Ballonstof Hét ballonmagazine van Nederland
n a j a a r
2 0 1 1
Losse nummers € 395
Afdeling Ballonvaren is een onderdeel van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart
IN DIT NUMMER O.A.:
Pettelaarse Schans - Alpenavontuur - Mooiste ballonboek Turbulentie bij windmolens - Noordelijk Ballonvaartcentrum Nieuwe ballonverwachting KNMI - Ballonvaart voor KNVvL personeel - Loze dreigementen - Meer ‘VMS’
Meer dan 20 jaar innoverende technologie.
S CH R O E D E R fire balloons –
12 maanden zon! Heteluchtballons en meer „Made in Germany“ Uw CAMO + voor alle merken Theo S C H R O E D E R fire balloons GmbH · Gewerbegebiet Am Bahnhof 12 · D-54338 Schweich · Tel. + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 -4 Fax + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 - 5 0 0 · mail@schroederballon.de · www.schroederballon.de · CAMO plus DE.MF/MG.0549
ballonstof 3
I N H O U D
Een beetje later dan u gewend bent, maar daar is-ie dan toch, Ballonstof. Later omdat de productie tijdens mijn slecht geplande vakantie viel. Excuus daarvoor. Daar staat tegenover dat het wel een ‘rijp’ nummer is geworden. Een mooi artikel over de gasballonnen van Gerjan Crebolder bijvoorbeeld. Of de uitgebreide recensie over een van de mooiste en compleetste ballonboeken die er ooit verschenen zijn [en niet duur] door Joop de Wilde. Een angstaanjagende maar leerzame ervaring in de Alpen deelt Dirk Lysens met ons [verscheen eerder in het Belgische
4
Van de voorzitter
6
Teloorgang van de Glim ballons
10
Pettelaarse Schans
12
Door het oog van de naald
16
Boekrecensie Joop de Wilde
19
VMS-denken
20
De gevaren van turbulentie rond windmolens
21
varen in de omgeving van ‘s Hertogenbosch - Hans van Hoesel, Landingsperikelen - Jean Louis Becker, VMS-denken - Huib Holsteijn, praktische wenken over varen in de buurt van windmolens en de nieuwe ballonverwachtingen van de KNMI - Joop de Wilde, kortom genoeg lezenswaardig materiaal voor een volwassen nummer.
Gerjan Crebolder
Hans van Hoesel Dirk Lysens
Huib Holsteijn
Joop de Wilde
Ballonblad]. Een leuke reportage over de groei van het Noordelijk Ballonvaartcentrum - Pieter Kooistra, advies over
Hans van Hoesel
Noordelijk Ballonvaartcentrum: Van zolderkamer tot ballonbedrijf
23
Nieuwe Ballonverwachting KNMI
24
Iets terugdoen
26
Loze dreigementen
Rutger Coucke Jean Louis Becker
Pieter Kooistra
Joop de Wilde
ballonstof
Van de voorzitter Zoals u wellicht weet, wordt er binnen de afdeling hard gewerkt aan een veiligheidsmanagement systeem, kortweg VMS. Een omvangrijk project dat in samenwerking wordt gedaan met de koepelorganisatie. Met regelmaat wordt erover geschreven. Immers, als individuele ballonvaarder zult u er mee moeten werken. Het is niet een kwestie van eenmalig aan wat voorschriften voldoen, het is wel een permanente opdracht voor een veilige uitvoering van een ballonvaart. Eigenlijk hetzelfde wat je nu ook (behoort te) doen, maar dan een stuk bewuster. Een belangrijk verschil met de huidige situatie is ook dat er verslag moet worden gedaan van
4
voorvallen en incidenten. Rapportage, dus van zaken die niet goed gingen, helder en transparant. Door de Onderzoeksraad voor Veiligheid is een voorzet gedaan voor een rapportage formulier dat voor het VMS - in voor de ballonvaart aangepaste vorm - zal worden gebruikt. Rapportage is van groot belang omdat daaruit mogelijk lessen getrokken kunnen worden en al dan niet ongewenste trends worden gesignaleerd. Laten we nou niet zeuren dat de ballonwereld erg klein is en reputatieschade op de loer ligt. Dat is zo’n ’old skool’ opvatting die niet past bij een beetje professioneel opererende ballonvaarder. (Trouwens, als je ziet wat er zo nu en dan afgetwitterd wordt, dan valt het met de angst voor reputatieschade wel mee...)
Met die verslaggeving van voorvallen wordt overigens niet gewacht tot het VMS is ingevoerd. Als het afdelingsbestuur vanaf nu bekend wordt met een specifiek voorval (bijvoorbeeld via twitter!), dan kan het best zo zijn dat u met een dergelijk vragenformulier geconfronteerd wordt.
Onze collega’s van PBN hanteren die gedragslijn al geruime tijd: heeft er een voorval plaatsgevonden, dan krijgt het bedrijf/PBN-lid het dringende verzoek om een vragenformulier in te vullen. Mogelijk kunnen we wat van het voorval leren. En wanneer het een voorval betreft met de nodige maatschappelijke impact, dan komt de Onderzoeksraad wel bij u langs. ’t Is immers in het belang van de veiligheid in de ballonvaart. Vandaar dat ook wij ermee gaan beginnen. Kunt u één reden bedenken om dan niet aan rapportage mee te werken?
Geniet van uw vaarten! Hans van Hoesel
b e st u u r Voorzitter: Hans van Hoesel, Leonardus van Veghelstraat 36, 5212 AF Den Bosch, T 073 614 26 84, M 06 54 79 35 10, vz@balloonteam.nl secretaris: Huib Holsteijn, Holterweg 98, 7245 SM Laren gld, M 06 50 677 199, huibholsteijn@mac.com Penningmeester: Rutger Coucke, Spechtstraat 16, 1223 NZ Hilversum, T 035 647 80 05, Rutger@Coucke.nl BESTUURSLEDEN: Hendrik Kort, Robijnlaan 12, 9646 BH Veendam, T 0598 63 36 63, F 0598 63 31 07, M 06 51 12 53 31, hendrik.kort@planet.nl Chris Hartendorp, Terreplein 70, 4931 DL, Geertruidenberg, M 06 53 74 01 38, Chris@Hartendorp.com
SECRETARIAAT: Spechtstraat 16, 1223 NZ Hilversum, tijdens kantooruren: 035 772 35 62, secretariaat@knvvlballonvaren.info WOORDVOERDER: Joop de Wilde, Grifthorst 2, 3833 GC Leusden, T 033 494 21 26, M 06 53 26 40 63, jdewilde@euronet.nl
Bij het omslag: Uit het arc h ief van Ball o n s t o f . gewoon een lekkere, zomerse ballonfo t o v a n Alex Waaijenberg.
CO LO F ON Ballonstof najaar 2011 Een uitgave van de afdeling Ballonvaren van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart. Een informatief blad voor ballonpiloten, leden van de KNVvL afdeling Ballonvaren en andere belangstellenden. Ballonstof verschijnt eenmaal per kwartaal in een oplage van 500 exemplaren. De redactie beslist over het al dan niet opnemen van artikelen. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen komt voor rekening van de betrokken schrijver. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te bewerken.
Wie lid wil worden van de KNVvL, afdeling Ballonvaren, kan zich melden bij het secretariaat: 035 772 35 62. redactie: Rutger Coucke [hoofdredacteur], Joop de Wilde [redacteur], Judith Coucke-Beemer [eindredacteur]. medewerkers aan dit nummer: Hans van Hoesel, Gerjan Crebolder, Dirk Lysens, Huib Holsteijn, Jean Louis Becker, Joop de Wilde, Pieter Kooistra en Rutger Coucke. foto omslag: Alex Waaijenberg opmaak:
Registratie: PH-JLJ
Rutger Coucke
Type:
Cameron Z-180
productie en advertenties:
Operator:
Pijnappel Ballonvaarten
Ontwerpfabriek
Piloot:
Marcel Pijnappel
Fabrikant:
Cameron Balloons Ltd.
Dalweg 21 1217 HX Hilversum T 035 77 235 62 www.ontwerpfabriek.com
Wij leveren: l Cameron ballonnen en accessoires l Icom radio’s l Instrumenten van Flytec l Theorie- en praktijk opleiding l Reclame- en passagiersvaarten en zijn een: l EASA erkend onderhoudsbedrijf en CAMO+ gecertificeerd
deadlines copy en advertenties: 1 maart, 1 juni, 1 september en 15 november advertentietarieven Kosten per plaatsing: 1/4 pagina
€
1/2 pagina
€
115,-
60,50
1/1 pagina
€
227,-
Prijzen zijn exclusief materiaal. Meer informatie 035 77 235 62 abonnement Abonnement Ballonstof voor niet-leden: € 15,- per jaar. Aanvraag abonnement info@knvvlballonvaren.info.
Bankrelatie voor zowel advertenties als abonnementen:
Wilco Air BV Walstraat 13 7631 ET OOTMARSUM T: 0541- 293299 F: 0541- 292826 Postbus 76 7630 AB OOTMARSUM
ABN Hilversum 62.10.52.574 inzake Secretariaat Ballonvaren
ISSN: 1386 - 1700
ballonstof
Zojuist geleverd
5
ballonstof 6
De telo o r g a n g van t w e e Glim - b a l l o n s Je hebt van die jaren dat alles je lijkt tegen te zitten. Dat overkwam de sinds 1905 al als ballonvaarder actieve Rotterdamse tekenaar, Willem Pottum (1875 - 1949) bijvoorbeeld in 1924. Je zou er moedeloos van worden en bijna in staat zijn om
De Glimballon met het CALL SIGN : P H -A HA
je brevet maar in te leveren. Zo niet
fabrikaat, Sp encer & Sons, grootte 1 7 0 m 3 .
onze Willem want hij zou nog bijna tien jaar lang menig dorps- of oranjefeest met een ballonopstijging
juni. De gebeurtenis werd op 5 juli in ‘Het Centrum’ uitvoerig
extra glans verschaffen.
verhaald en ook in ‘Het Vaderland’ (7 juli), ‘De Rijnbode’ (9 juli), de socialistische krant ‘Voorwaarts’ (7, 8 en 11 juli) en in vele andere kranten werd er ruimschoots aandacht aan het
T e k s t : Gerja n C r e b o l d e r
ongeval besteed.
