«ΘΥΜΆΣ Ά Ι Τ Ι ΠΟΤΆ για τους προϊστορικούς ανθρώ-
πους από το σχολείο;»
«Πολύ λίγα πράγματα. Φοιτητής του μαθημα-
τικού είμαι εξάλλου. Δεν ήμουν ποτέ λάτρης της
ιστορίας. Τώρα που το λες βέβαια, ίσως θα έπρεπε
να είχα δώσει μία ευκαιρία στην Ιστορία, να την
εξερευνήσω περισσότερο όσο ήμουν μικρός. Εξάλ-
λου, τα μυαλά των παιδιών είναι σαν σφουγγάρια.
Πιο δραστήρια και πιο ικανά να μάθουν εύκολα».
«Δεν πειράζει. Ούτε εγώ θυμάμαι πολλά από τα
μαθηματικά. Εσύ σπουδάζεις τώρα τη δική σου
επιστήμη, εγώ έχω ήδη σπουδάσει τη δική μου, και ο σκοπός μου είναι να σου δείξω πόσο εύκολη, ευ-
να φάνε ή μάζευαν τροφές που έβρισκαν σε δέντρα
και φυτά που φύτρωναν στη φύση. Δεν ήξεραν να
καλλιεργούν τη γη για να βγάλουν σιτάρι και από
κει αλεύρι, κι αυτό να γίνει ψωμί».
«Και είπες ότι αυτό συνέβαινε για πολύ καιρό;
Τον περισσότερο;»
«Από την αρχή που εμφανίστηκαν οι άνθρωποι
και για σχεδόν ολόκληρη την ιστορία τους».
«Μόνο, σε παρακαλώ, πρόσεχε λίγο με τις χρο-
νολογίες, γιατί τις βαριέμαι και μπερδεύομαι…»
ότι για το μεγαλύτερο διάστημα
της παρουσίας μας στον πλανήτη ζούσαμε με ελά-
χιστη διαφορά απ’ ό,τι ζουν όλα τα άλλα
κατοικούν στον πλανήτη». «Μα
κά εδώ και πολλά χρόνια!»
«Πολλά φαίνονται σε εμάς, γιατί οι άνθρωποι
βλέπουμε τον χρόνο με βάση τη δική μας ζωή.
Αλλά από τα εκατομμύρια χρόνια που
Παιδιά, χωράει όλη η αρχαιότητα στο ασανσέρ;
μεγαλύτερο διάστημα οι άνθρωποι ζούσαν χωρίς
τίποτε από όσα απολαμβάνουμε εμείς σήμερα».
«Και ήταν δηλαδή σαν τα υπόλοιπα ζωντανά του
πλανήτη;»
«Πριν γίνουν άνθρωποι, ναι… Αλλά το ανθρώπι-
νο είδος έκανε κάτι συναρπαστικό. Βγήκε από τη
φύση. Και αυτό ακριβώς είναι που μας κάνει δια-
φορετικούς από τα ζώα».
«Πώς βγήκε από τη φύση;»
«Με ένα κρακ!»
«Τι κρακ; Θόρυβο;»
«Ακριβώς! Τον θόρυβο που κάνουν δυο πέτρες
μεταξύ τους όταν τις πιάνουν δυο χέρια και τις χτυ-
πάνε. Και σπάνε. Και αυτό το κρακ που κάνουν αντι-
λαλεί μέσα στους αιώνες και αλλάζει τα πάντα».
«Πώς γίνεται ένα κρακ να αλλάξει τα πάντα;»
«Κάποιος πάρα πολύ αρχαίος άνθρωπος, πριν
από εκατομμύρια χρόνια, πήρε δυο πέτρες, τις
χτύπησε, τις έσπασε και έφτιαξε μία λεπίδα».
«Άντρας ή γυναίκα έφτιαξε αυτό το πρώτο ερ-
γαλείο;»
«Έχεις δίκιο. Και όπως μας αρέσει εμάς η ζω -
γραφική, το ίδιο άρεσε και στους παλαιολιθικούς
ανθρώπους. Και βρίσκουμε ακόμα ζωγραφιές τους,
καθώς και άλλα έργα τέχνης που έφτιαχναν εκείνοι
οι άνθρωποι».
«Σωστά… ζωγράφιζαν σε σπηλιές».
