Ballonstof winter 2017 by Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL)

WINTER 2017 HÉT BALLONMAGAZINE VAN NEDERLAND EN BELGIË

colofon

Wij wensen U een vreugdevol en gezond ballonjaar 2018 !

rek Onze gesp

Radio 8,33 kHz / Transponder Mode S „TQ-Avioniks“

spartner in

België:

Ballooning en . Dream 0 Laarne rt o p rs e V . -927 Luc weg 28 B Lagen Heir 02 75 63 22 Te l. + 3 2 4 ll o n @ te le n e t. b e rb a sc h ro e d e n in g .b e a m b a ll o o re .d w w w

8,33 kHz … vanaf 01 januari 2018 verplicht! Heteluchtballons en meer „Made in Germany“ Uw CAMO + voor alle merken Theo S C H R O E D E R fire balloons GmbH · Gewerbegebiet Am Bahnhof 12 · D-54338 Schweich · Tel. + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 -4 Fax + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 - 5 0 0 · mail@schroederballon.de · www.schroederballon.de · CAMO plus DE.MF/MG.0549

Voorwoord René Zwarteveen/Stijn Staelens

Kort & Bondig

Hangjongere 2.0 Henriette Wardenaar

100 Jaar geleden in Eemnes Merlijn van Eijk

I’m really safe Bas Vrijhof

Hoe is het toch met Simon Faithfull Han Nabben

Meteo van St . Niklaas Bruno van Gompel

Het thema ballonvaren op waaiers Luc Vangeyte

X-Mas navigation challenge Erik Bosman

Herman geeft gas Henriette Wardenaar

Ballonfestival in Polen Sebe Kruijer

Ballonspotters jaaroverzicht Kevin Boon

Techniek Remko Wigger

Ballonagenda

Colofon

inhoud

IN DIT NUMMER:

Het jaar 2017 is voorbij gevlogen – of beter: gevaren – en we zijn alweer aan het einde van het jaar beland. December is de donkerste maand van het jaar met veel vrije dagen. Geen wonder dus dat tijdschriften en kranten massaal hun traditionele kerstpuzzels weer voor de dag halen. Daar kan Ballonstof niet bij achterblijven. Voor iedereen die het ballonvaren in de wintermaanden mist is er de Ballonstof X-mas Navigation Challenge: dé manier om even te gaan ‘droogvaren’ en je kennis van het luchtruim en navigatie te testen. Je kunt er mooie prijzen mee winnen die door onze gewaardeerde adverteerders ter beschikking zijn gesteld. Daarnaast tref je in dit nummer weer interessante bijdragen aan over techniek, meteo, historie, evenementen, een 2017-terugblik aan de hand van foto’s en maar liefst twee interviews - één met de eerste (hetelucht-)ballonvaarder van Nederland en één met de jongste. De redactie van Ballonstof wenst iedereen veel puzzel- en leesplezier, fijne feestdagen, een mooie jaarwisseling en een voorspoedig 2018!

VOORWOORD 4

VAN HET BESTUUR NL

VAN HET BESTUUR BE

We naderen het einde van 2017 en gaan van de vaart- naar

Het warme luchtballon seizoen 2017 zit erop. We had-

de kerstdrukte. We kunnen terugkijken op een jaar met

den een prachtig voorjaar en een mooie zomer. Velen

vele zaken die ons raken. Denk aan Natura 2000, herinde-

onder ons hebben een goed seizoen achter de rug. Nu

ling luchtruim, examens in eigen huis middels Stebz, voort-

wordt het tijd voor de nodige rust en het eventuele

gang nieuwe regelgeving, uitwerking training organisatie,

onderhoud van onze ballonnen. Sommigen onder ons

refreshers, safety seminar, Algemene ledenvergadering,

nemen nog een wintermeeting mee, en de rest kijkt al

benodigde afhandeling van incidenten en meldingen.

reikhalzend uit naar volgend voorjaar. Maar voor velen

Vele mensen zijn voor de KNVvL afdeling Ballonvaren aan

is het nu ook weer tijd om samen met het gezin uitstap-

het werk om het ons mogelijk te maken om veilige en

jes te maken of zich terug volledig op de dagelijkse job

heerlijke vaarten te maken zodat leerlingen, passagiers en

te richten.

wijzelf kunnen genieten van deze fantastische bezigheid. Wat ons tegenwoordig ook bezighoudt is de EASA Graag wil ik met name de mensen achter de schermen

wetgeving met de Part Ops en de EASA licenties. In de

bedanken voor al het onzichtbare werk dat is verricht.

komende maanden krijgen we daar meer uitleg over.

Zonder deze personen en werkzaamheden kunnen we niet op de huidige wijze ons vak of hobby uitoefenen. Denk

De ballonvaardersdag in Sint-Niklaas op 28 oktober was

bv aan de tijd die Marije besteedt aan de werkgroepen,

een geslaagde editie. We bedanken de standhouders en

de examens en het bestuur, de tijd die Karel besteedt aan

de bezoekers voor een fijne namiddag. We danken in het

EASA en de tijd die Leon besteedt aan meldingen en de

bijzonder Dirk Simoen voor het vele werk en de organi-

klachten van de landeigenaren, Tommie die de afgelopen

satie. Maar ook dank aan de mensen die geholpen heb-

jaren onze penningmeester was en zo kan ik doorgaan.

ben bij het opruimen en het werk achter de bar.

Fijn dat we dit met enthousiasme willen en kunnen doen. Zet alvast volgende datum in jullie agenda: 10 maart Ballonvaartjaar 2018 staat voor de deur en start met

2018. Want dan organiseert de KBBF opnieuw een KSTE.

geweldige evenementen in de Alpen, kort daarna gaan enkele collega’s richting het Verre Oosten en staan de

Hierbij wens ik jullie prettige eindejaarsfeesten. Fijne

Nederlandse evenementen weer in de steigers.

kerstfeesten en gelukkig nieuwjaar.

Wij Nederlanders zijn ook wel op vele plekken te vinden. Velen bereiden zich voor op een nieuw commercieel

Stijn Staelens

seizoen, het Nederlands kampioenschap of maken de spul-

Raad van bestuur van de KBBF

len klaar voor de mooie vaarten die volgend jaar gepland staan. Ik hoop voor een ieder dat het een succesvol en lucratief jaar is geweest en het bestuur gaat haar best doen dit volgend jaar wederom te bewerkstelligen. Wij wensen allen fijne feestdagen en een 2018 met veel bijzondere en vaarbare dagen. René Zwarteveen Voorzitter KNVvL Afdeling Ballonvaren

Kort & Bondig 6

AM ERIKA ANSE BAL L O NVAARD ERS KU NNEN D E BO O M IN

In de Verenigde Staten poogt men een stamboom op te stellen met ballonvaarders als ‘kind’ en hun instructeurs als ‘ouder’.

EIND EL O O S VAREN O P ZO NNE-ENERGIE

Tijdens diverse edities van het Albuquerque International

De Franse luchtverkeersleider Vincent Farret d’Asties

Balloon Fiësta werden de eerste gegevens daarvoor verzameld,

bedacht vier jaar gelden een methode om eindeloos te

maar de stamboom vertoont nog vele hiaten en losse takken en

kunnen ballonvaren zonder brandstof te verbruiken. Zijn

is daarom opengesteld voor alle ballonvaarders (in m.n. de VS)

start-up bedrijf Zephyr onthulde het concept eerder dit jaar

om verder aan te vullen. Zie ook http://bit.ly/pilotgen.

op de Paris Air Show. Men werkt samen met het Business Incubation Centre van het European Space Agency om (waarschijnlijk) komend jaar een brandstofvrije non-stop bemande ballonvaart van 30 dagen op zonne-energie realiseren. www. zephyrendlessflight.com

B AL L ON VOL KO FFE R S L A NDT IN AM S TERDAM

Van 6 december t/m 18 februari vindt in de Beurs van Berlage in Amsterdam de tentoon-

L UCH TSCH IP TENTO O NSTEL L ING IN CRANWEL L , ENGE LA ND

stelling ‘Legendary Trunks: Louis Vuitton’

In het Cranwell Aviation Heritage Museum in Cranwell, nabij

plaats. Aan de hand van 300 koffers – de oud-

Nottingham in Engeland, kun je tot 25 maart 2018 de tentoonstelling

ste uit 1850 – worden verhalen over onver-

Airships over Lincolnshire… Lighter than air bezoeken. Er worden

schrokken avonturiers en ontdekkingsreizigers

zowel militaire als civiele luchtschepen en luchtballonnen getoond.

verteld. Het campagnebeeld van de tentoonstelling is een ballonvaarder

De nadruk ligt op techniek en geschiedenis. Daarnaast wordt er

tegen de skyline van Amsterdam, waarmee je ter plekke op de foto kunt.

aandacht besteed aan lucht-

Er zijn o.a. koffers te bezichtigen van de Titanic, president Franklin D.

schipontwerper Barnes Wallis

Roosevelt en schrijver Ernest Hemingway.

en aan het hybride luchtschip Airlander dat wordt ontwikkeld door Hybrid Air Vehicles. www.cranwellaviation.co.uk

C HI N E S E N OT E N P L U KKE R VERM IS T

Chinese notenplukkers maken soms gebruik van gasballonnen om in de toppen van de bomen

P ER BAL L O N O P CO Y O TEJACH T

noten te kunnen oogsten. Eén

In Texas kunnen jagers gewapend met

van hen - een 59 jarige inwoner

hun jachtgeweer aan boord klimmen

uit Linjiang, Noordoost China

van een luchtballon om op zwijnen en

- had zijn ballon niet goed

prairiewolven te gaan jagen. Helikopters

vastgemaakt. Volgens Chinese

waren al toegestaan voor de jacht en

media schoot de ballon plots

daar is de luchtballon aan toegevoegd.

los, waarne deze afdreef rich-

Ballonvaarders zijn sceptisch over de nieuwe wet die de lichter-dan-luchtjacht

ting Noord Korea... Er wordt gevreesd voor het welzijn

mogelijk maakt: “I have never had a phone call from anybody asking to do

van de onfortuinlijke notenplukker, door het Noord-

this,” zei Pat Cannon van de Balloon Federation of America. “I think that

Koreaanse regime hoogstwaarschijnlijk van spionage

people have not stopped laughing yet.”

zal worden verdacht. Een collegaplukker maakte een foto van de ballon, terwijl deze in de mist verdween. Sindsdien ontbreekt ieder spoor.

B R I T I S H BA L L OON MADNES S

Het in november verschenen boek Balloon Madness: Flights of Imagination in Britain, 1783-1786 beschrijft hoe in de beginjaren van de luchtballon de ballongekte toesloeg in Groot Brittannië. De ballongekte verspreidde zich als een lopend vuur en inspireerde de wetenschap, mode, satire, literatuur en journalistiek. Het is een historisch verantwoorde uitgave geworden: de auteur is professor 18e eeuwse literatuur & cultuur aan het King’s College in Londen. Hardcover – 312 pagina’s – Engelstalig - € 39,95 - ISBN 9781783272532 - Clare Brand - Boydell Press.

Ben Bläss werd in Albuquerque door de organisatie in het zonnetje gezet, met een farewell party en een ALBQjack met zijn naam erop. Na maar liefst 20 edities heeft Ben afscheid genomen van het grootste ballonevenement ter wereld, waar hij vaak optrad als spea-

VL I EGEND E AUTO UIT RUSL AND

ker. Daarnaast vermaakte hij tijdens 7 edities de aanwezigen met

Eerder dit jaar lanceerde het Nederlandse bedrijf Pal-V

zijn multimedia show, ook in het Balloon Museum voor de Hall of

haar vliegende auto (zie Ballonstof zomer 2017). Dat

Fame en tijdens de prijsuitreiking van de 43e Gordon Bennett race.

was nog maar nèt op tijd, om de eerste ter wereld te

Meer over Albuquerque verderop in deze Ballonstof.

kunnen zijn. Ook in Novosibirsk in Rusland is inmiddels

kort & Bondig

B EN Z EG T B YE

namelijk een vliegauto gesignaleerd. Daar zette de Rus Alexandru Barshentsev een gasbrander op het dak van zijn oude Oka en bond de auto vervolgens onder een ballonenvelop. De locale autoriteiten konden de stunt niet waarderen en legden de vliegauto-pionier een boete C OLLEC TOR AWARD V OOR

op van 98 euro.

B ALLONV ERZ AM ELING

Al zo’n 25 jaar bouwt Gertjan Veldman van Ballonmuseum Borne aan zijn ballonverzameling. In november won hij de, onder verzamelaars prestigieuze, Dutch Collector

SIL LIE ST A IR R A C E E VE R

Award. Naast een trofee bestond

De Brit Tom Morgan uit

de prijs uit een standplaats op de

Bristol, Engeland ging

Verzamelaarsbeurs 2018 in Utrecht. Daar kun je op 14 en 15

in oktober in Zuid Afrika

april in hal 7 (op het ‘museumplein’) van de Jaarbeurs een

uit varen, zittend in een

gedeelte van Gerjan’s verzameling bekijken. Museumbezoek

tuinstoel en hangend

aan de Wingerdstraat in Borne is mogelijk op afspraak, via

onder 100 heliumballonnen. Hij bereikte daarbij een hoogte

gertjanveldman@home.nl.

van maar liefst 8000 voet. Na 25 kilometer varen zette hij nabij Johannesburg de vliegende tuinstoel weer veilig aan de grond. Hij overweegt nu om een race te gaan organiseren tussen vergelijkbare heliumballonnen-met-tuinstoelen. “Probably the silliest air race ever” zei Tom met enig gevoel voor understatement. Zijn collega-tuinstoelaeronaut uit Canada (zie Ballonstof zomer 2017) zal er reikhalzend naar uitzien.

