Ballonstof HÉT B A LLON MA GA ZI N E VA N N ED ERLA N D & BELGIË
N A J A A R
2 0 1 3
IN DIT NUMMER O.A.:
Zakelijk ballon avontuur in Koerdistan -Belgische software voor passagiersplanning - Luchtsportcongres Lelystad foto-imprssie NK/BK - Historisch misverstand - Verslag NK/BK Grappige verstekeling - Hemelvaartsdagontbijt Ballonstof is een uitgave van de KNVvL Afdeling Ballonvaren in samenwerking met de KBBF
Losse nummers € 395
Meer dan 20 jaar innoverende technologie.
S CH R O E D E R fire balloons –
Eindelijk zon! Heteluchtballons en meer „Made in Germany“ Uw CAMO + voor alle merken Theo S C H R O E D E R fire balloons GmbH · Gewerbegebiet Am Bahnhof 12 · D-54338 Schweich · Tel. + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 -4 Fax + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 - 5 0 0 · mail@schroederballon.de · www.schroederballon.de · CAMO plus DE.MF/MG.0549
ballonstof 3
I N H O U D
Verbeeld ik het me of is het najaarsnummer van Ballonstof altijd wat kleuriger dan de ander nummers? In ieder geval krijgt de redactie voor het najaarsnummer veel foto’s van vakantieballontripjes en wedstrijden waaraan deel genomen is van onze leden. We hebben er hebben er een selectie van gemaakt. Mathijs de Bruijn ging naar Zuid Afrika, Huib Holsteijn naar Taiwan Arne Lips naar Duitsland, Rista Jalavah naar Rusland, Ann Herdewijn naar Zuid Frankrijk en Ben Bläss naar het vertrouwde Friesland. Mooie foto’s en enthousiaste verhalen, is er een betere manier om afscheid van de zomer te nemen? Ike Visser heeft grote plannen met de herboren ‘Head’. Hij heeft een tipje van de sluier opgelicht en beloofd, dat als het plan gerijpt en van de grond is gekomen, hij er in de volgende Ballonstof over zal berichten. Er hebben ook categorie one events plaatsgevonden zoals het EK in Polen en de berespannende Gordon Bennett. Die laatste was te volgen op internet en bezorgde menig toeschouwer klamme handen van spanning. Helaas ontbreekt het Ballonstof aan mankracht om over deze events te berichten. Sorry.
4
Taliballon
4
Paul Tissander Diploma
6
Van de voorzitter NL
7
Van de voorzitter B
Philippe de Cock
8
O bring my t’rug …
Mathijs de Bruijn
10
Taitung Taiwan Fiësta
12
International Youth Camp
16
Friese Ballonfeesten
18
Windwaarneming KNMI
redactie
redactie
Hans van Hoesel
Huib Holsteijn Arne Lips
Ben Bläss Cisco de Bruijn, Sieberen de Haan, Peter Barlo
22
Next stop Tula catagory 1
25
Niet onbelangrijk!
26
Coupe d’Europe
30
Een ballon met een bedoeling
Risto Jalavah
Hans van Hoesel
Ann Herdewijn Rutger Coucke
ballonstof
TALI B ALL O N
4 HET LEEK ZO’N GOED IDEE, EEN BALLON KAPEN VOOR EEN AANSLAG. CREATIEF, NIEMAND HAD HET OOIT EERDER GEPROBEERD EN DE BEWAKING VAN BALLONNEN IS MINIMAAL. “Ik weet nu waarom”, bekende de 28 jarige Pakistaanse
terde de ballon tegen de gevel van het poltie station en
Taliban terrorist Hassan Nutkani. Het was niet zijn ‘beste
kwam op de straat tot stilstand.
idee ooit’. “Ik geeft het toe, het was eerder het stomste idee ooit. Geloof me, ik schaam me voor mijn stomiteit
Hassan werd gearresteerd en hij vertelde de agenten,
meer dan waar jij je een voorstelling van kunt maken.”
dat hij beter met een paraglider of een kattenpult te
Volgens Pakistaanse media stal hij een ballon, laadde die
werk had kunnen gaan.
vol explosieven en steeg duizenden voeten. Hij miste zijn doel, een Amerikaanase basis, op 40 kilo-
Dit bericht komt van de website ‘Global edition’, die zelf
meter en moest een noodlanding maken bij het politie-
het volgende statement plaatst: “We do our best not to
station van Islamabad.
provide you with factual and accurate information. If
De sterke wind blies de ballon uit de koers en het slinge-
that by any chance happens, please let us know so we
ren van de mand dwong de ongeoefende piloot om een
are able to correct the mistake and fire the author who
ongeplande touch down te maken op een voor hem wel
allowed himself to think he is a journalist”
heel ongewenste plaats. Door de buitengewoon zacht landing gingen de explosieven niet af, vervolgens stui-
Dus wat hiervan waar is ….
P A U L TI SSA N D E R DIPLOM A UITGE R E IK T Paul Tissander [18811 -1945] waseen aviateur van het eertse uur. Hij begon zijn carierre als ballonpiloot. Via luchtschepen kwam uiteindelijk bij vliegtuigen terechte en wel dat van de gebroeders Wright. Daarmee nam hij deel aan de eertse Gordon Bennett race in 1909 te Reims. Samen met Charles Lambert, de eertse Franse piloot, was hij betrokken bij de bouw van waterzweefvliegtuigen. Paul Tissander is betriokken geweest bij de FAI vanaf de oprichting tot zijn dood, eerst als penningmeester en later als Secretary General van 1913 to 1945. In 1952 heeft de FAI een diploma met zijn naam in het leven geroepen om mensen die zich verdienstelijk hebben gemaakt voor de luchtvaart in het algemeen en voor de sport in het bijzonder te waarderen. Sinds de oprichting van de prijs zijn er maar liefts 49 Nederlanders bokroond met het diploma. Dit jaar valt de eer te beurt aan uw hoofdredacteur voor zijn inzet voor onze Afdeling. Eerder kregen binnen de Afdeling Ballonvaren o.a. Mathijs de Bruin en Nini Boesman het diploma.
Ballonstof najaar 2013 Een uitgave van de afdeling Ballonvaren van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart. Een informatief blad voor ballonpiloten, leden van de KNVvL afdeling Ballonvaren en andere belangstellenden.
ballonstof
CO LO F O N
Ballonstof verschijnt eenmaal per kwartaal in een oplage van 500 exemplaren. De redactie beslist over het al dan niet opnemen van artikelen. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen komt voor rekening van de betrokken schrijver. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te bewerken. Voor België valt de uitgave onder de verantwoordelijkheid van de Belgische Ballonvaart Federatie, Luc Van Geyte. Wie lid wil worden van de KNVvL, afdeling Ballonvaren, kan zich melden bij het secretariaat: 06 2450 1450. redactie: Rutger Coucke [hoofdredacteur], Sanne Haarhuis, Luc Van Geyte [redacteur België] Erica Krikke [eindredactie].
K I E S V O O R K WA L I T E I T, S E R V I C E E N E R VA R I N G
medewerkers aan dit nummer: Hans van Hoesel, Philippe de Cock, Mathijs de Bruijn, Huib Holsteijn, Arne Lips, Ben Bläss, Cisco de Bruijn, Siebren de Haan, Peter Barlo, Rutger Coucke en Erica Krikke.
V R A A G N A A R D E VR OE G B OE K-KOR TING ! B I J B E S T E L L I N G E N VÓÓR E IND OKTOB E R 2013 Z I J N A A N T R E KKE LIJ KE AANB IE DING E N B E S C H IKB AAR !!!
foto omslag: The Headd, foto Bennie Bos opmaak: Rutger Coucke productie en advertenties: Ontwerpfabriek
Wij leveren: l Cameron ballonnen en accessoires l Icom radio’s l Flytec instrumenten l Theorie- en praktijk opleiding l Reclame- en passagiersvaarten en zijn een: l EASA erkend onderhoudsbedrijf en CAMO+ gecertificeerd
Van Riebeeckweg 2 1212 EL Hilversum 06 2450 1450 www.ontwerpfabriek.com druk: Drukkerij Print Productions B.V. Nijverheidsterrein 8 1645 VX Ursem Tel 072-5022233 deadlines copy en advertenties: 15 maart, 15 juni, 15 september en 30 november abonnement Abonnement Ballonstof voor niet-leden: Nederland € 15,- per jaar.
Wilco Air BV Walstraat 13 7631 ET OOTMARSUM T: 0541- 293299 F: 0541- 292826 Postbus 76 7630 AB OOTMARSUM
België € 17,- per jaar Aanvraag abonnement admin@knvvl.nl
ISSN: 1386 - 1700
5
ballonstof
VAN DE NEDERLANDSE VOORZITTER De telefoon gaat: media aan de lijn. Journalist: ‘U bent de voorzitter van KNVL Ballonvaartenclub?’ Uw voorzitter: ‘Ik ben voorzitter van de Afdeling Ballonvaren van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart’. Even stil aan de lijn, vervolgens: ‘Mag ik u enkele vragen stellen over de noodlanding van een ballon?’ ‘Noodlanding?’
