Ballonstof winter 2018

WINTER 2018 HÈT BALLONMAGAZINE VAN NEDERLAND EN BELGIË

colofon

Meer dan 3 decennia innoverende technologie.

2

Foto: © Hanno Mackowitz De vliegende uier – kunstwerk van Barbara Anna Usar

S CH R O E D E R fire balloons –

NATUUR – lijk goed …

rekspart Onze gesp

ner in Belg

ië:

ing m Balloon rten . Drea o rne p a rs La e V 0 c 7 Lu 28 . B-92 g e w ir e H Lagen 02 75 63 22 Te l. + 3 2 4 ll o n @ te le n e t. b e rb a sc h ro e d e n in g .b e a m b a ll o o re .d w ww

Warmeluchtballons en meer „Made in Germany“ Uw CAMO + voor alle merken Theo S C H R O E D E R fire balloons GmbH · Gewerbegebiet Am Bahnhof 12 · D-54338 Schweich · Tel. + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 -4 Fax + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 - 5 0 0 · mail@schroederballon.de · www.schroederballon.de · CAMO plus DE.MF/MG.0549

IN DIT NUMMER: 4 Voorwoord René Zwarteveen/Luc Van Geyte 8 Techniek Remko Wigger 10 Kerstpuzzel

Erik Bosman

14 Ad’s ballon besognes Ad Haarhuis 14 Inspiratie voor Charles Manson? François Schaut 15 Gordon Bennett Geert Peirsman en Philippe De Cock 16 De OO-BCN Kevin Boon 18 T#Ballonstof Luc Van Geyte 20 Bedrijfsprofiel Lindstrand

Gerjan Crebolder

22 Anneke Hogeland-Sandel Han Nabben 26 Stress Bas Vrijhof 28 Advertentietarieven 2019 Redactie 30 Alpenvaarten Gerjan Crebolder 33 De weerradar Dany Mariën 34 Helium Walter Eijndhoven 37 Ballonvaartagenda Redactie 38 Colofon

De redactie van Ballonstof wenst u prettige feestdagen en een voorspoedig 2019

inhoud

6 Kort & Bondig Redactie

3

VOORWOORD 4

VAN HET BESTUUR NL

VAN HET BESTUUR BE

We hebben een geweldige zomer gehad en er is extreem

Onze Belgische redacteur aan het woord

veel gevaren. De bedrijven hebben weer ruimte om te

Raar, een voorwoord van de redactie. Is er dan niemand in de raad

investeren in materiaal, vervanging of vernieuwing. Dat is

van bestuur die tijd heeft om het trimestrieel voorwoord te schrijven?

goed voor de sector. Ook het aantal vervoerde passagiers in

Niet dus. Het is misschien niet altijd voor iedereen zichtbaar, maar

Nederland is gestegen door de bloeiende economie in com-

er gebeurt veel binnen de federatie. Zelfs met een uitgebreide raad

binatie met het lange vaarseizoen.

van bestuur (9) is men bijna dagelijkse bezig met dingen die de leden aanbelangen.

Binnen de DBCC is er dit jaar een topprestatie geleverd, de

Het voorbije jaar heeft een overijverige ambtenaar zich beziggehou-

beker staat direct zichtbaar op het hoofdkantoor van de

den met het vergelijken van een ballon met een reclamepaneel.

KNVvL. De (D)TO is goed van start gegaan en 6 van de 8

En ja, hierop heeft men dan weer een belasting die men kan heffen:

kandidaten die het vak Meteorologie hebben gevolgd zijn

de aanplaktaks. Of dit nu klopt of niet, dat laat ik hier in het mid-

geslaagd. Wel zijn wij erachter gekomen dat het geven van

den, maar gezien bijna alle ballonvaarders dit niet initieel voor de

les nodig is, ook voor een vak als HPL. We kunnen gelukkig

eerste vaart hebben betaald, worden er nu boetes tot 500% geheven.

direct reageren en verbeteren. Januari gaan de kandidaten

Tijdens de KSTE werd voor een plan van aanpak gestemd en kon

op examen voor het vak Ballonvaren en tweede maal HPL.

gestart worden met een bemiddelingsprocedure. Heel wat ballonvaarders hebben daar gebruik van gemaakt, doch ook hebben sommigen

We kunnen terugkijken op een mooi jaar met als hoogte-

dan toch maar meteen de boetes betaald.

punten:

Voor ballonvaarders is de BOP uitermate belangrijk, want dit moet

•

Lang en goed vaarseizoen

vrij snel in 2019 in orde zijn. Hiervoor zijn onze bestuurders al enkele

•

Vele tevreden passagiers

keren gaan samenzitten met DGLV. Een eenvormig document voor

•

Weinig incidenten, teruggave verzekering

iedereen opstellen is niet mogelijk. Elk bedrijf is anders. Daarom

•

Topprestatie van onze afdeling Sport

werd een oproep gelanceerd met de vraag wie interesse heeft op de

•

Prima verlopen evenementen

correcte info zodat vrij snel een BOP kan opgesteld worden. De voor-

•

Vele tevreden piloten

bereiding hiervan is een enorm werk. Iedereen moet hier voor samen-

•

(D)TO succesvol uit de startblokken

werken om dit voor alle ballonvaarders te verwezenlijken. Maar half januari kan iedere ballonvaarder deelnemen aan infosessies die gaan

Het komend half jaar zal staan in het teken van het afmaken

doorgaan in de verschillende provincies. En ja, de afwezigen hebben

en implementeren van het Operationele Vaart Handboek,

hier zeker ongelijk.

deze dient bij alle bedrijven per 8 april 2019 in gebruik

Is dat dan alles wat men nu aan het doen is? Neen hoor. Begin

te zijn genomen met een geaccepteerde declaratie naar

december werd de sportcommissie uitgenodigd om te spreken over

de overheid om ook volgend jaar te kunnen varen. Vanaf

hun organisatie en plannen voor 2019. Op het ogenblik dat jullie dit

januari 2019 zal het bestuur alle bedrijven uitleg geven

lezen is deze vergadering nog niet geweest en kan er hier dus nog

en voorzien van de conceptversie van het Handboek. In

niets over geschreven worden.

februari zal het een definitief karakter krijgen en gaan we

Verder werken we aan een nieuwe website en aan een nog betere

assisteren met het maken en indienen van de declaratie met

communicatie naar de leden. 28 November was er een redactiever-

de benodigde documenten aan Inspectie Leefomgeving en

gadering Ballonstof en buiten een feedback van het afgelopen jaar,

Transport (ILT).

werden ook al afspraken gemaakt voor de volgende nummers.

Wel zijn we nog op zoek naar ballonvaarders die verhalen willen

Ondertussen worden de trainingen/checks die benodigd zijn

schrijven over hun belevenissen of hun kennis. En natuurlijk zijn we

conform de nieuwe regelgeving ontwikkeld. Zodat ook kan

ook nog op zoek naar adverteerders voor 2019. Toch belangrijk als

worden voldaan aan de voorwaarden die de nieuwe wet-

we Ballonstof willen houden als tijdschrift.

geving eist vanaf april 2019. Denk hierbij aan crewtraining,

Maak er een mooi jaareinde van en kijk vol vertrouwen naar een

periodieke training, vereiste checks.

nieuw prachtig ballonjaar.

De ALV is druk bezocht en daar zijn de benodigde onder-

Luc Van Geyte

werpen, discussies en stemmingen geweest. Ik ben erg blij

Redacteur België voor Ballonstof namens KBBF

met de betrokkenheid.

Geniet van de feestdagen.

René Zwarteveen, Voorzitter KNVvL Afdeling Ballonvaren

2018_08_Magic News_BE_v1_imp.pdf

1

08/08/2018

17:48

Kort & BONDIG 6

KNVVL-ONDERSCHEIDING VOOR KAREL ABBENES Vanwege zijn buitengewone verdien-

LUCHTSPORTFOTO VAN HET JAAR

sten voor de Europese ballonvaart, voor

In 1907 werd de Vereeniging ter Bevordering van de Luchtscheepvaart

de KNVvL in het algemeen en voor de

opgericht; de voorloper van de KNVvL. Dit jaar bestond de KNVvL dus

afdelingen Ballonvaren en Zweefvliegen

111 jaar, en één van de activiteiten rond het 111-jarige bestaan was

in het bijzonder, heeft Karel Abbenes de

de organisatie van een fotowedstrijd. Uit de vele inzendingen kreeg

Medaille in Zilver van de KNVvL ontvan-

de inzending van Peter van Harten - een luchtballon boven een typisch

gen. Zo heeft Karel zich o.a. in Europees

Nederlands landschap – de meeste likes op Instagram. Daarmee kozen

verband met succes ingespannen om een

luchtsportliefhebbers de ballonfoto tot de mooiste luchtsportfoto van

dreigende ongunstige situatie voor bal-

2018.

lonvaren en zweefvliegen om te buigen.

De bijbehorende versierselen werden uitgereikt en opgespeld door Wouter Stigter, de vice-voorzitter van het KNVvL hoofdbestuur van de KNVvL. De KNVvL kent acht officiële onderscheidingen,

GEDACHTENBESTUURDE

waarvan de Zilveren Medaille de op één

LUCHTBALLON

na hoogste is.

Ballonvaarders laten een luchtballon stijgen door een brander aan te zetten of zand uit te werpen. Daar is een derde dimensie aan toegevoegd: door aan opstijgen te denken. Het Design Museum in Londen liet tijdens het London Design Festival in september een luchtballon op, die werd bestuurd door de gedachten van individuele bezoekers.

Zij kregen een headset op, die de hersenactiviteit in kaart bracht en aan de ballon doorgaf. Het museum wil met het experiment aantonen dat mensen met een lichamelijke beperking door gebruik te maken van hun gedachten bepaalde functies alsnog kunnen uitvoeren.

BOEK OVER GASBALLONVAART EN HAAGSCHE BALLON CLUB In de zomer van 2019 verschijnt een uniek foto-geschiedenisboek over de Haagsche Ballon Club. Deze in 1936 opgerichte club was m.n. actief in de jaren 50, 60 en 70 van de vorige eeuw, toen de luchtballon nog een zeldzaam verschijnsel was. Het fameuze ballonvaardersechtpaar Jo en Nini

OUDE-TENTEN-BALLON

Boesman maakte wereldwijd gasballonvaarten en reali-

In het TV-programma ‘Het Lichaam van Coppens’

seerde in diverse landen de eerste-ballonvaart-ooit. Het ini-

van de Vlaamse Televisie Maatschappij TVM

tiatief voor het boek is ontstaan n.a.v. Nini’s 100e geboor-

voeren de broers Staf en Mathias Coppens expe-

tedag. Unieke historische beelden passeren de revue en

rimenten en opdrachten uit. Zij vonden de hon-

ieder boek bevat een originele, door Jo en/of Nini gesig-

derden festivaltentjes die ieder jaar achterblijven

neerde ballonpostenvelop én een stukje ballonstof van één

op de campings van muziekfestivals pure verspil-

van de clubballonnen. Een collector’s item dus, waarvan

ling, en besloten om er een luchtballon van te

slechts 200 exemplaren gedrukt worden. Meer info op

(laten) maken, met een afvalcontainer eronder als

www.gasballooning.eu. Wie zeker wil zijn van een exem-

‘mand’. Bekijk de vaart op

plaar kan daar tegen 10% korting een boek reserveren

https://youtu.be/68r4P0WqE2s.

Hybrid Air Vehicles heeft op de Farnborough Airshow 2018 beelden vrijgegeven van de luxe passagiersversie van de Airlander 10. Het luchtschip heeft capaciteit voor 19 passagiers die de beschikking krijgen over luxe kamers met brede ramen en prachtig uitzicht.

Verder is er een infinity-lounge, een altitude-bar en een restaurant aan boord. In 2020 wil het bedrijf een nóg groter luchtschip op de markt brengen, de Airlander 50. Gaat het tijdperk van luxe luchtcruises herleven?

KORT & BONDIG

TERUG VAN WEGGEWEEST: AIRSHIP CRUISES

7

FILM OVER DDR-ONTSNAPPING Op 16 september 1979 ontvluchtten de families

BUCKETLIST-VAART VOOR COEN EN SANDER

Strelzyk en Wetzel het communistische Oost-Duitsland

Het zal weinigen ontgaan zijn: in september werd er een nieuwe

in een zelfgemaakte luchtballon. Het was veruit de

bucketlist-uitzending toegevoegd aan de Coen en Sander Show

meest spectaculaire ontsnappingspoging sinds de

van Radio 538. Na eerdere uitzendingen vanaf Schiphol, de

bouw van de muur 18 jaar eerder. In Duitsland draait

set van GTST, de middenstip van de Johan Cruijff ArenA én de

sinds oktober een film in de bioscopen over de bal-

zolder van Coen, stapte het duo in een luchtballon van Bas

lonontsnapping vanuit de DDR, met de pakkende titel

Ballonvaarten. Om de Radio-538 uitzending vanuit de lucht te

“Ballon” en gemaakt door regisseur Michael Herbig.

kunnen realiseren, werd de mand ingericht als radiostudio, en

De film ontving lovende recensies. Bekijk de trailer via

klommen naast de DJs o.a. ook nieuwslezeres Jo van Egmond,

https://youtu.be/GI-2LrQqWVQ.

Ed Struijlaart voor een live optreden, camera mensen, mensen van de techniek, enkele luisteraars én piloten Bas Spierenburg en Jeroen Rijnders aan boord.