«Όχι μόνο σε σπηλιές, αλλά όπου έβρισκαν. Ίσως
να ζωγράφιζαν και πάνω σε δέρματα, ή στα σώμα-
τά τους, ή σε ξύλο. Μετά από τόσες χιλιάδες χρόνια
τα μόνα που σώθηκαν και έφτασαν ως εμάς είναι
οι ζωγραφιές που υπάρχουν σε σπήλαια, που γε-
μίζουν τοίχους ολόκληρους με όμορφες παραστά-
σεις. Και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό αν το
σκεφτείς. Γιατί, όπως είπαμε, εκείνοι οι άνθρωποι
δεν είχαν σχεδόν τίποτα. Εσύ τώρα τι φοράς;»
«Ένα παντελόνι τζιν και μια μπλούζα. Και τα πα-
πούτσια μου. Και τις κάλτσες μου».
«Γιατί τα φοράς όλα αυτά;»
«Γιατί, εσύ γυμνός είσαι; Φοράς κι εσύ παντελό-
νι και πουκάμισο και παπούτσια… Πώς θα βγούμε
από το σπίτι μας; Γυμνοί; Θα κρυώσουμε! Εξάλλου
έτσι είναι το φυσιολογικό».
«Όλα αυτά όμως που για σένα και για μένα εί-
ναι φυσιολογικά δεν υπήρχαν από πάντα. Όλα είναι
τεχνητά φτιαγμένα. Εκείνοι οι πρώτοι άνθρωποι δεν
είχαν τα ρούχα που έχουμε εμείς σήμερα. Είχαν μόνο
δέρματα ζώων να τυλιχτούν για να μην κρυώνουν.
Δεν είχαν σπίτια, δεν είχαν κρεβάτια απαλά και ζεστά,
δεν είχαν ηλεκτρισμό… δεν ήξεραν καν ψωμί να φτιά-
ξουν για να φάνε».
«Ήταν τόσο διαφορετικοί από μας;»
«Ναι, η ζωή τους ήταν διαφορετική σε πάρα πολ-
πόνος. Αλλά
ακόμη πιο σίγουρα ήθελαν να ζωγραφίσουν».
«Γιατί επιμένεις τόσο στη ζωγραφική;»
«Γιατί θέλω να καταλάβεις πόσο σημαντική εί-
ναι η τέχνη. Υπάρχει στην ανθρωπότητα από την
αρχή της. Οι άνθρωποι πρώτα έμαθαν να κάνουν
τέχνη και ύστερα να… τρώνε και να ζουν “σαν άνθρω-
ποι”! Καταλαβαίνεις επομένως ότι η τέχνη δεν είναι
κάτι επιπλέον ή περιττό για μας τους ανθρώπους.
Είναι “ανάγκη” της ψυχής μας. Την έχουμε εμείς ανά-
γκη, και την είχαν και οι πρώτοι άνθρωποι, χιλιάδες
χρόνια πριν. Ίσως γιατί η τέχνη μάς κάνει να νιώθουμε
καλύτερα. Μπορούμε, μάλιστα, να πούμε ότι η τέχνη
είναι που μας άλλαξε και μας βοήθησε να εξελιχθούμε».
«Εκείνη την εποχή οι άνθρωποι πίστευαν στους
θεούς του Ολύμπου; Στο δωδεκάθεο;»
«Όχι βέβαια! Αυτό έγινε
Παιδιά, χωράει όλη η αρχαιότητα στο ασανσέρ;
πολλών άλλων θεών, γι’ αυτό και ήταν ο βασιλιάς. Ήταν θεός του
ουρανού, και πίστευαν ότι εξουσίαζε τα καιρικά φαινόμενα. Έτσι
εμφανίζεται συχνά ως θεός της καταιγίδας και του κεραυνού. Η
Ήρα ήταν η βασίλισσα των θεών και θεά του γάμου. Ο Ποσειδώ-
νας ήταν ο πανίσχυρος θεός της θάλασσας και όλων των νερών.
Η Αφροδίτη ήταν η θεά της αγάπης και του έρωτα, της γέννησης
και της αναγέννησης, καθώς και της ομορφιάς. Ο Απόλλωνας ήταν
θεός του φωτός, της μουσικής, των τεχνών, της ιατρικής και της
Ο Ερμής ήταν θεός των ταξιδιών,
τόσο πολύ;»
«Ως το 10000 προ Χριστού περίπου…»
«Και τι έγινε και άλλαξε;»
«Η ανθρωπότητα έχει μυαλό. Μπορεί να τους
σκεφτόμαστε καμιά φορά ως πρωτόγονους, αλλά
έτσι μοιάζουν σε εμάς, γιατί εκείνοι δεν μπορού -
σαν να βασιστούν σε όσα βασιζόμαστε
αιώνες. Εκείνοι ζούσαν σε πιο δύσκολους
και έπρεπε να βρουν τρόπους να επιβιώσουν.
