Ballonstof voorjaar 2018 by Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL)

VOORJAAR 2018 HÈT BALLONMAGAZINE VAN NEDERLAND EN BELGIË

colofon

Meer dan 30 jaar innoverende technologie.

rekspa Onze gesp

S CH R O E D E R fire balloons

rtner in Be

lgië:

ing m Balloon rten . Drea o rne p a rs La e V 0 c 7 Lu 28 . B-92 g e w ir e H Lagen 02 75 63 22 Te l. + 3 2 4 ll o n @ te le n e t. b e rb a sc h ro e d e n in g .b e a m b a ll o o re .d w ww

Het mooiste uitzicht! Warmeluchtballons en meer „Made in Germany“ Uw CAMO + voor alle merken Theo S C H R O E D E R fire balloons GmbH · Gewerbegebiet Am Bahnhof 12 · D-54338 Schweich · Tel. + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 -4 Fax + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 - 5 0 0 · mail@schroederballon.de · www.schroederballon.de · CAMO plus DE.MF/MG.0549

4 Voorwoord René Zwarteveen/Evert Dehandschutter 6 Kort & Bondig Han Nabben 9 10th FAI World Hotairship Championship Luc van Geyte 10 1e WK ballonvaren 1973 François Schaut

inhoud

IN DIT NUMMER:

12 EASA Regelgeving Karel Abbenes 16 Ballonvaren en besluiten nemen Bas Vrijhof 18 #Ballonvaren Luc van Geyte 21 Geschiedschrijving rechtgezet Han Nabben 23 Cilinder ontleed - deel 1 Remko Wigger 24 3 Duurrecords in 1 vaart Erik Pals 26 Melden van voorvallen en gevaren Leon Leemans 28 Check, Check, Kubichek Gerjan Crebolder 30 Ad’s Ballonbesognes Ad Haarhuis 31 Ballonvaren in India Sebe Kruijer 32 Nader verklaard: onweer Dany Marien 34 Zeppelin maakt noodlanding in Praag Rutger Coucke 35 Doorgeven verlenging bevoegheid KIWA Erik Bosman 36 25 Jaar crewen Ri-Ja Voortman 37 Ballonvaartagenda 38 Colofon Na een late en laatste koudestuiptrekking begin maart beginnen de dagen eindelijk serieus te lengen. De zon klimt steeds hoger en de meeste enveloppen zijn inmiddels uit de mottenballen gehaald. Op naar hopelijk vele mooie voorjaarsvaarten. Het winterseizoen mag qua ballonvaren tijdelijk op een laag pitje hebben gestaan, ballonvaarders hebben zelf niet stilgezeten - en Ballonstof voorzien van een ongekende hoeveelheid kopij. Regelgeving, veiligheid, gezondheid, techniek, meteo, geschiedenis, crewervaring, bedrijfsprofiel, vaartverslagen, #ballonstof-foto’s, een kampioenschap en een nieuwe column: het komt allemaal aan bod in dit dikke voorjaarsnummer. Helaas hebben we niet alle aangeleverde artikelen kunnen plaatsen, en zijn enkele artikelen ‘op de plank’ terecht gekomen, voor een volgende keer. Tenslotte nog een oproep: we willen graag eens een serie artikelen plaatsen over ballonvaren in relatie tot vee en gewas: hoe zijn stallen, vee en gewassen te herkennen vanuit de lucht, wat zijn de belangrijkste kenmerken, waar moet je rekening mee houden. Als je interesse hebt om daaraan mee te werken, laat het weten via ballonstof@knvvl.nl.

VOORWOORD 4

VAN HET BESTUUR NL

VAN HET BESTUUR BE

De winter was er nog volop in de maand februari en heeft

De start van een nieuw seizoen kondigt zich aan: de

ervoor gezorgd dat het helder en mooi weer is geweest.

piloten ontwaken uit hun winterslaap, alle materiaal

Elke Refresher FB dag was vaarbaar, laten we hopen dat dit

wordt klaargezet, het weer wordt nauwlettend in de

een voorbode is voor een prachtig jaar varen.

gaten gehouden,… Ondertussen konden we reeds genieten van enkele mooie, vaarbare dagen.

De veranderingen die we moeten ondergaan zijn eenieder inmiddels duidelijk, de informatie die op ons afkomt is

We gaan echter ook een nieuw jaar in met de beheer-

veel. De trein is in beweging en stopt niet eerder totdat

raad van de KBBF. We mogen terugblikken op een mooi

de overgang naar EASA is gerealiseerd. Deze part BOB

2017. Er blijft echter een pak werk aan de winkel:

en Part BAC EASA regelgeving is in een finaal stadium en

we gaan verder in het gasdossier, de aanplaktaks hou-

wordt jullie tijdens de Refreshers, KNVvL Nieuwsbrieven en

den we in de gaten en uiteraard volgen we de laatste

Algemene Ledenvergadering - in hapklare brokken vertaald

veranderingen van EASA goed op.

- aangeboden. Over dit laatste is uitgebreid gesproken op onze Ook is de de KNVvL trainingsorganisatie, genaamd TO

KSTE2018 door Eric Martens in naam van het DGLV.

Ballon, van start gegaan. Velen begrijpen dat zonder de

Hij gaf ons een eerste blik op wat we kunnen verwach-

rol die de KNVvL hierin speelt, er wel erg veel werk zou

ten in de toekomst. We begrijpen dat er natuurlijk veel

gaan liggen bij de verschillende bedrijven of individuen die

vragen zijn en zullen blijven komen. Hiervoor vragen we

zich eigenlijk vooral willen bezig houden met varen en les-

ons steeds als gesprekspartner te gebruiken. We houden

sen.

nauw contact met de mensen op het DGLV en bundelen alle vragen op regelmatige basis.

De eerste leerlingen die interesse hebben om ballonvaarder te worden via deze TO Ballon, hebben zich inmiddels aan-

Daarnaast doe ik nogmaals een warme oproep aan leden

gemeld. Het lijkt erop dat er een nieuwe jonge generatie

(maar ook niet-leden) die zich geroepen voelen om zich

ballonvaarders gaat komen die les krijgen van de eveneens

actief in de te zetten in onze federatie. We zoeken naar

bij deze TO Ballon aangesloten FI’s. Dat is fijn en zorgt voor

mensen voor in de beheerraad, maar daarnaast is alle

de benodigde continuïteit en kwaliteit.

hulp welkom. We hopen dan ook binnenkort een aantal nieuwe

We moeten met elkaar naar een cultuuromslag met als

gezichten te mogen verwelkomen!

resultaat dat we leren van onze gemaakte fouten. Wij gaan iedereen hier zoveel mogelijk bij helpen, onder andere met

Verder ben ik ook blij te lezen dat de Dutch Balloon

de benodigde papieren en procedures. Zeker zal er zo nu

Trophy georganiseerd door onze collega’s in Nederland

en dan een vraag voor hulp komen, die horen wij graag!

succes heeft. Quasi onmiddellijk was het hele

We doen dit met elkaar.

deelnemersveld gekend. We wensen alle deelnemers veel succes!

Veel plezier en succes namens het bestuur van de Afdeling,René Zwarteveen

Evert Dehandschutter

Voorzitter KNVvL

Secretaris Koninklijke

Afdeling Ballonvaren

Belgische Ballonvaart Federatie

kort & bondig 6

D E EERSTE D ARED EVIL D IVAS T E N T O ON S T E L L I N G

Het boek ‘Balloonomania Belles -

G R A VE : 2 3 5 JA A R

Daredevil Divas Who First Took To

BA L L ON VA A R T

The Sky’ van journalist/auteur Sharon

Op zaterdag 26 mei

Wright beschrijft de avonturen van

wordt in het Graafs

de allereerste vrouwelijke ballon-

Museum in Grave de

vaarders. Voor dames was het van-

tentoonstelling Lichter

wege juridische of maatschappelijke

dan Lucht geopend. Tot 2 september kan men er 235

beperkingen vaak moeilijk om te

jaar ballonvaart (1783-2018) bewonderen. De expositie is

kunnen ballonvaren, maar niet ieder-

opgebouwd rond de thema’s historie, techniek, cultuur en

een liet zich daardoor afschrikken:

curiositeiten. Voor groepen worden op afspraak presenta-

diverse onverschrokken ‘Daredevil Divas’ kozen in de begin-

ties verzorgd en rondleidingen georganiseerd. Het museum

jaren van de ballonvaart het nog onontgonnen luchtruim, op

is woensdag t/m zondag geopend van 13.00 uur tot 17.00

zoek naar spektakel, avontuur en gevaar. De onverschrokken

uur en de toegang bedraagt 3 euro. Groepen van minimaal

Franse tiener Elisabeth Thible beet in 1784 de spits af, waarna

7 personen betalen 2 euro entree per persoon.

velen volgden. Wie waren deze vrouwelijke luchtpioniers, en

Met museumkaart gratis. www.graafsmuseum.nl.

wat dreef hen? Sharon Wright legt het uit in haar nieuwste boek Balloonomania Belles. Uitgeverij Pen & Sword History, Engelstalig, hardcover, 184 pagina’s, £19.99.

B ENEFIET- PREM IÈ RE MUL TIMED IA SH O W

‘De fascinerende wereld van de ballonvaart – ballonvaren over drie continenten’ is de naam van de nieuwste multimediashow van Ben Bläss. Ballonevenementen in Europa, Amerika en Azië passeren de revue, op het ritme van prachtige muziek en voorzien van kleurrijk commentaar. Op 5 april vindt in de grote zaal van het Barneveldse Schaffelaartheater op een groot scherm en in professionele HDAV- kwaliteit om 20.00 uur de première plaats. De opbrengst van deze benefietvoorstelling gaat volledig naar twee lokale goede doelen. De toegangsprijs bedraagt 10 euro per persoon. Meer informatie en kaarten via www.schaffelaartheater. nl. NIEUWE ED ITIE BAL L O O N SAF ETY

Veiligheid is ‘hot’ en waarschijnlijk heeft niemand het thema veiligheid & ballonvaren ooit intensiever bestudeerd dan de Amerikaan Thomas McConnell. In zijn nieuwe editie van het boek Balloon Safety brengt Tom 50 jaar ervaring als medicus, 40 jaar als ballonvaarder en de inhoud van 75 veiligheidsseminars samen. Balloon Safety is, hoewel hier en daar humoristisch van toonzetting, geen lichte kost: het boek opent met 15 cases van ongevallen waarna een breed scala aan veiligheidsonderwerpen de revue passeert. De uit-

V IR T UEEL V A R E N O VE R D E KE M PERV ENNEN

Ballonvaarders weten het: maart roert zijn

gave is uitgevoerd in softcover en 166 pagina’s, en voor 20 dollar plus verzendkosten

staart en april doet wat-ie wil. Houden

te bestellen via www.RioGrandeBooks.com.

voorjaarsstormen en striemende regenbuien je aan de grond, reis dan af naar Westerhoven. Daar kun je sinds kort met

HAPPY V AN PH ARREL L - KL O P T D AT WEL ?

100% mooi-weer-garantie virtueel bal-

Soms hoor je een zin in een liedje, waarvan je denkt: “klopt dat wel?”

lonvaren in Recreatiepark Kempervennen.

De NPO deed onlangs ‘wetenschappelijk onderzoek’ naar enkele lyrics,

Zodra je geland bent kun je een virtuele

waaronder het nummer Happy van Pharrell Williams, en meer specifiek

route gaan lopen, maar let op: er vallen

de tekst “I'm a hot air balloon that could go to space”. Kun je met een

rotsblokken naar beneden, spinnen dui-

ballon de ruimte bereiken? Op 100 km hoogte nemen de regels van de

ken op, een houten loopbrug mist latten

ruimtevaart het over van de aerodynamica. De lucht is er zo ijl dat een

en er schuift een muur op je af. E.e.a.

ballon niet meer opstijgt door hete lucht, en ook vliegtuigvleugels geen nut meer hebben.

is ook toegankelijk voor wie niet op het

Bovendien is de temperatuur minus 100 graden, en zal Pharrell sowieso niet meer happy

recreatiepark verblijft.

zijn. De ruimte bereiken met een heteluchtballon is volgens de NPO onmogelijk: Pharrellmyth busted by science.

Ballonvaren in 100 landen, gedurende 1500 dagen, met 1 ballon. Dat is in het kort het project waar Andrew Parker uit Nieuw Zeeland in 2013 aan begon om het leven van kinderen te verbeteren door aandacht te vragen voor o.a. kinderrechten en leefomstandigheden. Daarnaast wil hij de culturele uitwisseling tussen kinderen uit verschillende landen stimuleren en hen uitdagen om dromen na te streven. Australië, Azië, Europa en grote delen van Afrika zijn al geslecht. Dit jaar staan Zuid-Afrika en Zuid-, Midden- en Noord Amerika op het programma. Uiterlijk in 2019 hoopt hij het honderdste land aan te tikken. Je kunt Andrew’s route volgen via www.flyinghighforkids.com/route-map.

TIJD REI ZEN O P ST. L O UIS AI RP O RT

Reis je binnenkort naar of via Lambert International Airport in St. Louis USA, pik dan even de fototentoonstelling ‘Travelling through time’ mee, met iconische zwart-wit foto’s over A S PI RA N T - BA L L ON VA A R D E R C HARLES M ANS ON

de geschiedenis van transport – waaronder

De onlangs overleden Amerikaanse sekteleider

ballonvaart. De oude foto’s zijn tot ruim twee

annex seriemoordenaar Charles Manson bleek

meter hoogte opgeblazen, en t/m september

ballonvaartaspiraties te koesteren, zo werd

2018 te vinden tussen Terminal 1 en de baga-

bekendgemaakt na zijn overlijden. Hij had

gehal.

tijdens zijn detentie verregaande plannen om per ballon uit de gevangenis in Vacaville, Californië te ontsnappen. Het plan werd verijdeld doordat bewakers in zijn cel een catalogus en orderformulier voor de bestelling

EERSTE BAL L O NVAART AMERIKA H ERD ACH T

van een heteluchtballon vonden.