VITUEEL VAREN OVER DE DIJK In het in oktober geopende informatiecentrum over

BALLETJE HOOGHOUDEN

de Markermeerdijken kunt je virtueel een ballonvaart

“Wat kunnen we allemaal doen om onze actiecamera te

maken over 33 km te versterken dijken, van Hoorn tot

promoten?” vroeg iemand bij GroPro. “Balletje hooghouden

Amsterdam. Met een Virtual Reality-bril op vaar je over

onder een luchtballon en er een filmpje van maken” was het

het stadstrand in Hoorn, de dijken van Zeevang en het

antwoord. En aldus geschiedde. Kieran Brown en John Farnworth

Noordeinde van Volendam. Met één druk op de knop

gaven zo, hangend onder een ballon boven de Oostenrijks Alpen,

verandert het uitzicht van de huidige naar de toekom-

het begrip ‘balletje hooghouden’ een geheel nieuwe betekenis.

stige situatie met de versterkte dijken. Te bezoeken op

https://youtu.be/mj1r7BwcS90

woensdag en vrijdag tussen 09.00 en 17.00 uur aan de Hoogedijk 1D in Katwoude. www.markermeerdijken.nl.

TECHNIEK 8

ARCHIMEDES IN DE BALLON D O OR R EM KO WIG GER

VOOR VELEN ZAL HET NIETS NIEUWS ZIJN, MAAR HET PRINCIPE VAN EEN HETELUCHTBALLON BERUST OP DE WET VAN ARCHIMEDES: DE OPWAARTSE KRACHT DIE EEN LICHAAM IN EEN VLOEISTOF OF GAS ONDERVINDT IS EVEN GROOT ALS HET GEWICHT VAN DE VERPLAATSTE VLOEISTOF OF GAS. In het plaatje trekt de zwaartekracht met 5 kg omlaag. Het

Om niet voor iedere vaart met deze formules te hoeven

gewicht wordt in een bak water ondergedompeld, waardoor

werken, hebben de fabrikanten diagrammen in hun flight

er 2 kg water uit de bak stroomt. De opwaartse kracht is dus

manuals opgenomen waaruit de lift afgeleid kan worden, de

2 kg waardoor er nog een kracht van 3 kg omlaag overblijft.

zogenaamde Load Calculation. Deze diagrammen zijn benade-

Vergroot je het volume bij gelijkblijvend gewicht, dan neemt

ringen en gaan uit van een standaard atmosfeer (ISA) waarbij

de opwaartse kracht dus toe (er stroomt meer water uit

op zeeniveau een druk geldt van 1013,25 hPa, een tempe-

de bak). Andersom is het dan ook zo dat wanneer je

ratuur van 15°C, met iedere 27ft hoogtetoename de

het gewicht verlaagt bij gelijkblijvend volume de

druk 1 hPa afneemt en per 1000ft de temperatuur

opwaartse kracht ook vergroot wordt.

met 2°C afneemt. Voor de temperatuur in de ballon wordt van 100°C uitgegaan.

Hoe werkt zo’n diagram ook alweer?

Projecteren we dat principe op de heteluchtballon, dan krijgen we lift door de ballon lichter te maken, het volume blijft immers constant. De lucht in de ballon heeft een bepaald gewicht. Maken we deze warm, dan zal de druk afnemen en daardoor ook het gewicht (er zitten immers minder luchtdeeltjes in de ballon). Hoe groot de lift is kan berekend worden aan de hand van onderstaande formules.

Ta = Omgevingstemperatuur vaarhoogte (in °C) Tg = Omgevingstemperatuur opstijglocatie (in °C) A

= Maximaal geplande vaarhoogte (in m)

Eg = Elevatie opstijglocatie AMSL (in m)

D IT KAN UITGEL EGD WO RD EN AAN D E H AND VA N E E N D R IE T A L VO O RBEEL D EN.

Voorbeeld 1 (rode lijn) P

= Luchtdruk op maximaal geplande vaarhoogte (in hPa)

Ballon

105.000 cu.ft.

Start

Nederland (= zeeniveau)

Vaarhoogte (max) 3000ft AMSL, temperatuur op die hoogte is 14°C Berekening

Volg de 14°C recht omhoog tot aan de 3000ft lijn. Daarbij hoort een lift van 7,2

L

= Lift van de ballon (in kg)

kg per 1000 cu.ft.. Voor de 105 kunnen

V

= Volume envelope (in m3)

we dus uitgaan van een lift 756 kg (7,2 x

Ti

= Gemiddelde temperatuur envelope (in °C, max 100 °C)

105).

De lift zoals die hierboven berekend is wordt ‘toegestane lift’

Ballon

105.000 cu.ft.

genoemd. In voorbeeld 1 is dit 756 kg. Hiervan moet het leeg-

Start

Nederland (= zeeniveau), temperatuur is

gewicht van de ballon nog afgetrokken worden (envelope,

22°C

mand, brander en overig equipement). Het resultaat is het

Vaarhoogte (max) 3000ft AMSL, temperatuur op die hoogte

maximale toelaatbare gewicht van piloot, passagiers, cilinders

Berekening

is onbekend

en propaan. In voorbeeld 2 en 3 is het enige verschil de hoog-

Volg de 22°C recht omhoog tot aan de Sea

te waarop gestart wordt. In beide gevallen is de temperatuur

Level lijn. Om de temperatuur op 3000ft

aan de grond gelijk en wordt er 3000ft geklommen. Toch mag

te vinden volgens ISA gaan we parallel aan

je in Mexico minder passagiers meenemen. Dit scheelt 147 kg.

de kromming van de ISA-lijnen naar de 3000ft lijn. Daar is dan weer de lift af te

Daarnaast mag het totale gewicht van ballon, equipement,

lezen. In dit geval 6,95 kg per 1000 cu.ft.

piloot en passagiers niet de Maximum Take-Off Mass (MTOM)

hetgeen resulteert in 730 kg lift voor de

niet overschrijden. Dit i.v.m. de sterkte van de gebruikte mate-

105.

rialen.

Voorbeeld 3 (groene lijn)

Load calculation en inversies

Ballon

105.000 cu.ft.

Bij een inversie kunnen we dus niet uitgaan van de standaard

Start

Leon Mexico (veld met elevatie 6000ft),

temperatuurafname volgens ISA en kan de envelope snel

temperatuur is 22°C

oververhit raken als gerekend wordt met de temperatuur van

Vaarhoogte (max) 9000ft AMSL, temperatuur op die hoogte

de relatief koude lucht aan de grond. Fabrikanten bevelen

is onbekend

daarom aan uit te gaan van de verwachte temperatuur aan de

Berekening

De groene lijnen volgend hoort hier uitein-

delijk een draagkracht bij van 5,55 kg per 1000 cu.ft. oftewel

grond ’s middags, of om een ruime marge te hanteren bij de toegestane lift.

583 kg totaal.

‘s Werelds snelste

planning software voor ballonvaarders

https://quickrelease.aero

• Geen installatie vereist, online toegang via PC, tablet en smartphone.

• Laadrapport en passagierslijst conform BOP (Balloon Operations) • Communicatie met passagiers op basis van SMS met nationaal mobiel nummer in Nederland en België • Free to Play : GRATIS voor de recreatieve ballonvaarder

Software ontwikkeld door Upconsult!ng in samenwerking met Step In Balloons wim@upconsulting.be

TECHNIEK

Voorbeeld 2 (blauwe lijn)

9

puzzel

BALLONSTOF X-MAS CHALLENGE 10

WIN EEN OVERNACHTING INCL. ONTBIJT VOOR 2 PERSONEN IN EEN BALLONVAART-VAKANTIEWONING

Wat doet een ballonvaarder in de donkere decembermaan-

vermelding van “Oplossing Kerstpuzzel”. De prijs wordt

den wanneer de dagen kort, de velden nat, de neerslag

gewonnen door de deelnemer die de meeste antwoorden

rijkelijk, temperaturen laag en de winden hevig zijn?

juist heeft beantwoord. Indien er meerdere inzenders zijn

Gelukkig is er dan, sinds vorig jaar, de Ballonstof

met een gelijk aantal (meeste) antwoorden goed, dan

Kerstpuzzel. Erik Bosman heeft er opnieuw een uitda-

wordt degene die als eerste de antwoorden instuur-

gende puzzel van gemaakt voor de ware ballonvaar-

de de winnaar.

der. Maak een virtuele vaart boven Friesland en test je

De vragen

kennis via het beantwoorden van 20 vragen. Sommige

Jaren heb je op de goede condities gewacht.

vragen zul je gemakkelijk kunnen beantwoorden, al dan niet met enige hulp van Google, maar er zitten

En nu, op maandag 22 oktober, is het eindelijk

ook weer een aantal fraaie breinkrakers tussen. Veel

zover: je kunt met je ballon de oversteek van het waddeneiland Ameland naar het vaste land maken! Om

succes!

de situatie ter plaatse te verkennen, heb je met je beman-

Wat kun je winnen?

ning de avond ervoor je intrek genomen in Hotel Nobel in Ballum. De niet te versmaden Nobeltjes laat je staan, omdat je de volgende dag fris wilt zijn. Met de havenmeester van EHAL kom je overeen dat je morgen van zijn veld mag starten. Op de dag van de vaart check je de weersverwachting. De gegevens zijn als volgt: Regioverwachting: maandag 22 oktober 2018 - avond Uitgifte: 2018-10-21 11:58:02 UTC Daglichtperiode: 06:02-16:47 UTC SIGNIFICANT WEER : geen KANS OP NEERSLAG : 0% WIND : modelwind bruikbaar

De winnaar ontvangt een overnachting voor 2 personen incl.

ZICHT : meer dan 10 km

een heerlijk ontbijt in een ballonvaart-geïnspireerde vakantie-

EINDE THERMIEK : rond 14.45 uur UTC

woning. In het Noord-Brabantse Haaren verwelkomt de fami-

INVERSIE : 4200 voet

lie Van Herk je in hun bijzondere vakantiewoning, waarvan de inrichting is geïnspireerd op de ballonvaart.

Hoogte

Op het moment dat je er binnenstapt ben je direct in de

in voet

wolken: je slaapt in een ballonmand en zweeft in je dromen

/ UTC

13:00

14:00

15:00

16:00

17:00

18:00

30

280/12

290/08

300/05

var/03

var/02

090/04

100

290/14

300/09

310/07

320/05

var/03

070/06

250

300/14

300/12

310/09

330/08

270/05

060/12

500

300/14

300/14

330/12

330/09

280/07

060/12

boog, liniaal en/of geodriehoek nodig.

1000

300/15

300/15

330/15

350/12

280/08

050/15

Zo doe je mee

2000

270/08

300/12

340/15

350/12

280/09

030/17

5000

270/09

270/09

270/09

270/09

270/09

290/07

over de Loonse & Drunense Duinen. De prijs is ter beschikking gesteld door BallonAIRpoort Vakantiewoningen en geldt voor een overnachting in 2019 buiten de weekenden.

Zie ook www.slapenineenballonmand.nl.

Wat heb je nodig?

Om enkele vragen goed te kunnen beantwoorden heb je een recente ICAO-kaart nodig (het relevante vaargebied staat bij deze puzzel afgedrukt). Daarnaast heb je soms een graden-

Stuur de oplossing (vraagnummers en bijbehorende antwoorden) vóór 31 januari 2019 naar ballonstof@knvvl.nl onder

TEMPERATUUR : rond 15 graden Celsius

1. Je hebt een flinke afstand afgelegd dankzij de hoog-

dinaten 53 graden 27 minuten Noord en 05 graden 41 graden

ten en windsnelheden die je opgezocht hebt. Wat was je

Oost. Om niet meteen te moeilijk te beginnen: op de ICAO-

gemiddelde snelheid tijdens deze vaart?

kaart precies op het puntje onderaan de parachute op EHAL.

A. 20,2 km/uur

Het vaartverloop is als volgt (de tijd om te stijgen of te dalen

B. 21,2 km/uur

wordt niet meegerekend):

C. 22,2 km/uur

Je stijgt direct naar 2000 voet en vaart drie kwartier op die

D. 23,2 km/uur

puzzel

Je start om 16.35 uur, lokale tijd, vanaf het punt met de coör-

hoogte (wind als om 14.00 UTC), vervolgens besluit je laag te gaan varen en daalt naar 500 voet (wind als om 15.00 UTC)

2. Hoeveel kilometers heb je in totaal afgelegd?

om daar twintig minuten te blijven hangen. Omdat je graag

A. 38,6 km

iets meer wilt zien van deze opwindende provincie stijg je naar

B. 40,6 km

2000 voet (wind als om 16.00 UTC) om daar vijftig minuten te

C. 42,6 km

verblijven. Daarna land je.

D. 44,6 km

De volgende vragen zijn een mix van luchtvaart-technische kennis en sociaal-culturele informatie. Voor onze Belgische lezers een regelrechte uitnodiging om het noorden van Nederland eens te bezoeken.

5°30’E

6°E

6°30’E

53°30’N

53°N

11

puzzel 12

3. Tijdens je vaart heb je ter linkerzijde Dokkum zien lig-

8. Om even bij te komen van de inspanningen van de

gen, een van de Friese steden. Nou ja, steden.

vorige vraag, nu weer enig sociaal-cultureel Fries vermaak.