Εμείς σήμερα πηγαίνουμε σε ένα κατάστημα και
αγοράζουμε την τροφή μας, και μάλιστα σε τερά-
στια ποικιλία. Και όλο δεν μας αρκεί και ξινίζου -
με τα μούτρα αν το φαγητό της ημέρας δεν είναι
από τα αγαπημένα μας. Δεν ήταν καθόλου έτσι τα
πράγματα στην Παλαιολιθική Εποχή. Αν πεινούσες, έπρεπε να κυνηγήσεις για να φας. Νομίζεις ότι είναι
εύκολο να κυνηγάς για να φας; Έχεις ιδέα πόσο δύ-
σκολο είναι να πρέπει να κυνηγήσεις μεγάλα άγρια
ζώα, όπως βουβάλια, ελάφια και άλλα;»
Παιδιά, χωράει όλη η αρχαιότητα στο ασανσέρ;
«Εγώ μόνο κάτι κότες κυνηγούσα στο χωριό, κι
ούτε αυτές δεν μπορούσα να πιάσω! Καλύτερα να
ανοίξω το ψυγείο. Όλο και κάτι θα βρω να φάω».
«Ε, βλέπεις πόσο τυχεροί είμαστε που έχουμε
και ψυγείο για να κρατήσουμε φαΐ; Φαντάσου
να έπρεπε κάθε φορά να κυνηγάς για να φας και
να μην μπορείς να το κρατήσεις και για μετά. Οι
προϊστορικοί άνθρωποι δεν είχαν τις
τρόπο. Δεν είχαν τη μυϊκή δύναμη των μεγάλων
ζώων, ούτε την ταχύτητά τους, ούτε τα κοφτερά
τους δόντια… Αλλά είχαν το μεγαλύτερο δώρο από
όλα – το μυαλό!»
«Άρα κατέβαζαν ιδέες;»
«Ακριβώς. Έφτιαξαν εργαλεία, όπλα για κυνή -
γι, παγίδες. Για παράδειγμα, αντί να επιτίθενται
κατευθείαν στα κοπάδια μεγάλων ζώων, τα οδη -
γούσαν με τέχνασμα προς κάποιον
σκέφτηκαν, μήπως να βάζαμε πολλούς σπόρους στο
χώμα να βγάλουν καρπούς; Και δες τι μαλακό τρί -
χωμα έχει αυτό το ζώο! Μήπως να το κουρεύα με
και να φτιάχναμε ρούχα; Και μιας και έχουμε έξτρα
φαγητό εδώ που φυτεύουμε και βγαίνει τροφή, μή-
πως να μέναμε μόνιμα κάπου εδώ δίπλα στα χωρά-
φια μας και να μη μετακινούμαστε; Κι έτσι, από τα
πρώτα μόνιμα σπίτια φτιάχτηκαν τα πρώτα χωριά,
που αργότερα έγιναν οι πρώτες πόλεις. Είχε έρθει η
ώρα για μια νέα εποχή. Αυτές οι αλλαγές βέβαια δεν
έγιναν από τη μία μέρα στην άλλη. Κράτησαν πολλά
χρόνια και εκείνη την περίοδο, τη μεσαία Εποχή του
Λίθου δηλαδή, τη λέμε Μεσολιθική Εποχή. Κράτησε
λίγες χιλιάδες χρόνια, αλλά ήταν τα χρόνια που ξεκί -
νησαν οι αλλαγές που οδήγησαν στη νέα Εποχή του
Λίθου, στη Νεολιθική Εποχή».
«Και ήξεραν εκείνοι οι άνθρωποι ότι είναι στη Νε-
ολιθική Εποχή;
«Γύρω στο 7000 προ Χριστού».
