Nieuwsbrief 39 - Kempens Landschap

Kempens Landschap Geg arandeerd

s e p t e m b e r 2 0 1 7 | N i e uws b r i ef 39

Molenaars in hun nopjes » Pagina 7

De Merode culinair » Pagina 5 Belevingsbib voor de abdij van Hemiksem » Pagina 6 Markiezaatsmeer » Pagina 8

Gegarandeerd Kempens Landschap Dit zijn de domeinen in eigendom of beheer van vzw Kempens Landschap, met als doel het behoud van ons erfgoed voor u en de generaties na ons.

Er is beslist een interessant domein bij u in de buurt te vinden. Ga er eens kijken!

Vzw Kempens Landschap werd opgericht in november 1997 op initiatief van het provinciebestuur Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeentebesturen, mede in uitvoering van een beleidslijn in het provinciaal bestuursakkoord.

Vzw Kempens Landschap is actief in een 60-tal gemeenten in de provincie Antwerpen. Als organisatie kan ze voor Vlaanderen uniek en exemplarisch genoemd worden. Het is immers geen natuur- of monumentenvereniging, maar een landschapsvereniging. Vzw Kempens Landschap stelt bij al haar domeinen een multidisciplinaire aanpak voorop. Het landschap heeft immers niet alleen een natuurfunctie, we wonen, werken en ontspannen er ook.

Dat alles vraagt een geïntegreerd beheer en juist daarin maakt onze vereniging zich sterk.

Momenteel heeft vzw Kempens Landschap ruim 900 ha in eigendom.

Inga Verhaert

Peter Bellens

1 De Poppelaer / Noenheuvel - Brecht 2 Geel-Bel - Geel-Bel 3 De Caters - Schilde 4 Wortel- en Merksplas-kolonie - Hoogstraten, Merksplas 5 Heidehuizen - Mol 6 Buitengoor-Meergoren / Berkebossen - Mol 7 Kempische Heuvelrug - Herentals 8 Zwartgoorheide - Vosselaar 9 De Most - Balen 10 Glaverbel - Mol 11 De Keiheuvel - Balen 12 De Hellekens - Herentals 13 Amocobos - Geel 14 Kalvarieberg - Geel 15 Rijbergerdijk / Gompel - Mol 16 Pelerheide / De Diepte - Beerse 17 Speelbergenbos - Heist-op-den-Berg 18 Ter Speelbergen - Putte 19 Blauwbossen - Hoogstraten 20 Rooise Loop - Oud-Turnhout 21 Blommerschot - Zandhoven 22 Helschot - Laakdal 23 Achterbos - Mol 24 Koude Beek - Borsbeek/Mortsel 25 Roosendael - Sint-Katelijne-Waver 26 De Merode - Westerlo, Herselt, Laakdal 27 Scherpenbergmolen - Malle 28 De Welvaert - Zoersel 29 FRAC - Turnhout 30 Molen ‘In Stormen Sterk’ - Lille 31 Den Ellenboog / Goriënberg - Retie 32 Laakvallei - Beerse 33 De Schrieken - Ravels 34 Biesbesbos - Boechout 35 Zr. Franciscanessen - Wuustwezel 36 Fort van Duffel - Duffel 37 Nete-vallei - Heist o/d Berg 38 Philipsbos - Grobbendonk 39 Militaire spoorlijn - Kapellen-Brasschaat 40 Bleke Heyde - Wuustwezel 41 Beddermolen - Westerlo 42 Hof Ter Linden - Edegem 43 Kapelletje Celen - Heist-op-den-Berg 44 Kruiskensberg - Herenthout/Nijlen 45 Steenovenbos - Merksplas 46 Redemptoristen - Essen 47 Umicore - Olen 48 Fruythout - Hove 49 Kasteelhoeve - Grobbendonk 50 Park Hof ter Borght – Hulshout 51 Zwarte Molen – Lille 52 Beersgat – Wuustwezel 53 Sint-Bernardusabdij – Hemiksem 54 Ursulinen instituut - Sint-Katelijne-Waver INBRENG EXPERTISE A. Kapel - boerderij - Merksplas B. Douaneloods - Essen C. Fort van Lier - Lier D. Gestel - Berlaar E. Weelde - Ravels F. Kerkruïne Sint-Michiels – Hulshout G. Jan-Vlemincktoren - Wijnegem H. Noeveren - Boom I. Gemeentepark - Boom J. Fort van Kessel - Nijlen

2

Nieuwsbrief 39 Kempens Landschap

Wilt u meer informatie over onze domeinen?