FAVIA 225 staat voor ‘First Air Voyage in America’. Het is de naam van het evenement waarmee men van 22-25 maart in Philadelphia met een congres en een gala de eerste ballonvaart in Amerika herdacht, 225 jaar geleden. De vaart werd uitgevoerd door Jean-Pierre Blanchard vanaf een gevangenisterrein in Philadelphia. Onder de belangstellenden bevonden zich o.a. de founding fathers van de Verenigde Staten: George Washington, John Adams, Alexander Hamilton, James Madison

M EN S EL I JKE U FO

en Thomas Jefferson. Op Blanchard’s landingsplaats in Deptford staat de

Een UFO met menselijke vormen heeft

monumentale Clement Oak: een eeuwenoude boom die er ook al stond ten

in Mexico recentelijk voor enige onrust

tijde van de historische ballonlanding. www.favia225.com.

gezorgd, nadat het beeld ervan viral ging op social media. Het vliegende object werd gefilmd boven de stad Mexicali. Volgens het UFO Reporting Center heeft het aantal

TO WKI O GO ES 2 D A MO O N

gespotte UFO’s vorig jaar wereldwijd een

Rapper Towkio uit Chicago zocht een originele

record bereikt. In het verspreidingsgebied

manier om zijn debuutalbum te promoten. Hij trok

van Ballonstof staat de regio Antwerpen met

een ruimtepak aan, stapte in een heliumballon

36 meldingen in 2017 bovenaan.

en klom tot 92.000 voet, samen met zijn hip-hop

In mei vorig jaar zagen velen er een witte

album genaamd WWW, met daarop de nummers

bol door de lucht zweven. De Antwerpse Bol

2 Da Moon, Hot Shit en Drift. “Thank you all for ur

bleek een gasballon te zijn. In Mexico heeft

prayers, cuz this was the scariest, most beautiful

men de achtergrond van het Unidentified

thing in my life. What I seen today will change my

Flying Object nog niet kunnen achterhalen,

life forever”, aldus de enthousiaste en enigszins

hoewel sommigen meenden er een Star

opgeluchte rapper op Instagram, nadat hij weer

Wars stormtrooper in te zien. Was daar niet

veilig met beide benen op de grond stond.

een special shape van?

kort & bondig

FLYING HIGH 4 KIDS GO ES AMERICAS

wedstrijd 8

10TH FAI WORLD HOT AIR AIRSHIP CHAMPIONSHIP

Luchtschepen hebben pech met het weer D O O R L UC VAN GEYTE F O TO ’A: BEN BL ÄSS

NA DE SUCCESVOLLE ORGANISATIES VAN HET DUITSE (2015) EN HET EUROPESE KAMPIOENSCHAP (2016) WAS DE TEGERNSEE NU WEER DE GASTLOCATIE VOOR HET WERELDKAMPIOENSCHAP AIRSHIPS. EEN SERIEUZE UITDAGING VOOR DE ORGANISATOREN. AAN DE START 9 DEELNEMENDE PILOTEN UIT DUITSLAND, LITOUWEN, POLEN, ZWITSERLAND EN ZWEDEN. DE AMERIKAANSE PILOOT HAD IN LAATSTE INSTANTIE ZIJN DEELNAME NOG GECANCELED. Hoe verloopt nu zo’n wedstrijd?

eenvoudig met een 41 meter lang luchtschip. Dit alles speelt

Bij de ochtendbriefing ontvangen de deelnemers de meteo-

zich net boven de grond af, wat het spannend maakt voor de

briefing van de Deutsche Wetterdienst. Aansluitend daarop

toeschouwers.

ontvangen ze op papier alle informatie over de startplaats, de starttijd, de wijze van starten en dan de verschillende opdrach-

Vaart 1 – Target Race Task

ten die ze tijdens die vaart moeten uitvoeren. Met deze

De weersomstandigheden zorgden ervoor dat de eerste

informatie kunnen ze hun tactiek en het vaartverloop met

vaarten uitgesteld werden. Zondagmorgen 18 februari werd

hun crew bespreken. De opdrachten kunnen bestaan uit races

eindelijk goed weer voorspeld. Die ochtend kregen de piloten

tegen tijd, precisie opdrachten, een combinatie van beiden of

vier markers mee. Op het programma stond een Target Race

een lange afstand opdracht. Voor de tijdens de briefing gege-

Task. Na het varen door de start gate moest men via vier keer-

ven opdrachten is uiterste precisie van belang. Zo moeten de

punten naar een terrein waar vier ronde doelen van één meter

kleine markers tot op de centimeter nauwkeurig op de doelen

dienden aangevaren te worden, om nadien naar de finish te

worden gegooid of moet er haarscherp rond een draaipunt

varen. Punten kon men verdienen door de snelste te zijn voor

gevaren worden. Dit is geen gemakkelijke opdracht. Doordat

heel deze vaart. De piloten declareerden voor de start ook nog

de wind een grote rol speelt bij het manouvreren van het

de tijd die ze voorzien hadden voor de vaart. Ook hier waren

luchtschip en achteruitvaren geen optie is, maakt dit het niet

punten te scoren. En natuurlijk voor de vier doelen.

Vaart 4 – Cross Country

voor 100 punten.

De Cross Country werd een vaart van 14 km langs drie keerpunten, en tussenin ook nog twee maal een kruis waar men

Vaart 2 – Mixed Salad Task en Point to Point Race

telkens 500 punten kon scoren. Ook hier kreeg de snelste en

Maandagmorgen 19 februari. Zes markers op tafel en tijdens

was, de meeste punten. Voor deze vaart op woensdag 21

de briefing vernamen de piloten dat ze twee tasks achter

februari werd de start verschillende keren uitgesteld door de

elkaar kregen, met een tussenlanding om te tanken. Voor de

laaghangende bewolking. Men verwachtte ook sterke wind

Mixed Salad Task start men via de start gate, om dan verschil-

later die dag, waardoor dit de laatste vaart zou worden van

lende doelen aan te varen en nadien terug naar de finish.

het WK. Verschillende airships slaagden er dan ook niet meer

Op het lijstje met doelen, driemaal de één-meter doelen en

in om de volledige opdracht uit te voeren.

de piloot die het dichtste bij zijn vooraf gedeclareerde tijd

drie maal een kruis. Voor deze laatste moest gescoord worden binnen de twee meter en kon men 500 punten verdienen.

Wereldkampioen

Voor de Point-to-Point Race zorgden de piloten tijdens een

Bij de eerste vaart kon Fabien Droz-dit-Buzzet uit Zwitserland

tussenlanding ervoor dat ze terug voldoende propaan konden

niet opstijgen. Een scheur boven de evenaar was wel snel her-

meenemen. Via twee keerpunten terug naar de finish.

steld, maar de inspectie diende te gebeuren door zijn eigen

Ook hier telde de snelste tijd, en kreeg de piloot die het dicht-

CAMO. Hierdoor diende hij vroegtijdig de wedstrijd te verla-

ste bij zijn vooraf gedeclareerde tijd was, het maximumaantal

ten. Voor de acht andere piloten werd het een wedstrijd met

te verdienen punten. Voor de hele vaart waren er 2700 punten

voldoende afwisseling tussen snelheid en precisie. Andreas

te verdienen.

Merk uit Duitsland werd de nieuwe wereldkampioen. Andreas deed in 2015 voor de eerste keer mee aan een wedstrijd en

Vaart 3 – Tomo-Hawk Task

werd toen Duits kampioen. In 2016 won hij zilver op het

Maandagmiddag 19 februari. Om 13:30 uur was het weer ver-

Europees Kampioenschap. Het podium werd vervolledigd door

zamelen in de briefing room voor de volgende vaart. Slechts

Ralph Kremer en Juergen Huetten, beiden uit Duitsland.

één task, de Tomo-Hawk-Task. Doel is om in een afgebakend gebied zoveel mogelijk doelen aan te varen en er te scoren.

Het blijft prachtig om deze grote met warme lucht gevulde

Hiervoor krijgen de piloten tien markers mee, en liggen er acht

luchtschepen te zien varen naar de verschillende doelen. Dat

doelen verspreid. Deze doelen waren twee zwembadjes met

het niet eenvoudig is om te scoren zien we aan de resultaten.

een diameter van één meter (100 punten), vier maal een kruis

Voorlopig is 2020 de nieuwe afspraak voor de airships. Voor

(500 punten), een roos (360 punten) en een glazen buis met

de World Air Games in Turkije zijn er, buiten warmeluchtbal-

20 cm diameter (200 punten). Wie ervoor zorgde dat hij kon

lons en gasballons, ook weer luchtschepen van de partij.

scoren op de acht doelen kreeg 500 punten extra. Voor deze opdracht kregen de piloten slechts 45 minuten.

wedstrijd

Elke marker die in het doel geworpen werd, zorgde telkens

historie

EERSTE WK BALLONVAREN: ALBUQUERQUE 1973

D E D RIE B ELG IS C HE DEELNEM ERS V. L . N.R. HENRI V ANDERLINDEN, G É R A RD DELFORGE E N FR ANÇ OIS S C HAU T

EEN ZÉÉR SPECIALE GELEGENHEIDSCREW D O O R F RANÇO I S SCH AUT

TIJDENS DE JAREN DAT IK WERKTE ALS TIJDELIJK VLIEGEND PERSONEEL BIJ DE BELGISCHE LUCHTMACHT KWAM IK ENKELE KEREN IN DE VERENIGDE STATEN VAN AMERIKA TERECHT. TOEN DIE VLIEGPERIODE AFGELOPEN WAS, DACHT IK DAT IK ER NOOIT MEER ZOU TERUGKEREN. DE BALLONLUCHTVAART, WAAR IK BIJ BETROKKEN BEN SINDS HET EINDE VAN WERELDOORLOG II, DEED DE HEIMWEE NAAR DIE MILITAIRE VLIEGTUIGREIZEN VERWATEREN. TOT, ROND HALF OKTOBER 1972, IK OP EEN LAATAVOND EEN TELEFOONTJE KREEG VAN DE ‘PRÉSIDENT DE LA SECTION CENTRALE D’AÉROSTATION’ OF ‘LA SECTION’ VOOR INGEWIJDEN (NU: KONINKLIJKE BELGISCHE BALLONVAART FEDERATIE). Die vroeg me op de man af ‘Est-ce-que tu vas aux Etats-Unis?’.

dachten dat het verhaal misschien zou passen in Ballonstof.

Ik dacht: ‘Waar komt die nu nog mee af op dit late uur?’

Hier is het:

en antwoordde ‘neen, maar waarom zou ik in de Verenigde Staten moeten zijn?’ Hij zei dat op 11 februari 1973 in

Vossenjacht

Albuquerque het First World Hot Air Balloon Championship

De eerste van de vier geplande ‘competitive events’ voor het

van start zou gaan en hij ging verder met ’Est-ce-que ça

Championship in 1973 in Albuquerque was een vossenjacht.

t’intéresse parceque il y en a déjà deux qui y vont?’ Natuurlijk

Na de briefing daartoe kregen we de raad ons vriendelijk op

was ik ‘intéressé’ - ik zou terugkeren naar The States en er

te stellen, indien wij met Pueblo-indianen in aanraking zouden

deze keer kunnen ballonvaren! Het telefoontje eindigde met

komen. ‘En vraag om toelating tot het gebied, voor u zich in

‘On te renseignera comme troisième candidat’.

een Pueblozone begeeft!’ werd ons aangeraden. Er werden daarover geen vragen gesteld, maar er werden wel vragende

Albuquerque 1973

blikken gewisseld, zeker bij de niet-Amerikanen. Ik moet

We volgden op pc de activiteiten van Albuquerque

gedacht hebben aan een vredespijp, voor in het geval van een

International Balloon Fiesta 2017, tot op een gegeven ogen-

confrontatie, maar vermits ik niet-roker ben... (flauw geintje

blik ik mijn dochter Sandy herinnerde aan mijn verhaal van

tussendoor). Met een zestal van de ballons waren we betrek-

een ongewone confrontatie die ik in Albuquerque beleefde, in

kelijk goed in het spoor van de Vosballon geraakt. We vaarden

1973! Mijn kleinzonen David en Anton luisterden mee en ze

over een deel van de stad Albuquerque en begonnen dan aan

mij terecht. Terwijl we de ballon op het crewvoertuig laad-

later gingen landen. Mijn resultaat werd geen podiumplaats

den, waren de indianen naar hun eerdere standplaats terug

maar, met geluk, toch ook niet om voor te blozen.

gekeerd. Dan zag ik dat ze even onder elkaar iets zegden en hielden daarna hun blik op mij gericht. Ik ging hen bedan-

Middle of nowhere

ken voor hun hulp maar ze weigerden mijn aangeboden

Daar zat ik dan na mijn landing met mijn ballon en

handdruk. Ze knikten met hun hoofd, keerden

zonder communicatiemiddel, in the middle of

rechtsom, gingen naar hun pick-up, stapten

nowhere. Enkele honderd meter van mij,

in en vertrokken in rustige vaart in de

maar verspreid op de vaarrichting,

richting vanwaar ze gekomen waren.

waren nog twee ballons geland -

De twee gelegenheids-crewleden

wat mij geruststelling gaf. Naar

hadden alleen op mijn dankwoord

het einde van de vaart was de

gewacht! Een crewlid zei dat

wind toegenomen en ik was

ik me niet gechoqueerd moest

tevreden dat ik in die woestenij

voelen, omdat dat de houding

geland was zonder schade aan

was die Pueblo-indianen, zeker

de ballon. De landingsbodem

in hun habitat, handhaafden

was van dik korrelig zand en rots-

tegenover blanken.

engruis met hier en daar een plek dor en soms stekelig struikgewas. In

Bij gelegenheid van mijn mili-

mijn verbeelding zag ik hier eerder een

taire USA-reizen had ik wel al indianen

stagecoach rijden dan het motorvoertuig

gezien, maar nooit persoonlijk ontmoet.

dat me zou oppikken.

De Pueblo-indiaanse crewleden, met hun ander gedrag, behoren tot de ongewone confrontaties in mijn

Gelegenheidscrew

leven en blijven in mijn herinneringen. Ondertussen dat er nu

Ik had ingezien dat de crew niet vlug bij mij zou geraken en

weldra 45 jaren aan voorbij gingen, is er wereldwijd veel ver-

begon de ballon te ontmantelen. Om de ballon niet te bescha-

anderd - en dus ook dat indianengedrag, denk ik. Maar mijn

digen moest ik daarmee voorzichtig te werk gaan. Daarmee

waardering voor de ‘Native Americans’ blijft onveranderd.

bezig zijnde, hoorde ik vaag motorgeluid en zag ik een voer-

Zonder of met vredespijp… Want u weet het reeds: ik ben

tuig naderen. Wat verwijderd van mij stopte dan even later

niet-roker.

een verouderde pick-up. Twee robuuste mannen met lang zwart haar stapten uit. Ze naderden schouder aan schouder en wegens hun ongewoon samengesteld plunje en hun verweerd

BO VEN: EMBL EEM VAN 1ST WO RL D H AB CH AMP I O NSH IP

gelaat was ik er zeker van: Pueblo-indianen. Een tiental meter van mij verwijderd hielden ze halt. Ik wuifde met de hand en

O ND ER: H ET GAF ME EEN WARM GEVO EL TO EN EEN VRO EGE

een ‘Hello!’, maar ze reageerden niet. Ik kreeg een wat onge-

O CH TEND D E EMINENCE GRI SE D E L ’AÉRO STATIO N F RANÇAISE,

makkelijk gevoel maar werkte toch maar verder aan de bal-

CH ARL ES D O L L F US, EN ZI JN ECH TGENO TE ME KWAMEN GRO ETEN

lon. Omdat de crew niet opdaagde trok ik na een poosje mijn stoute schoenen aan en ging naar de observerende indianen toe met: Ik ben een Belg en kwam hier terecht naar de wil van de wind en hoopte hier veilig te landen. Willen jullie mij a.u.b. helpen bij het werk aan de ballon? Resultaat: ze keken mekaar heel even aan en één van hen zei - en dat was het enige wat ik van hen hoorde: “This is not our first time”. Ze gingen naar de ballon en begonnen te werken zoals balloncrews, zonder maar één woord te zeggen. Zelfs bij het inpakken van de ballon slaagde ik er niet in er een woord uit te krijgen. Toen het werk bijna gedaan was, arriveerde de crew. Ook op hun groet slaagden de indianen geen acht, en werkten verder. Handdruk De crew was door de stad gemoeten, en na de stad zagen ze in de verte diverse ballons; welke moesten ze nu volgen…? Langsheen een andere gelande ballon kwamen ze pas bij

historie

woestijngebied waarin we een heel eind verder willens nillens

regelgeving 12

EASA-REGELGEVING

AANKOMENDE WIJZIGINGEN IN DE WET- EN REGELGEVING VOOR BALLONVAART D O O R KAREL ABBENES

VOOR BALLONVAARDERS EN ASPIRANT-BALLONVAARDERS IS HET GOED TE WETEN DAT ER WETSWIJZIGINGEN ZIJN DOORGEVOERD EN ZULLEN WORDEN DOORGEVOERD TEN AANZIEN VAN VERSCHILLENDE ONDERWERPEN DIE DE BALLONVAARDERS BETREFFEN. HET BESTUUR VAN DE KNVVL AFDELING BALLONVAREN IS INTENSIEF BETROKKEN GEWEEST BIJ DE TOTSTANDKOMING VAN DEZE REGELGEVING, EVENALS DE WERKGROEP EASA. VEEL DANK VOOR JULLIE BIJDRAGEN DAARBIJ. In dit artikel zet ik de belangrijkste wijzigingen op een rij, voor

bezwaar betrekking moet hebben op de openbare orde en vei-

zover nu bekend.

ligheid. Het is dus uitdrukkelijk niet de bedoeling dat er andere voorwaarden (broedseizoen of iets dergelijks; daar gaat name-

Tijdelijke en Uitzonderlijke Gebruiksvergunning is vervallen.

lijk de provincie over) aan de verklaring worden meegegeven,

Per eind vorig jaar is het aanvragen van een Tijdelijke en

dan openbare orde en veiligheid (zie ook artikel 18, tweede

Uitzonderlijke Gebruiksvergunning (TUG) bij de provincie

lid, van de Regeling burgerluchthavens)

voor minder dan 12 opstijgingen in de provincie waar je wilt verplicht een verklaring van geen bezwaar van de gemeente

Nieuwe regelgeving rond brevettering (Part FCL/BAC)

waarin wordt opgestegen in zijn/haar bezit te hebben voor

Part FCL (Flight Crew Licensing) gaat voor de ballonvaart Part

iedere ballonopstijging.

