Kl nwsbrief32 lr

Kempens Landschap Geg arandeerd

ju li - a u gu s t us - s e p t e m b e r 2 0 1 5 | N ieuws b r i ef 32

Wortel- en Merksplas Kolonie op weg naar Werelderfgoedstatus

» Pagina 6

Rangeerstation in Essen » Pagina 4 Uitbater gezocht voor de Grote Boerderij » Pagina 7 Werken aan de historische Burcht afgerond » Pagina 8

Gegarandeerd Kempens Landschap Dit zijn de domeinen in eigendom of beheer van vzw Kempens Landschap, met als doel het behoud van ons erfgoed voor u en de generaties na ons.

Er is beslist een interessant domein bij u in de buurt te vinden. Ga er eens kijken!

Vzw Kempens Landschap werd opgericht in november 1997 op initiatief van het provinciebestuur Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeentebesturen, mede in uitvoering van een beleidslijn in het provinciaal bestuursakkoord.

Vzw Kempens Landschap is actief in een 60-tal gemeenten in de provincie Antwerpen. Als organisatie kan ze voor Vlaanderen uniek en exemplarisch genoemd worden. Het is immers geen natuur- of monumentenvereniging, maar een landschapsvereniging. Vzw Kempens Landschap stelt bij al haar domeinen een multidisciplinaire aanpak voorop. Het landschap heeft immers niet alleen een natuurfunctie, we wonen, werken en ontspannen er ook.

Dat alles vraagt een geïntegreerd beheer en juist daarin maakt onze vereniging zich sterk.

Momenteel heeft vzw Kempens Landschap zo’n 850 ha in eigendom.

Inga Verhaert

2

Nieuwsbrief 32 Kempens Landschap

Peter Bellens

1 De Poppelaer/Noenheuvel - Brecht 2 Geel-Bel - Geel-Bel 3 De Caters - Schilde 4 Wortel- en Merksplas-kolonie Hoogstraten, Merksplas 5 Heidehuizen - Mol 6 Buitengoor-Meergoren/Berkebossen - Mol 7 Kempische Heuvelrug - Herentals 8 Zwartgoorheide - Vosselaar 9 De Most - Balen 10 Volmolen/Volbergbossen - Mol 11 De Keiheuvel - Balen 12 De Hellekens - Herentals 13 Amocobos - Geel 14 Kalvarieberg - Geel 15 Rijbergerdijk/Gompel - Mol 16 Pelerheide/De Diepte - Beerse 17 Speelbergenbos - Heist-op-den-Berg 18 Ter Speelbergen - Putte 19 Blauwbossen - Hoogstraten 20 Rooise Loop - Oud-Turnhout 21 Blommerschot - Zandhoven 22 Helschot - Laakdal 23 Achterbos - Mol 24 Koude Beek - Borsbeek/Mortsel 25 Roosendael - Sint-Katelijne-Waver 26 De Merode - Westerlo, Herselt, Laakdal 27 Scherpenbergmolen - Malle 28 De Welvaert - Zoersel 29 FRAC - Turnhout 30 Molen ‘In Stormen Sterk’ - Lille 31 Den Ellenboog/Gori.nberg - Retie 32 Laakvallei - Beerse 33 De Schrieken - Ravels 34 Speel- en vredesbos - Boechout 35 Zr. Franciscanessen - Wuustwezel 36 Fort van Duffel - Duffel 37 Nete-vallei - Heist o/d Berg 38 Bouwelse Heide - Grobbendonk 39 Militaire spoorlijn - Kapellen-Brasschaat 40 Bleke Heyde - Wuustwezel 41 Beddermolen en molendomein – Westerlo 42 Hof Ter Linden - Edegem 43 Kapelletje Celen - Heist-op-den-Berg 44 Kruiskensberg - Herenthout 45 Steenovenbos - Merksplas 46 Redemptoristen - Essen 47 Umicore - Olen 48 Fruythout - Hove

Het mooie landschap...

Beste lezer,

Heeft u deze lente genoten van het mooie landschap in de Kempen?

De toeristisch-recreatieve activiteiten van Kempens Landschap gingen weer van start en onder een stralende zon genoten duizenden mensen van een gezellige happening op het domein van de Zusters Franciscanessen in Wuustwezel. Ook deze zomer kan u trouwens deelnemen aan een van onze activiteiten in samenwerking met Terra Nova, het zomerprogramma van de provincie Antwerpen.