MONTGOLFIER BALLOONING DIPLOMA

GO O D Y EAR BL I MP UMEN T A R Y

Tijdens de 111e

In het zomernummer van Ballonstof

FAI General

maakten we al melding van het besluit

Conference

van Goodyear om haar iconische blimps

in Lausanne

te vervangen door de semi-rigids van

overhandigde FAI-president Frits Brink het Montgolfier

Zeppelin. Met name in de VS spreken de

Ballooning Diploma aan Kurt Frieden en Pascal Witpraechtiger

vertrouwde Goodyear-blimps zodanig

uit Zwitserland. De onderscheiding werd toegekend van-

tot de verbeelding dat aviation-geek

wege hun prestaties tijdens de 2016-editie van de Coupe

Brian Wiklem besloot om er een docu-

Aéronautique Gordon Bennett. “Dieser Erfolg gehört unserem ganzen Team!” aldus de winnaars.

mentaire over te maken, “before they replace it with a foreign-made airship”. De documentaire The Goodyear-years, a blimpumentary is te bekijken via www. vimeo.com/ondemand/blimpumentary.

ballonstof

MARTIJN HOOGESLAG, NEDERLANDS JONGSTE BALLONVAARDER! T E KS T H E N R I Ë T T E WARDENAAR, FOTO’ S M ARTIJ N HOOGESL AG

interview

HANGJONGERE 2.0

HET IS EVEN ZOEKEN IN OOTMARSUM, MAAR DAN VIND JE MIDDEN IN HET STADJE EEN VOORDEUR MET EEN BALLONNETJE. MARTIJN VERWELKOMT ME ENTHOUSIAST EN NEEMT BIJ BINNENKOMST KEURIG MIJN JAS AAN. ONDER HET GENOT VAN EEN DRANKJE VERTELT HIJ OVER ZIJN OPLEIDING EN EXAMEN. MARTIJN HEEFT OP ZONDAG 17 SEPTEMBER 2017 NAMELIJK ALS ZESTIENJARIGE ZIJN BPL BALLONBREVET GEHAALD. Al vroeg thuis in de ballonwereld De eerste herinneringen gaan terug naar de eerste ballonvaart die

mooi vaarbaar weer en in het weekend minder; dat was

hij maakte toen Martijn vier jaar oud was. Als klein jongetje ging hij

best balen. Martijn’s mooiste ballonvaartervaring deed hij

al regelmatig met zijn moeder mee op pad, wanneer er in het land

op in Portugal. Daar was hij met zijn moeder, instructeur

een ballon gekeurd moest worden. Hij werd dan onder andere ver-

Peter van Harten en Edcar Vermeulen. Het prettige daar is

maakt met kleurplaten, veelal een blanco ballon waarin de jonge

dat het elke dag vaarbaar weer. Als ik Martijn vraag naar

Martijn zijn ‘artwork’ tekende. Hij groeide deels op in het ballonbe-

zijn toekomstplannen dan weet hij nog niet wat hij wil.

drijf van zijn ouders, die ook ervaring met zweefvliegen hebben.

Hij is blij dat hij nog een jaartje bedenktijd heeft. De tijd zal het leren... “The sky is the limit” geeft hij aan.

Geluk en succes met zijn studie

Denksport

Hoe kan een jongen van 16 jaar, naast zijn VWO studie, een bal-

Ballonvaren is voor 95% een denksport en voor 5% doen,

lonbrevet halen binnen een periode van bijna een jaar? Het was

vertelt hij wijs. Het belangrijkste is dat je een goed vaar-

zijn droom: op je 14e zweefvlieger, op je 16e ballonvaarder en op

plan maakt met veiligheid als 1e prioriteit. Als ik vraag

je 18e je rijbewijs. Het blijkt een prima planning, waarvan de eerste

naar de 2e prioriteit noemt Martijn ‘de passagiers ver-

twee doelen inmiddels gerealiseerd zijn. Om zijn ballonbrevet te

maken’. Ook gebruik je alle zintuigen tijdens een vaart.

halen kon hij een mooie combinatie met zijn VWO-plus opleiding

Ogen, oren en mond spreken voor zich. De tast om onder

maken. In het plus-programma dien je gedurende drie jaar 700

andere de wind te voelen en de neus om propaan te kun-

extra studie-uren te maken. Deze studie-uren gebruikte Martijn

nen ruiken. Ook is het erg belangrijk dat je de noodproce-

deels voor de studie voor zijn ballonbrevet. De school was enthou-

dures goed kent zodat je bijvoorbeeld weet wat je moet

siast met een leerling die deze bijzonder tak van sport koos.

doen als de waakvlam uitgaat. Martijn vertelt dat hij altijd

Deze optie is natuurlijk niet voor iedereen weggelegd. Met school

met twee aanstekers in zijn broekzak vaart. Want ook

heeft Martijn dan ook de afspraak dat hij nog een keer bij school

een noodbrander kan het niet doen. Na elke vaart kun je

op het sportveld gaat opstijgen. Hij ziet hier erg naar uit.

resultaten onderzoeken en verbeteren: ‘wat was je gasverbruik?’, ‘hoe was de wind?’, ‘hoe verliep het met de

Opleiding

passagiers?’. Het denken, zoals je als leerling of beginner

Na het behalen van zijn brevet heeft Martijn tot nu toe drie vaarten

nog veel doet, dient tenslotte reflex te worden. Dit kan

kunnen maken. De laatste weken was het tijdens schooldagen vaak

door ervaring. Martijn is er helemaal klaar voor!

GESCHIEDENIS 10

100 JAAR GELEDEN LUCHTSCHIP STORT NEER OP BAKKERIJ HEEK D O O R MERL IJN VAN EIJK

VOOR BAKKER HEEK KWAM DE EERSTE WERELDOORLOG OP 13 DECEMBER 1917 ERG DICHTBIJ. HIJ WERD ’S-OCHTENDS OM HALF ZEVEN WAKKER GESCHUD DOOR EEN BRITS LUCHTSCHIP DAT OP HET DAK VAN ZIJN BAKKERIJWONING IN EEMNES NEERSTORTTE. Het Britse luchtschip C26 was een Coastal Class non-rigid

Duits watervliegtuig, een Hansa-Brandenburg W.12.

blimp van de Royal Naval Air Service (RNAS). Dit type lucht-

Dit vliegtuig werd bestuurd door Oberleutnant zur See,

schepen werd ingezet om voor de kust op zoek te gaan naar

Friedrich Christiansen en Vizeflugmeister Bernhard Wladicka.

Duitse onderzeeërs. De C26 stond onder bevel van luitenant

Zij namen de C27 onder vuur waarna het luchtschip in brand

G.C.C. Kilburn, met verder aan boord tweede officier luitenant

schoot. De C27 stortte brandend in zee, waarbij de 5 beman-

H.E.C. Plowden, mecanicien F.D. Johnlock , stuurman A.C.

ningsleden omkwamen. Van hun overwinning maakten de

Townsend en marconist W. Warman. Het luchtschip werd aan-

Duitse piloten een foto. Tijdens de tweede wereldoorlog was

gedreven door twee 12-cilindermotoren van het merk Daimler

de Duitse vliegenier Friedrich Christiansen gestationeerd in

en kon 22 uur in de lucht blijven. Het ballonlichaam was onge-

Hilversum. Na de aanslag door het verzet in Putten op 30

veer 60 meter lang. Hoe kwam deze

september 1944 gaf Christiansen de

C26 helemaal in het midden van

opdracht voor de razzia in Putten.

Nederland terecht?

Hij werd hiervoor in 1947 tot 12 jaar veroordeeld.

Vermissing van de C27 Op 12 december werd de C26 erop

Zoektocht door de C26

uitgestuurd om haar vermiste zus-

Het zusterschip C26 ging na de verdwij-

terschip de C27 te gaan zoeken,

ning van de C27 boven de Noordzee

want deze was niet teruggekomen

op onderzoek uit, en keerde rond met

van patrouille. De commandant van

middaguur terug naar Pullham zonder

de C27 was een goede vriend van Kilburn. De vermiste C27 was op 11 december vertrokken vanuit Pullham

DE BAKKERIJWO NING WAARO P D E C26 NEERSTO RTTE B ESTAAT NO G STEED S, AAN D E WAKKEREND I JK IN EEMNES

voor een patrouille boven het noor-

de C27 te hebben waargenomen. Rond 16:00 uur bereikte men weer de Engelse kust ten zuiden van Lowestoft. Het zicht was erg slecht en de wind was sterker dan

delijke deel van de Noordzee, maar kwam al vrij snel in de

de bemanning had ingeschat. Rond 17:00 uur bereikte de C26

problemen doordat het luchtschip werd opgemerkt door een

Beccle, toen plots de achterste motor uitviel door een onbe-

GESCHIEDENIS

kende oorzaak. Het luchtschip dreef terug de Noordzee op, en door een steeds sneller opkomende dichte mist raakte men bovendien gedesoriënteerd. Het stuurloze luchtschip was aan de wind overgeleverd en werd uiteindelijk Nederland ingeblazen. Bij Poortugaal, nabij Rotterdam, naderden de Britse luchtschippers de grond en konden vier van de vijf bemanningsleden uit de gondel springen. Eén van de springers viel daarbij in een kanaal; een ander liep verwondingen op aan zijn been. Marconist William Wasman hield een steunbalk vast en bleef als enige achter in het luchtschip, dat door het verlies van het

gewicht van vier bemanningsleden weer opsteeg. Bij Sliedrecht wist ook de marconist veilig het luchtschip te verlaten. De bemanning van de C26 werd opgepakt, en zou de rest van de oorlog geïnterneerd blijven - vermoedelijk in Groningen.

L UCH TSCH IP C26 O P D E BAKKERI JWO NI NG AAN D E WAKKEREND IJK I N EEMNES

Landing in Eemnes De inmiddels onbemande C26 steeg weer op nadat het luchtschip zich had ontdaan van het gewicht van marconist Warman. Door de windrichting werd de C26 verder noordwaarts gedreven, waar het luchtschip rond half zes bij een stoomgemaal aan de Vecht bij Utrecht een boom schampte en aan enkele losgetrokken telegraafdraden bleef haken. Daardoor vielen een aantal brandbommen, een oliespuit, een benzineblik en een parachute uit de gondel, gelukkig zonder

G.C.C. KIL BURN IN H ET MI D D EN VAN D E F O TO , MET RECH TS VAN H EM F L IGH T L IEUTENANT J.F . D IX O N; D E CO MMAND ANT VAN D E C27 ( MARTY N D O GGREL L )

verdere schade aan te richten. De C26 schoot vervolgens los, en dreef via de Hoge Vuursche, tussen Hilversum en Baarn, richting Eemnes-Buiten. Daar vernielde het luchtschip een telefoondraad, een elektriciteitskabel en een schoorsteen om vervolgens op de bakkerijwoning van de familie Heek aan de Wakkerendijk nummer 3 in Eemnes definitief te landen. Het ballonlichaam bleef haken aan de achterkant van het huis, waardoor het luchtschip verticaal omhoog bleef staan, terwijl

D EEL VAN L UCH TSCH I P O MH UL SEL (ARCH I EF EEML AND )

de gondel tegen de muur werd gesmakt en dubbelknikte. Het reeds gewaarschuwde Nederlandse leger en soldaten van het legerkamp bij Laren kwamen snel richting Eemnes, om op zoek te gaan naar de bemanning. Al snel werd duidelijk dat deze al elders geïnterneerd was, en dat het luchtschip onbemand was neergestort. Rond vijf uur ’s middags werd het luchtschip lek geprikt en de volgende dag in zijn geheel afgevoerd richting Soesterberg, op in totaal 3 vrachtwagens. De familie Heek kreeg 600 gulden schadevergoeding van de Britse overheid. Tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw

VERREKI JKER AF KO MSTI G UIT D E C26

bleef Bakkerij Heek actief in Eemnes. De bakkerijwoning

(H ISTO RISCH E KRI NG EEMNES)

bestaat nog steeds aan de Wakkerendijk maar het gebouw heeft geen bakkerijbestemming meer. In Archief Eemland bevindt zich nog een stukje van het luchtschip-materiaal en de Historische Kring Eemnes bezit een verrekijker die uit het luchtschip afkomstig is. Met dank aan: Marieke Hilkens, Johan Ryheul, Martijn

D E C27 STO RT BRAND END IN

Overkleeft, Evelyn Voets, Martyn Doggrell en Historische Kring

ZEE. F O TO GENO MEN D O O R

Eemnes.