Als je Dokkum vergelijkt met Sjanghai, New York of Dubai

Tijdens het deel van de vaart waarop je niet hoger dan

schud je meewarig het hoofd. Enfin, die Friese steden dus,

500 voet vaart, heb je een prachtig uitzicht op een wed-

ze werden daar bij enkele graden vorst enigszins zenuw-

strijd fierljeppen. Wat zijn die Friezen daar aan het doen?

achtig van de verwachting dat een Friese meneer een paar

A. Ze meppen (ljeppen) elkaar met vier (fier) dooie kippen om

bekende woorden gaat uitspreken. Wie was die meneer,

de oren (om ‘e earen)

en wat zei hij?

B. Ze zijn aan het klootschieten

A. Ir. Jan Sjouke Tripkema, “it sil heve”

C. Ze proberen zoveel mogelijk anti-Zwarte Piet demonstran-

B. Ir. Jan Sjouke Sipkema, “it giet oan” C. Ir. Jan Sjouke Lollema, “us mem het lekkere sûkerbôle”

ten tegen te houden D. Ze zijn aan het polsstokverspringen

D. Ir. Jan Sjouke Minnesma “mien broer is in balloonist”.

9. Om onze Belgische vrienden een kans op de hoofdprijs 4. Genietend van de getijdenstromingen van de

te gunnen, even een snel uitstapje naar het zuiden. Wie

Waddenzee maak je de oversteek van Ameland naar het

was Fabiola (NL)?

vasteland. Welke afstand leg je over het water af?

A. Een op 27 januari 2013 overleden levend kunstwerk in

A. 13,5 km

Amsterdam

B. 14,5 km

B. De zoveelste geliefde van Prins Bernhard

C. 13,5 NM

C. Een glossy van Jean Pierre van Rossem

D. 14,5 NM

D. De tweelingzus van Urbain Servranckx (voor de NL’ers: Urbanus)

5. Omdat de Waddenzee een zogenaamd wetland is, moet je een minimum hoogte aanhouden tijdens het vliegen of

10. Allee zulle, nog één dan, de kansen stijgen. Wie was

varen boven dit water. Je vraagt je tijdens je vaartvoor-

Fabiola (B)?

bereiding af of je naast je hoogtemeter ook een topogra-

A. De zus van Koning Albert

fische kaart met hoogtelijnen nodig hebt. Je maakt de

B. De zus van Alejandro de Mora y Aragón

oversteek:

C. De zus van Jorge Mario Bergoglio

A. M et je hoogtemeter op QNH, zonder gebruik van een hoog-

D. De zus van Bernadette Soubirous

tekaart B. M et je hoogtemeter op QFE (ingesteld op EHAL), zonder gebruik van hoogtekaart C. M et je hoogtemeter op QFE (ingesteld op EHAL), met gebruik van een luchtvaartkaart D. M et je hoogtemeter op QNH, met gebruik van een hoogtekaart

11. Terug naar de serieuze actualiteit. Tijdens je vaartvoorbereiding heb je gezien dat je de Waddenzee op tenminste 1500 voet hoogte moet oversteken. Moet je daarvoor een werkende transponder aan boord hebben?

A. Nee, want de minimum hoogte van de TMZ is 2500 voet B. Ja, want de minimum hoogte van de TMZ is 1200 voet C. Nee, want je vaart in ongecontroleerd gebied

6. Je nadert tijdens je vaart een radio mandatory zone.

Wegens een Navo-oefening is de basis geopend van-

D. Ja, maar je mag hem pas aanzetten als ATC om Squawk Ident vraagt

avond en ATC is aanwezig. Op welk uiterste tijdstip roep je EHLW-TWR op om toestemming te vragen om het door

12. Stel dat je die transponder inderdaad in werkende

haar gecontroleerde gebied binnen te varen?

staat aan boord dient te hebben (nee, het antwoord op

A. Om 17.12 uur

de vorige vraag wordt niet verklapt) op welke code stel je

B. Om 17.15 uur

hem dan in?

C. Om 17.18 uur

A. 5477

D. Om 17.21 uur

B. 7000 C. 7500

7. En dan nu een hersenbreker. Hoe laat passeer je de extended centerline van RWY23?

A. Om 17.34 uur B. Om 17.37 uur C. Om 17.40 uur D. Om 17.43 uur

D. 7700

13. Een transponder is een apparaat dat zijn naam ont-

17. Bij de voorbereiding van deze ballonvaart wilde je je

leent aan:

ervan overtuigen dat je binnen de door de luchtvaartauto-

A. Een samenstelling van Transmitter en Responder

riteit gestelde daglichtperiode zou blijven. Je raadpleegde

B. Zijn gewicht Trans (Latijn voor tien) ponder = 5 kg

daarvoor:

C. Een uitdrukking van wijlen Peter Legro “een Trans(avia)

A. De Enkhuizer Almanak

P(eter) On(d)e(r))”

B. Het “Kruudnuurwark” van Berendien uut Wisp

D. De samenstelling van Trans (aan andere zijde) en Responder

C. De AIP-GEN

(beantwoorder)

D. De AIP-ENR

14. Het Friese symbool, met dank aan de Dokkumer

18. Ballonvaarders in Nederland en België zijn verplicht

Vlaggen Centrale, waar zelfs de meest gestaalde Fries

om de meest actuele luchtvaartkaart aan boord van hun

vochtige ogen van krijgt, is:

ballon te hebben. Mag dat een kaart zijn die in 2016 is

A. Een koek van Snelle Jelle

gepubliceerd?

B. Het eerste boek over Sietse en Hielke Klinkhamer van Hotze

A. Nee, dat moet de laatst uitgebrachte kaart zijn, die van

de Roos C. Het beeld van Us Mem D. De vlag met pompeblêden

2018 dus B. Nee, dat mag wel de voorlaatst gepubliceerde kaart zijn als de laatst uitgebrachte maar in de volgauto ligt C. Ja, op voorwaarde dat met tipp-ex correctievloeistof alle

15. Je ballonvaart eindigt ten noordwesten van het vliegveld Drachten, lang geleden gesticht ten behoeve van de plaatselijke Philipsvestiging. Wat weet je van dit vlieg-

CTR’s zijn verwijderd D. Ja, op voorwaarde dat alle sindsdien gepubliceerde amendementen handmatig op de kaart zijn aangebracht

veld?

A. Het ligt op 14 voet boven de zeespiegel en heeft een asfaltbaan van 900 meter B. Het ligt op 9 voet boven de zeespiegel en heeft een asfaltbaan van 1400 meter C. Het ligt op 14 voet boven de zeespiegel en heeft een grasbaan van 900 meter D. Het ligt op 9 voet boven de zeespiegel en heeft een grasbaan van 1400 meter

19. Wie waren de eerste organisatoren van het bekendste Friese ballonevenement dat nog steeds in Joure wordt georganiseerd?

A. Stichting “In sigar fan Pier” B. Vriendenclub De Vlecke C. Bestuur Sauna De Woudfennen D. Commissaris van de Koningin Hans Wiegel en zijn echtgenote

16. Een deel van je ballonvaart vindt plaats is een TRA.

20. Wat zijn de coördinaten van je landingsplaats?

Wat is een TRA?

A. 53º 12’N 05º 59’E

A. Een TRansavia Approach Area

B. 53º 09’N 05º 56’E

B. Een TRA is helemaal niets, een grapje van de puzzelmaker

C. 53º 12’N 05º 56’E

C. Een Temporary Reserved Airspace

D. 53º 09’N 05º 59’E

puzzel

D. Een Temporary Restricted Airspace

13

column 14

WAS YELLOW PERIL DE INSPIRATIEBRON VOOR CHARLES MANSON? D O O R F RANÇO IS SCH AUT

AD’S BALLON BESOGNES Boerenpech Een tijdje geleden kwam in het nieuws dat een boer een bal-

BALLONSTOF MELDDE DIT VOORJAAR IN ‘KORT & BONDIG’ DAT DE ONLANGS OVERLEDEN SEKTELEIDER/ SERIEMOORDENAAR CHARLES MANSON PLANNEN HAD OM PER BALLON UIT DE GEVANGENIS TE ONTSNAPPEN. HET BERICHTJE LOODSTE MIJ NAAR HET SCHRIJVEN VAN ONDERSTAAND ARTIKEL.

lonvaarder en passagiers had gegijzeld. Bleek dat de ballonvaarder schade had gemaakt en dit niet goed oploste met de

Mogelijk vond Charles Manson inspiratie in de film SKIDOO van

boer. Ik vind dit vreemd, omdat er wetten zijn voor het geval

Otto Preminger. Preminger liet voor de film een plastic ballon

je schade toebrengt aan iemands eigendom en er is ook een

bouwen, waarmee twee gevangenen moesten ontsnappen uit

convenant met boerenorganisaties waarin staat hoe te hande-

Alcatraz Federal Prison in San Fransisco Bay. In de film maken de

len, tot en met de prijs van gewassen.

gevangenen in het geniep een heteluchtballon van achtergehouden zakken van de voedselbevoorrading, met vuilnisbakken als

Het gebeuren deed me denken aan een van mijn landingen bij

‘ballonmand’.

een boze boer. Na een ballonvaart met een aantal boeren uit Schoonhoven landde ik in de buurt van Lekkerkerk.

De 1700 m3 filmballon van Ed Yost’s Raven Industries werd de

Het was februari, de koeien stonden op stal en de landings-

‘Yellow Peril’ genoemd. Alcatraz huren voor de ballonscène was

plaats was 500 meter van de boerderij, op het uiteinde van

kostelijk, en Preminger huurde daarom een vrachtboot. Bij rustig

een lang perceel. Zwaaiend met zijn stok kwam de boer het

weer werd de ballon op het dek warm gestookt en kon de vrije

hele eind naar ons toegelopen en maakte vreselijke stennis.

vaart vandaar langsheen Alcatraz aanvangen. De filmbeelden

Dat we daar niet mochten landen. Dat we niet langs zijn boer-

geven de indruk dat de ballon opsteeg vanuit het prison.

derij mochten rijden met de volgwagen. En dat we zo snel

Op 5 mei 1968, na 30 à 40 minuten varen, landden stand-ins

mogelijk moesten verdwijnen.

Yost en assistent Sonnichsen weer op het achternavarende dek.

De opnamen duurden vier dagen van twee weken beschikkings-

Hoe? We moesten maar over de sloot zien te komen.

tijd wegens ongunstig weer. De kosten moeten Preminger zuur

Dat was niet zijn probleem. Mijn boerenpassagiers kregen

gevallen zijn; Sonnichsen schat dat ze drie maal hoger lagen dan

de man ook niet tot bedaren. Er zat niets anders op dan met

de huur van Alcatraz. Dat moet dan een Bill Peril geweest zijn.

palen een brug te bouwen over twee sloten om de ballon op de weg te krijgen. Daar hoorden we het verhaal van de crew.

Een jaar eerder was een ballonvaarder laag over de stal gevaren en achter de boerderij geland. Dit had voor paniek onder de dieren gezorgd en de zoon van de boer had een flinke trap van een koe gekregen. Vervolgens had deze boer de ballonvaarder geslagen. En nét die dag dat wij daar landden, had de rechter de boer veroordeeld tot een schadevergoeding aan de ballonvaarder van € 2000. Toen begreep ik hem wel en ik let sindsdien nog beter op het vermijden van laagvaren over boerderijen. De champagne dronken we deze keer, zonder landeigenaar, bij maanlicht.

Ad Haarhuis

DOOR GEERT P EIRSMAN EN P H IL IP P E D E CO CK

wedstrijd

COUPE AÉRONAUTIQUE GORDON BENNETT 2018

15

Voor het tweede jaar op rij waren we in Zwitserland, deze keer vanuit Bern. De start vond plaats vanuit een prachtige locatie; de organisatie was minder high-level dan de vorige keer, maar zeer degelijk en niets op aan te merken. De vaart zelf, tja, we hebben gegokt en verloren. De verwachte draaiing richting Polen is er niet gekomen, althans voor ons en de meeste anderen niet.

Het besluit om voor sunset te landen hebben we genomen nadat duidelijk werd dat we alleen verder konden door in de nacht te landen. Maar winst zat er dan nog steeds niet in, dus veel zin had dat niet. Met zes nachtlandingen in de race is dit een niet toe te juichen evolutie. Het winnende team POL2 heeft het fantastisch gedaan, dat belooft wat over twee jaar. Hopelijk is Rusland dan open. Aan alle helpers, volgers en fans: bedankt en

F O TO : BEN BL ÄSS

tot de volgende keer !

Coupe Aéronautique Gordon Bennett 2018 Team Peirsman - De Cock

Ballon : D-ORON

Piloot : Geert Peirsman (24)

Vluchtnummer : 6

Co-piloot : Philippe De Cock (75)

Gevuld met : H2

Starter : Stefan Zeberli

Startplaats-datum-dag-tijd : Bern (CH) 28/09/2018 vrijdag 20:04 local

Crew chief : Ron Creten

Landingsplaats : Rouffignac-Saint-Cernin-de-Reilhac (F)

Crew : Harry Vos, Tom Van Aelst, Joeri Van Aerschot, Marjolijn Van Poucke

Landingsdatum-dag-tijd : 29/09/2018 zaterdag 19:44 local, na 23u40

Meteo en strategie : Tomas Hora

Ballast bij start : 62 (56 zakken, 4 in schepzak, 2 water)

ATC : Bob Berben

Startfrequentie en station : Bern Tower 121,025

Assistentie : Kris Houtmeyers, Björn Drees

geschiedenis

DE OO-BCN, EEN BROK GESCHIEDENIS IN EEN NOTENDOP Tekst en beeld Kevin Boon

16

EDMOND DURONDEAU, EEN MAN UIT LADEUZE IN BELGIË, SCHRIJFT OP 14 MEI 1980 DE EERSTE DURONDEAU-BALLON IN BELGIË IN ALS OO-BCN. NADIEN MAKEN ER NOG ENKELE BALLONS VAN ZIJN MAKELIJ HUN OPWACHTING IN HET BELGISCHE EN FRANSE LUCHTRUIM.

Dan beginnen de vragen te komen: de eerste ballons van Durondeau beschikken over kleinere ogen aan de kabels, die niet aan de hedendaagse musketons kunnen. Hoe daarmee om te gaan? En is de ballon wel compleet, zodat rechtzetten nog lukt? Vele vragen, waarbij we regelmatig aan BAPA

OO-BCN bleef ruime tijd geregistreerd onder Durondeaus

vragen om zaken aan de ballon te onderzoeken. Goed nieuws

eigen naam, tot in de jaren 90 iemand uit eveneens Ladeuze

bereikt ons als blijkt dat de originele musketons nog aanwezig

de ballon op zijn naam laat plaatsen. In 1992 wordt de ballon

zijn aan de ballon. Met de meteo die 2 tot 4 knopen geeft,

als inactief beschouwd, wegens luchtwaardigheidsattest ver-

wordt op zondag 21 oktober om 9 uur bij de BAPA-hangar

vallen. Het zal nog tot 2013 duren voor er van de ballon een

afgesproken.

spoor terug te vinden is op internet.

Na kennismaking met de mensen van BAPA leggen we grondMei 2013: BAPA (Belgian Aviation Preservation Association;

zeilen, zetten de moderne mand en brander op, en koppelen

een vereniging die legendarische vliegtuigen in ere herstelt om

de ballon aan. Koude lucht wordt ingeblazen, en al snel komt

te tonen aan het publiek) krijgt de OO-BCN aangeboden.

de schoonheid van deze oude ballon naar boven, die op een

Zij ontvangen de originele mand, ventilator, brander en ballon.

deels gescheurde scoop na verder schadevrij is, en alles nog

Aangezien ze meer info rond deze ballon wensen, nemen ze

intact zoals tijdens de laatste vaart begin jaren 90.

contact met mij op.

Er worden foto’s en filmpjes genomen om te publiceren Na wat heen en weer correspondentie stel ik de vraag of de

op verschillende media, en de ballon wordt terug in de zak

ballon ook nog rechtgezet zal worden, waarop het antwoord

gestopt. Tijdens het opruimen vragen we om de ballon om de

ontkennend is: ze wensen de ballon niet op te zetten omdat

paar jaar een keer rechtop te zetten, zodat spotters de ballon

ze deze enkel bewaren. Op 11 oktober 2018 vraag ik via de

kunnen fotograferen en ook de stof minder zal stikken.

facebookpagina van BAPA hoe het gaat met OO-BCN, en of er

We krijgen als antwoord dat e.e.a. op de volgende vergade-

alsnog een inflatie voorzien is. Tot mijn verbazing krijg ik als

ring besproken zal worden. Eens alles opgeborgen, wordt er

antwoord dat ze wel willen samenwerken om deze toch eens

nog nagepraat bij een koffie en bijhorende koek, en nemen we

te kunnen bewonderen. Bij Old Balloon Collectors BeNeLux

afscheid met de woorden “A la prochaine fois”. Ik dank graag

vind ik bereidheid mee te werken om deze geschiedenis tot

de mensen van BAPA, de Old Balloon Collectors BeNeLux en

leven te brengen.

Davy Geudens voor hun medewerking aan dit project.

verslag 18 LUCHTBALLON.COM

MEES VAN DIJK

GEERT PEIRSMAN

F

##ballonstof Roy Solo-vaart!

Bloemencorso vanuit de ballon spotten boven Eelde #bloemencorso #eelde #ballonevenement #ballonteamwessel #ballonstof #kuiken

Fabulous fourth and last flight in León #figesméxico #león #flyingismagic #hotairballoon #athomeinthesky #airsports #ballonstof #200balloons

R # l

JORIKBALLON

_IRENESUAREZ_

BALLOONINGISFUN

I

Jorikballon (@jorikballon) on Instagram: “•Say cheeseee... click! #smile #ballooning #camera #ballonstof

El lugar donde mis sueños se hacen realidad cada día � . El lugar donde encuentro a un equipo humano sin parangón .… #ballonstof #bluesky

the king peacock looking to the crowd, they are happy because it is weekend #winter #instaballonspotters #ballonstof

C # n

ALEXBARENDS

FBALLOONINGNOORD

N

Even de daken inspecteren!! #ballonstof #ballonvaren #enschede #sinterklaas #zwartepiet #barendsballonvaarten

Great saturday morning. #reflection #BallooningNoord #BallooningNoordFotografie #Luchtballon #BallooningIsLife #HotairBalloons #Ballonstof

T # #

TAG

#BALLONSTOF De mooiste ballonfoto’s op social media Tag je ballonfoto’s met #ballonstof op een (openbaar) Facebook, Instagram of Twitter account en plaats er een leuke tekst en niet te veel hashtags bij.

Wie weet staat je foto de volgende keer op deze plek in Ballonstof!

méximein-

e al-

on

biografie 19 FEEL THE SKY

MARTIJN DE PUTTER

VIP-AIR BALLOONING BVBA

Red is beautiful #ComeFeelTheSky #FeelTheSkyBE #LifeTimeMemories #HotAirBalloon #LoveBallooning #BallonVaren #Ballonstof

nazomer in zeeland soms lukt het gewoon met heel veel geluk! #ballonvaren #nazomer #BALLONSTOF

@ballonstof

IKWILBALLONVAREN

THEFLYINGDUTCHMANBALLOONING

EVYPOPPE

Conquering the skies with our #SteraGas racer! #ikwilballonvaren #steragas #ballonstof #xballooning #photooftheday

Let’s take a dip. What do you think about this picture? visit our website www.theflyingdutchmanballooning.be #ballonstof

No filter needed, this morning was just perfect with #filva @ballonvaarten and @figleon #balloonflight #morningflight #earlybirds #ballonstof

NIC.SAX

BALLOONINGISFUN

TOMMIEWITTEVEEN

Two brand new balloons from #ABballonvaart from #Belgium at balloon fiesta Meerstad. #Calimero #Priscilla #Luchtballon #Ballonstof #Dutch

Indian summer #hotairballoon #piloteyes #indiansummer #nikon #photography #reflection #ballonstof

100e ballonvaart van het jaar! #ballonstof

bedrijfsprofiel 20

LINDSTRAND TECHNOLOGIES VAN VELE MARKTEN THUIS T E KS T EN B EELD G ERJ AN C REB OLDER

P E R L I NDS TRAND LEIDDE ONS ROND DOOR Z IJN F ABRIEK. L I N KS AC HTER EEN V AN DE TES TM AC HINES .

M E T D EZ E WERD DE S TERKTE V AN EEN V ERL I JMI NG GETEST.

DIRECTEUR-EIGENAAR PER LINDSTRAND BEGON SAMEN MET HAKAN COLTING IN 1976 IN IERLAND EEN BEDRIJF - EIRE COLTING BALLOONS - DAT HETELUCHTBALLONS BOUWDE. IN 1978 VERHUISDE DE ONDERNEMING NAAR LONDEN EN VERANDERDE DE NAAM IN COLT BALLOONS. MEN BOUWDE BALLONS EN SPECIAL SHAPES. IN 1980 FUSEERDE HET BEDRIJF MET COLLEGABEDRIJF THUNDER, EN ONTSTOND THUNDER & COLT.

L I ND STRAND VERWIERF D E RECH TEN O M ‘EMO JI’ S’ VOOR ZIJN BAL L O NO NTWERP EN TE GEBRUIKEN (F O TO L IND STRAND TECH NO L O GIES)

bedrijf, maar wilde weer op eigen benen staan. In 2003 werden de bedrijven gesplitst: Per werd voor 100% eigenaar van Lindstrand Technologies en Cameron kreeg Lindstrand Hot-Air Balloons. In de oude fabriek in Oswestry begon Per zijn nieuwe bedrijf. Volgens zijn productievergunning mocht hij nog steeds heteluchtballons bouwen. Hij kocht daarop een deel van de oude boedel terug en had het geluk dat ook een aantal vroegere werknemers terugkwam. Per specialiseerde zich

Dat bedrijf verhuisde naar Oswestry, in het noorden van

aanvankelijk in het bouwen van heteluchtschepen en zoge-

Wales, en bouwde daar als eerste onderneming met veel suc-

naamde ‘high-flyers’ (kabelballonnen zouden wij ze noemen).

ces heteluchtschepen. Nog vóór het Thunder & Colt wegens

Alle producten van het bedrijf zijn opblaasbaar: met hete of

financiële perikelen ten onder zou gaan, verliet Per Lindstrand

koude lucht of met helium. De zaken gingen steeds beter en

het bedrijf. Hij begon in 1991, letterlijk ‘om de hoek’ van

dat bood Lindstrand de gelegenheid om meer aandacht aan

Thunder & Colt, met een nieuwe onderneming die hij

zijn oude liefde te besteden: het bouwen van heteluchtbal-

‘Lindstrand Balloons’ noemde.

lons. Over enkele maanden vindt de productie daarvan plaats in een nieuwe, grote hal waarin de ballons zelfs kunnen wor-

Onder één dak

den opgeblazen. Daar worden straks alle activiteiten voor dit

Per ging voor zijn bedrijf op zoek naar een investeerder en

onderdeel van het bedrijf samengevoegd: manden, branders

vond die ook. Wegens tegenvallende resultaten wilde die

(de Vortech burner), ballons, kabels, noem maar op, worden

echter in 2000 weer van zijn aandeel van 67% in het bedrijf af

dan in één ruimte vervaardigd en geassembleerd. Alleen de

en verkocht dat vervolgens aan Cameron Balloons in Bristol.

stof wordt via derden betrokken en de katrollen komen, jawel,

Per Lindstrand behield een aandeel van 33% in zijn oude

uit Volendam!

bedrijfsprofiel

Benelux Lindstrand Technologies exporteert naar 47 landen via een uitgebreid internationaal dealernet. Pieter Kooistra van het Noordelijk Ballonvaartcentrum in Joure is dealer voor de Benelux en heeft de Belgische Arne Lips als vertegenwoordiger voor België. Pieter is uiterst tevreden met het bedrijf: ‘Neem nu alleen al hun beperkte onderdelenlijst, die telt 5 pagina’s.

Bij andere fabrikanten moet ik 80 bladzijden doorworstelen.

Alles is veel overzichtelijker.’ In de afgelopen twee jaar heeft

21

Pieter zeven ballons mogen verkopen, maar nu het assortiment veel breder wordt: van een ‘racer’ tot een 425 (onlangs werd de honderdste ballon verkocht) verwacht hij dat meer

O P D IT MO MENT WO RD T, I N D E KL EUR VAN H ET L AND , EEN

klanten de weg naar hem zullen vinden.

H ETEL UCH TBAL L O N VO O R H ET KO NI NKRI JK BH UTAN GEBO UW D

Technologies De aanvulling ‘Technologies’ in de bedrijfsnaam geeft meer duidelijkheid over de activiteiten waar de firma zich tegenwoordig mee bezighoudt. Naast heteluchtballons bouwen ze in Oswestry bijvoorbeeld opblaasbare hangars voor de luchtmacht of garages voor de stalling van legervoertuigen in de woestijn. Een grote vlucht nam de bouw van heliumgevulde blimps die voor onder andere het Belgische en het Italiaanse leger worden gebouwd. Vanuit de daaronder hangende gondel kunnen 10 tot 12 parachutisten sprongen maken.

H ET G E BO U W E N CO M P L EX V AN LINDS TRAND TEC HNOLOGIES IN O SW E S T R Y .

Lindstrand bouwt daarnaast kabelballons die, vaak vanaf een ponton in een haven, toeristen de gelegenheid geven bijvoorbeeld steden vanuit vogelperspectief te bewonderen.

Nieuwe hal

Ook voor de bouw van opblaasbare waterglijbanen trekt men

Eind oktober had ik het genoegen Lindstrand Technologies

bij Lindstrand de neus niet op en zeker niet voor bijzondere

zelf te mogen bezoeken. Het bedrijf telt 51 personeelsleden

projecten zoals een enorme, enkele miljoenen kostende, met

en is te vinden op zo’n echt Engels, rommelig industrieterrein

helium gevulde ‘vliegende schotel’ voor een feest in India.

in Oswestry, in het noorden van Wales. Het traditiegetrouw

Per Lindstrand vertelde trots over de gasballon die het bedrijf

knalgele Lindstrand-bedrijfsgebouw valt op als een kanarie in

mocht bouwen voor de film ‘The Aeronauts’ die volgend jaar

een zwerm mussen. Het zijn drie achter elkaar liggende en met

in première gaat. Een project waarover ik volgend jaar nog een

elkaar verbonden hallen met daarnaast de eerdergenoemde

artikel hoop te schrijven. Kortom: Lindstrand Technologies is

gloednieuwe hal. In elke hal staan testapparaten; als er iets is

een verrassende, bruisende onderneming en een ballonfirma

waar ze bij Lindstrand géén hekel aan hebben is het wel aan

om rekening mee te houden.

controleren. Een deel van die apparatuur is bij het bedrijf zelf ontwikkeld, zoals een pneumatische klem om gastanks muurvast te zetten. Er staan apparaten om, onder verschillende atmosferische omstandigheden (temperatuur, vochtigheid enz.) de veroudering van ballonstof sneller te kunnen vaststellen, de trekkracht van staalkabels te meten en zelfs omstandigheden in de ruimte na te bootsen. Er schijnen slechts drie van deze apparaten in de wereld te bestaan, waarvan dus één bij Lindstrand. De kantoorruimte van het bedrijf is vrij beperkt en de overheadkosten navenant laag. Er werken veel techneu-

EEN IN AANBO UW ZIJND E GO ND EL VO O R H ET I TAL I AANSE L EGER.

ten bij de onderneming die vol enthousiasme elke uitdaging aangaan. Een familiaire sfeer onder het personeel - zo wordt de lunch gezamenlijk gebruikt en komen er af en toe kinderen langs – zorgt voor grote betrokkenheid bij het bedrijf.