Het voorjaar bracht voor Kempens Landschap nieuwe samenwerkingen en projecten.

Zo zullen we ons samen met de gemeente Boom buigen over de toekomst van de ringoven op de site Lauwers in Noeveren en de opwaardering van het gemeentepark.

In het Ursulineninstituut te Onze-Lieve-Vrouw-Waver werd een Stichting van Openbaar Nut opgericht die stilaan de coördinerende taak van de zusters zal overnemen op het domein en de eenheid van het bijzondere patrimonium zal bewaren. Verder startte in Merksplas-Kolonie de derde restauratiefase waarbij o.a. het bezoekerscentrum vorm krijgt. Kempens Landschap nam ook 23 ha open-ruimtegebied rond het bedrijf Umicore in Olen in erfpacht om het samen met de gemeente te beheren.

Verder in deze nieuwsbrief komt u meer te weten over het UNESCO-traject van de Kolonies, het Weelde van weleer en een open oproep voor het rangeerstation te Essen.

Veel leesplezier gewenst, Kempens Landschap

INBRENG EXPERTISE A Ursulinen instituut - Sint-Katelijne-Waver B Kapel - boerderij - Merksplas C Ravenhof - Stabroek D Rangeerstation - Essen E Fort van Lier - Lier F Gestel - Berlaar G Weelde - Ravels H Kerkruïne Sint-Michiels – Hulshout I Sint-Bernardusabdij - Hemiksem J Jan-Vlemincktoren - Wijnegem K Kerkruïne ter Elst - Duffel Ga voor meer informatie over onze domeinen naar www.kempenslandschap.be.

Nieuwsbrief 32 Kempens Landschap

3

Partner gezocht voor industriële loods!

AGENDA

Rangeerstation in Essen

DAGELIJKS TOT 12 SEPTEMBER

BREDABAAN 737 | 2990 WUUSTWEZEL

Pitkamperen

Slaap in een boomtent en word wakker in de natuur! Op het domein van de Zusters Franciscanessen hangen vier kunstige boompitten waarin u kan overnachten. Vlakbij is er een kampplaats met BBQ waar ’s ochtends een ontbijtje wacht.

U huurt een tent vanaf 65 euro per nacht. www.terranova2015.be

ZATERDAG 25 JULI EN 22 AUGUSTUS OM 19.00 UUR FORTSTEENWEG | 2950 KAPELLEN

Schemerspoorfietsen

Fiets de zonsondergang tegemoet op een historische spoorlijn. Speciaal voor Terra Nova – het zomerprogramma van de provincie Antwerpen – organiseert Kempens Landschap enkele schemerspoorfietstochten. Vergezeld van een hapje en drankje fietst u ’s avonds van Kapellen naar Brasschaat en terug. www.terranova2015.be

ELKE VRIJDAG IN JULI EN AUGUSTUS OM 20.00 UUR ROOSENDAEL | 2860 SINT-KATELIJNE-WAVER

Gratis terrasconcerten op domein Roosendael

Ook dit jaar kan u elke vrijdagavond gratis naar een live optreden gaan kijken bij ‘Café Roosendael’, het fietscafé op domein Roosendael. www.roosendael.be

VIER WEEKENDS IN JULI EN AUGUSTUS

MOLENWIJK 72 | 2260 TONGERLO (WESTERLO)

Kempens Landschap verleent vanuit haar opgebouwde ervaring advies aan aangesloten gemeentebesturen. Zo begeleidt onze organisatie de gemeente Essen om het rangeerstation aan de Hemelrijk een nieuwe toekomst te geven. Nu lanceert de gemeente samen met Kempens Landschap een open oproep naar potentiële partners met interesse voor het gebouw.

Het station van de gemeente Essen deed lange tijd dienst als grenspost op de spoorlijn Antwerpen-Roosendaal. Getuige hiervan is het rangeerstation in Vlaamse neorenaissancestijl dat begin 20ste eeuw werd gebouwd om handelswaar te controleren.