Ga dan naar www.kempenslandschap.be en klik op het domein van uw keuze.

Aftellen Beste lezer,

Dit najaar wordt u verwend met een extra portie lectuur van Kempens Landschap. Naast deze editie verschijnt in oktober ook nieuwsbrief nummer 40 als feesteditie.

Kempens Landschap bestaat immers twintig jaar en dat mag gevierd worden. Er is dan ook veel om over te berichten. Met meer dan 50 domeinen en een veelvoud aan projecten en initiatieven weten we steeds wat te doen. Hoogstwaarschijnlijk heeft ook u nog niet alle domeinen van onze organisatie bezocht. Plan dit najaar enkele mooie wandelingen of uitstappen in één van onze domeinen. Kijk op onze website voor tips en inspiratie.

Onze missie om meer mensen het landschap in te lokken is deze zomer alvast geslaagd. Duizenden mensen genoten van een spoorfietstocht, een wandeling op klompen, een rondleiding of simpelweg een lekker aperitiefje met uitzicht op één van onze domeinen. Zo’n 700 kampeerders werden ook wakker in een boompit bij paviljoen De Notelaer in Bornem. Ook de maïsdoolhof van Kempens Landschap valt in goede aarde en trok al heel wat avonturiers aan. Verdwalen kan trouwens nog elk weekend in september.

In deze nieuwsbrief onthullen we de toekomstige bestemming voor de zuidvleugel van de Sint-Bernardusabdij. Verder kan de Beddermolen in Westerlo na bijna 50 jaar terug zijn wieken uitslaan. Graag vertellen we u ook meer over het Markiezaatsmeer, een bijzonder natuurgebied van het Nederlandse Brabants Landschap.

Veel leesplezier gewenst, Kempens Landschap

Nieuwsbrief 39 Kempens Landschap

3

AGENDA 10 september 2017

Open Monumentendag Vlaanderen Ook dit jaar nemen verschillende domeinen van Kempens Landschap deel aan de Open Monumentendag.

Bekijk het volledige programma op www.openmonumentendag.be www.kempenslandschap.be

PEREDREEF OP DE GRENS VAN PUTTE EN HEIST-OP-DEN-BERG

Ma誰sdoolhof

Septemberweekends 13:00 tot 19:00 uur 4 euro per persoon Kom verdwalen in 5 km gangen door de ma誰s! De vijfde editie van de doolhof speelt met het thema 20 jaar Kempens Landschap. Speurneuzen kunnen een extra zoektocht doen in de ma誰sdoolhof. Open tijdens de weekends in september. www.kempenslandschap.be

Nocturne ma誰sdoolhof 22 september 2017 | 20:00 tot 23:00 uur Voor een extra spannende doolhof in het donker!

FORTSTEENWEG | 2950 KAPELLEN

Spoorfietsen

Tot en 5 november 2017 (maandag gesloten) Fiets mee over een oude militaire spoorlijn tussen Kapellen en Brasschaat! Boek een of meerdere fietsen op de website. www.spoorfietsen.be

KAPELSTRAAT 10 | 2230 MERKSPLAS

Bezoekerscentrum Kolonie 5-7 Van dinsdag tot zondag (gratis) Ontdek het verhaal van Wortel-en Merksplas-Kolonie in dit gloednieuwe bezoekerscentrum. Bekijk verschillende filmpjes en verken allerlei interactieve touchscreens met informatie over de geschiedenis, het landschap en de toekomst van dit gebied. www.kolonie57.be

Nieuwsbrief 39 Kempens Landschap

Afspanning Den Eik

De Merode culinair

Afspanning Den Eik verwelkomt al bijna tien jaar klanten in het prachtige Merodegebied. Kempens Landschap kocht de hoeve aan in 2006 en vormde het gebouw om tot een gezellige brasserie en feest- en vergaderlocatie.