Die vastberadenheid kenmerkte niet alleen Pottum, maar zeker
Het tuinfeest in Hellevoetsluis
ook zijn sponsor, de Rotterdamse schoensmeerfabriek ‘Glim’,
Ter gelegenheid van een tuinfeest dat op 28 juni in
de firma die haar klanten schoencrème aansmeerde onder de
Hellevoetsluis was georganiseerd zou Willem Pottum ’s avonds
leus: “Wees slim, gebruik Glim!” Dat bedrijf zag in 1924 maar
om negen uur met zijn ballon (de Glim I) opstijgen. Nadat de
liefst twee reclameballons in vlammen opgaan!
ballon met gas was gevuld en de zandzakken keurig aan de rand waren gehangen, leek niets een vlot vertrek meer in de
Gemakshalve duiden we de verbrande ballonnen maar aan
weg te staan. Plotseling brak er brand uit in de stoomcarrousel
met de namen Glim I en Glim II. Volgens het (civiele) lucht-
van de firma Veltman Janvier die niet al te ver van de opstijg-
vaartongevallenregister van Herman Dekker moet de Glim I op
plaats stond opgesteld. Paniek alom want in een oogwenk
29 juni 1924 bij Nieuwenhoorn zijn verbrand en eveneens op
stond de bij kinderen zo geliefde kermisattractie in lichtelaaie
5 juli, maar voorlopig houd ik het op één brand en wel op 28
en dreven er, gedragen door de wind, brandende lappen en
ballonstof 7
ander materiaal door de lucht. Het zweet brak Pottum en de
om het gas te laten ontsnappen en dat was klaarblijkelijk hét
rond de ballon staande vrijwilligers uit maar gelukkig, geen
moment voor een van de omstanders om feestelijk een sigaar
enkel vonkje bereikte de ballon. De restanten van de draaimo-
aan te steken! Een enorme steekvlam was het gevolg die, over
len werden geblust en de ogen van het publiek richtten zich
het hoofd van Pottum, de eerste rij toeschouwers vol in het
nu vol verwachting op de koene luchtschipper, die ik elders
gezicht trof. Negen dorpelingen, zes mannen en drie kinderen,
wel eens als ‘De Rotterdamse wolkenkrabber’ heb zien aan-
werden min of meer ernstig gewond. Het Centrum meldde
duiden.
daarover: “Een knaapje uit Nieuwenhoorn, ’t Mannetje geheeten, bekwam vrij ernstige brandwonden. Van een 12-jarig
D e s i g a a r i n N i e u w e nh oorn
meisje, eveneens uit Nieuwenhoorn, geraakte de kleederen in
Nauwelijks van de schrik bekomen steeg Pottum vervolgens
brand, terwijl haar hoofdhaar geheel werd afgeschroeid. De
om ongeveer kwart over negen op en daalde wat later op een
petten der zes mannen verbrandden, terwijl hun wenkbrau-
weiland bij Nieuwenhoorn, niet ver van Den Briel. Daar werden
wen en snorren werden afgebrand.” Twee uur lang moet de
hij en zijn ballon al snel door enkele honderden nieuwsgierige
lokale arts, dokter Slis, met het verbinden van de slachtoffers
dorpsbewoners omringd. Ook de lokale veldwachter was ter
bezig zijn geweest.
plaatse voor handhaving van de orde. Op speciaal verzoek van Pottum vroeg hij de aanwezigen niet te roken of zelfs maar
Het verlies van de Glim I en daarmee de schade voor Pottum
een lucifer aan te steken. De ballonvaarder opende het ventiel
was groot en werd op zo’n f. 1.500,- geschat. De directie van
ballonstof 8
de Glimfabriek bracht uitkomst en voorzag Pottum van het benodigde geld voor de aankoop van een nieuwe ballon. Op 10 juli stapte Pottum in het KLM-vliegtuig naar Parijs om daar zijn nieuwe ballon af te gaan halen. Met de Glim II hoopte hij op zaterdag 19 juli op te stijgen vanuit de tuin van het gebouw voor Kunsten en Wetenschappen in Rotterdam. Over die opstijging zijn geen mededelingen bekend. De
u i t g e s tel de
viering
van
K o n i n g i n n ed ag in Ou dewater
Op 9 september werden in Oudewater de uitgestelde festiviteiten van 31 augustus (Koninginnedag) georganiseerd. Willem Pottum zou daaraan meewerken door een opstijging om 17.00 uur met zijn ‘nieuwe’ ballon, de 880 kuub grote Glim II. Het moest zijn 139e vaart worden. Een van de bestuursleden van de lokale Wilhelminavereniging zou als passagier de tocht meemaken. Als wedstrijdelement zou Pottum een ‘poetsjongen’ aan een parachute uit de mand werpen. Wie deze op het opstijgterrein afleverde kreeg een prijsje. Pottum deed dat bij eerdere vaarten al eens met een biggetje. Zo’n Glim-reclamebord lijkt me toch wat diervriendelijker. De kans van slagen was op 9 september klein; er stond in Oudewater een stevige bries maar desondanks werd de ballon gevuld. Eenmaal overeind werd hij door een windvlaag gegrepen waarbij de ballon uit het, kennelijk
Zo af en toe wilde W illem Pottum wel eens een p arachu tespron g m a k e n . Het sigaretje vooraf be h oorde tot zijn gewoontes.
nog niet geheel gesloten, net ontsnapte om vervolgens tegen een gaslantaarnpaal te slaan. In zo’n
dr. Van den Berg worden binnen gedragen. Er waren duizen-
ouderwetse gaslantaarn bevond zich vroeger een zogenaamd
den menschen op het terrein. Gelukkig was de wind daar van
‘dagpitje’, een spaarvlam dus, die er ’s avonds voor moest zor-
af, zoodat het ongeluk nog betrekkelijk goed is afgeloopen.”
gen dat de gaskous werd ontstoken. Dat pitje stak nu de Glim II in brand. Op z’n ‘Telegraafs’ maakte onze nationale och-
Op 20 september zou Pottum opstijgen ter gelegenheid van
tendkrant melding van het voorval: “Met een hevige knal sloeg
de grote landbouwtentoonstelling in Hoorn. Of dat is doorge-
de ballon uiteen en huizenhooge vlammen laaiden op. Er ont-
gaan? Ik kon er niets over vinden en mocht dat inderdaad het
stond een paniek, enkele persoonen werden onder den voet
geval zijn geweest, maakte Willem Pottum toen gebruik van
geloopen, een eenigen hunner kregen brandwonden. Eén der
een Glim III?
omstanders, de heer Van Vliet, werd bewusteloos en moest bij
ballonstof
ballonstof
K e n t u i e mand die weleens e e n b a l l o n vaart wil ma k en?
GEE F DAN DE NATIONALE BALLONVAARTBON ! 9
9
- Al vanaf €25,- Makkelijk bestellen: 24 uur per dag, 7 dagen lang - Besteedbaar in heel Nederland - Binnen 24 uur verstuurd - Keuze uit verrassende arrangementen Bestellen doe je heel eenvoudig:
www.nationaleballonvaartbon.nl Voor informatie kunt u bellen: 073 614 26 84
ballonstof 10
Ballonvaren v a n a f d e P e t t e l a a r s e S chans in ’s- He r t o g e nbo s c h t e k s t : ha n s van hoesel
Voor een aantal ballonvaarders is ’s-Hertogenbosch een
bekend met het fenomeen ballonvaren en hun beoefenaren
regelmatig gebruikte startlocatie. De gemeente heeft daartoe
met hun hebbelijk- en onhebbelijkheden. Ballonvaren vanaf
het gebied aangewezen dat bekend staat als de Pettelaarse
deze locatie is beduidend minder ongecompliceerd dan soms
Schans. Het gebied ligt ingeklemd tussen de zuidelijke stads-
gedacht wordt. Reden om er eens aandacht aan te schenken.
rand van ’s-Hertogenbosch en de snelweg A2. Er is ook een historische betekenis aan verbonden. In 1623 werd de schans
De locatie
door de Spanjaarden aangelegd, in 1672 weer gesloopt en
De locatie biedt volop ruimte voor een groot aantal ballons.
het gehucht De Pettelaar ontstond. De enige resten die ervan
Het gebied is met een slagboom afgesloten. Een sleutel daar-
behouden zijn, is het enige bouwwerk dat op de schans staat,
van is weggelegd voor hen die een doorlopende toestemming
het huidige restaurant Croy De Pettelaar. Deze voormalige
hebben om er op te stijgen. In uitzonderlijke gevallen kan de
boerderij dateert van 1880 en was tot ver in de jaren vijftig in
sleutel geleend worden die in het restaurant aanwezig is.
gebruik als boerderij. Na de renovatie van het gebied in 1959
De wijkbeheerder dringt erop aan om de slagboom weer af
kreeg de boerderij een horecabestemming.
te sluiten, ter voorkoming van vandalisme en het weren van
Ook de schans kreeg toen weer zijn oorspronkelijke 5-puntige
drugstoerisme.
stervorm. Ter markering van deze gebiedsrenovatie werden
Vaart u in westelijke richting weg, bedenk dan dat het uitklim-
maar liefst 200 koningslinden aangeplant. Door diverse stor-
men boven een natuurgebied plaatsvindt. Laagvaren doen
men zijn het er inmiddels enkele minder.
we daar niet en er landen wordt sterk ontraden, het gebied is
Op de Pettelaarse Schans vinden regelmatig concerten en
namelijk zeer moeilijk toegankelijk. Ook kan het gebeuren dat
andere culturele evenementen plaats.
je later door wandelaars/rustzoekers wordt opgebeld die zich
Grote kans dat je er dan niet terechtkunt. Bel uw scribent dan
kritisch uitlaten over je laagvaargedrag. Of je sponsor ermee
maar voor een niet legaal, maar wel uitstekende alternatieve
lastig vallen.
locatie.