6
‘Jahaa, gisteravond, in het water’. ‘Mij is geen noodlanding bekend, maar vraagt u maar’. De journalist vervolgt: ‘Wat vind u daar nou van?’ ‘Voor zover ik weet zijn de ballons die gisteravond zijn opgestegen, ook weer gecontroleerd geland’. ‘Ja, maar ook eentje in het water, dat hebt u toch ook op de film gezien’. ‘Die film heb ik ook gezien, maar ik noem dat geen noodlanding, ondanks het natte pak dat de meegevaren gasten eraan hebben overgehouden’. ‘Wat is het dan wel, volgens u?’ ‘Laat ik het volgende uitleggen: de richting waarheen ballon gaat, wordt door de wind gedirigeerd. Dat is al een paar eeuwen bekend. Doorgaans komt de ballon boven terrein uit waar een landing kan worden uitgevoerd zonder dat de gasten daaraan een nat pak overhouden. Maar de wind is onberekenbaar en de richting en windsnelheid kunnen afwijken van voorspellingen en modellen. Met regelmaat moet de ballonvaarder een afweging maken in de trant van bijvoorbeeld: kan ik de bossen nog wel over of land ik hier? Bij de ballonvaart waar u op doelt kwam de ballonvaarder boven een water uit en moest de afweging worden gemaakt: land ik in dit water bij de dijk, of moet ik straks mogelijk ditchen ver uit de kust in het IJsselmeer? De bewuste piloot heeft door een voorzorgslanding te maken, ernstiger en oncontroleerbare situaties voorkomen. Dat het er spectaculair uitzag, valt niet te ontkennen’. Journalist: ‘Ik vraag naar uw mening omdat ik van verschillende ballonvaarders heb gehoord dat er nogal wat valt aan te merken op het bedrijf en de piloten. Er zouden zich in het recente verleden zaken hebben voorgedaan en uw collega ballonvaarders informeren ons daarover!’ Uw voorzitter: ‘Ik neem nadrukkelijk afstand van hetgeen de ene ballonvaarder over andere ballonvaarders en ballonbedrijven vertelt en doe daar dan ook geen uitspraak over! Wèl wil ik kwijt dat sommige ballonvaarders die hun mening publiek maken niet, of slechts ten dele inhoudelijk geïnformeerd zijn over voorvallen en dat zij
BESTUUR KNVVL BALLONVAREN
daarmee mogelijk onterechte reputatieschade toebrengen. Meer
VOORZITTER: Hans van Hoesel, Leonardus van Veghelstraat 36, 5212 AF
doen en zo nodig de ballonvaarder erop aanspreken’.
Den Bosch, T 073 614 26 84, M 06 54 79 35 10, vz@balloonteam.nl
heb ik daar niet op te zeggen. Als er sprake zou zijn van nalatigheid dan zijn er bevoegde instanties die daar onderzoek naar
Journalist: ‘Wat kunt u er nog meer over zeggen?’ ‘In zijn algemeenheid geldt dat ballonvaren heel erg afwijkt van wat je
SECRETARIS: Huib Holsteijn, Holterweg 98, 7245 SM Laren gld,
met andere luchtvaartuigen kunt doen. De ballonvaarder antici-
M 06 50 677 199, huibholsteijn@mac.com PENNINGMEESTER: Hylke Feenstra,
peert op mogelijke scenario’s en is voorbereid om beslissingen
Prins Bernhardlaan 120, 8501 JL Joure, M 06 2283 2107, hylke@enzovaart.nl;
te nemen die de veiligheid van de gasten vooropstellen. Het kan elke ballonvaarder overkomen dat hij in een onfortuinlijke
BESTUURSLEDEN: Hendrik Kort, Robijnlaan 12, 9646 BH Veendam, T 0598 63
en onvoorziene omstandigheid komt te verkeren. Met daarbij
36 63, F 0598 63 31 07, M 06 51 12 53 31, hendrik.kort@planet.nl
beelden die er mogelijk voor een onwetende buitenstaander
Sanne Haarhuis, Dr. Van Mierlostraat 20, 4811 NL Breda, M 06 2826 2204,
spectaculair uitzien. En dan krijgen we een film als waaraan u refereert. Elke ballonvaarder kan het overkomen; heden hij,
sanne@sannehaarhuis.nl
morgen gij’.
SECRETARIAAT: Spechtstraat 16, 1223 NZ Hilversum, tijdens kantooruren:
‘Bedankt voor uw toelichting’. ‘U ook bedankt en mocht u nogeens
06 2450 1450, secretariaat@knvvlballonvaren.info WOORDVOERDER: Hans van Hoesel, M 06 54 79 35 10, vz@balloonteam.nl
iets over ballonvaren willen weten, schroom dan niet om te bellen’.
HAN S V AN HOESEL
VAN DE VOORZITTER Zonnige groeten uit Belgenland ! De zomer heeft de kille lente toch een beetje goedgemaakt. OK, niet alle dagen waren even goed om ballon te varen, maar in vergelijking met de vorige zomer was het alleszins veel beter en warmer.
Dankzij facebook was het mogelijk om veel van onze collega’s te volgen op hun zomerse tochten doorheen vele landen en continenten. Man man man (hype van het moment ;-)), wat een luxe, zoveel te doen op zoveel plaatsen. Laat ons ook daar even bij stil staan, want niet voor iedereen is dit weggelegd.
De werking van onze vereniging heeft in de zomermaand ook verlof genomen en een eerste vergadering is gepland half oktober, als de dagen te kort geworden zijn om nog van avondvaarten te kunnen spreken.
Er staat wel een en ander op het programma, waaronder het verder uitwerken van de werking van sommige groepen en commissies.
De dringende of interessante zaken zijn, zoals altijd, tijdig op onze website geplaatst, en eenieder die lid is heeft zich kunnen informeren over deze dingen.
Helaas zijn er ook enkele meldingen geweest van problemen met eigenaars van dieren en landbouwers, dit is al sinds het begin der ballonvaarten een probleem en na zovele jaren is het nog altijd zo dat het voorkomt dat er geen oplossing gevonden wordt in sommige gevallen. We kunnen niet benadrukken hoe belangrijk het is voor het toekomstige ballonvaren dat elke melding goed aangepakt wordt zodanig dat de gedupeerde zich goed voelt. Bij een melding van een probleem proberen wij als beheerraad de mens op dat moment zoveel mogelijk bij te staan met raad en daad. Maar soms stopt het ergens en dan wordt het vervelend. Zou het een idee zijn om een soort alarmsysteem te hebben waarbij wij als beheerraad een melding kunnen doorgeven naar alle piloten, zonder dat we iemand bij naam moeten noemen of met de vinger wijzen ?
Op wedstrijdvlak was het weer een bijzonder spannende Gordon Bennett waarbij de Fransen op magistrale wijze hun 2e beker binnenhaalden. Vincent Leys komt daarmee op eenzame hoogte met 8 overwinningen, niemand deed ooit beter. De volgende 2 jaar is er dus terug een start van de race in Frankrijk, volgend jaar in Vichy, het jaar daarna is nog
BESTUUR
KBBF
VOORZITTER: Philippe De Cock, Hogenakkerstraat 76, 9140 Tielrode,
niet geweten. M 0475 44 14 76, ONDERVOORZITTER: Filip Audenaert, Grote Baan 212, 9250 Het Europese kampioenschap in Polen had een fantastische
einde,
vader
en
zoon
Rimas
en
Rokas
Waasmunster, M 0497 44 54 64, PENNINGMEESTER: M.Elisabeth Rosseneu, Patershoek 18 bus 3, 9111 Belsele, M 0496/04 97 44, SECRETARIS: Ann Herdewijn,
Kostiuskevicius uit Litouwen behaalden respectievelijk de tweede en eerste plaats, wat nog nooit eerder vertoond was. Ivan Ayala Alcalde behaalde verdienstelijk de derde plaats kort gevolgd door Dominic Bareford (zoon
Bochtestraat 40, 2260 Voortkapel, M 0474 47 66 37, BESTUURSLEDEN: Rudy Paenen, Windmolenweg 12, 2040 Antwerpen, T 03 568 65 57, Luc Buyckx, Kluisstraat 18, 2360 Oud-Turnhout, M 0476/36 18 02, Lowie Vanluffelen, Achtelsestraat 98, 2320
van...) die als rookie het ook fantastisch gedaan heeft. Volgende afspraak is het WK in Brazilië volgend jaar.
Hoogstraten, M 0495 25 35 45, Yves Lannoy, Ambachtstraat 12, 2450 Meerhout, M 0478 51 57 30, Luc Van Geyte, A. Rodenbachlaan 4, 2547 Lint, M 0495 22 55 66
De herfst is volop aan het binnenkomen, laat ons hopen
SECRETARIAAT: Bochtestraat 40, 2260 Voortkapel
op nog enkele mooie vaarmomenten in de komende periode.
WOORDVOERDER: Yves Lannoy M 0478 51 57 30 EMAIL: rvb@balloonfederation.be
GR OETE N , P H I L I P P E
ballonstof 8
O BRI NG M Y T ’ R U G NA DI E O U TR A NS V A A L , D A A R W AR M Y S A R I E W O O N … TE KST EN FOT O’S; MAT HIJS DE BRU IJN
SINDS DRIE JAAR LEID IK HET ZUID AFRIKAANSE KAMPIOENSCHAP OF MET BRIGIT EN MARNIX OF MET MIKE MEINL, DEZE KEER MET B&M EN MIJN VROUW LENY. Als Nederlander met koloniaal verleden, vóór de oorlog in
deelnemer die in Botswana woont) is goed en herinnert mij
Soerabaja, Nederlands Indië geboren heb ik altijd een zwak
aan de gemoedelijke begintijd van de NK’s.
voor Nederlanders in den vreemde.
