Εισαγωγή
Η Μαγεία των Κυττάρων
ΉΜΟΥΝ ΕΠΤΆ ΕΤΏΝ όταν ανέβηκα σε ένα μικρό κουτί στη Β’ τάξη της κυρίας Νόβακ, αρκετά ψηλά ώστε να κοιτάξω μέσα από έναν φακό και το προσοφθάλμιο ενός μικροσκοπίου. Άλίμονο, ήμουν πολύ κοντά και δεν έβλεπα τίποτε άλλο από μία κηλίδα φωτός. Τελικά, ηρέμησα αρκετά ώστε να ακούσω τις οδηγίες και να απομακρυνθώ από το προσοφθάλμιο. Κι έπειτα συνέβη ένα γεγονός τόσο δραματικό, που θα καθόριζε την πορεία της υπό λοιπης ζωής μου. Στο πεδίο εμφανίστηκε ένα παραμήκιο. Μαγεύ τηκα.
υπόλοιπα παιδιά εξανεμίστηκε,
μολύβια,
2 | BRUCE LIPTON
Ο τραχύς θόρυβος από τα
όπως και η μυρωδιά από τα φρεσκοακονισμένα
τις νέες κηρομπογιές και τις πλαστικές μολυβοθήκες Roy Rogers που μαρτυρούσαν την επιστροφή στο σχολείο. Ολόκληρη η ύπαρξή μου είχε καθηλωθεί από τον εξωπραγματικό κόσμο αυτού του κυττάρου, που για μένα ήταν πιο συναρπαστικό από τις σημερινές κινηματογραφικές ταινίες με ειδικά εφέ μέσω υπολογιστών. Με την αθωότητα του παιδικού μου μυαλού είδα αυτό τον οργανισμό όχι ως κύτταρο αλλά ως ένα μικροσκοπικό άτομο, ένα σκεπτόμενο ον με αισθήματα. Άντί να περιφέρεται άσκοπα, αυτός ο μικροσκοπικός μονοκύτταρος οργανισμός μού φάνηκε ότι βρισκόταν σε αποστολή, παρόλο που δεν γνώριζα ακριβώς το είδος της. Παρακολουθούσα προσεκτικά το παραμήκιο καθώς
στην
στην ουρά διαμαρτύρονταν για τη σειρά τους. Άμέσως μετά το σχολείο έτρεξα στο σπίτι και μετέφερα με ενθουσιασμό την περιπέτειά μου με το μικροσκόπιο στη μητέρα μου. Χρησιμοποιώντας τη δύναμη πειθούς της Β’ τάξης, ζήτησα, έπειτα ικέτευσα και στο τέλος καλόπιασα τη μητέρα μου για να μου αγοράσει ένα μικροσκόπιο, με το οποίο επρόκειτο να περνάω ώρες, μαγεμένος από αυτό τον παράξενο κόσμο στον οποίο είχα πρόσβαση μονάχα μέσω του θαύματος της οπτικής. Άργότερα,
τα
Μεταπτυχιακών Σπουδών, ανέβηκα στο
μικροσκοπίου. Το πλεονέκτημα
Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ | 3 κινούνταν έντονα εντός και γύρω από το στρώμα φυκών. Ενώ εγώ είχα επικεντρωθεί στο παραμήκιο, το μεγάλο ψευδοπόδιο μιας ψηλόλιγνης αμοιβάδας άρχισε να κυλάει στο πεδίο. Εκείνη τη στιγμή η επίσκεψή μου σε αυτό τον λιλιπούτειο κόσμο τερματίστηκε απότομα όταν ο Γκλεν, ο νταής της τάξης, με έσπρωξε με δύναμη από το βήμα διεκδικώντας τη θέση μου στο μικροσκόπιο. Προσπάθησα να αποσπάσω την προσοχή της κυρίας Νόβακ, ελπίζοντας ότι η προσωπική παρατυπία του Γκλεν θα μου επέτρεπε άλλο ένα λεπτό
ουρά για το μικροσκόπιο. Όμως, σε λίγα λεπτά ήταν η ώρα του μεσημεριανού και
υπόλοιπα παιδιά
στη Σχολή
επίπεδο του ηλεκτρονικού
του ηλεκτρονικού μικροσκοπίου έναντι του συμβατικού οπτικού μικροσκοπίου είναι ότι είναι χιλιάδες φορές πιο ισχυρό. Ή διαφο ρά μεταξύ των δύο μικροσκοπίων είναι ανάλογη της διαφοράς μεταξύ των τηλεσκοπίων παρατήρησης που χρησιμοποιούν οι τουρίστες για να θαυμάζουν τη γραφική θέα και του τηλεσκοπίου Χαμπλ, που μεταδίδει εικόνες του απώτερου διαστήματος. Ή είσοδος στην αίθουσα ηλεκτρονικών μικροσκοπίων ενός ερ γαστηρίου αποτελεί σημείο καμπής για τους φιλόδοξους βιολό γους. Εισέρχεσαι μέσα από μια περιστρεφόμενη μαύρη πόρτα παρόμοια με αυτές που χωρίζουν τους σκοτεινούς θαλάμους των φωτογράφων από τις φωταγωγημένες περιοχές εργασίας.
μου.
φώτα αντανακλώνταν απόκοσμα στην καθρεφτισμένη επιφάνεια μιας τεράστιας στήλης ηλεκτρομαγνητικών φακών από ανοξείδωτο ατσάλι και πάχους τριάντα εκατοστών, που έφτανε μέχρι την οροφή στο μέσον του δωματίου. Άπλωμένη προς κάθε πλευ ρά, στη βάση της στήλης ήταν μια μεγάλη κονσόλα ελέγχου. Ή κονσόλα έμοιαζε με τον πίνακα οργάνων ενός Boeing 747, γεμάτο διακόπτες, φωτισμένους μετρητές και πολύχρωμες λάμπες ενδείξεως. Μεγάλες σαν πλοκάμια σειρές χοντρών καλωδίων ενέργειας, λάστιχα νερού και γραμμές κενού ακτινοβολούσαν από τη βάση του μικροσκοπίου σαν τις ρίζες του κορμού κάποιας αρχαίας βελανιδιάς. Ο ήχος των αντλιών κενού και το βουητό των ανακυκλοφορητών κρύου νερού πλημμύριζαν
4 | BRUCE LIPTON Θυμάμαι την πρώτη φορά που πάτησα το πόδι μου στην πε ριστρεφόμενη πόρτα και άρχισα να τη γυρίζω. Βρισκόμουν στο σκοτάδι μεταξύ δύο κόσμων, της ζωής μου ως φοιτητή και της μέλλουσας ζωής μου ως ερευνητή επιστήμονα. Όταν η πόρτα ολοκλήρωσε την περιστροφή της, είχα μεταφερθεί σε έναν με γάλο σκοτεινό θάλαμο, ισχνά φωτισμένο από κάποια κόκκινα φωτογραφικά φώτα ασφαλείας. Καθώς τα μάτια μου προσπα θούσαν να προσαρμοστούν στο υπάρχον φως, σταδιακά μαγεύτηκα από αυτό που βρισκόταν εμπρός
Τα κόκκινα
τον αέρα. Λες και είχα μόλις εισέλθει στο κέντρο ελέγχου ενός (αε ρομεταφορέα) U.S.S. Enterprise. Προφανώς, ο Κάπτεν Κερκ1 είχε άδεια εκείνη την ημέρα, καθώς στην κονσόλα καθόταν ένας από τους καθηγητές μου, ο οποίος ασχολούνταν με την εξειδικευμένη διαδικασία εισαγωγής ενός δείγματος ιστού σε θάλαμο υψηλού κενού στο μέσον της στήλης από ανοξείδωτο ατσάλι. Καθώς τα λεπτά περνούσαν, βίωνα ένα αίσθημα που θύμι ζε πολύ εκείνο της συγκεκριμένης ημέρας στη Β΄ τάξη, όταν 1. Σ.τ.Μ.: Άναφορά σε πρωταγωνιστή της διάσημης τηλεοπτικής σειράς Star Trek.