De familie Scheerder staat sinds de start vol enthousiasme in de zaak.

Zus Nathalie en broer Michel vertellen graag meer over hun werk.

Een half uurtje voor de opening ligt alles er kraaknet bij. De geur van koffie hangt al in de lucht en het terras staat uitnodigend klaar.

Dat was vroeger wel anders.

De familie woonde in de buurt en betreurde de vervallen staat van de hoeve. Toen bekend werd dat Kempens Landschap het gebouw zou opknappen en een uitbater zocht, zijn ze meteen op de kar gesprongen. “En we laten niet meer los!” glimlacht Michel.

De horecakriebel erfden ze van hun vader, die ook jarenlang mee in de zaak stond.

“Iedereen is hier welkom” vertelt Nathalie.

Wandelaars met of zonder hond, fietsers en families worden er hartelijk onthaald.

De brasserie is rolstoeltoegankelijk en u kunt er terecht voor een koffie, een snack of een uitgebreid driegangenmenu. Van bij het begin staan er lokale producten op de menu.

Hier proeft u van stoofvlees met Westmalle

dubbel, een abdijplank, hoeve-ijs of Belgische wijn. Zelfs de planten komen uit een kleine kwekerij in de buurt. “We zijn al bezig met streekproducten voordat het hip werd.”

Vertelt Michel trots. Toch zijn ze vooral gekend om hun lekkere mosselen.

De voorbije tien jaar zag de familie ook Kempens Landschap groeien. “Hoe ze afgesloten stukken weer openstellen vind ik echt knap. Hier bij ons is het alleszins bijzonder goed gelukt”, zegt Nathalie. Naast Afspanning Den Eik ligt het Klompenbelevingspad en het Klompenmuseum van Kempens Landschap, opengehouden door een vrijwilligersvereniging. Ook de oude bossen van de Merode en de abdij van Averbode zijn vlakbij. Den Eik is kortom een ideale halte op verkenning in de Merode!

Open vanaf 11:00 uur van woensdag tot en met zondag.

Hoeve Den Eik 1, 2431 Veerle-Laakdal Meer informatie www.deneik.com www.klompenmuseum.be

Nieuwsbrief 39 Kempens Landschap

5

Studenten aan het werk

Belevingsbib voor de abdij van Hemiksem 3.500 m2. Zo groot is de zuidvleugel van de imposante Sint-Bernardusabdij in Hemiksem. Een tachtigtal studenten interieur architectuur gingen aan de slag om een nieuwe bibliotheek te ontwerpen in het beschermde monument. Een hele uitdaging die door de studenten tot enkele inspirerende ontwerpvoorstellen heeft geleid.

Achttiende-eeuwse vleugel

De huidige zuidvleugel werd tussen 1717 en 1721 gebouwd naar een ontwerp van Guillelmus Ignatius Kerricx. Deze Antwerps kunstenaar had al eerder voor de cisterciënzers gewerkt. De L-vormige vleugel werd opgetrokken in classicerende barok. Centraal is een vooruitspringend middenrisaliet dat vroeger werd bekroond met een fronton. Door latere verbouwingen bleef er van het historische interieur en indeling maar weinig bewaard. De gevels werden ook verbouwd maar dragen nog duidelijke sporen van hun achttiendeeeuwse oorsprong.

6

Nieuwsbrief 39 Kempens Landschap

Intergemeentelijke bib

De leegstaande vleugel biedt heel wat kansen voor een zinvolle herbestemming.