Ballonvaren aldaar is niet eenvoudig vooral voor de crew. Het
Zuid Afrika is een goed voorbeeld vooral in de gebieden
wegen netwerk is matig, uitgebreide gebieden met hoge hek-
waar de boeren woonden en nu hun nazaten. Daar wordt
ken om het vee binnen te houden zijn moeilijk te bereiken. De
‘Afrikaans’ gesproken, de mensen zijn vlijtig, hebben
schemering duurt kort en de crew moet eventueel in het pikke
Hollandse namen, gaan zondags naar de kerk, hebben veel
donker zijn piloot zoeken.
kinderen en leven in een vaste gemeenschap. Ze hebben deels
Een avond viel de vaart uit wegens veel wind, snel werd een
grote landbouw bedrijven werken daar hard en leven samen
‘braai’ (grill-party op zijn ‘goed’ Nederlands ...) geplanned.
met hun zwarte arbeiders. Danie Minnaar is een goed voor-
Ieder koopt drank (o.a. uitstekende ZA wijnen), vlees, ‘boer
beeld; een hard werkende goed boerende boer met charmante
wors’ en andere dingen. Een groot kampvuur geeft warmte
vrouw en vier opgeschoten kinderen. De vrouw van Danie
want het wordt fiks koud, een ochtend was het min 5°C en
spreekt naast Afrikaans en Engels, vloeiend Sotho de taal van
de waterleiding bevroren. Een deelnemer geeft een ronde ZA
de arbeiders op het bedrijf en verlangt van haar kinderen dat
‘champagne’ omdat zijn vrouw Sarie jarig was. Toen kwamen
ook zij deze taal beheersen. Danie is een enthousiaste bal-
bij mij de gedachten aan het liedje ‘Sarie Marijs’ dat ik op de
lonvaarder, doet erg zijn best om beter te worden een heeft al
lagere school leerde. De tekst is ontroerend en tegelijkertijd
een WK meegedaan.
een reis in het verleden. Waarin een boer zijn geliefde Sarie
De wedstrijd vondt plaats in Parys (uitgesproken zoals wij
bezingt terwijl hij bang is gevangen genomen te worden door
‘Parijs’ zeggen) een gemoedelijk landelijk stadje dat aan de
de engelsen.
Vaal ligt (de Vaal van Trans Vaal ...). De rivier stroomt over en
‘Ek was so bang dat die Kakies my sou vang En ver oor die see
tussen grote keien langzaam voort. Prachtige reiger-soorten
wegstuur’
en andere vogels proberen de spaarzame vissen te vangen
en hij hoopt haar weer te zien ‘Daar onder in die milies By die
evenals een paar eenzame hengelaars aan de oever. Eten kan
groen doringboom’
je de vis niet want die is giftig door waterlosingen van de stad
Ik moest ook denken aan een mooi tekst uit Max Havelaar
Johannseburg en aanliggende mijnen.
waar twee geliefden , Saïdjah en Adinda,
De atmosfeer onder de deelnemers (10 Zuidafrikanen en een
afspreken elkaar weer te zien ook onder een boom ‘...na
hij Danie om te gooien door met een enorme kracht met een
Terug naar de werkelijkheid. Ballonvaren in ZA is een mooi
poot in zijn buik te trappen zoals paarden dat ook doen. Die
avontuur, landen op een lokaal vliegveldje met daarna ontbijt
trap was raak vandaar de bloeduitstorting. Daarop greep
van gebakken eieren met spek. Het werd nood-
Danie een stok van de ‘up-right’ en sloeg op de
zakelijk een nieuwe PZ toe te voegen toen de
struis in waarop deze bewusteloos tegen de grond
ballons alle laag over een klein leeuwen park
ging. Daarna stond de struis op en liep dronken
voeren. De beesten draaiden helemaal door
weg terwijl Danie dit met waggelende bewegin-
en dreigden uit te breken zoals de geheel ver-
gen van zijn grote lichaam nadeed.
stoorde eigenaares ons vertelde. We zijn wezen
Een ieder die gelegenheid heeft moet maar eens
kijken en ik was blij dat het goed afliep want
daar gaan varen, leuke mensen, mooi land, prach-
die beesten vangen lijkt mij geen lolletje.
tige natuur, lekker eten, goede wijn en je hoeft
Maar het kan nog anders komen. Danie liet mij een grote bloeduitstorting op zijn buik
geen woordje buiten de deur te spreken want met
LE UKE P Z !
je moerstaal kom je best terecht.
zien en vertelde het volgende verhaal. Ze waren geland en aan het inpakken toen een grote struisvogel bedreigend naar
Resultaten: http://www.debruijn.de/results/2013/rsa2013/
zijn vrouw liep. Danie (100+kg) wierp zich er tussen maar dat
results.htm
schrikte de vogel niet af en deze viel hem aan door met volle
Tasks/Tracks: http://www.debruijn.de/bscoring/enbfiles.
kracht met de kop tegen zijn borst stoten. Daarna probeerde
php?event=prsb
S T R UIS VOG E LS ! W AAR ?
RESERV EREN GEWEN ST
M E T M AR NIX AAN DE B R AAI
DE V AAL V AN BOV EN
ballonstof
twaalf manen onder de ketapan boom.’
9
ballonstof 10
T AI T UN G T AI W AN I N T ER N AT I O N AL BAL L O N FI E S TA 2 0 1 3
EEN FEEST V OOR IEDEREEN: P ASSA GIERS, CR E W EN P ILO T EN T EKST EN FOT O’S: HU IB HOLST EIJN E V E N N O O D ELE N M E T DE CR E W
In het voorjaar werd door Cameron Balloon Promotion een
Voor de vrije vaarten was elke windrichting goed behalve
oproep gedaan met de vraag aan Nederlandse Ballonvaarders
een oosten wind vanwege de bergen in het westen. De vrije
of zij aan dit evenement wilden deelnemen. Het evenement
vaarten het dal in zijn geweldig. Over rijstvelden en plantages.
vindt sinds 2011 plaats en duurt
Bijzonder was ook de samenwerking
weken lang. Ballonvaren is relatief
met de crew. Meestal 6 of 8 jonge
onbekend in Taiwan.
mensen die behulpzaam en zeer
De fiesta is op een hoog plateau
enthousiast helpen met alle hande-
van zo’n 350 mtr noord van de
lingen, veel grappen maken en de
stad Taitung. In wisselende samen-
ballonvaarders in hun vrije tijd vragen
stelling waren er telkens ongeveer
mee te gaan eten, zwemmen etc.
15 ballonvaarders aanwezig, veel
Achterop de scooter overal mee naar
uit Nederland maar ook andere
toe was een ervaring opzicht!
nationaliteiten. De Taiwanesen bevolking konden als passagiers
Hard werken, dat wel. Om 04:00 in
mee tetheren met 8 ballonnen en
de bus naar het startveld in de hitte
stonden hiervoor vaak in de rij.
van Taiwan. Tot een uur of 07:00
Regelmatig werden er vrije vaarten
tetheren/ballonvaren, terug naar het
gemaakt.
hotel in Taitung waar het ontbijt
Tetheren lijkt misschien niet spec-
wacht. Dan dezelfde routine om
taculiar maar door het enorme enthousiaste van de passagiers
‘H AP P Y P AX’ OP DE FOT O MET DE PILOOT
15:30 in de bus naar het startveld en tetheren/ballonvaren tot einde
die allen met de piloten op de foto wilden was het erg leuk
daglicht (+/- 19:00). De verplichte wekelijkse vrije dag was dan
en dankbaar werk. Het tetheren opzicht was ook leerzaam.
ook heerlijk om wat te ontspannen en de toerist uit te hangen.
Rekening houdend met het aantal passagiers, wind en zon
Dankzij de prima organisatie van het festival en van Rien Jurg
nam de tethervaardigheid toe.
verliep alles prima en naar grote tevredenheid.
T ET HEREN
ballonstof
MORN IN SALU T E
11
H A P P Y C REW
F O T O N U MME R 1000 M E T DE P ILOOT, KR A MP I N MI J N KAKE N.
C R EW M E T E E N D A G J E VE R LOF
LAN DIN G IN D EV ALLEI
HAPPY PAX
HU IB EN HIS ROCKERS
ballonstof 12
FUNNY GET - T O - KN O W - G A M E S M ADE IT E AS Y TO G E T IN CO N T ACT . FOT O KAT JA DILLER
HE T 13 DE I NT E R NA T I O NA L YOUTH C AM P W E E R R E U Z E L E U K TE KS T E N FOTO’ S : ARNE LIPS
DE GROEP [SLAPEN D]
DE GR OEP . FO T O T I M D I L L E R
DE GR O E P [ E T E N D ]
WAT ER FIGHT . FOT O MAT T HIAS SCHLEGEL
al een dag eerder en dus werd er toen al met elkaar kennis Terwijl ik van de laatste zomerzon geniet denk aan een hele
worden gemaakt en kon het kamp worden opgebouwd . De
week plezier terug. Een week met alleen maar jongeren, hoge
sfeer kon niet beter zijn. De volgende dag kwamen de overige
temperaturen, water en niet te vergeten: ballonvaren.
deelnemers en kon het feestje echt beginnen. De eerste avond
Van 6 juli tot en met 13 juli vond in Brückberg in Duitsland
werd er nog niet gevaren, dit was zo gepland, want we kon-
het 13de International Youth Camp plaats. Maar liefst dertien
den allemaal genieten van een internationaal diner. Iedereen
nationaliteiten waren er aanwezig, waaronder één Belg en vier
had typische gerechten uit zijn eigen land meegebracht, zoals
Nederlanders.