De komende ‘Christmas Jumper’- dag wordt weer in spanning afgewacht!

Dit bedrijfsprofiel is onderdeel van een serie artikelen over ballonproducenten met vertegenwoordiging in het verspreidingsgebied van Ballonstof.

interview 22

“ I K H EB O O K EEN WRANGL ER-SPIJK E R B R OE K !”

ANNEKE HOGELAND-SANDEL

DUTCH DAREDEVIL UIT DE BEGINJAREN VAN DE BALLONVAART T E KS T H AN NAB B EN. B EELD ANNEKE HOG ELAND

als enige deelnemer aan dat WK ‘NED’ en ‘Ms.’ achter haar

WE SCHRIJVEN 1973. ZOWEL DE TECHNIEK VAN DE HETELUCHTBALLON ALS HET AANTAL BALLONVAARDERS HEEFT WERELDWIJD EEN PUNT BEREIKT, WAAROP HET MOGELIJK WORDT OM EEN HEUS WK HETELUCHTBALLONVAREN TE ORGANISEREN. IN ALBUQUERQUE KOMT EEN GEZELSCHAP VAN BALLONVAARDERS SAMEN, OM DAAR TE STRIJDEN OM DE ALLEREERSTE WORLDCUP.

naam had staan? Mathijs de Bruijn bleek meer te weten: “Ja, ik kende Anneke goed. We waren vroeger bevriend en hebben samen deelgenomen aan diverse meetings. Een leuke vrouw, ze is getrouwd met een Amerikaan en woont dacht ik bij San Francisco. We zijn er ooit geweest maar hebben al eeuwen geen contact meer. Ze heeft ooit een hoogterecord gebroken en is toen wegens moeilijkheden met een parachute uit de ballon gesprongen. Ik heb destijds de IKEA-ballon van haar overgenomen.”

Portugal Meer informatie was niet nodig om een verdere interesse op te wekken. Uit het eerste mailcontact bleek dat Anneke - 70 lentes jong inmiddels - zich niet meer in Californië bevindt, maar sinds juni van dit jaar in Cascais in Portugal woont.

De mannen die deelnamen waren de pioniers van het eerste

“Een interview voor Ballonstof zou ik erg leuk vinden - die

uur. Pardon? Mannen? Onder het illustere gezelschap van 32

oude dagen van de ballonvaart gaan anders helemaal de lucht

heteluchtballonpioniers bevond zich één dame, de 24-jarige

in, so to speak, als er niet over gepraat en geschreven wordt”

Anneke Hogeland, die enkele jaren later als eerste Nederlander

mailde ze terug. En zo is het maar net. Een afspraak voor een

een wereldrecord ballonvaren op haar naam zou schrijven (en

interview via Skype is snel gemaakt. Na een korte kennisma-

tijdens haar eerste poging per parachute uit de ballon moest

king laat ik de voorbereidde vragen grotendeels voor wat ze

springen vanwege branderproblemen, maar daarover later

zijn; Anneke heeft weinig vragen nodig. Gestructureerd, chro-

meer).

nologisch en met geestdrift vertelt ze over haar fascinerende ballonvaartloopbaan.

NED en Ms Jan Oudenampsen stuitte onlangs op haar naam, toen hij op

Psychologie en ballonvaren

de website van Erwin Pellegrom - www.ballooncompetitionre-

De Rotterdamse Anneke Hogeland vertrok in 1967 als negen-

sults.com - de resultaten van het allereerste WK in 1973 eens

tienjarige studente richting Indiana, USA om aan de Valparaiso

bekeek. Wie was toch deze ‘Anneke Hogeland-Sandel’ die

University psychologie te gaan studeren. Daar ontmoette ze

interview

MET D E ZW A R E G - BCCH M ET ALU M INIU M BINNEN-C OATING W ER D H E T H OOG T E R E C ORD G EB ROKEN

23

constructies voor heteluchtballonnen. Barnes en Hogeland sloten een pact: zij zou voor hem gratis gaan werken, en Barnes zou haar terugbetalen met een luchtballon. Ze gingen in Charlotte, North Carolina verder met het bedenken, bouwen en testen van ballon-innovaties. Ballonnen hadden indertijd om te landen nog een velcro-scheurbaan, die niet hersluitbaar was. “Een innovatie met grote ritssluitingen om de panelen te openen, zoals in de Bostwick-ballon, bleek ook niet het ei DE B R I T I S H A I R W A Y S ( BOAC ) ONTWERPER V AN DE C O N C O R D E - P A R A CH U T E WAS B ENIEU WD NAAR ANNEKE’ S ERV ARI NGEN. AN N E KE O N T VI N G E E N P LAQU ETTE V ANWEG E HAAR S PRONG.

van Columbus” vertelt ze, en zo kwamen ze samen uit op de hersluitbare parachute, min of meer zoals we die nu steeds nog kennen.

Dodds Meddock, die niet alleen professor Epistemologie –

Red Baron

ofwel wetenschapstheorie – was, maar ook ballonvaarder.

In 1972 stikte Anneke zelf, op aanwijzingen van Barnes, haar

Anneke maakte met hem haar eerste vaart en besloot zelf te

nieuwe luchtballon in elkaar: de rood-met-paarse ‘Red Baron’

gaan ballonvaren. Samen met drie medestudenten werd ze

AX-5 met registratie N-939. “Het vinden van een sponsor

door Dodds opgeleid in diens 36.000 ft3 Piccard-ballon.

ging daarna vrij gemakkelijk”, vertelt ze. “Want vrijwel om

Die opleiding bestond overigens volledig uit het maken van

de hoek zat het spijkerbroekenmerk Wrangler”. Het bedrijf

tethervaarten en zelfs het praktijkexamen gebeurde aan een

zou haar gedurende een groot gedeelte van haar actieve bal-

touw. In 1968 behaalde Anneke zo, als allereerste Nederlander

lonvaartloopbaan blijven sponsoren. In 1973 scheidde Anneke

ooit, het commercieel brevet voor het varen met een hete-

van haar toenmalige echtgenoot David Sandel met wie ze vier

luchtballon. Op dat moment was er in Nederland nog nooit

jaar getrouwd was geweest. In hetzelfde jaar verhuisde ze van

een heteluchtballon opgestegen.

Charlotte naar Albuquerque, het mekka van de ballonvaart in Amerika, van waaruit ze door heel de VS ballonvaarten

Experimenten

verzorgde, voornamelijk bij winkelcentra en op sportevene-

In 1969 nam ze als crewlid voor Meddock deel aan de

menten. Ook was ze voor Wrangler regelmatig te gast tijdens

Amerikaanse Kampioenschappen. “Ik vond het allemaal

rodeo’s en op golftoernooien, omdat het bedrijf binnen beide

enorm fascinerend. Die eerste ballonvaarders waren echte

takken van sport actief was als sponsor.

pioniers en enigszins excentriek. De sfeer was zó speciaal dat ik toen besloot dat het ballonvaren een belangrijk onderdeel

Filmsterren

van mijn leven zou gaan worden” vertelt ze. Anneke en haar

In 1973 deed ze, als gezegd, mee aan het allereerste WK

medestudenten vonden een oude ballon in Minnesota, de

heteluchtballonvaren. “We werden er ontvangen als filmster-

Bostwick sausage ballon, een experimentele ballon gebouwd

ren. Alle piloten kregen een huurauto, zakgeld, een prachtige

door Tracy Barnes. Ze was daarna regelmatig in de lucht te

hotelkamer en ook al het eten en drinken werd vergoed.

vinden en kwam zo in contact met andere ballonvaarders,

Ik heb vele interviews gegeven aan allerlei soorten media”

waaronder Ed Yost, Don Piccard en de eerdergenoemde Tracy

weet Anneke zich nog te herinneren. Tijdens het WK leerde

Barnes, die aan het experimenteren waren met allerlei nieuwe

ze onder andere Tom Donnelly en Dick Wirth van Thunder

interview 24

A NNEKE HOGELAND IN 1 97 8 BIJ KAS TEEL V AN B ELOEIL IN B ELGIË

Balloons uit Engeland kennen, die gefascineerd waren door de innovatieve parachute boven in haar ballon.

Terwijl andere deelnemers er nog enigszins meewarig op reageerden, zagen Donnelly en Wirth het potentieel. Nog in hetzelfde jaar fabriceerden ze een nieuwe ballon voor Anneke, de G-BCCH, met naast een parachute nóg een innovatie: een aluminium binnencoating. Dat laatste bleek echter geen succes: de envelop werd door de coating veel te zwaar, en in 1978 kreeg Anneke daarom een nieuwe ballon, een AX-6, zónder de zware coating.

Europa In 1977 keerde Hogeland terug naar Europa, om daar tot 1983 in de buurt van Brussel – waar ook het Europese hoofdkantoor van Wrangler was gevestigd – neer te strijken. Ze leidde diverse Belgische ballonvaarder op, maar kwam er al snel achter dat het genereren

D E ZEL F GEMAAKTE AX -5 RED BARO N (N-939)

van publiciteit in Europa anders ging dan ze in de VS gewend was. Om publiciteit voor haar sponsor te krijgen, zo had Anneke bedacht, zou ze daarom in Europa een recordvaart

Wereldrecord

gaan maken; een hoogtevaart. De brander werd daarvoor

Op enige rugpijn na, leek de harde parachutelanding redelijk

door Julian Nott wat aangepast om op grote hoogte extra

goed te zijn afgelopen. De brander werd wat aangepast door

lucht en zuurstof toegevoerd te krijgen, maar deze was alleen

de luchtzuiger verder van de hoofdvlam te plaatsen, en een

op geringe hoogte getest. Op zo’n 16.000 ft boven Hereford,

week later klom ze alweer opnieuw in de mand van dezelfde

Engeland blies de ‘luchtzuigbuis’ de hoofdbrander volledig

ballon - die de klap wonderwel had overleeft - voor een twee-

uit, die vervolgens door de ijle lucht en de daalsnelheid niet

de recordpoging. Die poging slaagde wél: op 27.036 ft hoogte

meer ontvlamde. De ballon begon gevaarlijk snel te dalen, ter-

verbrak ze op 2 juli 1977 het heersende record met ruim 3000

wijl Anneke tevergeefs probeerde de brander aan de praat te

voet, en werd daarmee de eerste Nederlander ooit met een

krijgen. Op 1400 voet besloot de Daredevil Balloon Girl, zoals

wereldrecord ballonvaren op zak. Het wereldrecord werd later

ze in de Britse media werd genoemd, dat het tijd was om met

gebroken, maar het Nederlands record staat ruim veertig jaar

haar parachute – een experimenteel exemplaar dat ontwikkeld

na dato nog als een huis. De vervelende rugpijn die Anneke

was voor de Concorde, maar in de praktijk nog nooit door een

eerder had overgehouden aan de harde parachutelanding

mens gebruikt was – overboord te springen. Na enkele secon-

bleek achteraf te zijn veroorzaakt door enkele gebroken rug-

den vrije val ging de parachute vanzelf open en keerde Anneke

genwervels, waarvoor ze enige tijd in de kliniek in Londen

weer terug op aarde. De Wranglerballon stortte 10 seconden

verbleef. Voor haar recordvaart ontving ze de zilveren KNVvL-

later en zo’n 150 meter verderop met een grote klap neer.

medaille.

interview 25

I N 1 9 7 9 W E R D D E G-B C C H V ERV ANG E N D OOR D E G - BGYO

D ARED EVI L BAL L O O N GIRL O NTSNAP T AAN D E D OOD

te verdienen heb ik gelukkig altijd kunnen vermijden. Ik heb steeds op uitnodiging gevaren of met relaties van Wrangler.

Die samenwerking was prettig en overzichtelijk: als het mooi weer was gingen we uit varen; als het slecht weer was gingen Nadat ze werd ontslagen uit de Londense kliniek pakte ze

we uit eten”.

de ballonvaart weer op, en begon Anneke aan haar Europatour. Ze nam deel aan diverse ballonmeetings, én ze leerde

Regelmatig neemt Anneke in Californië deel aan de ABRESCO-

op het Europese Wrangler-hoofdkantoor haar latere echtge-

voorjaarsmeeting (Annual Balloon Reunion and Earthshaking

noot, de Amerikaan Jim Porzak kennen. In 1983 vertrokken

Campout) waar ook andere – voornamelijk Amerikaanse –

Anneke en Jim richting de Verenigde Staten om in Berkeley,

ballonvaarders van het eerste uur te vinden zijn, zoals Deke

Californië te gaan wonen, waar in 1985 zoon Simon Lucas

Sonnichsen, David Robinson, Steve Langjahr en Barbara

werd geboren. Terug in de VS pakte Anneke haar studie psy-

Milisits. Ook is ze te vinden op de oudste nog bestaande

chologie weer op, en ze specialiseerde zich o.a. in hypnose,

ballonmeeting ter wereld, in Coalinga Californië, met de

homeopathie en familie-opstellingen. Sinds deze zomer woont

raadselachtige naam WHAMOBASS, wat blijkt te staan voor

ze in Portugal.