Architectenbureau Studio Roma bereidt de restauratie voor en Kempens Landschap coördineert het traject. De grote hoge ruimtes met veel lichtinval zullen na de restauratie heel aangenaam zijn om in te vertoeven. Drie Rupelgemeenten Hemiksem, Schelle en Niel hebben grootse plannen in de abdij. De zuidvleugel zal gedeeltelijk ingevuld worden als intergemeentelijke bibliotheek. Ook zal er ruimte zijn voor horeca en ander culturele of toeristische functies. De bib moet een plek worden die uitnodigt tot een bezoek en de inwoners van de drie gemeenten samenbrengt.

Samenwerking UA

In het voorjaar van 2017 werden een tachtigtal studenten van de Universiteit Antwerpen losgelaten in de abdij. Als bacherlorproef ontwikkelden zij per twee of alleen een ontwerpvoorstel voor de nieuwe bibliotheek. Door onderzoek, lezingen, bezoeken en interviews werden ze geïntroduceerd in de nieuwste opvattingen over het bibliotheekwezen en leerden ze ook de abdij zelf beter kennen.

Toonmoment

Kom de 17 beste ontwerpen zelf bekijken tijdens de Open Monumentendag 2017 op zondag 10 september. De studenten stellen van 10 tot 18 uur hun maquettes en visiebeelden aan u voor. Die dag zijn ook de twee musea in de abdij open: het Gilliots en Roelants Tegelmuseum en het Heemmuseum Heymissen.

Meer info op www.kempenslandschap.be

Beddermolen weer maalvaardig

Molenaars in hun nopjes

Een ongelukkige blikseminslag verwoeste in 1967 de houten Beddermolen in Westerlo. In 1981 werd de molenkast opnieuw opgebouwd, maar het binnenwerk was niet meer te redden. De molen vormt samen met het achttiende-eeuwse molenhuis met stal, schuur en bakhuis een bijna uniek geworden Kempens molendomein. Het domein ligt in de Merode, een uitgestrekt landschappelijk gebied met een prinsheerlijk verleden.

Restauratie

Kempens Landschap is sinds 2011 eigenaar van de Beddermolen en beheert sinds 2015 ook het domein, de gebouwen en de bijhorende landbouwgrond. De windmolen kreeg als eerste een grondig voorbereide restauratie. In oktober 2016 startten de werken symbolisch met de afname van de wieken. In juli 2017 kreeg de molen zijn wieken terug. Tijdens de werken kwamen er enorm veel passanten, molenaars en journalisten een kijkje nemen. Een molensteen of een wiek die door de lucht zweeft is dan ook een spectaculair zicht!

Molenaarsploeg

Na bijna 50 jaar kan de Beddermolen weer graan malen. Een enthousiaste ploeg van zeven molenaars zal regelmatig de molen laten draaien en openstellen voor het publiek. Vanaf dit najaar worden er nog enkele bijkomende vrijwilligers klaargestoomd om het team te versterken tijdens een opleiding bij de Vlaamse vereniging Levende Molens. Op het molendomein zullen in de toekomst ook vrijwillige bakkers aan de slag gaan in het bakhuis.

Open Monumentendag

Op zondag 10 september kan het publiek voor het eerst naar de gerestaureerde molen komen kijken tijdens Open Monumentendag. In het molenhuis worden plannen en foto’s van de voorbije werken tentoon gesteld. Nadien zal u de molen af en toe kunnen bezoeken. Meer informatie daarover vindt u binnenkort terug op de nieuwe website www.beddermolen.be.

Toegangspoort

Stilaan zullen alle gebouwen op de site gerenoveerd worden. Het molenhuis wordt ingericht als knusse vakantiewoning. De stal en de schuur worden polyvalente ruimtes. In het bijgebouw komt het bureau voor de provinciaal coĂśrdinator van de Merode en is er ruimte voorzien voor educatie. Het molendomein wordt een echte toegangspoort tot de Merode.

Nieuwsbrief 39 Kempens Landschap

7

Gluren bij de buren

Markiezaatsmeer De domeinen van het Brabants Landschap zijn dichterbij dan u denkt!

Graag nodigen we u uit om één van de landschappen van onze partnerorganisatie te ontdekken. Op een uurtje rijden van Antwerpen ligt het ‘Markiezaatsmeer’, een zoetwatermoeras van bijna 2.000 hectare groot.

