาง - เครื่องมือที่ใชในการวิจัย - การวิเคราะหแขอมูล
90
วารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต ปีที่ 6 (มกราคม-มิถุนายน 2559)
6) ผลการวิจัย - บทสรุป - ขอเสนอแนะ 7) เอกสารอางอิง (ตามระบบ APA) 3. การจัดพิมพ์ 3.1 พิมพแลงหนากระดาษขนาด A4 3.2 พิมพแดวยโปรแกรม Microsoft Office Word 2003 3.3 รูปแบบตัวอักษร TH SarabunPSK 3.4 ลักษณะและขนาดตัวอักษร 3.4.1 ชื่อเรื่อง (ภาษาไทย) ตัวหนาขนาด 26 3.4.2 ชื่อเรื่อง (ภาษาอังกฤษ) ตัวหนาขนาด 26 3.4.3 ชื่อผูเขียน ตัวหนาขนาด 16 3.4.4 หัวขอใหญ ตัวหนาขนาด 16 3.4.5 เนื้อหา ตัวปกติขนาด 16 4. การจัดส่งบทความ 4.1 จัดสงเอกสาร ดังนี้ 4.1.1 ตนฉบับบทความ จานวน 3 ชุด 4.1.2 CD บันทึกบทความ จานวน 1 แผน 4.1.3 แบบฟอรแมสงบทความเพื่อตีพิมพแในวารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต 4.2 จัดสงบทความ ดังนี้ กองบรรณาธิการวารสารจิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต หลักสูตรสาขาวิชาจิตวิทยา ระดับบัณฑิตศึกษา ชั้น 3 อาคาร 1 เลขที่ 1761 ซอยพัฒนาการ 37 แขวงสวนหลวง เขตสวนหลวง กรุงเทพฯ 10250 e-mail: journal.psy.kbu@gmail.com 4.3 มีขอสงสัยกรุณาติดตอ รองศาสตราจารยแไพบูลยแ เทวรักษแ โทร.0-2320-2777 ตอ 1163, 089-929-9705 รองศาสตราจารยแอัจฉรา สุขารมณแ โทร.0-2320-2777 ตอ 1134, 081-921-7903 5. เงื่อนไขการตีพิมพ์บทความ 5.1 เป็นบทความที่ไมเคยตีพิมพแในวารสารอื่นมากอน 5.2 เป็นบทความที่ผานการพิจารณาจาก ผู้ทรงคุณวุฒิกลั่นกรองบทความ (Peer review) ของวารสาร จิตวิทยา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต บทความละ 2 คน เพื่อตรวจสอบความถูกตองเชิงวิชาการ 5.3 เป็นบทความที่ไดปรับปรุงตามขอเสนอแนะของผูทรงคุณวุฒิเรียบรอยแลว 5.4 บทความที่ ไ ด รั บ การตี พิ ม พแ เผยแพร ใ นวารสารจิ ต วิ ท ยา มหาวิ ท ยาลั ย เกษมบั ณ ฑิ ต เจาของบทความจะไดรับวารสารฉบับนั้น จานวน 3 เลม
…………………………………………………..