In 2003 werd deze loods beschermd als monument omwille van zijn industrieelarcheologische waarde. Het karaktervolle gebouw imponeert door zijn volume van maar liefst 2000 m2. Ook de dakconstructie met stalen Engelse vakwerkspanten en lichtstraat is indrukwekkend.

In 2010 kocht het Autonoom

4

Nieuwsbrief 32 Kempens Landschap

Gemeentebedrijf het gebouw en zijn onmiddellijke omgeving aan. De gemeente Essen nam het engagement om de leegstaande loods een nieuwe toekomst te geven en vroeg hierbij hulp aan Kempens Landschap. De eerste stap is nu alvast gezet door de aanstelling van een restauratiearchitect die het dossier zal opmaken.

Om aan het rangeerstation en zijn onmiddellijke omgeving een nieuwe passende functie te geven, is de gemeente op zoek naar een private partner

die mee wenst te investeren in het waardevolle gebouw. Wie een realistisch en onderbouwd idee heeft, kan reageren op de partneroproep. Het type van bestemming ligt open, maar er zijn wel enkele randvoorwaarden. Zo moet het industriële karakter van het beschermd gebouw bewaard blijven. Verder moeten de kandidaten de meerwaarde van het project voor de gemeente Essen kunnen aantonen.

De nieuwe functie moet dan ook een vorm van gemeenschapsgebruik en toegankelijkheid voor het publiek garanderen.

Heeft u interesse in de oproep?

Kandidaten kunnen nog tot 31 augustus 2015 een voorstel indienen bij de gemeente.

Het volledige oproepdossier vindt u terug op www.essen.be.

Zomerbar aan de Beddermolen

Geniet van live optredens, workshops en een gezellige zomerbar op het molendomein van de Beddermolen. www.zomerbarwesterlo.be

ZATERDAG 22 AUGUSTUS TOT ZONDAG 27 SEPTEMBER PEREDREEF | 2580 PUTTE

Maïsdoolhof

Kom verdwalen in de maïsdoolhof van Kempens Landschap!

Er wacht u maar liefst 5 km aan gangen in het thema ‘de vier windrichtingen’. Dit jaar wordt de doolhof extra spectaculair door een centrale dubbele brug over de maïs. Zaterdag 22 augustus feestelijke opening tussen 13.00 uur en 18.00 uur.

Van 23 augustus tot en met 31 augustus dagelijks open van 13.00 uur tot 19.00 uur. Daarna op zaterdag en zondag tot en met zondag 27 september. Vrijdagavond 25 september nocturne van 20.00 uur tot 22.00 uur.

Inkom 4 euro per persoon (kinderen tot drie jaar gratis). www.kempenslandschap.be

Nieuwsbrief 32 Kempens Landschap

5

Kolonies van Weldadigheid gaan in 2018 voor UNESCO Werelderfgoed!

Wortel- en Merksplas-Kolonie op weg naar Werelderfgoedstatus

Sinds 2012 werkt Kempens Landschap samen met verschillende partners aan het UNESCO-traject van de Belgische en Nederlandse Kolonies. In mei dit jaar werd een belangrijke stap gezet toen de Nederlandse regering bekend maakte dat ze het kansrijke dossier van de Koloniën van Weldadigheid in 2017 effectief zal voordragen aan het Werelderfgoedcomité. Dit betekent dat de Kolonies in 2018 mogelijk de status van Werelderfgoed krijgen, net 200 jaar na de oprichting van de Maatschappij van Weldadigheid en 25 jaar na de afschaffing van de wet op de landloperij in België!

De Kolonies van Wortel, Merksplas, Frederiksoord, Ommerschans en Veenhuizen stonden aan de wieg van het moderne denken over armoedezorg en het geloof in de maakbaarheid van de samenleving. Tussen 1818 en 1825 werd maar liefst 100 km2 woeste grond door armen uit de steden omgezet in landbouwgrond zodat ze in hun eigen onderhoud konden voorzien.

Wat maakt de Kolonies nu zo uitzonderlijk waardevol? Uit onderzoek bleek dat het net de combinatie is van arbeid in landontginning en landbouw enerzijds en het systeem van opgelegde normen en discipline maar ook beloningen en algemeen verplicht onderwijs anderzijds. Het was een compleet nieuw model voor armenzorg, een vooruitstrevend sociaal experiment dat heel grootschalig werd uitgevoerd. Het model kreeg dan ook belangstelling en navolging tot ver buiten de landsgrenzen.