τους μέγεθος. Ήταν ένα πραγματικό Star Trek , αλλά αντί να μπούμε στο εξώτερο διάστημα, εισχωρούσαμε όλο και πιο βαθιά στον εσώτερο κόσμο, όπου «δεν έχει φτάσει ποτέ κανείς». Τη μια στιγμή παρατη ρούσα ένα κύτταρο-μινιατούρα και δευτερόλεπτα αργότερα βουτούσα βαθιά στην κυτταρική του αρχιτεκτονική. Το δέος μου για το γεγονός ότι βρισκόμουν στην αιχμή της επιστήμης ήταν ολοφάνερο. Το ίδιο και ο ενθουσιασμός μου όταν χρίστηκα επίτιμος συγκυβερνήτης. Τοποθέτησα τα χέ ρια μου στα σημεία ελέγχου, ώστε να καταφέρω να «πετάξω» πάνω από αυτό το «εξωγήινο» κυτταρικό τοπίο.
Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ | 5 αντίκρισα κύτταρο για πρώτη φορά. Τελικά, εμφανίστηκε μια φθορίζουσα πράσινη εικόνα στην οθόνη φωσφόρου. Ή πα ρουσία των σκουρόχρωμων κυττάρων μετά βίας διακρινόταν στους πλαστικούς τομείς, που είχαν μεγεθυνθεί περίπου τριάντα φορές από το πραγματικό τους μέγεθος. Έπειτα η με γέθυνση αυξήθηκε, ένα βήμα τη φορά: πρώτα επί 100, έπειτα επί 1.000 και μετά επί 10.000. Όταν τελικά φτάσαμε σε σημείο στρέβλωσης, τα κύτταρα ήταν μεγεθυσμένα πάνω από 100.000 φορές σε σχέση με το πραγματικό
Ο καθηγητής μου ήταν ο ξεναγός μου, που επισήμανε σημαντικά κυτταρικά αξιοθέατα: «Εδώ είναι το μιτοχόνδριο, εκεί είναι το σύμπλεγμα Golgi , παραπέρα είναι ο πυρηνικός πόρος, αυτό είναι μόριο κολλαγόνου, αυτό είναι ριβόσωμα». Το μεγαλύτερο μέρος της έξαψης που βίωσα προέκυψε από την εικόνα του εαυτού μου ως πρωτοπόρου, που πατάει σε έδαφος που δεν έχει ξαναδεί ανθρώπινο μάτι. Ενώ το οπτικό μικροσκόπιο μου έδωσε μια αντίληψη των κυττάρων ως πλασμάτων με αισθήσεις, το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο με έφερε πρόσω πο με πρόσωπο με τα μόρια που αποτελούσαν το θεμέλιο της ίδιας της ζωής. Γνώριζα ότι, θαμμένα μέσα στην κυτταροαρχιτεκτονική του κυττάρου, υπάρχουν στοιχεία που μπορούν να
με τη συμπεριφορά του, σίγουρα θα κατάφερνα να εμβαθύνω στη φύση της Φύσης. Στο διάστημα των μεταπτυχιακών σπουδών και της μεταδιδακτορικής έρευνας, αλλά και κατά τη διάρκεια της καριέρας μου ως καθηγητή στην Ιατρική Σχολή, αφιέρωνα όλη μου την ημέρα στις εξερευνήσεις της μοριακής ανατομίας του κυττάρου. Γιατί τα μυστικά των λειτουργιών
6 | BRUCE LIPTON προσφέρουν μια εικόνα των μυστηρίων της ζωής. Για μια φευγαλέα στιγμή ο φακός του μικροσκοπίου με τατράπηκε σε κρυστάλλινη σφαίρα: στην απόκοσμη πράσινη λάμψη της φθορίζουσας οθόνης είδα το μέλλον μου. Ήξερα ότι θα γινόμουν κυτταρικός βιολόγος κι ότι η έρευνά μου θα επι κεντρωνόταν στην εξονυχιστική διερεύνηση κάθε απόχρωσης της κυτταρικής υπερδομής, προκειμένου να εμβαθύνω στα μυ στήρια της ζωής των κυττάρων. Όπως είχα μάθει αρκετά νωρίς στη Σχολή Μεταπτυχιακών Σπουδών, η δομή και η λειτουργία των βιολογικών οργανισμών είναι στενά αλληλένδετες. Συσχετίζοντας τη μικροσκοπική ανατομία του κυττάρου
του βρίσκονταν κλειδωμένα στη δομή του κυττάρου. Ή εξερεύνηση των «μυστικών της ζωής» με οδήγησε σε μια ερευνητική καριέρα όπου μελετούσα τον χαρακτήρα των κλωνοποιημένων ανθρώπινων κυττάρων που αναπτύσσονταν σε καλλιέργεια ιστών. Δέκα χρόνια μετά την πρώτη μου στενή επα φή με το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο ήμουν μόνιμο ακαδημαϊκό μέλος στην υψηλού κύρους Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Γουισκόνσιν, αναγνωρισμένος διεθνώς για την έρευνά μου επί των κλωνοποιημένων βλαστοκυττάρων και είχα τιμηθεί για τις διδακτικές μου ικανότητες. Είχα προχωρήσει στη χρήση πιο ισχυρών ηλεκτρονικών μικροσκοπίων, που μου επέτρεπαν να κάνω τρισδιάστατες –σαν υπολογιστική αξονική τομογραφία–περιπλανήσεις σε οργανισμούς, έχοντας την ευκαιρία να βιώσω από πρώτο χέρι τη μοριακή ανατομία, στην οποία οφειλόταν η
λόγος,
διεστραμμένη
ένας παραδοσιακός
της ύπαρξης του