BAC (Balloon Air Crew) heten. Aangezien de invoering hiervan

opstijgen niet meer noodzakelijk. Iedere ballonvaarder is wel

pas in 2020 zal zijn, zullen we de informatie over Part FCL/BAC Voor de liefhebber: RBML (Regeling Burger en Militaire

op een later tijdstip uitgebreider communiceren. Daar komt

Luchthavens) Artikel 8a51 en Artikel 21 BBL (Besluit Burger

bij dat het definitieve tekstvoorstel op dit moment richting het

Luchthavens) is gewijzigd. Ballonnen zijn volgens Artikel 18

EASA-Committee gaat, en dus ook nog aan wijzigingen onder-

van de Regeling Burgerluchthavens vrijgesteld om een luchtha-

hevig zal zijn. Het komt er in het kort op neer dat de werk-

venregeling te hebben.

groep bij EASA (waar de KNVvL via de European Ballooning

De Regeling Veilig Gebruik Luchthavens en andere Terreinen

Federation zitting in heeft) heeft geprobeerd alles zo dicht

(RVGLT) is wel van toepassing. Deze staat op de site van de

mogelijk bij het huidige systeem van brevettering te laten.

KNVvL afdeling ballonvaren.

Invoering Declared Training Organisation (DTO) Kortom: voor ALLE ballonvaarten in Nederland moet een

Volgens de huidige planning zal voor de gemotoriseerde lucht-

Verklaring van geen bezwaar van de gemeente waarin je

vaart de DTO per 2018 worden ingevoerd. Voor ballonvaren

opstijgt aanwezig zijn! Voor veelgebruikte locaties zijn deze

en zweefvliegen hebben wij een uitzonderingspositie kunnen

verklaringen centraal aangevraagd en voor leden van de

bereiken, omdat wij e.e.a. wilden laten aansluiten op de nieu-

KNVvL te vinden op ‘mijn knvvl’.

we wetgeving rond FCL/BAC. De DTO voor ballonvaren zal naar verwachting in 2020 worden ingevoerd. Vooruitlopend daarop

Opmerking: tijdens het overleg is afgesproken - en dat is

is het bestuur van de KNVvL bezig het systeem op te zetten

ook opgenomen in de regeling - dat de verklaring van geen

en in te voeren als Trainings Organisatie (TO Ballonvaren).

Algemeen

kunnen worden gebruikt door FI’s die instructie willen blijven

Balloon Operations (BOP) - Basic Air operationS (BAS) is voor

geven. Daarvoor is het noodzakelijk dat de FI’s worden geïn-

alle ballonvaarders en de crew van toepassing. In BOP.BAS

formeerd en worden voorbereid op de invoering van de DTO.

wordt uiteengezet welke verantwoordelijkheden de piloot

De leerdoelen en wijze waarop de DTO zal gaan functioneren

en de crewleden hebben. Geen echte verrassingen, maar een

zal in de volgende FI- en Flight Safety Seminars en ALV worden

opsomming van zijn/haar verantwoordelijkheden zoals we die

gecommuniceerd.

nu eigenlijk ook kennen. Verder een overzicht van de documenten die je aan boord en in de volgauto moet hebben.

Balloon Operations (Part OPS/BOP) Part OPS - ofwel de voorwaarden waaronder je een ballonvaart

Operationele procedures

mag uitvoeren - gaat voor de ballonvaart Part BOP heten:

Hierin worden de operationele procedures verder uitgewerkt.

Balloon Air Operations. Deze zal als eerste nieuwe weten

De briefing aan crew en passagiers, het weer en opstijgen

regelgeving worden ingevoerd; volgens de huidige planning

landingsterrein, vluchtvoorbereiding, beperkingen nachtvaart,

in 2019.

speciale operaties (para dropping, nachtvaart, wedstrijdvaart etc.)

Zoals jullie wellicht al hebben gelezen, zijn eind vorig jaar de regels voor Balloon Operations door de EU Commissie reeds

Performance en operationele beperkingen

goedgekeurd. Dit heeft betrekking op alle ballonvaarten (com-

Eigenlijk staat hier alleen in dat je binnen de bekende limieten

mercieel én niet-commercieel). Deze regels zullen begin 2018

moet en mag opereren.

worden gepubliceerd door de Europese Commissie, inclusief uitleg voor het gebruik van de regels. Er wordt tevens een

Instrumenten en equipment

vertaling naar het Nederlands gemaakt; deze zal eind dit jaar

Hierin wordt beschreven welke zaken aan boord moeten

beschikbaar zijn. Hieronder wordt een samenvatting gege-

zijn. Een belangrijk nieuw punt is het hebben van een Pilot

ven; de volledige tekst zal - zodra deze door het Europees

Restraint Harness. BOB.BAS.320 zegt hierover dat iedere bal-

Parlement is goedgekeurd - op ‘mijn KNVvL’ worden gepubli-

lon die turning vents of een gecompartimenteerde mand heeft

ceerd.

voorzien moet zijn van een Pilot Restraint System. Er staat

De invoering wordt voorzien op 8 april 2019 (uitloop oktober

ook in dat dit systeem bij de landing MOET worden gedragen.

2019). Hiervoor zullen wij overleg hebben met ILT. We heb-

Daarnaast staat er dat de gebruikelijke EHBO-doos en brand-

ben ruim een jaar om alles voor te bereiden en in de organi-

blusser aanwezig moeten zijn en wanneer zuurstof, zwemves-

saties (bij jullie dus) op te laten nemen. Wij hebben ons best

ten en overlevingsspullen moet worden meegenomen.

gedaan om de in eerste instantie voorgestelde regelgeving

Voorts staat er dat de piloot en crew handschoenen moet

(EU.965.2012 en Part NCO (Niet Commerciële Operaties met

dragen. Een dropline, een reserve aansteker en een vuurdeken

niet complexe luchtvaartuigen)) simpeler en gebruiksvriendelij-

zijn verplicht. Je moet de gashoeveelheid die je nog aan boord

ker te maken. Dat is voor een belangrijk deel gelukt. Er zijn ten

hebt kunnen meten. En nog een paar vrij voor de hand lig-

opzichte van de huidige gang van zaken wel wijzigingen, en er

gende zaken, zoals een radio of transponder in het luchtruim

zijn veel zaken die eerder onbeschreven en wellicht onduidelijk

waar dat verplicht is.

waren nu in de regelgeving beschreven. Vaak is de huidige tussen Commercieel en niet-Commercieel is groter geworden.

Balloon Operations - Additionele regelgeving voor commerciële ballonvaarten (BOP.ADD)

De passagiers moeten kunnen rekenen op de grootst mogelij-

Dit gedeelte van de nieuwe regelgeving is specifiek voor com-

ke veiligheid als zij aan een ballonvaart deelnemen. Ook zijn er

merciële ballonvaarten van toepassing. Let op: Commercieel

regels voor Cost-share vaarten (vaarten met max 3 passagiers

ballonvaren zonder gebruik te maken van deze regelgeving is

waarbij de kosten worden gedeeld), voor Introductievluchten

vanaf de invoering niet meer mogelijk.

gang van zaken helder en duidelijk(er) gemaakt. Het verschil

(door DTO of vliegclub) en voor proeflessen (door de DTO). Wedstrijdvaarten vallen binnen Special Operations en daarvoor

Algemene organisatorische eisen

is (beperkt) nieuwe regelgeving beschreven.

De piloot en de crew moeten alle veiligheid‘s risico’s zoals bedoeld in EU.376.2014 melden. Dit staat beschreven in een

Belangrijkste wijzigingen in de Balloon Operations regelgeving

Operations Manual. Dit is wettelijk al zo geregeld maar hier

Balloon Operation - Basic Air Operations (Part BOP.BAS)

antwoordelijkheden van de Operator benoemd.

Dit gedeelte van de nieuwe regelgeving is voor alle ballonvaar-

Alle vaarten moeten worden uitgevoerd op basis van een

ders en (deels) crew van toepassing.

Operations Manual. Hierin moet duidelijk beschreven staan

nog eens duidelijk gemaakt. In dit deel worden verder de ver-

regelgeving

Daarin zullen de handboeken en syllabi worden voorbereid die

regelgeving 14

wie welke verantwoordelijkheden heeft voor het veilig uitvoe-

verantwoordelijk voor het checken of de papieren van de free-

ren van een vaart, en hoe een operatie wordt uitgevoerd en

lance-piloot in orde zijn en of hij/zij aan de recentheidseisen

welke noodprocedures er zijn. Dat de crew op de hoogte moet

voldoet (die staan in BAC/FCL, of zolang het duurt in de hui-

zijn van regels en voldoende moet zijn opgeleid om de taak

dige regeling). Dit geldt ook voor de recente training en oplei-

die men heeft goed te kunnen uitvoeren. De operator moet

dingen voor alle piloten, inclusief freelance-piloten en crew.

zorgen voor een veilige wijze van opereren. Taken, verant-

Iedere twee jaar moeten Flight crewleden grondtraining

woordelijkheden en procedures dienen duidelijk beschreven te

ondergaan en een update van regelgeving van de Operator.

zijn. Dit lijkt complex maar dat hoeft het helemaal niet te zijn.

Hieronder vallen training met nood- en veiligheidsvoorzie-

Er wordt aan een voorbeeld Operations Manual gewerkt. ILT

ningen en equipment. De Flight crew moet een operators

moet toegang hebben tot alle relevante documenten en kan

Proficiency Check uitvoeren om aan te tonen dat normale,

controles en audits uitvoeren incl. een vaart meemaken met

abnormale en noodprocedures voldoende worden beheerst.

de piloot.

De juiste test staat in de Operations Manual. De procedu-

Voorts moet er een Management Systeem worden gehanteerd

res omvatten ook operaties bij nacht, indien er een Night

en beschreven. Hierin moeten duidelijk verantwoordelijkheden

Qualification is afgegeven.

en taken binnen de organisatie beschreven en benoemd zijn. Hier speelt ook een veiligheidsfilosofie en het bijhouden van

Er wordt iedere 2 jaar een Operators Proficiency Check uitge-

incidenten een belangrijke rol. Voor kleine ballonvaartonder-

voerd. Deze is geldig voor 24 maanden. Zonder deze check

nemers is dit een simpele taak. Voor grotere ondernemers zal

(die door een FE wordt uitgevoerd) mogen geen commerciële

ILT een wat uitgebreider Management Systeem willen zien.

vaarten worden uitgevoerd. We moeten in de gaten houden

De accountable manager is verantwoordelijk voor de organi-

dat deze Proficiency Check samenvalt met de checks die in het

satorische zaken. Een onderdeel daarvan is het bijhouden van

Part FCL/BAC zullen komen te staan.

de administratieve gegevens van de mensen die taken voor de operator uitvoeren, zoals gemaakte vaarten en vaartregistratie,

Algemene operationele eisen

geldigheid van papieren en documenten, ratings en brevetten

De piloot moet voldoen aan de eisen als bedoeld in het mel-

etc. Ook dit lijkt ingewikkelder dan het hoeft te zijn.

den van incidenten en accidenten (EU.376.2014) en dient zich te houden aan de werken rusttijdenregels. Als in een ballon

Declaratie

meer dan 19 passagiers worden meegenomen dient een extra

Iedereen die commerciële ballonvaarten uitvoert, privé of als

bemanningslid aan boord te zijn (BOP.ADD.410). De belang-

bedrijf of vereniging/club, dient bij ILT een ‘Declaratie’ in te

rijkste verantwoordelijkheid is het zorgen dat de piloot wordt

dienen met daarin een aantal basis gegevens. Het is een een-

ontlast en zich kan concentreren op het varen van de ballon

voudig document waarvan we een voorbeeld hebben. In de

en in geval van nood de piloot zich kan concentreren op het

declaratie staan naast naam-, adres- en woonplaatsgegevens

oplossen van het probleem. Het extra crewlid hoeft geen

de basisgegevens van de onderneming en de activiteiten die

brevet te hebben maar moet wel aan een aantal ervarings- en

men onderneemt. Let er goed op (daar komen we in een later

recentheidseisen voldoen. Voorts staat er tekst in over duiken

stadium nog op terug) dat je alle mogelijke activiteiten in de

(niet kort na een diepe duik gaan ballonvaren), over het spre-

declaratie opneemt. Dat voorkomt wijzigingen (en wellicht

ken van een gemeenschappelijke taal, het gebruik of verbod

kosten). Hier is het van belang alleen commercieel met ballon-

van psychoactieve stoffen (alcohol en drugs) en de documen-

nen te varen die op een Declaratie staan.

ten die je aan boord moet hebben bij een commerciële vaart.

Manuals and records

Operationele procedures

De ballonvaarder moet in een - in het Operations Manual

Reserve brandstofcalculaties moeten correct worden uitge-

genoemd formulier - de benoemde zaken bijhouden en toe-

voerd. Er worden specifieke eisen aan gesteld en dit moet wor-

gankelijk maken voor inspectie. Hier wordt verder beschreven

den geadministreerd. Als een commerciële ballonvaart wordt

aan welke eisen het Operations Manual moet voldoen en wat

uitgevoerd dient de operator een risico-analyse te maken en

er precies in moet staan.

te bekijken of en hoe deze risico’s kunnen worden beperkt. De operator moet zorgdragen dat commerciële speciale ope-

Flight crew

rations worden uitgevoerd volgens vastgelegde standaard

Hierin wordt beschreven welke verantwoordelijkheden de

procedures.

Flight crew heeft. Als voorbeeld moet de Flight crew op de hoogte zijn van alle procedures die door de accountable

Performance en operationele limieten

manager zijn vastgelegd. Alle freelance-piloten moeten op de

Hierin wordt de belading besproken.

hoogte zijn van de operationele procedures. De Operator is

Het bovenstaande lijkt veel, maar valt in de praktijk mee - verwachten wij. Er wordt op dit moment door een werkgroepje aan het voorbeeld Operations Manual en aan het voorbeeld Management Handboek gewerkt. Beiden moeten simpel zijn en niet meer dan een paar pagina’s omvatten. Keep it simple moet het uitgangspunt zijn. De definitieve tekst van deze handboeken is nog niet beschikbaar maar komt binnenkort. Deze zal dan op

de website van de KNVvL worden geplaatst. Voor vragen kun je terecht bij Karel Abbenes, lid EASA werkgroepen DTO- BAC en BOP en EASA GA stuurgroep: kaa@ballooning-federation.eu.