και σημαντική;»
«Εκείνη την περίοδο συνέβησαν όλες οι αλλαγές
που θα καθόριζαν το ανθρώπινο είδος από τότε
και μετά. Κατοικήσαμε σε σπίτια, φορέσαμε ρούχα,
ανακαλύψαμε τη γεωργία αλλά και πώς να χρησι-
μοποιούμε τα ζώα ως βοηθούς, είτε για το γάλα
τους, είτε για το μαλλί τους, είτε για τη δύναμή
τους. Για παράδειγμα, καταλάβαμε ότι τα βόδια
είναι πιο δυνατά και οργώνουν τη γη πιο βαθιά, οπότε φυτρώνουν καλύτερα τα σπαρτά…»
«Άρα άλλαξαν όλα τόσο πολύ; Ενδιαφέρον».
«Γι’ αυτό είναι αστείο που οι άνθρωποι ακόμα
φοβόμαστε την αλλαγή. Τώρα θέλεις το καινούριο
κινητό ή το καινούριο βιντεοπαιχνίδι. Γιατί;»
«Γιατί είναι καλύτερο από το παλιό μου».
«Ακριβώς. Θέλεις και απολαμβάνεις την αλλαγή
που συμβαίνει γύρω σου. Αν δεν είχαμε τολμήσει
την αλλαγή, θα ζούσαμε ακόμα σε σπηλιές. Και ξέ-
ρεις τι άλλο σκέφτομαι; Πράγματα που θεωρούμε
δεδομένα… όλα γύρω μας… δεν ήταν στη ζωή των
ανθρώπων από πάντα».
«Άρα η αλλαγή είναι κάτι που συμβαίνει στην
ανθρωπότητα από τα πολύ παλιά χρόνια;»
«Πολύ σωστά! Τη ζωή μας εμείς τη φτιάξαμε. Γι’
αυτό δεν είναι καλό να χρησιμοποιούμε “τη φύση
μας ” ως δικαιολογία για τίποτα».
«Μα πολλά πράγματα δεν είναι στη φύση μας;»
«Η μόνη φύση που έχουμε είναι η βιολογία που
μας χαρακτηρίζει ως οργανισμούς. Πεινάμε και
πρέπει να τραφούμε, διψάμε, νυστάζουμε, κάνου-
με… την ανάγκη μας. Αυτά είναι η φύση μας. Και
φυσικά ανήκουμε σε έναν πλανήτη μαζί με εκατομ-
που
εφευρετικό
Τρώγεται να εξερευνήσει, να ανα-
καλύψει και να εφεύρει. Και σιγά σιγά κατάλαβε ότι
μπορεί να λιώσει τα μέταλλα και να τους δώσει ό,τι
σχήμα θέλει! Έτσι εφευρέθηκε η μεταλλουργία! Και
αυτό άλλαξε τα πάντα».
«Γιατί;»
«Γιατί όταν μπορείς να δώσεις όποιο σχήμα θέ-
λεις σε ένα μέταλλο, μπορείς να φτιάξεις καλύτερα
αντικείμενα. Είτε εργαλεία για να κάνεις τη δουλειά
σου, όπως μια τσάπα για να σκαλίζεις καλύτερα,
ένα λεπτό αγκίστρι για να πιάνεις καλύτερα ψάρια,
Είναι όμορφος ο αρχαίος κόσμος; Eίναι εύκολο να τον καταλάβουμε;
Μπορούμε να γελάσουμε, να διασκεδάσουμε
και να φλεξάρουμε με όσα θα μάθουμε γιʼ αυτόν; Η απάντηση σε όλα είναι ναι.
Ποιος ήταν ο μεγαλύτερος υπερήρωας του αρχαίου
κόσμου; Ποια τεράστια παλάτια χάθηκαν για αιώ-
νες και ξαναβγήκαν στο φως; Γιατί μας πηγαίνουν
εκδρομή στον Παρθενώνα; Πώς ένα γαϊδουράκι έγι-
νε ήρωας και το δόξασε όλη η αρχαία Αθήνα; Ποιο
ήταν το πιο διάσημο αίνιγμα της αρχαιότητας; Εσύ
μπορείς να το λύσεις;
Αυτό το βιβλίο θα σε ταξιδέψει εύκολα, γρήγορα και
απλά σε κόσμους αρχαίους και θα καταλάβεις γιατί η
αρχαιολογία είναι τόσο συναρπαστική!
Το bestseller του Θεόδωρου Παπακώστα Χωράει
όλη η αρχαιότητα στο ασανσέρ; για πρώτη φορά σε
ειδική έκδοση για παιδιά (και όχι μόνο), με μοναδική
εικονογράφηση.
ISBN 978-618-5724-21-4