ព្រះរាជជីវព្រវត្តិ សម្ដេចព្រះសុ ម្ដធាធរ ិ ត្ី ហួត្ តាត្
ជីវរបវត្តិសេងប t រពះនាមេដើម៖
ហួត្ តាត្
រពះនាមេពញ៖
សេមេចរពះមហាសុេមធាធិបត្ី ហួត្ តាត្ រពះសងើរាជ គណៈមហានិឿយ
របសូត្៖
ៃងអាទិត្ើយ ១៥េ ើត្ ែែបុសើឝ ៅថើាំេរាង ចតាវស ើ ័ ព.ស.២៤៣៥/គ.ស.១៨៩២
រសុ
ភូមិផើារឧដេហង ឃុាំវាំងោស់ រសុ ឧដេហង េែត្ត ាំពង់សពឺ
ាំេណើត្៖
សុគត្៖
ព.ស.២៥១៩/គ.ស.១៩៧៥ (៨៤ៅថើាំ)
៊នៈ ៖
សេមេចរពះសងើរាជ (គណៈមហានិឿយ)
រទង់ឿន់ត្ាំែណង៖ ពី ព.ស.២៥១៣ ដល់ ព.ស.២៥១៩ (៦ៅថើាំ) នហងសម័យសាធារណរដឋែែមរ បនតពី៖
សេមេចរពះមហាសុេមធាធិបត្ី ជួន ណាត្ រពះសងើរាជ គណៈមហានិឿយ
បនតេ៉យ៖
សេមេចរពះមហាសុេមធាធិបត្ី េទព វងើឝ រពះសងើរាជ គណៈមហានិឿយ
សេមេចរពះមហាសុេមធាធិបត្ី ហួត្ តាត្ សេមេចរពះសងើរាជ ៃនគណៈមហានិឿយ ំ សេមេចរពះសងើរាជអងទ៥ ី ៃនគណៈមហានិឿយ ៃនរពះរាំណាចរ
មពហំ េហើយរត្ូវបានោត្់
ទុ ំមហាបុរសែែមរទី២។ សេមតចរពះមហាសុេមធាធិបត្ី ហួត្ តាត្ ំសមាជិ គណៈ មមឿរេរៀបចាំ និង ពិនិត្ើយវចនានុរ មែែមរ និង ំអន មានចាំែណ គុណូបឿរៈដ៏សាំៀន់ នហងរពះពុទធសាសនា អ ើឝរសា ស្តសត របៃពណីំត្ិ, វិទើាសាឍន ើ ពុទសា ធ សនបណឋិត្ើយ និង សាលាបាលីំន់ែពស់ េហើយរពះអងំ លើាណ មិត្ត និង សហឿរីរបស់សេមតចសងើរាជមហាបុរសែែមរទី១ ជួន ណាត្ ។ សេមតចរពះមហាសុេមធាធិបត្ី សងើរាជ ហួត្ តាត្ របសូរត្េៅៃងអាទិត្ើយ ១៥េ ើត្ ែែបុសើឝ ៅថើាំេរាង ចតាវស ើ ័ ព.ស២៤៣៥ គ.ស ១៨៩២ េៅភូមិផើារឧដុង ឃុាំវាំងោស់ រសុ ឧដេហង េែត្ត ាំពង់ សពឺ ។ រពះអងមាន បិតានាម ហុ េសង េៅ ហួត្ មាតានាម ែង៉ត្ និងមានបងបសឡនចាំនួន ០៤នា ់គឺ ៖ ១. អន រសី ហួត្ ស៊ុន ២. អន រសី ហួត្ ហួយ ៣. ែលអនសេមេចផ្ណើល់ និង ៤. េលា ហួត្ រគុយ អាយុ ៧ៅថើាំ ុមារហួត្ តាត្ រត្ូវបានមាតាបិតានាាំេៅេរៀនអ ើឝរសាស្តសតំត្ិ េលែនពវនត នហង សាំណា ់រពះធមមេែសាោរើយ មាស គង់េៅវត្តរបាង រហូត្េចះអាន សរេសរចើាស់លាស់ អាចេរបើឿរ បាន។ អាយុ ១៣ៅថើាំ បួសំសាមេណរ នហងសាំណា ់រពះធមមេែសាោរើយ មាស។ សាមេណរ ហួត្ តាត្ បានបាំេពញឧបជើាយវត្ត១វសើា រពះធមមេែសាោរើយ ំឧបជើាយ៍ ៏អនិចធមមេៅ។ សាមេណរ ៏េៅេរៀន េៅវត្តឧណាណើេលាម រ ុងភនាំេពញ នហងសាំណា ់រពះធមមលែ ិ ិត្ សូរ ំ មអយរពះឧបជើាយ៍ ឿលេលា េៅ មានរពះ ជនមែត្ងបាន ផ្ញើាំឲើយេមើលែុសរត្ូវ សាមេណរ ហួត្ តាត្េនាះផង។ រពះធមមលែ ិ ិត្ សូរ អនិចធមមេ៉យជរាពាធ នាាំឲើយសាមេណរ ហួត្ តាត្ អស់ទីពឹងពាំនា ់ដូច មុន ប៉ុែនេមេងេនះេនន អាយុ ១៧ៅថើាំ េលា បានត្ស៊ូរបឹងែរបងេរៀនសូរត្ ដល់ អាយុ ១៩ៅថើាំ បានេចះដឹង អាចបេរងៀនបាន េហើយេលា
៏េធវើំអាោរើយបេរងៀនរពះៃរត្បិដ ផង ែាំេរៀនែលអនឯងផង នាាំឲើយមាន ត្ ិ តិ
ស័ពទលើបីរនទឺៅងើយ រហូត្ដល់រពះ មហាសងើរាជ េទៀង េរបាសរបណីដល់សាមេណរ ហួត្ តាត្ ំេរចើន។