De beestjes in het natuurgebied hebben nu eenmaal een grote
In 1985 landde de paus er met twee helikopters voor een
aaibaarheidsfactor, hou er maar rekening mee. Ten westen
bezoek aan de kathedraal basiliek Sint Jan. Tegenwoordig
van de stad liggen ook een tweetal eendenkooien. Hou een
landt er alleen nog op 5 mei een helikopter met artiesten.
hoogte aan van tenminste 1000 voet en respecteer vooral
Vanaf 1985 worden er ook ballonvaarten gemaakt en daar-
de paalcirkel! De kooikers zijn niet de vriendelijksten op deze
door is ’s-Hertogenbosch en met name de omgeving, aardig
aardbol!
tijd. U komt er niet meer mee weg!
stroming wordt wind aange-
Gewoon, de zaken zakelijk afwer-
voerd over het naastgelegen
ken. Veel nukkigheid hoef je dan
water van de langsgelegen
niet te verwachten, hoewel, uitzon-
Zuiderplas en koelt daarbij af.
deringen bevestigen de regel …
Als gevolg van die afkoeling
Schielijk het landingsterrein verlaten
ontstaat boven de Pettelaarse
wordt ook ontraden, het telefoon-
Schans een zeer turbulente
nummer van de regiocoördinator is
luchtmassa die de inflation
ruimschoots bekend bij de landeige-
nogal eens bemoeilijkt. Menig
naren. Vraag het maar de collega’s
envelopepanel heeft het daarbij
die het al eens geflikt hebben.
begeven. Ben je eenmaal opge-
Betalen met tegoedbonnen, of nog
stegen, dan merk je een kilome-
erger: kortingbonnen, voor een bal-
ter verderop niks meer van die
lonvaart is een trend.
turbulentie.
Ten zuiden van de Pettelaarse
Bij hoge temperaturen en vol-
Schans woont een boer die al 5
doende zon en weinig wind, is
(vijf) van die bonnen heeft van idem
het goed om rekening te hou-
zoveel ballonvaarders. De goeierd
den met de mogelijke aanwezig-
heeft de ballonvaarders nooit meer
heid van een microklimaat (UHI,
teruggezien. Hij wacht nu op de
lees Ballonstof, zomer 2011).
zesde ballonvaarder die er landt en
Gevolg daarvan is dat je naar de stad wordt gezogen en er
die is dan de klos!
een uur later nog hangt. Er zijn niet veel opties in de stad voor
Ten noorden en noordwesten van ’s-Hertogenbosch liggen
een schadevrije landing. Zo’n landing trekt natuurlijk wel veel
enkele dorpen waar de bewoners om religieuze redenen veel
belangstelling, Bosschenaren zijn nu eenmaal erg nieuwsgie-
waarde hechten aan zondagsrust. Het is niet voor het eerst
rig.
dat een ballonvaarder op zondag te horen krijgt dat ie niet
Er zijn ook wel alternatieve opstijglocaties, maar die zijn niet
gewenst is en dat de ballon op maandag kan worden opge-
officieel aangewezen en worden hier dus maar niet behan-
haald. Er zit dan doorgaans niet veel anders op om dat te res-
deld. Beter is om uw scribent daarvoor rechtstreeks te bena-
pecteren, of voor te stellen om een extra duit in het kerkezakje
deren.
te doen … Je moet toch wat. Waar je zeker niet moet landen is in het gebied dat bekend
H e t l u ch t r u i m
staat als de Loonse en Drunense Duinen. Het is een Natura
De opstijglocatie ligt (nog) in ongecontroleerd gebied Class E
2000 gebied en vooral zeer moeilijk toegankelijk terrein. Uw
tot FL65, ruwweg 5 NM ten noorden van de Eindhoven (EHEH)
gasten zullen de vele uren die de berging kost, wellicht niet
en Volkel (EHVK) CTR. De TMZ begint op 2500 FT. Voor entry
waarderen, evenals de boswachters. Met de ballon kom je er
in de EHEH CTR heeft u meestentijds een transponder nodig,
met een oostnoordoostelijke wind. Bij een meer noordooste-
ongeacht de hoogte waarop u vaart. Dat is ‘policy’, zeggen ze
lijke wind loop je de kans om bij de Campina uit te komen.
in Eindhoven (daar denken wij héél anders over). Zet boven de
Ziet er aantrekkelijk uit voor een landing, maar beter is om dat
2500 FT de transponder maar gerust aan, de ‘grote jongens’
te vermijden. Ook daar zijn de boswachters die het u lastig
draaien steeds vaker buiten de CTR op die hoogte een rondje
zullen maken.
om inbound te gaan. En dat allemaal voor een vliegveld met
Het is mogelijk om in de nabije omgeving propaan te tanken.
één enkel baantje. Aan de noordelijke kant van ’s-Hertogen-
Dat kan dan op een locatie in het buitengebied van het nabij
bosch ligt de zuidgrens van Low Flying Area MIL Maas/Waal. Je
gelegen Rosmalen, Rompertweg 7. Bedenk daarbij: direct afre-
kunt er een laagvliegende Apache tegenkomen en als je geluk
kenen en er is alleen een Regokoppeling beschikbaar.
hebt ziet die jou. T ot slot Op e r a t i o n e e l
Voor het geval dat bij nader inzien de weersomstandigheden
Er zijn relatief weinig beperkingen. De landeigenaren zijn
het toch niet toelaten om een veilige ballonvaart te maken, en
doorgaans zeer wel bekend (gemaakt) met de Gedragsregels
u, uw team en uw gasten vele tientallen kilometers hebben
zoals we die met z’n allen hebben afgesproken. Dat betekent
moeten rijden, dan is het goed om te weten dat je in ’s-Her-
dat u in de meeste gevallen geacht wordt om te betalen. De
togenbosch nog volop mogelijkheden hebt om er een leuke
tijd van spiegeltjes en kraaltjes, een fles zure wijn of een over
avond door te brengen. Wandel naar het centrum, er is altijd
de datum zijnd blikje bier, is in dit deel van NL alweer verleden
wel wat te beleven.
ballonstof
Vooral bij een noordwestelijke
11
ballonstof 12
Pilotenstage in Les Carroz – Haute Savoie:
d oor het o o g v a n de n a a l d t e k s t : Di r k Lysens foto: ben bläss
Jaarlijks wordt er in Les Carroz een
Toen er een paar opklaringen
stage georganiseerd (gedurende
kwamen werd er een laatste
3 weken) om te leren varen in het
briefing gegeven. De hoogte van
hooggebergte. Elke week zijn er 15
het terrein moest bij iedereen juist
piloten die de kans krijgen hieraan deel te nemen. Na lang wachten
ingesteld worden. De ballonnen werden uitgepakt en je voelde de adrenaline stromen. Toen onze ballon
mochten we met ons team dit jaar
bijna rechtstond hield het zowaar op
meedoen tijdens de 3de week.
met sneeuwen en begon de zon zelfs te
(van 7 tot 14 februari.)
schijnen. De eerste ballonnen met de instruc-
Na een grondige voorbereiding vertrokken we richting
check of alles mee aan boord was (kaarten, radio’s,
Frankrijk. Er was redelijk wat sneeuw gevallen toen we aan-
gps-en, overlevingsmateriaal, enz… ) en uiteindelijk ver-
kwamen en vol moed begonnen we met jeep en trailer aan
trokken we heel rustig als 5de ballon. Er stond bijna geen
de laatste klim naar boven. Op zaterdag was de algemene
wind in de vallei en het werd een mooi schouwspel zowel voor
briefing. Elk team kon een aantal flessen in een verwarmde
de crew op de grond als voor de piloten in de ballon.
teurs aan boord stegen op. Wij deden een laatste
chalet zetten en iedereen kreeg ook een slee ter beschikking om mand en ballon op de sneeuw te verplaatsen.
De begeleiding gebeurde door middel van radiocontact. Eens we hoger gingen varen zagen we de dreigende bewolking die
De eerste vaart was voorzien op zondagochtend. Om 8 uur
de bergtoppen in zijn kluwen nam. De ballonnen verdwenen al
was iedereen aanwezig voor de briefing. Het was goed aan
snel één voor één in de bewolking. We riepen op om te vragen
het sneeuwen, en de lage bewolking beloofde niet veel goeds.
wat de minimale hoogte was waarop we veilig over de toppen
Even later werd dan ook al snel beslist om de vaart af te gelas-
zouden gaan op weg naar de volgende vallei. We stegen door
sen. In plaats hiervan werd er de hele voormiddag les gegeven
naar de juiste hoogte en op IFR staken we de berg over. Even
over hoe te varen in het hoogbergte en welke de reacties zijn
later begonnen we de daling zachtjes in te zetten. We hoor-
van een ballon bij een koude daling, enz. … Het was heel leer-
den een ballon dicht bij ons in de buurt maar door de bewol-
rijk en alle piloten luisterden dan ook aandachtig.
king konden we hem niet zien. Beetje bij beetje kregen we terug grondcontact en we kwamen uit net boven Les-Carroz.