D E D UITSE P IL O TEN D I E HE T L UCH TSCH I P NEERSCH O TE N.

gezondheid 12

BALLONVAREN EN GEZONDHEID I’M SAFE! REALLY? D OOR BA S V RIJ HOF

BALLONVAARDERS ZIJN GEWEND OM TE WERKEN MET PRE-FLIGHT CHECKLISTS. WE WILLEN ER ZEKER VAN ZIJN DAT DE BALLON LUCHTWAARDIG IS EN DAT WE EEN VEILIGE VAART GAAN MAKEN. DAARVOOR IS ECHTER OOK DE LUCHTWAARDIGHEID VAN DE BALLONVAARDER ZÉLF VAN GROOT BELANG. STERKER NOG, BIJ DE MEESTE ONGEVALLEN IS DE OORZAAK TERUG TE VOEREN OP MENSELIJKE FACTOREN, EN SPELEN TECHNISCHE PROBLEMEN SLECHTS EEN ONDERGESCHIKTE ROL. Toch kijken we over het algemeen kritischer naar de tech-

Een verkoudheid of hooikoorts zorgt echter niet alleen voor

niek dan naar onszelf, en om die reden is er een persoonlijke

een verstopte neus, maar kan ook het middenoor en de voor-

checklist bedacht, die bekend is geworden via het ezelsbrug-

hoofdholten afsluiten. De lucht raakt in die holtes opgesloten,

getje I’M SAFE. Deze checklist is in feite een opsomming van

en zal bij stijgen en dalen gaan uitzetten en krimpen. Wie het

omstandigheden die het functioneren van een ballonvaarder

heeft meegemaakt weet hoe pijnlijk dat kan zijn. Er is maar

beïnvloeden:

een kleine afname van de druk nodig om pijnklachten te veroorzaken: dat kan al plaatsvinden tijdens de klim van 0 naar

Illness - Medication - Stress - Alcohol - Fatigue - Eating

1000 ft. Opvallend is dat oorproblemen vooral optreden bij het dalen. Dat heeft de maken met de anatomie van de buis van Eustachius (de verbinding tussen middenoor en keelholte). Als het slijmvlies door een virusinfectie is opgezwollen kan uitzettende lucht (dus bij stijgen) vaak nog wel ontsnappen. Maar bij het dalen blijft de buis gesloten en ontstaat er onderdruk in het middenoor: gevolg is dat het trommelvlies door de toenemende luchtdruk naar binnen wordt gedrukt. De oplossing is om te proberen de buis van Eustachius te ‘klaren’: even je kaken bewegen of gapen kan helpen. Lukt dat

BI J H E T DALEN KU NNEN OORPROB LEM EN OPTRED EN IN D E BUI S VA N E U S TAC HIU S , ALS S LIJ M V LIES DOOR EEN VI RUSI NF ECTIE I S O P G E ZWOLLEN EN ER ONDERDRU K IN HET M IDDENO O R O NTSTAAT,

niet (en die kans is groot als je verkouden bent), dan blijft er niets anders over dan heel langzaam te gaan dalen.

W A A R D OOR HET TROM M ELV LIES DOOR DE TOENEMEND E L UCH TD R U K N AAR B INNEN WORDT GEDRU KT ( B AS V RI JH O F ).

Illness / Ziekte Het beantwoorden van de vraag “voel ik me gezond genoeg om de lucht in te gaan?” is niet alleen een kwestie van gezond verstand, maar ook een wettelijke eis. Wie door griep is geveld komt aan deze vraag helemaal niet toe. Maar met ‘illness’ worden hier ook de kleine medische ongemakken bedoeld, waarmee de meeste mensen gewoon naar kantoor gaan. Beetje hoofdpijn, wat gesnotter. Vervelend, maar je meldt je er niet ziek voor.

GENEESMI D D EL EN KUNNEN O NS F UNCTIO NER E N A A NZIE NLIJK BEÏNVL O ED EN.

Medication / Geneesmiddelen Geneesmiddelen kunnen ons functioneren aanzienlijk beïnvloeden. Dat geldt voor middelen op recept, maar ook voor

probleem niet: het is juist de kwaal die erger is. Immers, dat

redelijkerwijze moet weten, dat het gebruik daarvan – al dan

paracetamolletje zal je vaardigheden niet beïnvloeden, maar

niet in combinatie met een andere stof – de vliegvaardigheid

de vraag is of je wel de lucht in moet gaan als je je zo beroerd

kan verminderen.

voelt dat je die paracetamol nodig hebt. Concreet: het is verboden om alcohol te drinken binnen een De vraag die ook gesteld moet worden is of zo’n recept-

periode van 10 uur voor de aanvang van de vaart. Daarnaast

vrij geneesmiddel wellicht bijwerkingen veroorzaakt.

ben je strafbaar wanneer je bloedalcoholgehalte hoger is dan

Hooikoortsmiddelen waren vroeger berucht vanwege de suf-

0,2 promille (de grens in het wegverkeer ligt op 0,5 promille).

heid en slaperigheid die ze veroorzaakten. Deze middelen zijn

Ook werkzaamheden die als directe voorbereidingshandelin-

in Nederland weliswaar uit de gratie geraakt, maar in het bui-

gen voor een ballonvaart kunnen worden gezien, vallen onder

tenland vaak nog volop verkrijgbaar. En het is geen uitzonde-

deze regelgeving.

ring dat je in het buitenland neusdruppels tegen verkoudheid tegenkomt die nog efedrine bevatten, met als bijwerkingen

Fatigue / Vermoeidheid

sufheid en wazig zien. Dat is in Nederland al jaren verboden.

Vermoeidheid (fatigue) wordt veroorzaakt door slaaptekort, en fysieke of mentale overbelasting (lange werkdagen, stress). Het omvat begrippen als moeheid, slaperigheid en uitputting. Het begrip vermoeidheid is dus breder dan alleen ‘je moe voelen’. Slaaptekort of een overbelasting gaat gepaard met een slechter korte-termijngeheugen, en verminderd inzicht in je eigen functioneren. Er kan ook een toestand van hypovigilance ontstaan: je ziet niet dat je minder goed en veilig vaart, en hebt niet of pas later door dat je dingen mist en meer fouten maakt. Je zelfkritiek vermindert, waardoor je onnauwkeurigheden en fouten makkelijker accepteert.

SL AA P T E KO R T G A A T G E PAARD M ET EEN S LEC HTER KORTE-TERM I J NG E H E U G E N E N VE RM INDERD INZ IC HT IN EIG EN FU NC TIONEREN.

Eating / Voeding Een hongergevoel kan gepaard gaan met symptomen als ver-

Stress

moeidheid, misselijkheid, of duizeligheid. Een tekort aan water

Stress komt in vele gedaanten voor. Stress thuis en op het

(dehydratie) treedt sneller op dan een tekort aan voedsel.

werk wordt veroorzaakt door ingrijpende gebeurtenissen in

Behalve dorst en een droge mond, zijn hoofdpijn en duizelig-

een mensenleven (van verhuizen tot ontslagen worden), con-

heid de eerste symptomen van dehydratie.

flicten of hoge werkdruk; dit type stress wordt psychologische stress genoemd. Er is ook fysiologische stress: in feite bestaat

Are you safe?

de hele I’M SAFE checklist daar uit. Ziekte, slecht gegeten,

Zoals al eerder gezegd is er in de vluchtvoorbereiding vaak

weinig slaap of alcoholgebruik zijn allemaal een vorm van

ruime aandacht voor technische zaken, en veel minder voor

stress.

de persoonlijke gesteldheid. Over de I’M SAFE checklist wordt vaak wat lacherig gedaan. Toch spelen bij ongevallen en

En tenslotte kunnen omgevingsfactoren een bron van stress

incidenten menselijke factoren een belangrijke rol, en meer

zijn: hitte of koude, lawaai of zuurstoftekort. Wat ook de oor-

aandacht voor het menselijke aspect tijdens de ballonvaart is

zaak is, stress heeft niet alleen invloed op je stemming, maar

daarom geen overbodige luxe. Maar het is ook een kwestie van

je waarneming gaat achteruit en je gaat slechtere beslissingen

goed ballonvaardersschap om bij de vaartvoorbereiding niet

nemen. Een mens wordt slordiger, stelt verkeerde prioriteiten

alleen stil te staan bij de techniek, het terrein waarboven je

en maakt meer fouten.

vaart en de weersomstandigheden, maar ook bij de hierboven genoemde menselijke factoren.

Alcohol Dat vliegen niet samengaat met alcoholgebruik behoeft weinig betoog. Ballonvaren onder invloed wordt aangemerkt als

Dit is het eerste artikel in een serie van vier over bal-

een misdrijf, en dus niet als een (veel lichtere) overtreding. In

lonvaren in relatie tot gezondheid en gedrag. Meer

veel landen waaronder Nederland zijn de regels voor de lucht-

informatie over menselijke prestaties en –beperkingen

vaart strenger dan de regels die voor het wegverkeer gelden.

is te vinden in het boek Luchtvaartfysiologie en –psy-

Algemene regel: het is verboden te vliegen wanneer men

chologie van Bas Vrijhof.

verkeert onder invloed van een stof waarvan men weet of

gezondheid

vrij verkrijgbare medicijnen. Die middelen zelf zijn meestal het

interview

GEBOREN IN WHITCHURCH, SHROPSHIRE, ENGELAND IN 1940 VIER DOCHTERS: SUSAN, NINA, PIPPA EN MELANIE DESTIJDS GETROUWD MET MAGGIE, TEGENWOORDIG MET ILENE LEERDE BALLONVAREN VAN TERRY ADAMS

BEHAALDE ZIJN BREVET IN 1970 VERHUISDE NAAR NEDERLAND IN 1971 WAS NEDERLANDS KAMPIOEN IN 1980 EN 1981 MAAKTE ZIJN LAATSTE BALLONVAART IN 1995 IN FLORIDA TOTAAL AANTAL VAARUREN: 1.118 TEVENS IN BEZIT VAN MEERMOTORIG VLIEGBREVET WOONT IN SAN DIEGO, CALIFORNIË, VS

HOE IS HET TOCH MET SIMON FAITHFULL? INTERVIEW MET SIMON FAITHFULL EN AD HAARHUIS OVER DE BEGINJAREN VAN DE BALLONVAART D O OR H AN NAB B EN

“AMERIKAANSE BALLONVAARDERS KUNNEN DE BOOM IN” STAAT ELDERS IN DIT BLAD. IN DE VS BOUWT MEN NAMELIJK AAN EEN ONLINE STAMBOOM, WAARIN BALLONVAARDERS WORDEN GEKOPPELD AAN HUN INSTRUCTEUR. AAN DE TOP VAN DEZE STAMBOOM KOMEN ZO DE (HETELUCHT-)BALLONPIONIERS TE STAAN MET WIE HET IN AMERIKA ALLEMAAL BEGON. NAAR AANLEIDING VAN HET BERICHT VROEG BALLONSTOF ZICH AF: “HOE IS HET TOCH MET SIMON FAITHFULL?”. IN NEDERLAND ZOU FAITHFULL AAN DE TOP VAN EEN DERGELIJKE STAMBOOM STAAN. De Britse arts Simon Faithfull verhuisde begin jaren zeventig voor zijn werk naar Nederland. Na betrekkingen in Waalwijk en Oosterhout ging hij als anesthesist aan de slag in het Rotterdamse Dijkzicht Ziekenhuis – tegenwoordig het Erasmus Medisch Centrum. Hij was destijds als één van de eersten in Nederland actief met de heteluchtballonvaart. Simon behaalde zelf zijn brevet in Engeland en gaf in Nederland instructie aan diverse ballonvaarders-in -spé. Als eerste aan Ad Haarhuis en vervolgens aan andere ballonvaarders van het eerste uur, zoals Hans Zoet en Hans Habers. Begin jaren tachtig verdween hij uit het zicht. Hoe gaat het

EERSTE P AGI NA L O GBO EK AD H AARH UI S

nu met hem? Woont hij weer in Engeland? Is hij nog wel

Via Ad vonden we Simon’s dochter Nina op LinkedIn. Zij

onder ons…? Het klink wat cru, maar je weet maar nooit.

woont in Londen, en via InMail stuurde ze haar pa’s email

Begin jaren tachtig, dat is zo’n 35 jaar geleden. In die tijd

adres door. “I am sure my father would love to be inter-

kan er veel gebeurd zijn.

viewed” schreef ze erbij, dat klonk alvast hoopgevend. Een reactie op mijn email aan Simon kwam pas twee weken later

Er was enig speurwerk voor nodig om Simon te vinden.

binnen: “I have been on a boat in France for the last 6 weeks

interview

UL V E N H OU T S E P T E M BE R 1 9 72. I N D E M A N D VA N DE P H - BE N FR A N ÇO I S

SC H A U T ( M E T P E T ) E N J A N I JZE R M A N S . UI T ER S T R E CH T S A A N DE M A N D , L A A G ZI T T E N D , A D. L I N K S VA N D E M A N D , M ET L A N G E R ZW A R T HAA R , I JZE R M A N S ’ ZO ON J A N JR .

- no Wi-Fi!” mailde hij terug. Simon bleek jaren geleden naar

Over het antwoord op de openingsvraag naar de dierbaarste

Californië verhuisd te zijn, waar hij aan de kust woont, even

herinnering aan het ballonvaren in Nederland hoefde Simon –

boven San Diego. Daarmee was de vraag boven dit artikel gro-

witte haren, grote baard, twinkeling in de ogen – niet lang na

tendeels beantwoord: het gaat goed met Simon.

te denken: ‘Het was een kleine wereld, iedereen kende elkaar, we waren aan het pionieren. Eigenlijk was het één groot avon-

Daarna was een afspraak snel gemaakt. Het zou een dubbel

tuur’.

interview worden, samen met Ad. Via Skype werd de afstand niers van de vaderlandse ballonvaart via cyberspace met elkaar

Hoe zijn jullie met ballonvaren in aanraking gekomen?

te verbinden. Hoe zouden ze decennia later op elkaar reage-

Simon: ‘Ik had al een Engels ballonbrevet op zak toen ik voor

ren? Ad was net van de middelbare school af en begonnen

mijn baan naar Nederland kwam. Via-via kwam ik in contact

aan zijn studie Culturele Antropologie in Amsterdam, Simon

met Jan IJzermans die bij Benegas werkte, en met een ballon

stond aan het begin van zijn medische carrière. Is er nog

bezig was als reclamemiddel voor het bedrijf, de PH-BEN – de

sprake van een klik tussen beide heren, of wordt het vooral

eerste Nederlandse heteluchtballon. De Belgische ballonvaar-

een zakelijk interview?

der François Schaut en later de Haagsche Ballonclub werden

Californië-Breda een stukje kleiner gemaakt om de beide pio-

ingehuurd om vaarten te maken. De gasballonvaarders uit Den Haag vonden de heteluchtballon eigenlijk maar niets, en namen al snel weer afscheid van deze manier van ballonvaren. Ad: ’De zoon van Jan IJzermans was een middelbare schoolvriend van mij, en hij vertelde op een dag in september 1972 dat zijn vader bij de Pekhoeve in Ulvenhout een opstijging van een luchtballon had geregeld. We zijn naar de opstijging gaan kijken, en zo ben ik in de wereld van de ballonvaart gerold en heb ik ook Simon leren kennen. IJzermans, Simon, H E T I N T E R VI E W

Na het onvermijdelijke ‘how are you doing’ en ‘you didn’t

ikzelf en nog enkele anderen hebben toen de Hot Air Balloon Club opgericht, met de Taurus (G-BAWW) als clubballon. Later kwam daar de Ben bij’.

change a bit’ was het eerste ijs gebroken en pakten de beide heren de draad weer op waar ze hem tientallen jaren eerder

Tot Simon’s verrassing vertelt Ad dat de PH-BEN gerestaureerd

hadden laten liggen. ‘De mannen van toen veranderen nooit’

is, en nog steeds luchtwaardig. De beide heren maken de prin-

zong een Brabantse zanger-met-zachte-G eerder dit jaar op

cipeafspraak om bij gelegenheid for old times’ sake nog eens

het podium van Pinkpop. Ik moest eraan denken toen Simon

samen een vaart met de Ben te maken.

en Ad teruggingen naar de seventies en herinneringen ophaalhenzelf en andere ballonvaarders en over vergeten primitieve

Wat zijn de grootste verschillen tussen ballonvaren toen en nu?

vaartechnieken zouden het komende uur in een razend tempo

‘Zowel de techniek als de het varen zelf was minder uitontwik-

de revue passeren.

keld dan nu het geval is. Branders waren minder krachtig en

den aan de beginjaren van de ballonvaart. De anekdotes over

interview

stonden nog niet op palen; bij een landing moest je daarom

Simon. ‘Eén: kies een veld dat gemakkelijk te benaderen is

uitkijken dat de brander niet tegen je hoofd aan klapte. Vrijwel

voor de crew. Twee: never mind the crew, zorg dat je bal-

alle ballonvaarders droegen daarom een helm’, vertelt Simon.

lon oké is. En drie: never mind the balloon, zorg eerst voor je

‘Behalve François Schaut, die was daar principieel op tegen’.

eigen veiligheid’.

Was ballonvaren destijds meer of minder gereguleerd dan nu het geval is? Volgens Simon waarschijnlijk meer. Ad is het daarmee eens, de regelgeving rond opstijgingvergunningen was omslachtiger

dan nu het geval is. Simon: ’Het was in het begin behoorlijk ingewikkeld om een vaart te kunnen maken. Voor iedere vaart was een ontheffing van de burgemeester nodig en iedere ballonvaart was bovendien een NOTAM, die je weken van tevoren moest aanmelden’ vervolgt hij. ‘Klopt’, zegt Ad, ‘dat is waar ook. En bovendien moet je je realiseren dat er uiteraard geen mobiele telefoons waren, S I M ON E N AD ALS TWEE C REM ATION- C HARLIE S I N D E P H -BEN

maar ook nog geen computers. Als je op het veld twijfelde over het weer moest je naar de dichtstbijzijnde boerderij om

Ad vertelt dat de ballon nog werd gevuld met koude lucht

te vragen of je even de meteo mocht bellen’. Simon en Ad zijn

door met de ballonmond te wapperen. ‘En we hadden natuur-

het erover eens: een ballonvaart maken is nu een stuk minder

lijk Cremation Charley, het crewlid dat de ballonmond met

omslachtig dan destijds.

een bezem openhield. Bovendien hadden we geen parachute maar een Velcro rippanel, dat niet hersluitbaar was’. De heren

Welke vaarten zijn jullie vooral bijgebleven?

bespreken hoe Mike Adams in 1974 crashte vanwege zo’n

‘Weet je nog in Ierland, samen met Maggie?’ zegt Ad. Simon

Velcro-panel, dat nat was en daardoor onvoldoende hechtte.

begrijpt wat Ad bedoelt, al vond de gebeurtenis decennia geleden plaats. Ad: ‘Simon, zijn toenmalige echtgenote

Dat probleem was destijds nog onbekend. Simon vertelt dat

Maggie en ik waren in Ierland om daar deel te nemen aan een

hij rond diezelfde tijd iets vergelijkbaars heeft meegemaakt,

wedstrijd. Het was nogal winderig, en we kwamen vast te zit-

ten zuiden van Breda. De scheurbaan schoot gedeeltelijk los

ten in een boom’. Simon: ‘Yeah yeah right I remember, ha ha,

en de blauwe lucht werd zichtbaar. Hij dacht dat het zijn aller-

nu moet je ook de rest vertellen Ad! Dat je met een zaag op

laatste ballonvaart zou worden. ‘Ik bood zelfs mijn excuses

een dikke tak klom om deze los te zagen, maar dat de zaag-

daarvoor aan, aan mijn passagier, maar gelukkig begreep hij

snede tussen jou en de stam zat. Als Maggie en ik je daar niet

niet goed wat ik bedoelde. Wonder boven wonder hebben we

op tijd op geattendeerd hadden, was je naar beneden gedon-

toch nog, hard maar veilig, kunnen landen met een halfge-

derd en had je al je botten gebroken!’. Hilariteit alom. Those

opende scheurbaan’.

were the days. Tot twee à drie uur ’s ochtends aan de whiskey, en dan om zeven uur weer opstaan om te gaan ballonvaren,

Dat brengt het gesprek op harde landingen, ofwel ‘de hon-

het kon allemaal in Ierland. Ad: ‘We zagen er voor het eerst

denhok-landing’, met de mand ondersteboven.

een 105, van Arno Sieger uit Duitsland. Iedereen was onder de

Door de zwakke branders en het ontbreken van een hersluit-

indruk. Wat een enorme ballon was dat! Het was allemaal nog

bare parachute kon je eigenlijk niet van landen spreken. ‘Het

zo pril. Er namen zo’n twintig ballonvaarders deel aan de wed-

was eigenlijk een soort gecoördineerd neerstorten wat we

strijd, dat waren meteen vrijwel alle heteluchtballonvaarders

deden’ zegt Ad. Simon: ‘Mijn ergste landing heb ik gemaakt

die er überhaupt in Europa actief waren’.

nadat ik de Noordzee was overgestoken. Ten tijde van de lanna een lange sleeplanding volledig ondersteboven, en door

Vraag voor Ad: wat was het beste advies dat je kreeg van Simon - en wat het slechtste?

de vele cilinders in de mand lukte het niet om deze rechtop

Voordat Ad kan antwoorden zegt Simon, met wie we tot nu

te zetten. Ik lag met mijn gezicht in de modder, met copiloot

toe uitsluitend Engels hebben gesproken, plots in vrijwel vloei-

Peter Morgan bovenop me. We konden amper bewegen. Help,

end Nederlands: ‘Zullen we by the way nu overgaan op het

help, riepen we, totdat er een boer kwam kijken. Hij hielp ons

Nederlands?’ En dat doen we. Simon blijkt weinig moeite te

om de mand overeind te zetten’.

hebben met de Nederlandse taal. Ad: ‘Wat Simon me inprent-

ding stond er tegen de 30 knopen wind. De ballonmand lag

te is dat er aan boord maar één iemand de baas is. ‘Weet je eigenlijk wat de drie regels zijn bij landen?’ vraagt

De captain is verantwoordelijk voor wat er gebeurt – tot in de

de landing moet je serieus en geconcentreerd blijven. No messing around till you hit the ground. Het opeisen van die verantwoordelijkheid moet je leren, en is van groot belang voor de veiligheid. Ik probeer dat zelf, maar geef het ook door aan mijn leerlingen. In mijn herinnering was Simon met zijn luide stem altijd naar de crew aan het roepen, instructies aan het geven’. Simon gaat in gedachten terug naar zijn vroegere crewleden, en vraagt Ad hoe het met Henk gaat en wat voor soort ballonvaarder hij is – Henk Broeders maakte zijn eerste schreden in de ballonwereld als crewlid van Simon. Ad vertelt dat Henk ook zéér van de duidelijkheid is, van het nemen van verantwoordelijkheid, misschien nog wel meer dan hijzelf.

AANBIEDING voor de ballonvaarder van 2018 F.U.N.K.E. Transceiver ATR 833S compleet in draagstel:

En wat was het slechtste advies dat Simon je gaf? ‘Het slechtste advies was om ballonvaarder te worden, ha ha, anders was ik misschien wel politiek journalist of zo geworden.’ Simon droog: ‘Oh boy, ballooning is far more fun’.

Als we vooruit kijken – wat zijn dan de toekomstige ontwikkelingen voor de ballonvaart? ‘Die is voor jou Ad’, zegt Simon die in 1995 al afscheid nam van het ballonvaren. Ad: ‘Ik verwacht niet dat luchtballonnen nog heel veel groter gaan worden, daar hebben we wel zo’n beetje het maximum bereikt van wat nog praktisch te varen valt. Ik verwacht dat wedstrijdvaren nog wat meer aan populariteit zal gaan winnen, en dat special shapes een comeback

€ 1575,-

ex BTW

gaan maken. Op de langere termijn zal brandstof mogelijk een

Combibox met F.U.N.K.E.

issue worden. Propaan wordt net als olie steeds schaarser, en

Transponder 800H-LCD en

zal dus ook duurder worden. Er wordt al wat geëxperimenteerd met zonnecellen en biopropaan, ik ben benieuwd naar waar dat naartoe gaat’. Simon gekscherend: ‘Wellicht is lichtere passagiers ook een optie’. Ad: ‘Ja, hè hè, dan moet je vooral niet in Amerika gaan wonen!’.

€ 1575,€ 3400,Transceiver ATR 833S:

€ 3400,-

ex BTW

Voor informatie: Proballoon B.V. Rik Kornet 06-20016017

info@proballoon.nl S I MO N G E E FT A D I N S T RU C TIE TIJ DENS Z IJ N EERS TE LES V AART. AD A CH T E R D E BR A N D E R, S IM ON M ET HELM , J AN IJ Z ERM ANS R EC H T S .

interview

kleinste details – en geeft heldere instructies. Vanaf de start tot

ballonstof 18 BALLONVAARTEN

WOUTBAKKER

BALLOONINGISFUN

#hopping #around #ballonvaren #ballonstof #waasland

Taitung, Taiwan #lighterthanairasia #ballonstof

Wintertime throwback number 2! Clown Mauritskade (Ultra Magic V-105) during ballonfiesta Barneveld 2012. #throwback #clown #belgie #ballonstof

L #

BALLOONINGISFUN

KOEN AUDENAERT

We got some little help after the landing in Putten at 20th October #ballonstof

Great first Smurf Racer flight over Le Puy en Velay, France, Haute-Loire. Fantastic fun together with all the other teams! #ballonstof — in A La Ville du Puy.

L # #

TAG

#BALLONSTOF De mooiste ballonfoto’s op social media Tag je ballonfoto’s met #ballonstof op een (openbaar) Facebook, Instagram of Twitter account en wie weet staat je foto de volgende keer op deze plek in Ballonstof!

NYS.JEROEN

BALLONMUSEUM_BORNE

BALLONVAARTEN STIJN VERCAUTEREN

#oobvx #wesp #cameronballoons #destelbergen #ballonstof

Sophie was ook aanwezig bij de German Cup. #ballonstof

Op naar een nieuwe poging om het Belgische afstandsrecord te verbreken! #job2017 #job2018 #extreme #ballonstof

M # #

skaeveld

ballonstof 19 HOOGVLIEGER.EU

IKWILBALLONVAREN

FLASH_BALLONVAARTEN

Let’s play outside... #ballonstof #ballonvaart #luchtballon

Set your goals for this weekend! #ballonstof #ikwilballonvaren

Afgelopen weekend eindigde de zomertijd en daarmee ook het ‘officiële’ ballonvaart seizoen voor ons. #flashballonvaarten #ballonstof

SVENBALLOONING

SVENSCHOETERS

BALLONVAARTEN

elay, h all Puy.