TE KOOP • • • • • • •

volledige luchtballon + Westfalia trailer Lindstrand LBL-90A mand 1m55 x 1m10 x 1m20 jetstream Double burner 4 stainless steel gasflessen Westfalia trailer instrumenten en toebehoren

Meer info : http://bit.ly/OOBHO

Cameron Z-105 PH-MIA Piloot: Frans van Hooft

Walstraat 13 7631 ET Ootmarsum info@wilcoair.nl T: 0541 29 32 99 M: 06 23 505 807

‘s Werelds snelste planning software voor ballonvaarders

• Van Belgische bodem - Europese beschikbaarheid (8 talen) • Moderne technologie - geen installatie vereist, online toegang via PC of tablet • Communicatie met passagiers op basis van SMS met nationaal mobiel nummer in Nederland en België • Free to Play : GRATIS voor de recreatieve ballonvaarder (1 ballon met max 4 passagiers)

https://quickrelease.aero

regelgeving

In bestelling

Tenslotte

Quick Release is a product by UPconsulting in cooperation with Step In Balloons wim@upconsulting.be

BESLUITVORMING 16 I E D E R E E N I S A NDERS . IEM ANDS PERS OONLIJ KHEID WO RD T BEP AAL D D O O R EEN CO MBINATIE VAN GED RAGINGEN, D ENKBEEL D EN E N GE VOE LE NS

BALLONVAREN EN BESLUITEN NEMEN BEPERKINGEN, VALKUILEN EN GEVOLGEN D O O R BAS VRIJH O F

WE NEMEN PER DAG DUIZENDEN BESLISSINGEN, DE MEESTE ONBEWUST: WE NEMEN DE TELEFOON OP ALS DIE OVERGAAT, GAAN KOFFIEZETTEN, VERSTELLEN HET BEELDSCHERM, ETCETERA. IN DIT ARTIKEL GAAN WE IN OP HET PROCES VAN BESLUITVORMING, DE BEPERKINGEN EN DE VALKUILEN DIE DAARMEE SAMENHANGEN, EN DE GEVOLGEN VOOR DE BALLONVAART. Om goede beslissingen te kunnen nemen, is het essentieel dat

Herkennen en voorkomen

een ballonvaarder beschikt over ‘omgevingsbewustzijn’. Hij/zij

Er zijn bepaalde situaties waarin vermindering van omgevings-

moet zich bewust zijn van alle factoren die een vaart kunnen

bewustzijn op de loer ligt. Door dergelijke situaties bijtijds te

beïnvloeden: het luchtruim waarin gevaren wordt, hoe ver de

herkennen, kan een ballonvaarder erger voorkomen:

vaart gevorderd is, wat de volgende stap zal zijn, en wat de toestand van de ballon is (hoogte, richting, brandstofvoorraad

Hoge werkdruk leidt tot het gevoel hebben achter de feiten

etcetera).

aan te lopen, of dat de situatie je boven het hoofd groeit. Het ontvangen van verwarrende informatie kan een aanwijzing

Omgevingsbewustzijn

zijn van verminderde omgevingsbewustzijn, zoals verwarring

Omgevingsbewustzijn (situation awareness) is het resultaat

over een radioklaring (‘wat bedoelden ze nou?’), onlogische

van het proces van waarneming, aandacht en perceptie.

verschijnselen of zaken die niet kloppen (‘waarom stijgen we

Aan de basis hiervan liggen kennis en ervaring: je moet weten

zo langzaam?’, ‘we moesten toch eerst een hoogspanningslijn

waar je op moet letten, waar de prioriteiten liggen, waar je

kruisen?’).

aandacht naar uit moet gaan en wat nog even kan wachten.

Fixeren. Met z’n allen op de kaart / iPad / GPS kijken (wie vaart

Dit speelt zich af op drie niveaus:

er nog, wie kijkt er om zich heen?). In het algemeen: lang

- Waarnemen: het opnemen van informatie uit de omgeving;.

bezig zijn met een enkel probleem en andere ballonvaart-

- Begrijpen: het interpreteren van de informatie;

taken verwaarlozen.

- Voorspellen: prioriteiten stellen en anticiperen.

Regels overtreden. Je niet houden aan minimale vlieghoogte, ongeautoriseerd binnenvliegen van luchtruim, je niet houden

Als het omgevingsbewustzijn onvoldoende is, is iemands beeld

aan procedures.

van de omgeving niet in overeenstemming met de werkelijkheid. Dat verhoogt de kans op het nemen van een verkeerde

Herstel

beslissing aanzienlijk: garbage in, garbage out.

Herstel van omgevingsbewustzijn kan lastig zijn, en er is niet één recept dat voor alle omstandigheden geschikt is.

Factoren die situation awareness verminderen, zijn slechte

In het algemeen zijn de volgende punten van belang:

communicatie, stress, vermoeidheid en/of een te hoge (maar

Zorg voor een veilige vaarsituatie. Het varen van de ballon

ook te lage) werkdruk.

(‘aviate’) en vrij blijven van obstakels hebben altijd prioriteit.

oplossen.

van een aantal kenmerken: is iemand meer extrovert of intro-

Probeer werkdruk en stress te verminderen. Vraag om hulp

vert, vriendelijk of juist vijandig van aard, emotioneel stabiel

indien mogelijk.

of makkelijk uit zijn doen te brengen. Iemands persoonlijkheid

Neem tijd om na te denken, om het probleem te analyseren.

is het resultaat van genetische aanleg en opvoeding. Het zit

Neem een bewust besluit om door te gaan, te landen, of

diepgeworteld, is vrij stabiel en is daarom moeilijk te verande-

anderszins actie te ondernemen.

ren.

Risicofactoren

Een houding of attitude is de min of meer consistente manier

Om goede beslissingen te kunnen nemen, moet de ballonvaar-

waarop iemand reageert op andere mensen en op zijn omge-

der een aantal stappen doorlopen. In de eerste plaats moeten

ving. Het is als het ware een vast gedragspatroon waar we

de risico’s van de situatie worden ingeschat, daarna moeten

gebruik van maken in ons sociale functioneren. In tegenstel-

de verschillende opties worden bekeken, en tenslotte moet de

ling tot het begrip persoonlijkheid, is bij attitude veel meer

optie worden gekozen die het

sprake van een aangeleerd

beste resultaat oplevert. Risico-

gedrag. Een attitude is

inschatting en het overwegen

daarom makkelijker te ver-

van alternatieven verlopen per

anderen, bijvoorbeeld door

persoon verschillend. Daarbij

opleiding en training.

spelen verschillende (risico)-

Riskante houdingen

factoren een rol:

Er kunnen vijf riskante attiDe ballonvaarder. Kennis en ervaring zijn van belang:

tudes worden onderscheiden, die voor ballonvaarders

HET PROC ES V AN B ES LU ITV ORMI NG

een ervaren ballonvaarder

de kans op ongevallen

kijkt anders tegen risico’s aan

vergroten. Deze vijf riskante attitudes zijn in meer of

dan een beginner, en kent meer opties. Maar ook de conditie van de vlieger (I’M SAFE-

mindere mate bij veel mensen aanwezig. Door dergelijke ris-

checklist, zie artikel Ballonstof winter 2017) en recente ervarin-

kante attitudes bij zichzelf te herkennen, kan men het daarbij

gen (currency) spelen hierbij een rol.

behorende riskante gedrag proberen te vermijden.

Persoonlijkheid en attitude bepalen mede hoe risico’s worden ingeschat en welke beslissingen worden genomen.

Riskante attitudes, vooral als ze in combinatie voorkomen,

Onderstaand ga ik hier wat dieper op in.

zorgen ervoor dat iemand meer risico neemt bij het uitvoe-

De luchtballon. Het luchtvaartuig zelf is van belang voor de

ren van een ballonvaart, en in geval van problemen slechtere

besluitvorming en de risico-inschatting voor de vaart: envelop-

beslissingen neemt.

grootte, uitrusting, hoeveelheid propaan etcetera. Omgevingsfactoren. Denk aan weersomstandigheden, de

De vijf riskante attitudes zijn:

opstijglocatie, het verloop van de vaart, het terrein waarover

1. Machogedrag (“Kijk mij eens...”)

gevaren wordt.

2. Antiautoritair gedrag (“Ze kunnen me wat”)

Externe invloeden. Zoals tijdsdruk of groepsdruk (van crewle-

3. Impulsiviteit (“Doe iets, nu!!”)

den of passagiers).

4. Onkwetsbaarheid (“Dat zal mij nooit gebeuren”) 5. Berusting (“Ach wat maakt mij het ook uit)”

Persoonlijkheid en houding Het nemen van beslissingen, bewust of onbewust, is geen

In de volgende Ballonstof gaan we dieper in op deze vijf ‘ris-

objectief proces. Behalve emoties, spelen basale menselijke

kante attitudes’ afzonderlijk.

kenmerken als persoonlijkheid en houding een belangrijke rol. Een veilige ballonvaart maken is daarmee niet alleen het resultaat van de vaardigheid en kennis om een ballon te bedwin-

Dit is het tweede artikel in een serie van vier over

gen, maar evenzeer van de persoonlijkheid en houding van de

ballonvaren in relatie tot gezondheid en gedrag.

ballonvaarder.

Meer informatie over menselijke prestaties en

Iemands persoonlijkheid (karakter) is het karakteristieke

beperkingen is te vinden in het boek

patroon van gedragingen, denkbeelden en gevoelens, die

Luchtvaartfysiologie en –psychologie

de aanpassing van een persoon aan zijn omgeving bepalen. Persoonlijkheid kan worden beschreven als een combinatie

van Bas Vrijhof.

BESLUITVORMING

Admit and tell. Twijfels direct uitspreken en onzekerheden

ballonstof 18 HANSVANHOESEL

TOMMIEWITTEVEEN

FEELTHESKY.BE

Landing op school tijdens Festival del Globo 2017 in León, Mexico #ballonstof

Muizen in de mand bij eerste vaart van het seizoen #mickeymousebrevet #ballonstof

Juliett in the Sky. 4’000 m3 draagt je met een glimlach door de hemel. #LifeTimeMemories #Ballonstof

TAG

#BALLONSTOF De mooiste ballonfoto’s op social media Tag je ballonfoto’s met #ballonstof op een (openbaar) Facebook, Instagram of Twitter account en plaats er een leuke tekst bij. Wie weet staat je foto de volgende keer op deze plek in Ballonstof!

BALLOONINGISFUN

GEERT PEIRSMAN

We take photos as a return ticket to a moment otherwise they’re gone• #ballonvaren #ballon #luchtballon #ballonstof

4th and final flight in León. Very light winds taking us over the lake and boxing back to the golf course. Ideal to pack up the balloon. #ballonstof

HOOGVLIEGER.EU

BALLONVAARTEN

BALLOONPAGES

Spring time #ballonstof #ballonvaart #luchtballon #ballonvaren #ballonpiloot #balloncrew

Goodmorning ! What a nice start of the day #ballooning #myballoonadventure #ballonstof #breakfast #preflightdrinks #malaysia

10th World Hot Air Airship Championship in Tegernsee(D) - #World Airship ##ballonstof

ballonstof 19 JORIKBALLON

HOT-R BALLONVAARTEN

BALLONVAARTENSTIJNVERCAUTEREN

Enjoy your weekend with Polly! #pollythekangaroo #barneveld #ballonstof #ballonfestival #ballonfiestabarneveld

#shadow #behindthescene #preparation #spooky #ballonstof

#alps #chateaudoex #chax #ballooning #ballonstof

FLASH_BALLONVAARTEN

SVENSCHOETERS

PHDECOCK

Dag 2 in Mexico! #ballonstof #ballonvaart #ballonvaren #flashballonvaarten #figesarte

familiefoto? #balloon #ballonstof #luchtballon #ikwilmee #natuur #koe #smile #opeenrijtje

Fantastic flight ! #ecorace #ecomagic #ultramagicballoons #kerelbeer #vbdckbrewery #ballonstof Mooie sleep om af te sluiten

GEENHOOGTEVREES

BERTELSBALLOONING

HOT-R BALLONVAARTEN

Culinair genieten boven de wolken! #ballonvaren #luchtballon #ballonvaartcentrumvanmanen #ballonstof

#dikkeduim #luchtballon #shadows #bluesky #ballonstof #ballooning #ballonvaart

Sportieve vaart vanavond in Frankrijk! Zeker wel trots op de landingsplek. #ballonstof #cameron #cloudhopper

Ervaar en beleef onze passie voor unieke overnachtingen

Vakantiewoningen

BallonAIRpoort

Kom slapen in een ballonmand bij BallonAIRpoort vakantiewoningen

Bed & Breakfast Ballonvaren

Roonsestraat 20 5076 PM Haaren [NB] 0411 - 62 27 24 info@ballonaipoort.nl www.slapenineenballonmand.nl

Comprehensive insurance Cover at an affordable price

Your partner for your Aviation-Insurance VFS Heinz Grümmer GmbH is one of the largest Aviation-Insurance-Brokers in Germany with over 40 years experience. You enjoy the flight - we provide the protection Please contact Heiko Spilker, Phone: +49 231 92717737, e-mail: h.spilker@vfs-gruemmer.de Udo Kötitz, Phone. +49 231 92717713 , e-mail: u.koetitz@vfs-gruemmer.de

Flugplatz 8, 44319 Dortmund Phone +49 231 927177-0 Fax +49 231 927177-30 info@vfs-gruemmer.de

EERSTE NEDERLANDSE HETELUCHTBALLON KOOS EERDER HET LUCHTRUIM DO O R HAN N A BBE N

DE BALLONVAART IN NEDERLAND KENT ENKELE WELBEKENDE HISTORISCHE HOOGTEPUNTEN. 1783: EERSTE ONBEMANDE OPSTIJGING. 1785: EERSTE BEMANDE OPSTIJGING. 1804: OPSTIJGING EERSTE NEDERLANDSE GASBALLON. 27 JULI 1970: OPSTIJGING EERSTE NEDERLANDSE HETELUCHTBALLON. DIE LAATSTE DATUM BLIJKT NIET TE KLOPPEN. Het verhaal van de PH-BEN is bekend: in 1970 besloten

Last Friday

Benegas-directeur Kees de Jonge en zijn pr-manager Jan IJzermans tot de aanschaf van de eerste Nederlandse hete-

Navraag bij

luchtballon. Op 27 juli 1970 maakte de PH-BEN haar eerste

François Schaut

vaart, zo wordt algemeen aangenomen. Die datum blijkt ech-

uit België bracht

ter niet te kloppen.

definitief uitsluitsel. Hij wist

Hoe zat het ook weer?

uit zijn omvang-

De eerste demonstratievaarten met de Ben werden verzorgd

rijke archief

door de Belgische ballonvaarder François Schaut, tewijl Jan

een brief op te

IJzermans de gasballonvaarders van de Haagsche Ballonclub

duikelen die

had benaderd om op termijn de reclamevaarten over te

Cameron des-

nemen. Zij besloten na diverse heteluchtvaarten zich toch

tijds aan hem

op de gasvaart te blijven richten. IJzermans was inmiddels in

schreef op 29

contact gekomen met de in Nederland werkzame Britse arts

juli 1970 – dat

Simon Faithfull (zie Ballonstof winter 2017). Faithfull had een

was een woens-

Engels brevet op zak en ging de promotievaarten met de Ben

dag. Cameron

voor zijn rekening nemen.

schrijft dat hij ‘last Friday’

Wat klopt er niet?

(op 24 juli

De maiden flight van de eerste Nederlandse heteluchtballon

1970 dus) in

vond plaats, volgens diverse websites en boeken, op 27 juli

Nederland

1970. Het logboek van Don Cameron vertelt echter een ander

was. Schaut

verhaal. Don mailde, voor een artikel over zijn G-AYAM, een

had op die dag

scan door van een vroege logboekpagina, waar toevallig ook

met Cameron

de betreffende vaart met de PH-BEN op stond. En daar viel

afgesproken,

iets vreemds op. Volgens het logboek maakte Don de bewuste

maar zij misten elkaar door een misverstand. Vervolgens koos

vaart namelijk op 24 juli 1970, vanuit Nijmegen naar Elst

Cameron samen met De Vos-Klootwijk het luchtruim.

in 35 minuten, met aan boord J.C. de Vos-Klootwijk van de Haagsche Ballonclub als passagier. Op de envelop hing een

Als over twee jaar de eerste vaart met een Nederlandse hete-

reclamebanner van FINA. Althans, volgens Don’s logboek. Had

luchtballon een halve eeuw geleden is, zal de herdenking dus

Don een datumfout gemaakt in zijn logboek? Dat lijkt onwaar-

een paar dagen eerder kunnen plaatsvinden, dan totnutoe

schijnlijk. Kloppen al die boeken en websites dan niet? Ook

werd aangenomen.

dat ligt niet voor de hand.