Maandag en dinsdag heerste er een storm over heel Frankrijk
We kregen ook zicht op enkele andere ballonnen en merkten
met in onze regio opnieuw veel sneeuw en heel veel wind. De
op dat wij nu de 2de ballon waren en dat de instructeurs ach-
organisatie had zelfs besloten om de volgende briefing pas te
ter ons zaten.
houden op woensdag. De bedoeling was om de ballon neer te zetten in Les-Carroz Woensdag trokken we opnieuw naar de briefing. Het was
zelf. Toen we op boomshoogte gingen varen kwamen we uit
bewolkt en het sneeuwde. We waren dan ook verwonderd
aan de rand van het dorp. De gps gaf 18 km/u aan. Net te veel
toen er om 9 uur gezegd werd dat we de verwarmde flessen in
om op de kleine besneeuwde weilanden te landen. Links van
de mand mochten steken en alles konden klaarmaken voor de
ons hingen dreigende wolken, recht voor ons kwam het hoog-
vaart. Tijdens de briefing kregen we te horen dat er zou wor-
gebergte eraan en rechts was een hele diepe vallei die richting
den opgestegen in een andere vallei in het dorpje Taninges.
Mont-Blanc – Chamonix ging. Landen was geen optie dus gin-
Op 2000 meter stond er een wind van 40 km/u en op de top
gen we weer stijgen om over de volgende bergtop te geraken.
van de Mont-Blanc stond er zelfs een wind van 100 km/u.
Al snel kwamen we in donkergrijze wolken terecht met veel
Om 10 uur reden we in konvooi naar het opstijgterrein. Toen
sneeuw. De wind trok aan naar 55 km/u. Door onze hoogte
we daar aankwamen zaten we volledig in de bewolking en
weken we af naar rechts en gingen we volgens de gps mooi
bleef het licht sneeuwen. Er heerste een goede sfeer en de
naar de vallei (Ook nu hadden we geen grondcontact door de
vooruitzichten zagen er goed uit, maar eerlijk gezegd zagen
zware bewolking). Nog even het goede moment afwachten en
wij ons nog niet vertrekken.
dan konden we een koude daling inzetten. Tien minuten later lieten we de ballon afkoelen zoals we zondag geleerd hadden. De ballon viel met 6 meter per seconde naar beneden en dit
bele brander deed opnieuw zijn werk, maar door de hevige
de 1500
sneeuwval van de afgelopen dagen werd de mand bedolven
meter.
onder de sneeuw. Door het opvangen van de ballon schoot hij
Na een
even later dan ook terug de hoogte in. We kwamen opnieuw
aantal
in de bewolking terecht, en vanaf dat moment werd de bal-
minu-
lon onbestuurbaar. We kregen de ballon niet naar beneden en
ten
door de bewolking zagen we niets. We wisten wel dat we heel
kregen
dicht tegen de steile bergflanken zaten en kort bij de Mont-
we terug grondcontact. De ballon nam rare vormen aan, maar daar hadden we ons aan verwacht. We kwamen uit in een smalle vallei ter hoogte van Sallanche. De ballon die voor ons zat ging zijn landing inzetten. Zo konden wij inschatten hoe het zat met de grondwind. Toen hij de grond
Blanc. Toen we naar boven keken zagen we dat er geen ballon meer boven ons hing maar nog slechts een kleine bel die op bepaalde momenten zelfs naast ons hing. De temperatuur in de ballon was gezakt onder de 45 graden. En met een koude ballon werden we zelfs 500 meter naar boven gezogen. Ik had mijn branders en riplijn goed vast en voelde mijn benen trillen. Het enige waar ik aan dacht was mijn vrouw en de kindjes en ik zou er alles aan doen om te overleven. Ik verontschuldigde mij bij mijn medevaarders omdat ik hen in dit avontuur had meegenomen. We wisten dat het niet lang meer ging duren voordat we iets gingen raken maar hadden geen idee welke impact dit zou hebben en OF we dit avontuur zouden overleven.
raakte dachten we dat het wel meeviel, maar al snel zagen we dat hij een spoor maakte
De ballon ging met verschillende snelheden alle richtingen uit
van om en nabij de 200 meter. We bleven zak-
en door de bewolking zagen we nog steeds geen hand voor
ken en gingen mooi richting de velden van de
ogen. Plots zagen we op ongeveer 5 meter voor ons rotsen.
andere ballon. Het werd tijd om de ballon wat
We gingen er recht op af en maakten ons klaar voor een nood-
warmer te zetten. Toen we bijna aan de grond
landing. Als bij wonder werd de ballon net voor de rotsen naar
zaten kregen we de ballon terug level. De snelheid van 44
omhoog gezogen. We gingen naar links en zagen net onder
km/u viel enorm tegen. We passeerden de andere ballon op
ons sneeuw. Ik trok de parachute helemaal open en even later
ongeveer 100 meter rechts ervan, boven een rij bomen, en
maakten we een vrij zachte landing in de sneeuw. Bij het raken
wisten dat landen nu niet meer mogelijk was.
van de sneeuw hoorden we gekraak en toen we zagen dat we een lawine veroorzaakt hadden hielden we ons goed vast.
Van toen af is alles in een stroomversnelling gegaan. Net voor-
Alles onder ons zakte weg. De ballon bleef hangen omdat het
bij de bomen werden we naar beneden gesmeten. De dubbele
zeil de helft in de afgrond hing. Even later stapten we uit. Een
brander kon maar net vermijden dat we in de hoogspanning
rugzak en vliegtas werden uit de mand gezet. Toen beseften
terechtkwamen. We konden niets anders dan de ballon zo
we pas waar we geland waren. We zaten op een helling van
laag mogelijk te houden en wachten tot er zich een gepaste
ongeveer 60 graden. Het stuk waar we op geland waren was
landingsplaats aanbood. In St-Gervais verlieten we de vallei
om en nabij de 30 meter breed met recht en links van ons een
die naar Chamonix ging en kwamen we in een nog smallere
afgrond. We zaten in de bewolking en er was heel veel wind.
vallei terecht richting Les Contamines. Op dat moment zwakte
De gevoelstemperatuur was naar onze schatting rond de 30°C
de wind even af maar de talloze kleine kabels onder ons lieten
onder nul.
ons opnieuw niet toe te landen. We stegen een beetje om naar rechts te gaan en zagen toen een grote witte vlakte. We
Nog geen 5 minuten later zorgde een windstoot ervoor dat de
hadden geen contact meer gehad met de andere ballonnen en
mand een 3-tal meter de hoogte inging en de volledige ballon
waren onder tussen 1 uur 45 aan het varen.
verdween in de afgrond. Wij bleven alleen achter op de berg. Gelukkig hadden we voldoende overlevingsmateriaal bij en
We lieten de ballon opnieuw zakken en gingen recht naar
genoeg apparatuur om de eerste uren te overleven. We waren
het terrein. Net voor we de landing gingen inzetten draaide
geland om 14 uur en hadden dus tot 18 uur (zonsondergang)
de ballon helemaal naar links in een kleine zijtak van de val-
om gered te worden. We zaten op een hoogte van 6200 voet.
lei waar enkel bomen stonden. Opnieuw werden we naar
Mijn eerste telefoontje was naar mijn vrouw. Zij dacht eerst
beneden gesmeten en we kwamen ongeveer 4 meter lager
dat het een grapje was maar besefte al snel dat we in een
dan de boomtoppen terecht van hele hoge sparren. De dub-
heel erg gevaarlijke situatie zaten. Daarna contacteerden we
ballonstof
geduren-
13
ballonstof 14
de organisatie en gaven onze coördinaten door. Er zou een
Kurt vastgemaakt en een paar seconden later hingen we op
helikopter vertrekken en binnen de 30 minuten bij ons zijn.
7000 voet aan een touwtje onder de helikopter. We gooiden
Terzelfdertijd was beneden in de vallei een andere ballon ook
nog een laatste blik naar de plek waar we de afgelopen 4 uur
in de problemen gekomen. Nadat hij de bomen en een dak
hadden vastgezeten. Toen we naar boven getakeld werden
geraakt had was hij in een hoogspanning terechtgekomen.
nam het lawaai van de wieken toe en enkele seconden later
Hierdoor was er een misverstand bij de hulpdiensten die dach-
lagen we achterin de helikopter. Om 18:00 uur werden we
ten dat het om één ballon ging.
afgezet op een open weiland. De helikopter ging nu achter de 2 redders aan en zou ons dan terug komen oppikken. Tot die
Een uur later namen we opnieuw contact op met de organi-
tijd moesten we gehurkt blijven zitten.
satie om te laten weten dat we nog steeds in een onherbergzaam gebied zaten en dat er absoluut geen helikopter kon
Op de terugvlucht (in het donker) naar Chamonix begon het
landen. Op dat moment werden de militairen van Chamonix
pas echt door te dringen in wat voor een hachelijke situatie
ingezet. Aangezien wij hadden gezegd dat er geen gewonden
we waren terecht gekomen. Ons leven had echt aan een zijden
waren deden ze eerst een andere interventie van iemand die
draadje gehangen. Toen een half uur later ook de crew ter
een been gebroken had op een skipiste. Bovendien liet het
plaatse kwam stortten we volledig in. De emoties moesten
weer niet toe dat de helikopter ons zou vinden. Ondertussen
eruit …
probeerden we een veilige positie in te nemen. We zaten
De volgende dag sneeuwde het de hele tijd. In de voormiddag
boven de boomgrens en zakten op sommige plaatsen tot
heb ik een debriefing gehouden met de organisatie. De dag
150 cm in de sneeuw. Het was een erg steile helling en we
erna moest ik naar Megève om van daar met de helikopter
zaten kort bij de afgrond. Uiteindelijk zijn we op 3 uur tijd
(die de berging zou doen) de ballon te gaan localiseren. Het
ongeveer 60 meter gezakt tot de plek waar de ballon net voor
was mooi weer maar het was onmogelijk om zonder voorbe-
de ravijn tot stilstand was gekomen tegen lage bosjes. Het
reiding de ballon te bergen.
werd steeds kouder en binnen een uur zou de zon ondergaan. Een van ons drieën had bijna geen gevoel meer in de voeten.
Pas 2 weken later werd de ballon van de berg gehaald en dit
We haalden de foliedekens boven ter bescherming. Plots
onder leiding van Jo Roulet (de organisator van de piloten-
voelde ik in mijn zak een digitaal fototoestel. We besloten
stage) en 3 ervaren berggidsen. Er werden piketten in de berg
enkele foto’s van elkaar te nemen met in het achterhoofd de
vastgemaakt zodat het team zichzelf kon securiseren om zo
gedachte dat het de laatste zouden kunnen zijn. Even later
verder af te zakken naar de ballon. De berging heeft ongeveer
kregen we contact met de dispatching van Chamonix en werd
vier uur in beslag genomen.
de frequentie van de helikopter doorgegeven. Op 26 februari in de namiddag kreeg ik een telefoontje. Ik Af en toe stuurde ik een berichtje naar mijn vrouw. Zij was die
hoorde de brander van onze ballon. Als bij wonder was er niet
ochtend niet mee gaan volgen en zat in het appartement vast,
één scheurtje in en alles was perfect in tact gebleven. De bal-
te wachten op een (hopelijk) verlossend smsje. Door de koude
lon werd gedurende de 2 daaropvolgende weken gedroogd in
was ik niet meer in staat om volle woorden te sturen…
de lokale sporthal in Les-Carroz.
Even na 17u hoorden we voor het eerst de helikopter. Het
Op 16 maart arriveerde de ballon met de vrachtwagen terug
duurde nog 20 minuten eer hij ons in het vizier had. Wij waren
bij ons thuis. Diezelfde avond maakten we reeds onze eerste
minutieus klein ten opzichte van het enorme massief waar
vaart. Bij het rechtzetten werden we allemaal even stil. Het
we in terechtgekomen waren. ( Een naald in een hooiberg) Er
hele avontuur zal ons leven lang bijblijven, maar de passie
waren ondertussen wat opklaringen gekomen. We probeerde
voor ballonvaren is er alleen maar sterker door geworden.
via radiocontact met de helikopterpiloot het toestel tot boven ons te brengen. Toen uiteindelijk de deur van de helikopter
Een raad die ik dan ook wil meegeven aan alle ballonvaarders
openging en een redder aan de winch naar beneden zakte
die eens in de besneeuwde bergen gaan varen is dat je steeds
dachten we voor het eerst dat we het er levend van af zouden
op het ergste moet voorbereid zijn, want het weer kan erg
brengen. Yves werd als eerste naar boven getakeld. Omdat de
snel omslaan en de draaiwinden in het hooggebergte kunnen
helikopter eerst een andere interventie had uitgevoerd had hij
soms erg verraderlijk zijn. Een goed voorbereid en uitgerust
niet voldoende kerosine meer en vloog hij met Yves eerst terug
ballonvaarder is er twee waard!!!
naar de basis in Chamonix. Yves voelde zijn voeten niet meer en kreeg daarom voorrang. Wij bleven achter met 2 redders. Veertig minuten later was het aan ons. Ik werd samen met
ballonstof 15
Prijsverhoging per 1 oktober 2011 Helaas ontkomt Ultramagic er niet aan de prijzen te verhogen, als gevolg van een stijging van de grondstofprijzen op de wereldmarkt. De nieuwe prijslijst gaat in per 1 oktober 2011.
MAGIC DEAL! Wees de prijsverhoging voor!
Voor alle aanvragen voor 1 november kunt u nog gebruik maken van “oude” prijzen. Bel of mail Ad Haarhuis voor een offerte op maat: 06 53 48 84 39 of adhaarhuis@adballon.nl.
Minervum 7346 4817 ZD Breda 076 - 514 53 72
adhaarhuis@adballon.nl www.ultramagicballoons.nl EASA NL MG-8061 certified
ballonstof
In oktober komt zijn prachtige boek ‘Lichter dan lucht - Los van de Aarde’ uit. Beter dan de titel geeft de ondertitel ‘Geschiedenis van ballon- en luchtscheepvaart in Nederland’ de waarde van dit nieuwe boekwerk aan. Dankzij jaren van speuren in archieven, interviews met tientallen mensen en veel lezen in eerder uitgebrachte publicaties heeft Han Nabben een boek geschreven dat voor ballonvarend Nederland niet alleen een belangrijk stuk geschiedschrijving vormt maar ook een goed beeld geeft van de gedrevenheid van de vele mensen die
16
hun hart verpand hebben aan de ‘lichter dan lucht luchtvaart’. Niet eerder is er een boek over de ballonvaart en luchtschepen verschenen waarin zoveel historische documenten zijn samengevat en historisch beeldmateriaal is opgenomen. Dat maakt het boek van Han Nabben tot een prachtig naslagwerk. Niet alleen voor ballonvarend Nederland maar ook voor mediavertegenwoordigers, voor leerlingen als bron voor werkstukken, voor luchtvaarthistorici en passagiers die het geluk hebben een keer mee omhoog te mogen in een ballon. In 300 pagina’s, veertien hoofdstukken en meer dan 500 historische, vaak niet eerder gepubliceerde illustraties is de geschiedenis van de ballonvaart en de luchtschepen vastgelegd. Vanaf de pogingen van de gebroeders Montgolfier en Charles tot de moderne bedrijfstak die ballonvaren is geworden. Voor de
Het is al weer heel wat jaren geleden dat er op de Nederlandse boekenmarkt een boek is verschenen over ballonvaren in ons
samenstelling van het boek raadpleegde Han Nabben zo’n 40 binnen- en buitenlandse archieven. Op zoek naar krant- en tijdschriftartikelen, historische afbeeldingen, oude boeken en vergeelde documenten. Uit al deze kleine puzzelstukjes ontstond het totaalbeeld zoals vastgelegd in dit boek.
polderlandje. Han Nabben heeft daarin verandering gebracht.
Han Nabben weet waar hij over schrijft. Zoals veel andere jonge ballonpiloten begon ook zijn ‘carrière’ als kleine jongen op de kleuterschool met het tekenen van ballonnen met potlood en waskrijt. Bij wie de interesse echt doorzet volgt dan
T ekst: J oo p de wilde beeld: Han Nabben/ BD U
vaak het spotten van ballonnen en het zoeken naar een plekje in een volgcrew. Heeft het virus echt toegeslagen dan volgt de, soms moeizame, weg van studeren, lesvaarten, examens en uiteindelijk het behalen van het brevet. Han doorliep het hele proces en kreeg uiteindelijk in 1995 uit handen van examinator Henny van Loosbroek zijn brevet. Hij nam met ballonvaarder Ton Davits deel aan Nederlandse kampioenschappen ballonvaren, aan de long jump competitie etc. Deze persoonlijke ervaringen, kennis en betrokkenheid proef je als lezer van het boek. Het is ook onontbeerlijk om een boek als ‘Lichter dan Lucht’ te kunnen schrijven. Iedereen die langer meeloopt in het wereldje van de ballonvaart kent uiteraard een aantal feitjes en anekdotes uit de geschiedenis van de ballonvaart. Maar als je eens meeluistert met de toespraakjes, die door verschillende piloten worden gehouden als onze passagiers gedoopt worden, weet ook dat de uitleg van de geschiedenis nogal eens kan verschillen. Het
in het bezit van een ballon. Sinds de eerste gasballonvaart van
wordt vastgelegd hoe alles zich in het verleden heeft afge-
Charles in 1783 verliep de ontwikkeling van de gasballonvaart
speeld. Daarvoor spreken ook historische documenten elkaar
veel sneller dan die van de heteluchtballon. Ook in Nederland
te vaak tegen. Maar door de ordentelijke rangschikking van
werden al snel vaarten door buitenlandse piloten gemaakt
bronnen is goed vergelijkingsmateriaal beschikbaar waardoor
In 1804 was Abraham Hopman de eerste Nederlander die
de eigen kennis op een waardevolle manier wordt aangevuld en sommige legendes broodje aap verhalen blijken te zijn of juist worden bevestigd.
ballonstof
zou te ver gaan om te beweren dat met dit boek onomstotelijk
17
In tegenstelling tot het ballonvaren is het luchtschip in Nederland niet serieus van de grond gekomen. In 1906 ontwierp en bouwde ingenieur J. Kluijtmans als eerste Nederlander een luchtschip maar vanwege gebrek aan belangstelling en financiële middelen strandde het project. Door een
opsteeg in een gasballon. Al snel werd het militaire belang van ballonnen onderkent. Vanuit de militaire toepassing volgden de sportieve prestaties. De sportieve gasballonvaart beleefde in Nederland zijn glorie-
aantal Nederlandse ballonpiloten is vanaf de vijftiger jaren in de vorige eeuw geëxperimenteerd met heteluchtballonschepen. Cees Hoogstede en Leon van Tongeren kozen eind jaren zeventig regelmatig het luchtruim met de PH-ZEP om reclame te maken voor C&A. Medio jaren tachtig haalde Hans Zoet een luchtschip van Thunder en Colt naar Nederland en volgde in het Zwitserse Chateau-d’Oex een opleiding tot luchtschipper. Gerard Hoogeslag volgde in 1989 met het Toyota luchtschip. Al deze luchtschepen zijn inmiddels al vele jaren uit het luchtvaartregister uitgeschreven. Vandaag de dag is vanuit de ballonwereld alleen Rien Jurg nog
jaren in het begin van de vorige eeuw. Vooral geschreven door
actief met luchtschepen. Het is goed dat in het boek van Han
het echtpaar Boesman en de leden van de Haagse Ballonclub.
Nabben ook dit deel van de ballongeschiedenis in Nederland
Vanuit de gasballonvaart ontstond de Koninklijke Nederlandse
uitvoerig is beschreven.
Vereniging voor de Luchtvaart. Het staat allemaal prachtig
De geschiedenis van de Nederlandse luchtschepen is min of
beschreven en goed gedocumenteerd in het boek van Han
meer te vergelijken met die van de gasballonvaart. Ook daar is
Nabben.
Rien Jurg samen met Ron van Houten als enige nog actief en
In een apart hoofdstuk beschrijft Nabben de revival van de
ballonstof
heteluchtballon. Na experimenten in de vijftiger jaren door Ed
Slechts op één punt zou in de toekomst uitbreiding wenselijk
Yost in Amerika, werd de moderne propaanbrander ontwik-
zijn. De opkomst van de commercie in de moderne ballon-
keld die het gebruik van heteluchtballonnen binnen het bereik
vaartwereld vraagt om een uitgebreid hoofdstuk. De wereld
bracht van de pioniers van de niet commercieële ballonvaart.
van de sponsoren, de vipvaarten, de ontwikkeling van ballonvaartbedrijven, de ontwikkelingen in ballonvaartverwachtingen door het KNMI, het jarenlang overleg met organisaties zoals het LTO, vernieuwde luchtvaartwetgeving, de komst van Europese wetgeving die van
18
grote invloed wordt op ballonvaren, de komst van het commercial pilot lincense … Die onderwerpen mogen in de toekomst breder worden uitgelicht. Als geschiedschrijver zou Han Nabben dat uitstekend kunnen. Dat heeft hij bewezen met ‘Lichter dan lucht, Los van de aarde’.
Het echtpaar Boesman, de in Nederland wonende Brit Simon Faithfull, Ad Haarhuis, Hans Zoet, Henk Brink, Hans Habers, Mathijs de Bruijn, Cees Hoogstede, Ton Kurvers, Leon Leemans en Leon van Tongeren vormden de eerste generatie ballonvaarders die de basis legden voor uiteindelijk een compleet nieuwe bedrijfstak in Nederland. Ook de Nederlandse bijdrage aan tochten over de Atlantische Oceaan ter voorbereiding op de ‘Race om de wereld met een ballon’ worden uitvoerig in het boek beschreven. Henk en Evelien Brink, Evert Louwman, Willem Hageman en Gerhard Hoogeslag schreven voor Nederland op dit terrein geschiedenis. Met het boek ‘Lichter dan lucht - Los van de Aarde’ heeft Han Nabben een prestatie van formaat geleverd. Een zeer goed leesbaar boek, een naslagwerk en een uitermate mooie bundeling van historische documenten en beeldmateriaal van de ‘lichter dan
Lichter dan lucht is een uitgave van de BDU in Barneveld.
lucht’ luchtvaart. Een boek dat in de boekenkast niet mag
ISBN ISBN 978-90-8788-151-1 NUR 465
ontbreken.
Prijs € 49,95
ballonstof 19 niets aan De KNVvL
de hand. Een paar
werkt hard
weken na de vaart word ik door
aan invoering van VMS.
de eigenaar van de ballon gewezen op een leer-
Ondergetekende werkt met de leden van de commissie VMS
zaam YouTube filmpje. Op het filmpje is te zien hoe mijn rode
van de afdeling Ballonvaren daar aan mee. De methodiek is er
RDS lijn in een lus erg dicht bij de springende para’s hangt. De
en de plannen liggen in concept klaar. Eigenlijk was dat niet
lijn wordt zelfs nog even vast gehouden door een oude dame
zo erg moeilijk; er zijn natuurlijk beschikbare modellen van
die de lijn vasthoudt alsof ze zich vasthoudt aan de handvaten
VMS die na aanpassing goed kunnen worden gebruikt voor
in de tram! Oef, wat had er kunnen gebeuren,….een onver-
ballonvaren. De komende tijd zal u daar meer van horen.
wachte ruk aan mijn rode lijn, je moet er niet aan denken. Ik had beter moeten opletten zeker met para’s aan boord!
Fa t a l e i n c id e n t e n ( 2 )
In Ballonstof ‘zomer 2011’ staat een leerzaam artikel over
‘The Killing Zone’ zo noemt Paul A. Graig de periode van erva-
‘Springen uit een ballon’ van Jean Louis Becker.
ring tussen 100 en 300 uur. (zie Ballonstof zomer 2011).
Lastiger zal wor den de invoering van VMS
Een periode van onervarenheid is natuurlijk onvermijdelijk. Om
’80% van je succes is communicatie’ zei mijn baas vroeger.
300 uur te bereiken moet je eerst 10, 20 dan 200 en 300 uur
Hij had het dan over communicatie met collega’s, klanten en
varen. Is de ‘Killing Zone’ te vermijden?
anderen (ook met je vrouw en hond zei hij dan!).
Nee, te vermijden niet, maar ‘The Killing Zone’ is wel te ‘
Dat lijkt mij voor VMS zeker waar. We zullen moeten com-
bevechten’:
municeren over VMS. Over nut en noodzaak en over hoe VMS
- Door je bewust te zijn van je gebrek aan ervaring.
toe te passen. Dus communiceren we over VMS o.a. door
- Hulp en advies te vragen aan meer ervaren collega’s.
deze stukjes in Ballonstof. Ik ben al gewaarschuwd dat ‘VMS-
- Het is perfect ballonweer met een prima richting en grote
denken’ jaren gaat nemen voordat het tussen de oren gaat
weilanden, waarom dan een uitgebreide vaart voorbe-
zitten.
reiding doen? Doe het toch! Dergelijke omstandigheden
Wat niet wegneemt dat u als ballonvaarder al aan de slag kunt
nodigen uit voor een relaxte houding van de ballonvaarder
…
terwijl ballonvaren nu net gaat om alertheid en controle! - Collega’s starten op hetzelfde veld en sommige ‘hangen’
In het overleg wat PBN en KNVvL hebben met Inspectie
al. De wind is 8 tot 10 kt s met soms nog een uitschieter. Je
Verkeer en Waterstaat werd ons duidelijk dat IVW vraagtekens
twijfelt en je wacht, de wind neemt niet af.
zet bij het ballonvaren en sommige bijzondere activiteiten.
Cancelen terwijl je collega’s al hangen? Doen! Je eventuele
Koken en dineren in de ballon kwam aan de orde. Als er
passagiers zullen je uitleg dat jij met je beperkte ervaring
tijdens het varen niet gerookt mag worden hoe zit dat dan
het verstandiger vindt om niet te starten begrijpen.
met gasbranders die voor het klaar maken van de gerechten gebruikt worden? Tijdens een dinervaart worden uitklap pla-
VMS i n de p r akt i j k
teaus gebruikt om meer ruimte te creëren. Wat als zaken over-
Ik vaar een A-450 en heb een aantal parachutisten aan boord
boord vallen. Heeft u al een risico inventarisatie en evaluatie
die op 6500 ft zullen uitstappen. Het is druk in de mand. Een
gemaakt? Bedenkt bij al uw activiteiten wat er mis kan gaan
clubje vrolijke Amsterdammers praat er lekker op los en vraagt
en bedenk hoe u daar op gaat reageren, ‘what if’. Niet alleen
mij van alles. Voor take off test ik de RDS (rode lijn) en laat de
voor koken en dineren in de ballon maar b.v. ook voor een
lijn vlotjes terugschieten door mijn hand. We gaan take off en
camerateam in je mandje, parachutisten, iemand in je mand
klimmen naar 6500 ft. De hele vaart wordt gefilmd door diver-
met een lichamelijke beperking, etc. etc.
se ‘Go Pro’ camera’s. Op hoogte stappen de para’s uit waarna ik na een uurtje op zoek ga naar een landingsplek. Tot zover
H uib Holsteijn
ballonstof
De gevaren van turbulentie r o nd w i n d m o l e n s
20
T e k s t : Jo o p de W ilde
De komst van steeds meer windmo-
snelheden van 298 kilometer per uur (160 knopen). Dat levert
lenparken en een recente discussie
een windsnelheid aan de tips op van 13,8 meter per seconde
tussen een molenaar en een aantal regiocoördinatoren geeft aanleiding
(26,8 knopen). Bij een diameter van 120 meter op een hoogte van 195 meter loopt de omwentelingssnelheid van de tip van de bladen op tot 384 kilometer per uur (207 knopen) en de
iets te publiceren over molens en
windsnelheid rond de tip tot 17,8 meter per seconde (34,6
turbulentie.
knopen). Hoe verder van de tip verwijderd hoe lager deze snelheden uiteraard zijn en uiteindelijk zal de windsnelheid gelijk
In principe zal aan de voorzijde van een molen een aanzui-
zijn aan de heersende windsnelheid. De windsnelheid rond de
gende werking plaatsvinden en zal er aan de achterzijde van
tip van de bladen van de molen zijn uiteraard niet gelijk aan
de molen een afname van de wind meetbaar zijn. Maar achter
de wind in het schaduwvlak van de molen.
de molen is wel sprake van turbulentie. De afname van de windsnelheid direct achter de molen en de turbulentie van de
In het schaduwvlak van de molen moet rekening gehouden
lucht zijn de reden dat molens niet te dicht bij elkaar worden
worden met een afname van de windsterkte met een factor 3.
geplaatst. Waar veel windmolens in elkaars nabijheid staan
Maar wel met sterke turbulentie. De molen naderend met een
zal een sterke variatie aan windsnelheden meetbaar zijn en
snelheid van 15 knopen zou achter de molen een afname van
is er op vele plaatsen sprake van turbulentie. De variaties in
de wind tot gevolg hebben tot rond de 5 knopen maar moge-
windsterkten en turbulentie verschillen met de hoogte en de
lijk met volledig verlies van de controle over de ballon door
afstand ten opzichte van de molen. Voor ballonvaarders een
turbulentie. Hoe verder van de molen verwijderd hoe meer de
serieus risico.
windsnelheid in het schaduwvak de werkelijke windsnelheid van de onderste luchtlaag weer zal benaderen.
Om een idee te geven over welke snelheden wij het hebben een paar cijfers uit een rapport over dit onderwerp. Daarbij
Indien het zou gaan om het passeren of landen in de omge-
moet in aanmerking worden genomen dat de hoogte van
ving van één windmolen dan lijkt het een overzichtbare en
een windmolen uiteraard in relatie staat tot de diameter van
handelbare situatie. Landen in een windmolenpark met de
de rotorbladen. Bij een grotere diameter van de rotorbladen
invloed van vele molens kan tot bijzonder gevaarlijke situaties
dient de molen hoger te zijn om te voorkomen dat de bladen
leiden.
sterk worden afgeremd door de turbulente lucht rond de bladen. Zouden de bladen de grond te dicht naderen dan zal
Bij het groeiend aantal molens in Nederland lijkt het bijzonder
de turbulentie die dan ontstaat de bladen te veel afremmen.
zinvol om nader literatuuronderzoek te doen naar de gevolgen
Bij rotorbladen met een diameter van 93 meter, geplaatst
en risico’s van molens en windmolens voor ballonvaarders.
op een hoogte van 126 meter en een omwentelsnelheid van 17 toeren per minuut ontstaan er aan de tips van de wieken
van zolderkamer naar professioneel allround ballonbedrijf De eerste keer dat Pieter Kooistra
de keukentafel een jaarlang theorieles gegeven en toen na een
een heteluchtballon zag was toen
jaar de theorie binnen was (Pieter had toen nog nooit in een
hij op 9 jarige leeftijd eieren aan het zoeken was in de weilanden rondom
ballon gevaren) werd in het daaropvolgende jaar de praktijk geleerd. In oktober 1990 werd bij Hans Habers het praktijkexamen met goed gevolg afgelegd en met zijn 19 jaar was Pieter
Joure. Dat ding daar hoog in de lucht
op dat moment de jongste ballonvaarder van Nederland en de
maakte een onwisbare indruk.
5e gebrevetteerde ballonvaarder van Friesland. Pieter zijn opa was zijn eerste betalende passagier.
Gefascineerd door de luchtvaart en het piloot worden
In de jaren daarna werd er veel gevaren voor Ballonsport
beheerst een groot deel van zijn jeugd. Met vliegers maken en
Friesland om de kosten voor de opleiding terug te verdienen
die naast huis oplaten op een groot grasveld waren zijn ogen
en hadden die geen vaarten dan werd er freelance gevaren
altijd naar boven gericht.
voor andere bedrijven. Er werd veel ervaring opgedaan op
Toen in de jaren tachtig een hete-
meer dan 100 verschillende ballons.
luchtballon opsteeg op hetzelfde
In de jaren 90 werd er van het eerst
grasveld wist Pieter het zeker:
verdiende geld een wedstrijdbal-
ballonvaarder zou hij willen wor-
lon gekocht. Het eerste Nederlands
den. Leuk detail was dat naar
kampioenschap werd binnenge-
aanleiding van deze opstijging het
haald in 1997 en het tweede in
idee werd geboren om de Friese
2000. Toen ook in dat jaar de 6e
Ballonfeesten te organiseren.
plaats werd behaald op het EK
Het vliegers maken werd geruild
in Luxemburg waren er genoeg
door het idee om een varend
doelen behaald om met een bevre-
model van een heteluchtballon
digend resultaat te stoppen met
te maken. Pieter kwam in contact
wedstrijdvaren. Het wedstrijdvaren
met de Eibergse modelvliegclub
werd samen met broer Johannes
omdat één van de leden van deze
als team gedaan. Deze wedstrijd-
club, Henri Achterberg, reeds een
periode waar vaak op het scherpst
dergelijke ballon had. Er werden
van de snede werd gevaren is
gegevens uitgewisseld en toen
zeer waardevol geweest voor het
werd er aan de slag gegaan met
opdoen van de nodige ballonvaart
het bouwen van de ballon. Bij de
ervaring. De gevaren EK’s, WK’s en
toenmalige Thunder & Colt fabriek
Long Jump vaarten worden gezien
werden stukken reststof opge-
als hoogtepunten. Een leuke anek-
vraagd die de moeder van Pieter
dote is dat Johannes na de start
in elkaar naaide tot een envelope
van een Long Jumpvaart in Venlo
van 20 m³. Op de MTS waar Pieter
na het verliezen van het radiocon-
de opleiding werktuigbouw volg-
tact op de IJsselbrug in Deventer op
de werd de brander gemaakt en
de uitkijk stond, terwijl Pieter al aan
het frame van de mand die weer
het landen was op de zeedijk van
door een kennis van pitriet werd
Peasens Moddergat. Het wedstrijd-
voorzien. In het voorjaar van 1985
varen wordt nu veel door Johannes
ging de modelballon voor het eerst de lucht in. Het ballonvaarder worden werd
gedaan met dezelfde drive en pasp ieter[tje] kooistra, 15 jaar o ud en al modelballon piloot
sie als toen hij crew was bij Pieter. Tijdens deze wedstrijdperiode werd
iets makkelijker toen door de Friese Ballonfeesten ‘Ballonsport
het Noordelijk Ballonvaartcentrum opgericht en tussen het
Friesland’ werd opgericht en toen deze club een ballonschool
vele ballonvaren door werd er ook nog gestudeerd, de studie
ging beginnen schreef Pieter zich in. Bij Pier Haven werd aan
HTS Technische bedrijfskunde werd in 1998 afgerond. De
ballonstof
N o o r delijk B allonvaartcentrum:
21
ballonstof 22
Onder veel belangstelling maken pi e t e r e n joh anneskooistra hu n model vaar k l a a r .
zolderkamer bij Pieter zijn ouders thuis diende destijds als kan-
Tijdens het laatste traject kwam het aanbod van Bas van Wijk
toor en studeerkamer.
(door Fokker gedetacheerd bij defensie voor het maken en
Een leuke en leerzame zijstap in de balloncarrière was het
bewaken van onderhoudsprogramma’s van helikopters) om
zijn van examinator. Tijdens deze functie werden naast het
het kwaliteitstraject te bewaken en te helpen met de laatste
afnemen van praktijkexamens, het bestaande praktijkexamen
loodjes in het Continuing Airworthiness Management. Met
gestandaardiseerd en werd het huidige CPL ballon brevet in de
Bas heeft het NBC in één keer veel en kostbare kennis in huis
steigers gezet.
gehaald waardoor het bedrijf direct een volwaardig CAMO
Toen na een aantal jaren als subdealer van Lindstrand Balloons
bedrijf is.
in de beginjaren van 2000 het hoofddealerschap aan hem
Het onderhoudsbedrijf is gecertificeerd voor onderhoud aan
werd toevertrouwd kwam de wens om zelf ballons te onder-
de merken: Lindstrand, Cameron, Thunder & Colt, Sky, Ultra
houden dichterbij. Lindstrand verlangde dat de dealers naast
Magic, Schroeder, Kubicek en Kavanagh. Bij al deze fabrikan-
de verkoop ook service moesten verlenen en zo werd er een
ten zijn meerdaagse cursussen gevolgd voor het onderhouden
oriënterend gesprek gehouden in Hoofddorp over hoe een
en inspecteren van het equipment.
dergelijk bedrijf op te zetten. Met deze vergaarde informatie
Naast Pieter zijn de volgende personen werkzaam binnen het
werd er aan de slag gegaan en werd een eerste stap gezet
bedrijf: Bas van Wijk als Quality Manager. Rupert Maud is de
naar het onderhoudsbedrijf. Toen de nationale erkenning bijna
Engelse zwager van Pieter en heeft toen hij nog in Engeland
rond was werd er vanuit het IVW het advies gegeven om het
woonde twee jaar bij Lindstrand gewerkt aan verschil-
geschreven handboek om te zetten naar een handboek dat
lende ballonprojecten. Ook had Rupert een bedrijf genaamd
geschikt was voor het volgen van de nieuwste EASA regels.
Airbabies dat cold air inflatables, helium blimps en reclame
Door dit advies werd de eerste afgifte met zeker twee jaar
banners maakte voor op ballons. Rupert doet de ballonrepa-
vertraagd en dat wordt het IVW nog steeds kwalijk genomen.
raties en is tevens ballonvaarder binnen het bedrijf. Martine
Met name het feit dat toen de aanvraag voor een EASA erken-
Vellema, de partner van Pieter, is werkzaam op het kantoor en
ning op de mat lag en deze pas na 8 maanden in behandeling
is voor velen het eerste contact bij het NBC. Pieter en Martine
werd genomen en er toen werd gezegd dat de mensen van
zijn de trotse ouders van hun 5 jarige dochter Floor. Bauke
het IVW nog niet waren geschoold in het beoordelen van de
Rein zorgt ervoor dat al het ballonmateriaal na de vaart weer
aanvraag werd als zwaar teleurstellend ervaren. Gedane inves-
netjes wordt gemaakt en weer wordt klaargezet voor de vol-
teringen die werden verlangd door het IVW konden pas twee
gende vaart. Ook assisteert Bauke Rein als extra hulp bij keu-
jaar later worden terugverdiend. De frustratie van dit alles
ringen en in het atelier. Johannes Kooistra doet reparaties aan
werd omgezet in een nog grotere motivatie om door te zetten
manden. Door zijn werk als ambachtelijk molenmaker heeft hij
en de erkenning binnen te halen. Begin 2009 werd de onder-
veel ervaring in het werken met riet, hout en leer. Velen onder
houdserkenning afgegeven en begin 2011 kon het Noordelijk
ons kennen Johannes ook als gepassioneerd ballonvaarder.
Ballonvaartcentrum (NBC) zich een CAMO+ bedrijf noemen.
Rik Kornet is ballonvaarder voor het NBC en de schakel tussen
ballonstof 23
h o e l on g k a n e e n j um p zijn? De dijk aan de waddenzee als landings plek.s
Funkwerk Avionics en het NBC. Door het dealerschap van Rik
ruim atelier van 200m² en een loods voor de stalling van het
kan het NBC ook instrumenten aanbieden en servicen.
ballonmateriaal.