Japanse vissoep en Franse rillete. Er was nog even tijd om een
Laten we bij het begin beginnen, veel deelnemers waren er
paar liedjes te zingen bij het kampvuur en dan vroeg onder de
DO T HE T WIST . FOT O KAT JA DILLER
B AL L ONV O L G P L O E G U I T G E R US T MET K A A R T E N I PA D . FOTO A R N E L I P S
KL I M P A R K. FOTO: M A T T HI A S S CH L E G E L
EEN JARIGE WORDT IN DIV ERSE T ALEN T OEGEZON GEN . FOT O: MAT T HIAS SCHLEGEL PILOT MARKÉT A OLSAN OV Á. FOT O KAT JA DILLER
wol want de volgende ochtend om 4:15 zouden we opstaan. Zondag ochtend werd er een eerste prachtige ochtendvaart gemaakt. Later op de dag werd er verkoeling gezocht naar een nabijgelegen meer. Omdat er veel wind stond, werd de avondvaart afgelast, de volgende morgen leek het beter, maar
hele kamp een party, elke autorit, vijf minuutjes vrij of andere
toen iedereen om 4:30 klaar stond om te vertrekken, werd de
momenten was een feestje. Dit getuigen de vele filmpjes en
ochtendvlucht alsnog afgelast.
foto’s van dansende deelnemers.
Dinsdag avond werd er voor de tweede keer gevaren, alweer
De volgende ochtend was het weer vroeg opstaan. Deze keer
gingen we met vijf ballonen de lucht in. Een ballon was
was het een uur rijden tot het opstijgterrein, maar daarna
door zijn passagiers omgevormd tot ‘the party balloon’. Met
zaten alle ballonen al snel in de lucht. Na driekwartier bleek
muziek in de mand kon de party beginnen. Eigenlijk was het
dat ze recht richting het kamp gingen en er werd dus een fly-
ballonstof
DE ‘JU GEN DBALLON ’ V AN SCHROEDE R
13
T AKE OFF FROM AU LOH.
ballonstof
FOT O: MAT T HIAS SCHLEGEL
14
ON E OF T HE BALLOON S M A D E I T T O T HE CAMP SIT E AT T HE SP O RT S CLU B BRU CKBERG. FOT O: T IM DILLER
T HE FIV E PILOTS O F T H E C A M P WIT H A RAT HER FAN C Y H EA D D RESS FOT O: AN NA BEL L A WO L F
M ODEL B A L L O N N E N . FO T O: TOM M Y W ITTE VE E N
TH E TWO CA MP L E A D E R S AND TH E I R CH I E F P I L O T S, F R OM L E FT T O R I G HT, M A TTH I AS S CH L E G E L , T I M DI L L ER , J O P V A N H O O FT ,
SAFET Y IN T RODU CT ION FOR T HE CLIMBIN G PARK. FOT O: MAT T HIAS SCHLEGEL
B A S T I A N S CH W A R Z. F OT O : KA T J A D I L L E R
P I CN I C A T T H E L A NDING FIE LD AFTE R A M O R N I N G FL I G H T . FOTO: M ATTH IAS S CH LE G E L
in georganiseerd. Eén ballon landde op de kampeerplaats, drie andere op het veld er naast. De laatste had niet genoeg wind en haalde het net niet. ’s Avonds werd er nog een avondvaart gemaakt om daarna weer een dagje rust te krijgen. Vrijdagochtend werd de laatste vlucht van het kamp gemaakt. Na een vlucht van meer dan twee uur was, nadat ook de “Dutch Bus” door een lokale boer met zijn tractor uit de wil-
CHASE CREW CHALLEN GE. FOT O: T OMMIE WI T T EVEEN
dernis was gehaald, een einde gekomen aan het ballonvaren. willen dan ook Tim Diller en Jop van Hooft bedanken om dit Nog even de tenten afbreken en dan zat het er alweer op,
kamp te organiseren. Meer foto’s en de live blog vindt u terug
jammer. Iedereen heeft echt genoten van dit kamp. Wij allen
op http://goo.gl/hpH2Tr
ballonstof
MAGIC MATERIALS
15
Ultra Magic Racer - the original! De top 5 van de afgelopen Europese Kampioenschappen in Polen werd geheel ingenomen door Ultra Magic Racers. Dat kan geen toeval zijn:
1 Rokas Kostiuskevicius
2 Rimas Kostiuskevicius
3
4 Ivan Ayala Alcalde
5 Dominic Bareford
Stefan Zeberli
Join the club en bel of mail Ad Haarhuis voor een scherpe offerte voor een Racer, stock ballon of passagiersballon!
Keuringen, onderhoud en reparaties Op zoek naar erkend èn professioneel onderhoud? Ad Ballon viert haar 30-jarig jubileum en geeft je daarom de beste deal! Ook onze Belgische buren zijn van harte welkom. Bel of mail Ad Haarhuis: 06 - 53 48 84 39 of adhaarhuis@adballon.nl.
Ballooning is fun!
ULTRAMAGICBALLOONS.NL Powered by Ad Ballon
Minervum 7346 4817 ZD Breda 076 - 514 53 72
adhaarhuis@adballon.nl www.ultramagicballoons.nl EASA NL MG-8061 certified
ballonstof
28E FRIESE B A L L O NF E E S T E N JOURE 2013 VRIENDENCLUB DE FLECKE IN JOURE ORGANISEERDE IN
16
1986 HET EERSTE BALLONFESTIVAL OP DE NUTSBAAN IN JOURE. IN DE LOOP DER JAREN ZIJN DE FRIESE BALLONFEESTEN UITGEGROEID TOT HET GROOTSTE BALLONFESTIVAL VAN NEDERLAND, OP DE BALLONFIËSTA BARNEVELD NA OOK HET OUDSTE VAN ONS LAND. HET RANDPROGRAMMA BIEDT IEDER JAAR VOOR ELK WAT WILS, VAN JONG TOT OUD.
T EKST EN FOT O’S: BEN BLÄSS
Dit jaar werden de Friese Ballonfeesten geopend met het
laten de harten van publiek, passagiers en fotografen sneller
sluiten van een huwelijk in en ballonmand. Verdere hoogte-
kloppen. Van de in totaal 35 ballons maken dit jaar veer-
punten uit het zeer gevarieerde programma zijn de inmid-
tien special shapes hun opwachting, waarbij het 50 m hoge
dels traditionele roofvogelshow, optreden van deelneemsters
Sneeuwwitje van Andrew Kaye (UK) de kroon spant. In de rij
van The Voice of Holland, demonstraties van de Koninklijke
van deze bijzondere vormen noem ik de Ui van Leon Leemans,
Landmacht met hondengeleiders, demonstratie van modelbal-
Collectebus van Daan Elfring, IJsco van Pieter Kooistra, Ufo van
lons en modelvliegclub, Frisbee Dogs, Telekids Discoshow, Day
Jan Fokken, Kikker van Herman Kleinsmit, Pauw van Aart Jan
FM drive-in show, Kinderkermis en als bijzonder highlight het
Troost, Oog van Lutz Dähne (D), Boze Bij van Kiko Naccarato
beklimmen van de cockpit van een F16 straaljager. De zaterdag
(Brazilië) , Zon van Henrik Homlqvist (Zweden), beker Nescafé
is de Nutsbaan het Eldorado voor de kinderen
van Neil Ivision (UK), Aston Martin
met talloze klim- en klauterattracties. Op de
(Andrew Kaye (UK), Clown van Lubor
laatste dag is het voor liefhebbers van oldti-
Lelowitch (Slowakije) en de motor van
mers, oude motoren, stationaire motoren en
Chris Sanger Davis (UK).
tractoren smullen geblazen. In de grote feest-
Het publiek is uitzinnig van vreugde en
tent komt ook de jeugd met optredens van
beloont elke opstijging met een daverend
coverband Maelox, en BandNight met feest-
applaus. In de mand maakt dynamiek
band Exposure aan haar trekken. Het jaarlijks
plaats voor rust. De vertrekkende bal-
oogstrelende randprogramma is slechts een
lons varen met de wind mee de stilte
aanloop naar het spektakel, dat zich daarna voltrekt. Nadat
tegemoet. Onder de mand ontrolt zich het Friese landschap,
de 35 piloten uit alle windstreken met hun crewleden de in
onderbroken door vele sloten en Friese meren, als een film. De
vele variaties uitgedoste ballonwagens de Nutsbaan zijn opge-
wereld te aanschouwen vanuit het vogelperspectief mag tot
reden, vindt er o.l.v. Filght Director Johannes Kooistra een
een van de meest indrukwekkende belevenissen in een men-
briefing plaats. Het weer is de organisatie gunstig gezind. Op
senleven worden gerekend. Of in de lucht of op en rond de
alle de vijf dagen wordt er groen licht gegeven, zodat in mum
Nutsbaan is het in alle opzichten suf genieten van dit jaarlijkse
van tijd ventilatoren en branders de ballons met koude en
spektakel.
hetelucht vullen. De passagiers beleven aan de mand de dyna-
Bestuur en helpers van de Friese Ballonfeesten kunnen met
miek van het inflaten. Door de snelheid van de opeenvolgende
heel veel plezier en dankbaarheid terugkijken op een zeer
gebeurtenissen verdwijnt de beklemmende angst of hoogte-
geslaagd evenement. Balloon City Joure heeft haar naam weer
vrees. De composities van al het opgeblazen en kleurrijke nylon
helemaal waargemaakt.