P A S S A G E U I T H E T L O G BOE K VA N DON C AM ERON

historie

GESCHIEDSCHRIJVING RECHTGEZET

ballonstof

DE CILINDER ONTLEED – DEEL 1 CILINDERS VOOR ONS ALS BALLONVAARDERS KOMEN IN VERSCHILLENDE UITVOERINGEN EN MATEN. ZO ZIJN ER O.A. VERSCHILLEN IN MATERIAALSOORT: STAAL, ALUMINIUM EN TITANIUM, ZIJN ER STAANDE EN LIGGENDE CILINDERS EN VERSCHILLEN DE GEBRUIKTE APPENDAGES PER FABRIKANT EN TYPE BRANDER. In deel 1 van ‘De cilinder ontleed’ komt de hoofdkraan,

Overdrukventiel

de vapour kraan en het overdrukventiel aan bod. In deel 2

Het overdrukventiel (Pressure Relief Valve of PRV) voorkomt

(in Ballonstof zomer 2018) worden vervolgens de FLLG en

dat de druk in de cilinder te hoog wordt door verkeerd vullen

inhoudsmeter behandeld.

of oververhitting. Het is eigenlijk niets meer dan een klep die door veerspanning gesloten blijft. Er zijn verschillende typen

De hoofdkraan

overdrukventielen (zowel los als geïntegreerd in de

Deze haalt middels een pijp (dip tube) vloei-

vapour kraan) maar allen zijn vooraf ingesteld om te

baar propaan onderuit de cilinder welke wordt

openen bij een bepaalde druk. Bij een Omeca over-

gebruikt voor de hoofd- en veebrander en in toe-

drukventiel is dat bijv. 26 hPa en bij de geïntegreerde

nemende mate ook voor de waakvlam. In grote

overdrukventielen van Schroeder 35 hPa. Komt de

lijnen zijn er 2 uitvoeringen, de quick shut-off (QSO) en de kraan met handwiel. Bij de QSO draait de hendel een kogel in een andere stand waardoor gas

druk met afblazen weer onder deze 26 hPa respectievelijk 35 hPa, dan zorgt de veer ervoor dat het ventiel

al dan niet doorgelaten wordt. Het handwiel-type draait een

weer afsluit. Overdrukventielen

nylon afdichting op en neer die afsluit op een zitting. Bij beide

vallen onder de componenten

varianten zit er ook nog een afsluiting in de koppeling (TEMA

met een begrensde levensduur.

of REGO) die voor een

Vaak kennen ze een in service

extra zekerheid zorgt.

life van 10 jaar, met in enkele

Deze self-seal sluit af

gevallen een life limit van 15

door de druk aan de

jaar. Dat betekent dat een

binnenzijde zodra de

onderhoudsbedrijf het over-

hoofdkraan geopend

drukventiel 5 jaar op voorraad kan houden. De fabricageda-

wordt. Bij het aansluiten

tum is ingeslagen in het overdrukventiel en wordt afhankelijk

van de brander zorgt de

van het type weergeven als jaar-weeknr of maand-jaar.

koppeling op de slang

De hoofdkranen, vapour kranen en overdrukventielen die in

ervoor dat de afsluiter

de cilinders te vinden zijn, kunnen per fabrikant verschillen.

van de self-seal naar

De toegestane onderdelen zijn uiteraard terug te vinden in de

achteren gedrukt wordt

maintenance manuals.

en er een open verbinding ontstaat. of REGO) die voor een extra zekerheid zorgt. Deze self-seal sluit af door de druk aan

Zoals aangegeven komen in de volgende editie van

de binnenzijde zodra de hoofdkraan geopend wordt. Bij het

Ballonstof de FLLG en de inhoudsmeter aan de orde.

aansluiten van de brander zorgt de koppeling op de slang ervoor dat de afsluiter van de self-seal naar achteren gedrukt wordt en er een open verbinding ontstaat.

De vapour kraan In het geval de gebruikte brander een waakvlam heeft die op gasvormig propaan werkt, moet deze worden aangesloten op een vapour kraan die gasvormig propaan uit het bovenste gedeelte van de fles haalt. Normaalgesproken bestaat de vulling van een cilinder voor 80% uit vloeibaar en 20% uit gasvormig propaan. Via een regulator met stelschroef kun je de hoeveelheid gas instellen dat naar de brander stroomt. De meest gebruikte koppelingen op de gasfase-aansluiting zijn Dynaquip, TEMA en Lorch.

techniek

DO O R R EMKO W I G G E R

vaartverslag

DRIE DUURRECORDS IN ÉÉN VAART TEKST EN F O TO ’S: ERIK P AL S

NA MIJN RECORDVAART MET EEN 105.000 CUFT BALLON VORIG JAAR VOOR DE AX-8 KLASSE WAS IK VAN PLAN OM OPNIEUW EEN RECORDVAART TE MAKEN. NA EEN SLECHTE HERFST/WINTER MET VEEL WIND EN REGEN ZAG IK EINDELIJK EEN AANTAL DAGEN VAN TEVOREN EEN GELEGENHEID OM OP 6 FEBRUARI EEN LANGE VAART TE MAKEN. ER WERD ECHTER WEINIG WIND VOORSPELD, DUS EEN AFSTANDSRECORD AANVALLEN WAS HELAAS GEEN OPTIE. DAN MAAR WEER EEN DUURRECORD EN NU MET MIJN “RACER” (70.000 CUFT), EN DIE VALT IN DE AX-7 KLASSE. HET OUDE RECORD VAN ZES UUR EN ELF MINUTEN STOND AL SINDS 10 JULI 1987 (DIT MOET HAAST WEL EEN NACHTVAART GEWEEST ZIJN DENK IK) OP NAAM VAN AD HAARHUIS. Het zou volgens de voorspellingen koud en zonnig worden,

Volkslied

met `s morgens vroeg een grondtemperatuur van -5 graden celcius en op hoogte circa -10 graden, dus erg gunstig i.v.m.

De windvoorspelling was tot 3.000 voet oost tot oostnoord-

gasverbruik en gewichtsbelading. Volgens de load calculatie

oost met circa 15 knopen. Als ik hieronder bleef zou ik waar-

zou het met drie flessen van 80 liter en drie flessen van 60

schijnlijk te snel bij de kust terechtkomen in Friesland.

liter moeten lukken om circa zeven uur te varen, uitgaande

Op circa 5.000/6.000 voet zou echter een zwakke noordelijke

van eerdere ervaringen met lange vaarten. Gelukkig was Erwin

stroming op gang komen, zodat ik richting Twente kon varen.

Pellegrom bereid om als official deze vaart te registreren.

Om 08.02 uur was ik airborne, met zowaar het volkslied afge-

Als crew gingen Linda Pals en Roy Gommer mee.

speeld op de mobiel van Erwin. Het was bijna of ik aan de

Alle Notams gecheckt en even gebeld met Dutch Mill i.v.m.

Gordon Bennett meedeed haha. Ik klom snel naar 5.000 voet,

een eventuele prohibited area (oefening van de luchtmacht in

waar inderdaad de noordelijke stroming zat. Met circa 4/5

Oost Nederland). Dit gaf geen problemen. Start daglichtperi-

knopen ging ik zo richting Emmen. De eerste fles van 60 Liter

ode was om 07.59 uur, en het plan was om direct daarna te

was na 45 minuten al leeg. Na Emmen gepasseerd te zijn ging

starten.

het verder richting omgeving Emlichheim (D). Direct maar de 80 liter flessen een voor een opmaken en het verbruik werd

moest ik nog circa 30 minuten varen om dat te halen. Ik had

draaien naar west tot westzuidwest, zodat ik op deze hoogte

echter nog één fles van 60 liter met 25% en één fles van 60

terug kon varen. Iets lager op 4.000 voet was de stroming wel

liter die net begon te lezen (39%). Dat werd dus spannend.

weer oostnoordoost. Hier heb ik gebruik van gemaakt om af

Ik besloot om beide flessen tot 20% leeg te maken en dan te

en toe bewust wat terug te varen, zodat de terugreis niet al te

gaan zakken voor de landing.

ver was ;-). Zo heb ik een hele tijd wat heen en weer gevaren en het doel was om richting Gramsbergen te komen en daar

Driemaal is scheepsrecht

ergens te landen.

Met nog circa vijf minuten te gaan had ik beide flessen op 20% staan, en ben ik gaan zakken vanaf 4.000 voet om een

Skibroek

landingsplek te zoeken. Dit ging prima lukken aangezien

Om 14.17 uur had ik zes uur en vijftien minuten gevaren en

ik bewust wat terug ben gevaren zodat ik niet net boven

het oude record (moet met 1% verbeterd worden) verbroken.

Hardenberg uitkwam, dat zou zeer ongelukkig zijn met bijna

Ik had nog genoeg gas en besloot om zo lang mogelijk door

geen gas meer. Vlak voor Hardenberg lagen genoeg grote

te gaan. Na zeven uur en tien minuten had ik ook mijn eigen

lege velden en na 8 uur en 16 minuten varen was ik geland

record van vorig jaar in de bovenliggende AX-8 klasse verbro-

op een zowaar droog weiland, waar de auto na toestemming

ken, dus twee records in één vaart. Ondanks mijn winterse

van de eigenaar in kon rijden. Ik had nog 15% over in twee

outfit met thermo-ondergoed, skibroek, twee paar sokken en

flessen en drie duurrecords in één vaart verbroken! Dit was

vier lagen bovenkleding kreeg ik het wel steeds kouder en een

weer een geweldige ervaring. Mijn dank ook aan Linda, Roy

foto maken zonder te trillen lukte al haast niet meer.

en Erwin voor de hulp en om de hele dag een ballon te vol-

De zon ging af en toe ook schuil achter sluierbewolking dus

gen die gemiddeld 3 knopen heeft gevaren.

die verwarmde mij en mijn ballon ook wat minder helaas. Ik had echter nog steeds gas genoeg en besloot om de acht uur

Voor de geïnteresseerden: alle nationale records staan op de

vol te maken. We zijn nu toch al bezig dus nog even doorzet-

DBCC-website en de regelgeving hieromtrent kun je vinden

ten! Ondertussen kreeg ik vanaf de grond door dat het record

op de pagina van FAI. Hier is een document te downloaden

in de AX-9 klasse op acht uur en vijf minuten stond, dus als ik

met voorwaarden waar een recordpoging aan moet voldoen

nog wat langer kon doorvaren had ik zelfs drie records verbro-

en formulieren om een recordpoging te claimen. Deze for-

ken! Even snel rekenen kwam ik dan uit op acht uur en tien

mulieren worden ook in Nederland gebruikt voor nationale

minuten dan was dat record ook verbroken. Op dat moment

recordpogingen.

vaartverslag

uiteraard steeds zuiniger. De wind ging op 5.000 voet verder

veiligheid 26

HET MELDEN VAN VOORVALLEN EN GEVAREN VERGROOT DE VEILIGHEID D O O R L EO N L EEMANS

SINDS EEN AANTAL JAREN STAAT VERGROTING VAN DE VEILIGHEID IN DE BALLONVAART VOOROP, ZOWEL IN NEDERLAND ALS EUROPEES. HET VMS-TEAM (VEILIGHEIDS MANAGEMENT SYSTEEM) VAN DE KNVVL AFDELING BALLONVAREN BESTAAT UIT JAN OUDENAMPSEN, SEBE KRUIJER, WILLEM HIJINK EN LEON LEEMANS. LEON IS WAARNEMEND VEILIGHEIDSMANAGER EN WILLEM IS “EERSTE RESERVE”. WILLEM NEEMT SAMEN MET KAREL ABBENES DEEL AAN HET EUROPESE VEILIGHEIDSOVERLEG. HET VMS-TEAM HEEFT EEN VMS-HANDBOEK OPGESTELD (ZIE DAARVOOR ‘MIJN KNVVL’). IN DE REFRESHERS VAN FEBRUARI, MAART EN APRIL 2018 IS/WORDT AAN BOVENGENOEMDE ZAKEN AANDACHT BESTEED. De Europese verordening EU 376.2014 heeft nog meer toe-

is sprake van de ontwikkeling van een convenant tussen ABL/

gevoegd inzake veiligheid: te weten het verplicht melden van

ILT en de KNVVL. Het convenant is nog niet rond. Hierin zullen

voorvallen inzake de ballonvaart. In het VMS-handboek wordt

zaken geregeld worden zoals anonimiteit van de melder, wie

aangegeven wat verplicht gemeld dient te worden. Het VMS-

doet wat etc. Het VMS-team heeft daarom in 2017 nog geen

team wil graag dat alles wat men “de moeite waard vindt en

meldingen doorgestuurd naar ABL. Het VMS-team wil graag

waarvan anderen kunnen leren” gemeld wordt. Hiermee is in

dat alle schades die gemeld worden bij de verzekering ook

2017 binnen de afdeling ervaring opgedaan. Voorvallen en

gemeld worden bij de VM-manager cq. Het VMS-team.

gevaren kunnen gemeld worden bij de VM en het VMS-team via voorval.ballonvaren@knvvl.nl en bij de vaartregistratie in

Voorbeelden van voorvallen en gevaren

het Digivrf. Meldingen worden op de eerste plaats gebruikt

Hieronder worden een aantal meldingen verkort weergegeven.

om ervan te leren. In dit artikel wordt hier nader op ingegaan.

Inzichtelijk wordt dan wat de leerpunten kunnen zijn. Van de melders is toestemming verkregen om deze op te nemen in dit

Meldingen 2017

artikel.

In de “grote luchtvaart” is al jaren ervaring opgedaan met het melden van voorvallen en gevaren. Voor de ballonvaart is dit

Ballon tegen gebouw

relatief nieuw. Zeg maar: “we moeten er nog even aan wen-

Gemiddelde grondwind van 8 knopen. Ballon is rechtopstaand

nen”. In 2017 zijn 21 meldingen ontvangen. Daarmee is een

geland. Daarna een windvlaag waardoor de ballon richting

eerste begin gemaakt en het VMS-team heeft alle vertrouwen

een gebouw wordt gedreven. Door scherpe kanten van het

in de leden voor de toekomst. De meldingen zijn heel divers:

gebouw raakt de ballon beschadigd.

Soort melding

Aantal meldingen 2017

Lage bewolking die snel kwam opzetten Tijdens de opstijging rustig weer met wat wolkjes “in de

Landing/letsel

verte”. Idee was een lesvaart: direct moeten stijgen vanwege

Landing/anderszins

hoogspanning. Op 350 voet plots geen grondzicht meer.