Love the #autumn #herfst #october #balloonflight #hotairballoon #balloonpilot #svenballooningisfun #ballonstof

#topweekend #flyingswolfs #ballonstof #antwerpen #skaai #smilely #grootenklein #smile #flyandsmile

A Sky ful of #balloons #amazing #albuquerque #balloonfiesta #ballonstof #crewlife #pilot

HYLKEJOURE

AERONAUT.PRO

DIRK SIMOEN

Mooie avond weer #ballonstof #ballonvaart #greetzzballonvaarten #luchtballon #marienwaerdt #beesd

Deze middag even stiekem over de schouder van deze meteoroloog meegekeken hoe men de #ballonvaartverwachting van #belgocontrol opstelt.

Bijna klaar voor de start. #ballonstof #ballonvaardersdag

meteorologie 20

METEOROLOGISCHE ONDERSTEUNING TIJDENS BALLONFESTIVALS

EEN KIJKJE ACHTER DE SCHERMEN IN SINT-NIKLAAS D OOR BR U NO V AN GOM PEL

TIJDENS HET WEEKEND VAN VRIJDAG 1 TOT EN MET ZONDAG 3 SEPTEMBER JONGSTLEDEN WAREN DE AËRONAUTISCHE METEOROLOGEN INGRID DE BRUYNE EN BRUNO VAN GOMPEL VAN DE PARTIJ OM HET BALLONFESTIVAL VAN OP DE GROTE MARKT VAN SINT-NIKLAAS OP WEERKUNDIG GEBIED TE ONDERSTEUNEN. BEIDE OPERATIONELE WEERKUNDIGEN WERKEN OP DE DIENST METEO VAN BELGOCONTROL SINDS RESPECTIEVELIJK HET JAAR 2001 EN 2000. WAT DOEN ZIJ ZOAL TIJDENS EEN BALLONFESTIVAL? EEN KIJKJE ACHTER DE SCHERMEN. Weersituatie Na een kortstondige periode van droog en aangenaam weer,

Zaterdag 2 september kwam de onstabiliteit omstreeks 11 uur

werd het weerbeeld van vrijdag 1 tot en met zondag 3 sep-

op gang, zodat een ochtendvlucht mogelijk was. De opkomst

tember beïnvloedt door de doortocht van een hoogte trog

was belangrijk. Door het onstabiel karakter van het weer was

(zie figuur 1). Ondanks de aanwezigheid van een zwak hoog-

er van ochtendmist niets te bespeuren. De avond van zaterdag

drukgebied op grondniveau, was de luchtmassa onstabiel van

was min of meer droog over het Waasland, hoewel toch nog

karakter. Concreet gezien, zorgde dit zowel op vrijdag als op

enkele lokale buien niet veraf van Sint-Niklaas plaatsvonden.

zaterdag voor hoog opbollende stapelwolken van het type

Een zeer mooi ontwikkelde TCU werd tussen Sint-Niklaas en

TCU (“Towering” Cumulus) en CB (Cumulonimbus) met plaat-

Antwerpen geobserveerd en desondanks een turbulente wind

selijke onweders en buien over heel het land.

die lokaal voelbaar was, werd dankzij een nauwe opvolging

FI G U U R 1: Z ATERDAG 2 /9/2 01 7 G RONDKAART E N H O O GTEKAART

van de weersituatie aan de hand van radar- en satellietbeeld het startsein van de avondvluchten op de valreep nog gege-

Vrijdagavond waren de regenbuien talrijk en werd daaren-

ven.

boven een CB tijdens de periode van het mogelijk opstijgen geobserveerd, die zich rakelings ten zuiden van de stad in Zuid-Oostelijke richting verplaatste. Gezien de overwegende noorderwind in de onderste luchtlagen, zouden de hete luchtballonen er rechtstreeks naar toe gevaren zijn. Alle vluchten werden om die reden afgeblazen. Het bleef verder hoe dan ook overwegend droog waardoor een beperkte “static show” en een geslaagde “night glow” gehouden werden die de sfeer

F O TO 1 : O P STIJGEND E H ETEL UCH TBAL L O NNEN M E T OP D E A C HT E R -

hoog hielden.

GRO ND MO O I O NTWIKKEL D E TCU’S

Na deze eerste beslissing wordt aan een omvangrijkere presen-

voor zover als volledig oostwaarts verdwenen en kwamen we

tatie gewerkt, die tijdens de pilotenbriefing (zie foto 4) later

geleidelijk aan onder de invloed van een hoogtewig te staan.

op de namiddag zal worden gegeven. Naast het algemeen

De resulterende stabilisatie van de ganse luchtkolom bete-

weerbeeld wordt hierin de focus gelegd op enkele zeer spe-

kende dan ook uitstekende vaarcondities als afsluiting van het

cifieke gegevens zoals de wind op lage hoogtes (in de zoge-

70ste ballonfestival te Sint-Niklaas; vertrek van hete luchtbal-

noemde “grenslaag” of “boundary layer”) , de maximale wind

lonnen zowel ’s morgens als ’s avonds en gasballons (zie foto

aan de grond, de omvang en de duur van de turbulentie en/of

2) kort voor 16 uur.

thermiek, de minimum waarde van de QNH, enz …

meteorologie

Op zondag 3 september was de bovenvermelde hoogtetrog

F O T O 2 : O P S T I JG E N G A S B ALLONS

F O TO 4 : AL GEMENE BRI EF ING I N H ET STAD H UI S VAN SINT-N IK LA A S

Achter de schermen

Go / No-go

De taak van de weerkundige ter plekke is het opvolgen van

Nog voor de bovenvermelde voorstelling aan de piloten wor-

de weersituatie op het terrein zelf en de nodige meteorolo-

den de organisatoren op de hoogte gebracht van de weersitu-

gische informatie aan de organisatoren en de ballonvaarders

atie en wordt de briefing gestuurd al naar gelang een “GO”-

bezorgen. Hij/zij wordt hierbij ondersteund door de ploeg

of “NO-GO”-scenario. De beslissing voor het al dan niet varen

meteorologen die van dienst is in het Weerbureau (MetOffice)

blijft alhoewel nog steeds voorwaardelijk en kan nog tot het

op de luchthaven van Zaventem. Vanuit het MetOffice worden

laatste moment veranderen. In onstabiele weersomstandighe-

er extra “ballooning bulletins” opgemaakt; in totaal 11 voor

den zoals bijvoorbeeld tijdens de twee eerste dagen van het

de periode van vrijdag 1 tot en met zondag 3 september. Deze

festival het geval was, is een continue bijsturing in functie van

voorspellingsberichten (“forecasting”), aangevuld met obser-

de evolutie van de weergesteldheid noodzakelijk. In die con-

vaties en actuele radar- en satellietgegevens (“nowcasting”)

text kunnen er altijd nieuwe regencellen ontstaan of kan de

dienen als ruggengraat voor het hele werk ter plaatse.

wind langer dan voorspeld turbulent blijven.

Opstellen briefing

Groene vlag

Een eerste belangrijke taak in het Balloon Office, gelegen op

De eindbeslissing wordt dan aan iedereen kenbaar gemaakt

de Grote Markt van Sint-Niklaas, bestaat in het opstellen van

door het hijsen van de groene vlag (zie foto 5) die tevens het

een briefing voor de piloten van de gasballons (zie foto 3).

startsein geeft voor het opblazen van de ballons. Ook tijdens

Hierbij legt men de weersituatie uit voor de twee mogelijke

de ganse vaarperiode wordt de weersituatie nauwlettend

vaardagen, want voor gasballons is er maar één enkele vaart

opgevolgd tot na zonsondergang. Eventuele weersveranderin-

voorzien; ofwel op zaterdag-, dan wel op zondagnamiddag.

gen worden onmiddellijk meegedeeld.

F O T O 3 : BR I E FI N G VOOR DE PILOTEN V AN DE GAS B ALLONS

F O TO ’S 5 : D E GRO ENE VL AG WO RD T GEH ESEN

recensie 22

HET THEMA BALLONVAREN OP WAAIERS R E CE N S IE DOOR LU C V ANGEYTE

IN DE ACHTTIENDE EEUW WAS DE UITVINDING VAN DE LUCHTBALLON EEN BIJZONDERE AANGELEGENHEID. HET VEROORZAAKTE EEN ENORME HYPE. .

Tegenwoordig hebben we airconditioning en is de positie van de vrouw veranderd. Daardoor is het gebruik van de waaier exceptioneel geworden. Al wordt er in Spanje en Portugal nog regelmatig met een waaier gewapperd! Antieke waaiers zijn gewilde objecten voor verzamelaars, vooral de thematische exemplaren.

Ballontaferelen kwamen voor op wandborden, klokken,

Hans van Hoesel maakte een selectie van, voornamelijk antie-

meubels,kleding- en waaiers. Een waaier

ke, waaiers met als thema ballonvaren en

stelde je in staat om op een subtiele

bundelde deze samen in het prachtige

wijze te communiceren en adoraties te

e-boek ‘Het thema ballonvaren op waai-

beantwoorden. Ook bood het dames de

ers’. Hij gebruikte hiervoor zijn collectie

mogelijkheid om, over het op de waaier

waaiers en ook Anna Checolli stelde

afgebeelde onderwerp, de conversatie

foto’s beschikbaar van haar Italiaanse

op gang te helpen. Ooit was de waaier

waaiercollectie. Hans laat iedereen mee-

bedoeld om een vuurtje aan te jagen,

genieten met zijn verzameling en stelt

kaf van koren te scheiden of insecten te

zijn boek gratis beschikbaar via http://

verjagen. In de 18e en 19e eeuw werd

bit.ly/Waaierboek. Er is ook een presen-

de waaier gebruikt als mode-accessoire.

tatie beschikbaar, waarbij enkele waaiers

De waaier had voordelen: je kon je erachter verbergen, van-

in het echt te zien zijn. Indien iemand een waaier met thema

achter ’n waaier de omgeving begluren en ermee koketteren

ballonvaart in bezit heeft, neem dan contact op met Hans via

als het zo uitkwam.

hans@balloonteam.nl.

Comprehensive insurance Cover at an affordable price

Your partner for your Aviation-Insurance VFS Heinz Grümmer GmbH is one of the largest Aviation-Insurance-Brokers in Germany with over 40 years experience. You enjoy the flight - we provide the protection Please contact Heiko Spilker, Phone: +49 231 92717737, e-mail: h.spilker@vfs-gruemmer.de Udo Kötitz, Phone. +49 231 92717713 , e-mail: u.koetitz@vfs-gruemmer.de

Flugplatz 8, 44319 Dortmund Phone +49 231 927177-0 Fax +49 231 927177-30 info@vfs-gruemmer.de

DOE MEE EN WIN!

KORTE DAGEN, NATTE VELDEN EN LAGE TEMPERATUREN HOUDEN BALLONVAARDERS IN DE DONKERE WINTERMAANDEN AAN DE GROND. GELUKKIG IS ER DAN DE BALLONSTOF KERSTPUZZEL, SAMENGESTELD DOOR ERIK BOSMAN. GA DE UITDAGING AAN EN TEST JE KENNIS VAN NAVIGATIE EN HET LUCHTRUIM IN 30 VRAGEN. DIVERSE VRAGEN ZIJN ALS HET GOED IS VRIJ EENVOUDIG TE BEANTWOORDEN, MAAR ERIK HEEFT ER OOK EEN AANTAL STEVIGE BREINKRAKERS TUSSEN GEZET. VEEL SUCCES (EN STERKTE…). Wat heb je nodig?

Zo doe je mee:

Om diverse vragen goed te kunnen beantwoorden heb je een re-

Stuur de oplossing (vraagnummer en bijbehorende antwoord) vóór

cente ICAO-kaart nodig. Dat kan een kaart zijn van Nederland óf

31 januari 2018 naar ballonstof@knvvl.nl onder vermelding van

van België; de vragen spelen zich namelijk af in het grensgebied

“Oplossing Kerstpuzzel”. De prijzen worden gewonnen door de deel-

Nederland-België dat op beide kaarten staat afgebeeld. Daarnaast

nemers die de meeste antwoorden juist hebben beantwoord. Ook

heb je soms een gradenboog, liniaal en/of geodriehoek nodig.

wanneer je niet helemaal zeker bent van je antwoorden heeft het

En wellicht nog een theorieboek hier en daar…

dus zin om mee te doen. Indien er meer inzenders zijn met een gelijk aantal goede antwoorden dan er prijzen te verdelen zijn, bepaalt het lot de winnaar.

TWEE TWEED E P RI JZEN: P I L O TENTAS KUBICECK EN P I L O TENTAS UL TRAMAGI C, TER BESCH I KKING GESTEL D D O O R STEP IN BAL L O O NS. EERS T E P R I JS : BA L L ON VAARDERS J AC K EN B IJ B EHOREND T- S H I RT I N M A A T E N KL E U R N A A R KEU Z E ( ROOD OF Z WART) , TER B ES C HIKK I N G G E S T E L D D O OR S CHROEDER FIRE B ALLOONS . T W E E DERDE PRIJ Z EN: B OEK “PHOTOG RAPHY BO O K 2000 BAL L O O NS” VAN U L T R A M A G I C, TER B ES C HIKKING GES TELD DOOR AD BAL L O N EN BO EK “ D E L AATSTE U I T D A G I N G ” VA N B ERTRAND PIC C ARD EN B RIAN J ONES, TER BESCH I KKING GESTEL D D O O R WI L CO AI R.