17
ballonstof
ballonstof 18
W IN D WA A RN EMINGE N UIT BAL L ONVAA RT EN DE OVERGANGEN TUSSEN STABIELE, NEUTRALE EN ONSTABIELE OMSTANDIGHEDEN ZIJN EEN INTERESSANT ONDERZOEKSTERREIN. NA ZONSOPKOMST IS ER SPRAKE VAN TOENEMENDE TURBULENTIE, IN DE AVOND STERFT DE TURBULENTIE UIT. IN DE MODELVERGELIJKINGSSTUDIE GABLS3 ( BOSVELD ET AL., 2012 ) WERD DEZE OVERGANG BESTUDEERD OP ÉÉN LOCATIE, NAMELIJK CABAUW. TRAJECTORIËN VAN HETELUCHTBALLONNEN VORMEN EEN NIEUWE BRON VAN WIND INFORMATIE OP ENIGE HOOGTE BOVEN HET AARDOPPERVLAK. CI S CO D E B RUIJ N (KNM I), S IE B R E N DE H AAN (KN MI) EN PET ER BARLO (BARLO BALLON V AART EN )
De verplaatsing van een ballon is een maat voor de windsnel-
km. In de verticaal zijn er 60 lagen gedefinieerd waarvan 10
heid en -richting. Een deel van deze windinformatie wordt
lagen in de onderste 2 km. Relevante fysica onderdelen van
verkregen in de grenslaag, juist waar over het algemeen wei-
het HIRLAM model zijn het turbulentie - en het bodemschema
nig waarnemingen beschikbaar zijn. In Nederland zijn er 500
(Undén et al., 2002). Het turbulentieschema beschrijft in het
geregistreerde ballonnen en op jaarbasis worden er 8000 à
weermodel het transport van warmte, vocht en impuls van het
9000 vluchten gemaakt. Ballonvaarten duren ongeveer twee
aardoppervlak naar de vrije atmosfeer en andersom, uitgaande
uur en vinden meestal na zonsopkomst en voor zonsonder-
van een set vergelijkingen gebaseerd op de kinetische energie
gang plaats. Overdag, als de thermiek eenmaal op gang komt,
van de stroming. In het bodemschema wordt de energiebalans
wordt ballonvaren te gevaarlijk, dan kunnen de opstijgende en
uitgerekend. De vochtinhoud van de bodem bepaalt hoe de
dalende lucht de vorm van de ballon negatief beïnvloeden. De
netto beschikbare hoeveelheid straling verdeeld wordt over
uit de ballonverplaatsing afgeleide gegevens kunnen gebruikt
voelbare warmte, latente warmte en bodemwarmtestroom.
worden voor data assimilatie en modelvalidatie. In dit artikel
Hierbij zijn bodemtype, vegetatie en grondgebruik belang-
beperken we ons tot een drietal ballonvaarten waarin we op
rijke parameters. In onze experimenten werken we met twee
basis van geregistreerde GPS-posities achteraf windsnelheden
versies van HIRLAM, H11 en U11. H11 beslaat een gebied zo
en -richtingen berekenen.
groot als West-Europa en ontvangt randinformatie van het mondiale ECMWF-model. H11 draait elke drie uur en levert
M E E T M E T HODE W IND
de randinformatie voor het U11-model dat op zijn beurt elk
Om de windsnelheid en -richting te bepalen, maken we
uur draait. Op deze manier kunnen er snel, dat wil zeggen
gebruik van de verplaatsing van de heteluchtballon. Deze
elk uur nieuwe waarnemingen worden verwerkt. Het domein
is ongeveer 30 m hoog en heeft een massa van ongeveer
van U11 is Nederland en een stuk van de Noordzee (De Haan,
500 kg (figuur 1). De piloot aan boord gebruikt meestal een
2013). De HIRLAM modelversies zijn geïmplementeerd op een
GPS-ontvanger, die elke 3 seconden een positie berekent en
BULL supercomputer op het KNMI en het berekenen van een
opslaat in een computerbestand. De opeenvolgende posities
24-uursverwachting kost ongeveer 10 minuten. Voor de bere-
in combinatie met het tijdsinterval leveren snelheden op die de
kening van de trajectorie maken we gebruik van een lineaire
stroming, waarin de ballon drijft, weergeeft. Bij de berekening
tijdsinterpolatie, bilineaire ruimtelijke interpolatie en een log
van de afstand tussen twee posities wordt een bolvormige
P(ressure) interpolatie in de verticaal (zie De Bruijn, 1996).
aarde verondersteld en grootcirkels tussen twee punten. De
In dit artikel beschrijven we drie vluchten en vergelijken we de
vlieghoogte wordt door de piloot bepaald en bij de bereke-
uit heteluchtballonnen afgeleide wind-gegevens met windver-
ning van de trajectorie wordt de verticale coördinaat geleverd
wachtingen uit U11. Tevens worden de uit de ballon verkregen
door de GPS-ontvanger.
windwaarnemingen in U11 geassimileerd om te kijken wat het
De meetgegevens van beneden de 10 m worden niet verwerkt,
effect is op de model windverwachting.
omdat deze bepaald worden door lokale omstandigheden die een weermodel niet kan representeren. Verder is de vaart
RE S ULTATE N BALLONVAARTE N
van de ballon lager dan 10 m niet gelijkmatig. Immers bij
De Bilt-Amersfoort 15 september 2012
het opstijgen staan de branders op vol en schiet de ballon
Deze vlucht ging in noordoostelijke richting (figuur 2), duurde
omhoog en bij het landen zal de ballon veel “voelen” van de
ruim een uur waarin 19.5 km afgelegd werd. Om 16:30, als de
windschering nabij het aardoppervlak.
ballon op zijn hoogste punt van 1428 m is (figuur 3 bovenste paneel), is
W E E R M O DEL
er een opmerkelijke verandering van windrichting. De bal-
We hebben geëxperimenteerd met het HIRLAM model, dat
lon stijgt naar een luchtlaag waar blijkbaar een ander regime
hydrostatisch is en een horizontale resolutie heeft van 11
heerst. Het is aannemelijk dat de ballon daar overgaat van de
ballonstof 19
Trajectoriën op 15 september 2012 volgens de
Tijd-hoogte diagram en corresponderende wind
ballon(rood), weermodel U11(groen) en weermodel
(snelheid en richting) gedurende de ballonvlucht De
U11(blauw) met ballonwinden geassimileerd in het
Bilt-Amersfoort op 15 september 2012, ballon (rood),
eerste half uur van de vlucht aangegeven met het tra-
weermodel U11(groen) en weermodel U11 met ballon-
ject tussen de blauwe bolletjes.
waarneming geassimileerd (blauw). Tijd in UTC.
grenslaag naar de vrije troposfeer, alwaar de wind niet meer
De ballonwaarnemingen worden geassimileerd in HIRLAM
beïnvloed wordt door het aardoppervlak.
U11 gedurende het eerste half uur van de vlucht (aangegeven
De trajectorie van de ballon (rood) en die van het referentie
met het gearceerde vlak in de onderste panelen van figuur 3).
weermodel (groen, U11 zonder assimilatie) wijken sterk van
(In het 3DVAR assimilatie-schema van HIRLAM kunnen alleen
elkaar af. Vooral de fout in de windsnelheid is opvallend. Het
standaard waarnemingen ingevoerd worden. We beschouwen
model heeft een te lage windsnelheid, hetgeen resulteert in
de ballonwinden derhalve als een serie van PILOTS en bieden
een onderschatte totale verplaatsing. Verder laat het model,
die ter verwerking aan.) Tijdens de assimilatie periode zien we
door een afwijking in de verwachte windrichting, de ver-
dat de trajectorie naar de waarneming wordt getrokken. In
wachte trajectorie van de ballon te veel naar het oosten gaan.
Figuur2 is duidelijk te zien dat de uiteindelijke voorspelde tra-
Uit figuur 3 blijkt dat de ballontrajectorie niet overeenstemt
jectorie (blauwe lijn), dichterbij de gevolgde weg van de hete
met de verwachte trajectorie uit het model. We gaan nu
lucht ballon is komen te liggen.
proberen deze afwijking tussen modelverwachting en waarneming kleiner te maken door de ballonwinden, die in feite
CULE MBORG- BARNE VE LD 16 S E PTE MBE R 2012
waarnemingen zijn, te gebruiken in de analyse van het model.
Tijdens deze vlucht werd 36 km afgelegd (figuur 4). Het pla-
Trajectoriën op 16 september 2012 volgens de
Tijd-hoogte diagram en corresponderende wind
ballon(rood), weermodel U11(groen) en weermodel
(snelheid en richting) gedurende de ballonvlucht
U11(blauw) met ballonwindengeassimileerd in het eer-
Culemborg-Barneveld op 16 september 2012, ballon
ste half uur van de vlucht aangegeven met het traject
(rood), weermodel U11 (groen) en weemodel U11 met
tussen de blauwe bolletjes.
ballonwaarneming geassimileerd (blauw). Tijd in UTC.
ballonstof 20
T IJD-HOOGT E DIAGRAM EN CORRESPON DEREND E WI ND T R A J E CT O R I Ë N OP 22 S E P TE M B E R 2012 VOLGEN S DE
(SN ELHEID EN RICHT IN G) GEDU REN DE DE BA L L O N-
B A L L O N ( R O OD), H IR LAM U11(G R OE N) E N HIRLAM U 11
V LU CHT DE BILT -CU LEMBORG OP 22 SEPT E M BER
( B L A U W ) MET B ALLONW INDE N G E AS S IM ILEERD IN HET
2012, BALLON (ROOD), WEERMODEL U 11(G RO EN) EN
E E R S T E H A L F UUR VAN DE VLUCH T AANG E GEV EN MET
WEERMODEL U 11 MET BALLON WAARN EMING
HE T T R A J E CT TUS S E N DE B LAUW E B OLLE TJ ES. T IJD IN
GEASSIMILEERD (BLAU W). T IJD IN U T C.