Meteo/onjuiste verwachting/

Doorgevaren over de hoogspanning boven gesloten wolkendek. Op een gegeven moment gedaald, ervan uitgaande dat

verandering omstandigheden

men over de hoogspanning moest zijn, boven open gebied

Boze Boer/omstanders

Ventilator

Passagiers/onwel

Problemen luchtverkeersleiding

vaargebied waren goede condities, net daaromheen echter

Schade ballon

niet: lage bewolking, slecht zicht. Piloten van een zweef-

met mogelijk bomen en wat huizen. Ballon laten dalen, op 150 voet weer grondzicht en kunnen landen op grasveld. Vaartduur 13 minuten. Na de vaart meteo herbekeken. In het

vliegtuig te Malden is op vrijwel hetzelfde moment hetzelfde Het melden van voorvallen is als gezegd verplicht. De bedoe-

overkomen en daardoor in bomen gecrashed met twee licht

ling van de overheid is dat meldingen uiteindelijk terecht

gewonden.

komen bij het Analyse Bureau Luchtvaart (ABL). Momenteel

Vanwege stevige, vlagerige wind laag gaan varen. Wilde op

Melders hebben zich bereid verklaard om hieraan mee te

een groot veld achter een bomenrij, en vóór verderop staande

werken. Graag zoveel mogelijk voorvallen en gevaren melden

boompjes landen. Boven de bomenrij werd de ballon wat

bij de VM-manager / het VMS-team via voorval.ballonvaren@

opgetild en heeft de piloot de smartvent getrokken, om het

knvvl.nl en vaartregistratie in het Digivrf. Het VMS-team kan

veld niet te missen. Stevig eerste grondcontact, weer ballon

en wil graag meehelpen en meedenken over hoe e.e.a. voorko-

opgetild en stevige landing met sleep. Eén passgier had een

men of veranderd kan worden.

gebroken middenvoetsbeentje en de ballon kwam toch over boompjes, waardoor er twee scheuren (50 cm) in de ballon

BEEL D EN ZIJN IL L USTRATI EF MAAR NIET GEREL ATEERD AAN D E

kwamen.

GENO EMD E MEL D INGEN.

Passagier onwel Tijdens ballonvaart wordt passagier misselijk en moet braken. Na 5 minuten leek het beter te gaan. Piloot gaat sneller dan gepland landingslocatie te zoeken, in een bosrijk gebied. Piloot wilde het gezicht van de passagier zien om een inschatting van de situatie te kunnen maken, waarna hij besloot om 112 te laten bellen om met spoed een ambulance te laten komen. Passagier werd staande gehouden door andere mensen in de mand. Snel geland, direct ballon omgetrokken zodat passagier buiten de mand in de stabiele zijligging gelegd kon worden. Piloot heeft de passagier vervolgens nagekeken volgens het ABC-protocol. Piloot heeft medische achtergrond. Binnen de 5 minuten kwam de ambulance ter plaatse en bracht passagier naar Eerste Hulp van ziekenhuis. Piloot heeft gegevens ook doorgegeven aan de politie. Vraag piloot: is het zinvol om als ballonvaarder een EHBO en reanimatie-diploma te hebben?

Passagier valt flauw Een wat langere man van ca. 70 jaar en 90 kilo valt na 20 minuten varen achterover; piloot kan hem nog net opvangen. Man is even buiten westen en heeft daarna water gekregen. Meteen landen kon niet (ballon boven stad). Passagier is daarna af en toe gaan zitten en staan. Na een kwartier kwamen er velden met gewas en piloot bespreekt om ballon eventueel daarin te landen. Passagier gaf aan dat hij het nog wel een kwartiertje kon uithouden. Piloot besluit door te varen tot betere landingsmogelijkheden. Passagier leek na landing nergens last meer van te hebben. Piloot vraagt zich af wat dit kan zijn geweest? Lucht-of hoogteziekte, spanning van de ballonvaart? Passagier valt flauw Vrouw van bijna 90 jaar viel tijdens de vaart even flauw. Passagiere water gegeven en de ballon z.s.m. geland. Daarna bleek dat de passagiere niet langere tijd zelfstandig kon staan. Dit werd aangegeven door de andere bij haar horende passagiers (maar was door hen niet van tevoren gemeld).

Tenslotte Uit bovenstaande meldingen blijkt dat hieruit veel te leren valt, en er genoeg stof is voor komende Flight Safety Seminars.

veiligheid

Harde landing

Bedrijfsprofiel 28

‘CHECK, CHECK, KUBICEK …’

D E N I E U W E FA B RIEK AAN DE J ARNIS TRAAT IN B RNO (F O TO KUBI CEK).

TEKST EN F O TO ’S: GERJAN CREBO L D ER

IN DE LAGE LANDEN KIEZEN 58 BELGISCHE EN 33 NEDERLANDSE KUBICEK-BALLONNEN MET ENIGE REGELMAAT HET LUCHTRUIM. REDEN GENOEG OM EENS UITGEBREIDER AANDACHT TE BESTEDEN AAN DEZE TSJECHISCHE BALLONFABRIKANT. In het buitengebied van Soest heeft Niels Kon zijn thuisbasis. Niels, tevens directeur van Wiegers Ballonvaarten, is enthousi-

Het bedrijf Kubicek Kubicek maakte de keuze om polyester te gebruiken voor de

ast over de uit de Tsjechische stad Brno afkomstige

productie van hun luchtballonnen, vanwege de lange levens-

ballonnen en wil er graag over vertellen. ‘Kubicek

duur en kleurechtheid. Om die reden werd in Černá Hora, zo’n

wint steeds meer aan populariteit, vertelt Niels,

20 km ten noorden van Brno, in 1997 een polyesterweverij ge-

‘van de 416 in Nederland geregistreerde ballonnen

bouwd. In 2015 werd een nieuwe fabriek in gebruik genomen,

zijn er dus 33 afkomstig uit Brno’. Vier daarvan zijn

in de Jarnistraat aan de rand van Brno. In de oude fabriek

zogenaamde ‘racers’. De in Molenstede woonachtige

bleef men ‘cold inflatables’ fabriceren; dat onderdeel van het

Kris Houtmeyers, oprichter van Step in Balloons die

bedrijf ging verder onder de naam Reklama Kubicek.

tevens dealer voor België is, beaamt de populariteit van het Tsjechische merk: ‘Wij hebben er hier inmid-

Kubicek heeft inmiddels vertegenwoordigers en dealers in

N I EL S K ON dels 58 verkocht.’ Waardoor die belangstelling voor een ballon

meer dan veertig landen, waaronder Brazilië, Canada, China,

A A N D E die in het voormalige Oostblok wordt gebouwd, vraag je je

Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Wit-Rusland.

B R A N DE R S dan af, en wat is de geschiedenis van het bedrijf?

K UBIC EK B A L L O N .

Inmiddels zijn er meer dan 1450 ballonnen verkocht in meer dan 50 landen. De jaarlijkse productie ligt rond de 100 stuks.

V AN Z I JN

Eerste ballon

Het ontwerp en de productie van alle ballononderdelen vindt

Eigenaar-ingenieur Aleš Kubicek bouwde samen met enkele

in eigen bedrijf plaats, van de polysterstof voor de envelop, de

vrienden zijn eerste ballon begin jaren ’80. In 1985 volgde zijn

manden, branders, gastanks, de ventilatoren tot alle accessoi-

eerste heteluchtschip. Drie jaar later presenteerde Kubicek de

res. Het bedrijf telt 40 man en vrouw personeel en 15 perso-

eerste grotere ballon met een inhoud van 5.000 m3.

nen zijn werkzaam in de polyesterweverij.

De productie van de ballonnen maakte toen nog deel uit van het bedrijf Aerotechnik Kunovice. Na de ‘fluwelen revolutie’

Onderscheiding

van 1989 startte Aleš met zijn eigen onderneming: Balony

In 2017 ontving Aleš Kubicek het Montgolfier Ballooning

Kubicek waar, naast heteluchtballonnen, ook met koude lucht

Diploma van de FAI voor zijn jarenlange inzet voor de bal-

en helium opblaasbare objecten werden gebouwd. De produc-

lonvaart. Hij weet zich daarbij in goed gezelschap; onder

tie daarvan geschiedde nog in een oude zigeunerwijk, midden

andere Josef Starkbaum, Mashasi Kakuda, David Levin, Paolo

in Brno.

Bonanno, sir Don Cameron en Joe Kittinger gingen hem daarin voor.

Boodschappenlijst Jaren geleden nam Wiegers Ballonvaarten de vertegenwoordiging van Kubicek in Nederland over van Johan Echtermeijer, ZO BEGO N H ET O O IT. D E EERSTE BAL L O N WERD IN D E T U IN IN EL KAAR GENAAID (F O TO KUBI CEK).

zien maar toch… Net zoals in de sport is concurrentie goed voor de ontwikkelingen van een product. Het houdt de bedrijven scherp en leidt in het algemeen tot kwaliteitsverbetering. Daar gaat het per slot van rekening om.

Dit bedrijfsprofiel is onderdeel van een serie artikelen over ballonproducenten en -merken. We beginnen met de merken die vertegenwoordiging hebben in het verspreidingsgebied van Ballonstof en gaan daarna over op producenten P O R T RET V A N D E OP R I CH T E R V AN HET B EDRIJ F: ALEŠ KU B IC EK ( FOTO KUBI CEK).

uit verre oorden en verdwenen ballonmerken uit vervlogen tijden.

in 2003 omgezet in een officieel dealerschap. Inmiddels staat Niels Kon aan het hoofd van de onderneming: ‘Ik zou niet meer met een ander ballonmerk willen varen’ zegt hij. Trots toont hij de ‘boodschappenlijst’ van wat er bij het bedrijf in Brno kan worden besteld. ‘Kubicek bouwt 68 maten ballonnen, van 900 m3 tot 14.200 m3. Daarnaast kun je kiezen uit 37 mandformaten en -indelingen; de grootste meet 6,5 bij 1,6 meter. De brandersystemen zijn uitgerust met twee, drie of vier branders waarbij kan worden gekozen uit een één- of tweeslangsysteem en brandstoftanks worden geleverd voor 30 of 40 kg gas.’

Polyester Vol lof is Niels over het polyestergaren: ‘Het heeft een enorme kleurvastheid’. Hij toont een test waaruit blijkt dat de invloed van UV-stralen minder van invloed zou zijn op polyester dan op nylon. Ook de levensduur van de ballonnen is van belang: ‘De meeste Kubicek ballonnen varen 1000 uur of meer. De oudste geregistreerde ballon in Nederland staat op 600 uur; de Zadelhof ballon. De Primagaz-ballon in Oostenrijk maakte al meer dan 1100 uur.’ Van de door Kubicek gebouwde ballonnen blijkt het Z-type erg populair. Sinds een aantal jaren bouwt Kubicek ook ‘special shapes’. Een van de fraaiste is ongetwijfeld de kathedraal van Sankt Gallen, verleden jaar kwam daar in België een neushoorn bij. Kon roemt de service van Kubicek: ‘Als ik iets bestel heb ik dat binnen 24 uur in huis. Wist je trouwens dat ze een kasteel hebben voor het geven van opleidingen en korte trainingen?’ Nee, dat wist ik niet, net zo min als van menig ander feitje dat Niels me vertelde. Die noemt zijn eigen onderneming bescheiden een eenmansbedrijf: ‘In principe doe ik alles zelf, voor echt grote reparaties en dergelijke maak ik gebruik van de diensten van Rien Jurg Promotions in Hengelo.’

Conclusie Het gaat goed met Kubicek in België en Nederland. Daardoor kun je op een mooie zomeravond naast ballonnen van Cameron, Lindstrand, Schroeder en Ultramagic vaker Kubiceks

KATH ED RAAL VAN SANKT GAL L EN EN RH I NO -BAL L O N (F O TO ’S BEN B LÄSS).

Bedrijfsprofiel

zien hangen. Niet dat je dat vanaf de grond kunt

column 30

AD’S BALLON BESOGNES AD HAARHUIS

“Afgelopen jaar was er een fikse brand in de loods in de Tulpenstraat, waar ik met Ad Ballon begon in 1983. De brand

AANBIEDING voor de ballonvaarder van 2018

verwoestte al mijn logboeken met de gegevens van alle vaar-

F.U.N.K.E. Transceiver

ten die ik sinds 1973 maakte, op één na: het eerste. Blader ik

ATR 833S compleet in draagstel:

er doorheen, dan komen details meteen naar boven. De eerste vaart was op 11 augustus 1973, van Lekkerkerk naar Strijen. Ik was nog nooit in de lucht geweest, maar ik mocht mee omdat ik als crew had meegeholpen met de PH-BEN en de G-BAWW (Taurus), bij de Netherlands Hot Air Balloon Club die geleid werd door Jan IJzermans. De meeste vaarten startten vanuit Wagenberg waar de piloot Simon Faithfull woonde. Op een zondagmiddag, met een straffe oostenwind, werd gestart met een vaart. De zoon van Jan IJzermans zou meevaren - tot de ballon bij de start op het dak van de schuur terechtkwam en hij zich klimmend over de nok in veiligheid moest brengen. Zodoende kwam ik in aanmerking om les te krijgen van Simon. Als we aan het varen waren en hij me aanstootte moest ik branden, zodat ik op die manier het gevoel van varen onder de knie kreeg.

€ 1575,-

ex BTW

Combibox met F.U.N.K.E.

Transponder 800H-LCD en

Eind september 1974 was er een meeting in Ierland. We voeren op 3000 ft toen de waakvlam van onze single-burner uitging. We gingen over op de noodprocedure, door te branden via de kraan op cilinder, die al snel bevriezingsverschijnselen kreeg. Simon zei: “this is probably our last moment”. Ons laatste redmiddel was de cilinderkraan ontdooien, met urine. Om de beurt pisten we erop, tot we een harde - maar veilige landing maakten. Mijn praktijkexamen werd in Londen afgenomen door Tom Donnelly, die samen met Dick Wirth de ballonfabriek Thunder Balloon leidde. Een maand later belde Dick om te vertellen dat ze mijn examens niet konden vinden. Of ik naar London wilde komen om ze over te doen. Er bestond geen Nederlands brevet voor ballonvaren, dus ik behaalde een Engelse versie die later gelijkgesteld werd met het Nederlandse exemplaar. Ballonvaren was een moeizame en dure bezigheid. Kon ik eindelijk de lucht in, dan was er wel een hoogspanningslijn waar ik boven uitkwam, vlak voor de landing, of een boze boer die geld wilde hebben omdat zijn varkens waren uitgebroken. Het blijft een bizarre bezigheid die je het gevoel geeft even vleugels te hebben”.

€ 1575,€ 3400,Transceiver ATR 833S:

€ 3400,Voor informatie: Proballoon B.V. Rik Kornet 06-20016017 info@proballoon.nl

Het plan veranderde al op de dag dat we aankwamen

BALLONVAREN IN INDIA

INDIA IS EEN GROOT KLEURRIJK LAND, MET 29 DEELSTATEN, 20 OFFICIËLE TALEN EN 1,3 MILJARD INWONERS. HET IS EEN LAND MET GROTE CONTRASTEN, EEN KLIMAAT DAT IN HET NOORDEN ERG KOUD KAN ZIJN TOT TROPISCH IN HET ZUIDEN, EN EEN SMELTKROES VAN MENSEN EN RELIGIES. HET WORDT VAAK GEZEGD: INDIA IS EEN LAND WAAR JE VAN HOUDT - OF NIET. Tiger Balloons. De piloten kwamen uit Polen, Taiwan, India en Het plan was dat we 2 maanden in Goa zouden blijven en dat

Nederland (ik dus).

ondergetekende daar zou gaan ballonvaren voor Tiger Balloon Safaris. Op de dag dat we aankwamen werd het plan al veran-

Vervuild butaangas

derd - en het zou blijven veranderen.

De ochtenden verliepen meestal rustig, maar de avonden waren we druk met thetheren. En dan in het donker, want

15 uur treinen

om half zes werd het al donker. De grootste uitdaging was

Er was een groot festival in Imphal (Manipur) en de orga-

hier de pilot lights aanhouden. Er is in India alleen butaangas,

nisatie van het Sangai Peace Festival had besloten dat Tiger

hetgeen betekent dat de vlam minder kracht heeft. Maar in

Balloons daar aan mee mocht doen. Dus niks even chillen in

Manipur was het butaangas zwaar vervuild met soms zwarte

Goa, we moesten van zuid-west India naar het noord-oosten

roet op de tanks. De filters van de pilot lights moesten daarom

reizen! Manipur is een deelstaat die ligt tussen Bangladesh en

dagelijks worden schoongemaakt.