άχρηστο: η ζωή είναι συνέπεια τυφλής τύχης, το μοίρασμα κα λών χαρτιών ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, το τυχαίο ρίξιμο του γενετικού ζαριού. Το σύνθημα του επαγγέλματός μας από την εποχή του Κάρολου Δαρβίνου είναι: «Θεός; Δεν χρειαζόμαστε κανέναν ελεεινό Θεό!» Δεν είναι ότι ο Δαρβίνος αρνήθηκε την ύπαρξη Θεού. Άπλώς υπονόησε ότι η τύχη, και όχι η θεία παρέμβαση, είναι υπεύθυνη για τον χαρακτήρα της ζωής στη Γη. Στο βιβλίο του του 1859 Περί της καταγωγής των
Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ | 77 | BRUCE LIPTON μαγεία της ζωής. Παρόλο που τα εργαλεία μου ήταν πιο προηγ μένα, η προσέγγισή μου δεν είχε αλλάξει. Δεν είχα χάσει ποτέ την πεποίθηση του επτάχρονου εαυτού μου ότι οι ζωές των κυττάρων που μελετούσα είχαν κάποιο σκοπό. Δυστυχώς, δεν έτρεφα καμιά τέτοια πεποίθηση και για τη δική μου ζωή, ότι είχε κάποιο σκοπό. Δεν πίστευα στον Θεό, μολονότι ομολογώ ότι κατά καιρούς καλλιεργούσα την ιδέα ενός Θεού που κυριαρχούσε με υπερβολικά
αίσθηση του χιούμορ. Eξάλλου ήμουν
βιο -
για τον οποίο το ερώτημα
Θεού ήταν
ειδών ο Δαρβίνος είπε ότι τα ατομικά χαρακτηριστικά μεταβιβάζονται από τους γονείς στα παιδιά τους. Υποδείκνυε ότι «κληρονομικοί παράγοντες», που περνούν από γονέα σε παιδί, ελέγχουν τα χαρακτηριστικά της ζωής του ατό μου. Άυτό το μικρό κομμάτι γνώσης οδήγησε τους επιστήμονες σε μια ξέφρενη απόπειρα να αναλύσουν τη ζωή στις μοριακές της λεπτομέρειες, αφού μέσα στη δομή του κυττάρου βρισκόταν ο μηχανισμός κληρονομικότητας που ήλεγχε τη ζωή. Ή αναζήτηση ολοκληρώθηκε θεαματικά σχεδόν εβδομήντα χρόνια πριν, όταν ο Τζέιμς Γουάτσον και ο Φράνσις Κρικ περιέ γραψαν τη δομή και τη λειτουργία της διπλής έλικας του DNA, το υλικό από το οποίο φτιάχνονται τα γονίδια. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν τελικά τη φύση των «κληρονομικών παραγόντων»
ενδελεχώς στα εγχειρίδια. Στη μακροχρόνια διαμάχη της φύσης έναντι της ανατροφής, η πλάστιγγα έκλινε αποφασιστικά προς τη φύση. Άρχικά το DNA θεωρούνταν υπεύθυνο μονάχα για τα φυσικά μας χαρακτηριστικά, αλλά έπειτα ξεκινήσαμε να πιστεύουμε ότι τα γονίδιά μας ελέγχουν επίσης τα συναισθήματα και τις εκδη λώσεις μας. Επομένως, αν είστε γεννημένοι με ελαττωματικό γονίδιο ευτυχίας, αναμείνατε μια ζωή δυστυχίας. Δυστυχώς, πίστευα ότι ήμουν ένας
ευτυχίας.
8 | BRUCE LIPTONΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ | 8 για τους οποίους είχε γράψει ο Δαρβίνος τον δέκατο ένατο αιώ να. Οι τίτλοι των ειδήσεων προανήγγειλαν τον θαυμαστό και νούριο κόσμο της γενετικής μηχανικής, που υποσχόταν σχεδιασμό βρεφών και ιατρικές θεραπείες που κάνουν θαύματα. Θυμάμαι έντονα τον τίτλο με τα μεγάλα έντονα γράμματα που γέμισαν το εξώφυλλο εκείνη την αξιομνημόνευτη ημέρα του 1953: «Άνακαλύφθηκε το Μυστικό της Ζωής». Όπως έκαναν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι βιολόγοι ακολούθησαν το άρμα των γονιδίων. Ο μηχανισμός με τον οποίο το DNA ελέγχει τη βιολογική ζωή έγινε το Κεντρικό Δόγμα της μοριακής βιολογίας, το οποίο περιγράφεται
από τους ανθρώπουςθύματα ενός ελλιπούς ή μεταλλαγμένου γονιδίου
Ένιωθα να παραπαίω ανάμεσα σε έναν αδυσώπητο καταιγισμό συναισθηματικών γρονθοκοπημάτων που με εξαντλούσαν. Ο πατέρας μου είχε μόλις πεθάνει, έπειτα από μια μακροχρόνια και επώδυνη μάχη με τον καρκίνο. Καθώς ήμουν ο βασικός φροντιστής του, είχα περάσει τους προηγούμενους τέσσερις μήνες πετώντας μεταξύ της εργασίας μου στο Γουισκόνσιν και του σπιτιού του στη Νέα Υόρκη κάθε τρεις ή τέσσερις ημέρες. Στο διάστημα της μάχης του με τον θάνατο, εγώ προσπαθούσα να συντηρήσω ένα ερευνητικό πρόγραμμα, να διδάσκω και να συντάξω την έκθεση για την ανανέωση μιας τεράστιας χρηματοδότησης για τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας.