Het bovenstaande team zou je als volgt kunnen omschrijven:
Na een eerder gehouden open dag in 2009 en het organiseren
veel ervaring, creatief, enthousiast, gedreven, precies, zorgvul-
van het NK ballonvaren in juni dit jaar houdt het NBC weer een
dig en serieus.
open dag op 5 november a.s. voor geïnteresseerden die het
Het bedrijfspand waar het NBC in is gevestigd is een oude bus-
bedrijf nog niet kennen en voor bestaande klanten
fabriek en het ligt prachtig aan de haven van Joure. Het pand is verdeeld in een entree, twee kantoorruimtes, werkplaats,
Tekst en foto’s: Pieter Kooistra
N ie u w e b a l l o n v a artverwac hting K NMI t e k s t : J o op d e Wi l d e
Met ingang van het volgend ballonvaartseizoen zal door het KNMI een nieuwe ballonvaartverwachting worden uitgegeven. Het ballonvaartbandje en de verwachting zoals die nu binnen de website ‘Luchtvaartmeteo.nl’ gepresenteerd worden, verdwijnen. Daarvoor in de plaats komt een ballonvaartverwachting met een prachtige grafische presentatie die op zowel een computer, als op smart phones en andere digitale apparatuur is uit te lezen. Eind 2010 kondigde het KNMI in het reguliere overleg met KNVvL, Afdeling Ballonvaren en PBN al aan een nieuwe ver-
In eerste instantie is het nieuwe product, ontwikkeld door
wachting voor de ballonvaart te willen ontwikkelen. Deze
Rutger Boonstra van het KNMI, getest door de vaste gespreks-
ontwikkeling werd ingegeven door de behoefte meer en meer
partners met het KNMI, Willem Hijink en Joop de Wilde. In
weerinformatie voor de luchtvaart automatisch te genereren.
september van dit jaar is een grotere groep ballonvaarders
Nieuwe ict-ontwikkelingen maken het ook mogelijk deze data
uitgenodigd om deel te nemen in een testgroep. Op de alge-
op een overzichtelijke, grafische manier te presenteren. Een
mene ledenvergadering in het najaar zal een eerste presentatie
ontwikkeling die zich bijvoorbeeld ook heeft voorgedaan bij
plaatsvinden waarna zo snel mogelijk zal worden overgescha-
buienradar.
keld naar het nieuwe systeem.
ballonstof 24
I e t s t e r u g d o en In mei deed ik een oproep om de ‘kantoormensen’ van de KNVvL eens een gratis ballonvaart te bezorgen. Dat zijn per slot mede de mensen die het voor ons mogelijk maken om ballon te - blijven - varen. De respons uit onze leden was hartverwarmend. Hans van Hoesel geeft een briefing aa n c r e w e n
Toch had de organisatie nog de nodige voeten in aarde. Mede
piloten. [ hu ib, wel o pletten!]
omdat een deel van het KNVvL-werk gedaan wordt door de bergklimmersbond, die in hetzelfde pand is gehuisvest en vica
een normale werkdag tot een staking zou leiden. Uiteraard
versa. Zo kwamen we toch op een aanzienlijke groep passa-
was het weer op de eerstgekozen datum ongeschikt om een
giers.
vaart te maken maar op 30 augustus was het dan zover.
Er werd gekozen voor een ochtendvaart, omdat ballonvaarders
Hans van Hoesel, die de logistiek op zijn schouders had geno-
nu eenmaal meestal ‘s avonds hun geld moeten verdienen.
men, had een mooi veld op bastion De Pettelaar gekozen als
Daarom moesten de KNVvL’ers op een tijd uit hun bed die op
opstijgplek.
I e d e r e e n s tak zijn handen uit de mo u wen
van uit de l uc h t is de stervorm van bastion d e p e t t e l a a r mooi te zien
Na een rustige, mooie vaart werd er verzameld bij een gas-
wen en stonden de ballons in een mum van tijd klaar om het
tankpunt, waar de ballonvaarders hun verbruikte gas gratis
luchtruim te kiezen. Niet echter vóór Frouwke iedereen van
konden aanvullen. Vanaf hier trok de colonne naar een res-
Limburgse vlaai had voorzien vanwege haar verjaardag [en
taurant om gezamenlijk het ontbijt te gebruiken. Dat was
omdat haar zoon die week wereldkampioen zweefvliegen bij de
nog eens een begin van een doordeweekse werkdag!
junioren was geworden. Proficiat!]
ballonstof
Na instructie staken alle passagiers de handen uit de mou-
25
Naast de vrijwilligers die de vaarten hebben uitgevoerd, wil, ik nog graag even de mensen noemen die hun diensten hebben aangeboden: Rick de Groot, Jelke Haven, ErikBosman, Mathijs de Bruijn, Familie van Herk en Sebe Kruijer.
De helden van de dag, de mensen die voor dag en dauw hun bed uitkwamen om onbaatzuchtig een ballonvaart voor de mensen die ons ondersteunen mogelijk te maken. Foto boven: Piloten Coen van den Heuvel, Peter van Harten, Stijn Staelens, Frans van Hooft en Hans van Hoesel. Foto onder: Crew Huib Holsteijn, Andries van Hoesel, Geert van Leuken, Ada van Ginkel, Inesen Ostravska, Annie en Theo van Hoof.
ballonstof
… hoog gras. Een weiland dat best wel leens de volgende dag gemaaid zou kunnen worden …
26
Loze dreigementen
Tekst: jean lo uis becker
Stelt u zich de volgende - niet geheel denkbeeldige - situatie
zijn grond te verlaten. Daar hebben we als ballonvaarder
voor: een ballonvaarder landt in hoog gras. Een weiland dat
natuurlijk geen bezwaar tegen, mits we onze ballon mogen
best wel eens de volgende dag gemaaid zou kunnen worden.
bergen. Daarvoor moet de eigenaar - volgens artikel 23 boek
Na de landing wordt de boer de gebruikelijke vergoeding
5 van het Burgerlijk wetboek - ons dan wel de gelegenheid
aangeboden plus een reële - gasunie - schadevergoeding voor
bieden.
hoog gras. De boer is daarmee niet tevreden en eist meer
Dreigen met aangifte met het oogmerk geld te krijgen op zich
geld. Komt dat geld er niet, zal hij aangifte doen tegen de bal-
noemt men afpersing.
lonvaarder en zijn passagiers wegen huis- of erfvredebreuk.
Doet de boer toch aangifte, is hìj degene die in overtreding
Kan dat?
is. Het doen van een valse aangifte valt onder het strafrecht, Artikel 268 Wetboek van Strafrecht.
Nee, dat kan niet. Een weiland of akker valt niet onder wat het wetsartikel
Dus verstandige landeigenaren kiezen eieren voor hun geld en
noemt: ‘… de woning of het besloten lokaal of erf …’ ver-
begeven zich niet op het terrein van de onzinnige aangifte.
volgens is de ballonvaarder niet ‘ … wederrechtelijk binnen gedrongen …’. Immers volgens de wet mogen ballonnen in
Artikel 138 Wetboek van Strafrecht. (Huisvredebreuk)
andermans weilland landen.
Hij die in de woning of het besloten lokaal of erf, bij een ander in gebruik, wederrechtelijk binnendringt of, weder-
Daarnaast moet de eigenaar de ballonvaarder en zijn passa-
rechtelijk aldaar vertoevende, zich niet op de vordering
giers driemaal op onmiskenbare wijze hebben gesommeerd
van of vanwege de rechthebbende aanstonds verwijdert.
• Verkoop Lindstrand balloons • Onderhoud, Inspecties en ARC’s • Bewaken permanente luchtwaardigheid • Dealer Funkwerk Transponders + Transceivers
Lindstrand dealer “Ik kende Pieter niet maar heb toch mijn ontwerp voor een 210 en 150 ook bij hem neergelegd. Een goede keus bleek uit de prijs/kwaliteit verhouding maar ook door de inzet en eerlijk advies van deze dealer. Toen was de keus snel gemaakt.”
Nieuw artwork
“Tijdens de bouw werd er met me meegedacht en werd ik continu op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen. Vlak voordat de ballons klaar waren kreeg ik een uitnodiging van Pieter om de ballons alvast te bekijken bij de Lindstrand fabriek in Engeland.” “De ballon werd volgens afspraak geleverd. Ook was Pieter aanwezig bij de allereerste testinflation. Ben dus erg onder de indruk.”
“Het vakmanschap waarmee het nieuwe logo is gemaakt en aangebracht op mijn bestaande ballon is duidelijk te zien bij het onderhoudsbedrijf van Pieter Kooistra. Er is nauwkeurig en met zorg aan gewerkt en bovenal... mijn klant is zeer tevreden met het resultaat.” Homme Jonkman, Luchtdoop Ballonvaarten Akkrum
Tony de Hond, Xclusive Ballonvaarten Oosterhout
Open dag 5 november Wij nodigen u uit voor onze open dag op zaterdag 5 november 2011 van 11:00 tot 17:00 Wij bieden U een interactieve dag met:
Ballonreparaties
Mandreconditioning
• Informatie over het onderhoudsbedrijf, keuren en onderhoud. • Uitleg regelgeving door Bas van Wijk, Quality Manager van het onderhoudsbedrijf. • Modern navigeren: Hoe navigeer jij?, laat dit zien en deel je ervaring. • Funkwerk Avionics Duitsland: Productpresentatie en gratis controleren van uw transponder. • Lindstrand balloons: Produktpresentatie van Chris Sanger Davis. Uiteraard zorgen wij ook voor een hapje en een drankje.
Lindstrand Holland / Noordelijk Ballonvaartcentrum is een EASA Subpart F erkend onderhoudsbedrijf en een CAMO+ organisatie. Onze erkenningsnummers zijn NL.MF.3060 en NL.MG.8060.
Vegelinsweg 1 • 8501 BA • Joure • 0513 41 75 03 • info@balloncentrum.nl • www.lindstrand.nl
Ook een brander heeft regulier onderhoud nodig
• Onderhoud, inspecties en ARC’s • Verkoop Cameron ballonnen en toebehoren • Dealer Garrecht transponders
BA L LO O N S | B U R N E RS | BA S K E TS | C Y L I N D E RS | FA N S | AC C ES S O R I ES