De voormalige landloperskolonies zijn ondertussen waardevol erfgoed geworden.

Het zijn uitgestrekte domeinen met bossen, open ruimte en historische gebouwen, doorsneden door statige dreven. Wortel- en Merksplas-Kolonie versterken het nominatiedossier omdat deze domeinen nog heel authentiek zijn.

Onder voorzitterschap van Kempens Landschap werken de verschillende Vlaamse partners al sinds 1997 aan de veiligstelling en opwaardering van de als landschap beschermde gebieden. We zijn dan ook zeer verheugd met de positieve vooruitgang in het dossier.

6

Nieuwsbrief 32 Kempens Landschap

Merksplas-Kolonie wordt toeristisch ankerpunt

Uitbater gezocht voor de Grote Boerderij

Op stap met de Kolonie-app!

Dit voorjaar lanceerden Kempens Landschap en De Bonte Beestenboel een gloednieuwe app om de Kolonies te ontdekken. Lieven Van Gils, ambassadeur van de Vlaamse landloperskolonies, verwelkomt u in het historische landschap. Onderweg kunt u kaarten, beeldmateriaal, getuigenissen, anekdotes en luchtbeelden bekijken die de Kolonies tot leven brengen. Download de app bij voorkeur voor vertrek, dit kan (gratis) in de App store of Google Play.

In 2005 kocht de gemeente Merksplas de als monument beschermde Grote Boerderij en Kapel aan in Merksplas-Kolonie. De site is ondertussen in volle restauratie en ontwikkeling. Recent lanceerde de gemeente samen met Kempens Landschap een oproep om een uitbater te vinden voor het boerderijcomplex.

De Grote Boerderij telt maar liefst 14 gebouwen en werd ontworpen door de bekende negentiende-eeuwse architect Vicor Besme. De restauratie en herbestemming van dit imposant complex werd in een masterplan opgedeeld in tien fasen. Met de steun van de Vlaamse overheid, de provincie en de gemeente werden er reeds twee fasen afgewerkt.

Zo werden de open hooischuren achter de Grote Boerderij helemaal gerenoveerd.

In de derde fase wordt nu o.a. het zuidelijk woonstalhuis gerestaureerd en ingericht als bezoekerscentrum met horecazaak dat in 2016 de deuren opent.

De Grote Boerderij groeit zo uit tot een ankerpunt voor toeristen en recreanten die de Kolonies willen ontdekken.

De gemeente Merksplas is samen met Kempens Landschap op zoek naar een geschikte uitbater voor het boerderijcomplex. Met respect voor het karakter van de site zullen de gebouwen in de toekomst een hotel, brasserie, bezoekerscentrum en vergaderruimtes huisvesten. De oproep richt zich op de exploitatie van zowel de woonstalhuizen, de paardenstallen, de koeienstallen en het binnenplein.

De bestemming van de verschillende gebouwen ligt dus al vast. Toch kunnen potentiële private partners zeker nog hun eigen stempel drukken op bijvoorbeeld de horecagelegenheid of het hotel. Behoud van het beschermd patrimonium is daarbij het uitgangspunt.

De kandidaat moet ook bereid zijn om mee te investeren in het project.

Geïnteresseerden kunnen nog tot 11 september 2015 een kandidaat dossier indienen bij de gemeente. Hierna worden de dossiers beoordeeld op basis van de voorwaarden uit de oproep.

Met de gekozen kandidaat wordt dan een erfpachtovereenkomst afgesloten voor een periode van 36 jaar.

Meer informatie over deze oproep vindt u terug op www.merksplas.be.

Nieuwsbrief 32 Kempens Landschap

7

Het Weelde van weleer krijgt stilaan vorm

Werken aan de historische Burcht afgerond Het historische centrum van Weelde in Ravels heeft haar oorsprong in de vijftiende eeuw. Verschillende gebouwen en structuren doen vandaag nog herinneren aan dit rijke verleden zoals de Sint Michielskerk, de windmolen Arbeid Adelt of de historische kasteelgracht. Om de leefomgeving van de dorpskern te versterken werd met inbreng van de bewoners een masterplan opgesteld. Dit voorjaar startte de uitvoering van het masterplan met beheerwerken aan de ringgracht ‘De Burcht’. Het project kon via Leader MarkAante Kempen rekenen op Europese, Vlaamse en provinciale steun.