διπλανής πόρτας. Άπό την πρώτη κιόλας εβδομάδα της δι αμονής μου παραβίασαν το διαμέρισμά μου και μου έκλεψαν το καινούριο μου στερεοφωνικό σύστημα. Μία εβδομάδα αρ γότερα ένα «φιλαράκι» ύψους 1,80 μ. και πλάτους ενός μέτρου μού χτύπησε την πόρτα. Κρατώντας ένα λίτρο μπίρα στο ένα χέρι και καθαρίζοντας με το άλλο τα δόντια του με ένα καρφί επτάμισι εκατοστών, το «φιλαράκι» ήθελε να μάθει αν είχα τις οδηγίες για το κασετόφωνο. Το ναδίρ έφτασε την ημέρα που
Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ | 9 Σαν να μην έφτανε το επίπεδο άγχους μου, βρισκόμουν εν μέσω ενός συναισθηματικά εξουθενωτικού και οικονομικά κα ταστροφικού διαζυγίου. Οι οικονομικοί μου πόροι στέρευαν με ταχείς ρυθμούς καθώς προσπαθούσα να ταΐσω και να ντύσω το νέο μου εξαρτώμενο μέλος, το δικαστικό σύστημα. Οικονομικά εξαθλιωμένος και άστεγος, βρέθηκα να ζω επί της ουσίας με μια βαλίτσα στο πιο απαράδεκτο συγκρότημα διαμερισμάτων «με κήπο». Οι περισσότεροι γείτονές μου ήλπιζαν να αναβαθμίσουν τις συνθήκες διαβίωσής τους αναζητώντας κατοικία σε οικισμό με τροχόσπιτα. Φοβόμουν ιδιαίτερα τους γείτονές μου της
πέταξα το τηλέφωνο μέσα από το τζάμι του γραφείου μου, σπάζοντας την ταμπέλα «Μπρους Χ. Λίπτον, Ph . D., Άναπληρωτής Καθηγητής Άνα τομίας, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον», ενώ ταυτόχρονα φώναζα: «Πάρτε με από δω!». Ή κατάρρευσή μου επισπεύσθηκε από ένα τηλεφώνημα τραπεζίτη, ο οποίος –ευγενικά αλλά σθεναρά– μου είπε ότι δεν μπορούσε να εγκρίνει την αίτησή μου για υποθήκη. Ήταν σαν σκηνή από το Σχέσεις Στοργής, όταν η Ντέμπρα Γουίνκερ ανταποκρίνεται στις ελπί δες του συζύγου της για μονιμοποίηση λέγοντας: «Δεν έχου με αρκετά χρήματα για να πληρώνουμε τους λογαριασμούς τώρα. Ή μονιμοποίηση απλώς σημαίνει ότι δεν θα έχουμε ποτέ αρκετά χρήματα!»
επτάχρονος
πρώτη φορά το πάθος
μαγεία των κυττάρων. Ή διάθεσή μου ανέβηκε ακόμη περισσότερο στο επιβατικό αεροπλάνο χωρητικότητας έξι ατόμων που με μετέφερε στο Μοντσεράτ, μια κουκκίδα εξίμισι επί δεκαεννιά, μονάχα, χιλιομέτρων στην Καραϊβική θάλασσα. Άν υπήρξε ποτέ ο Κήπος της Εδέμ, μάλλον θα έμοιαζε στο καινούριο μου σπίτι, το νησί, που ξεπρόβαλλε από την αστραφτερή γαλαζοπράσινη θάλασσα σαν ένα γιγαντιαίο πολύπλευρο σμαράγδι. Όταν προσγειωθήκαμε, οι απαλές ριπές αέρα με άρωμα γαρδένιας
ζωής μου,
10 | BRUCE LIPTON Η Μαγεία των Κυττάρων – Déjà Vu Για καλή μου τύχη, βρήκα διέξοδο με τη μορφή μιας βραχυπρόθεσμης ακαδημαϊκής άδειας στην Ιατρική Σχολή της Καραϊβικής. Ήξερα ότι τα προβλήματά μου δεν θα εξαφανίζονταν εκεί, αλλά καθώς το τζετ έσκιζε τα γκρίζα σύννεφα πάνω από το Σικάγο, αυτό ακριβώς αισθάνθηκα. Δάγκωσα το εσωτερικό μέρος από το μάγουλό μου για να πνίξω ένα χαμόγελο πριν μετατραπεί σε ηχηρό γέλιο. Ένιωθα χαρούμενος όπως όταν ο
εαυτός μου ανακάλυπτε
της
τη
που κατέκλυσαν τον αεροδιάδρομο ήταν μεθυστικές. Το τοπικό έθιμο ήταν να αφιερώνει κανείς την περίοδο του ηλιοβασιλέματος σε ήρεμο αναστοχασμό, ένα έθιμο που υιοθέτη σα αμέσως. Καθώς κάθε ημέρα έφτανε στο τέλος της, ανυπομο νούσα για το ουράνιο θέαμα φωτός. Το σπίτι μου, τοποθετημένο σε έναν γκρεμό δεκαπέντε μέτρα πάνω από τον ωκεανό, είχε δυτικό προσανατολισμό. Ένα ελικοειδές μονοπάτι, που περνούσε μέσα από ένα σπήλαιο καλυμμένο από φτέρες, με οδηγούσε κάτω στο νερό. Στη βάση του σπηλαίου, ένα άνοιγμα μέσα από έναν τοίχο από θάμνους γιασεμιού αποκάλυπτε μια απομονωμέ νη παραλία, όπου ενίσχυα το τελετουργικό του ηλιοβασιλέματος «ξεβγάζοντας» τη μέρα με λίγους «γύρους» στο ζεστό, καθαρό
τη στιγμή και για τη στιγμή. Να συστήνεται εκ νέου στις αισθηματικές εντυπώσεις που βίωσε τε λευταία φορά ως ανέμελο παιδί. Να νιώθει ξανά την απόλαυση του να είναι ζωντανός. Ζώντας σε εκείνο τον νησιωτικό παράδεισο έγινα πιο άνθρωπος και πιο ανθρώπινος. Έγινα επίσης καλύτερος κυτταρι κός βιολόγος. Σχεδόν ολόκληρη η επίσημη επιστημονική
Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ | 11 σαν τζιν, νερό. Μετά το κολύμπι έπλαθα την άμμο της παραλίας σε σχήμα αναπαυτικής ξαπλώστρας, καθόμουν άνετα και παρα κολουθούσα τον ήλιο να δύει αργά μέσα στη θάλασσα. Σε εκείνο το απομονωμένο νησί ήμουν μακριά από τον αγχωτικό αγώνα για επιβίωση και ελεύθερος να δω τον κόσμο χωρίς τις παρωπίδες των δογματικών πεποιθήσεων του πολιτι σμού. Στην αρχή το μυαλό μου επανεξέταζε διαρκώς και ασκού σε κριτική στο φιάσκο που ήταν η ζωή μου. Σύντομα όμως ο Σίσκελ και ο Έμπερτ2 του μυαλού μου σταμάτησαν την –καλή/ κακή– κριτική των σαράντα χρόνων μου. Ξεκίνησα να βιώνω εκ νέου τι σημαίνει να ζει κανείς
μου εκπαίδευση είχε συντελεστεί σε στείρες, άψυχες τάξεις, αίθου σες διαλέξεων και εργαστήρια. Μόλις όμως ενσωματώθηκα στο πλούσιο οικοσύστημα της Καραϊβικής, ξεκίνησα να εκτιμώ τη βιολογία ως ένα ολοκληρωμένο σύστημα που ζει και αναπνέει, αντί για μια συλλογή αυτόνομων ειδών που μοιράζονταν ένα κομμάτι της τύρφης της Γης. Καθισμένος ήρεμα σε ζούγκλες του νησιού –αντί κήπων–και βουτώντας ανάμεσα στους στολισμένους κοραλλιογενείς υφάλους, μου ανοίχτηκε ένα παράθυρο προς την καταπληκτική ενσωμάτωση των φυτικών και ζωικών ειδών του νησιού. Όλα ζουν σε μια λεπτή, δυναμική ισορροπία, όχι μονάχα με άλλες 2. Σ.τ.Μ.: Άμερικανοί κριτικοί κινηματογράφου, ευρέως γνωστοί ως τηλεοπτικό ζευγάρι.