U T C.
fond lag op 1861 m (figuur 5). In het begin van deze vlucht
laatste half uur. Op lage hoogtes wordt de wind sterk door
geeft het model te veel wind, maar na 10 minuten op 300 m
lokale omstandigheden bepaald zoals ruwheid, bodemtype en
hoogte, gaat de ballon net zo snel als de wind afkomstig uit
grondgebruik. Het weermodel kan met een horizontale resolu-
HIRLAM U11. Boven de 300m zijn de model- en ballonwind-
tie van 11 km niet met alle details rekening houden.
waarneming meer met elkaar in overeenstemming. De ballon
Tijdens de assimilatieperiode, als de ballon stijgt, wordt de
stijgt tot 1861 m en ondervindt daar windsnelheden van 16
afwijking in windsnelheid en richting kleiner. Daarna als de
m/s. In deze tijd wordt een flinke afstand overbrugd, name-
daling wordt ingezet, wordt de fout niet meer kleiner en
lijk: van Culemborg naar Scherpenzeel (figuur 4). Boven de
neemt zelfs toe, althans voor de windsnelheid. De verwachte
bebouwing wordt lager gevlogen; de windrichting fluctueert
trajectorie eindigt uiteindelijk aan de verkeerde kant van de
hier behoorlijk en de windsnelheid wordt door het model
rivier op een afstand van 20 km van de werkelijke landings-
overschat. Uiteraard wordt de wind hier sterk beïnvloed door
plaats. Dit resultaat zou verbeterd kunnen worden als we de
het aardoppervlak. In het laatste gedeelte van de vlucht stijgt
ballonwinden alleen maar zouden assimileren gedurende de
de ballon tot 1000m om vervolgens te landen ten noorden van
eerste 20 minuten van de vlucht. De optimale duur van de
Barneveld.
assimilatieperiode en het verwerpen, c.q. uitdunnen van de
Door assimilatie van de wind afgeleid uit de ballonverplaat-
wind data moet nog verder worden onderzocht.
singen gedurende de eerste 40 min van de vlucht zien we de modeltrajectorie verbeteren ( figuur 4 blauwe lijn) . Daarna, als
CON CLU SIES EN DISCU SSIE
de modeltrajectorie over gaat in een verwachting , vallen de
Ballonwinden kunnen bruikbaar zijn om de windverwachtin-
verbeterde en opgetreden trajectoriën zelfs vrijwel met elkaar
gen van HIRLAM U11 te verbeteren. De ballonwinden worden
samen. Echter, de landingspositie wordt niet helemaal perfect
door het data-assimilatiesysteem verwerkt en kunnen effec-
verwacht.
tief zijn omdat gedurende enige tijd waarnemingen worden gedaan in de onderste laag van de atmosfeer, waar normaal
D E B I L T - CU LE M B OR G 22 S E P TE M B E R 2012
gesproken weinig observaties zijn. Tot nu is er alleen een kwa-
Deze vlucht gaat eerst in zuidzuidoostelijke richting (figuur 6)
litatieve analyse op basis van drie vaarten gedaan. In een later
over een afstand van 20.5 km. De ballon stijgt tot ongeveer
stadium, als we beschikken over meer data, gaan we de gehe-
1500 m en bevindt zich daar boven de grenslaag in de vrije
le modeluitvoer verifiëren. Er zijn wel kanttekeningen te plaat-
atmosfeer. De wind komt daar uit het noordwesten (figuur 7).
sen bij deze meetmethode. Op lage hoogtes vindt er geen
De ballon passeert de autosnelweg A12 en daalt vervolgens
goede meting plaats, omdat de wind sterk bepaald wordt
snel tot 200m. De wind ruimt en komt uit noordelijke richting
door lokale omstandigheden, die het model nooit kan repre-
(0 graden) en de windsnelheid is 5 m/s. In de laatste 10 min
senteren. Waarnemingen onder de 10 m worden om die reden
wordt er nog lager gevlogen. Het weermodel HIRLAM U11
buiten beschouwing gelaten. Verder worden scherpe gradi-
heeft een bias in de windsnelheid en -richting gedurende het
ënten van het windprofiel niet goed gemeten, omdat, door
artikel. Verder bedanken de auteurs drie reviewers voor hun
solutie circa 30m bedraagt. Kortstondige fluctuaties tijdens
waardevolle opmerkingen en commentaar die kwaliteit van dit
de vlucht zullen ten gevolge van de traagheid eveneens niet
artikel ten goede is gekomen..
goed gemeten worden. De kleinste schalen worden door de ballon niet waargenomen, maar aangezien het model deze
LIT ERAT U U R
schalen ook niet goed kan oplossen, zullen de ballonwaarne-
Bosveld, FC, P Baas, GJ Steeneveld, AAM Holtslag, WM
mingen toch zinvolle informatie bevatten die goed aansluit
Angevine, E Bazile, EIF de Bruijn, D Deacu, JM Edwards, M Ek,
op de afmetingen van de gridbox (11 bij 11 km).
VE Larson, JE Pleim, M Raschendorfer en G Svensson, 2012: The GABLS Third Intercomparison Case for Boundary Layer
TOEK OM S T I G E O N T W I KKE LING E N
Model Evaluation Part B: Results and Process Understanding,
Om de ballonverwachtingen te verbeteren is het nood-
Bound.-Layer Meteorology in press.
zakelijk dat de ballonposities real-time verwerkt worden.
Bruijn, EIF de, 1996: Description and verification of the
Ballonvaarders hebben vaak een transponder aan boord
HIRLAM trajectory model, KNMI TR 191.
waarmee de Lucht Verkeersleiding Nederland (LVNL) de bal-
Haan, S de, 2011: High-resolution wind and temperature
lon kan volgen in verband met de veiligheid. Als de ballon
observations from aircraft tracked by Mode-S air traffic control
niet hoger dan 400 voet vliegt, is er geen verplichting om
radar, J. Geophys. Res., 116.
een transponder te hebben. Wij zullen het gebruik van de
Haan, S de, 2013: Assimilation of GNSS ZTD and radar radial
transponder stimuleren bij ballonvaarders. Op het KNMI is
velocity for the benefit of very-short-range regional weather
de infrastructuur reeds aanwezig om de transponder data te
forecasts, Q.J.R. Meteorol. Soc., 1477-870X.
verwerken. Deze infrastructuur is opgezet om transponder
Undén, P, and Coauthors, 2002: HIRLAM-5 scientific documen-
data van vliegtuigen (Mode-S Enhanced Surveillance) te ver-
tation. HIRLAM-5 project, SMHI, Norrkoping, Sweden, 146p.
werken (De Haan, 2011)
[Beschikbaar online: http://www.hirlam.org/publications/ SciDoc_Dec2002.pdf.]
Wij willen graag meer cases verzamelen om een statistische analyse mogelijk te maken. Daartoe willen wij GPS-data van gedane vluchten opvragen bij ballonvaarders. Met de windgegevens uit ballonvluchten krijgen we metingen in een groeiende of inzakkende grenslaag over een veel groter gebied dan alleen puntmetingen op enkele locaties. Verder zijn wij geïnteresseerd in die gevallen, waarin de HIRLAM verwachting sterk afwijkt van de werkelijkheid. Met name zijn we op zoek naar situaties waarbij zeewind circulaties, stadseffecten, onverwachte thermiek en buien zijn opgetreden. Als we voldoende data beschikbaar hebben, kunnen wij de kwaliteit van deze nieuwe windmetingen vaststellen. Daartoe zullen we met andere waarnemingen gaan vergelijken zoals de meetmast data, radiosonde-oplatingen en windprofilers. Tenslotte willen wij de modellen volgens standaardmethoden verifiëren om vast te kunnen stellen of de ballonwaarnemingen leiden tot betere scores. In een later stadium zouden wij ballonwindmetingen ook kunnen gaan verwerken in het assimilatie systeem van het HARMONIE model om zo de windverwachting in de grenslaag te verbeteren. Het HARMONIE model is niethydrostatisch en heeft een horizontale resolutie van 2.5 km. Het model heeft een geavanceerd fysica pakket, waarbij turbulentie en convectie door één schema beschreven worden. Met name stijg- en daalbewegingen zullen beter beschreven worden. De auteurs zijn Wouter Lablans (ex-KNMI) zeer erkentelijk
HET E LU CHT BALLON PH-PKB V AN
voor zijn opbouwende kritiek bij de totstandkoming van dit
BARLO BALLON V AART EN
ballonstof
de afmetingen van de ballon, de effectieve verticale meetre-
21
ballonstof
NEXT STOP TU LA CA T E G O RY 1 R E P ORT F ROM T HE 2ND C U P OF MA LAKHOVO
T E KS T E N FOTO’S [TE NZ IJ ANDE R S VE RMELD] R IS TO J ALAVA
22 FIRST THE BAD NEWS: MINOR ROADS IN RUSSIA ARE IN TERRIBLE CONDITION AND WILL REMAIN SO. NOT UNTIL ‘KINGDOM COME’ BUT PROBABLY FOR YOUR
SEN IOR ST AFF AT BRIEFIN G: ME T EO RO LOGIST DARIU S MIKALAJU N AS, BET T ER KN OWN AS T HE SHAMAN , DEPU T Y D I REC T OR ALEXAN DR MAV RIN , CHIEF SC O RER
LIFETIME. HOWEVER, PAY ATTENTION
DEIV IDAS PIN KEV ICIU S, AN D EV ENT D I REC -
WHEN THE TULA BALLOON FEDERATION
T OR GIN T ARAS SHU RKU S.
PRESIDENT, JULIA SELEZNEVA, INVITES YOU TO COMPETE AT THE 3RD CUP OF MALAKHOVO.