Whiskey Hills, Atherton, Menlo Oaks Ballooning and Aeronaut Society. Deze ballonmeeting wordt al sinds 1964 georgani-

Contourvaren

seerd door Deke Sonnichsen, en zal komende jaar voor de

Anneke heeft haar brevet nog steeds, en is nog met enige

allerlaatste keer worden gehouden, op de verjaardag van de

regelmaat in een luchtballon te

eerste ballonvaart door de gebroeders Montgolfier.

vinden. “Hoe kleiner de ballon hoe liever wat mij betreft” zegt ze.

Anneke beleeft de meeste lol aan het spelevaren met een ballon, zoals contourvaren en het maken van tussenlandingen. “Het meenemen van betalende passagiers om mijn brood

Nederlandse FAI wereldrecords ballonvaren (allen reeds verlopen) Anneke Hogeland-Sandel

AX 06-09

02-07-1977

Hoogte: 7,95 km

AX 05

18-11-1978

Afstand: 178 km

Henk Brink (in een Rozière)

AM 11-15

26-08-1985

Hoogte: 4,44 km

Henk Brink (in een Rozière)

AM 11-15

02-09-1986

Afstand: 4058 km

Simon Faithfull

VOORKOMEN IS BETER DAN GENEZEN D O O R BAS VRIJH O F

ZA KEN VERW A A RLOOSD W ORD EN

STRESS EN BALLONVAREN

B IJ EEN T UNNELVISIE F IX EERT M EN ZIC H OP EEN B EPA A LD PROB LEEM , W A A R B IJ A ND E R E

gezondheid 26

HET LICHAAM BESCHIKT OVER MECHANISMEN OM ZICH AAN TE PASSEN AAN FYSIEKE EN PSYCHISCHE BEDREIGINGEN. DEZE REGEL-MECHANISMEN ZORGEN ERVOOR DAT HET LICHAAM ZICH VOORTDUREND IN EEN EVENWICHTSTOESTAND BEVINDT. DE BEDREIGENDE FACTOREN WORDEN OOK WEL STRESSOREN GENOEMD. DE REACTIE VAN HET LICHAAM OP DEZE STRESSOREN – BEDOELD OM HET EVENWICHT TE HERSTELLEN – STAAT BEKEND ONDER DE TERM “STRESS”.

De oorzaken van stress kunnen afkomstig zijn uit:

Onder invloed van stress wordt een mens slordiger, en ont-

1. O mgevingsfactoren. Bijvoorbeeld hoge of lage temperatu-

staat er een neiging om zaken over te slaan of uit te stellen

ren, lawaai, licht, trillingen, turbulentie, luchtvervuiling en

(‘voor die checklist heb ik nu even geen tijd’). Men stelt ver-

zuurstoftekort.

keerde prioriteiten en het risico op fouten neemt toe.

2. P sychologische factoren. Conflicten, werk, en significante

Regressie is de neiging om de meest recent geleerde vaar-

gebeurtenissen in een mensenleven (trouwen, scheiden,

digheden en kennis te negeren, en terug te vallen op oude

kinderen krijgen, overlijdensgevallen, verhuizen, ontslag, van

gewoontes en methoden.

baan veranderen); maar ook ballonvaren op zich kan een

Bij grote stress kan er een paniekreactie ontstaan, waarbij

bron van stress zijn.

iemand niet meer helder kan nadenken. Men zoekt naarstig

3. F ysiologische factoren. Ziektes, slecht eten, te weinig slaap, alcoholgebruik, etcetera.

naar oplossingen, maar de tijdsdruk maakt dat men niet alle alternatieven afweegt, en men kiest haastig en impulsief voor een snelle, gemakkelijke oplossing.

Gevolgen van stress Lichamelijke gevolgen van stress zijn een versnelde hartslag of hartkloppingen, hoofdpijn, hoge bloeddruk, hyperventilatie, gespannen spieren, maagdarmklachten, vermoeidheid of een burnout. Zeker zo belangrijk zijn ook de psychologische gevolgen, zoals: - Effecten op het gedrag: snel geïrriteerd raken, agressief gedrag; - Effecten op de stemming: depressiviteit, vermoeidheid; - Tunnelvisie is het verschijnsel dat men zich volledig gaat fixeren op een bepaalde taak of probleem, en daarbij andere belangrijke zaken verwaarloost.

H O GE BL O ED D RUK IS ÉÉN VAN D E MO GEL IJ K E GE VOLGE N VA N STRESS

Een situatie die voor de ene mens stress veroorzaakt, kan voor

zich niet snel druk, handelen bedachtzamer, en reageren ook

een ander gesneden koek of een uitdaging zijn. Het is dus niet

minder uitgesproken op een stressvolle gebeurtenis.

de situatie die bedreigend of stressvol is, maar de beleving of reactie daarop van een individu bepaalt of een situatie als

Stress management

bedreigend wordt ervaren, of juist niet. Iedereen die te maken

Stress management zijn de technieken die een ballonvaarder

heeft met stress gebruikt, bewust of onbewust, strategieën

kan toepassen om stress te voorkomen of te verminderen.

om de stress of de gevolgen daarvan

Een gestreste ballonvaarder vormt een

te verminderen. Er zijn ruwweg twee

potentieel gevaar, voor zichzelf en voor

methoden om met stress om te gaan: 1. De persoon veranderen; de perceptie van stress veranderen. De oorzaak van de stress verdwijnt er niet mee, maar je kijkt er wel anders tegenaan.

Als u opziet tegen het maken van een bepaalde ballonvaart, ga dan eens na wat u er zo erg aan vindt, en of uw

It’s better to be on the ground wishing you were In the air, than being up there wishing you were down here

anderen. Goed stress management kan daarom een belangrijke bijdrage leveren aan de veiligheid bij het ballonvaren: - Blijf current. Gebrek aan recente ervaring is een belangrijke stressor: de wind lijkt sterker, het vaargebied onoverzichtelijker, de landingsmogelijkheden beperkter, het landen complexer. Succesvol omgaan met

ideeën over wat er allemaal zou kun-

een lastige situatie zorgt ervoor dat

nen gebeuren wel overeenkomen met

de stress bij een volgende gelegenheid minder is.

de werkelijkheid.

2. De omgeving veranderen; de oorzaak van stress wegnemen.

Deze strategie is erg effectief als het probleem oplosbaar is. Dat kan soms vrij eenvoudig: staat er bijvoorbeeld teveel wind naar uw zin om veilig op te kunnen stijgen, zie dan af

- Een goede vaartvoorbereiding en organisatie vóór en tijdens de vaart vermindert de werkdruk in de mand, zeker wanneer zich onverhoopt een noodgeval voordoet.

- Stel persoonlijke limieten. Een besluit dat u vooraf neemt (“ik

van de ballonvaart. Ben je als crew de weg kwijt, vraag dan

ga niet varen bij meer dan x knopen wind”), bespaart veel

om hulp.

getwijfel in de lucht.

In de praktijk is stresshantering een dynamisch proces, waarbij beide strategieën gecombineerd, tegelijkertijd of na elkaar, worden gebruikt.

Gaan er onverhoopt dingen fout, denk dan aan het volgende: 1. Stel prioriteiten (aviate - navigate – communicate; in die

Niet-effectieve strategieën Niet-effectieve strategieën om om te gaan met stress zijn

volgorde).

2. Laat u niet afleiden door kleine fouten en vergissingen; pro-

bijvoorbeeld onbewuste denkpatronen die de gevolgen van

beer vooruit te blijven denken en praat na op de grond.

stress verminderen. Deze strategieën verminderen stress op

3. Probeer kalm te blijven, neem een moment om even na te

de korte termijn, maar leveren uiteindelijk geen bijdrage aan een vermindering van de stress; in die zin zijn ze een vorm

denken wat er aan de hand is, en wat de opties zijn.

4. Vraag om hulp.

van symptoombestrijding. Denk daarbij aan ontkenning en vermijding (de kop in het zand steken) of vluchten in drank- of drugsmisbruik, maar evengoed teveel eten, een sigaret opsteken of koffiedrinken.

De invloed van persoonlijkheid De reactie op stress is dus afhankelijk van iemands persoon-

Dit is het vierde en laatste deel van een

lijkheid. Iemand met een zogenaamde Type-A persoonlijk-

serie artikelen van Bas Vrijhof over gezond-

heid heeft altijd haast, is ongeduldig en gestrest, competitief

heid en gedrag in relatie tot ballonvaren.

ingesteld, heeft een vijandige houding naar anderen en een

Meer informatie over menselijke prestaties

cynische kijk op de wereld om zich heen. Men reageert ook

en beperkingen is te vinden in het boek

in stresssituaties agressief en ongeduldig, en heeft eerder

Luchtvaartfysiologie en –psychologie van

het gevoel de grip op de situatie te verliezen. Men zal op dat

Bas Vrijhof.

moment de neiging hebben om de handdoek in de ring te gooien. Type-B persoonlijkheden zijn juist relaxter. Ze maken

gezondheid

Omgaan met stress

27

BALLONSTOF ADVERTENTIETARIEVEN 2019-2020

tarieven

Een advertentie in Ballonstof is een voordelige manier om vrijwel alle ballonvaarders, crewleden, medewerkers van ballonvaartbe-

28

drijven en andere belangstellenden in de ballonvaart in Nederland en België te bereiken. Bovendien steun je met een advertentie de continuïteit van dit ledenblad. Na enkele jaren zonder prijsverhoging worden de advertentietarieven m.i.v. 2019 verhoogd met 5%.

De nieuwe tarieven blijven twee jaar geldig en zijn als volgt: Formaat

1/1 pagina

Eenmalig

Reservering voor een

Reservering voor min.

adverteren

jaar (4 nummers)

twee jaar (8 nummers)

260

250

235

Afmetingen

172 x 261 mm of aflopend 210 x 297 mm

1/1 pagina

290

275

260

binnenzijde cover

172 x 261 mm of aflopend 210 x 297 mm

1/1 pagina

315

300

285

achterzijde cover

172 x 261 mm of aflopend 210 x 297 mm

1/2 pagina

140

135

125

172 x 128 mm of 80 x 261 mm

1/4 pagina

80

75

70

172 x 62 mm of 80 x 128 mm

1/8 pagina

42

40

38

172 x 30 mm

of 80 x 60 mm Tarieven in euro, per nummer, per advertentie. De KNVvL berekent geen BTW. Advertenties in PDF via ballonstof@knvvl.nl.

Deadlines: 28 februari, 31 mei, 31 augustus en 23 november.

Ervaar en beleef onze passie voor unieke overnachtingen Vakantiewoningen

BallonAIRpoort Roonsestraat 20 5076 PM Haaren [NB] 0411 - 62 27 24 info@ballonaipoort.nl www.slapenineenballonmand.nl

Kom slapen in een ballonmand bij BallonAIRpoort vakantiewoningen

Bed & Breakfast Ballonvaren

Ballonstof 29

Het is weer tijd voor de winterschilder

Comprehensive insurance Cover at an affordable price

Your partner for your Aviation-Insurance VFS Heinz Grümmer GmbH is one of the largest Aviation-Insurance-Brokers in Germany with over 40 years experience.

You enjoy the flight - we provide the protection Please contact Heiko Spilker, Phone: +49 231 92717737, e-mail: h.spilker@vfs-gruemmer.de Udo Kötitz, Phone. +49 231 92717713 , e-mail: u.koetitz@vfs-gruemmer.de

Flugplatz 8, 44319 Dortmund Phone +49 231 927177-0 Fax +49 231 927177-30 info@vfs-gruemmer.de

Geschiedenis

JODELEND DE BERGEN IN ‘GLÜCK AB – GUT LAND!’ D O O R GERJAN CREBO L D ER

30

E E N NIETIG ‘ B ALLONNETJ E’ IN EEN WIJ DS EN IND RUKW E KKEND LANDS C HAP ( FOTO H.J . REM , WO RMERVEER, BOE S M AN C OLLEC TIE) .

HET BALLONSEIZOEN 2018 ZIT ER ZO’N BEETJE OP. GEDURENDE DE MAANDEN NOVEMBER EN DECEMBER WORDT ER, OP EEN PAAR MOOIE DAGEN NA, IN BELGIË EN NEDERLAND NOG MAAR WEINIG MEER GEVAREN. TIJD VOOR ONDERHOUD EN RUST; MAAR ZIE, IN HET BEGIN VAN HET NIEUWE JAAR LOKKEN DE WINTERMEETINGS. KORTOM: OP NAAR DE SNEEUW VOOR PLEZIER EN PLEZIERVAARTEN MET DOOR GLÜHWEIN, OF MISSCHIEN TOCH MAAR EEN KOEL BIERTJE, OPGEVROLIJKTE APRÈS-BALLONFEESTJES. VROEGER TROF JE ER NOGAL WAT GASBALLONS AAN MAAR TEGENWOORDIG ZIJN HET VRIJWEL UITSLUITEND FESTIVALS WAAR HETELUCHTBALLONS HET JE VAAK ‘PIJN-AAN-DE-OGEN’-VEROORZAKENDE BLAUWE ZWERK INZWEVEN. MET EEN ZONNEBRIL OP JE GOED INGEVETTE, EN DOOR EEN WARME MUTS WARM GEHOUDEN, HOOFD IS HET ER BEST UIT TE HOUDEN.