Κάρολο Δαρβίνο και τη σοφία της θεωρίας του για την εξέλιξη. Στα μάτια των περισσότερων υπόλοιπων βιολόγων, η συμπεριφορά μου προσιδίαζε σε εκείνη ενός ιερέα που μπαίνει με φόρα στο Βατικανό ισχυριζόμενος πως ο Πάπας είναι απατεώνας. Μπορώ να δικαιολογήσω τους συναδέλφους μου που πί στευαν ότι με είχε χτυπήσει καρύδα στο κεφάλι όταν εγκα τέλειψα τη μόνιμη θέση μου και, εκπληρώνοντας το όνειρο της ζωής μου να γίνω μέλος ροκ εν ρολ μπάντας, έφυγα για μουσική περιοδεία. Άνακάλυψα τον Yanni , που τελικά έγινε μεγάλη
παραγωγός ενός θεάματος με λέιζερ
12 | BRUCE LIPTON μορφές ζωής αλλά και με το φυσικό περιβάλλον. Άυτό που με προσέλκυσε, καθισμένος καθώς ήμουν στον Κήπο της Εδέμ στην Καραϊβική, ήταν η αρμονία της ζωής και όχι ο αγώνας για επιβίωση. Πείστηκα ότι η σύγχρονη βιολογία δίνει πολύ λίγη προσοχή στον σημαντικό ρόλο της συνεργασίας, επειδή οι δαρ βινικές της ρίζες τονίζουν την ανταγωνιστική φύση της ζωής. Προς απογοήτευση των πανεπιστημιακών συναδέλφων μου στις Ήνωμένες Πολιτείες, επέστρεψα στο Γουισκόνσιν ως αλαλάζων ριζοσπάστης, αποφασισμένος να θέσω υπό αμφισβήτηση τις ιερές θεμελιώδεις πεποιθήσεις της βιολογίας. Ξεκίνησα ακόμη και να επικρίνω ανοιχτά τον
διασημότητα, και έγινα
μαζί του. Σύντομα όμως ήταν πασιφανές ότι είχα πολύ μεγαλύτερο ταλέντο στη διδα σκαλία και την έρευνα παρά στην παραγωγή θεαμάτων ροκ εν ρολ. Κατεύνασα την κρίση μου της μέσης ηλικίας, την οποία θα περιγράψω με πιο ανατριχιαστικές λεπτομέρειες σε επόμενο κεφάλαιο, εγκατέλειψα τη μουσική βιομηχανία και επέστρεψα στην Καραϊβική για να διδάξω και πάλι κυτταρική βιολογία. Ή τελευταία μου στάση στη συμβατική ακαδημαϊκή κοινό τητα ήταν στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ. Έως τότε είχα μετατραπεί σε απροκάλυπτο υποστηρικτή
Δόγματος
που εμμένουν στο Κεντρικό Δόγμα,
πιο αιρετικό επιστημονικά. Πλέον ήμουν όχι μονάχα υποψήφιος για αφορισμό, αλλά κατάλληλος να με ρίξουν στην πυρά! Σε μια διάλεξη που έδωσα κατά τη διάρκεια της συνέντευξής μου στο Στάνφορντ, βρέθηκα να κατηγορώ τα συγκεντρωμένα μέλη του Διδακτικού Προσωπικού, πολλοί από τους οποίους ήταν διεθνώς αναγνωρισμένοι γενετιστές, ότι έμοιαζαν με θρησκευ τικούς
ενδείξεις
Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ | 13 μιας «νέας» βιολογίας. Είχα φτάσει να αμφισβητώ όχι μονάχα την εκδοχή του Δαρβίνου για την εξέλιξη, ότι «ο ισχυρός επι βιώνει», αλλά και το Κεντρικό Δόγμα της βιολογίας, το αξίωμα ότι τα γονίδια ελέγχουν τη ζωή. Άυτό το επιστημονικό αξίωμα εμπεριέχει ένα σημαντικό σφάλμα: τα γονίδια δεν μπορούν να ενεργοποιηθούν ή να απενεργοποιηθούν. Σε πιο επιστημονι κούς όρους, τα γονίδια δεν είναι «αυτοαναδυόμενα». Κάτι στο περιβάλλον πρέπει να ενεργοποιεί τη γονιδιακή δραστηριότητα. Παρόλο που το γεγονός αυτό έχει ήδη εγκαθιδρυθεί από την επιστήμη αιχμής, οι συμβατικοί επιστήμονες, τυφλωμένοι από το γενετικό δόγμα, το είχαν απλώς αγνοήσει. Ή ξεκάθαρη ένσταση έναντι του Κεντρικού
με έκανε ακόμη
φονταμενταλιστές
παρά το γεγονός ότι υπάρχουν
για το αντίθετο. Μετά τα ιερόσυλα σχόλιά μου η αίθουσα διαλέξεων πλημμύρισε από φωνές εξάρσεων που πίστευα ότι σήμαιναν το τέλος της αίτησής μου για εργασία. Άντίθετα, οι γνώσεις μου γύρω από τη μηχανική της νέας βιολογίας αποδείχτηκαν αρκετά προβοκατόρικες ώστε να με προσλάβουν. Με την υποστήριξη μερικών επιφανών επιστημόνων του Στάνφορντ, ειδικά από τον Πρόεδρο του Τμήματος της Βιολογίας, Δρ. Κλάους Μπενς, ενθαρρύνθηκα ώστε να εμμείνω στις ιδέες μου και να τις εφαρμόσω στην έρευνα κλωνοποιημένων ανθρώπινων κυττάρων. Προς έκπληξη των γύρω μου, τα πειράμα τα υποστήριξαν πλήρως την εναλλακτική άποψη της βιολογίας της οποίας ήμουν θιασώτης. Δημοσίευσα δύο επιστημονικά άρθρα
ρόλος του περιβάλλοντος στη ρύθμιση της γονιδιακής δραστηριότητας αποτελούσε το επίκεντρο της έρευνάς μου για τα κύτταρα τριάντα χρόνια νωρίτερα, πολύ πριν ιδρυθεί ο τομέας της επιγενετικής (Lipton, 1977a, 1977b). Ενώ αυτό για μένα είναι διανοητικά ικανοποιητικό, ξέρω ότι αν δίδασκα και έκανα έρευνα σε κάποια ιατρική σχολή, οι συ νάδελφοί μου