A F E N TOE KR IJ G T DE R E DACTIE AR TIKLEN U IT H E T B U I T ENLAND. DE Z E KE E R W ILDE N W E HET N IET V E R T ALE N OM DE B LOE M R IJ KE TAAL V AN R I S T O J A L AVAH NIE T TE KOR T TE DOE N. WE HOPEN D A T U DAAR B E G R IP VOOR OP KUNT B REN GEN .
WIDE FIELDS ABOU N D IN T U LA REGION . O NL Y F EW A RE C U T L
FOT O: LJU BOV KALACHN AY A
Why? Well, Tula is one of Russia’s oldest towns, only 100 miles south of Moscow. But, above all, because it will be one of those great ballooning experiences: a more than well organiT HE H E R A L D OF P E TR OZ AVODS K ON E NVE L OPE OF
zed event with an incredible, positive, supportive atmosphere.
B A L L O O N KAR E LIA, FLOW N B Y IVAN M E NYA ILO.
I know because I served as Jury President in July at the second
PE T E R T H E G R E AT FOUNDE D P E TR OZ AVODSK (PET ER’S
one, an FAI Category 2 event. Excellently organized, and bles-
FA CT O R Y) I N 1703. H E NE E DE D IR ON FOUN DRY T O
sed with high spirit of comradeship and enthusiasm!
MA N U FA CT U R E CANNONS AND ANCH OR S FOR T HE B A L T I C FL E ET AT TH E TIM E OF TH E G R E AT NORT HERN
There were four Lithuanians, one Latvian and one Ukrainian
W A R ( 1 7 0 0 - 1721). CH AIN-S H OT W AS US E D T O WREAK
among the 31 competitors; the rest were Russians. How many
HA V O C O N S AILS AND R IG G ING .
Russian balloonists do you know? Do you know that they are
FO T O : R I S T O J ALAVA
very friendly, very joyful, very helpful, and very resourceful?
ballonstof 23
L IK E T HI S ONE I N T R U FA N O V O .
Exactly the kind of people one is glad to have as friends. And
landing. The Event Directors used tasks FIN, JDG, PDG, FON,
their spirit of sportmanship is hard to rival. “Davai! Let’s go!”
HWZ, ANG, ELB, MDD, GMB, RTA, DONUT and MDT.
is their response to situations that would lower the spirits of more pampered people.
Five flights were cancelled because of unfavourable weather. Senior officials covered balloon sport topics in seminars on
The competition center was Park Hotel Grumant, 14 km in
the two rainy days. The Event Director was Gintaras Shurkus
line of sight from Tula Central Park. And 3500 meters from
from Lithuania, the winner Artem Denisenko from Russia. FAI
Yasnaya Polyana... Everybody lived within 250 meters from the
Loggers will be used next time.
spacious Briefing Hall. The restaurant where the three daily meals were served was even closer.
The first Minimum Distance was flown above a forest and was cancelled the next day for safety reasons. Jury gave a
Six flights, 19 tasks, Royaltek 2300 loggers, target teams, no
rule recommendation in its report to FAI: remove MDT from
observers. Large fields growing high weeds were available for
AXMER. The whole event would be spoiled if ground contacts
ballonstof
D MI T R Y MO S KALE NKO AND ALE XANDR A NIKOLAEV A U N D E R T H E B LUE S KY. NIKITA S H AR OV R E ACHES OU T W I T H CA ME RA. FOTO: NIKITA S H AR OV
24
T U LA OLD AN D N EW. A V IEW OU T OF T HE G L A SS WA L L OF T U LA’S BIGGEST SHOPPIN G CEN T ER, W H ERE T HE DIGN IFIED PRIZE GIV IN G WAS HELD IN A M O VI E T HEAT RE.
V S E V O LOD FALE NKOV, ALS O KNOW N A S V OLK ( W O L F), P E R FOR M ING OP E N H E AR T SU RGERY ON S E R G E Y LATIP OV’S B AS KE T LAPT OP.
A WIDE GEN T LY SLOPIN G LAU N CH FIELD I N T RU FAN OV O. FOT O: N IKIT A SHAROV
G E N E R E O U S G IFTS W E R E G IVE N OUTS IDE THE PRIZE G I V I N G , W H ICH FOCUS E D ON TH E W INNE R S. HERE S E R G E I V I N OG R ADOV R E CE IVE S H IS E LE CTRIC S A MO V A R FR OM KONS TANTIN TOM E NCH UK, WHO R E P R E S E N T E D ONE OF TH E TW O M AIN S P ON SORS, A N D A L S O COM P E TE D.
take place but can not be penalised in lack of impartial wit-
unwisely set MDTs by writing words ‘Not used’ next to rule
nesses. There are two other reasons for getting rid of MDT.
15.13.
It requires consistent low level flying in disregard of air law.
The name Julia Selezneva you can take as mark of commit-
Flying envelope to envelope barely over power lines creates a
ment. Commitment to what? To reliability, to high quality,
great hazard.
and attention to detail. Item 16 of the Event Debriefing was “Did the Organizer provide all promised services?” Answer: a
Winds that allow returning to target at launch site are the only
resounding “Yes!” and general applause.
ones for setting a safe and sound Minimum Distance, but they are rare. Event organisers should guard themselves against
Davai!
EUROPESE REGELGEVING VOORZIET ERIN DAT VANAF 8 APRIL 2015 TWEE BREVETTEN WORDEN UITGEGEVEN VOOR BALLONVAARDERS: HET LAPL(B) EN HET BPL. TEK S T : H A N S V A N H O E S E L
Met het LAPL(B) heeft u de bevoegdheid om een ballon te
Het gaat dus om medebetaling; de ballonvaarder draagt er
varen met een inhoud van ten hoogste 120.000 cubic feet,
ook zijn financiële deel aan bij!
met niet meer dan 4 (vier) personen aan boord.
Bedenk wel dat het hier om een ‘luchtvaartrechtelijke’ uitleg
De vaarten moeten niet-commercieel zijn, u mag er dus niets
gaat. De fiscus kan er een heel andere mening op na houden!
aan verdienen!
Voor het uitvoeren van deze niet-commerciële ballonvaarten
En wat is dan wel (niet-)commercieel? En hoe moet een niet-
behoeft u ook géén AOC.
commerciële vaart dan wèl gefinancieerd worden? Op deze
Medio januari 2014 zal de Europese Commissie de moge-
vragen heeft elke ballonvaarder wel zijn/haar eigen antwoord.
lijkheden en voorwaarden publiceren. Hou die publicaties,
Om enige lijn te brengen in de discussie, is het van belang
wellicht wijzigingen in de Verordening (EU) Nr. 1178/2011,
om kennis te nemen van een email, gedateerd 16 juli
vooral goed in de gaten. Het Duitse emailbericht is weliswaar
2013, van het Duitse Bundesministerium für Verkehr,
gebaseerd op overleg met EASA, maar de officiële publicatie is
Bau und Stadtentwicklung, met de veelzeggende titel:
maatgevend!
Privatpilotenlizenz im gewerblichen Luftverkehr. De bewuste email, die hierbij is afgedrukt, maakt duidelijk dat
Voor de volledigheid: in de Duitse email is sprake van ten
het mogelijk is om met een LAPL(B) tegen medebetaling gas-
hoogste 6 personen die aan een niet-commerciële kunnen bij-
ten mee aan boord te nemen, zonder dat dat uitgelegd wordt
dragen. Met een LAPL(B) mag u met ten hoogste 4 personen
als een commerciële ballonvaart.
aan boord een ballonvaart uitvoeren!
ballonstof
NIET O N B E L AN G R I J K ...
25
ballonstof 26
COU PE D’ E U R O P E : P OG I N G TO T V E R S L A G VANU I T TO E R I S T E NM O D U S T KS T E N FO T O’S : ANN H E R DE W YN
KL A S S I E K W E DS TR IJ DB E E LD: P E ILE NDE B ALLON T EAMS BIJ DE V OORBEREIDIN G V AN EEN ‘FLY IN ’.
TERWIJL ENKELE 100-EN BALLONVAARDERS HET BESTE VAN ZICHZELF GAVEN IN CHAMBLEY, DEDEN WIJ WAT VERDER ZUIDWAARTS, MEE AAN DE COUPE D’EUROPE (ANGOULÊME, FRANKRIJK) . Met ruim 8 maanden zwangerschap, zat zelf deelnemen er
aperitieven en gezellig samen zijn heel belangrijke onderdelen.
niet in. Thuis toekijken hoe team Herdewijn het zou doen,
En tussendoor, wordt er gevaren. Vaarten worden voorbereid
vond ik zielig klinken. Dus, hoogzwanger en prima gezond,
tijdens een briefing, die doorgaat op het opstijgterrein zelf,
zakten John en ik af naar Frankrijk. Voor een paar daagjes
veelal in de zon en met een groot publiek. Tegelijk kan je reke-
vakantie (voor het laatst ‘met ons 2-tjes’) en vervolgens mee in
nen op echte opdrachten, met markers, loggers (GPS) en dus
het team van Luc. Ik werd in zijn team gecast voor de rol ‘toe-
ook echte punten.
rist van het jaar’.
Bijzonder aan deze wedstrijd, is dat men elke avondvaart in een andere stad plant. De betrokkenheid in de regio is dus
D E TOE R I S T IN MIJ
erg groot. Te starten in Royan (nabij de monding van de
Op de checklist: kodak, dekentje, parasol, zonnecrème, water.