ៅថើាំ ១៩១២ សាមេណរ ហួត្ តាត្ មានអាយុ ២០ៅថើាំបរិបូណ៌ ែដល ាំពុងំប់ចិត្តេរៀនរពះៃរត្ បិដ េ៉យ មា្ើាំងសទ្តើដ៏បរិសុទធ បានសូមឧបសមើប័ទ[៣]ំ ភិ ហ នហងពុទធសីមាវត្ត ឧណាណើេលាម មានរពះ មហាសងើរាជ េទៀង ំឧបជើាយ៍ មានរពះវនរ័ត្ ោន់ និង េលា រគូវិមលធមម គង់ ំឧបសមើបទ្ោរើយ ែដលមាន រពះឧបជើាយ៍របទ្នបើបញ្ញត្ិតថា “វជិរបើបេ្ញ”ើ ។ តាាំងពីឧបសមើបទ្េហើយ ភិ ហ ហួត្ តាត្ ឿន់ែត្ែិត្ែាំពើាយាមសិ ើាេរៀនសូរត្េទវេឡើង។ ៅថើាំ ១៩១៣ បានរបឡងំប់មហា៤របេយាគ ែដលំរបេយាគផុត្ថាថើ ់ នហងសម័យេនាះ េៅវិហាររពះ ែ វមរ ត្ រ ុងភនាំេពញ នាាំឲើយអាោរើយ និង មស្តនេីសងើរគប់អងេសើចសរេសើរ។ វត្តរបត្ិបត្តិែដលសទធិវិហារិ រត្ូវេធវើចាំេពាះឧបជើាយ៍របស់ែលអន៖
រគូបេរងៀនធម៌ ឬរគូបេរងៀនចើាប់ ។ ព. ពុ. រពះេងរៈ ែដលភិ ហឬសាមេណរសូមនិសើឝ័ យរបគល់ែលអនឲើយេលា រត្ួត្រតាសតីថា ទូនាមើនបេរងៀនរបេៅ។
ឿរដល់នូវភាពំភិ ហ ឬឿរបានំភិ ហភាព គឺឿរបួសំភិ ហ ឬឿរបាំបួសសាមេណរ ឲើយបានំភិ ហ ( េ៉យញត្តច ិ ត្ុត្ថ មមវោតាមល ណបើបញ្ញត្តិ នហងវិន័យពុទសា ធ សនា ) : បានឧបសមើប័ទ សេរមចឧបសមើបទ្េៅេវលា...។
េលា រគូសូរត្
(សាំ. បា. ឧបសមើបទ្, ឬសាំ. ឧបសមើបទ៑ ៏មានែលះ )
សមណស ែេិ ដលសេមេចបានទទួល៖
ៃងទី២២ ែែ
៉ ៅថើាំ១៩២២ សេមេចរពះមហាសងើរាជ របទ្ន៊ននេរស ំ េិ រពះ
រគូសងើវិំជើ។
ៅថើាំ ១៩១៩ រាជឿរែត្ងតាាំងំរ ុមជាំនុាំេរៀបចាំបេងើត្វចនានុរ មែែមរ។
ៅថើាំ ១៩២២ រាជឿរោត្់ឲើយេៅេរៀនភាសាសាំស្តសឹត្ អ ើឝរងម ែែមរបុរាណ និង របវត្តិពុទធ សាសនាេៅបរេទស នហងសាំណា ់េលា លវី ហវីណូត្៍ ោងហាវើងសាលាបារាាំងែសស េៅអាសុីអាេគនយរ៍ ុងហាណូយ ំមួយនឹងរពះរគូសងើសតាឍើ ជួន ណាត្។
ៅថើាំ ១៩២៤ ម ពីហាណួយវិញ រាជឿរែត្ងតាាំងំសាស្តសាញើោរើយបេរងៀនភាសាសាំស្តសឹត្ េៅសាលាបាលីំន់ែពស់។
ៅថើាំ ១៩២៥ រាជឿរែត្ងតាាំងំសមាជិ ពិនិត្ើយវិ្ញើសាៃនេសៀវេៅទ្ាំងឡាយែដល រគឹះសាឍើនេនាះ រត្ូវេបាះផើាយ។
ៅថើាំ ១៩២៨ រាជឿរោត្់តាង ាំ ឲើយេធវើបរិវដេ គមនាគមន៍ ែដន ូសាាំងសុីន ំមួយនឹង អធិបត្ីៃនរពះរាជបណាណើល័យ មពហំ េដើមើបីពនើយល់រពះសងើ និង រគហសថំត្ិែែមរ ឲើយ
េពញចិត្តសិ ើាអ ើឝរសាស្តសេំត្ិែែមរំេដើម។
េរឿយម ំត្ាំណាងយាើង
ែពង់ែពស់ ៃនរពះ រុណាអមាចើស់ជីវិត្េលើត្ើបឡង ំមួយនឹងអធិបត្ីៃនរបេទសឥណឋូចិន បារាាំងែសស េដើមើបីពនើយល់រាស្តសេអាំពីរបេយាជន៍ និង ឿរបេងើត្ពុទធសាសនបណឋត្ ិ ើយ។
ៅថើាំ ១៩៣១ សេមេចសុីសុវត្ថិមុនីវងើឝ របទ្នសមណស័ េេិ ឡើងទីំ វិសុទវធិ ងើឝ ទីរាំគ ណៈ ត្ ិ តិយស ៅថើាំេនាះែដររាជឿរឲើយនិមនេេៅរ ុងេវៀងចនទន៍ និង ហលអងរពះបាង របេទសលាវំមួយនឹងរពះសាសនេសាភ័ណ ជួន ណាត្ ំត្ាំណាងរបេទសែែមរ នហង មហាសននបា ិ ត្ៃនពិធីបុណើយពុទធសាសនបណឋត្ ិ ើយៃនរបេទសលាវផង និង ឿររបជុាំេដើមើបី បេងើត្សាលាបាលីំន់ែពស់ នហងរបេទសលាវផង។
ៅថើាំ ១៩៣៥ រត្ូវបានោត្់តាង ាំ ឲើយេៅបេរងៀនសាំស្តសឹត្ និង ភាសាែែមរេៅវិទើាល័យរពះ សុីសុវត្ថិ ភនាំេពញ និង ទទួលំអធិបត្ីរងរ ុមជាំនុាំែរបៃរត្បិដ េៅពុទធសាសនបណឋិ ត្ើយ។
ៅថើាំ ១៩៤០ បានេឡើងំរពះសា ើយវងើឝ ហួត្ តាត្ ទីរាំគណៈថាថើ ់រត្ី ។
ៅថើាំ ១៩៤៤ ំរពះរគូសូរត្សាញើាំ វត្តឧណាណើេលាម។
ៅថើាំ ១៩៤៥ េឡើងំរពះមហាវិមលធមម និង ោអធិបត្ីៃនេងរសភាំន់ែពស់ ែដលធា្ើប់ េធវើំសមាជិ េរចើនៅថើាំម េហើយ។
ៅថើាំ ១៩៤៧ រត្ូវបានែត្ងតាាំងំសមាជិ គណៈ មមឿរវបើបធម៌ែផន អ ើឝរ “ ” ែដល េរឿយម េឡើងំអនុរបធានៃនគណៈ មមឿរវបើបធម៌ជន ាំ ួសសេមេច ជួន ណាត្ ែដល លាឈប់ នហងេពលរពះអងមាន រណីយ ច ិ េរចើនេព ។
ៅថើាំ ១៩៤៣,១៩៤៨,១៩៥១ និង ៅថើាំ ១៩៥៤ សេមេចរត្ូវបានែត្ងតាាំងំសមាជិ េឆលើយឆលងសាសាលាចុងបូពា។ ើ
ៃងទី ២៦ ឧសភា ១៩៤៨ បានេឡើងំរពះេពាធិវ័ងើឝ ទីរាំគណៈថាថើ ់ឯ និង ែត្ងតាាំងំោងហាវើងសាលាបាលីំន់ែពស់ និង ំអធិបត្ីៃនរ ុមជាំនុាំរពះៃរត្បិដ េៅពុទធសាសនបណឋិត្ើយ។
ៃងទី ២៨ វិច៰ិឿ ១៩៥៥ រាជឿរែត្ងតាាំងំអេគើធិឿរៃនពុទធិ សិ ើា នហងរពះរាំណា ចរ
មពហំ។
ៃងទី ២៤ ែែ
៉ ៅថើាំ១៩៦៤ បានទទួលរពះ៊នៈដ៏ែពង់ែពស់ំទីរបឹ ើាំទីសេមេច
រពះេពាធិវ័ងឝើ តាមរពះរាជរ ឹត្ើយេលែ៥ រវ ចុះៃងទី ២៤ ែែ
៉ ៅថើាំ ១៩៦៤។
ៅថើាំ ១៩៦៩ េរឿយពីសេមេចរពះសងើរាជ ជួន ណា ចូលរពះទីវងត្េៅ សេមេចរពះ េពាធិវ័ងឝើ ហួត្ តាត្ បានទទួល៊នៈំរពះមហាសុេមធាធិបត្ី សេមេចរពះសងើរាជ។
សេមេចរពះរបមុែរដឋរទង់របេគនេរគឿងឥសើឝរិយយស មហាសិរីវឌើឍន៍សុវតាឍើរា ចាំេពាះសេមេចរពះេពាធិវ័ងើឝ ហួត្ តាត្
ច ិ ឿរៃរបេរមើសាសនា៖
ៃងទី ០៩ ែែវិច៰ិឿ ៅថើាំ ១៩៥២ សេមេចរពះេពាធិវ័ងើឝ ហួត្ តាត្ រត្ូវរាជរ៉ដភ ើ ិបាល ែត្ងតាាំងំរបធានគណៈរបត្ិភូ ត្ាំណាាំងពុទធសាសនា មពហំ េៅរបេទសជប៉ុន ចូលរួម មហាសននបា ិ ត្េលើ ទី២ ៃនពុទធិ សមាគមពិភពេលា េៅត្ូ ើយឡ និង រ ុងេផើឝងេទៀត្ នហងរបេទសេនះរយៈេពល ១ែែ ២០ៃង។
ៃងទី ១៦ ែែមិងុនា ៅថើាំ ១៩៥៣ រពះ រុណាជីវិត្េលើត្ើបឡង នេរាត្េម សីហនុ រាំនុ ្ញើត្សេមេចរពះេពាធិវ័ងើឝ រពះមហាបាើង ៀត្់ េដើមើបីសេងត្ឿរសិ ើា េៅពុទធិ មហា វិទើាល័យនានា េៅរបេទសៃង។ រត្ឡប់ម វិញរាយឿរណ៍ថាវើយសេមេចអគសាសនូប ត្ថមភ រទង់អនុ្ញើត្ឲើយបេងើត្ពុទធិមហាវិទើាល័យរពះសីហនុរាជ សរមាប់បពវជត្ ិ ំត្ិែែមរ េ៉យរពះរាជរ មេលែ៨៧៩ ន.ស. ចុះៃងទី ០១ ែែ
៉ ៅថើាំ ១៩៥៤។
ៃងទី២៣ ែែមីនា ៅថើាំ ១៩៥៤ សេមេចរពះេពាធិវ័ងើឝ ំរបធានរបត្ិភូែែមរេៅរបេទស ជប៉ុន ចូលរួមសននិសទ ិ អនេរំត្ិ េដើមើបីែសវងរ សនេភា ិ ព នហងពិភពេលា ។ ដាំេណើរ េលើ េនះអស់រយៈេពល ២ែែ ២០ៃង។
ៃងទី១២ ែែវិច៰ិឿ ៅថើាំ១៩៥៤ បាននិមនេេៅរបេទសភូមាចូលរួមេធវើឆដឋសៃគើយនា និង ចូលរួមសននិសទ ិ េលើ ទី៣ ៃនពុទធិ សមាគមពិភពេលា ែដលេធវើេៅទីរ ុងរ៉ង់ហឡន។
ៃងទី ០៧ ែែធនឡ ៅថើាំ ១៩៥៥ សេមេចរពះេពាធិវ័ងើឝ ំមួយេលា យឹម ែវ៉ន ទីរបឹ ើា បេច េទស េៅពុទធិ វិទើាល័យរពះសុរារមឹត្ និង េលា ឿន់ េម៉ងេើ ំេវយើាវច រ នហងដាំេណើរទសើឝនាពិនិត្ើយឿរសិ ើាេលើ ទី២ េៅរបេទសៃងមេងេទៀត្។
ៃងទី០៣ ែែវិច៰ិឿ ៅថើាំ១៩៥៦ សេមេចរពះេពាធិវ័ងើឝ អមដាំេណើរេ៉យេលា ំ ទន់ សាស្តសាញើោរើយពុទធិ វិទើាល័យបាននិមនេេៅេធវើទសើឝន ិច េៅសហរដឋអាេមរិចអស់រយៈ េពល ៣ែែ តាមឿរនិមនេរបស់រ៉ដើភិបាលអាេមរិច េ៉យបានយល់រពមពីរាជរ៉ដើផិបា លែែមរ។
ៃងទី០២ ែែវិច៰ិឿ ៅថើាំ១៩៧៥ សេមេចដឹ នាាំគណៈរបត្ិភូែែមរ េៅរបេទសលាវ ចូល រួមបុណើយពុទធសត្វត្ើឝទី២៥ េៅទីរ ុងេវៀងចនទន៍ និង រ ុងហលអងរពះបាង។
ៃងទី១៥ ែែមិងុនា ៅថ១ ើាំ ៩៥៨ រត្ូវបានពុទធិ សមាគមចិន និមនេេៅទសើឝនារបេទសចិន រយៈេពល ១ែែ នលះ។
ៅថើាំ១៩៥៩ រាជរ៉ដើភិបាល មពហំ ោត្់តាាំងសេមេចំត្ាំណាងចូលរួមបុណើយអនុឆ ដឋសៃគើយនា េៅរ ុងរ៉ង់ហឡន ំមួយនឹងេលា ំ ទន់ សាស្តសាញើោរើយពុទធិ វិទើាល័យរពះ សុរារមឹត្ អស់រយៈេពល ២សបាញើហ៍។ បនាណើប់ពីេនាះនិមនេបងឞអសេៅេេរពពុទធបូជនីយ ៉ដើននានា េៅរបេទសឥណាឌើ ចាំនួន ១ែែ េហើយឆលងេៅេឿះសិរីលៃកើ េដើមើបីេធវើ អភិវនទន៍រពះចងឡមែ វ និង ទសើឝនាសាលាេរៀនៀងពុទធសាសនា េៅទីេនាះចាំនួន ២ស បាញើហ៍េទៀត្។
បុពវេហត្ុែលះៗ សេីពីជេមា្ើះរវងរ ុមធម៌ោស់ និង ធម៌ង៖ មី បនាណើប់ពស ី េមតចរពះសងើរាជគណៈមហានិឿយ និល េទៀង ចូលទីវងត្បានរបមាណំ១ៅថើាំ េទើបរពះ រុណា សុីសុវត្ថិ សពវរពះទ័យែត្ងតាាំងរពះេងរៈ ែ អ៊ុ គង់េៅវត្តឧណាណើេលាម រ ុងភនាំេពញ ំរពះធមមលែ ិ ិត្ រពះសងើនាយ គណៈមហានិឿយេៅ ព.ស ២៤៥៨ គ.ស ១៩១៤ ។ សម័យេនាះ រពះសងើគង់ នហងវត្តឧណាណើេលាម ំរពះមហាេងរៈ មានសមណស តិ និង វ័យ របហា ់របែហលេថើ នឹងរពះអង េហើយរពះេងរៈអងែលះេទៀត្មានចាំេណះវិំែ ជើ ពង់ែពស់ំងេនាះ េទើបពុាំ សូវមានឿរេេរពេឿត្ែរ ងចាំេពាះរពះសងើនាយ អងេនះេឡើយ ។ េហត្ុេនះ េៅ នហងវត្តឧណាណើ េលាម ំវត្តរបមុែ ៃនរពះពុទធសាសនាមហានិឿយេនាះ មានភាពរឿាំរ ូសេរចើន មិនសូវេរៀបរយស ណាតើប់ធាថើប់េឡើយ េហើយ ព ៏ មា ុាំ នឿរសិ ើារ ែុសរត្ូវ នហងឿររបត្ិបត្តិរពះពុទធសាសនា ែដរ េពាលគឺ របត្ិបត្ិតា ត មទាំេនៀមទាំលាប់សុទធសាធ ។ ៃងមួយ ំេពលជិត្ចូលវសើា មានអន អងមាចើស់១អង ( នាម..? ) ទាំនងំេ៉យេហត្ុបាន េឃើញភាពៅគើាំឆងៃនភិ ហ សាមេណរ នហងវត្តេនះំេដើមេនាះ បានេៅទូលេសនើរសេមតចរពះសងើនាយ
ែ អ៊ុ សុាំបេងើត្េអាយមានរពះសងើសាំែដងរពះវិន័យ នហងវិហារវត្តឧណាណើេលាម រាល់រារត្ី េដើមើបីេអា យ ភិ ហ សាមេណរសាឌើប់រហូត្ដល់េចញវសើា ។ សេមតចរពះសងើរាជ ៏សពវរពះទ័យ និង បានសរមឹត្សរមាាំងរពះសងើ នហងវត្តឧណាណើេលាម បាន ៣អងែដលំអន មានភាពេឆលៀវៅ្ើត្ែផន ៀងធម៌វិន័យ ។ រពះភិ ហ៣រូបេនាះគឺ រពះរគូវិមលប្ញើ អ៊ុ៊ុំ ស៊ូ, រពះរគូសងើសតាឍើ ជួន ណាត្ និង រពះរគូ សងើវិំជើ ហួត្ តាត្ ។ ទទួលបានឿត្ពវ ិចដ៏ សាំៀន់េនះ រពះរគូទ្ាំង៣រូបែដលមានរបត្ិពលែផន ធម៌វិន័យរសាប់ េហើយេនាះ ៏បែនថមឿរសាំភីរបស់ែលអន នហងឿរសិ ើារសារំវរាវរ ឬ សគល់ ៃន រពះវិន័យេទវេឡើង េហើយនាាំយ ម សាំែដង និង បេរងៀនដល់ភិ ហសាមេណរ នហងអារាមេនះ ។ មិនយូរប៉ុនាមើន បនាណើប់ពីបានសាឌើប់ និង បានេរៀនម ភិ ហសាមេណរំេរចើន នហងវត្តឧណាណើេលាម ោប់េផតើមភាឈើ ់រលឹ និង េមើលេឃើញពី ាំហុសែដលបានរបត្ិបត្តិ នលងម ំេហត្ុនាាំេអាយ មានឿរ និយាយេថេើ រចើនេឡើងៗំេរៀងរាល់ៃងអាំពីផលឡវរបត្ិបត្តិែុស និង រត្ូវ ។ របឿរេនះបានបណាតើលេអាយសេមតចរពះសងើនាយ និង រពះមហាេងរៈមួយចាំនួន នហងជួរ រាំគណៈេ ើត្េទ្មនសើឝយាើងៃរ ែលង ( ត្ើបិត្អន ទ្ាំងេនាះ ៏របត្ិបត្តិែបបមាន ាំហុសេនាះែដរ ) ។ មិនែត្ប៉េុ ណាណើះេសាត្ ពួ មនុសើឝថាថើ ់ ាំពូលៃនរពះពុទធសាសនាមហានិឿយ នហងរបេទស មពហំទ្ាំង េនះបានេពាលេលើ េទ្ស៉ រ់ ពះសងើេ មងៗ ែដលមានរពះរគូទ្ាំង៣រូបំរបមុែេនះថា េពាល ពា ើយេផតសផ្ឌើស បៃកើច់ បងហស ពីទាំេនៀម ទាំលាប់ោស់ែដលពួ ែលអនធា្ើប់បានរបត្ិបត្តិ ំយូរលង់ណាស់ ម េហើយ និង បានហាមែត្់ភិ ហសាមេណរ ែលងេអាយេៅសាឌើប់េៅេរៀនេទៀត្ ។ មមវិធីសាំែដងវិន័យ ៏ចប់រត្ឹមេនះ ប៉ុែនតចរនតៃនឿរចង់ដឹង ែុស និង រត្ូវពិត្របា ដេនះ មិន បាន បញ្ប់រត្ឹមេនះេទ េហើយមនសិឿរេនះ រឹត្ែត្ៀ្ើាំងឿ្េើ ឡើង ។
ចាំែណ រពះរគូទ្ាំង៣រូប ៏បាន
បែនថម ឿរពើាយាមសិ ើាពិនិត្ើយគមពីរនានា ( ឿលេនាះសុទធែត្ំគមពីរភាសាបាលី ) របស់ែលអនឿន់ែត្ ៀ្ើាំង និង រប បេ៉យឆនទៈេមាះមុត្ំងមុន េ៉យសារពួ េលា យល់ និង របា ដថា អវីែដលពួ េលា បាន និង ាំពុងេធវេើ នាះគឺពិត្ំរត្ឹម និង រត្ូវ ឥត្មានេលសៀងរបាសោ ពីពុទធដីឿេឡើយ េហើយ ៏ របា ដ នហងចិត្តថា រាល់ ោ ិ ចើនុ ិចេនាះ ត្ើបិត្ែត្ចិត្តបៃកើច់ បាំបា អ ់ ន ដៃទ ឬ ថាឥោឆើះថើនស ិ បុគលណា មាថើ ់ ឬ ថាេ៉យសារមហិចតា ៰ ឌើរបាថាថេើ លើ ត្ាំេ ើងែលអនឯង ៏េទ ប៉ុែនតគឺេដើមើបីេសច តីចាំេរីន និង ភាពរត្ឹម និង រត្ូវៃនរពះពុទធសាសនា េអាយពុទធសាសនិ មានរបាំឈើ របាសោ ឿរេជឿ និង របត្ិបត្តិទ្ាំងភាព ងងឹត្ ងងល់ និង េសច តីចាំេរីនដល់របេទសំត្ិពិត្ៗ ។ នឹងថាឿរេពាលអះអាងទ្ាំងេនាះំគាំនិត្
របស់ ពួ េលា ផ្ណើល់ ៏មិនែមន ប៉ុែនតវិន័យទ្ាំងេនាះមានែចង នហងគមពីរនានា មានរពះរត្័យបិដ ំអា ទិ៍ េ៉យពិត្ រេន់ែត្ថា គមពីរទ្ាំងេនាះំភាសាបាលី ែដលពួ អន របឿន់បុរាណនិយមមិនេចះ ឬ មិន ែវល់ នហងឿរពិនត្ ិ ើយែត្ប៉ុេណាណើះ ។ ពា ើយថា “ ធម៌ោស់ ” និង “ ធម៌ងមី ” ៏បានោប់បដិសនធេិ ឡើង ង នហ ទឹ ដីែែមរោប់ពីេពលេនាះ េពាលគឺេចញពីវត្តឧណាណើេលាម ។ រ ុមែដលរបឿន់ៀជើប់រេបៀបរបត្ិបត្តិរពះពុទធសាសនាតាមទាំលាប់ ត្ៗ េថើពីបុរាណ ( េទ្ះំទាំលាប់េនាះមិនរត្ឹរត្ូវតាមពុេទ្តើវទ តី ) េៅថា “ ពួ ធម៌ោស់ ” េហើយពួ េនះ មិនរវីរវល់ នឹងសិ ើា ពិនិត្ើយ េផទៀងផ្ណើត្់ំមួយនឹងគមពីរដីឿរែដលំេេលរគឹះៃន រពះពុទធសាសនា េឡើយ ។ រ ុមែដលសិ ើាពិនិត្ើយ និង របត្ិបត្តិតាមែដលមានែចង នហងគមពីរដីឿរ េហើយហាើនែ ែរប របសិនេបើេឃើញថាទាំលាប់ណាែុស ។ រ ុមរត្ូវបានេៅថា “ រ ុមធម៌ងមី ” ។ សេមតចរពះមហាសុេមធាធិបត្ី ហួត្ តាត្ បានបេញ្ញទសើឝនៈថា “ ពា ើយ ធម៌ោស់ និងធម៌ងមី េនះ ំពា ើយអពវមងល អន បេងើត្េអាយមានពា ើយេនះ ំ ាំហុសដ៏ធាំសេមើបើម និង គួរេអាយ េសា សាឌើ យយាើងៃរ ែលង េរពាះេធវើេអាយសងមពុទធសាសនិ ែែមរែប បា សា ់ មគី ” ។ េៅ នហងពិធថា ី វើយសញ្ញបរត្ មហាបណឋិត្ អ ើឝរសាស្តសតែែមរ ដល់ សេមតចរពះសងើរាជ ជួន ណា ត្ នាៃងទី២៨ ែែឧសភា ៅថើាំ ១៩៦៧ រពះរបមុែរដឋ នេរាត្តម សីហនុ បានមានរពះបនទឡលថា “ អន ែលះ និយាយែុសទ្ាំងរសុងថា េៅ នហងសាសនាេយើងមានធម៌ងមី ធម៌ោស់ ។ តាមឿរពិត្េយើង ពុមា ាំ នធម៌២ េទ មានែត្១គត្់ ។ ែដលនិយាយថា ធម៌ងមីេនាះ គឺឿរែដលែាំសរមឹត្សរមាាំងរពះសាសនា េអាយផុត្ អាំពីជាំេនឿែុស អាំពីឿរយល់ហួសេហត្ុផល និង ទមា្ើប់ែុស គឺពុាំែមនេធវើេអាយ រពះពុទធសាសនាេៅំ ែបបងមីេទ ។ ឿរពិត្គឺេធវេើ អាយរពះសាសនារត្ឡប់េៅរ របភពេដើមដ៏រត្ឹម រត្ូវលសវិញែត្ប៉ុេណាណើះ ” ។ សេមតចរពះធមមលែ ិ ិត្ ែ អ៊ុ រពះសងើនាយ គណៈមហានិឿយ និង រពះមហាេងរៈមួយ ចាំនួនែដល សថិត្េៅ នហងជួររាំគណៈ ំេមេឿ្ើង រ ុមអភិរ័ ើឝែបបបុរាណនិយម ។ រ ុមេនះ ៏បាន របៅាំង៉ច់ ៀត្ផងែដរនូវឿរសិ ើាែផន បរិយត្ិតធម៌ ែដលត្រមូវេអាយប ែរបគមពីររពះពុទធសាសនា ពីភាសាបាលី ម ំភាសាំត្ិ ។ រ ុមបុរាណនិយម េនះ ៏បានរបៅាំងផងែដរ នឹង ឿរយ គមពីរ ដីឿរពះពុទធសាសនា ម េបាះពុមពំេសៀវេៅែដលេរបើរ ៉ស េ៉យរ ុមេនះបានត្រមូវេអាយរ ើា គមពីរដីឿនានា េអាយ េៅំសាស្តសាឌស ើ លឹ រឹត្ ដែដល ។
ប៉ុែនតរពះរគូសងើសតាឍើ ជួន ណាត្ , រពះរគូសងើវិំជើ ហួត្ តាត្ , រពះរគូវិមលប្ញើ អ៊ុ៊ុំ ស៊ូ និង រពះបវរៈណវិំជើ លវី ឯម បានបែនថមឿរពើាយាមរិត្ែត្ៀ្ើាំងឿ្ើ នហងឿររសាវរំវចងរ ង ំេសៀវេៅ ដូចំេសៀវេៅ សាមេណរវិន័យ , ភិ ហបាត្ិេមា សេងប , បពវំជើែនធ សេងប, សីមាវិនិច៰័យសេងប , គ ហិបើបដិបត្ត និង ឋិន នធ ំេដើម េបើេទ្ះំរត្ូវបានរ ុមសេមតច រពះសងើនាយ ែ អ៊ុ បងំ ឧបសគរារាាំងយាើងណា តី ។ ទាំនាស់ នហងរពះពុទធសាសនាបានរី រាល៉ល តាាំងពីថាថើ រា ់ ជធានីរហូត្ដល់ េែត្ត ែណឋ ជនបទ ទូទ្ាំងរបេទស ែដលនាាំេអាយសាមគីភាពរបស់ពុទធបរិស័ទែែមរជួបភាពេរបះៅយាង ើ ជូរចត្់ រហូត្ដល់ រពះធមមលែ ិ ិត្ រពះសងើនាយ ែ អ៊ុ បានេធវពា ើ ើយបណតឹងេៅរ សួងធមមឿរ េដើមើបីសុាំរពះរាជ អនតរាគមន៍ពីរពះ រុណា សុីសុវត្ថិ ។ បនាណើប់ពរី ពះរាជសវនាឿរ និង រំបសពវេសច ម តី រពះ រុណាបានមានរពះបនទឡលសរេសើរ យាើងៃរ ែលងចាំេពាះ ច ិ ឿររបស់រពះេងរៈ ទ្ាំង៤អងេនះ និង បានរពះរាជទ្នរបា ់រៃវើន់ ចាំនួន ២០ េរៀល ( ឿលេនាះចាំនួនេនះមិនែមនត្ិចេឡើយ ) ដល់រពះរគូសងើសតាឍើ ។ េសាត្ឯរពះ រុណា មុនីវងើឝ ែដលឿលេនាះរទង់េៅំ រពះអងមាចើស់ េៅេឡើយេនាះ រទង់ ែត្ងមានឿរសពវរពះទ័យចាំេពាះ ោ ិ ចើនុ ិចរបស់រពះភិ ហទ្ាំង៤ រូបេនះំៀ្ើាំង េហើយមានេពលែលះបាន មាន បនទឡលំមួយរពះ រុណា សុីសុវត្ថិ ថា “ រពះសងើោស់ៗទ្ាំងេនាះ ( រ ុមរបស់ សេមតច ែ អ៊ុ ) េមើនេចះអវេី សាះ អាងែត្ ែលអនឯងំមនុសើឝោស់ ំអន ធាំំងេគ មានគាំនិត្ះថើនស ិ េគ មិនចង់េអាយ េគេចះដឹង.. គួរែត្ដ េចញពីត្ាំែណងេទើបសម ” ។ រ ុមេនះមិនបានបញ្ប់រត្ឹមេនះេឡើយ េហើយបានបនតរបៅាំងនឹង ោ ិ ចើនុ ិនរបស់រពះរគូ អនាគត្ មហាបុរសរបវត្តិសាស្តសតែែមរទ្ាំងេនះេ៉យរបឿរេផើឝងៗេទៀត្ ែដល នហង ៏មានទ្ាំង ុងើឝីយ៍ េសនាបត្ី ៃន រ សួងធមមឿរ ៏ហា មា ់ នទាំេនារេៅៀងរ ុមបុរាណនិយមែដរ និង មានចាំែណ
នហងឿរបនទច់
បៃអើ ់នូវឿរេបាះពុមំ ព េសៀវេៅរបស់រពះភិ ហអនាគត្បណឋិត្ទ្ាំងេនះ ។ គណៈ មមឿរមួយរត្ូវបានរបឿសែត្ងតាាំេឡើងេៅៃងទ៣ ី ០ ែែ
៉ គ.ស ១៩៣៧ ែដល
មានសមាជិ ៤រូបេដើមើបីសិ ើាពីភាពេផើឝងេថើរវងធម៌ោស់ និង ធម៌ងមី និង េដើមើបីរ មេធើាបាយបនើាត្់ បង់នូវជេមា្ើះសាសនានាេពលេនាះ ។ សមាជិ ទ្ាំងបួនរូបេនាះគឺ រពះរគូសាំសតាឍើ ជួន ណាត្, រពះរគូ សងើវិំជើ ហួត្ តាត្, ភិ ហ អ៊ុ៊ុំ ស៊ូ និង ភិ ហ េមឿង ។
អន របាជញំត្ិបារាាំងមាថើ ់េះមើះ លវី ហវីណូត្៍ ំោងហាវើងសាលាបារាាំងែសស ( សាលាចុងបូពពា ៌ ) នាទីរ ុង ហាណូយ បានម ដល់របេទសែែមរេៅៅថើាំ១៩២២ នហងេបស
មម ពិនត្ ិ ើយេមើល ច ិ ឿរេៅ
នគរវត្ត និង ឿរសិ ើានានាេៅរបេទសែែមរ ។ េលា ហវីណូត្៍ ំអន សាណើត្់ ជាំនាញនូវភាសាបាលី សាំ ស្តសឹត្ និង អ ើឝរែែមរបុរាណ ែដលមានោរិ េលើផ្ណើាំងងមនានា ។ េលា យល់ថា ែែមរមិនគួរសិ ើាភាសា ឡាតាាំង េទៀត្េទ េរពាះមិនមានអវីពា ់ព័នន ធ ឹងអ ើឝរសាស្តសតំត្ិរបស់ែលអន េហើយ ថាេៅសាលាធាំៗ ែែមរ គួរសិ ើា ភាសាបាលី និង សាំស្តសឹត្ ត្ើបិត្ភាសាែែមរមានទាំនា ់ទាំនងយាើង េរចើនំមួយភាសាទ្ាំងពីរេនះ ។ េលា បានេមើលេឃើញេទៀត្ថា ឥឡឡវេនះ ភាសាបាលីមានអន សិ ើាេរចើនគួរសមេហើយ ប៉ុែនត េៅមិនទ្ន់មានអន សិ ើាភាសាសាំស្តសឹត្េសាះេឡើយ េហត្ុេនះេលា បានពិេរេះំមួយ ឡឺេរ៉សុីដង់ត្៍ ស៊ូេប៉រេី យើរ ( របោាំេៅ មពហំ ) ថារត្ូវបញ្៱ឡនរពះសងើែែមរពីរូបែដលមានចាំណះវិំជើចើាស់លាស់ ែផន ភាសាបាលី ( ៃយរសួលបេរងៀនភាសាសាំស្តសឹត្ េរពាះភាសាទ្ាំងពីរេនះរបហា ់របែហលេថើ ) េៅទី រ ុងហាណូយ េហើយេលា នឹងបេរងៀនេ៉យផ្ណើល់ បនាណើប់ម នឹងបញ្៱ឡនរពះសងើ ទ្ាំងពីររូបេនាះ េអា យរត្ឡប់ម បណតតះបណាតើលភាសាេនះេៅ មពហំវិញ ។ រាជឿរែែមរេរជើសេរីសរពះសងើបានមួយរូបគឺរពះរគូសងើសតាឍើ ជួន ណាត្ ែដលឿលេនាះ រពះអងមាននាទីំសាស្តសាឌើោរើយបេរងៀនភាសាបាលីេៅសាលាបាលី ំន់ែពស់ ( ពុទធិ ស ល វិទើាល័យ រពះសុរារមឹត្ ) ។ រពះរគូសងើ សតាឍើ បានមានរពះេងរដីឿថា “ េបើរាជឿរបញ្៱ឡនរពះសងើអងណាទីៃទពី រពះរគូ សងើវិំជើ ហួត្ តាត្ េនាះ រពះអងនឹងមិននិមនតេៅសិ ើាេឡើយ ត្ើបិត្មានែត្រពះរគូរូបេនះេទ ែដលមាន ចាំេណះវិំែជើ ផន ភាសាបាលី និង សាំស្តសឹត្េនះរសាប់ េសាត្ឯអាធើារស័យ ៏រត្ូវេថើំមួយ នឹងរពះអងផង េទៀត្ ” ។ េ៉យេហត្ុេនះ រពះរគូសងើវំជើ ៃន េយើង ៏បានរត្ូវបញ្៱ឡនេៅសិ ើា េៅទីរ ុងហាណូយ ំមួយរពះរគូសងើសតាឍើ ជួន ណាត្ េទៀត្។ ពួ អន របឿសែលអនថា ំអន ធម៌ោស់ េពលបានដឹងថា រពះរគូទ្ាំងពីររូបែដលំអន ដឹ នាាំ ឿរសិ ើាែ ែរបនូវឿររបត្ិបត្តិែុសឆងេអាយរត្ឡប់ំរត្ឹមរត្ូវ វិញតាមពុទធបញ្ញត្តិេនះ រត្ូវបាន រាជ ឿរេរជើសេរីសបញ្៱ឡនេអាយេៅសិ ើាេៅហាណូយយាើងេនះ ពួ េនះមានឿរសបើាយចិត្ត េហើយ បាន ផើឝពវផើាយថា ឿរបញ្៱ឡនេនះំេលសែដលរាជឿរេបាះបង់ភិ ហទ្ាំងេទវេនះេោលែត្ ប៉ុេណាណើះ េហត្ុេនះ មុែំនឹងមិនមានៃងណាបានរត្ឡប់ម រសុ ែែមរវិញេឡើយ ។
រពះ រគូមានសារំត្ិំបណឋិត្មិនមានេទ្មនសើឝនឹងេរឿងេនះេឡើយ េលា បានែិត្ែាំសិ ើា មិនែត្ភាសាសាំស្តសឹត្េឡើយ េលា ែងមទ្ាំងបានសិ ើានូវអ ើឝរសិលាោរិ និង ែសវងយល់ពីជីវភាព រសុ េទសេៅទីេនាះផងែដរ ។ របមាណំពីរៅថើាំេរឿយម អនាគត្មហាបុរសរបស់េយើង ទ្ាំងេទវ រត្ូវបានបញ្៱ឡនរត្ឡប់ម មាត្ុរបេទសវិញ េហើយរពះរគូសងើសតាឍើ ជួន ណាត្ រត្ូវបានេអាយ បនត ច ិ ឿរំសាស្តសាឌើោរើយ ភាសា បាលីត្េៅេទៀត្ ែណៈរពះរគូ សងើវិំជើ ហួត្ តាត្ រត្ូវបានែត្ង តាាំងំសាស្តសាឌើោរើយបេរងៀន ភាសាសាំ ស្តសឹត្េៅសាលាបាលីំន់ែពស់ េហើយ ំ ៏ សាស្តសាឌើោរើយភាសាសាំស្តសឹត្ដាំបូងេគេៅ មពហំ ោប់ តាាំងពីឿរ ដួលរលាំអាណាចរ អងរ ។ ចាំេណះដឹង និង ឿរ សាង៖ សេមេចរពះេពាធិវ័ងើឝ ហួត្ តាត្ មានចាំេណះវិំជើៀងផលឡវេលា និង សាសនាដូចត្េៅេនះ៖
េចះភាសាបាលី យាើងសាណើត្់ជនា ាំ ញ
េចះអ ើឝរេទវនាគិរី និង ភាសាសាំស្តសឹត្យាើងលសត្ ិ លសន់
េចះភាសាបារាាំង និង អង់េគលសលមមេរបើឿរបាន
េចះភាសាៃង លាវ អាចនិយាយបាន និង សរេសរបាន
េចះអានអ ើឝរងមែែមរបុរាណ។
សេមេចសងើរាជ ហួត្ តាត្ និមនេម ដល់ ែនលងតាាំងពិពណ៌ពុទធសាសនា (ភនាំេពញ ១៩៥១)
គិត្រត្ឹមពីេពលែដលេឡើងឿន់ត្ាំែណងំោងហាវើងពុទធិ វិទើាល័យម សេមេចបានបេងើត្៖
គិលាន៉ដើនមួយសរមាប់សមណនិសើឝិត្ពុទធិ វិទើាល័យពើាបាលជាំងឺ
សុាំរ៉ដើភិបាលបេងើនថាថើ ់េរៀន ែដលមានសិសើឝដល់េៅ ២០០នា ់ចូលេរៀនេៅ រគឹះសាឍើនសិ ើាេនះ
សុាំែ ែរបេះមើះពីសាលាបាលីំន់ែពស់ េៅំពុទធិ វិទើាល័យរពះសុរារមិត្ និង ែ ែរប មមវិធីបេរងៀនឲើយចេរមើនៀងផលឡវសាសនា និង ផលឡវេលា
សុាំបេងើត្អេគើធិឿរ៉ដើនសិ ើាមួយេៅភនាំេពញ និង ែ ែរបពីសាលាបាលីរង ឲើយេៅ សាលាំពុទធិ បឋមសិ ើាវិញ និង ែ ែរប មមវិធីសរមាប់បេរងៀនេទៀត្
ៅថើាំ ១៩៦៥ បានេសនើឲើយេរៀបចាំែ ែរបទរមង់សាលាពុទធិ បឋមសិ ើាមេងេទៀត្ េដើមើបីឲើយ សាលាេនះ មានជាំហររឹងបុឹង និង ដាំេណើរឿរលស
សាង ុដិ សាលាធមមមនទីរ សាលាពុទធិ បឋមសិ ើា សាលាបឋមសិ ើា អនុវិទើាល័យ េៅរសុ ឧដុង វិហារេបត្ុងេៅវត្តរបាង
ៅថើាំ ១៩៦៦ សាងមណឋលសុែភាបមួយេៅទីរបជុាំជនឧដុង សមិទផ ធិ លេផើឝង នហងវត្ត ឧណាណើេលាមមានដូចំ៖ ឧប៉ដើនសាលា ុដិ និងពុទធិ បឋមសិ ើាំេដើម
ោត្់ែចង សាងអាេរសិ ា ើ ឲើយេ ើត្េឡើងយាើងសមរមើយ នហងបរិេវណពុទធិ មហាវិទា ើ ល័ យរពះសីហនុរាជ និង ពុទធិ វិទើាល័យរពះសុរារមិត្ ែដលមានសេមេចសីហនុំ របមុែរដឋបរិោចើគរពះរាជរទពើយផ្ណើល់
េរគឿងឥសើឝរិយយស ែដលសេមេចទទួលបាន៖
ៃងទី១៨ ុមភៈ ៅថ១ ើាំ ៩៣២ េម៉យមាស មុនីសារភណឋៃនរបេទស មពហំ
ៃងទី១៩ វិច៰ិឿ ៅថើាំ១៩៣២ េម៉យសឹវើលីេយ អសើឝរិទធិ ដាំរី១លាន និងេសវត្ឆរត្រ ុង ហលអងរពះបាង
ៃងទី០១ ម រា ៅថើាំ១៩៤៤ េម៉យសឹវើលីេយ ដឺឡាេឡសើយហងដូេនើរ ៃនរបេទសបារាាំង
ៃងទី០៦ វិច៰ិឿ ៅថើាំ១៩៥២ េម៉យ េសន
ៃងទី០៥ េមសា ៅថើាំ១៩៦២ េម៉យវរេសនា
ៃងទី១៩ ឧសភា ៅថ១ ើាំ ៩៦៤ េម៉យ មហាសិរីវឌើឍន៍សវុ តាឍើរា
សេមេចរពះរបមុែរដឋរទង់របេគនេរគឿងឥសើឝរិយយស មហាសិរីវឌើឍន៍សុវតាឍើរា ចាំេពាះសេមេចរពះេពាធិវ័ងើឝ ហួត្ តាត្
សាថើរពះហសតែត្ងនិពនធ៖ សេមេចបានបនើឝល់ទុ នូវគមពីរដីឿែដលបានែរបពីភាសាបាលីម ំភាសាែែមរ ំេរចើនចើាប់ មានេៅតាមបណាណើល័យំត្ិ មពហំ បណាណើល័យពុទធសាសនបណឋិត្ើយ និង បណាណើេរឯ ជនែលះេទៀត្ ែដលបានេបាះពុមពផើាយមានដូចំ៖
េសៀវេៅសាមេណរវិន័យ
ប ណ ិ ណ បរិត្ត
សត្តបរិត្ត និង ទ្វើទសបរិត្ត
សុរាេមរយ ថា
សីមាវិនិច៰័យ
អ េទ្ស ថា
សិៃគើេលាវទសូរត្
សារេទសនា
ធមមសងហៈ
េវយើា រណ៍សាំស្តសឹត្
ពុទធសាសនាសេងប នហងែផន យុវពុទធិ សិ ើាសរមាប់យុវជនសិ ើា
ភិ ហអបរិហានីយធមមសូរត្
ឥទធិបាទបរិយាយ
អរិយរទពើយបរិយាយ
សាមគីធម៌
ឧប េិ លសធម៌
ពុទធសាសន៍សេងប
រដឋបាលសូរត្
ពុទធិ សិ ើាបចហបើបនន
ឿររបារស័យរឭ ចាំេពាះបងបសឡន
ែសវងយល់អាំពីអងរ
លើាណមិត្ត ។ល។
សេមេចសងើរាជ ជួន ណាត្ ហួត្ តាត្ និង ្ញើ ឿរបឺុែឡស ( ូសាាំងសុីន ៅថើាំ ១៩៣៩)
ដ រសង់េចញពី http://puthtannbona.wordpress.com េ៉យ៥០០០ៅថើាំ