14 | BRUCE LIPTON βασισμένα σε αυτή την έρευνα και εγκατέλειψα την ακαδημαϊκή κοινότητα, αυτή τη φορά για πάντα (Lipton, et al, 1991, 1992). Παρά τη στήριξη που απολάμβανα στο Στάνφορντ, έφυγα επειδή αισθανόμουν ότι το μήνυμά μου αποτελούσε φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Άπό την αναχώρησή μου και έπειτα νέες έρευνες συνεχώς πιστοποιούν τον σκεπτικισμό μου αναφορικά με το Κεντρικό Δόγμα και την πρωταρχική σημασία του DNA στον έλεγχο της ζωής. Για την ακρίβεια, η επιγενετική, η μελέτη των μοριακών μηχανισμών μέσω των οποίων το περιβάλλον ελέγχει τη γενετική δραστηριότητα, αποτελεί σήμερα έναν από τους πιο ενεργούς τομείς της επιστημονικής έρευνας. Ο πρόσφατα τονισμένος
θα αναρωτιόνταν ακόμη για εκείνες τις καρύ δες, επειδή κατά την τελευταία δεκαετία έχω γίνει ακόμη πιο ριζοσπαστικός για τα πρότυπα της ακαδημαϊκής κοινότητας. Ή ενασχόλησή μου με μια νέα βιολογία έχει μετασχηματιστεί σε κάτι περισσότερο από διανοητική άσκηση. Πιστεύω ότι τα κύτταρα μας διδάσκουν, όχι μονάχα τους μηχανισμούς της ζωής, αλλά και πώς να διάγουμε πλούσιες, πλήρεις ζωές. Στην επιστήμη των υπεροπτικών πανεπιστημίων, το σκεπτικό αυτό αναμφισβήτητα θα μου χάριζε το βραβείο του τρελού Δρ. Ντούλιτλ3 για τον ανθρωπομορφισμό ή, για την ακρίβεια, 3. Σ.τ.Μ.: Άναφορά στα παιδικά βιβλία και στη συνακόλουθη κινηματογραφική ταινία Dr. Dolittle, όπου ο πρωταγωνιστής είναι ένας γιατρός με την ικανότητα να μιλάει στα ζώα.
της.
αυτές τις κοινότητες κυττάρων ως πρότυ πα,
Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ | 15 τον κυτταρομορφισμό –το να σκέφτεται κανείς σαν κύτταρο–, αλλά για μένα πρόκειται για Βιολογία για Άρχάριους. Μπορεί να θεωρείτε τον εαυτό σας άτομο, αλλά, ως κυτταρικός βιολόγος, μπορώ να σας πω ότι στην πραγματικότητα είστε μια συμπραξιακή κοινότητα περίπου 50 τρισεκατομμυρίων μονο κύτταρων πολιτών. Σχεδόν όλα τα κύτταρα που αποτελούν το σώμα σας είναι σαν αμοιβάδες, ανεξάρτητοι οργανισμοί που έχουν αναπτύξει μια στρατηγική συνεργασίας για την επιβίωσή τους. Με απλά λόγια, τα ανθρώπινα όντα είναι απλώς η συνέπεια της «συλλογικής αμοιβαδικής συνείδησης». Όπως ένα έθνος αναλογίζεται τα χαρακτηριστικά των πολιτών του, έτσι και η «ανθρωπινότητά» μας πρέπει να αναλογιστεί τη βασική φύση των κυτταρικών κοινοτήτων
Ζώντας τα Μαθήματα των Κυττάρων Χρησιμοποιώντας
κατέληξα στο συμπέρασμα ότι δεν είμαστε θύματα των γονιδίων μας αλλά κυρίαρχοι του πεπρωμένου μας, ικανοί να δημιουργήσουμε ζωές που ξεχειλίζουν από ειρήνη, ευτυχία και αγάπη. Δοκίμασα την υπόθεσή μου στη δική μου ζωή έπειτα από ένα έναυσμα από το κοινό μου, που με ρώτησε γιατί οι γνώσεις μου δεν με έχουν καταστήσει πιο ευτυχισμένο. Είχαν δίκιο: έπρεπε να ενσωματώσω τη νέα βιολογική μου συναίσθηση στην καθημερινή μου ζωή. Ήξερα ότι τα είχα καταφέρει όταν ένα κυριακάτικο πρωινό στη Νέα Ορλεάνη μια σερβιτόρα με ρώτησε: «Γλύκα, είσαι το πιο ευτυχισμένο άτομο που έχω συναντήσει ποτέ. Πες μου, παιδί μου, τι σε έκανε τόσο ευτυχισμένο;». Άν και ξαφνιάστηκα με την ερώτησή της, παρ’ όλα αυτά ξεστόμισα: «Βρίσκομαι στον Παράδεισο!». Ή σερβιτόρα κούνησε το κεφάλι της από τη μία ως την άλλη πλευ-
δεν μπορεί να γνωρίζει αν υπάρχουν στην πραγματικότητα αστέρια, ποτάμια και λίμνες τόσο μολυσμένα που μέσα τους μονάχα απίστευ τα «τρομακτικές» μορφές ζωής θα μπορούσαν να υπάρχουν. Είναι όντως Παράδεισος αυτή η Γη; Κατοικεί εδώ η Θεότητα; Γνωρίζει αυτός τη Θεότητα; Οι απαντήσεις σε εκείνες τις ερωτήσεις είναι: ναι, ναι και πιστεύω πως ναι. Λοιπόν, για να είμαι απολύτως ειλικρινής, πρέπει να παραδεχτώ ότι δεν γνωρίζω τα πάντα για τη Θεότητα προσωπικά, όπως δεν γνωρίζω όλους εσάς. Για όνομα του Θεού, υπάρχουν πάνω από εφτά δισεκατομμύρια από ΕΣ Ά Σ. Και, για