Gironde in de Atlantische Oceaan); vervolgens een racecircuit
Voornemen: alleen toekijken, zo min mogelijk in de weg lopen,
in Genitouze; nabij het centrum van de stad Angoulême; een
rust. En vooral: erbij zijn en dus meegenieten. Van alles wat
sportvliegveld te Jonzac en ten slotte de grote afsluiter op
het wedstrijdvaren zo schoon maakt. De sfeer, het weer, de
de airshow van Mainfonds. De ochtendvaarten vertrekken
samenwerking.
steeds rond Blanzac/Mainfonds, waar het ‘competition centre’
Ik ben wellicht de slechtste toerist ooit. Al bij de voorberei-
gehuisvest is. De verscheidenheid in de streek is dan ook tame-
ding van de 1ste vaart lag ik met ijs op mijn enkel en benen
lijk groot. Het algemene beeld dat je voor ogen kan houden:
omhoog (dat heb je als je overal bij wil zijn). De parasol bleef
(licht) hellend gebied, uitgestrekte korenakkers, prachtige zon-
ongebruikt in de koffer liggen (ik bleef niet lang genoeg op
nebloemvelden, wijngaarden (Cognac). Vive la France!
dezelfde plaats). En van het voornemen om een grote fotoreportage te maken is weinig in huis gekomen (geen tijd!).
FIJNE S AME NWE RKING
Maar! Ik was er elke vaart bij én ik heb ervan genoten!
We waren niet de enige Belgen in deze wedstrijd. Philippe De
De organisatoren geven een strikte timetable, maar gaan hier
Cock nam voor de 1ste keer deel met zijn team. Ik zag een
nogal ‘zuiders’ mee om. Zoals het Fransen betaamt zijn eten,
fijne samenwerking tussen onze teams van bij de briefing tot
ballonstof 27
ANGO U L Ê ME ( FO T O M IE KE H E R DE W IJ N): OP S TIJ G E N AAN DE RAN D V AN HET CEN T RU M
aan de landing. Zowel op de grond als in de lucht. Samen bal-
JDG’s (1 doel, zo dicht mogelijk te naderen)en HWZ’s (meerde-
lonnetjes peilen, ‘takkeleren’ (= tactiek bepalen), opstijgveld
re doelen, piloot kiest zelf waarnaar hij vaart). Je moest daarbij
zoeken, info doorgeven tijdens de vaart, aanmoedigen en
ofwel een marker gooien, ofwel werd je positie met de logger
meeleven. Samen meer weten dan alleen. Samen zorgen dat je
bepaald. Ten slotte waren er ook nog een ‘3D shape task’ (een
samen beter presteert. Mooi om te zien!
zo groot mogelijke afstand varen in een bepaald gebied, dit
De competitie
keer tussen 2 lijnen) en een ‘land run’ (een zo groot mogelijke
Er waren in totaal 45 deelnemers, vanuit 8 landen. Van de 7
driehoek varen binnen een opgelegde cirkel).
geplande vaarten, konden er 6 doorgaan. 1 vaart moesten we
De omstandigheden waren niet altijd evident. De avondvaart
vanwege de wind laten passeren. Wedstrijdleider Alison Odell
vanuit Angoulême werd afgesloten met storm en onweer.
(UK), verdeelde over de 6 vaarten, 13 opdrachten en maakte
De effecten waren al duidelijk merkbaar tijdens de vaart. De
combinaties van ‘klassieke tasks’ (met marker) en ‘nieuwe
landing was voor de ene verbazingwekkend zacht, voor de
tasks’ (met logger). 5 keer deden we een ‘Fly In’ waarbij teams
andere baanbrekend (doordat Luc kon afremmen via een talud
zelf een opstijgterrein moeten zoeken om het doel aan te
en vervolgens een hooibaal verplaatste, kon hij zijn sleep tot
varen. We hebben de streek dus behoorlijk verkend!
‘slechts’ 30 meter beperken). De kap van de aanhanger was
Verder kregen we een PDG (piloot kiest zelf het doel), enkele
nog maar net dicht toen het klank- en lichtspel begon.
COU P E D ’ E UR O PE V O O R D U M M Y’ S DE C O U P E D ’E U R O PE G AAT OM DE 2 J AAR DOOR IN DE OMGEV IN G V AN AN GOU LÊME IN FRAN KRIJK (BEET JE B OVEN B O R D E A U X ) . TE G E LIJ K, M AAR IN E E N AP AR TE RAN KIN G, ORGAN ISEERT MEN DE ‘LADIES WORLD CU P’. H ET I S E E N W E D S T R I J D W AAR IN QUAS I E LKE B ALLONV AARDER MET EEN MIN IMU M IN T ERESSE IN WEDST RIJDV AREN A A N Z ’N T R E KKE N KOM T. H E T W OR DT G E VAREN ON DER DE GELDEN DE REGLEMEN T EN , MAAR MET EEN ‘ R E CR E A T I E V E ’ TOE TS . DE ‘FANATIE KE S P OR TE R’ V IN DT ER U IT DAGIN G. DE ‘V ERKEN N EN DE SPORT ER’ ZAL M ERK E N D A T H E T E E N LAAG DR E M P E LIG E E N M OTIVEREN DE MAN IER IS OM KEN N IS T E MAKEN MET HET WEDSTR I J D V A R E N E N D E VE R S CH ILLE NDE S OOR TE N OP D RACHT EN .
ballonstof 28
H E T R E S U LT A A T
Zoals gezegd, de samenwerking was goed, zowel in het team als tussen de teams. Dat resulteerde in een chique 10de plaats voor Philippe en een 17e voor ons. Bij de laatste vaart en de allerlaatste opdracht had Luc de grote pech dat zijn marker net buiten het scoringsgebied viel op zo’n 13 meter van het doel (pfoeeeh vloeken…). Geen resultaat en een serieuze afstraffing die de eindscore ‘verzuurt’. Maar, afgezien van die laatste task – was het gewoon weer een superleuke wedstrijd. Een wedstrijd die klassiek werd afgesloten door een heuse Franse show à la Moulin Rouge. Met een indrukwekkend vuurwerk op muziek van James Bond. En een prijsuitreiking waarbij elke deelnemer in de bloemetjes werd gezet. Het was moeilijk voor mij om wat afstand te bewaren en om de toerist in mij naar boven te laten komen. Stiekem heb ik gemist dat ik het allemaal niet zelf mocht doen. Gelukkig staat er iets moois tegenover – dat in Frankrijk gelukkig nog even bleef zitten waar het hoorde… M E E R LE Z E N?
MAIN FON DS (FOT O MIEKE HERDEWIJN ): EEN JA A RLIJKS T ERU GKEREN DE OPDRACHT IS HET A A NVA REN V AN EEN T ARGET OP HET OPST IJGT ERREIN .
www.mainfonds.com Je vindt onder andere een overzicht van de deelnemers, de opdrachten, punten, het concept. In het Frans, maar ook in het Engels.
DIT IS COU PE D’EU ROPE: BRIEFIN G OP HET VEL D , I N DE ZON , U IT SLAGEN HAN GEN U IT OP DE W A G EN VA N DE WEDST RIJDLEIDER.
ballonstof
KENT U IEMAND DIE WELEENS E E N B A L LO N VA A R T W I L M A K E N ?
D E N AT I O N A L E B A L LO N VA A R T B O N IS GRENSOVERSCHREIDEND
29 29
- Al vanaf €25,- Makkelijk bestellen: 24 uur per dag, 7 dagen lang - Besteedbaar in heel Nederland & België - Binnen 24 uur verstuurd - Keuze uit verrassende arrangementen Bestellen doe je heel eenvoudig:
www.nationaleballonvaartbon.nl Voor informatie kunt u bellen: 073 614 26 84
ballonstof 30
T H E H E AD W I L I N S PI R E R E N
E E N B ALL O N ME T E E N BEDO E L I N G
TEKST: RUTGER COUCKE FOTO: BENNY BOS
Een van de mooiste special shapes ter wereld is uit het graf herrezen, en wel in het Drenthse Frederiksoord. Ike Visser, de nieuwe eigenaar, is naast ballonvaarder ook filosoof en levenskunstenaar. Vandaar dat hij niet zomaar The Head heeft laten restaureren, hij heeft er een bedoeling mee.
HOE ?
Via adoptie van een van de 2731 unieke - en genummerde - panelen waarom je jouw droom,
Wie The Head ooit gezien heeft, kent de sereniteit die deze bijzondere
wens of statement kunt meegeven aan The
ballon uitstraalt. Een vaart van de The Head is niet zomaar een vaart, Ike
Head. Kijk op de website www.thehead.nl voor
wilde daar betekenis aan geven.
meer informatie.
Het plan is om met The Head op inspiratiereis over de wereld te aan en
In het volgende nummer van Ballonstof
waar hij komt de mensen de gelegenheid geven om hun gedachten aan
verschijnt meer informatie over dit prachtige
de ballon te verbinden. Zo wil The Head mensen aan het denken zetten.
kunstproject.
KOOIS T R A • Onderhoud incidenteel • Onderhoud jaarlijks • ARC Inspecties • ARC verlenging • Bewaking permanente luchtwaardigheid • Aanschaf van uw ballon
• Lindstrand • Cameron • Thunder and Colt • Sky
• Kubicek • Kavanagh • Schroeder • Ultra Magic
Lindstrand Holland / Noordelijk Ballonvaartcentrum is een EASA Subpart F erkend onderhoudsbedrijf en een CAMO + organisatie. Ons erkenningsnummers zijn NL.MF.3060 en NL.MG.8060. U kunt bij ons terecht voor, Jaarlijks-, en incidenteel onderhoud een ARC inspectie en ARC verlenging en bewaken van de permanente luchtwaardigheid van uw ballon. Dealer Lindstrand Balloons. 0513 41 75 03 • www.lindstrand.nl