NI NI BO ESMAN MET H AAR KO MP A S IN D E HA ND (F O TO BO ESMAN CO L L ECTI E).

De sfeer bij zo’n wintermeeting wijkt totaal af van wat we in onze lage landen gewend zijn. Frisse lucht, temperaturen beneden het vriespunt, gedempte geluiden, de geur van houtkachels en het geknisper van de sneeuw onder je laarzen, zorgen voor het echte wintersportgevoel. Nu eens geen gezwoeg op de lange latten maar lekker in de weer met een ballon!

Prachtig; ik heb het slechts eenmaal mee mogen maken maar dat leidde eigenlijk al tot een lichte verslaving en een hunkering naar meer, maar daar is het na 2000 helaas niet meer van gekomen. In het verleden stegen er voornamelijk Duitse, Oostenrijkse en Zwitserse gasballons tijdens de wintermaanden op maar daar kwam in de loop van de jaren zestig van de BAL L O NVAARD ER H ANS ZO ET MET ZIJN ANNE - M A R IE NA D E LA ND ING BI J ZWEI SI MMEN (F O TO GERJAN CREBO L D ER ).

Geschiedenis 31

WE Z I JN L OS ’ , M I JN E E RS TE ALPENV AART; 2 8 J ANU ARI 2 000 (F O TO GERJAN CREBO L D ER).

vorige eeuw verandering in. Of de ‘Ballonwoche’ in Mürren

In 1971 werd er ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan van

het eerste, wat modernere ballonevenement was, weet ik niet

het Mürrense feestje door Jo en Nini Boesman zelfs een door

maar het werd in elk geval een succes.

de broer van Nini, Wim Visscher, gemaakt kunstwerk – een zogenaamde ‘Ehrenstein’ onthuld. Nini

Met een gasballon naar Mürren

Boesman zou in totaal negen vaarten over de Alphen maken.

In 1962 organiseerde de Zwitserse Dolder (1898-1988) samen met Erwin

Chateau d’Oex: een eldorado voor heteluchtballons

Sauter, de lokale VVV-directeur, de

In 1979 werd hier voor het eerst het

eerste Internationale Hochalpine Dolder

‘Festival International de Ballon’ georga-

‘Ballonwoche’ in Mürren waaraan ook

niseerd wat toen overigens de ‘Semaine

door onze eigen Nini Boesman werd

Internationale de Ballons à Air Chaud’

deelgenomen. Ze maakte er haar eerste

werd genoemd. Het was van meet af

solovaart over de besneeuwde Alpen

aan alleen voor deelname door hete- of

en kreeg daarvoor een jaar later de

warmeluchtballons bedoeld. Het in het

zilveren (ere)medaille van de KNVvL,

kanton Vaud gelegen Chateau d’Oex

gevolgd door het ‘Diplôme Montgolfier

werd in 1999 ook de startplaats voor

van de FAI in 1964 voor ‘haar vele

Bertrand Piccard en Brian Jones voor

gedurfde vaarten, in het bijzonder de

hun vaart met de Breitling Orbiter om

Alpenvaarten’. In het jaar daarna maak-

de aarde. Chateau d’Oex liet medio

ballonvaarder en hoteleigenaar Fred

te Nini Boesman op 19 augustus een vaart vanuit Mürren en kreeg daarvoor

oktober 1980 een eigen ballon dopen 4. OP 1 9 AU GUSTUS 1965 KREEG NI NI BO ESMAN

welke handeling destijds werd verricht

het ‘Diplom Spelterini’ uitgereikt voor haar HET ‘ DIPLOM SP EL TERI NI ’ UITGEREIKT (F O TO

door Marie-Thérèse Nadig, een olympisch

vaart met de HB-BIZ, de ‘Toblerone’-ballon. B OES M AN C OL L ECTIE).

skikampioene. Het opstijgterrein wordt

Eduard Spelterini (1852-1931) maakte

in de vroege ochtenduren nog maar door

in 1910 met zijn ballon de ‘Sirius’ vanuit Mürren zijn eerste

weinigen bezocht. Met een temperatuur van -13Cº is het in de

Alpenoversteek en werd daardoor wereldberoemd.

schaduw dan ook best wat fris.

Geschiedenis 32

H E T OP S TIJ G TERREIN IN C HATEAU D’ OEX, 2 7 J ANUARI 2 0 0 0 ( FO TO G ERJ AN C REB OLDER) .

Eenmaal opgestegen heb je een schitterend uitzicht op het stadje en de omringende bergen.

Niet ver van Chareau d’Oex verwijderd ligt het mondaine plaatsje Gstaad met het vliegveld Saanen. Daarna vaar je dan zo het kanton Bern binnen.

Alle piloten en crews die nu al staan te trappelen om naar een van de Alpenlanden af te reizen, hebben keus uit een kleine tien evenementen waarvan er één, dat in Inzell, zelfs een Nederlandse organisatie kent. Voor contact biedt internet

IN 1965 MAAKTE NINI BO ESMAN EEN VA A R T M E T D E

uitkomst ofschoon ik aanneem dat alle festivals inmiddels al

GO UD KL EURIGE ‘TO BL ERO NE’-BAL L O N O VE R D E A LPE N

zullen zijn volgeboekt. Desondanks wens ik alle ‘ballonwinter-

(F O TO H .J. REM, WO RMERVEER, BO ESMA N C OLLE C T IE ).

sporters’ heel veel plezier!

Zomaar een paar ballonfeesten: Arosa (CH): 28e Ballonwoche Arosa, 13-19 januari (dit is eigenlijk de voortzetting van de Ballonwoche in Mürren).

Bad Wiessee (D): Tegerseer Tal Montgolfiade 30 januari – 2 februari Château d’Oex (CH): 41e Festival International de Ballon, 26 januari – 3 februari Filzmoos (A): Dopgas Balloon Trophy, 12-19 januari Filzmoos (A): 10e Hanneshof Heissluftballontrophy, 19-26 januari Gossau (A): Ballonwoche, 12 – 19 januari 2019 Inzell (D): Inzeller Ballonwoche, 27 januari – 2 februari (Nederlandse organisatie) Mauterndorf (A): Ballonwoche, 12-19 januari Tannheim (A): 23e Internationales Ballonfestival Tannheimer Tal 13 – 28 januari

Radarbeeld 125 km Deze beelden, die om de 10 minuten vernieuwd worden, tonen

DO O R D A N Y M A R I Ë N

de locatie en de intensiteit van neerslaggebieden in een straal

EEN WEERRADAR (RADAR STAAT VOOR RADIO DETECTION AND RANGING) IS EEN ONMISBAAR INSTRUMENT IN DE METEOROLOGIE.

van 125 km rondom de luchthaven van Zaventem. Vermits het gaat om echo’s kort bij de radarantenne, is de informatie betreffende zowel de locatie als de intensiteit van de echo’s zeer betrouwbaar.

De radarbeelden worden in eertse instantie gebruikt voor weersvoorspelling op korte termijn en meer bepaald voor het

33

opsporen en opvolgen van neerslagzones. Met behulp van een weerradar kan men de locatie, het type en de intensiteit van de neerlsalg bepalen.

Het principe van een weerradar is eenvoudig: de radarantenne in het weerstation zendt radiogolven uit die door waterdruppels in de wolken en in neerslag worden weerkaatst. Aan de hand van de richting van de antenne en uit de tijd die verloopt tussen het uitzenden van de radiogolf en de ontvangst van de echo’s kan men de positie en de intensiteit van de neerslaggebieden bepalen. Men moet er rekening mee houden dat hoe

Radarbeeld 245 km

verder de stralen van de antenne weg zijn, des te hoger ze van

Bij deze beelden, die om de 5 minuten vernieuwd worden, moet

het aardoppervlak verwijderd zijn. Dit betekent dat bijvoor-

men er rekening mee houden dat de echo’s die zich verder

beeld een neerslagecho op een afstand van 150-200 km niet

dan 150 km van de radarantenne bevinden, echo’s zijn op een

noodzakelijk betekent dat de neerslag ook het grondoppervlak

bepaalde hoogte in de atmosfeer en daarom niet altijd de juiste

bereikt.

weergave zijn van de situatie op het grondniveau.

De intensiteit van een radarecho wordt uitgedrukt in dBZ (decibel ten opzichte van Z) waarbij dBZ een maat is voor het aantal waterdruppels per volume en van de diameter van de waterdruppels. Lichte regen, motregen en alle vormen van sneeuw alsook wolkendruppels hebben lage dBZ-waarden (minder dan 20 dB) waardoor het niet altijd gemakkelijk is om te bepalen of het neerslag of enkel wolken zijn. Op de meeste websites zal men daarom de intensiteit van de neerslagzones aangeven via een kleurenschaal, waarbij men in de winterperiode vaak een andere dBZ kleurenschaal gebruikt dan in de andere seizoenen.

V OORB EELD V AN EEN DB Z S C HAAL OP DE B ELG OC ONTROL / S KEYES WEB SITE

Samengesteld radarbeeld Dit radarproduct, dat om de 5 minuten vernieuwd wordt, bestaat uit een samengesteld beeld van meerdere weerradars.

Zo verkrijgt men een totaalbeeld van de neerslagzones over een groot geografisch gebied. Bijkomend voordeel is dat op dit beeld ook de gegevens van LINET, een bliksemdetectiesy-

Momenteel zijn er in België 3 weerradars actief:

.

steem, worden gevi-

DE WEERRADARS VAN

sualiseerd. Wanneer

J AB B EKE EN WIDEUMO NT

er ergens bliksem

WORDEN B EHEERD D O O R

wordt gedetecteerd,

HET KM I, DE WEER RA-

zal dit aangeduid

DAR OP DE LU C HTHAVEN

worden door een

V AN Z AV ENTEM DO O R

paarse vierhoek (?)

B ELG OC ONTROL/S K EY ES

meteorologie

DE WEERRADAR

techniek 34

MOETEN WE ONS ZORGEN MAKEN OVER DE HELIUMVOORRAAD? Door Walter Eijndhoven. Beeld Scientïas

GASBALLONVAARDERS IN EUROPA VAREN HOOFDZAKELIJK OP WATERSTOFGAS: HET MEEST VOORKOMENDE GAS IN HET UNIVERSUM. IN DE VS WORDT VAAK HELIUM GEBRUIKT. OOK ZEPPELIN VULT HAAR LUCHTSCHEPEN MET HELIUM. DE PRIJS VAN HELIUM STIJGT DE LAATSTE TIJD SCHRIKBAREND SNEL EN SOMMIGEN VREZEN VOOR EEN STRUCTUREEL HELIUMTEKORT. IS DIE ANGST TERECHT EN MOETEN DE HELIUMBALLON EN HET LUCHTSCHIP IN DE BAN? IN DIT ARTIKEL, DAT WALTER EIJNDHOVEN EERDER SCHREEF VOOR SCIENTIAS, WORDT HET UITGELEGD.

Uit een ballonnetje helium inhaleren en dan praten met een piepstemmetje, het is een bekende toepassing van helium.

Ontdekt in 1868 “Helium is nog niet zo heel lang bekend,” vertelt Vassen.

Het gas is gewoon bij feestwinkels verkrijgbaar. Ook gasbal-

“Pas in 1868 werd dit edelgas ontdekt door zowel de Frans-

lonvaarders gebruiken helium, met name in de VS.

man Pierre Janssen als de Engelsman Norman Lockyer. Zij

Wat gebeurt er als het gas opraakt?

deden, onafhankelijk van elkaar, onderzoek naar het licht van

Heliumtekort?

de zon tijdens een zonsverduistering, die in 1868 plaatsvond.

Met een spectroscoop, een instrument om het lichtspectrum

Heliumgas wordt niet alleen verkocht op de consumenten-

te bestuderen, ontdekten beide wetenschappers onbekende

markt of gebruikt voor het vullen van ballonnen en luchtsche-

lijnen in het spectrum van de zon. De Engelse wetenschapper

pen. Ook voor bijvoorbeeld MRI-scans, onderzoek aan uni-

Edward Franckland bevestigde de ontdekking van Janssen en

versiteiten en als koelelement in kerncentrales wordt helium

Lockyer en stelde voor het nieuwe element naar de zon (helios)

gebruikt. Moeten we vrezen voor een heliumtekort? Wat is

te noemen. Omdat hij aannam dat dit een nieuwe metaalsoort

helium eigenlijk? Wim Vassen, universitair hoofddocent aan de

was, stelde Franckland de naam ‘helium’ voor (metaalsoorten

Vrije Universiteit, legt het uit.

krijgen namelijk ‘ium’ als achtervoegsel). In 1895 bleek echter

het mineraal cleviet dat uranium bevat.

weg. Dat gas verdwijnt en komt nooit meer terug. En dat is zonde, alhoewel ik geloof dat de heliumvoorraad op aarde nooit echt zal opraken. Helium ontstaat namelijk op een

In 1905 ontdekten de Amerikanen Cady en McFarland aan-

natuurlijke manier. De voorraden die wij nu hebben, zijn over

zienlijke hoeveelheden helium in Dexter, Kansas. Zij conclu-

de laatste vier miljard jaar ontstaan, in de aarde. Ik kan mij

deerden dat helium niet zo zeldzaam is als werd aangenomen

niet voorstellen dat de mensheid dit binnen, zeg honderd jaar,

en dat het in de ruimte eigenlijk een gewoon voorkomend gas

verbruikt,” legt Vassen uit.

is.

Vanaf ongeveer 2008 is een kentering zichtbaar op de heliummarkt. Amerikanen dumpen hun voorraden niet meer en

269 graden onder nul

de prijs van helium gaat omhoog.

“Inmiddels weten wij

In 2016 kwam

precies wat helium is

er goed nieuws

en wat het doet,” legt

uit de Riftvallei

Vassen uit. “Wij weten

in Oost-Afrika.

dat helium een kleur-

Wetenschappers

en geurloos edelgas is,

vonden een nieuw

en geen metaalsoort,

heliumveld, met

zoals men aannam

misschien wel de

in de 19e eeuw. Ook

grootste voorraad

weten wij nu dat heli-

helium tot nu toe.

um overal voorkomt,

Het bijzondere

zowel in het binnenste

aan deze vallei is

van de aarde als in de

dat Afrika op deze

ruimte en dat het na

plaats langzaam in

waterstof het meest voorkomende gas in

tweeën breekt en zo PIERRE J ANS S EN

NO RMAN L O CKY ER

overal scheuren ont-

het universum is. Eén van de meest bijzondere kenmerken van

staan. Over miljoenen jaren zal het oosten van Afrika losraken

helium is haar kookpunt, namelijk 269 graden onder nul.” Kun

van het overige Afrikaanse continent. Dankzij de convectie-

je je dat voorstellen? Nauwelijks toch? Het absolute nulpunt

stromen in de aardmantel en de scheuren die overal ontstaan,

is 273,15 graden onder nul. Geen tot nu toe bekend gas komt

komt het helium naar boven.

ook maar enigszins in de buurt van het kookpunt van helium.

Daarom is helium een uitermate geschikt gas om luchtballon-

Heelal

nen en luchtschepen lichter-dan-lucht te maken - en als koel-

Ondanks deze enorme voorraad zijn wetenschappers nog niet

middel voor veel toepassingen die extreem lage temperaturen

helemaal gerust gesteld, want hoe kan deze heliumbron wor-

behoeven.

den ontgonnen? Moeten wetenschappers misschien toch hun blik richten op het heelal? In de ruimte is helium immers in

Verdamping

ruime hoeveelheden aanwezig. Niet alleen de zon, maar ook

Helium ontstaat door afbraak van onstabiele of radioactieve

planeten zoals Jupiter beschikken over een enorme hoeveel-

chemische elementen in onderaards gesteente. Via allerlei

heid van dit gas. Volgens Vassen en vele andere wetenschap-

spleten en scheuren in dit gesteente vindt het gas haar weg

pers is dit echter moeilijk te exploreren. “Ik heb werkelijk

naar buiten, de lucht in. “Het grootste gedeelte van helium

nog geen idee hoe wij deze voorraden naar de aarde kunnen

verdwijnt via verdamping in de atmosfeer,” vertelt Vassen.

halen. En als het nu al zou kunnen, dan zijn de kosten enorm

“Bedrijven kunnen helium uit aardgas halen. In aardgas zit

hoog. Maar ik denk wel dat hiervoor in de toekomst ooit een

ongeveer één procent helium, maar ook uit andere gassen,

oplossing wordt gevonden.”

diep uit de aarde, kan helium worden gewonnen. Vooral in Noord-Amerika zijn veel bronnen te vinden, waaruit het gas

Voorlopig kunnen we echter waarschijnlijk nog ruim een eeuw

wordt gewonnen.”

vooruit met de heliumvoorraad op aarde, ook voor het vullen van luchtballonnen en luchtschepen.

Voorraad “Helium is een vluchtig gas en kan voor allerlei toepassingen

© Scientias.nl. Dit artikel is eerder gepubliceerd door

gebruikt worden, maar als het eenmaal verbruikt is, is het gas

Scientias.nl en bewerkt voor publicatie in Ballonstof.

techniek

dat helium geen metaalsoort is, maar een gas, afkomstig van

35

36

ballonstof

BALLONVAARTAGENDA

MEETINGS Classic Cars & Aeroplanes

Seppe (NL)

15-16 juni 2019

www.cca-seppe.nl

Ballonmeeting LeRoeulx

LeRoeulx (B)

30 juni 2019

www.montgolfieresleroeulx.be

Ballonfestival Hardenberg

Hardenberg (NL)

27-29 juni 2019

www.ballonfestival-hardenberg.nl

TT Balloon Fiesta

Assen (NL)

23 juni 2019

www.ttballoonfestival.nl

Rijnweek Rhenen

Rhenen (NL)

5-13 juli 2019

www.rijnweek.nl

Friese Ballonfeesten

Joure (NL)

24-28 juli 2019

www.ballonfeesten.nl

Meetjeslandse Balloonmeeting

Eeklo (B)

26-27 juli 2019

www.meetjeslandseballoonmeeting.be

Montgolfiades de Molenbaix

Molenbaix (B)

3 augustus 2019

molenbiades@hotmail.com

Sport-ballonhappening Sint-Truiden

Sint-Truiden (B)

4 augustus 2019

www.toerisme-sint-truiden.be

Ballonfestival Grave

Grave (NL)

9-10 augustus 2019

www.ballonfestival-grave.nl

Höfte Ballooning

Diepenheim (NL)

augustus 2019

www.hofteballooning.nl

Ballonfiesta Barneveld

Barneveld (NL)

21-24 augustus 2019

www.ballonfiestabarneveld.nl

Twente Ballooning

Oldenzaal (NL)

21-24 augustus 2019

www.twenteballooning.nl

Hottolfiades Festival International

Hotton (B)

24-25 augustus 2019

www.hottolfiades.com

Ducasse d’Ath

Aat (B)

26 augustus 2019

www.ducasse-ath.be

Ballon Fiësta Meerstad

Meerstad (NL)

30-31 augustus 2019

info@wilcoair.nl

Vredefeesten

Sint-Niklaas (B)

30 aug - 1 sept 2019

www.vredefeesten.be

Kasseitjes Kermis Lochristi

Lochristi (B)

14-15 september 2019

www.kasseitje.be

Brabantse Ballonfeesten

Gemert (NL)

september 2019

www.brabantseballonfeesten.nl

Rassemblement de mongolfières

Vercimont (B)

oktober 2019

www.aerovolare.be

WEDSTRIJDEN Voorjaarswedstrijd (DBCC)

N.t.b. (NL)

6 april 2019

www.dbcc.nl

Paashaasjacht (Daan Elfring, Remko Wigger) Geesteren (NL)

april 2019

www.dbcc.nl

Voorjaarschallenge (KBBF)

N.t.b. (B)

april 2019

www.balloonfederation.be

Benelux Trophy (BK/NK/LK)

Luxemburg

29 mei-2 juni 2019

www.dbcc.nl / www.balloonfederation.be

Najaarswedstrijd (DBCC)

N.t.b. (NL)

5 oktober 2019

www.dbcc.nl

Najaarschallenge (KBBF)

N.t.b. (B)

oktober 2019

www.balloonfederation.be

FAI 63e Coupe Aéronautique Gordon Bennett

Montbéliard (Fr.)

11-21 september 2019

www.fai.org/gordonbennett

21e FAI European Hot Air

Mallorca (Spanje)

22-27 oktober 2019

www.fai-europeans2019.org

Balloon Championship 2020 FAI World Air Games

Ankara o.a. (Turkije) 1-13 september 2020

www.thk.org.tr

24e World Hot Air Balloon Championship

Murska Sobota

www.lzs-zveza.si

20-26 september 2020

(Slovenië)

Alle evenementen en data onder voorbehoud. Voor contactpersonen, definitieve data en eventuele uitwijkdata zie websites organisatoren.

Ontbreekt je ballonevenement in Nederland of België in dit overzicht of wil je wijzigingen doorgeven?

Laat het weten via ballonstof@knvvl.nl.

Voor contactpersonen, definitieve data en eventuele uitwijkdata zie websites organisatoren.

Ontbreekt je ballonevenement in Nederland of België in dit overzicht of wil je wijzigingen doorgeven?

Laat het weten via ballonstof@knvvl.nl.

agenda

Evenementen in Nederland en België of georganiseerd door de FAI/CIA

37

colofon

C O L O F O N Ballonstof | winter 2018

38

Verschijningsdata en deadlines Voorjaarseditie deadline 28 februari, verschijning 31 maart |

Ballonstof is een uitgave van de afdeling Ballonvaren van de

zomereditie deadline 31 mei, verschijning 30 juni | najaarsedi-

Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart in samen-

tie: deadline 31 augustus, verschijning 30 september | winter-

werking met de Koninklijke Belgische Ballonvaart Federatie.

editie deadline 23 november, verschijning 24 december.

Ballonstof is hét ballonmagazine van Nederland en België en richt zich op ballonpiloten, piloten in opleiding, crewleden,

Advertenties

medewerkers van ballonvaartbedrijven en andere belangstel-

1/1 pagina € 260,- | 1/2 pagina € 140,- | 1/4 pagina € 80,- |

lenden in de wereld van de ballonvaart. Het blad verschijnt vier-

1/8 pagina € 42,-. Toeslagen +20% achtercover en +10% bin-

maal per jaar in een oplage van 550 exemplaren.

nenzijde cover. Korting bij adverteren in 4 nummers 5% en in 8 nummers 10%. Tarieven zonder BTW. Reserveren en aanleve-

Redactie

ren advertenties via ballonstof@knvvl.nl.

Han Nabben, hoofdredacteur Annette Witte, eindredactie

Abonnementen

Rutger Coucke, art director

Losse nummers €6,95. Ballonstof wordt gratis verzonden

Luc van Geyte, redacteur België

naar leden van de KNVvL afdeling Ballonvaren, de DBCC en de

Gerjan Crebolder, redacteur Nederland

KBBF. Abonnement voor niet-leden € 30,- per jaar. Aanvraag

De redactie is te bereiken via ballonstof@knvvl.nl (voor

abonnement via ledenservice@knvvl.nl. Abonnementen wor-

Nederland) of redactie@balloonfederation.be (voor België).

den automatisch verlengd tenzij een maand voor het verstrij-

De redactie beslist over het al dan niet opnemen van artikelen

ken van de abonnementsperiode bericht van opzegging is

en behoudt zich het recht voor om artikelen in te korten of te

ontvangen via ledenservice@knvvl.nl. Heb je een abonnement

bewerken. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de arti-

maar Ballonstof niet ontvangen? Neem dan contact op via

kelen komt voor rekening van de betrokken auteur.

ledenservice@knvvl.nl.

Medewerkers aan dit nummer

Aanleveren tekst en beeld

René Zwarteveen, Luc van Geyte, Remko Wigger, Han Nabben,

Kopij aanleveren in Word-formaat. Eén pagina Ballonstof

Ad Haarhuis, Kevin Boon, Gerjan Crebolder, Walter Eijndhoven,

neemt ongeveer 500 woorden in beslag. Beelden in hoge reso-

Bas Vrijhof, Ben Bläss en Dany Mariën.

lutie aanleveren via WeTransfer of vergelijkbaar.

Vormgeving: Rutger Coucke | Studio Coucke

© Ballonstof Magazine

Druk: Print Productions BV | Ursem

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag geheel

Foto omslag: Sebe Kruijer, Spitsbergen 2018.

of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen en/of

ISSN 1386-1700

openbaar worden gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur.

KNVVL Bestuur Koninklijke Nederlandse Vereniging voor

KBBF Bestuur Koninklijke Belgische Ballonvaart Federatie

Luchtvaart Afdeling Ballonvaren

Voorzitter en woordvoerder:

Voorzitter en woordvoerder:

Yves Lannoy | +32(0)478-515730

René Zwarteveen | 06-15054777

Ondervoorzitter:

voorzitter.ballonvaren@knvvl.nl

Stijn Staelens | +32(0)474-489630

Secretaris: Vacature!

Secretaris: Evert Dehandschutter | +32(0)472-804884

secretaris.ballonvaren@knvvl.nl

Penningmeester: Geert Ivens | +32(0)477-261813

Penningmeester: Rob den Boer

Ledenadministratie: Luc Buyckx | +32(0)476-361802

penningmeester.ballonvaren@knvvl.nl

Leden RvB: Christophe Holvoet, Gert Laureys,

Algemeen bestuurslid:

Johan Vander Meieren, Geert Peirsman, Philippe De Cock

Jan Oudenampsen | jan.oudenampsen@knvvl.nl Marije Roozendaal | marije.roozendaal@knvvl.nl

rvb@balloonfederation.be

www.knvvl.nl/ballonvaren

www.balloonfederation.be

39

ballonstof

ballonstof 40

res t

rai nt h

€1

59

,-

arn

as

Vanaf 8 april 2019: Part-BOP sol

id fl

oo

€39

ra

,-

nke

Hierin staat o.a. dat een pilot restraint harnas verplicht is voor ballonnen met rota�on vents en ballonnen met een apart pilotencompar�ment.

r

wa n

€2

da

nke

9,-

r

• Onderhoud, inspec�es en ARC’s • Verkoop Cameron ballonnen, GEFA-Flug luchtschepen en toebehoren • Dealer f.u.n.k.e. radio’s en transponders / Flytec apparatuur

BA L LO O N S | B U R N E RS | BA S K E TS | C Y L I N D E RS | FA N S | AC C ES S O R I ES

twi�er.com/CameronEurope facebook.com/CameronBalloonPromo�ons