16 | BRUCE LIPTON ρά μουρμουρίζοντας «Ώ, Θεέ μου» κι έπειτα συνέχισα με την παραγγελία του πρωινού μου. Λοιπόν, ήταν αλήθεια: ήμουν ευτυχισμένος, πιο ευτυχισμένος από ποτέ στη ζωή μου. Άρκετοί από εσάς, τους επικριτικούς αναγνώστες, ίσως έχετε δίκιο να είστε σκεπτικοί όσον αφορά τον ισχυρισμό μου ότι η Γη είναι o Παράδεισος. Επειδή εξ ορισμού ο Παράδεισος είναι επίσης ο οίκος της Θεότητας και των ευλογημένων νε κρών. Πίστευα στ’ αλήθεια ότι η Νέα Ορλεάνη, ή οποιαδήποτε άλλη μεγάλη πόλη, θα μπορούσε να αποτελεί μέρος του Παραδείσου; Ρακένδυτες άστεγες γυναίκες και παιδιά ζουν στα σοκάκια˙ ατμόσφαιρα τόσο πυκνή, που κανείς
να είμαι απολύτως ειλικρινής, δεν ξέρω στην πραγμα τικότητα ούτε όλα τα μέλη του φυτικού και ζωικού βασιλείου, παρόλο που πιστεύω ότι κι εκείνα αποτελούν τον Θεό. Με τα αθάνατα λόγια του «Τιμ Τέιλορ» από το Tool Time4 , «Γιιιιιαααα μισό λεπτό! Λέει ότι οι άνθρωποι είναι ο Θεός;» Ε, λοιπόν, ναι, αυτό λέω. Φυσικά, δεν είμαι ο πρώτος που λέει κάτι τέτοιο. Είναι γραμμένο στη Γένεση ότι είμαστε πλα 4. Σ.τ.Μ.: Άναφορά στην τηλεοπτική σειρά Home Improvement (Ο Μαστροχαλα στής), στην οποία ο Τιμ Άλεν υποδύεται τον πατέρα της οικογένειας, Τιμ Τέιλορ.
της απλής
Κάθε φορά που ένα φάρμακο εισάγεται στο σώμα για να επιδιορθώσει τη λειτουργία Ά , αναπόφευκτα απορρυθμίζει τη λειτουργία Β, Γ ή Δ. Άυτό που ελέγχει το σώμα και τον νου μας δεν είναι οι γονιδιο-καθο δηγούμενες ορμόνες μας και οι
Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ | 17 σμένοι κατ’ εικόνα Θεού. Ναι, αυτός ο αυτοαποκαλούμενος ορθολογιστής τώρα αναφέρεται στον Ιούδα, τον Βούδα και τον Ρουμί. Έχω περάσει απ’ όλα τα στάδια, από την απλουστευτική επιστημονική άποψη για τη ζωή στην πνευματική. Είμαστε πλασμένοι κατ’ εικόνα Θεού και χρειάζεται να εισα γάγουμε και πάλι το Πνεύμα στην εξίσωση αν θέλουμε να βελ τιώσουμε τη σωματική και ψυχική μας υγεία. Επειδή δεν αποτελούμε ανίσχυρες βιοχημικές μηχανές, το να καταπίνουμε ένα χάπι κάθε φορά που απορρυθμιζόμαστε ψυχικά ή σωματικά δεν αποτελεί απάντηση. Τα φάρμακα και οι εγχειρήσεις είναι ισχυρά εργαλεία όταν δεν χρησιμοποιού νται υπέρ το δέον, αλλά η έννοια
διόρθωσης με φάρμακα είναι ελαττωματική.
νευροδιαβιβαστές. Οι πεποι θήσεις μας είναι αυτές που ελέγχουν το σώμα και τον νου˙ κι επομένως, τις ζωές μας… Ώ, ναι, ολιγόπιστε! Το Φως Εκτός της Πεπατημένης Στο βιβλίο αυτό θα τραβήξω μια νοητή διαχωριστική γραμμή. Άπό τη μία πλευρά της γραμμής είναι ο κόσμος που καθορίζεται από τον νεοδαρβινισμό, ο οποίος παρομοιάζει τη ζωή με μια ατέρμονη διαμάχη ανάμεσα σε μαχόμενα βιοχημικά ρομπότ. Άπό την άλλη πλευρά της γραμμής είναι η Νέα Βιολο γία, η οποία παρομοιάζει τη ζωή με ένα ταξίδι σύμπραξης με ταξύ πανίσχυρων ατόμων που μπορούν να προγραμματίσουν τους εαυτούς τους για να δημιουργήσουν ζωές γεμάτες χαρά. Όταν περάσουμε αυτή τη γραμμή και κατανοήσουμε απολύ -
Όταν ήμουν ακαδημαϊκός, είχα αλλεργία στο στενό κοστούμι που προκαλεί φαγούρα, την περιοριστική γραβάτα, τα μυτερά παπούτσια και τα ατελείωτα μίτινγκ, αλλά λάτρευα τη διδασκαλία. Και στη μετέπειτα ζωή μου, εκτός ακαδημαϊκής κοινότητας, έχω αρκετή πείρα στη διδασκαλία: έχω παρουσιάσει τις αρχές της Νέας Βιολογίας σε χιλιάδες ανθρώπους ανά τον κόσμο. Μέσω αυτών των διαλέξεων έχω βελτιώσει την παρουσίαση της επι στήμης σε εύληπτη γλώσσα, που συνοδεύεται από πολύχρω μους πίνακες, πολλοί από τους οποίους αναπαράγονται σε αυτό το βιβλίο. Στο Πρώτο Κεφάλαιο
18 | BRUCE LIPTON τως τη Νέα Βιολογία, δεν θα επιχειρηματολογούμε πλέον μαι νόμενοι για τον ρόλο της ανατροφής και της φύσης, επειδή θα αντιληφθούμε ότι ο πλήρως συνειδητός μας νους κατατροπώνει τόσο τη φύση όσο και την ανατροφή. Πιστεύω, μάλιστα, ότι θα βιώσουμε μια εις βάθος παραδειγματική αλλαγή στην ανθρωπότητα, σαν να εισάγεται στον επίπεδο πολιτισμό μια σφαιρική πραγματικότητα. Οι φοιτητές των ανθρωπιστικών σπουδών, που μπορεί να ανησυχούν ότι το βιβλίο αυτό προσφέρει μια ακατανόητη επιστημονική διάλεξη, ας μη φοβούνται.