De vragen: 1. Hoe is het bolvormige oppervlak van de aarde op onze platte papieren ICAOkaart terecht gekomen? A. Door een orthografische projectie B. Door een conische projectie C. Door een cilinderprojectie D. Door een vlakprojectie

getrokken. Waar kijk je dan naar? Zie afbeelding 1. A. Zogenaamde contrails B. Strepen die verkeersvliegers trekken om de weg terug te kunnen vinden C. Strepen die getrokken zijn door wolkenfabrikanten D. Sporen van vliegtuigen die landbouwgif

2. Voor je gaat opstijgen kijk je op het startveld naar de mooie blauwe lucht waarin haarscherpe witte strepen zijn

uitstrooien

kertspuzzel

BALLONSTOF X-MAS NAVIGATION CHALLENGE

KERSTPUZZEL 24

3. Wat betekent QFE?

A. Het vakantiehuis van collega Dragt

A. Question Forecast Eindhoven – de vraag

B. Het punt waar de Dakota PH-DDA voor het

naar de weersvoorspelling van Eindhoven B. Question Field Elevation – de vraag naar de hoogte ten opzichte van het terrein C. Question Flight Entertainment – welke films worden er aan boord vertoond? D. Question Field Extension – de vraag naar uitbreiding van het veld

vindt 15 km ten zuiden van de grens-

om daar op baan 29 te landen. Het vaart daarbij ten zuidoosten van het

ring van EHTX

veld over een baken ONW. Dat is een

D. Het meldpunt voor vliegtuigen bij de nadering van EHKD

A. Non-Directional Beacon

8. EBBL Kleine Brogel is een…

B. Nine-Dimentional Beacon

A. …militaire basis met een voor F-16’s in

C. Luchtschepen mogen niet landen op de

B. …militaire basis met een voor F-16’s in

landingsbaan D. Night-Directive Beacon

gebruik zijnde start/landingsbaan van asfalt

overgang aan de oostzijde van de snel-

C. …militaire basis met zweefvliegactiviteiten

weg:

D. …militaire basis waar zich het nog lege

A. Windmolens en modelvliegtuigjes

Friedrichshafen naar EBAW Antwerpen,

C. Het meldpunt voor vliegtuigen bij de nade-

gebruik zijnde start/landingsbaan van gras 4. Wie van Breda naar Antwerpen rijdt,

13. Een luchtschip vaart vanuit

laatst is gezien

praalgraf van Prins Laurent bevindt

B. Sauna Diana en windmolens C. Windmolens en het vliegveld Brasschaat D. Modelvliegtuigjes en Bierbrouwerij Kerel

9. Ten zuidwesten van de CTR van EHEH Eindhoven liggen twee TSA’s. Wat is een TSA?

5. De ondergrens van de TMZ Maastricht is ALTIJD 1500 voet.

A. Een Temporary Segregated Area B. Een Temporary Shooting Area

A. Dat is waar voor alle luchtvaartuigen

C. Een Temporary Sailplane Aerodrome

B. Dat is waar voor alle niet gemotoriseerde

D. Een dependance van Dierenpark Lommel

hanggliders en paragliders C. Dat is niet waar, overdag is de ondergrens in TMZ’s altijd 1200 voet D. Dat is niet waar, de stad Maastricht ligt zelf al op 1500 voet hoogte

10. Wanneer kun je in Nederland met je ballon veilig door een TSA varen?

14. EHP26A is een bijzonder deel van het

A. Nooit

Nederlandse luchtruim, het ligt iets

B. Vanaf vrijdag 17:00 LT tot maandag 09:00

ten westen van Den Haag. Wat wordt erdoor beschermd? Zie afbeelding 3.

LT 6. Enkele jaren geleden is de luchtruimclassificering van de militaire CTR’s in

C. Na toestemming van MILATCC D. Als je een witte vlag aan je kroonlijn hangt

Nederland van C naar D gegaan. Wat is het verschil? A. VFR- luchtvaartuigen mogen die CTR niet meer kruisen B. De bovenkant van de CTR is hoger komen te liggen C. Militaire zweefvliegclubs mogen nu een lierkabel gebruiken D. Er is geen separatie meer tussen VFR en IFR verkeer

A. Het Kurhaus tijdens internationale conferenties B. Koninklijk Paleis Noordeinde

11. Een sportvlieger vliegt van EBZW Zwartberg (van het midden van het

C. De gevangenis van de Verenigde Naties D. De Scheveningse Pier

veld) naar meldingspunt YANKEE van EHEH Eindhoven. Hij heeft de wind van

15. Een ballonvaarder stijgt op in Eeklo en

12 kts recht op de neus. Welke koers

landt in Deinze (voor het gemak nemen

vliegt hij?

we van beide gemeenten het centrum).

A. 012

Hoeveel hoogspanningsleidingen

B. 015

steekt hij over?

C. 018

A. 1

D. 021

B. 2 C. 3

12. Deze vraag betreft dezelfde gegevens

D. 4

als bij vraag 11. De sportvlieger vertrekt om 12.37 uur van EBZW, hoe laat

16. Hoe hoog ligt het vliegveld

komt hij aan bij YANKEE als de snelheid

Woensdrecht (EHWO)?

van zijn vliegtuig 93 kts bedraagt? 7. Aan de zuidkant van het eiland Texel

A. 63 voet AMSL

A. 12.50 uur

B. 63 meter AMSL

B. 12.52 uur

C. 24 voet AMSL

staat op de luchtvaartkaart point

C. 12.54 uur

D. 24 meter AMSL

OSCAR. Wat is dat? Zie afbeelding 2.

D. 12.56 uur

hoogtemeter lenen

en,

B. Gebruik maken van de hoogtemeter die de examinator in zijn horloge heeft C. De hoogtemeteraflezing van de transponder gebruiken 17. Een ballonvaart vanuit Joure bij zuidenwind noopt je tot opletten. Er is

D. EHEH-TWR verzoeken om regelmatig even de vaarhoogte door te geven

een groen omrand gebied ten noord-

Naschrift: ondanks zijn juiste keuze uit boven-

oosten van de gemeente. Wat is dat?

genoemde oplossingen is genoemde ballon-

Zie afbeelding 4.

vaarder destijds gezakt voor zijn examen.

26. Uw hoogtemeter wijst, voordat u opstijgt in Knokke, -98 ft aan. Wat is correct? A. Dat kan omdat de luchtdruk varieert met veranderingen in het weer B. De QFE is ingesteld, in plaats van de QNH C. Dit is niet mogelijk - een hoogtemeter geeft alleen positieve getallen D. Het instrument is defect of niet goed afgeregeld

A. Een gebied met vogels B. Een gebied waar men zoekt naar een vervelende passagier die een oud-collega daar

22. Wie op de luchtvaartkaart kijkt ziet dat

27. U maakt zich op oudjaar op voor een

de stad Antwerpen opvallend veel:

mooie eindejaarsvaart, en stelt de

op een zondagmiddag in het meer dumpte A. Landingsplaatsen voor ambulance helikopC. Een Natura-2000 gebied D. Een zogenaamd Wetland 18. Luchtverkeersleiding wordt in

ters heeft

door respectievelijk

hetzelfde opstijgveld. Uw meter geeft

C. Hospitalen heeft

nu 56 ft.aan. De luchtdruk is in één dag

D. Heroïne gedoogcentra heeft

tijd ongeveer: A. 1 hPa gestegen

23. EASA part FCL moet in heel Europa uiterlijk geïnstitutionaliseerd zijn op

B. LVNL en Belgocontrol

A. 8 april 2018

C. Amsterdam Radar en Brussels Radar

B. 8 april 2019

D. Ministerie van Verkeer en Waterstaat en

C. 8 april 2020

Regie der Luchtwegen

luidt u 2018 in met een vaart vanaf

B. Civiele helikopter landingsplaatsen heeft

Nederland en België georganiseerd A. ILT en Eurocontrol

hoogtemeter in op 0 ft. Een dag later

D. 8 april 2021

B. 2 hPa gestegen C. 1 hPa gedaald D. 2 hPa gedaald 28. Welke separatie moet je als ballonvaarder in luchtruimklasse G ten opzichte van een wolk houden?

19. Een ballonvaarder wil vanaf Sas van

24. Een ballonvaartbedrijf in België vaart

Gent met zuidenwind een oversteek

met grote ballonnen. Tijdens één van

over de Westerschelde maken. Waar

de vaarten worden tien collega’s mee

haalt hij zijn meteorologische infor-

aan boord genomen, om zodoende hun

matie voor zijn vluchtvoorbereiding

aller bevoegdheid geldig te houden.

vandaan?

Mag dat?

A. www.jacobkuiper.nl B. www.luchtvaartmeteo.nl

C. www.armandpien.be

D. www.belgocontrol.be/meteorology

m).

A. Ja natuurlijk, hoe meer zielen, hoe meer vreugd

A. Beneden 3000 ft meer dan 0 meter, boven 3000 ft meer dan 300 meter B. Beneden 3000 ft meer dan 300 meter, boven 3000 ft meer dan 450 meter C. In klasse G mag je gewoon in de wolken varen D. In klasse G mag een ballonvaarder niet komen

B. Nee, alleen de PiC mag deze vaart in zijn logboek schrijven C. Ja, maar alleen als eenieder een keer de

20. EBZR is de code voor het Belgische vliegveld Zoersel. Als je als ballonvaarder dat vliegveld nadert, moet je per

brander heeft aangeraakt D. Nee, omdat het bedrijf geen examenstatus heeft

radio contact opnemen met A. Zoersel Tower op 123.800

25. Zowel Nederland als België kennen van

B. Zoersel Approach op 123.800

die typische ballonvaarders gemeen-

C. Zoersel Radar op 123.800

ten. Joure, Sint Niklaas, Amersfoort,

D. Je moet helemaal niks

Eeklo, Tilburg, Houthalen, Breda. Hoe heten de burgemeesters van Joure en

21. Waar gebeurd verhaal: een ballon-

Eeklo?

vaarder staat in Eindhoven klaar voor

A. Bert Kuiper en Urbain Servranckx

een examenvaart en komt er op het

B. Tjibbe Joustra en Loet de Koene

opstijgveld achter dat hij zijn hoogte-

C. Wopke Hoekstra en Lieven Dehandschutter

meter is vergeten. Hoe te handelen in

D. Fred Veenstra en Koen Loete

zo’n situatie?

29. Zijn de isogone lijnen op een luchtvaartkaart actueel? Zie afbeelding 5 (ter illustratie; geen luchtvaartkaart) A. Ja, ze worden maandelijks per AIPAmandment aangepast B. Ja, maar je moet ze als pencorrectie op de luchtvaartkaart bijwerken

KERSTPUZZEL

A. Naar een plaatselijke collega rijden om een

KERSTPUZZEL 26

C. Nee, ze zijn doorgaans van twee jaren ervoor D. Nee, maar het zijn nauwkeurige verwachtingen voor het komende jaar 30. Oeps. De beide waakvlammen van

A. Als eerste de branderkraan openen, dan

C. Als eerste de branderkraan openen, dan

de hoofdbrander aansteken. Vervolgens de

de cilinderkraan sluiten. Vervolgens de

cilinderkraan bijna sluiten zodat een kleine

cilinderkraan iets opendraaien en de hoofd-

vlam op de brander blijft en varen op de

brander aansteken. Varen op de cilinder-

cilinderkraan. Z.s.m. landen.

kraan en z.s.m. landen.

B. Als eerste de branderkraan iets ope-

D. Als eerste de cilinderkraan sluiten, dan de

uw dubbele brander blijken plots niet

nen, dan de hoofdbrander aansteken.

branderkraan openen. Vervolgens de cilin-

meer te functioneren. Wat is de juiste

Vervolgens varen op de cilinderkraan.

derkraan iets opendraaien en de hoofd-

procedure?

Z.s.m. landen.

brander aansteken. Varen op de cilinderkraan en z.s.m. landen.

Met dank aan Erik Bosman en:

Geleverd: Cameron A-105 In bestelling: Cameron A-180

OPROEP: APP-TESTER GEZOCHT! De afgelopen jaren zijn er uiteenlopende applicaties voor smartphones en tablets gelanceerd waar ballonvaarders hun voordeel mee kunnen doen, zowel bij de vaartvoorbereiding als tijdens de vaart. Soms zijn ze specifiek voor de ballonvaart ontwikkeld, soms

Fabrikant: Cameron Balloons Ltd. Operator: Aerostat Ballonvaarten.

voor de bredere luchtvaart of voor andere toepassingen. Wie wil de verschillende apps (Andoid/iOS) eens in kaart brengen én beschrijven in een artikel voor Ballonstof? Laat het weten via ballonstof@knvvl.nl. Wil je liever geen artikel schrijven, maar heb je wel een handige tip over de ultieme app? Ook dan horen we graag van je.

Walstraat 13 7631 ET OOTMARSUM T: 0541- 293299 M: 06 23 505 807 info@wilcoair.nl

HERMAN GEEFT GAS IN ALBUQUERQUE

TIJD ENS H ET I NF L ATEN GAAN BEZO EKERS (AL S H ET GO ED I S) T E K S T H E N R I Ë T T E W A R D ENAAR, B EELD B ENNIE B OS .