Dit natuurgebied ten zuiden van de stad Bergen op Zoom is een belangrijke broedplaats voor watervogels.

Brabantse Wal

Het Markiezaatsmeer ligt bij de Brabantse Wal. Dit is een steilrand van zo’n 25 km die ooit werd uitgesleten door de oer-Schelde.

Op sommige plaatsen komt de rand meer dan 20 meter uit boven het Normaal Amsterdams Peil (NAP). Voor de aanleg van het Schelde-Rijnkanaal in de jaren 1980 was er hier een slikken en schorren. Nadien veranderde het landschap tot een groot zoetwatermoeras.

Bezoekerscentrum de Kraaijenberg In het bezoekerscentrum De Kraaijenberg komt het Markiezaat tot leven. Ervaar de ‘BeleveNissen’ waarmee u het Markiezaat vanuit de lucht, de vogelkijkhut, onder de grond en op het water kunt beleven.

In De Kraaijenberg nemen we u ook mee

De meest befaamde is de Lepelaar. Vanaf de uitkijktoren kunt u het meer en het eilandje de ‘Spuitkop’ bewonderen. Hier is een grote kolonie lepelaars gevestigd. In het gebied grazen ook runderen en Ijslandse paarden.

Verschillende zoutminnende planten zoals zeeaster groeien op de laagste plekken.

naar de ‘onzichtbare’ wereld van hét Markiezaat. Een enthousiast team van vrijwilligers zorgt voor een uitgebreid activiteitenprogramma voor jong en oud en begeleidt buitenlessen voor scholen en BSO’s uit de regio.

Aan het bezoekerscentrum starten verschillende wandel- en fietsroutes. Zo kunt u vanuit het Markiezaatsmeer naar het nabijgelegen Landgoed Mattemburgh wandelen, een ander domein van Brabants Landschap.

Lepelaarkolonie

Dankzij het afwisselende landschap vindt u hier een enorme rijkdom aan planten en dieren. Bij het Markiezaatsmeer broeden meer dan 125 vogelsoorten.

Praktisch Het bezoekerscentrum is elke zondag open van 12:00 tot 16:00 uur. Van april tot en met augustus is het centrum ook elke woensdag open van 12:00 tot 16:00.

Gratis toegang Fianestraat 21 0164 Bergen op Zoom Nederland Tel: 0031 164 23 52 10 Parkeren kunt u bij het bezoekerscentrum. www.brabantslandschap.nl

Deze bedrijven en organisaties ondersteunen onze activiteiten: Vito – Mol Sibelco/NZM nv - Dessel NV Luyckx - Brecht KPMG Fiduciaire - Brussel Vanhout nv - Geel Pidpa - Antwerpen Erfgoed & Visie - Oostmalle Greenroad NV - Heusden Antea Group - Antwerpen Groep Van Roey - Rijkevorsel Eandis - Melle De Kleine Boerderij BVBA - Rijkevorsel

8

Nieuwsbrief 39 Kempens Landschap

DWE bvba - Turnhout Arx - Tremelo Tuinarchitectuur Moris - Berlaar Verstraete & Vanhecke NV - Wilrijk Havenbedrijf Antwerpen - Antwerpen Lintacker Consulting BVBA - Boechout Bouwmaterialen Van Den Broeck - Lier Borg-Bouw - Lille Scheyck bvba - Laakdal Recova Nv- Berlaar ichoosr BVBA - Antwerpen Bailleul ontwerpbureau BVBA - Gent

Uitgever vzw Kempens Landschap Peredreef 5 - 2580 Putte Tel: 015 / 22.82.33 www.kempenslandschap.be Fotografie James van Leuven Eric de Jonge Kempens Landschap

Abonnementen België/buitenland € 10 per jaar. Jaarabonnementen gaan automatisch in na ontvangst van uw overschrijving op rek.nr. 068-2250705-41 t.n.v. vzw Kempens Landschap te Putte.

U ontvangt dan drie nummers.

Tekst vzw Kempens Landschap

Volg ons op: