De Sea Shanty

De Sea Shanty: revival en nieuwe muziekhype

Waar praten we over?

Een shanty is een (zeemans-)lied dat gezongen werd tijdens het werk aan boord van een schip, of in de beperkte vrije tijd. Hoewel niet helemaal zeker, is het woord wellicht afkomstig van het Franse “chanter” (zingen) of het Latijnse “cantare”. Soms zijn de liedjes verhalen over verre oorden of heimwee, soms zijn het haast protestsongs tegen het dictatorschip van de kapitein of de werkomstandigheden aan boord, en soms spelen ook de liefde en vrouwen een aanzienlijke rol. Strikt genomen wordt nog wel eens een verschil gemaakt tussen enerzijds de shanty, een werklied en anderzijds de sea-song, een lied ter vermaak.

Het KNMC-Schipperskoor

Onze vereniging heeft het geluk een mooi koor te hebben dat weliswaar geen shantykoor is, maar toch enkele shanty’s in het repertoireboek heeft. De liedjes zijn voldoende bekend, al is het niet helemaal wetenschappelijk vastgesteld, dat die wijsjes door ons Schipperskoor gezongen worden omwille van de hogervermelde “werkomstandigheden” of “dictatorschip” of … . Soms zijn het forebitters (U.K.) of forecastle songs (U.S.A.). Het KNMC-koor heeft zelfs enkele notoire shantymen (solisten) voor de coupletten en het koor voor de refreinen.

Historie: van de 19de eeuw tot de jaren 2000

Eén van de eerste publicaties omtrent zeemansliederen is “Seven Years of a Sailor’s Life” (1867; door G.E. Clark). Dit boek verhaalt de reis met een klipperschip van Bombay naar New York. Al zijn er wel liedjes bekend die stammen uit de 15de eeuw! Voor de musici onder ons: er bestaan liedjes in alle toonaarden.

Nemen we als voorbeeld het alom bekende “Al die willen te kaap’ren varen”. De oudste vindplaats ervan is in Chants populaires des Flamands de France (Gent, 1856). Vermoedelijk slaan de woordjes op de kaapvaart en worden hiermee zeerovers en vrijbuiters bedoeld. Dit lied is een eerste mooi voorbeeld van een lied dat recent meerdere malen werd teruggenomen, niet alleen in Suske en Wiske en Robbedoes, maar ook als moderner gebrachte song door de Nederlandse popgroep Fungus (1974; heeft tot 2010 in de Radio-2 top-2000 gestaan). De lijst van zeemansliederen die in de voorbije decennia opnieuw onder de aandacht werden gebracht is groot: Eddy Christiani, Peter Blanker, Vader Abraham, …

De recente hype: het begon met een Schotse postbode

Kerst 2020: de 26-jarige Schot Nathan Evans verveelt zich en plaatst zijn mooie meerstemmige a capella versie van “Soon May the Wellerman Come” oftewel “The Wellerman” op, jawel, Tiktok. Het basale ritme, de “beat” slaat hij met gebalde hand! Het lied gaat over het schip Billy of Tea, de jacht op een walvis en de bemanning hopend op een “wellerman”, een proviandschip voor Nieuw-Zeelandse walvisvaarders. Deze remake werd een ware katalysator van Tiktokshanty’s. Nathan, een opgeleid muzikant met een hard ploeterend leven op gitaar - en dus een baan als postbode - bereikt hiermee een enorm succes: zijn account heeft véél meer dan een miljoen volgers, hij heeft een platencontract beet met Universal, zijn filmpjes worden miljoenen keren bekeken en nog veel meer. De remixen van het nummer volgen in diverse stijlen: opera (sopraan zingt een indrukwekkend mooie C als slotnoot), hard rock, metal, … - overigens niet steeds de beste versies volgens uw nederige ondergetekende – en in Nederland … komt een deepfake video op Dumpert met een versie van Mark Rutte, Thierry Baudet, Hugo de Jonge en Ferd Grapperhaus. Leuk, maar nogmaals: het is deepfake. Wie dat woord eventueel nog niet zou kennen, staat oom Google ter beschikking.

De revival en … corona

Terug naar de shanty vandaag. In 1966 coverde de Belgische Ferre Grignard (bij leven elke donderdag in de legendarische Antwerpse Muze) “Drunken Sailor” en bereikte daarmee hitnoteringen, iets wat Pete Seeger, The Irish Rovers, en anderen hem hadden voorgedaan. Voor de musici onder onze vaarders: het lied staat in Am (dus geen voortekens). Uiteraard kwam enkele maanden geleden ook onze vrolijke Schot met zijn versie van die song naar buiten, net zoals met zo vele andere sea-songs. In de New Yorker linkt Amanda Petrusich Evans’ succes o.a. aan de coronapandemie: “It seems possible that after nearly a year of solitude and collective selfbanishment, and of crushing restrictions on travel and adventure, the chantey (sic) might be providing a brief glimpse