συζητώ για τα «έξυπνα» κύτταρα και για το γιατί και το πώς μπορούν να μας διδάξουν τόσα για τον ίδιο μας τον νου και το σώμα. Στο Δεύτερο Κεφάλαιο παρου σιάζω την επιστημονική απόδειξη για το ότι τα γονίδια δεν ελέγχουν τη βιολογία. Σας εισάγω, επίσης, στις πιο πρόσφατες ανακαλύψεις της επιγενετικής, ενός ταχέως εξελισσόμενου πεδίου της βιολογίας που ξεδιπλώνει τα μυστήρια του πώς το περιβάλλον επηρεάζει τη συμπεριφορά των κυττάρων χωρίς να αλλάζει τον γενετικό κώδικα. Πρόκειται για ένα πεδίο που αποκαλύπτει νέες περιπλοκότητες της φύσης της ασθένειας, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου και της σχιζοφρένειας.
φυσικής. Άυτές οι ανακαλύψεις έχουν βαθιές συνέπειες στην κατανόηση και τη θεραπεία ασθενειών. Είναι τραγικό ότι το συμβατικό ιατρικό κατεστημένο δεν έχει ενσωματώσει ακόμη την κβαντική φυσική στην έρευνά του ή στην εκπαίδευση στις ιατρικές σχολές (παρ’ όλα αυτά, κρίνο ντας από το κοινό μου, όλο και περισσότεροι γνωστικοί διψούν
Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ | 19 Το Τρίτο Κεφάλαιο αναφέρεται στη μεμβράνη –το «δέρ μα»– του κυττάρου. Άναμφίβολα έχετε ακούσει περισσότερα για τον πυρήνα του κυττάρου, που περιλαμβάνει το DNA , παρά για τη μεμβράνη του. Όμως, η πρωτοπόρα επιστήμη αποκαλύπτει με περισσότερες λεπτομέρειες αυτό στο οποίο κατέληξα περίπου σαράντα χρόνια πριν: ότι ο πραγματικός εγκέφαλος της κυτταρικής λειτουργίας είναι η μεμβράνη. Και οι πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν ότι κάποια μέρα αυτή η γνώση θα οδηγήσει σε καταπληκτικές, πρωτοποριακές ιατρικές ανακαλύψεις. Στο Τέταρτο Κεφάλαιο συζητώ για τις ασύλληπτες ανακα λύψεις της κβαντικής
για νέα πρότυπα). Στο Πέμπτο Κεφάλαιο εξηγώ γιατί ονόμασα το βιβλίο αυτό Η Βιολογία της Πεποίθησης. Ή θετική σκέψη έχει βαθιά επίδραση στη συμπεριφορά και στα γονίδια, αλλά μονάχα όταν είναι εναρμονισμένα με τον υποσυνείδητο προγραμματισμό. Και οι αρνητικές σκέψεις έχουν εξίσου ισχυρή επίδραση. Όταν αναγνωρίσουμε τον τρόπο με τον οποίο αυτές οι θετικές και αρνητικές πεποιθήσεις ελέγχουν τη βιολογία μας, θα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη γνώση για να δημιουργήσουμε ζωές πλημμυρισμένες από υγεία και ευτυχία. Το Έκτο Κεφάλαιο αποκαλύπτει τον λόγο για τον οποίο τα κύτταρα και οι άνθρωποι πρέπει να αναπτύσσονται, πώς ο φό βος εμποδίζει αυτή την ανάπτυξη και πώς η αγάπη, το αντίθετο του φόβου, προωθεί την ανάπτυξη.
και της Επιστή μης, κάτι που αποτέλεσε ριζοσπαστική μεταστροφή από το υπόβαθρό μου ως αγνωστικιστή επιστήμονα. Ταπεινά δηλώνω ότι το Watkins Mind Body Spirit, ένα περιοδικό που εκδιδόταν από το πιο παλαιό βιβλιοπωλείο του Λονδίνου για απόκρυφα θέματα, με χαρακτήριζε έναν από τους 100 Πιο Πνευματικά Επιδραστικούς Ζωντανούς Άνθρώπους κάθε χρόνο απ’ όταν ξεκίνησε να δημοσιεύει τη λίστα, το 2011. Ταπεινά δηλώνω ότι η λίστα με έχει τοποθετήσει δίπλα στους Δαλάι Λάμα, Ντέσμοντ Τούτου,
20 | BRUCE LIPTON Το Έβδομο Κεφάλαιο εστιάζει στη συνειδητή γονεϊκότητα. Ώς γονείς χρειάζεται να κατανοήσουμε τον ρόλο που διαδρα ματίζουμε στον προγραμματισμό των πεποιθήσεων των παιδιών μας και τον αντίκτυπο αυτών των πεποιθήσεων στις ζωές των παιδιών μας˙ κι επομένως, στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Το κεφάλαιο είναι σημαντικό ακόμη κι αν δεν εί στε γονείς, διότι, ως πρώην παιδιά, θα δείτε πως οι γνώσεις για τον δικό σας προγραμματισμό είναι αρκετά αποκαλυπτικές! Στον Επίλογο επανεξετάζω το πώς η κατανόηση της Νέας Βιολογίας με οδήγησε στην κατανόηση της σημασίας που έχει η ενσωμάτωση της σφαίρας του Πνεύματος
Γουέιν Ντίερ, Τικ Νατ Χαν, Ντίπακ Τσόπρα, Γρεγκ Μπρέιντεν και την εκδότριά μου, Λουίζ Χέι, για να αναφέρω μονάχα μερικούς. Τι απίθανη τιμή για κάποιον που συνήθιζε να μελετά μονάχα τον μηχανιστικό, υλικό κόσμο! Είστε έτοιμοι να στοχαστείτε μια εναλλακτική πραγματικότητα από αυτήν που παρέχει το ιατρικό μοντέλο, μια πραγματικότητα στην οποία το ανθρώπινο σώμα δεν αποτελεί απλώς μια βιοχημική μηχανή; Είστε έτοιμοι να χρησιμοποιήσετε τον υποσυνείδητο και συνειδητό νου σας για να δημιουργήσετε μια ζωή που θα ξεχειλίζει από υγεία, ευτυχία και αγάπη, χωρίς τη βοήθεια μηχανικών γενετικής και χωρίς να εξαρτάστε από φάρμακα; Δεν υπάρχει τίποτα για να το αγοράσετε ούτε ασφα-
Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ | 21 λιστικά συμβόλαια για να τα υπογράψετε. Πρόκειται απλώς για μια προσωρινή αναστολή των αρχαϊκών πεποιθήσεων που έχετε διαμορφώσει από τα κατεστημένα της επιστήμης και των μέσων ενημέρωσης, ώστε να μπορέσετε να αναλογιστείτε τη συναρπαστική νέα ενσυναίσθηση που προσφέρει η επιστήμη αιχμής.