GEH O O RZAAM AAN D E KANT

Herman Kleinsmit werd in februari 2017 benaderd door de

viewden Herman en zijn crew. Ze waren de favoriet van het

organisatie van Albuquerque International Balloon Fiesta

publiek en werden uitgeroepen tot de ‘grootste ballon’. Door

(ABQ) voor deelname met zijn superbikemotor-ballon.

de rode motorkleding van het team werden ze snel herkend

Hij besloot het niet te doen; het werd te duur voor zes perso-

en moesten ze vele prentkaarten signeren. Ze ervaardden het

nen, die nodig zijn bij de opbouw van zijn imposante ballon,

als verbazingwekkend. De nightglow waaraan 400 ballonnen

met twee scheurbanen en maar liefst 59 velcrostrips. Een

deelnamen, stelde niet zo veel voor. Er was geen muziek en

uitnodiging voor het Festival Internacional del

terwijl de één zijn ballon inflate, legde de ander

Globo in de Mexicaanse stad León maakte ook

hem al weer plat. ‘Het was een rommelige boel’,

deelname aan de meeting in Albuquerque toch

vond Herman. Elke dag werd er ook een piloot-

mogelijk. De Mexicanen wilden grotendeels

van-de-dag benoemd. ‘Je moest daarvoor de bal-

het transport regelen en betaalden ook de

lonsport positief naar voren hebben gebracht’.

hotelovernachtingen. ABQ werd nu een soort

Donderdagochtend werd een topdrukte verwacht,

tussenstop. Op 5 oktober vertrok Herman met

omdat de schoolkinderen dan een vrije dag hadden. Om zeven uur ’s ochtends stond de superbike,

zijn crew naar Houston. ERWIN BETH L EH EM

Koude rillingen

samen met vele andere special shapes, alweer

EN HER MAN KL EINSMIT

overeind, met ruim 100.000 bezoekers er omheen.

Op het opstijgveld van ABQ lopen zo’n 100.000 bezoekers

Op zaterdagmorgen werd alles weer ingepakt voor transport

gewoon tussen de ballonnen door, maar tijdens het inflaten

naar Mexico. Een deel van de crew ging nog even terug naar

gaat iedereen gehoorzaam aan de kant. ‘En als de motor dan

het festival, terwijl een ander deel in het hotel de rust van het

overeind komt en uiteindelijk overeind staat, dan krijg je een

zwembad opzocht. Daarna weer terug naar Nederland, om

gigantisch applaus’, geniet Herman na. ‘Wanneer alle ballon-

vervolgens in november weer richting Mexico af te reizen voor

nen opstijgen ben je compleet overdonderd door de enorme

het Festival Internacional del Globo.

hoeveelheid! Zo’n 630 stuks per dag, zonder onderling radiocontact. De grotere ballonnen bleven overigens regelmatig

Facts

aan de grond, omdat landen in de omgeving moeilijk was’.

Heel Albuquerque is tijdens het festival één groot ballonfeest

Op zondag 8 oktober maakte Herman zijn eerste vaart. ‘Van

met muziek, eten en drinken. Het wordt bezocht door zo’n

de landingsmogelijkheden werden we niet vrolijk. Ik gaf Erwin

kleine miljoen bezoekers. Er werken zo’n 12.000 mensen aan

Bethlehem de brander en hij wist de supermotorbike perfect

het fesitval mee, waarvan 12 in een vaste baan. Op de lange

naar het opstijgveld terug te varen. Toen we landden werd er

straat ‘the Strip’ staan bezoekers in de rij om merchandising,

door het publiek enorm gejuicht. De koude rillingen liepen ons

zoals pins van de verschillende ballonnen, te kopen.

over de rug. Wat was dat een bijzondere belevenis!’

Ook Herman verkocht pins, bekers en onderzetters en had daarnaast 25.000 prentbriefkaarten laten drukken, waarvan

Grootste ballon Diverse TV-stations maakten opnames van de ballon en inter-

hij er na één dag al 5.000 kwijt was.

evenement

ofd-

evenement 28

BALLONFESTIVAL IN POLEN, SZCZECINEK DOOR SEBE KRUIJER I .S.M. BARTO SZ O BERSKI EN GUI D O H ÄRL E

HET INTERNATIONAL BALLOON FESTIVAL SZCZECINEK WERD DIT JAAR VOOR DE 8E KEER IN POLEN GEORGANISEERD DOOR BARTOSZ EN MARLENE OBERSKI. 56 TEAMS UIT DUITSLAND, FRANKRIJK, DENEMARKEN, NEDERLAND, AMERIKA EN POLEN NAMEN DEEL AAN HET EVENEMENT Szczecinek is een provinciestadje in het Poolse Woiwodschap

Die avond steeg ik op met 3 passagiers en we maakten een

West-Pommeren; vanaf Nederland is dat ongeveer 1300 kilome-

prachtige vaart over het meer bij de stad. Omdat ik met de

ter rijden. Het binnenrijden in Polen merk je niet eens, er is geen

Szczecinek-ballon voer, bleef ik laag boven het meer zodat

echte grens meer, je hoeft niet eens af te remmen. De economie

het een mooi schouwspel was voor alle toeschouwers die bij

in Polen is enorm aan het groeien, zo ook in Szczecinek waar we

het meer stonden. We misten daardoor wel het doel op een

een excursie maakten naar een fabriek van KRONO, de meubel-

paar honderd meter. Na deze vaart was er het galadiner in

fabrikant die op diverse plaatsen in Europa (en Amerika) grote

de grote tent met dansen en een cocktailshakers-show.

MDF-fabrieken bezit. Tijdens ons verblijf in Polen verbleven we

In Polen is het de traditie dat je voor een galadiner chic

in hotel Dwor Pomorski in Luboradza, vlakbij Szczecinek. Een

gekleed gaat en we hadden net genoeg tijd om ons na de

sjiek, mondain hotel waar ook de (pre-)festival avond werd

vaart snel om te kleden voor het gala.

gehouden. Die avond hebben we eerst een prachtige ballonvaart gemaakt en na de vaart was er een barbecue met Poolse

Marker kwijt

gerechten. De volgende dag gingen de teams naar Szczecinek

De zaterdagavond was het weer prima ballonweer, maar

waar de officiële inschrijving en opening van het evenement

de richting was een groot bos. De opties waren om vroeg

plaatsvond in het theater van de stad.

te vertrekken en hoog (voor meer wind) over het bos varen, of juist laat vertrekken en vóór het bos te landen. Die avond

Vossenjacht en galadiner

zou ook de nightglow plaatsvinden, dus een twaalftal teams

Direct na de opening werd de briefing voor die avond gehou-

werden sowieso vroeg terugverwacht. Samen met de Deense

den. Tijdens deze vaart en de vaart op zaterdagavond werd er

teams besloten wij om laat te vertrekken en voor het bos te

een competitie georganiseerd, een zogenaamde vossenjacht.

landen. We vertrokken als allerlaatste en de vos was natuur-

De vos was de Gaspol-ballon, gesponsord door de lokale

lijk al lang en breed geland. En ik was al een plekje aan het

Gasleverancier. Elk team had één marker gekregen met het

zoeken en terwijl we stonden te zwaaien naar mensen bij

teamnummer erop, en die kon slechts éénmaal gebruikt wor-

een boerderij, zagen we plots de Gaspol ballon (en het kruis)

den, hetzij vrijdagavond, hetzij zaterdagavond. Het opstijgveld

voor ons in het veld liggen. Maar waar was nou de marker

was een sportpark met meer dan genoeg grasvelden en een-

gebleven…? Die was even onvindbaar en zo voeren we pre-

ieder was een eigen ruime plek toegewezen voor het gehele

cies over het kruis zonder dat we de marker konden laten

festival.

vallen. In de avond assisteerden we (Margreet en ik) tijdens

Tineke, Marc en Rieneke. Guido: “Wij zijn vanuit Nederland op uitnodiging naar het evenement geweest. Een heel goed georganiseerd evenement. Veel publiek en enthousiasme bij onze special shape”.

Convectielaag De volgende dag om half zes genoten we op het veld van een ontbijt met een versgebakken Poolse lekkernij en een kop koffie. Na de briefing kon de ochtendvaart beginnen. Ook nu ging de richting naar een groot bos. Het was rustig die ochtend, maar er zou omstreeks half acht turbulentie komen in verband met een convectielaag. Dus we hadden twee uur de tijd voor een rustige vaart. We kwamen over een gebied met weinig (zand)wegen, waardoor het landen werd uitgesteld. Er was tijd genoeg en dus gingen we over het bos heen, samen met nog een aantal andere ballonnen. Na een vaart van anderhalf uur gingen we een landingsplekje zoeken. De wind was wat aangetrokken zoals voorspeld en het werd een sportieve landing bij het dorpje Ledyczek, dat mooi in een dal ligt.

Splash or grab De zondag was gereserveerd voor een boottocht op het meer met een gezamenlijke lunch. Die avond was er weer een vaart met een competitie-element. Het was een ‘Splash or Grab’ (soort fly-in) naar een vlag op het meer. De bedoeling was dat je de vlag te pakken kreeg en de beloning daarvoor was een drone ter waarde van 1500 euro. Guido: “De laatste vaart was een hele bijzondere, de Splash & Grab van een vlag op het meer. In het stadje een veld gezocht en zo een fly-in gemaakt. Wij met onze grote special shape zijn als één van de weinige ballonnen het dichtst bij de vlag gekomen. Helaas is het niet gelukt om deze te pakken te krijgen”. Guido ging als eerste weg en eenmaal in de lucht zag ik dat Guido heel laag een goede koers had naar de vlag. Wij gingen langs de rand van het meer, prachtig over het publiek heen.

Naar 100 teams De organisatie wil het ballonfestival graag uitbreiden naar 100 deelnemende teams. Er zijn genoeg hotels in de omgeving en de stad is enorm betrokken. Wil je een indruk krijgen van het evenement van 2017, kijk dan op youtube: www.youtube. com/watch?v=jKAnXbc3n4c&sns=fb. Voor de kosten hoef je het niet te laten: het evenement kost 120 euro voor een ballonteam van 4 personen. Dat is inclusief drie hotelnachten met ontbijt, het galafeest, de diners (na de ballonvaarten), het gas (en je mag met volle tanks naar huis). Wil je eerder komen en ook het pre-ballonfeest in Luboradza meemaken, dan kost dat per team 60 euro extra, inclusief de barbecue en de overnachting in het prachtige hotel. Volgend jaar wordt dit evenement georganiseerd van 6 tot 8 juli. Neem voor vragen of deelname contact op met Bartosz (spreek uit: Bartek) Oberski of word vrienden met Bartosz op Facebook. www.balonywszczecinku. pl.

ballonstof

de nightglow bij het Nederlandse Babette team van Guido,

ballonspotter 30

Klein fijn nieuw speelgoed

BALLONSPOTTERS’ TERUGBLIK BEELDVERSLAG VAN 2017 D OOR KEV IN B OON

Een beeldverslag van ons rijkelijk gevuld ballonspot-jaar. Starten doen we in januari in Overmere en Waasmunster. Half februari lukt het ons om enkele ballons recht te zetten in Herenthout. Maart brengt ons de Ad Ballon Cup vanuit Breda, alsook de doop van ‘t Kookpotje. In april zetten we oude ballons recht en zetten we ook enkele nieuwe ballons om in bits en bytes. De ‘balloon cross channel’ moet ik helaas aan

Ballonvaren, eens je de microbe te pakken hebt, laat het je niet meer los

mij voorbij laten gaan, wegens geen verlof te verkrijgen op ‘t werk. Mei is de maand met het BK/NK, wat in 2017 in Vielsalm doorgaat. We boeken met het gezin een gezellige chalet in de buurt. Donderdagavond gaan we naar een nieuwe ballon kijken op het vliegplein van Spa, vrijdag pikken we de ochtenden avondvaart mee, om op zaterdag na het terugkeren van een uitstap naar de Moezel, in de buurt van de Nürburgring nog een ballon te spotten. In juni zien vele nieuwe ballons het daglicht voor het eerst vanuit de lucht. Juli bezorgt ons veel nieuwe ballonfoto’s, mede door de Mondial Air Ballons. Verder komen er tijdens juli ook weer een handjevol nieuwe ballons voor het eerst naar buiten. Augustus, in Molenbaix, tijdens een kleine meeting, zijn de windconditities niet optimaal. Dit jaar doen we enkele meetings voor het eerst aan: Sint-Truiden en Twente Ballooning. Beide meetings kunnen ons bekoren, en verschijnen zeker een trosje

terug op ons schema. Tijdens september en oktober doen

ballonnen tijdens Belgian

we het rustiger aan, met enkel Warstein, Vredefeesten,

Balloon Trophy

Najaarschallenge Waasland en de ballonvaardersdag op de agenda.

Iemand een marker gezien?

Nieuwe ballonnen brengen altijd een smile We hangen niet de vuile was maar de vlag buiten, tijdens de Ad Ballon Cup

op ons gezicht

99 luftballons, of waren het er iets meer tijdens Mondial

Air Ballons

Twente Ballooning zal ons nog terugzien, wat een zicht...

Klaarmaken voor de nightglow in Warstein Nostalgie ten top, oudere mand, brander én nog zonder stokken

Kiss me, I’m a prince !

Lowie zijn Rhino voor het eerst op een ballonmeeting

Sint-Truiden, als spotter hier voor de eerste maal aanwezig

ballonspotter

Wie wil er niet in/met de zon spelen ?

Najaarschallenge KBBF: ready-set-go!

techniek 32

INNOVATIES IN STOFFEN D O OR R EM KO WIG GER

Bij de bouw van nieuwe ballonnen maken fabrikanten gebruik

uitgang van de stof. Nieuwe technieken, waaronder kleuren

van verschillende stoffen. Veruit het grootste deel van de

m.b.v. een autoclaaf, zorgen ervoor dat de verf diep door-

ballon bestaat hierbij uit nylon en/of hyperlast/thermogrip of

dringt in de vezel en een nóg betere bescherming biedt.

polyester. Elk met zijn eigen eigenschappen voor wat betreft het verouderingsproces. UV-licht, warmte en vocht hebben een nadelige invloed op de levensduur en het kleurbehoud van de stof. De kwaliteit van

Wat brengt de toekomst? Die vraag is lastig te beantwoorden, maar er tekent zich een scheiding af tussen de com-

stoffen heeft zich de afgelopen jaren echter

merciële inzet van ballonnen en ballonnen

steeds verder ontwikkeld en dit blijft voor de

voor de sport/hobby. Aan beide typen bal-

fabrikanten een belangrijk punt van aandacht.

lonnen zullen specifieke eisen aan de stof

Daarvoor is het nodig goed te kunnen testen en regelmatig terugkoppeling te krijgen uit de markt.

worden gesteld. Zo zullen commercieel ingezette ballonnen tegen een stootje moeten kunnen en speelt het gewicht een rol bij de kleinere ballonnen voor de sport/hobby. Fabrikanten

Hoe worden stoffen gemaakt?

zullen daarop moeten inspelen en de klant, naast de

Ballonfabrikanten betrekken hun stoffen in de meeste gevallen

keuze van een kleur, ook een keuze laten maken uit een bre-

bij een externe leverancier. Voorbeelden hiervan zijn Coating

der scala aan stoffen.

Applications, Porcher, Meyer-Mayor en Luckenhaus (tegenwoordig Olbo & Mehler). De productie gebeurt op verschillende manieren, maar in de basis zijn ze hetzelfde. Zo worden bij de productie van nylon de nylon polymeren en andere componenten gesmolten, gemengd, verwarmd, tot lange vezels getrokken en op spoelen gewikkeld. Vervolgens wordt de stof geweven en is het tijd voor het kleurbad, waarbij ballonfabrikanten allen hun eigen palet aan standaardkleuren hebben. Tot slot wordt er aan één of beide zijden een coating aangebracht die de normaal gesproken poreuze stof geschikt maakt als ballonstof.

Hoe wordt getest en ontwikkeld? Fabrikanten hebben veel geleerd van ervaringen uit het verleden en deze kennis wordt uiteraard toegepast bij de ontwikkeling van nieuwe stoffen. Maar er wordt tegenwoordig ook actief onderzoek gedaan naar de kwaliteit van nieuwe stoffen. Bijvoorbeeld door in een machine de blootstelling aan UV, warmte en vocht versneld te simuleren. De resultaten worden gebruikt bij de verdere ontwikkeling van ballonstoffen.

Wat zijn de innovaties? Speerpunten zijn altijd al levensduur, kleurbehoud en sterkte geweest. De laatste jaren is er daar echter nog één aan toegevoegd, namelijk gewicht. Hierin zijn grote stappen gemaakt en deze nieuwe stoffen zijn vanwege de eigenschappen vooral geschikt voor de kleinere ballonnen. Voor wat betreft kleurbehoud snijdt het mes aan 2 kanten. Naast het feit dat de ballon mooier blijft om te zien, is kleurbehoud ook van invloed op de levensduur. De verf beschermt namelijk de vezels tegen de invloed van zonlicht en de daarmee gepaard gaande achter-

MET EEN TESTMACH I NE - ZO AL S H IER I N GEBR U IK B IJ C A M E R ON WO RD T VI A BL O O TSTEL L ING AAN UV-L ICH T, W A R M T E E N VOC HT HE T VERO UD ERI NGSP RO CES VAN BAL L O NSTO F GESIM U LE E R D .

BALLONVAARTAGENDA Evenementen in Nederland en België of georganiseerd door de FAI/CIA

Magic Air Events

Han-sur-Lesse (B)

10-13 mei 2018

www.magicairevents.be

Classic Cars & Aeroplanes

Seppe (NL)

16-17 juni 2018

www.cca-seppe.nl

Ballonmeeting LeRoeulx

LeRoeulx (B)

24 juni 2018

www.montgolfieresleroeulx.be

Ballonfestival Hardenberg

Hardenberg (NL)

28-30 juni 2018

www.ballonfestival-hardenberg.nl

TT Balloon Fiesta

Assen (NL)

29 juni-1 juli 2018

www.ttballoonfestival.nl

Ballonhappening Waregem

Waregem (B)

30 juni 2018

www.ballonhappening.be

Ballonfeest Rouveen

Rouveen (NL)

juni 2018

www.ballonfeestrouveen.nl

Rijnweek Rhenen

Rhenen (NL)

6-14 juli 2018

www.rijnweek.nl

Ballonmeeting Olen

Olen (B)

20-22 juli 2018

www.ballonclubicarus.be

Meetjeslandse Balloonmeeting

Eeklo (B)

28-29 juli 2018

www.meetjeslandseballoonmeeting.be

Friese Ballonfeesten

Joure (NL)

juli 2018

www.ballonfeesten.nl

Montgolfiades de Molenbaix

Molenbaix (B)

4 augustus 2018

www.molenbiades@hotmail.com

Sport-ballonhappening Sint-Truiden

Sint-Truiden (B)

5 augustus 2018

www.toerisme-sint-truiden.be

Ballonfestival Grave

Grave (NL)

10-11 augustus 2018

www.ballonfestival-grave.nl

Ballonfiesta Barneveld

Barneveld (NL)

22-25 augustus 2018

www.ballonfiestabarneveld.nl

Twente Ballooning

Oldenzaal (NL)

22-25 augustus 2018

www.twenteballooning.nl

Hottolfiades Festival International

Hotton (B)

25-26 augustus 2018

www.hottolfiades.com

Ducasse d’Ath

Aat (B)

27 augustus 2018

www.ducasse-ath.be

Ballon Fiësta Meerstad

Meerstad (NL)

31 aug - 1 sept 2018

www.meerstad.eu

Vredefeesten

Sint-Niklaas (B)

1-2 september 2018

www.vredefeesten.be

Kasseikenskermis Lochristi

Lochistri (B)

15-16 september 2018

www.lochristi.be

Gemerts Ballonfestijn

Gemert (NL)

september 2018

www.gemertsballonfestijn.nl

Höfte Ballooning

Diepenheim (NL)

september 2018

www.hofteballooning.nl

Luchtsportevenement Elsefly

Blokzijl (NL)

september 2018

www.elsefly.nl

Rassemblement de mongolfières

Vercimont (B)

13-14 oktober 2018

www.aerovolare.be

Breda (NL)

maart 2018

www.adballon.nl

(Daan Elfring, René Elgersma)

Geesteren (NL)

maart 2018

www.dbcc.nl

Voorjaarschallenge (KBBF)

Maaseik (B)

maart/april 2018

www.balloonfederation.be

Exel Cup (DBCC)

Exel (NL)

april 2018

www.dbcc.nl

NK/BK Ballonvaren (DBCC/KBBF)

Gramsbergen (NL)

10-13 mei 2018

www.dbcc.nl /

WEDSTRIJDEN Ad Ballon Cup (Ad Ballon) Paashaasjacht

www.balloonfederation.be

Drenthe Cup (DBCC)

Drenthe (NL)

sept/okt 2018

www.dbcc.nl

Najaarschallenge (KBBF)

België, n.t.b. (B)

oktober 2018

www.balloonfederation.be

FAI/CIA 10e WK Heteluchtschepen

Kreuth (Duitsland)

15-22 februari 2018

www.world-championship.org

3e WK Ballonvaren Dames

Naleczow (Polen)

7-11 augustus 2018

www.biuro@aeroklubpolski.pl

23e WK Ballonvaren

Gross-Siegharts

18-26 augustus 2018

4e WK Ballonvaren Junior

(Oostenrijk)

www.balloonworlds2018.at

Wloclawek (Polen)

12-16 september 2018

www.juniorworlds2018poland.com

Bern (Zwitserland)

27 sept - 6 okt 2018

www.sbav.ch

62e Coupe Aéronautique Gordon Bennett

Alle evenementen en data onder voorbehoud. Voor contactpersonen, definitieve data en eventuele uitwijkdata zie websites organisatoren. Ontbreekt je ballonevenement in Nederland of België in dit overzicht of wil je wijzigingen doorgeven? Laat het weten via ballonstof@knvvl.nl.

AGENDA

MEETINGS

colofon

C OLOF ON

Ballonstof | winter 2017

Verschijningsdata en deadlines

Ballonstof is een uitgave van de afdeling Ballonvaren van de

Voorjaarseditie deadline 28 februari, verschijning 31 maart |

Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart in samen-

zomereditie deadline 31 mei, verschijning 30 juni | najaarsedi-

werking met de Koninklijke Belgische Ballonvaart Federatie.

tie: deadline 31 augustus, verschijning 30 september | winter-

Ballonstof is hét ballonmagazine van Nederland en België en

editie deadline 23 november, verschijning 24 december.

richt zich op ballonpiloten, piloten in opleiding, crewleden, medewerkers van ballonvaartbedrijven en andere belangstel-

Advertenties

lenden in de wereld van de ballonvaart. Het blad verschijnt vier-

1/1 pagina € 250,- | 1/2 pagina € 135,- | 1/4 pagina € 75,- |

maal per jaar in een oplage van 550 exemplaren.

1/8 pagina € 40,-. Toeslagen +20% achtercover en +10% binnenzijde cover. Korting bij adverteren in 4 nummers 5% en in

Redactie

8 nummers 10%. Tarieven zonder BTW. Reserveren en aanleve-

Han Nabben, hoofdredacteur

ren advertenties via ballonstof@knvvl.nl.

Annette Witte, eindredactie Rutger Coucke, art director

Abonnementen

Luc van Geyte, redacteur België

Losse nummers €6,95. Ballonstof wordt gratis verzonden

Gerjan Crebolder, redacteur Nederland

naar leden van de KNVvL afdeling Ballonvaren, de DBCC en de

De redactie is te bereiken via ballonstof@knvvl.nl (voor

KBBF. Abonnement voor niet-leden € 30,- per jaar. Aanvraag

Nederland) of redactie@balloonfederation.be (voor België).

abonnement via ledenservice@knvvl.nl. Abonnementen wor-

De redactie beslist over het al dan niet opnemen van artikelen

den automatisch verlengd tenzij een maand voor het verstrij-

en behoudt zich het recht voor om artikelen in te korten of te

ken van de abonnementsperiode bericht van opzegging is

bewerken. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de arti-

ontvangen via ledenservice@knvvl.nl. Heb je een abonnement

kelen komt voor rekening van de betrokken auteur.

maar Ballonstof niet ontvangen? Neem dan contact op via ledenservice@knvvl.nl.

Medewerkers aan dit nummer Henriëtte Wardenaar, Merlijn van Eijk, Bas Vrijhof, Han Nabben,

Aanleveren tekst en beeld

Bruno Van Gompel, Erik Bosman, Bennie Bos, Sebe Kruijer,

Kopij aanleveren in Word-formaat. Eén pagina Ballonstof

Bartosz Oberski, Guido Härle, Kevin Boon, Remko Wigger

neemt ongeveer 500 woorden in beslag. Beelden in hoge resolutie aanleveren via WeTransfer of vergelijkbaar.

Vormgeving: Rutger Coucke | Studio Rutger Coucke Druk: Print Productions BV | Ursem

Foto omslag: Catch the Sun, Elektor - Tularosa Alamogordo

New Mexico.

of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen en/of

ISSN 1386-1700

openbaar worden gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur.

KNVVL Bestuur Koninklijke Nederlandse Vereniging voor

KBBF Bestuur Koninklijke Belgische Ballonvaart Federatie

Luchtvaart Afdeling Ballonvaren

Voorzitter en woordvoerder:

Yves Lannoy +32(0)478-515730

René Zwarteveen | 06-15054777

Ondervoorzitter:

voorzitter.ballonvaren@knvvl.nl

Philippe de Cock |+32(0)475-441476

Secretaris: Niels Kon | 06-48106556

Ledenadministratie:

secretaris.ballonvaren@knvvl.nl

Luc Buyckx | +32(0)476-361802

Penningmeester: Tommie Witteveen | 06-36626742

Secretaris:

penningmeester.ballonvaren@knvvl.nl

Evert Dehandschutter | +32(0)472-804884

Algemeen bestuurslid:

Jan Oudenampsen | jan.oudenampsen@knvvl.nl

Lowie Vanluffelen | +32(0)495-253545

Marije Roozendaal | marije.roozendaal@knvvl.nl

Djorry Simoen | +32(0)478-617437

www.knvvl.nl/afdelingballonvaren

Stijn Staelens | +32(0)474-489630 rvb@balloonfederation.be | www.balloonfederation.be

ballonstof

Super-lightweight fabric

l. c n i 60 kg ork artw

Vanaf 38 g/m2 en geschikt voor typen t/m 120 Enkele indica�es O-31 30 kg O-77 60 kg Z-105 76 kg

• Onderhoud, inspec�es en ARC’s • Verkoop Cameron ballonnen, GEFA-Flug luchtschepen en toebehoren • Dealer f.u.n.k.e. radio’s en transponders

twi�er.com/CameronEurope facebook.com/CameronBalloonPromo�ons