Myanmar. Op het eerste deel waren de vliegtuigen volgeboekt, dus gingen we 15 uur met een oude Engelse slaaptrein (breed-

Goa en Chennai

spoor) naar Bangalore. De dag erop vlogen we door naar

Begin december vertrokken we naar Goa voor m.n. ochtend-

Imphal. De ballonnen gingen per vrachtwagen naar Imphal,

vaarten. Het vervolg van de reis was een autorit naar de mil-

voor sommigen een reis van ruim 3000 km. In Manipur wonen

joenenstad Chennai (voorheen Madras) in het oosten.

verschillende tribes en ondanks het jaarlijkse Peace Festival zijn

Dit was 900 km en duurde vier dagen. Daar sloten we aan

er regelmatig onderlinge schermutselingen. Het wemelde van

bij een groep piloten uit Frankrijk, België en Amerika, die ook

de militairen en het is even slikken als er een groep militairen

kwamen voor het Pollachi Ballonfeest. De ballon uit België

in je mandje stapt, zwaar bewapend met geweren en uzi’s.

was de Caracou ballon met een Nederlandse registratie PH-IJS

Manipur is een onontwikkeld gebied betreffende toerisme; wij,

uit 1976. Na een grand opening in Chennai vlogen we met

blanke westerlingen, waren een grote attractie. We waren met

z’n allen naar Coimbatore. Elke ochtend om vijf uur vertrok-

zes ballonnen aanwezig op dit festival, allemaal eigendom van

ken dan de piloten naar Pollachi op ongeveer een uur rijden. Rondom Pollachi zijn voornamelijk palmplantages, en het was voortdurend een uitdaging om een geschikte landingsplek te vinden. Na de landing gaat alles achterop een kleine vrachtwagen, de passagiers in de cabine en de crew en piloot achterop in de laadbak. Al met al een unieke ervaring, die enigszins anders verliep dan gepland – maar daardoor zeker zo interessant was!

vaartverslag

DOOR S EB E KR UIJER

meteorologie 32

NADER VERKLAARD: ONWEER TEKST EN BEEL D : D ANY MARI ËN

ONWEER IS ÉÉN VAN DE MEEST GEVAARLIJKE WEERSFENOMENEN VOOR DE BALLONVAART. DIT FENOMEEN KOMT ELK SEIZOEN VOOR, MAAR IS HET MEEST FREQUENT IN DE ZOMERPERIODE, VANWEGE DE STERKE OPWARMING VAN DE LUCHT IN DE ONDERSTE LUCHTLAGEN. ONWEER GAAT GEPAARD MET ELEKTRISCHE ONTLADINGEN. DEZE ONTLADINGEN ZIJN WAARNEEMBAAR ALS EEN LICHTFLITS DE BLIKSEM - GEVOLGD DOOR EEN ROMMELEND GELUID - DE DONDER.

Uit de tijd die verstrijkt tussen bliksem en donder kan worden

Soorten onweer

afgeleid of het onweer nabij is. Een simpele vuistregel stelt dat

Wij onderscheiden 2 types van onweders, namelijk de convec-

een onweer zich op een afstand van 1 km bevindt voor elke 3

tieve of luchtmassa-onweders en de dynamische onweders.

seconden tussen de bliksem en de donder. Interessant om te weten is dat voor luchtvaartmeteorologen een onweer “op”

Convectieve onweders ontstaan door het opwarmen van

de luchthaven wordt beschouwd (TS in METAR code) vanaf het

(relatief) koude lucht zowel in de onderste als in de hogere

moment dat de eerste donderslag wordt gehoord, ongeacht

luchtlagen. Hierdoor ontstaan sterke stijgstromingen wat op

of er reeds bliksem en/of neerslag werd of wordt waargeno-

zijn beurt leidt tot de vorming van grote cumulonimbi.

men. Het onweer wordt als “beëindigd” beschouwd (RETS in

Dit type van onweders is een typisch verschijnsel in koele mari-

de METAR code) vanaf het ogenblik dat er 10 minuten geen

tiem polaire lucht in een west- noordwestelijke luchtcirculatie

donderslag meer wordt gehoord.

aan de achterzijde van een koufront. Deze onweders doen zich bijna altijd voor als “single cells”, geïsoleerde cellen die

Cumulonimbus

goed zichtbaar zijn, zowel in de lucht vanuit een luchtballon

Een onweer gaat altijd gepaard met een Cumulonimbus, een

als vanop de grond. Zulke cellen bestrijken meestal slechts

convectieve wolk met een grote verticale uitbreiding, meestal

een kleine oppervlakte (doorsnede van enkele km) en hun

gekenmerkt door de typische “bloemkool” vorm en de boven-

doortocht is van korte duur (enkele minuten tot max 30-45

zijde in de vorm van een vederbos of aambeeld. In de koudere

minuten). Omdat ze in de zomerperiode vrijwel uitsluitend

seizoenen (herfst en winter) zijn de toppen van deze cumu-

ontstaan door zonnewarmte komen ze het gemakkelijkst voor

lonimbi meestal beperkt tot een 8 à 9-tal km (25000-30000

boven land en dit vooral in de namiddagperiode en sterven ze

voet) maar in de zomer zijn toppen tot 11-12 km (35000-

meestal vrij vlug uit in de avonduren.

40000 voet) geen uitzondering. Hoe hoger de toppen van de cumulonimbi hoe heviger de neerslag en hoe groter de kans

Dynamische onweders ontstaan net voor of in de buurt van

op bijkomende gevaarlijke fenomenen zoals hagel en hevige

een koufront waarbij de cumulonimbi ontstaan door de sterke

rukwinden.

optilling van de warme (subtropische) lucht voor het front door de aankomende koude(re) lucht achter het front. Dit

VOOR BE E L D VA N EEN “S INGLE C ELL” ONWEER OP EEN RAD ARBEEL D

VO O RBEEL D VAN VERSCH O L EN O NWEERSCEL L EN (EMB E D D E D )

( R OD E I N T E N S I TEIT = HAGEL)

O P EEN RAD ARBEEL D

meteorologie V O O RB E EL D VA N E E N BL I KS E M DETEC TIES YS TEEM ( RODE POLYGO-

VO O RBEEL D VAN O NWEERSCEL L EN O P EEN WO L KENF O TO

N E N I S V O OR S P E L D E P OS I T I E V AN DE B LIKS EM S IN S TAPPEN V AN 5 M I N UT E N )

Een typisch fenomeen hierbij is dat de cumulonimbi vaak

type heeft dus geen opwarming nodig en kan dus bijgevolg

voorkomen op een lijn met weinig of geen tussenruimte tus-

voorkomen zowel overdag als ’s nachts! Meestal zijn deze

sen de individuele cellen. Deze lijn komt overeen met een vore

onweders vrij georganiseerd in de vorm van een cluster of als

(uitloper van lage druk) in het isobarenpatroon en noemt men

een buienlijn. Een cluster kan een grote geografische opper-

een thermische vore (‘thermal trough’ in het Engels). Op een

vlakte bedekken (enkele honderden vierkante kilometers) en is

weerkaart wordt een thermische vore aangeduid door een

meestal traagbewegend, waardoor de doortocht enkele uren

internationaal afgesproken symbool, zijnde een rode visgraat.

kan duren en er vaak grote hoeveelheden neerslag valt.

Eén van de typische kenmerken is dat deze muur van cumulo-

In de buurt van de cumulonimbuscellen kan het plaatselijk

nimbi vaak wordt voorafgegaan door hevige windstoten die

hevig regenen en vaak is ook hagel aanwezig. Omdat deze cel-

meerdere minuten aanhouden om daarna weer af te zwak-

len meestal verborgen zitten in de dikke wolkenmassa en enkel

ken. Deze hevige windstoten noemt men met een Engelse

“zichtbaar” zijn op een weerradar, is zulk een cluster een zeer

term “squalls” en in meteorologische bulletins en/of berichten

gevaarlijk fenomeen voor de luchtvaart en kan de ballonvaart

wordt dit fenomeen dan ook aangeduid als een “squall line”,

voor langere tijd ernstig verstoord worden. Deze verborgen

afgekort SQL. Een squall line is meestal niet erg breed (50-

cellen worden in meteorologische berichten en bulletins aan-

100km) maar kan wel enkele honderden km lang zijn en zijn

geduid met de term “embedded”, afgekort EMBD.

doortocht wordt meestal gekenmerkt door hevige regen en vaak ook hagel.

Thermische vore De meest gevaarlijke vorm van een dynamisch onweer is het

Onweer voorspellen

onweer dat ontstaat in de buurt van een thermisch lage druk-

Het voorspellen van onweders wordt gedaan met behulp van

gebied, een lage drukgebied dat gevormd wordt boven land

computermodellen en verschillende voorspellingstechnieken,

door zeer sterke stijgstromingen (convectie) ten gevolge van

waarbij vooral naar bepaalde onstabiliteitsindexen en (voor-

zeer hoge temperaturen. In Nederland en België ontstaan deze

spelde) hoogtediagrammen gekeken wordt. Om de intensiteit

lage drukkernen dikwijls bij een zwakke zuid- zuidoostelijke

en de locatie en/of verplaatsing van onweerscellen te bepalen

luchtcirculatie tussen een langzaam wegtrekkend hoge druk-

wordt door de weerdiensten gebruik gemaakt van satelliet- en/

gebied boven Centraal-Europa en een langzaam naderend kou

of radarbeelden en van bliksemdetectiesystemen zoals LINET

front vanuit het west- zuidwesten.

en SAFIR. Op internet zijn er websites beschikbaar - zoals bij-

In de aangevoerde subtropische lucht ontstaan dan enorme

voorbeeld www.lightningmaps.org - waar men (gratis) in “real

cumulonimbi met hevige onweersbuien tot gevolg.

time” onweders kan opsporen en volgen.

V O O RB E EL D VA N “ S Q U A L L L I NE” OP EEN RADARB EELD

VO O RBEEL D VAN TH ERMISCH E VO RE SY MBO O L O P EEN WEERKAART

ballonstof

U HOEFT ZICH NIET TE SCHAMEN ALS U DEZE KRANTENKOP GEMIST HEEFT; HIJ HEEFT NOOIT BESTAAN. WAT LIJKT OP EEN GESTRANDE ZEPPELIN IS NIETS MINDER DAN EEN STAALTJE HOOGSTAANDE MODERNE ARCHITECTUUR IN DE TSJECHISCHE HOOFDSTAD PRAAG.

TEKST EN F O TO ’S: RUTGER C OU C K E

ZEPPELIN MAAKT NOODLANDING OP HET DAK VAN EEN MUSEUM Oprichter van het DOX - Centrum voor hedendaagse kunst - in Praag, Leos War, wilde een aansprekend landmark voor het museum. Samen met vriend en architect Martin Rajniš bouwden ze wat ze zelf ‘de droom van een twaalfjarige jongen’ noemen. Een constructie van hout, staal en perspex in de vorm van een luchtschip. Meer dan twee jaar nam het ontwerpen in beslag. Allerlei specialisten moesten geraadpleegd worden voor dit ongewone bouwwerk. Er werd gezocht naar een organische vorm om te contrasteren met de strenge betonnen constructie van het DOXgebouw zelf. De bouw van de zeppelin was al niet minder indrukwekkend en er is in het DOX een prachtige time-laps te zien van deze fascinerende prestatie. De vorm is niet willekeurig gekozen. De zeppelin werd gezien als de ultieme manier van vliegen, en symboliseert het optimisme van een nieuw tijdperk zoals er heerste in het begin van de vorige eeuw.

Praag is sowieso een stedentripje waard en als je het een beetje uitkient met de aanbiedingen van luchtvaartmaatschappijen hoeft het niet meer te kosten dan een weekendje Amsterdam. Vergeet dan niet een bezoek te brengen aan deze bijzonder plek. En als je niets met hedendaagse kunst hebt, maakt ‘Gulliver’ dit uitstapje de moeite dubbel en dwars waard.

Het resultaat is een auditorium - want daarvoor is het ingericht van 42 meter lang en 10 meter breed. Het luchtschip is genoemd naar een aansprekende figuur uit de utopische literatuur: Gulliver.

WE HEBBEN EEN BEVOEGDHEID - EN BIJ VERLENGING DAARVAN GELDT EEN MELDINGSPLICHT D O O R E RI K BOS M A N

AANLEIDING TOT HET SCHRIJVEN VAN DIT ARTIKEL IS EEN CONTACT MET MEDEWERKERS VAN KIWA, DE INSTANTIE DIE LUCHTVAARTBREVETTEN UITGEEFT, ADMINISTREERT EN DE BEVOEGDHEDEN VOOR DE OVERHEID BIJHOUDT. IN DAT CONTACT WERD DUIDELIJK DAT DE GROEP BALLONVAARDERS ZICH AFWIJKEND GEDRAAGT TEN OPZICHTE VAN ANDERE GROEPEN IN DE ‘KLEINE’ EN COMMERCIËLE LUCHTVAART. Maar laten we eerst even terug in de geschiedenis gaan.

Meldingsformulier

Enkele jaren geleden werden er in de ballonvaartsector regel-

KIWA is ook de organisatie die voor de overheid bijhoudt wie

matig en veelvuldig – terechte – klachten geuit over de werk-

welke bevoegdheid heeft. En daarvoor heeft zij de informatie

wijzen van KIWA. Er was sprake van veel te lange wachttijden,

nodig van de bevoegden, van jullie dus. En daar wringt de

van miscommunicatie, van bureaucratische toestanden en van

schoen. De meeste ballonvaarders downloaden na het mo-

schoffering van collega’s die daar aanmerkingen op maakten.

ment van hun verlenging – trainingsvaart en administratieve

Na het inventariseren van die klachten heb ik een zwartboek

rompslomp – het meldingsformulier van KIWA waarmee zij

met voorbeelden opgesteld en heb ik contact opgenomen met

aan de overheid melden dat zij weer voor twee jaar bevoegd

de Manager Luchtvaart van KIWA. Hij was onmiddellijk bereid

zijn. Helaas doet een deel van onze

tot een gesprek hierover.

sector dat veel te laat of helemaal Aanvraag verlenging/hernieuwde afgifte klasse bevoegdverklaring in CPL(FB)

Samen met Leon Leemans

niet… Wie niets meldt, is voor de

en Karel Abbenes heb ik dat gesprek gevoerd, met heel

veel positieve gevolgen.

Toelichting 1.1

1.4

Gebruik dit formulier voor het melden van de verlenging of hernieuwde afgifte van de klasse bevoegdverklaring ondertekend door de FI(FB) met tekenbevoegdheid op het brevetdocument.

Stuur het volledig ingevulde en ondertekende formulier naar Kiwa Register op het bovenstaande adres.

1.2

Onvolledig of onjuist ingevulde formulieren (inclusief het niet overleggen van de benodigde bescheiden) worden niet in behandeling genomen. Als de aanvraag wordt afgewezen, dan wel wordt ingetrokken, vindt er geen restitutie van de leges plaats.

De verwerking van de melding zal gemiddeld vijftien werkdagen in beslag nemen. 1.3

Coöperatieve houding

Bij de aanvraag van een nieuw brevet dient u een kopie van uw geldige medische verklaring klasse 2 mee te sturen.

2 Naam en voorletter(s)

2.2

Voornamen voluit

2.3

Correspondentienummer/BSN

2.4

Adres

hoofd is vervangen, werk-

2.5

Postcode en woonplaats

2.6

Correspondentieadres

wijzen zijn onder de loep

2.7

Postcode en plaats

2.8

Geboortedatum en geboorteplaats

genomen en procedures zijn

2.9

Telefoonnummer(s)

versneld. Kortom, we waren

2.10 E-mailadres

Soort aanvraag

Meer informatie vindt u op www.kiwaregister.nl.

Wellicht is het gebrek aan besef van het belang een reden om niets te melden. Wellicht wordt het gewoon vergeten. KIWA wordt regelmatig geconfronteerd

Privé

Werk

Mobiel

Fax

met telefoontjes en mailtjes van ballonvaarders die beweren dat zij het meldingsformulier ‘op tijd’

Verlenging Hernieuwde afgifte, bevoegdverklaring korter dan 12 maanden verlopen

houding van KIWA. De enige klachten die daarna nog

Kwijtgeraakt?

1.6

Gegevens aanvraag

3 3.1

1.5

Gegevens aanvrager

2.1

Het toenmalige afdelings-

blij met de coöperatieve

overheid niet (meer) bevoegd!

Postbus 4, 2280 AA Rijswijk (ZH) E-mail: vergunningen@kiwa.nl

hebben opgestuurd maar ‘dat

Hernieuwde afgifte, bevoegdverklaring tussen 12 maanden en 36 maanden verlopen 3.2

Bevoegdverklaring

Heteluchtballon A

het in de bezorging door Post.nl

Heteluchtballon B Heteluchtballon C

binnenkwamen, betroffen

Gasballon Flight Instructor Free Balloon (FI(FB))

de tarieven. Maar die waren door de overheid vastgesteld en werden door KIWA

gewoon kwijtgeraakt is’. En laten

Heteluchtballon D

we wel wezen, dat gelooft toch

LPE (stuur een kopie van de uitslag van de taalbeoordeling mee met deze aanvraag)

4 4.1

Kennis eisen Geef aan welke cursussen u heeft gevolgd in de afgelopen 24 maanden (Kopie verklaring deelname cursussen meesturen)

Luchtvaartvoorschriften

Navigatie

Menselijke prestaties

Communicatie

Meteorologie

Ballonvaren en materialen

eigenlijk niemand. In alle sectoren van de luchtvaart verlopen de meldingen van verlenging vrijwel

Ministerie. Eerlijk is eerlijk, er

rimpelloos, alleen in de ballon-

kwamen positieve berichten

Ga door op de volgende pagina

over de korte duur van afgiften, over bereikbaarheid, over vriendelijkheid van medewer-

1/2

KIWA.09.2017.01

gehanteerd, namens het

vaartsector raken deze meldingen met de regelmaat van de klok

‘zoek’. Collega’s, wie gelooft dit…?

kers, etc. Klachten zijn al lang niet meer gehoord. Hoewel…? Toch eigenblijk wel. Maar dan van het KIWA, over ons!

Een vriendelijk doch dringend verzoek: stuur je meldingsfor-

En laten we eerlijk zijn, die moeten wij ons ook aantrekken,

mulier aan KIWA direct na je verlenging in. En let wel, ook je

zoals KIWA onze klachten indertijd ook uiterst serieus nam.

Flight Instructor is hiervoor verantwoordelijk. Hij of zij moet

Waar gaat het om?

het KIWA-formulier mede ondertekenen.

regelgeving

Geef verlenging bevoegdheid op tijd door aan KIWA

crew

Ballonstof X-Mas Navigation Challenge AND THE WINNER IS…

De eerste Ballonstof-kerstpuzzel viel bij velen in de smaak. Slechts één deelnemer, Peter van Harten, wist

25 JAAR CREWEN HET VERVEELT GEEN MOMENT!

D O OR R I - JA VO ORTM AN

alle vragen foutloos te beantwoorden. Hij is daarmee de terechte winnaar van de kerstpuzzel, en daarmee de ballonvaardersjas met bijbehorend shirt aangeboden door Schroeder Fire Balloons. De overige prijswinnaars zijn Bart Geeraerts (pilotentas, aangeboden door Step In Balloons), Guy Geeraerts (pilotentas, aangeboden door

AL 25 JAAR BEN IK ACTIEF ALS CREWLID IN DE BALLONVAARTWERELD. HET BEGON OOIT IN 1992, MET EEN ARTIKEL IN HET ANWB-BLAD DE AUTO KAMPIOEN. ER STOND EEN AANBIEDING IN OM EEN BALLONVAART TE MAKEN, VAN 350 GULDEN NÚ VOOR 250 GULDEN. IN JUNI 1992 WERD IK ZODOENDE BESMET MET HET BALLONVIRUS.

Step In Balloons), Martijn Hoogeslag (boek, aangeboden door Ad Ballon) en Wim van der Kolk (boek, aangeboden door Wilco Air). Van harte gefeliciteerd met jullie prijs. De juiste antwoorden zijn 1B, 2A, 3B, 4A, 5B, 6D, 7D, 8B, 9A, 10C, 11B, 12D, 13A, 14C, 15D, 16A, 17A, 18B, 19B, 20D, 21A, 22B, 23C, 24B, 25D, 26A/D, 27D, 28A, 29C en 30D.

veel dubbel. Zelf zoek ik ook nog enkele exemplaren: augustus 1994, juni 1995, najaar 2006 en najaar 2013. Ook allerlei ballonspullen zijn welkom. Stuur maar een berichtje naar rija-

In de jaren daarna begon ik met ballonspotten, al snel gevolgd door het ‘echte’ volgen. Soms alleen, soms met z’n tweeën. In het begin hadden we nog geen navigatie, dat was nog het echte volgen van de ballon. In al die jaren heb ik als crewlid veel meegemaakt. In totaal heb ik in die 25 jaar meer dan 1250 vaarten gevolgd, en ook regelmatig zelf meegevaren. Het ballonvaren heeft me in velen landen gebracht, waaronder Australië, Italië, Spanje en nog een aantal andere landen. In Amerika heb ik meerdere prachtige vaarten gemaakt in Albuquerque, hèt ballonmekka van de wereld. Eén moment dat me altijd zal bijblijven, is een vaart waarbij we tegen een bankgebouw vaarden! Met een grote scheur – een winkelhaak – in de ballon tot gevolg. Gelukkig konden we wel nog veilig landen. Ik heb ook een keer meegewerkt aan een Unox reclame, voor televisie. Het betrof promotie voor het bekende Unox-broodje Knacks. De reclame ging over een kinderfeestje, met een olifant in de tuin. Ik was te zien als de ballonpiloot, in een ballonmand op het terras. Ik hoop nog een aantal jaren te kunnen volgen met veel plezier, zoals ik al 25 jaar doe. Ik hoop dan ook op veel mooi weer - en vele mooie vaarten. Tenslotte: mocht iemand nog een oude uitgave van Ballonstof zoeken, ik heb er nog heel

voortman@gmail.com.

BALLONVAARTAGENDA Evenementen in Nederland en België of georganiseerd door de FAI/CIA

Magic Air Events

Han-sur-Lesse (B)

10-13 mei 2018

www.magicairevents.be

Ballon Festival Oosterhout

Oosterhout (NL)

15 juni 2018

www.ballonfestivaloosterhout.nl

Classic Cars & Aeroplanes

Seppe (NL)

16-17 juni 2018

www.cca-seppe.nl

Ballonmeeting LeRoeulx

LeRoeulx (B)

24 juni 2018

www.montgolfieresleroeulx.be

Ballonfestival Hardenberg

Hardenberg (NL)

28-30 juni 2018

www.ballonfestival-hardenberg.nl

TT Balloon Fiesta

Assen (NL)

29 juni-1 juli 2018

www.ttballoonfestival.nl

Ballonhappening Waregem

Waregem (B)

30 juni 2018

www.ballonhappening.be

Ballonfeest Rouveen

Rouveen (NL)

juni 2018

www.ballonfeestrouveen.nl

Rijnweek Rhenen

Rhenen (NL)

6-14 juli 2018

www.rijnweek.nl

Ballonmeeting Olen

Olen (B)

20-22 juli 2018

www.ballonclubicarus.be

Friese Ballonfeesten

Joure (NL)

25-29 juli 2018

www.ballonfeesten.nl

Meetjeslandse Balloonmeeting

Eeklo (B)

28-29 juli 2018

www.meetjeslandseballoonmeeting.be

Montgolfiades de Molenbaix

Molenbaix (B)

4 augustus 2018

molenbiades@hotmail.com

Sport-ballonhappening Sint-Truiden

Sint-Truiden (B)

5 augustus 2018

www.toerisme-sint-truiden.be

Ballonfestival Grave

Grave (NL)

10-11 augustus 2018

www.ballonfestival-grave.nl

Höfte Ballooning

Diepenheim (NL)

17 augustus 2018

www.hofteballooning.nl

Ballonfiesta Barneveld

Barneveld (NL)

22-25 augustus 2018

www.ballonfiestabarneveld.nl

Twente Ballooning

Oldenzaal (NL)

22-25 augustus 2018

www.twenteballooning.nl

Hottolfiades Festival International

Hotton (B)

25-26 augustus 2018

www.hottolfiades.com

Ducasse d’Ath

Aat (B)

27 augustus 2018

www.ducasse-ath.be

Ballon Fiësta Meerstad

Meerstad (NL)

31 aug - 1 sept 2018

www.meerstad.eu

Vredefeesten

Sint-Niklaas (B)

1-2 september 2018

www.vredefeesten.be

Kasseikenskermis Lochristi

Lochistri (B)

15-16 september 2018

www.lochristi.be

Gemerts Ballonfestijn

Gemert (NL)

september 2018

www.gemertsballonfestijn.nl

Luchtsportevenement Elsefly

Blokzijl (NL)

september 2018

www.elsefly.nl

Rassemblement de montgolfières

Vercimont (B)

13-14 oktober 2018

www.aerovolare.be

WEDSTRIJDEN Drenthe Cup (DBCC)

Gramsbergen (NL)

24 maart 2018

www.dbcc.nl

Paashaasjacht (Daan Elfring, Remko Wigger) Geesteren (NL)

31 maart 2018

www.dbcc.nl

Voorjaarschallenge (KBBF)

Maaseik (B)

14-15 april 2018

www.balloonfederation.be

Gramsbergen (NL)

9-13 mei 2018

www.dbcc.nl / www.balloonfederation.be

Dutch Balloon Trophy NK/BK (DBCC/KBBF) Exel Cup (DBCC)

Exel (NL)

22 september 2018

www.dbcc.nl

Najaarschallenge (KBBF)

Waasland (B)

20-21 oktober 2018

www.balloonfederation.be

FAI 3e WK Ballonvaren Dames

Naleczow (Polen)

23e WK Ballonvaren

Gross-Siegharts (Oostenrijk)

7-11 augustus 2018 18-26 augustus 2018

www.womensworld2018.pl www.balloonworlds2018.at

4e WK Ballonvaren Junior

Wloclawek (Polen)

12-16 september 2018

www.juniorworlds2018.com

62e Coupe Aéronautique Gordon Bennett

Bern (Zwitserland)

27 sept - 6 okt 2018

www.sbav.ch

Alle evenementen en data onder voorbehoud. Voor contactpersonen, definitieve data en eventuele uitwijkdata zie websites organisatoren. Ontbreekt je ballonevenement in Nederland of België in dit overzicht of wil je wijzigingen doorgeven? Laat het weten via ballonstof@knvvl.nl.

agenda

MEETINGS

colofon

C O L O F O N Ballonstof | voorjaar 2018

Verschijningsdata en deadlines Voorjaarseditie deadline 28 februari, verschijning 31 maart |

Ballonstof is een uitgave van de afdeling Ballonvaren van de

zomereditie deadline 31 mei, verschijning 30 juni | najaarsedi-

Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart in samen-

tie: deadline 31 augustus, verschijning 30 september | winter-

werking met de Koninklijke Belgische Ballonvaart Federatie.

editie deadline 23 november, verschijning 24 december.

Ballonstof is hét ballonmagazine van Nederland en België en richt zich op ballonpiloten, piloten in opleiding, crewleden,

Advertenties

medewerkers van ballonvaartbedrijven en andere belangstel-

1/1 pagina € 250,- | 1/2 pagina € 135,- | 1/4 pagina € 75,- |

lenden in de wereld van de ballonvaart. Het blad verschijnt vier-

1/8 pagina € 40,-. Toeslagen +20% achtercover en +10% bin-

maal per jaar in een oplage van 550 exemplaren.

nenzijde cover. Korting bij adverteren in 4 nummers 5% en in 8 nummers 10%. Tarieven zonder BTW. Reserveren en aanleve-

Redactie

ren advertenties via ballonstof@knvvl.nl.

Han Nabben, hoofdredacteur Annette Witte, eindredactie

Abonnementen

Rutger Coucke, art director

Losse nummers €6,95. Ballonstof wordt gratis verzonden

Luc van Geyte, redacteur België

naar leden van de KNVvL afdeling Ballonvaren, de DBCC en de

Gerjan Crebolder, redacteur Nederland

KBBF. Abonnement voor niet-leden € 30,- per jaar. Aanvraag

De redactie is te bereiken via ballonstof@knvvl.nl (voor

abonnement via ledenservice@knvvl.nl. Abonnementen wor-

Nederland) of redactie@balloonfederation.be (voor België).

den automatisch verlengd tenzij een maand voor het verstrij-

De redactie beslist over het al dan niet opnemen van artikelen

ken van de abonnementsperiode bericht van opzegging is

en behoudt zich het recht voor om artikelen in te korten of te

ontvangen via ledenservice@knvvl.nl. Heb je een abonnement

bewerken. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de arti-

maar Ballonstof niet ontvangen? Neem dan contact op via

kelen komt voor rekening van de betrokken auteur.

ledenservice@knvvl.nl.

Medewerkers aan dit nummer

Aanleveren tekst en beeld

Luc van Geyte, Françcois Schaut, Karel Abbenes, Bas Vrijthof,

Kopij aanleveren in Word-formaat. Eén pagina Ballonstof

Han Nabben, Remko Wigger, Erik Pals, Leon Leemans, Ad

neemt ongeveer 500 woorden in beslag. Beelden in hoge reso-

Haarhuis, Sebe Kruijer, Rutger Coucke, Erik Bosman, Ri-Ja

lutie aanleveren via WeTransfer of vergelijkbaar.

Druk: Print Productions BV | Ursem

of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen en/of

Foto omslag: Ben Bläss, Alburquerque, New Mexico.

openbaar worden gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke

ISSN 1386-1700

toestemming van de hoofdredacteur.

KNVVL Bestuur Koninklijke Nederlandse Vereniging voor

KBBF Bestuur Koninklijke Belgische Ballonvaart Federatie

Luchtvaart Afdeling Ballonvaren

Voorzitter en woordvoerder:

Yves Lannoy +32(0)478-515730

René Zwarteveen | 06-15054777

Ondervoorzitter:

voorzitter.ballonvaren@knvvl.nl

Philippe de Cock |+32(0)475-441476

Secretaris: Niels Kon | 06-48106556

Ledenadministratie:

secretaris.ballonvaren@knvvl.nl

Luc Buyckx | +32(0)476-361802

Penningmeester: Vacature

Secretaris:

penningmeester.ballonvaren@knvvl.nl

Evert Dehandschutter | +32(0)472-804884

Algemeen bestuurslid:

Jan Oudenampsen | jan.oudenampsen@knvvl.nl

Lowie Vanluffelen | +32(0)495-253545

Marije Roozendaal | marije.roozendaal@knvvl.nl

Djorry Simoen | +32(0)478-617437

www.knvvl.nl/afdelingballonvaren

Stijn Staelens | +32(0)474-489630 rvb@balloonfederation.be | www.balloonfederation.be

ballonstof

ballonstof 40

• Onderhoud, inspec�es en ARC’s • Verkoop Cameron ballonnen, GEFA-Flug luchtschepen en toebehoren • Dealer f.u.n.k.e. radio’s en transponders / Flytec apparatuur

twi�er.com/CameronEurope facebook.com/CameronBalloonPromo�ons