In 2012 vroeg de gemeente Ravels aan Kempens Landschap om mee na te denken over de oude kern van Weelde. Er stonden reeds verschillende beheerwerken op de gemeentelijke planning. Om deze goed te kaderen was er nood aan een nieuwe totaalvisie voor het centrum van Weelde.

Samen met de bewoners van het ‘ei van Weelde’ werd dan ook een masterplan uitgewerkt met toekomstbeelden en concrete maatregelen. Zo zal de historische samenhang en eenheid van de dorpskern landschappelijk worden versterkt.

De inwoners gaven aan dat de ringgracht als eerste moest worden aangepakt. Deze gracht, ook wel ‘De Burcht’ genoemd, hoorde bij het verdwenen kasteel Hof Ten Bergen van de heren van Weelde. Nu loopt de gracht langs het pastorijgebouw en enkele woonhuizen. De gracht zelf was dichtgeslibd en door het zuurstoftekort in het water was er bijna geen leven meer. De oevers waren

ook niet meer stevig genoeg. Tijdens een publiekshappening in mei 2014 werden ruim 1500 EM-mudballs in de gracht gegooid.

Deze speciale modderballen bevatten microorganismen die een deel van het slib in de gracht op een natuurlijke manier afbraken.

Door deze innovatieve methode konden de inwoners van Weelde ook zelf meehelpen om hun ‘Burcht’ te herstellen. In januari 2015 hadden de mudballs hun werk gedaan en startten de echte beheerwerken.

Het resterende slib uit vervuilde delen van de gracht werd uitgegraven en weggevoerd.

De oevers werden gemaaid en kregen een nieuwe aangepaste beplanting. Een houten betuining langs het water zorgt voor stevige oevers. De kleine brugjes over de gracht kregen een grondige reinigingsbeurt.

Het resultaat is verbluffend. Door de nieuwe oevervegetatie is de visuele relatie tussen de pastorij en de als monument beschermde

Sint-Michielskerk nu beter zichtbaar.

De waterkwaliteit van de gracht is er ook sterk op vooruitgegaan. Het Weelde van weleer krijgt stilaan vorm. Op zaterdag 23 mei werden de buurtbewoners uitgenodigd om het resultaat te komen bewonderen. Ze kregen die dag ook nieuwe buren: in de gracht werden namelijk vissen uitgezet.

Deze bedrijven en organisaties ondersteunen onze activiteiten: Vito - Mol Sibelco/NZM nv - Dessel NV Luyckx - Brecht KPMG Fiduciaire - Brussel Nike - Laakdal Vanhout nv - Geel Pidpa - Antwerpen Erfgoed & Visie - Oostmalle Greenroad NV - Heusden Antea Group - Antwerpen Groep Van Roey - Rijkevorsel Eandis - Melle Costermans projecten nv - Schilde De Kleine Boerderij BVBA - Rijkevorsel

8

Nieuwsbrief 32 Kempens Landschap

Zakenkantoor Gorris - Heist-op-den-Berg DWE bvba - Turnhout Falcade bvba - Antwerpen Arx - Tremelo Tuinarchitectuur Moris - Berlaar OPMS - Malle Cipal DV - Geel Bertram BVBA - Sinaai Verstraete & Vanhecke NV - Wilrijk Havenbedrijf Antwerpen - Antwerpen Lintacker Consulting BVBA - Boechout Bouwmaterialen Van Den Broeck - Lier Lemmens BVBA - Arendonk Borg-Bouw - Lille

Uitgever vzw Kempens Landschap Peredreef 5 - 2580 Putte Tel: 015 / 22.82.30 www.kempenslandschap.be Fotografie James van Leuven Tekst vzw Kempens Landschap

Abonnementen België/buitenland € 10 per jaar. Jaarabonnementen gaan automatisch in na ontvangst van uw overschrijving op rek.nr. 068-2250705-41 t.n.v. vzw Kempens Landschap te Putte.

U ontvangt dan drie nummers.

Volg ons op: