Ballonstof najaar 2019

NAJAAR 2019 HÈT BALLONMAGAZINE VAN NEDERLAND EN BELGIË

colofon

Meer dan 30 jaar innoverende technologie.

2

reksp Onze gesp

S CH R O E D E R fire balloons –

artner in B

elgië:

ning . Dream Balloo n e e rt o p 270 Laarn .

Luc Vers eg 28 B-9 w ir e H n e Lag 02 75 63 22 Te l. + 3 2 4 ll o n @ te le n e t. b e rb a sc h ro e d e n in g .b e a m b a ll o o re .d w w w

Warmeluchtballons en meer „Made in Schweich“ Uw CAMO + voor alle merken Theo S C H R O E D E R fire balloons GmbH · Gewerbegebiet Am Bahnhof 12 · D-54338 Schweich · Tel. + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 -4 Fax + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 - 5 0 0 · mail@schroederballon.de · www.schroederballon.de · CAMO plus DE.MF/MG.0549

IN DIT NUMMER: 4 Voorwoord 6 Kort & Bondig Redactie

8 Gordon Bennett P hi l i p p e De C o c k

12 The Aeronaut Gerjan Crebolder

15 De ventilator Remko Wigger

16 Eerste vaart België Sandy Schaut

18 Mondial Air Ballons Alex Waaijenberg/Ben Bläss

22 #Ballonstof Luc van Geyte

24 Ballonvaren en varkens Jan Oudenampsen/ Han Nabben

25 Ad’s Ballon Besognes Ad Haarhuis

26 Flessenpost van Van Someren François Schaut

28 Thermische vore Dany Mariën

30 Ballonevenementen Gerjan Crebolder/Henriëtte Wagenaar/Youri Pruim

35 Luxe luchtschipcruises Jimmy Stamp

38 Colofon Redactie

inhoud

René Zwarteveen/Stijn Staelens

3

VOORWOORD 4

VAN HET BESTUUR NL

VAN HET BESTUUR BE

Met wisselende weersomstandigheden is het vaarseizoen in volle gang. De

Op het moment van schrijven is het vaarseizoen

weergoden geven de sector enkele zeer mooie weken met soms extreem

al halfweg voorbij. Het mooie weer van vorig jaar

hete dagen en dan weer weken waarin we niet kunnen varen. Over het

kunnen we zeker niet evenaren. De augustusmaand

algemeen zijn er bij de bedrijven nog veel passagiers die wachten op hun

heeft een slechte start genomen.

vaart en hopen we op een mooi najaarsweer.

Enkele ballonevenementen zijn al de revue gepasOok de lesvaarten zijn in volle gang, de eerste 4 leerlingen hebben in 9

seerd. De ene met wat minder weer en de andere

maanden de gehele theorie afgerond en zijn allemaal begonnen met de

met een voltreffer. Zo was het tweejaarlijkse ballo-

praktijklessen conform syllabus. Eind september gaat de volgende reeks

nevenement in het Franse Chambley (Metz) een vol-

theorielessen van start, de leerlingen die in 2019 zijn begonnen gaan de

treffer met het weer. Wat was het die periode rustig

theorie de komende periode afronden. Het instapmoment is niet voor

in het Belgische en Nederlandse luchtruim.

iedereen gelijk.

We zijn nu al even na de befaamde dag van 7 april Het aantal meldingen is toegenomen en dat is zeer positief en zijn we

2019 in verband met het Operations Manual inzake

erg blij mee. Dit getuigt van de professionaliteit waar de sector zich in

ballonvaren. Velen hebben gekozen voor het manu-

Nederland in bevindt. Door de toename van het aantal meldingen is er

al in samenwerking met de KNVvL, anderen hebben

beter inzicht in wat er zich zoal afspeelt en kan de KNVvL (VMS team) al

het manual zelf geschreven.

op voorhand een heel aantal vragen van passagiers, bedrijven of mensen op de grond beantwoorden in positieve en algemene zin. Verder zijn er

Tot nu toe zijn er geen grote bijzonderheden

vele kleine meldingen die waardevol zijn en over de jaren kunnen worden

gemeld. De KNVvL heeft al een update gedaan en

gebruikt voor analyse en mogelijk aanpassingen van ballon (fabriek), regels

het DGLV heeft een aanpassing gedaan aan de

of trainingen. De houding van vele ballonvaarders t.o.v. het melden is in

declaratie in zake commercieel ballonvaren op een

positieve zin veranderd en dat wordt erg gewaardeerd.

ballonevenement.

Het commerciële seizoen zit al ruim over de helft en daarmee kunnen we

Er zullen in het najaar en de winter nog wel aanpas-

langzaam gaan kijken naar de fantastische activiteiten die dit najaar en

singen komen. De kosten van de vroegere machti-

winter zullen plaatsvinden. Denk daarbij aan de lange afstandsvaarten

ging der luchtarbeid komt ook nog ter sprake dit

(long distance), de wintervaarten en de wedstrijdvaarten. Onze sportafde-

najaar, maar we zullen dit zeer kort opvolgen om

ling de DBCC heeft alle informatie op de site staan. In de wandelgangen

dit bedrag zo laag mogelijk te houden.

horen we meer ballonvaarders praten over het meedoen aan bijvoorbeeld de lange afstandsvaarten. Laat je informeren! Het zou geweldig zijn indien

Tevens kunnen we al meedelen dat het Belgisch

we met de sector ook de winter in Nederland kunnen kleuren met mooie

kampioenschap (NK en LK ook) terug zal plaatsvin-

ballonnen in de lucht.

den in Vielsalm. Verdere info volgt later.

Een andere winterinspanning zal de overgang naar B-FCL zijn. Dit zal per

Ik wens iedereen een fijne resterende tijd van het

8 april 2020 ingaan. ILT mag voor goedkeuringen 8 weken nemen en

vaarseizoen en nog veel plezier op de aankomende

dat betekent dat de KNVvL op 8 februari 2020 geheel klaar wil zijn met

evenementen.

alle voorbereidingen en werkzaamheden. Het LAPL B zal verdwijnen en iedereen gaat over op een BPL (Balloon Pilot License) met voor velen de

Stijn Staelens

commerciële aantekening (rating). De huidige regeling en conversiere-

Voorzitter KBBF

gels maken plaats voor de nieuwe regeling B-FCL (Balloon Flight Crew licensing). Vanuit de KNVvL worden dit najaar wederom in het hele land, informatie sessies gehouden om alle leden te informeren over de komende veranderingen, consequenties en acties. Middels een nieuwsbrief worden de data bekend gegeven. Het zal vanaf eind oktober plaatsvinden, dan zijn ook de laatste wijzingen door EASA geaccepteerd en is het gehele plaatje compleet.

Allemaal nog een heel mooi najaar gewenst!

René Zwarteveen, Voorzitter KNVvL Afdeling Ballonvaren

Wij zijn de club die: - uitdaagt - crew een team maakt - leert navigeren - ballon-skills test - stressbestendig maakt meer weten of eens een training/wedstrijd meedoen?

www.dbcc.nl

Comprehensive insurance Cover at an affordable price

Your partner for your Aviation-Insurance VFS Heinz Grümmer GmbH is one of the largest Aviation-Insurance-Brokers in Germany with over 40 years experience.

You enjoy the flight - we provide the protection Please contact Heiko Spilker, Phone: +49 231 92717737, e-mail: h.spilker@vfs-gruemmer.de Udo Kötitz, Phone. +49 231 92717713 , e-mail: u.koetitz@vfs-gruemmer.de

Flugplatz 8, 44319 Dortmund Phone +49 231 927177-0 Fax +49 231 927177-30 info@vfs-gruemmer.de

Kort & BONDIG 6

BALLONVAREN IN EEN PARALLEL UNIVERSUM AKOESTISCHE

Nederlandse en Belgische ballonvaar-

VAART

ders vertonen in vele uithoeken van

Met de vraag ‘weet

de wereld hun kunsten, maar vaarten

je welke kant de wind op gaat?’ begint het nieuwe liedje

in een parallel universum komen, voor zover de Ballonstof-

‘Vaart’ van het muziekduo ‘Wolken’, dat gevormd wordt

redactie kon nagaan, nog maar weinig voor. In de HBO/BBC

door Rita Zipora en Robin Block. Het akoestische, drome-

TV-serie ‘His Dark Materials’ die binnenkort in première gaat

rige nummer gaat over een ballonvaart, en de videoclip

gebeurt het. Het verhaal is gebaseerd op de boekentrilogie

laat je vijf minuten lang meezweven boven velden en

‘Het Gouden Kompas’ van Philip Pullman. Het weesmeisje Lyra

boerderijen. Zipora: “Het liedje gaat over een ballonvaart

Belacqua uit Oxford komt in een parallel universum terecht,

en het gevoel van verstilling dat het geeft om in de lucht

wanneer ze op zoek gaat naar haar verdwenen vriendje Roger.

te zweven. Als je dit beeld betrekt op de relatie tussen

In het universum bestaan geen auto’s, maar vreemd genoeg

mensen, gaat het liedje ook over loslaten en lichter wor-

wel luchtschepen. Lyra wordt in haar avonturen bijgestaan door

den door onnodige bagage van je af te werpen.” https://

een norse ijsbeer, een apparaat dat altijd de waarheid vertelt -

youtu.be/lMMrpyGO2F4.

de Alethiometer - en de mysterieuze Texaanse ballonvaarder Lee Scoresby. Kortom een uitgelezen serie voor liefhebbers van het fantasy-genre met een vleugje lichter-dan-lucht avontuur. Vanaf komende herfst op HBO.

BOEK HAAGSCHE BALLONCLUB Of dit het allereerste ballonvaartboek ooit is, dat door crowdfunding mogelijk is gemaakt, is onzeker.

Maar feit is dat dankzij voldoende voorbestellingen het boek ‘Sic Itur Ad Astra – Beeldgeschiedenis van de Haagsche Ballonclub’ onlangs kon verschijnen. De in 1936 opgerichte Haagsche Ballonclub verzorgde decennia lang als enige in Nederland ballonvaarten, en was wereldwijd actief. Aan de hand van vele prachtige beelden uit de vervlogen ballonjaren ‘30 t/m ‘80 van de vorige eeuw wordt de geschiedenis van de club ontrafeld.

Het boek werd geïnitieerd n.a.v. de 100e geboortedag van de beroemde gasballonvaarster Nini Boesman.

De gecombineerd Nederlands/Engelstalige uitgave is samengesteld door Han Nabben en bevat een voorwoord van Pamela Visscher, voorzitter van de Luchtvaart Historische Vereniging. Ieder exemplaar bevat een originele, door de clubiconen Jo en/of Nini Boesman gesigneerde ballonpost-envelop en een authentiek stukje ballonstof van één van de clubballonnen. Een collector’s item dus, voor de ware liefhebber van luchtvaarthistorie. Het boek telt een beperkte oplage van slechts 200 stuks en is zolang de voorraad strekt te bestellen via www.gasballooning.eu.

PH-AIR UIT DE MOTTENBALLEN Onlangs werd de good-old PH-AIR weer eens uit

UP-FILMBALLON LANDT IN EELDE

de zak gehaald. De AIR is de oudste ballon in

De UP-luchtballon uit de bekende anima-

Nederland, en wellicht in Europa, die nog in vol-

tiefilm van Disney landde onlangs op het

ledig originele staat (mand, brander én envelop)

bloemencorso in het Drentse Eelde. Daar

luchtwaardig is, aldus eigenaar Leon Leemans.

werden op de corsowagen van de groep

Enkele jaren geleden was na keuring al gebleken

Confrérie des Fleurs iconische films uitge-

dat de gifgroene 65.000 ft3 Thunder & Colt uit

beeld. Naast UP! passeerden enkele andere

1979 nog in prima staat verkeerde. De envelop

filmklassiekers de revue, waaronder

was daarna al enkele keren in het Nederlandse luchtruim te spot-

de western The Good, the Bad

ten, maar steeds met een moderne brander en mand eronder.

and the Ugly en de sciencefiction-

Eerder dit jaar werden ook de originele mand en de MKIII brander

klassieker ET. De wagen met de

gereviseerd, waarna de ballon in 100% originele staat in 2019 weer

UP-ballon was een ontwerp van

het luchtruim koos, o.a. tijdens de Friese Ballonfeesten. Het krasse

Patrick Wekema, die met zijn cre-

oudje heeft zo’n 380 vaaruren op de teller staan. Simon Faithfull, de

atie de Ontwerpersprijs 2019 in de

godfather van de ballonvaart in Nederland, heeft nog met de ballon

wacht sleepte.

gevaren en via Ad Haarhuis zijn er volgens Leon diverse ballonvaarders mee opgeleid, waaronder Jan Haarhuis, Hennie van Loosbroek, Gerhard Hoogeslag, Henk Broeders, Frederic Demenint en Leon zelf.

KORT & BONDIG

Lindstrand, Glowing your way...

7

Lindstrand Technologies Ltd Maesbury Road, Oswestry, Shropshire, SY10 8GA +44(0)1691 671 888 / www.lindstrand.net sales@lindstrandtech.co.uk

Oswestry Balloon Carnival 2019 - Image by CMS Video & Graphics

wedstrijd 8

GORDON BENNETT 2019 - M T E KS T : P HILIPPE DE C OC K BE E L D : GEERT PEIRS M AN EN PHILIPPE DE C OC K

Emoties Op 31 augustus om 4u10 stond mijn wereld even stil.

Op dat moment kreeg ik een telefoon dat mijn moeder overleden was. Plotseling, heel snel, alles voorbij. Het voornemen om rustig naar de race toe te leven was in een seconde weg, vanaf dan chaos in mijn hoofd. Zoals iedereen die dit meemaakt in zijn leven, wat trouwens de normale gang van zaken is, brengt dit veel emoties mee en er moeten allerlei dingen op een korte termijn afgesproken en geregeld worden. De begrafenis is sereen verlopen en daarna komt het besef dat iemand er niet meer is. Net op dat moment moest ik me mentaal voorbereiden op de zwaarste race die er bestaat (in de ballonwereld ;-)).

Eerst was er twijfel. Moet ik wel deelnemen, is het verantwoord om dit te doen na zulke emotionele momenten? Na een nachtje piekeren heb ik besloten om toch door te zetten.

Mijn moeder zou niet anders gewild hebben: “Doe maar manneken!”

Gelukkig is het team ervaren genoeg en deed het me deugd om te kunnen rekenen op een aantal mensen die ervoor gezorgd hebben dat alles vlot verliep. Waarvoor bij deze nogmaals mijn dank.

Zwarte Zee

KL AAR VO O R D E START

Zoals gepland vertrokken we woensdag naar Montbéliard.

De weersvoorspellingen zagen er goed uit dus dat zou geen

punt van stress worden. Alleen wáár we heen zouden gaan, dat was nog niet zo duidelijk. Op donderdag hadden we een eerste onderhoud met ons begeleidingsteam, laat me ze gewoon Team Tomas noemen, zij begeleidden tijdens de race drie teams. De drie stonden ook onderling in contact en deelden alle nodige info. Daaruit bleek dat het mogelijk was om de kusten van de Zwarte Zee te bereiken. Enig probleem: dat zou pas in de loop van dinsdag lukken. Dus vier nachten!

Dat had nog nooit iemand gedaan van ons. Het plan was 48 uur surplacen, en daarna met de stroom mee naar het oosten. ‘Eerst zien en dan geloven’ was mijn eerste gedachte.

Zoals geweten kan het weer wispelturig zijn en kan er in drie dagen veel veranderen.

Mantra Het vullen verliep wat chaotisch, eerst de ballon van team Spanje die scheurde, daarna bij ons de vultuit die loskwam en waardoor we een tweede keer moesten vullen. Oeioei, dat beloofde niet veel goeds. Bon, we nemen het zoals het komt.

G E E R T PEIRS M AN E N P H I LIPPE DE C OC K

Uiteindelijk kwam alles goed en konden alle teams een veilige start maken. Op weg in de eerste nacht, waar alles rustig was, namen we ons voor om te proberen goed te slapen en

wedstrijd

- MONTBÉLIARD, FRANKRIJK 9

WE L T R U S T E N …

… BRAVE MENSEN

te eten. Onze mantra, ingegeven door het team, was: ‘slapen,

Thermiek

eten, drinken en op tijd zuurstof’. We hebben dit tijdens de

Alleen tijdens de laatste uren van de vaart sloeg de vermoeid-

hele vaart oneindig herhaald, en we moeten zeggen, het heeft

heid en de spanning een beetje toe. We hadden advies gekre-

geholpen! In zo een vaart kan je op 24 uur alles om zeep hel-

gen om lager te gaan varen zodat het Franse team ons kon

pen door niets van dat alles te doen.

voorbijsteken. Zonder veel nadenken hebben we dat gedaan, maar dat was gerekend zonder de zware thermiek die op dat

Het was wonderbaarlijk om te zien hoe fit we bleven de eerste

moment huishield op lagere hoogtes. We kregen een slag van

drie dagen. In mijn persoonlijk geval was ik na de eerste dag

een thermische bui vlak voor een stad die ons direct twee zak-

fitter dan voor de start, hoe raar het ook mag klinken. Tijdens

ken ballast kostte. Met een beetje schrik werden we terug naar

de lange nachten had ik tijd om na te denken over de laatste

boven geworpen. Het daaropvolgende uur was er wat discus-

weken en vond ik een soort rust die me veel deugd deed.

sie over wat we nu best zouden doen, we hadden nog slechts 5 zakken ballast en we waren behoorlijk geschrokken van de

Het traject ga ik hier niet overlopen, dat heeft iedereen via de

thermiek.

tracking meer dan genoeg kunnen volgen. De werking van ons Team Tomas was meer dan perfect te noemen. Zonder

We wisten welke lijn we moesten overschrijden om de Duitse

hen zouden we nooit geslaagd zijn in de vaart. Ze zijn met 5

teams voor te blijven. Geert drong nog aan om toch nog iets

personen die niks anders doen dan tracks uitzetten en vooruit

verder te gaan. Maar ik had het gehad, ik had helemaal geen

kijken. Ze adviseren op welke hoogtes we de beste richting en

zin om dicht tegen de zee te gaan met zoveel thermiek en

snelheid hebben en contacteren ATC units op voorhand. Dit

dan de landing in te zetten met vijf zakken. Dat leek me op

is van onschatbare waarde, ze zijn onze ogen en oren, zonder

dat moment niet de veiligste optie. We besloten toen om te

hen zijn we blind.

landen en het veilig te houden. Achteraf gezien misschien niet de beste beslissing, maar helaas, eens ze genomen is kan er

piloot, ongelofelijk goed voorbereid en altijd rustig, zoals het hoort in een gasballon.

wedstrijd

niks meer gebeuren. Zoals zoveel in het wedstrijd ballonvaren haalden we nadien de woorden “hadden we…” boven. Ja, het en de 6 km verschil met de 3e plaats te overbruggen. Ja, het

Duurrecord

had misschien mogelijk geweest nog een tweetal uur verder te

We breken het 18 jaar oude duurrecord voor gasballon in

gaan en het wereldduurrecord te breken. Helaas is dat niet het

België (4 sept 2001, Philippe De Cock - Ronny Van Havere, 66h

geval. Mijn respect voor Geert om de genomen beslissing niet

32’ - red.). Iets meer dan 89 uur, dat is nog nooit gedaan door

te becommentariëren.

een Belgisch team op dit type ballon. Zelfs niet door Ernest

10

Nog enige woorden over het team. Bedankt voor het voorbe-

Demuyter, zijn persoonlijk record was 75 uur.

reiden en testen van alle materiaal, voor het vullen en afwegen

Dit record draag ik op aan mijn moeder, ze was de hele tijd bij

van de zakken met droog zand, voor het afwassen van de bal-

ons. De Gordon Bennett is een fantastische, tot de verbeelding

lon, voor het inladen, voor het volgen en na een kwartier ter

sprekende, race. Altijd al geweest, en dat zal zo nog een tijd

plaatse zijn. Zonder jullie was dit ook niet mogelijk geweest.

blijven. Aan al onze volgers en fans, bedankt voor de wensen

En speciaal voor Geert, bedankt man, je bent een prima gas-

en aanmoedigingen!

was zeker nog mogelijk geweest een half uur verder te varen

VEIL IG GEL AND IN D ABRAVA, BUL GARIJE

D E E INDS TAND GB 2 01 9 B EL1 U ITERS T REC H TS BIJ ZWARTEZEEKUST

‘s Werelds snelste

planning software voor ballonvaarders

https://quickrelease.aero

• Geen installatie vereist, online toegang via PC, tablet en smartphone.

• Laadrapport en passagierslijst conform BOP (Balloon Operations) • Communicatie met passagiers op basis van SMS met nationaal mobiel nummer in Nederland en België • Free to Play : GRATIS voor de recreatieve ballonvaarder

Software ontwikkeld door Upconsult!ng in samenwerking met Step In Balloons wim@upconsulting.be

Aviation is your passion.

Aviation insurance is ours.

Reeds meer dan 80 jaar biedt Aviabel verzekeringen op maat aan. Samen zoeken we naar de beste oplossing voor U en uw ballon. De sterke punten van onze polis: •

Dekking op jaarbasis met premie op maat

•

Polisvoorwaarden specifiek voor ballonvaarders: 

Dekking Individuele ongevallen voor de vrijwilligers



Aangenomen BA voor snellere regeling aansprakelijkheid



•

Geen vrijstelling bij schade aan derden mits ondertekening van het vliegdocument

Casco dekking mogelijk: inclusief transport over de weg, verzekering tijdens op– en afbouwen en gedurende stockage, verzekering voor de aanhangwagen mogelijk

•

Customer service desk tot uw beschikking

•

Polis in uw taal

Voor meer informatie en een offerte op maat, contacteer uw makelaar!

Kijk ook eens op www.aviabel.com

Y O UR I N SU R AN CE I N T H E S KY

Deze informatie is louter indicatief, niet contractueel, niet bindend en geldt niet als een verzekeringsvoorstel noch als algemeen advies. De dekkingsvoorwaarden van elke polis worden bepaald door de Algemene en Bijzondere Voorwaarden.

BALLONFILM 12

FILM: THE AERONAUTS

NIKS VOOR MENSEN MET HOOGTEVREES ..!

D O OR G E RJ AN C REB OLDER

VOOR ZOVER NU BEKEND GAAT DE AVONTURENFILM ‘THE AERONAUTS’ IN NOVEMBER VAN DIT JAAR IN PREMIÈRE. VERLEDEN JAAR WERD NOG AANGENOMEN DAT DE PRESENTATIE ERVAN AL EERDER, TIJDENS HET FILMFESTIVAL IN VENETIË ZOU PLAATSVINDEN. Ballonfabrikant Per Lindstrand van het in Oswestry gevestigde

Wetenschappelijk experiment

bedrijf Lindstrand Technologies, was er ten tijde van mijn

Die ballonvaart was van grote invloed op de toekomst van

bedrijfsbezoek in oktober 2018 al helemaal vol van. Geen

de weersvoorspelling en wordt dan ook beschouwd als een

wonder: in zijn bedrijf werden immers de gasballon, of delen

belangrijk wetenschappelijk experiment. Het initiatief voor de

daarvan en de diverse manden gebouwd die langdurig in de

vaart ging uit van de Brits genootschap voor wetenschappen,

film te zien zullen zijn.

dat hiervoor de ervaren ballonvaarder Coxwell benaderde.

Deze liet op eigen kosten een ballon van 2600 m3 bouwen

Glaisher & Coxwell

die de ‘Mammoet’ (Mammoth) werd gedoopt. De ballonmand

De film grijpt terug op de ballonvaart die James Glaisher

werd op die gedenkwaardige 5de september met 17 weten-

(1819-1903) samen met Henry Coxwell (1819-1900) op 5

schappelijke instrumenten gevuld. Om drie minuten over één

september 1862 ondernam. Glaisher, hoofd van het Koninklijk

steeg de ‘Mammoet’ op en begon Glaisher met zijn waarne-

Observatorium in Greenwich en grondlegger van de moderne

mingen waarbij hij met name de luchtvochtigheid op de ver-

meteorologie, steeg toen samen met Coxwell op van het ter-

schillende hoogten wilde meten. Op 5.000 voet verdween de

rein van de gasfabriek van Wolverhampton. Dat hadden de

ballon in de wolken en kwam terecht in een, volgens de aante-

beide heren al vaker gedaan, want het gas uit de fabriek bij

keningen van Glaisher, sprookjesachtige wereld: ‘On emerging

Wolverhampton was voor het maken van ballonvaarten van

from the cloud at seventeen minutes past one, we came into a

uitstekende kwaliteit.

flood of light, with a beautiful blue sky without a cloud above

vervolgens neer te storten. Uiteindelijk slaagde Coxwell erin

varied with endless hills, hillocks, mountain chains and many

om de ventiellijn van de ballon tussen zijn tanden te klem-

snow-white masses rising from it.’ Glaisher was euforisch en

men en na drie rukken werd het ventiel geopend en begon

maakte er een foto van die jammerlijk genoeg mislukte.

de ballon langzaam te dalen. Glaisher was inmiddels, na zo’n zeven minuten bewusteloosheid, ook weer bij bewustzijn en

Hoog en koud

ging vrolijk verder met de controle van zijn instrumenten.

Gedurende de stijging van de ballon maakte Glaisher regel-

Toen Coxwell hem vertelde dat hij zijn handen niet meer kon

matig aantekeningen over de temperatuur en de luchtvoch-

gebruiken, goot hij er wat brandewijn overheen. Wat later

tigheid, maar al spoedig kwamen de beide mannen in de

slaagde Coxwell erin om meer gas te laten ontsnappen waar-

problemen. Het was

door de afdaling

de eerste bemande

kon worden

ballonvaart waar-

gecontroleerd

mee men tot zo’n

en beiden uit-

grote hoogte was

eindelijk, na

gestegen en kennis

tweeëneenhalf

omtrent de gevaren

uur, een veilige

was niet voorhan-

landing maak-

den. In 19 minuten

ten. Glaisher

werd een hoogte

berekende dat

van ruim 3,5 kilome-

ze een hoogte

ter bereikt en daalde

van 37.000 voet

de temperatuur

zouden heb-

tot het vriespunt.

ben bereikt; op

Er werd nog meer

dat moment

zand uitgeworpen

een wereldre-

en 28 minuten later

cord. Verder

bereikten ze een

ontdekte hij dat

hoogte van ruim

met toenemende

acht kilometer. Tot

hoogte de voch-

dat moment had

tigheidsgraad

Glaisher nog steeds

afnam. Daardoor

geen moeite om zijn

werd het hem

instrumenten af te

duidelijk hoe en

lezen, maar Coxwell

wanneer er wol-

raakte buiten adem

ken ontstonden

door zijn werkzaam-

- en vervolgens

heden; zo moest

regen.

hij op een bepaald

De film en vrouwenemancipatie

moment naar de ring klimmen om de ventiellijn te ontwarren, die door rotatie

EEN V AN DE ONTWERPTEKENINGEN V O O R D E BO UW VAN D E REP RO D UCTIE

Ruim 157 jaar

van de ballon was

( LINDS TRAND TEC HNOLOGIES ) .

later kwam Tom

komen vast te zitten.

Harper op het idee er een speelfilm van te maken. Samen met regisseur Jack Thorne schreef hij het script. De vrouwen-

Op 29.000 voet kreeg Glaisher zichtproblemen. Hij had moeite

emancipatie zorgde ervoor dat de dappere Henry Coxwell

om zijn instrumenten of de wijzers van zijn polshorloge af te

plaats moest maken voor Amelia Wren, een Victoriaanse

lezen. Kort daarop werden zijn ledematen gevoelloos en raak-

avontuurlijke ballonvaarster die zich overigens niet met haar

te hij buiten bewustzijn. Coxwell verklaarde later dat hij het zo

smetteloze gebit in de ventiellijn vast zou bijten, maar via het

koud had, dat zijn handen zwart werden vanwege zuurstof-

net een avontuurlijke klauterpartij naar het ventiel ondernam.

gebrek. Het leek erop dat beide inzittenden gedoemd waren

Een bloedstollende onderneming, die menig bioscoopbezoe-

om te sterven. De luchtdruk zou nog verder dalen waardoor

ker met angst en beven zal vervullen. Niet iedereen in het

de ballon nog meer uitzette en tenslotte zou barsten om

Verenigd Koninkrijk is blij met deze geschiedvervalsing.

BALLONFILM

us, and a magnificent sea of clouds below, its surface being

13

BALLONFILM 14

The Telegraph maakte hiervan melding onder de kop

van de opnames werden om begrijpelijke redenen voor een

‘Ballooning hero airbrushed from history to make way for

zogenaamd ‘groen scherm’ gemaakt, zodat de acteurs Eddie

female character’.

Redmayne (Glaisher) en Felicity Jones (Wren) van het maken van een doodssmak gevrijwaard bleven. De film zou op drie

De rol van Lindstrand Technologies

festivals gepresenteerd gaan worden, naar hij verleden jaar

Per Lindstrand kreeg de vererende opdracht om de 2600 m3

dacht, met Venetië als laatste. ‘En dan Gerjan’, vertrouwde

grote ballon te bouwen; geheel en gedeeltelijk, afhankelijk

hij me toe, ‘ben ik van plan om vandaar met de ballon op te

van wat er bij het maken van de film mee moest gebeuren.

stijgen voor een mooie vaart’. Benieuwd wat daar nog van

Datzelfde gold ook voor de ballonmand. Lindstrand liet niets

terecht gaat komen. Aan Per Lindstrand zal het niet liggen. O

aan het toeval over en probeerde de oorspronkelijk gebruikte

ja, de trailer van de film is via youtube te bekijken. Gewoon

materialen zoveel mogelijk te kopen of te reconstrueren. De

even ‘The Aeronauts’ als zoekterm invullen.

kabels zijn van echt hennep en de zandzakken van jute. Veel

D E ENGEL SE ACTEUR ED D I E RED MAYNE NEEMT D E D E RO L VAN GL AI SH ER O P ZICH .

F EL I CITY JO NES KRUIP T I N D E H UID VAN D E I MAGINAI RE AMEL I A WREN (O F WEL H ENRY CO X WEL L ).

EEN ‘ARTI ST IMP RESSI O N’ VAN WAT ZICH IN D E BAL L O NMAND MO ET H EBBEN AF GESP EEL D . L INKS CO X WEL L MET D E VENTIEL L I JN TUSSEN D E TAND EN EN RECH TS D E O P AP EGAP EN H ANGEND E GL AISH ER.

H ET VENTI EL WAAR AMEL I A WREN D AP P ER NAARTO E KL AUTERT (L IND STRAND TECH NO L O GIES).

DE T E S T VA A R T VE R L I E P VL E KKE L O OS (LINDSTRAND T E CH N OL O G I E S ).

DO O R R E M KO W I G G E R

BIJ HET VOORRIJDEN VAN DE AANHANGER TIJDENS DE JAARLIJKSE KEURING WORDEN MEESTAL EEN ENVELOP, MAND, BRANDER EN CILINDERS ALS CONFIGURATIE AANGEBODEN EN GEKEURD. HOEWEL GEEN ONDERDEEL VAN DE KEURING IS DE VENTILATOR IN VEEL GEVALLEN EEN ONDERGEWAARDEERD ITEM. Soms zijn de ventilatoren in een prima conditie, soms ‘aan de aandacht ontglipt’ en soms in een zorg-

•

Het maximale toerental van een Honda

wekkende staat. Van slecht lopende motoren tot

GX240 (8PK) is 3600 rpm. Met een blad-

beschadigde kooien en propellers, vaak zijn er wel

lengte van ca 38cm levert dit een snelheid

zaken die onderhoud nodig hebben. En dat terwijl

aan de tip van 515 km/u.

de gevolgen groot kunnen zijn.

•

Afhankelijk van het toerental en type blad bedraagt de centrifugale belasting (de kracht die het blad naar buiten probeert

Veel van de gangbare ventilatoren maken gebruik van

weg te slingeren) op de as al gauw 400-

een 4-takt Honda motor. Hierbij zorgt een carburateur voor

800 kg.

een brandbaar mengsel van benzine en lucht en wordt door verbranding de krukas in beweging gezet. Deze beweging kan

Bij een onbeschadigde propeller zijn de krachten in balans.

in ons geval weer gebruikt worden om de propeller te laten

Elk blad oefent immers dezelfde kracht uit op de as. Is één van

draaien. Hieronder een beknopte uitleg van de werking van

de bladen beschadigd, dan is er een verschil in kracht en dat

een 4-takt proces.

kan grote gevolgen hebben. Je moet er niet aan denken dat stukken van het blad afbreken of het blad zelfs in zijn geheel afbreekt. Laat je ventilator op tijd onderhouden, ook al is het geen onderdeel van de keuring, en vervang beschadigde onderdelen op tijd. Propellers, kooien, bougies en pakkingsets voor de carburateur zijn de meest gangbare onderdelen.

Je onderhoudsbedrijf heeft deze vaak op voorraad.

1. Tijdens de inlaatslag beweegt de zuiger van het bovenste dode punt (BDP) naar het onderste dode punt (ODP).

Gelijktijdig opent de inlaatklep en wordt een lucht/benzine mengsel aangezogen vanaf de carburateur.

2. Beide kleppen zijn gesloten en de zuiger beweegt zich weer richting het BDP. Het lucht/benzine mengsel wordt gecomprimeerd.

3. Vlak voordat de zuiger het BDP bereikt vonkt de bougie en verbrandt het mengsel. De energie die daarbij vrijkomt drukt de zuiger weer omlaag.

4. De uitlaatklep opent en tijdens de opgaande beweging worden de uitlaatgassen weggedrukt.

Beschadigingen Beschadigingen aan de kooi en de propeller kunnen erg gevaarlijk zijn. Kapotte spijltjes, hoog gras of losse voorwerpen kunnen het blad dusdanig beschadigen dat gevaar voor omstanders ontstaat. De krachten op het blad zijn immens.

Om enigszins een beeld te geven:

TECHNIEK

DE VENTILATOR

15

geschiedenis

DE G-AX JA IN 1969 EN D E O O -BL C I N 2019.

16

IMP RESSI E

50 JAAR MODERNE WARMELUCHTBALLONVAART IN BELGIË

H ERD ENKI NG 5 0 JAAR WARMEL UCH TBAL L O NVAART BEL GI Ë.

D O OR S A NDY S C HAU T FO T O ’ S JELLE B U YS E, B ART G EERAERTS , GU Y GEERAERTS, SAND Y S CH A U T

Om 18.10 uur steeg de Engelse ballon met een inhoud van

OP 13 SEPTEMBER 2019 WERD OP HET VLIEGVELD VAN TEMPLOUX, NABIJ NAMEN, DE EERSTE VAART VAN EEN MODERNE WARMELUCHTBALLON OP BELGISCHE BODEM HERDACHT. DEZE VOND PLAATS OP 13 SEPTEMBER 1969.

AAN BOORD DESTIJDS WAREN DE PILOTEN MARK WESTWOOD (ENGELSMAN) EN FRANÇOIS SCHAUT (BELG), ALSOOK MICHEL EVRARD (BELG); PASSAGIER EN ORGANISATOR VAN DE VAART. G-AXJA WAS HET REGISTRATIENUMMER VAN DE MONTGOLFIÈRE DIE DE MODERNE WARMELUCHTBALLONVAART BOVEN BELGIË INLUIDDE.

1600 m3 op vanaf het vliegveld van Temploux en landde een uur later te Lonzée. De heer Evrard, commercieel verantwoordelijke van Petrogaz, kwam op het idee vijf promotievaarten te sponsoren waardoor de geschiedenis van de moderne warmeluchtballonvaart in België van start kon gaan. François Schaut, toen gasballonvaarder, werd door het Bestuur der Luchtvaart aangesteld om de eerste vaart te begeleiden. De volgende vaarten volgden elkaar snel op: Mark Westwood en Jeanne De Bast op 14 september in Luik (vertrek vanuit Sclessin), Mark Westwood en François Schaut op 15 september te Doornik (plaine des Manoeuvres) en Don Cameron en François Schaut op 20 september te Sint-Denijs-Westrem, nabij Gent. De vijfde vaart te Gouy-les-Piétons ging niet door wegens te veel wind.

Op vrijdagavond 13 september 2019 om 18:00 uur – exact 50 jaar na die eerste opstijging – verzamelden de clubs ‘Les Ballons de Céroux’ en de ‘Belgian Balloon Club’ samen met de nu 83-jarige piloot François Schaut om deze historische vaart

geschiedenis 17 G E D E N K S TEEN, GEPLAATS T DOOR D E CL U B DES B ALLONS DE C ÉROU X IN 1 999.

F RANÇO IS SCH AUT KIES T 50 JA A R NA D ATO O P NI EUW H ET L UC HT R U IM , NU MET ZIJN KL EI NZO NE N A NT ON E N D AVID RO BBERECH TS EN D OC HT E R SA ND Y.

P ASSAGE UI T H ET L O GBO EK VAN F RANÇO IS SC HA U T

te herdenken, met een vriendschappelijke meeting vanaf het

verlaten omdat zij - vertrouwd met een langdurende gasbal-

vliegveld van Temploux. Na de briefing door de organisatoren

lonvulling - dachten dat die aangekondigde ballon die avond

Pierre Portzenheim en Jacques De Jong ging iedereen snel aan

toch nooit meer gevuld zou geraken. Zelfs Alidor Schaut, de

de slag, want de verkeersleiding gaf de ballonteams de toela-

vader van François, die ook heel zijn leven met gasballons had

ting om tot 19:00 uur te vertrekken vanop de ‘Aérodrome de

gewerkt, had niet veel vertrouwen in het zaakje. Groot was

Namur’. François kreeg de eer om als eerste het luchtruim te

dan ook zijn verbazing en die van de andere toeschouwers dat

kiezen. Hij vaarde met de OO-BLC, ‘Le Temps du Silence’, van

er slechts een kwartiertje nodig was om de warmeluchtballon

zijn oud-leerling en vriend Patrick Libert. Aan boord gingen

te vullen.

ook nog zijn dochter Sandy en zijn kleinzonen David en Anton

Mark Westwood en Michel Evrard waren uitgenodigd om de

Robberechts. De OO-BLC werd gevolgd door zeven andere bal-

herdenking bij te wonen, maar konden spijtig genoeg niet

lons. Spijtig genoeg werden er 4 ballons gehinderd door het

aanwezig zijn op deze herdenking. Michel Evrard om medische

onstabiel geworden weer. Deze waren genoodzaakt om aan

redenen, Mark Westwood om professionele redenen. Hij verliet

de grond te blijven. Door de nabijheid van de CTR Charleroi

destijds al snel het ballonvaren en beheert nu een bekende

werd het wel eerder een korte vaart.

boekhandel in Sedbergh, een boekendorp in Cumbria. Hij had de filmbeelden van 50 jaar geleden nog nooit gezien - en heeft

Om de Belgische traditie in ere te houden werd de herden-

ze meteen aan al zijn personeel getoond. Als je op een dag

kingsviering afgesloten met een toast en een etentje. In zijn

deze mooi streek in Engeland bezoekt, spring dan eens binnen

speech bedankte François de beide clubs en al de aanwezigen

bij Westwood Books. Je kan dan wellicht een babbeltje slaan

die talrijker waren dan in 1969. Toen was er slechts een hand-

met een pionier van de warmeluchtballonvaart in Europa.

vol toeschouwers. Mark Westwood had zich destijds in de vroege namiddag aangekondigd, maar hij kwam met zijn bal-

Tip: Bekijk de oude filmbeelden van de allereerste warme-

lon pas rond 17:00 uur opdagen. Heel gewoon vinden we dat

luchtballonvaart in 1969 in België op YouTube

nu, maar in die tijd hadden al een aantal mensen het terrein

(zoek op “Eerste ballonvaart België”)

EVENEMENT

MONDIAL AIR BALLONS

18

F O TO : AL E X W A A IJE NB E R G

IMPRESSIE VAN DE 16E EDITIE OM DE TWEE JAAR VINDT ER IN NOORDOOST-FRANKRIJK HET GROOTSTE BALLONEVENEMENT VAN EUROPA PLAATS, BEKEND ONDER DE NAAM ‘GRAND EST MONDIAL AIR BALLONS’.

ALEX WAAIJENBERG EN BEN BLÄSSS DOEN VERSLAG VAN DE KLEURRIJKE 16E EDITIE (27 JULI - 4 AUGUSTUS 2019).

ZIE OOK DE MIDDENPAGINA VAN DEZE BALLONSTOF.

geworden in de wereld van grote luchtvaartevenementen.

Met “The Great Line”, het hoogtepunt van het evenement, vertrekken een paar honderd luchtballonnen van een startpiste van meer dan zes kilometer lang. Een enorme parade met tientallen nationaliteiten. In 2017 vertrokken 456 ballonnen vrijwel tegelijkertijd en dat wereldrecord werd in 2019 niet overtroffen. Een uitdaging voor 2021?

Slechts 4 vaarten werden geannuleerd vanwege sterke wind, waardoor deze editie als één van de beste ooit is opgenomen.

De Trophy of the Grand Est Mondial Air Balloons werd gewonnen door de Spaanse Josep Llado Costa, vóór de Ierse Zack Daly en de Franse Olivier Cuenot. Meer dan 220 deelnemers waren geregistreerd voor de wedstrijd, uit de aanwezige 987 heteluchtballonnen. Voor het eerst voerden de heteluchtbal-

Alex Waaijenberg:

lonnen met biopropaan, een biogas uit organisch afval en

De #GEMAB is een internationale meeting die om het jaar

methanisatie, ontwikkeld en geleverd door Primagaz, die

gehouden wordt, verdeeld over 10 dagen. Dit jaar telde de

80% minder CO2 in de atmosfeer afgeeft. Een ecologisch

meeting 987 luchtballonnen, 3.000 piloten en crews, 500.000

initiatief, een wereldprimeur, verwelkomd door de piloten.

bezoekers - waarbij 80.000 bezoekers op de tweede zater-

Luchtvaartverjaardagen werden gevierd, inclusief de 20ste ver-

dag – en 15 succesvolle vaarten van de 19 geplande. Piloten

jaardag van de Around The World Balloon Flight van Bertrand

en teams kwamen van over de hele wereld, van Letland tot

Piccard en Brian Jones op 20 maart 1999.

Taiwan, van Canada tot Latijns-Amerika tot aan het Afrikaanse continent, om deel te nemen aan het 30-jarig jubileum van de

Grand Est Mondial Air Ballons is een zomers hoogtepunt in de

‘GEMAB19’.

regio Grand Est. Tien dagen lang staat er een compleet dorp op de voormalige Amerikaanse basis van Chambley, waar

Ontstaan in 1989 ter gelegenheid van het tweehonderdjarig

talloze activiteiten georganiseerd worden in onder meer een

bestaan van de Franse revolutie, is het event een legende

speciale zone voor het grote publiek. Je vindt hier exposities,

informatie stands, een vliegmuseum, makers van streekpro-

EVENEMENT

ducten, een speciale ruimte voor de regio Grand Est met vakantiebestemmingen. En natuurlijk een officiële boetiek, een infopunt en een prachtige spotplek met vrij uitzicht op het startveld. Zowel vanaf de grond als vanuit vogelperspectief een fantastisch schouwspel. Meer informatie over het evenement Grand Est Mondial Air Ballons is te vinden op www. pilatre-de-rozier.com.

19

Ben Bläss: Ter gelegenheid van de 200ste verjaardag van de Franse Revolutie in 1989 werd voor het eerst een ballonfestival gehouden op de voormalige Amerikaanse basis Chambley, dat

F O TO : AL EX WAAI JENBERG

sindsdien om de twee jaar wordt georganiseerd. In de loop der jaren is het tiendaagse festival uitgegroeid tot een van de belangrijkste ter wereld. Het is moeilijk onder woorden te brengen wat daar in de loop der jaren is gerealiseerd. Je moet het beleefd hebben, net als de 3.000 geregistreerde heteluchtballonpiloten en crewleden uit 48 landen van de wereld. De organisatie met 10 fulltime medewerkers en 200 vrijwilligers bereidde de legendarische bijeenkomst in twintig maanden voor, met een budget van ruim € 2 miljoen.

Mijn eerste vaart, met een Franse piloot, had al veel indruk gemaakt, ondanks de grijze bewolking. Toen ik hoorde dat op de derde dag het wereldrecord van 456 heteluchtballonnen van twee jaar geleden zou worden verbeterd, werd ik razend enthousiast. Mijn droom viel in duigen toen ik hoorde, dat mijn piloot de vaart aan een crewlid gunde. Leiden in last. Maar net voor middernacht kreeg ik een telefoontje

F O TO : AL EX WAAI JENBERG

van Patricia Struijk, die mij een vaart aanbood! Als door een wonder was het de volgende ochtend windstil en helder.

Ongelooflijk indrukwekkend en nog nooit eerder meegemaakt, overzag ik de talloze ballonnen, die in een lange lijn kaarsrecht waren opgesteld. Tot mijn grote vreugde werd de ballon van Aerostat, gevaren door Peter Kelder, aan de kop van de zes kilometer lange startbaan opgesteld, zodat ik na het opstijgen een fantastisch overzicht had van de massale start.

Wat ik vanuit het vogelperspectief heb mogen beleven, mag tot een van de meest unieke belevenissen in mijn lange bal-

F O TO : BEN BL ËASS

loncarrière worden gerekend. Door de aanblik van het ongelofelijk fascinerende panorama werd ik emotioneel, maar ook ontzettend blij. En dankbaar. Een droom werd werkelijkheid!

De ballonkoorts heeft de bijna verlaten regio in de loop der jaren wakker geschud en heeft het festival tot een bijna onver-

Van de negentien geplande ballonvaarten konden er vijftien

gelijkbaar mondiaal spektakel gepromoveerd. Geen wonder

worden gerealiseerd. Tussen de ochtend- en avondvaarten kon

dat het evenement werd bijgewoond door meer dan een

men genieten van de kilometerslange boulevard met tentoon-

miljoen enthousiaste toeschouwers. Voor het eerst konden

stellingen, informatie- en verkoopstands, terrassen met de

de piloten met het door Primagaz ontwikkelde biogas uit

heerlijkste lekkernijen, presentaties van innovatieve producten,

organisch afval tanken, een wereldprimeur met 80% minder

bestuurde modelballonnen, sterrenkijken, simulatoren, toe-

CO2-uitstoot. Tenslotte moet worden vermeld dat Josep Llado,

gang tot een half opgeblazen ballon, demonstraties van dro-

piloot en directeur van Ultramagic, de wedstrijd won om de

nes en helikoptervluchten, en het ballonmuseum.

“Trophy Grand Est Mondial Air Balloons”.

GRAND EST MONDIAL AIR BALLONS 2019 F O TO BEN BL ÄSS

vee en gewas 22 MONIQUE HOOGESLAG

AEROSTAT BALLONVAARTEN

Y

Wat een plezier in de hopper! #ballonstof. #mamaikwileenhopper. #Cameron #balloon.

MEES VAN DIJK Vanavond weer super weer! Wie spot ons Kuiken? #BBF19. #bbf #ballonfiestabarneveld #ballonteamwessel #ballonstof

Ook te gebruiken als broekriem! #cameronballoons #mva #mode #ballonstof

#

BALLONVAARTEN DEHANDSCHUTTER

BRAMVANDERSLUIS

WESTERWOLDEBALLOONING

L

Vanochtend was het zover! De eerste vaart met de Wycam’s special shape! Als één van de laatste ballons stegen we op onder grote belangstelling.

There is only one road to follow the balloon! The right way! #ballonstof

Mooie tegenlichtfoto genomen door Youri Pruim tijdens een prachtige nazomervaart 2 september jl. #westerwolde #ballooning #ballonstof

Z # lo

LENNYCANT

WIM_VMA

B

Because of the special structure this #balloon doesnt have a #parachute landingsystem but two #rippanels. As part of #flightpreparation the #pilot

#GEMAB19, vanochtend een prachtige ochtendvaart mogen maken en vanavond heerlijk crewen #ballonvaart #ballooning #metz #ballonstof

# # #

TAG

#BALLONSTOF De mooiste ballonfoto’s op social media Tag je ballonfoto’s met #ballonstof op een (openbaar) Facebook, Instagram of Twitter account en plaats er een leuke tekst en niet te veel hashtags bij.

Wie weet staat je foto de volgende keer op deze plek in Ballonstof!

ons

r jl.

aart l-

YVES LANNOY BALLOONING

GERTJAN VELDMAN BALLONMUSEUM BORNE

VIP-AIR BALLOONING

#ballonstof — in Kasterlee

Die blik in Tygo’s ogen toen papa overkwam gisteravond en weer het Franse luchtruim mocht betreden.... ONBETAALBAAR !!! #ballonstof — verliefd.

#ballonstof

LUCHTBALLONVAART

WAASLANDBALLOONING

HOTRBALLONVAARTEN

Zwoele zomeravond met prachtig lange schaduw #zomer #zonsondergang #luchtballonnen #ballonvaart #luchtballon #ballonstof

#ballonstof

Playing football in the air. #goffertpark #nijmegen #nec #netherlands #hotairballoon #stadium #hopper #ballooning #fun #flying #ballonstof

BERTELSBALLOONING

O2BALLONVAARTEN

JACK.BREKELMANS

#shadows #gemab19 #luchtballon #shaduw #shadowhunters #colours #ballonnen #ballooning #flyandsmile #smile #ballonstof #ballonvaart

Getting ready for the heat! #kassico #o2ballonvaarten #ballonstof

#heteluchtballon #pictureoftheday #ballooncrew #crewpicture #ballonstof

VEE EN GEWAS

VARKENS EN LUCHTBALLONNEN D O O R JAN O UD ENAMP SEN EN H AN NABBEN

24

VARKENS WORDEN IN NEDERLAND EN BELGIË VRIJWEL

omheining. Deze varkens beleven het geluid van een brander

UITSLUITEND GEFOKT VOOR VLEESCONSUMPTIE. IN

intenser dan varkens in een geïsoleerde stal.

ONZE OMGEVING IS VOORAL SPRAKE VAN INTENSIEVE VARKENSHOUDERIJ, HOEWEL BEDRIJVEN MET ZOGENAAMDE

Zeugen

BIOLOGISCHE- OF SCHARRELVARKENS STEEDS VAKER

Het fokken van varkens gebeurt het hele jaar door. De draag-

VOORKOMEN. VARKENS ZIJN OVER HET ALGEMEEN WEINIG

tijd van een zeug is ongeveer 115 dagen (‘3 maanden, 3

GECHARMEERD VAN LUCHTBALLONNEN, EN DAN MET NAME

weken en 3 dagen’) en gemiddeld worden er zo’n dertien

VAN HET GELUID VAN DE BRANDER.

levende biggen per keer geboren. Eenmaal in paniek gebracht, kunnen zeugen gemakkelijk gestrest en uitgeput raken. Een

Intensieve veehouderij

angstige zeug in een afgesloten ruimte kan daardoor per

Varkens kunnen zo’n 13 jaar oud worden, maar als ze zes

ongeluk haar nakomelingen verwonden of doden – of zelfs

maanden oud zijn en zo’n 100 kilo wegen zijn ze rijp voor de

zelf van de schrik sterven aan een hartaanval.

slacht. (Vlees)varkenshouders brengen hun varkens meestal groot in stallen, en de meeste varkens worden van begin tot

Ballonvaren

eind binnenshuis grootgebracht. Natuurlijk gedrag wordt door

Voor ballonvaarders zijn de gedragsregels in de buurt van

de beperkte stalruimte belemmerd, wat gemakkelijk stress ver-

varkensstallen eenvoudig: gebruik de veebrander en begin op

oorzaakt vanwege bijvoorbeeld brandergeluid. De stallen van

tijd met het winnen van voldoende hoogte. Hoewel het steeds

varkens zijn vanuit te lucht te herkennen aan de relatief lage

moeilijker wordt om vanuit de lucht op basis van stalsoort

bouw en de voedersilo’s aan de zijkant. Doordat de stallen

in te schatten welke diersoort er gehuisvest is, maakt dat in

tegenwoordig vrijwel allemaal zijn uitgerust met luchtwassers

de praktijk weinig uit: in ‘gevoeligheid’ zijn er niet enorme

en centrale ventilatie, zijn ze vanuit de lucht echter niet altijd

verschillen. Tenslotte: stallen met varkens hebben ziektevrije

goed (meer) te onderscheiden van andere stallen voor inten-

ruimten. Als je in de buurt van een varkensstal landt, loop

sieve veehouderij.

dan niet zomaar een erf op of een stal binnen en negeer de Verboden Toegang-borden niet. Mogelijk draag je onbewust

Scharrelvarkens

ziektekiemen bij je die je van de ene naar de andere plek kunt

Gebieden met scharrelvarkens zijn vanuit de lucht wel vrij

overbrengen, en voor varkens schadelijk zijn.

goed herkenbaar. Ze zijn flink omgewoeld waardoor ze van boven af gezien groenachtig-bruin van kleur zijn. Het loopgebied van deze loslopende varkens wordt regelmatig geroteerd, zodat het veld kan herstellen. Buitenvarkens worden binnen de omheining gehouden door schrikdraad of een stevige

Dit is deel 3 van een serie artikelen over vee en gewassen in relatie tot ballonvaren.

Volgende keer: paarden.

Tijdsgewrichten Op mijn oproep in de vorige Ballonstof voor ideeën die ballonvaren duurzamer kunnen maken, kreeg ik weinig reacties. Ik had hier wat meer van verwacht: een ballon met een zonne-energiebrander, een maximaal gewicht van de piloot en de passagiers of een Europees verbod op het sneller stijgen dan 300ft p/m.

Meer onverwachte zaken kruisten de afgelopen maanden mijn ballonpad. In de media zag ik een video van een ballonlanding in Oostenrijk, waarbij de piloot uit de mand viel. Bij het commentaar wordt een windvlaag als oorzaak genoemd, maar het lijkt toch meer een pilot-error. De daling gaat gewoon te snel. Voortaan kan hij beter zijn pilot restraint harness omdoen.

In juli sneuvelen er twee hitterecords en augustus volgt met een week waarin we geen enkele vaart kunnen uitvoeren vanwege teveel wind. En het is nog steeds te droog. De vennen zijn leeg en de bomen hebben nog meer te lijden dan vorig jaar. Gelukkig valt er af en toe een stevige bui, goed voor de natuur en voor de ochtendvaarten, waarbij je in de vale schemer naar het startveld rijdt en de koeien tot hun nek in de grondmist staan. Maar het grondwaterpeil herstelt er niet van.

Passagiers hangen verbolgen aan de lijn omdat hun ballonvaart opnieuw gecanceld wordt. Ik leg het gevaar uit van windvlagen, die bij buiig weer ontstaan. Op dezelfde avond vindt er een ballonongeluk plaats. Ondanks alle weersites en KNMI-info die we permanent tot onze beschikking hebben, toch een crash met gewonden. Ik check de radarbeelden van de buien van die avond en vraag me af wat de piloot deed besluiten om toch te gaan varen.

Dan belt er een ballonvaarder die zijn armen en zijn gezicht verbrandde toen de mand omviel na een perfecte vaart, en de liquidbrander openging. Als de zwaartekracht toeslaat, zit een ongeluk in een klein hoekje.

Het is inmiddels september en het eind van een druk seizoen komt in zicht. Het lijkt of de tijd sneller gaat, sommigen zeggen dat we te veel geleefd worden door wat buiten ons plaatsvindt. Maar misschien is het wel: hoe ouder je wordt, des te minder tijd is er over.

Ik bel met KNVvL over brevettering, en krijg te horen dat de overstap naar het EASA-brevet nog een jaar wordt uitgesteld, en dat ik daarna nog tot mijn 70ste commercieel mag ballonvaren. Het voelt als leeftijdsdiscriminatie.

Dan wordt een Brexit voor mij een opsteker. Ik kan altijd nog wat bijbeunen in Great-Britain. Mijn eerste brevet was ook Brits omdat er nog geen Nederlands brevet bestond; waarom dan mijn laatste ook niet? Of toch stoppen op het hoogtepunt van het feest, wanneer ik 50 jaar mijn brevet heb? Dan ga ik voor een Adxit met een Big Balloon Party op 12 aug 2023.

Ad Haarhuis

column

AD’S BALLON BESOGNES

25

GESCHIEDENIS

7 JU LI 1 9 51 , E LSE NE E U GÈ NE F LA GE YPLE IN. V IE R ING 50 JA A R K . B . A É . C .

V . L. N. R . NE VE NS B E NOID , V A N VOR E N GE OR GE S, V A ND E R ST R A E T E N JOSE PH, V A N SOM E R E N HE NR I (W A S ZIJN K E PI K W IJT G E R A A K T ), SC HA U T A LID OR E , S E GE R S LU C IE N E N SC HA U T FR A NÇ OIS.

26

MESSAGE IN A BOTTLE

FLESSENPOST VAN BALLONVAARDER VAN SOMEREN

H ENRI VAN SO ME R E N OP 3 5- JA R IGE L EEF TIJD

“Ik ben hier langsgekomen, nabij de kust van Dover, om zeven uur ’s avonds, 7 juni 1897, op 2000 meter boven zee-

D O OR FRANÇ OIS S C HAU T

MESSAGE IN A BOTTLE DOET WELLICHT DENKEN AAN HET NUMMER VAN THE POLICE, MAAR IK DENK DAN STEEDS TERUG AAN HENRI VAN SOMEREN, EEN BELGISCHE BALLONVAARDER DIE, MOCHT HIJ NOG LEVEN, NU 146 JAAR ZOU ZIJN. ALS JONGE KNAAP ZAG IK HEM OP ZIJN 80STE NOG BALLONVAREN!

niveau. Gelieve, alstublieft, in de Franse, Engelse en Belgische dagbladen deze gegevens te laten verschijnen, zodra u dit schrijven vindt, want ik zal zonder twijfel niet meer bij jullie zijn. Ik stel vast dat ik de richting van Cap Gris-Nez vaar.

Adieu! – Henri Van Someren, Belgische ballonvaarder, 16, Rue du Calvaire (Kruiswegstraat), te Rijsel.”

Op de keerzijde van het blad staat een lithografie van de ballon Revanche. Is de flessenpost het werk van een komiek, of het laatste afscheid van een ballonvaarder in nood? Het is zo dat de auteur - die schijnbaar de schrijver van het document is - in Rijsel gewoond heeft, waar de ballon opgestegen is. Maar de laatste uren van Henri Van Someren waren nog niet geteld,

Op Pinksteren 1897 steeg Van Someren op vanaf Crystal

aangezien hij na een drietal uur drijven door een vissersschip

Palace in Londen. Hij wilde Het Kanaal oversteken, om

werd opgepikt. Enkele dagen later vernam hij zijn dood in de

Frankrijk of België te bereiken. Maar dat viel tegen. Boven Het

krant.

Kanaal speelde de wind hem parten en hij geraakte zonder

Ik hoorde hem meer dan eens geamuseerd vertellen over dat

ballast: hij kwam in de zee terecht. Een Frans tijdschrift uit

hachelijk avontuur. Voor hem was er dus wel leven na de

1897 schreef daarover het volgende:

dood! Van Someren woonde toen tijdelijk in Rijsel. Naar zijn zeggen wegens ‘Une amourette temporaire’. Hij was een ras-

Pas-de-Calais

echte Brusselaar uit La Petite Rue des Bouchers in de centrale

Een eigenaardig voorwerp werd gisterenochtend gevonden

wijk l’Ilot Sacré. Hij verkneukelde zich erin dat men wegens

door een douanebeambte op het strand van Calais. Het was

zijn familienaam al eens rondvertelde dat hij een Hollander

een fles met daarin een blad papier in goede staat. Men leest

was. ’En zeggen dat ik een echte Kiekenfretter ben’ was dan

daarop het volgende:

zijn repliek.

Meteorologie

C.

H,

RE,

UT

27

AD BALLON BALLONVAARTEN | BREDA | 076-5145372 | ADHAARHUIS@ADBALLON.NL | WWW.ADBALLON.NL Dealer Ultramagic Balloons | CAMO onderhoudsbedrijf | Opleiding tot ballonvaarder Branders | Manden | Cilinders | Instrumenten | Accessoires | Nieuw en tweedehands

meteorologie 28

HEVIG ONWEER EN ZWARE WINDSTOTEN:

DE THERMISCHE VORE D O O R D ANY MARIËN

WANNEER ER IN DE ZOMERPERIODE HEVIGE ONWEDERS MET HAGEL EN/OF ZWARE WINDSTOTEN WORDEN VOORSPELD IS DIT MEESTAL EEN GEVOLG VAN EEN THERMISCHE VORE. Dit is een typisch weerfenomeen dat ontstaat wanneer er in de

luchtlagen en de koude(re) lucht in de hogere luchtlagen zorgt

onderste luchtlagen (zie kaartje 850hPa) (zeer) warme subtro-

voor intense stijgstromingen waarbij er op grote schaal sterk

pische lucht vanuit het zuidzuidoosten wordt aangevoerd aan

ontwikkelende Cumulonimbi ontstaan langs de oostelijke

de voorzijde van een uitgestrekte hoogtetrog ten westen van

flank van de hoogtetrog. Typisch hierbij is dat de zone van

ons land. Zulk een hoogtetrog is gekenmerkt door U-vormige

de Cumulonimbi meestal samenvalt met de eerste U-vormige

hoogtelijnen en wil zeggen dat er in hogere luchtlagen koude

kromming van de hoogtelijnen en/of de achterzijde van de

lucht aanwezig is (zie blauwe isothermen op kaartje 500hPa).

“warme tong” in de onderste luchtlagen (zie rode zone op kaartje 850hPa). Op de onderstaande kaartjes is deze zone

Het thermisch contrast tussen de warme lucht in de onderste

aangeduid door de witte stippellijn.

tussenisobaren (bijvoorbeeld elke 1 of 2hPa) tekenen merken

ten terug: enerzijds een uitgebreid hoge drukgebied over

we een V-vormige uitzakking in het isobarenpatroon. Deze

Centraal- of Oost-Europa dat zich langzaam naar het oosten

V-vormige uitzakking noemt men een thermische vore en

verplaatst, en anderzijds het hoge drukgebied der Azoren dat

wordt op een weerkaart voorgesteld door een rode visgraat.

zich opbouwt over Spanje/Portugal. Tussen beide hoge druk-

Wanneer je op de voorspelde weerkaarten zulk een rode

gebieden bevindt er zich een zadel- of colgebied, een soort

visgraat ziet mag je ervan uitgaan dat er in de namiddag en

“niemandsland” met weinig of geen isobaren. Als we echter

avondperiode er een grote kans op onweersbuien, eventueel vergezeld van hagel en/of zware windstoten.

meteorologie

Op een grondkaart vinden we meestal de volgende elemen-

29

T Y P I S CH H I E R BI J I S D AT DE C U M U LONIM B I Z IC H M EES TAL OR GANI SEREN IN D E VO RM VAN EEN “ SQUAL L L INE” : EEN MUUR VAN CUMUL O NIM B I M ET H E VI G E N E E R S L A G EN V OORAFGEGAAN DOOR HEV IG E RU KWI ND EN, O F IN D E VO RM VAN EEN CL USTER: EEN UITGEBREI D E ZO NE MET VE E LVU LDI G E CU M U L ON I M BI . BE IDE FENOM ENEN Z IJ N M EES TAL TRAAG BEWEGEND EN KUNNEN H ET L UCH TVERKEER VO O R MEERD ERE UREN VERSTOR E N.

evenementen

BALLONEVENEMENTEN IN 2019: HET WEER WAS VAN GROTE INVLOED OP HET WELSLAGEN ERVAN

30

T E KS T E N EN FOTO’ S HENRIËTTE WARDENAAR, YO URI P RUIM EN GERJAN CREBO L D ER, WEL KE L AATSTE O O K VERANTWO O RD E LIJK W A S VOOR D E S AM ENS TELLING V AN DIT V ERS LAG.

NIET LANG GELEDEN STOND DE MAAND JULI BEKEND ALS ‘NAT’ EN AUGUSTUS ALS ‘STABIEL’. KORTOM: ORGANISEERDE JE EEN BALLONEVENEMENT AAN HET BEGIN VAN HET ZOMERSEIZOEN, DAN KON DAT WEL EENS (GEDEELTELIJK) IN HET WATER VALLEN EN ZIJ DIE HET IN AUGUSTUS PLANDEN HADDEN MEESTAL GELUK. DIE STELLING GING VOOR DIT JAAR NIET OP. DE KANSEN OP REGEN EN TE VEEL WIND WAREN GEDURENDE BEIDE MAANDEN VRIJWEL GELIJK. In dit artikel passeren acht van de bijna twintig (!) ballon-

een succes en de afsluitende night glow met vuurwerk - en de

evenementen die dit jaar in de Lage Landen plaatsvonden

weerspiegeling ervan in een van de vijvers van Het Hulsbeek

de revue. Op 12 juli viel de Ballonfair Staphorst vrijwel in het

- bood de toeschouwers een prachtige aanblik. Ook het

water. Correspondent Youri Pruim reisde er naar af, maakte

Ballonfestival in St. Niklaas, dat van vrijdag 6 tot en met zon-

foto’s en een kort verslag. Een dag later: Höfteballooning in

dag 8 september werd gehouden, had net als diverse andere

Markelo en opnieuw beleefde Youri een teleurstelling: Flight

evenementen last van de weersomstandigheden. Slechts de

Director Marjolein Eerland moest vanwege de te harde wind

laatste avond lukte het vrijwel alle aanwezige ballons te zien

het evenement afblazen. Gelukkig gingen de van 17-21 juli

opstijgen; Gerjan Crebolder was er getuige van en doet ver-

gehouden Friese Ballonfeesten in Joure wel door en kon onze

slag.

verslaggever er zijn hart ophalen. Dat gold ook voor Henriëtte Wardenaar die het Ter Steege Ballonfestival in Hardenberg bij-

Ter Steege Ballonfestival Hardenberg

woonde dat al op 27, 28 en 29 juni werd gehouden. Het tweedaagse (9-10 augustus) Ballonfestival Grave had ook al met slecht weer te kampen, maar gelukkig kreeg Flight Director Paschal Noor toestemming om ook op zondag 11 augustus ballonvaarten uit te laten voeren. Noor had tijdens het tweedaagse evenement in Gemert (31 augustus en 1 september) ook pech: wegens een opkomend buienfront werd de eerste dag afgelast. Het Ballonfiësta Barneveld (21-24 augustus) had meer geluk: alle vier avonden konden alle 35 heteluchtballons en special shapes het luchtruim kiezen, wist Gerjan Crebolder

In februari kwam het bestuur voor het eerst bijeen, om zich

te melden. Ook het Twente Ballooning feest in Oldenzaal was

voor te bereiden op het komende ballonfestival. Men had dit

Johan Brummelhuis, met hun dochter als launchmaster, hadden aangegeven om, na 25 jaar organisatie, te willen stoppen.

Inmiddels zijn de nieuwe Flight Director, Daan Elfring met launchmaster Martijn Machielsen, volop in functie. Vanaf april waren de eerste instap-ballontickets verkrijgbaar bij de lokale boekhandel Heijink. Ook kon men ballonvaarten winnen door Facebook-pagina’s van bedrijven te liken. Naast de grote feesttent aan de Vecht, in centrum Hardenberg, stond weer de iets kleinere feesttent met terras voor piloten, crew, passagiers en gasten. Door samenwerking met Evenementenhal Hardenberg, die de grote feesttent bemant, is het elk jaar weer mogelijk dit mooie Ballonfestival te organiseren, waarbij iedereen gratis kan meegenieten Donderdagmorgen werd aangekondigd dat bij goede weersomstandigheden de teams om 19.30 uur de ballons zouden opbouwen. Helaas zou de wind echter niet op tijd afnemen en kon er dus niet gevaren worden. Vrijdag zat het weer wel mee, en kozen 35 heteluchtballons het luchtruim. Aansluitend vond de nightglow plaats met vier ballons waaronder een aardbeiballon. Nightglow-deelnemers waren John Schoone, Team Lommers, Jan Wessels en Roy Gommer. Op ondermeer nummers van K3 werd er ritmisch gefakkeld langs de Vecht. Zaterdag was het helemaal ‘plaatje weer’. De nieuwe Flight Director en launchmaster wilden tien ballons tegelijk laten inflaten door het publiek af te laten tellen van 10 tot 0. Nadat de tien geselecteerde ballons, verdeeld over het veld, met koude lucht waren gevuld, begon het aftellen:

Rond de klok van 6 uur ontstond er boven Friesland wat buitjes. En u raad het al: die buitjes kwamen precies richting Staphorst. Om kwart over 7 volgde de eerste briefing. De buien leken in te zakken maar achter de bui bouwde het zich weer op. De twijfel werd steeds groter. Helemaal toen men op het veld stond en richting Friesland het steeds donkerder werd. Rond de klok van half 9 werd toch besloten om de ballons overeind te zetten en een aantal op verkenning te sturen om boven te kijken of de buien inderdaad ingezakt waren. Ad Roza en Roy Gommer hadden de ballon al omhoog staan en waren klaar voor vertrek. Tot het moment dat Flight Director Daan Elfring besloot om geen groen licht te geven. Noordelijk van Staphorst leek zich weer een nieuwe bui op te bouwen.

Er werd besloten om de opstijgingen af te blazen. Safety first uiteraard. De toegestroomde toeschouwers waren uiteraard teleurgesteld en een aantal koos ervoor om huiswaarts te keren. De mensen die huiswaarts keerden hebben daardoor een mooie avond gemist. De nightglow kon namelijk wel gewoon door gaan, net als de rest van het randprogramma. Het team Old Balloons showde hun prachtige special shape de locomotief en verder werden er prachtige kleurrijke miniballons aan het publiek getoond. De inloopballon werd goed bezocht en na een klein regenbuitje rond de klok van 10 uur was het tijd voor de nightglow. Op muziek werd het een prachtig schouwspel en konden de mensen toch met een tevreden gevoel naar huis.

Friese Ballonfeesten

“10.9.8.7.6.5.4.3.2.1, branden maar!”

Balloonfair Staphorst

De 34ste Friese Ballonfeesten stond van 17 Juli tot en met 21 juli op de agenda. Dit jaar was de toegang gratis en dat was in de bezoekers aantallen te merken. Veel toeschouwers wisten de Nutsbaan te vinden. De weergoden waren ook nog eens Op 12 Juli stond de 2e Balloonfair Staphorst op het program-

zeer goed gezind. Alle avonden vertrokken er ballons vanaf

ma. Achtentwintig ballonteams hadden zich verzameld bij de

het opstijgterrein.

plaatselijke manege. De weersvoorspellingen werden in de

Waar in Frankrijk de Tour De France bezig was had Joure

middag steeds beter en het leek er dan ook sterk op dat men

zijn eigen tour. Een karavaan van volgwagens met aanhan-

kon ballonvaren. Het publiek kwam in grote getale richting de

gers ballonkarren reed door de straten als opening van de

manege om het ballonspektakel te aanschouwen. De VIP-tent

Ballonfeesten en trok honderden toeschouwers. Al snel was

was gezellig vol en op de bierweide werden de eerste drankjes genuttigd. Kinderen konden in de vele springkussens hun energie kwijt en IkeAir had een ballonmand neergezet waar je in kon staan om het ballongevoel te ervaren. Toch kwam er twijfel of er wel gevaren kon worden.

het duidelijk dat de eerste avond, een schitterende start van het evenement zou worden. Een stralend zonnetje en weinig wind zorgden voor een prachtig begin. De PH-JUM kreeg zijn luchtdoop van burgemeester Fred Veenstra en steeg als eerste op. Niet veel later kozen alle andere ballons het luchtruim

evenementen

jaar een extra klus te klaren want de Flight Directors, Jenny en

31

ee vv ee nn ee mm ee nn tt 32

waaronder de specials shape’s, zoals de grote ‘Coca Cola’

laatste editie met twee prachtige dagen te kunnen afsluiten.

fles van Thomas Gleixner, ‘Busby the Guard’ en ‘Buster the

Er volgde koortsachtig overleg met de gemeente Grave en

bulldog’ waren in het Friese luchtruim een genot om te zien.

het provinciebestuur waarna het vreugdevolle besluit werd

Op donderdag kozen ‘slechts’ zestien ballons het luchtruim

genomen om deze keer ook op zondag 11 augustus te mo-

vanwege wat regen maar op de vrijdagavond moest zelfs een

gen varen. Alhoewel niet alle piloten besloten het luchtruim

bezoekerstop worden ingelast. De Nutsbaan was helemaal

te kiezen was er voor het opnieuw talrijk aanwezig publiek

vol en er kon niemand meer bij. Rond de 7.500 toeschou-

veel te genieten. Inderhaast waren er wat extra piloten met

wers waren er die avond op het terrein, om onder andere de

grotere manden uitgenodigd om de sponsorvaarten te kun-

inmens grote Mac Donalds ballon te zien opstijgen. Als kers

nen uit voeren. Zo stuurde Rien Jurg Promotions uit Hengelo

op de taart was er nog een groot nightglow en lasershow

bijvoorbeeld drie ballons naar Grave om Noor mee uit de

die de dag prachtig afsloot. Mede door de nieuwe indeling

problemen te helpen. Het blijft jammer dat een schitterend

van het terrein en een fantastisch randprogramma, zoals de

evenement als dat in Grave van de kalender gaat verdwijnen.

kermis en vele foodtrucks, was er voor iedereen ruimte en

Boze geruchten wijten dit aan het (te) grote succes van het

vertier genoeg om het bij te wonen. Op de zaterdag werd de

Ballonfestival. Petje af voor de organisatie en met name voor

kindermiddag nog afgelast vanwege veel regen en onweer,

Mirjam en Paschal die tien jaar lang hun ziel en zaligheid in

maar ook deze avond koos een zevental ballons er voor om

het evenement hebben gelegd.

het luchtruim te kiezen. Op de zondag werd het weer beter en werd de laatste avond van de Friese Ballonfeesten 2019

Ballonfiësta Barneveld

een prachtige afsluiting. Alle ballons konden weer het Friese luchtruim nemen en zo kwam er na een zeer geslaagde week een prachtig einde. .

Ballonfestival Grave

Na enkele ‘magere’ jaren mocht deze editie van het oudste, nog steeds bestaande ballonevenement van ons land, een succes worden genoemd. Het opstijgterrein – de Koeweide in het Schaffelaarsebos – lag er tijdens de fiëstadagen, 21 tot en met 24 augustus, prachtig bij, Alle vier avonden was er voor Het tiende en waarschijnlijk laatste Ballonfestival in het Bra-

Flight Director Monique Hoogeslag en de 35 ballonpiloten

bantse stadje Grave dreigde vanwege de weersomstandighe-

letterlijk ‘geen vuiltje aan de lucht’. Met ballonvaarders uit

den compleet in het water te vallen. De aanwezige meteoro-

België, Engeland, Nederland, Tsjechië en Zwitserland was het

loog Ab Maas had er tijdens de briefing op vrijdag 9 augustus

internationale aspect van deze meeting gelukkig verzekerd.

al een hard hoofd in. Een die dag nog boven Engeland lig-

Al bijna traditioneel kon Barnevelds’ burgemeester Asje van

gend front had inmiddels Zeeland bereikt en Aeolus leek niet

Dijk een nieuwe ballon dopen en, evenals vorig jaar, was het

van zins zijn windsnelheden in toom te houden. Dat leidde

er een van de Belgische ballonvaarder Koen Audenaert. De

er later die avond toe dat er nog twee extra pilotbriefings op

rode, van een glinsterende gouden strik voorziene ballon (G-

het terrein werden gehouden. Het als gewoonlijk massaal toe-

CLGV) kan als verrassing bij bijna ieder feest worden ingezet.

gestroomd publiek dat op de dijk had plaatsgenomen, werd door speaker Jan Odink van vakkundig commentaar voorzien

Als special shapes waren onder andere een reusachtige vis

en op het feestterrein ernaast genoten honderden bezoekers

van de Kubicek fabrieken, een skihut of Chinees theetempel-

van een hapje en een drankje. Toch werd de wind uiteindelijk

tje en een Swatch-horloge uit Zwitserland aanwezig. Ook de

de grote spelbreker en moest worden besloten de 34 ballons

kleinere versie van de Chrysler-ballon waarmee Gerhard Hoo-

niet te laten vertrekken. De weersverwachtingen voor zater-

geslag, samen met Evert Louwman in 1992 de Atlantische

dag waren op voorhand al weinig bemoedigend zodat al de

Oceaan overstak, was dit jaar in Barneveld aanwezig en werd

avond ervoor moest worden besloten om de vaarten op die

gevaren door diens zoon Martijn. Natuurlijk ontbrak ook de

dag sowieso te cancelen. Een zware tegenvaller voor Flight

reusachtige motorfiets van Herman Kleinsmit niet tijdens

Director Paschal Noor; iedereen had hem het zo gegund deze

het evenement, dat traditiegetrouw werd opgeluisterd met

In Gemert werden op 31 augustus en 1 september de alweer

inloopballon en de afsluitende nightglow met goed gekozen

27ste Brabantse Ballonfeesten gehouden. De organisatie be-

muziek en lasereffecten. Daaraan werd ook deelgenomen door

rust bij de Rotaryclub Gemert-Bakel/Laarbeek en werd destijds

twee ballons van Old Balloon Collectors Netherlands met de

voor het eerst georganiseerd door Martin Jacobs en wijlen

aardbei en een vorkhektruck. Zo’n 28.000 betalende bezoekers

Hans Zoet. Die had, niet onbelangrijk in dit verband, goede

beleefden vier schitterende avonden.

contacten met de Bavaria-bierbrouwerij in Lieshout. In de loop der jaren werd van opstijgterrein gewisseld. Eerst vertrok-

Twente Ballooning

ken de ballons vanaf een terrein bij het kasteel van Gemert, later bij de Brabantse Kluis (Aarle-Rixtel) en tegenwoordig vanaf twee van de voetbalvelden van de voetbalvereniging Gemert aan de Sportlaan. Jan Rooijackers van de Rotaryclub en voorzitter Carlo Hazenveld van de VV Gemert, toonden zich uiterst tevreden over de huidige samenwerking. Met de nettoopbrengst van het gratis toegankelijke evenement steunt de Rotaryclub goede doelen zoals de Kledingbank en de Stichting Leergeld, zaken die ook Hazenveld aanspreken omdat hij daardoor de maatschappelijke betrokkenheid van zijn sportvereniging kan uitdragen. De verkoop van lootjes en consumpties en van passagiersvaarten vormt de basis voor de ondersteuning

Twente Ballooning begon ooit als Ballonfiësta Brecklenkamp, bij het gelijknamige kasteel. Het eerste jaar waren er tien ballons aanwezig en trok het spektakel - het eerste ballonevenement in Twente - enkele honderden toeschouwers. In de jaren die volgden meldden zich steeds meer piloten uit alle delen van de wereld en werd derhalve ook het aantal deelnemende ballonnen groter. Niet alleen groeide het deelnemersveld, maar ook de publieke belangstelling nam explosief toe.

Daarom werd uitgeweken naar het recreatiegebied Het Hulsbeek bij Oldenzaal. Al weer vele jaren slaagt het team van Rien en Mirjam Jurg erin om daar, naast gewone heteluchtballons, vele special shapes naartoe te krijgen.

van de lokale goede doelen.

Evenals in zijn woonplaats Grave was ook hier Paschal Noor de Flight Director en, helaas, net zoals in Grave, kwam hij tijdens de eerste avond uiteindelijk met slecht nieuws. Een dreigende lucht maakte al snel duidelijk dat het weer te slecht zou worden voor een vaart. Ongeveer de helft van de voor deze dag uitgenodigde ballonvaarders hadden ‘de bui al zien hangen’ en waren niet op komen dagen. Herman Kleinsmit had de ‘Vincent van Gogh’ maar in de trailer laten zitten en was thuis gebleven en dat deden enkele anderen dus ook.

Het toegestroomde publiek en de ballonpassagiers hoorden de beslissing gelaten aan. Voor die laatsten werd een nieuwe

De 27ste editie van Twente Ballooning had, net als Ballonfiësta

datum afgesproken; de passagiersvaarten voor zondag waren

Barneveld dat op dezelfde dagen plaatsvond, geluk met het

immers al afgesproken. Op het veld viel desondanks nog veel

weer. De Nightglow was, dankzij de waterpartijen en het vuur-

te beleven. Modelballons, een inloopballon en opblaasattrac-

werk, als altijd een feeërieke gebeurtenis waarvan iedereen

ties zorgden ervoor dat het publiek zich nog prima vermaken

geniet. De eerste avond bleef de, overigens wel opgeblazen,

kon. Op zondag 1 september liep alles op rolletjes. Bovendien

muis van de Braziliaanse ballonvaarder Filipe Tostes achter op

maakten enkele inderhaast uitgenodigde ballonvaarders het

het startveld van het Hulsebeek om later deel te nemen aan

mogelijk dat er toch een respectabel aantal passagiers kon

de nightglow. Onder de belangstellenden waren de bewoners

worden meegenomen.

van twee zorgcentra in de stad, die een onvergetelijke avond werd aangeboden.

Ballonfestival St. Niklaas

Brabantse Ballonfeesten

Deze oudste ballonmeeting van de Lage Landen ontstond in 1948 en vond plaats ter herdenking van de bevrijding van St.

evenement

demonstraties van modelballons, dweilorkesten, clowns, een

33

evenement 34

Niklaas tijdens de 2e Wereldoorlog. Van meet af aan kwam de

Markt is vaak een spektakel voor het publiek.

organisatie voor rekening van de familie Sax welke nu, na 71

Dat heeft te maken met de windrichting en de straten die op

jaar, nog steeds de touwtjes in handen heeft. Er wordt opge-

de markt uitkomen - en als een soort schoorstenen functione-

stegen vanaf de Grote Markt tegen het schitterende decor van

ren. Regen en wind leidden er de eerste twee dagen toe dat er

het stadhuis en een aantal fraaie, oude gebouwen. Natuur-

soms enkele ballons slechts een ochtendvaart konden maken.

lijk was er eerst slechts sprake van de start van gasballons,

Zondagavond zag het er een stuk beter uit en brak de bewol-

later kwamen daar ook heteluchtballons bij en nog later de

king, die de dagen daarvoor regen naar de stad had gebracht.

zogenaamde ‘special shapes’. Het overgrote deel ballonvaar-

Een zucht van verlichting voor de organisatie, aangezien het

ders komt uit België en daarvan nog het grootste deel uit Sint

grootste deel van de ballons - waaronder de meeste special

Niklaas en directe omgeving.

shapes - het marktplein in de richting Temse kon verlaten.

Dat het weer desondanks niet optimaal was, bewijst een harde

Een Nederlandse ballonvaarder heb ik dit jaar niet kunnen

landing nabij Temse waarbij drie inzittenden van een ballon

betrappen, wel de Nederlandse registratie PH-PGU van de

een aantal kneuzingen opliepen.

ballon van het Vlaams & Neutraal Ziekenfonds. Zusterstad

Het talrijk aanwezige publiek genoot van de vertrekkende bal-

Chateau d’Oex was met de HB-QUD ook van de partij en

lons en kon zich verder uitstekend vermaken bij alle attracties

natuurlijk de ballon van de stad zelf. Helaas steeg er dit jaar

en kwam op culinair gebied niets tekort. Het was weer feest in

geen gasballon op. Modelballons waren er ook in ruime mate;

Sint Niklaas; deze keer zelfs met een ‘Ballonloop‘ op zondag.

een welkome aanvulling op het programma omdat zij minder

Het was weer een fantastisch evenement in een stad waar je je

afhankelijk van de weersomstandigheden zijn waarmee in dit

welkom voelt - en dat niet alleen als ballonvaarder. Dank aan

geval de wind wordt bedoeld. Het opstijgen vanaf de Grote

de families Sax en Rosseneu voor hun inspanningen.

Hoogtemeter aan kalibratie toe? of dient uw transponder of radio getest te worden?

Stuur deze dan op naar Service Center Terlet bv en u ontvangt uw instrument binnen 5 werkdagen retour. of op afspraak, dezelfde dag nog klaar.

EASA Approved EASA Part-M, Subpart F – Maintenance Organisation Approval No. NL.MF.3002 EASA Part-M, Subpart G – Continuing Airworthiness Maintenance Organisation (CAMO) Approval No. NL.MG.8002

Service Center Terlet bv Apeldoornseweg 203e 6816SM Arnhem

www.sct-terlet.nl

-

info@sct-terlet.nl

-

+31(0)26 44 31 251

-

Netherlands

VROEGE LUCHTSCHIPONTWERPERS VOORSPELDEN EEN REISREVOLUTIE DOOR DE LUCHT DO O R JI M M Y S T A M P

TEGELIJKERTIJD MET HET OPSTIJGEN VAN DE EERSTE BEMANDE BALLON IN FRANKRIJK IN 1783, REZEN ER GROTE VERWACHTINGEN OVER UITEENLOPENDE TOEPASSINGEN VAN DIT VLIEGENDE WONDER. BENJAMIN FRANKLIN NOEMDE DE LUCHTBALLON “A DISCOVERY OF GREAT IMPORTANCE, AND ONE WHICH MAY POSSIBLY GIVE A NEW TURN TO HUMAN AFFAIRS.” HIJ VERWACHTTE DAT ER DANKZIJ LUCHTSCHEPEN ZELFS EEN EINDE ZOU KUNNEN KOMEN AAN OORLOGEN. TEGEN HET EINDE VAN DE 19E EEUW WERDEN LUCHTBALLONNEN EN LUCHTSCHEPEN GEBRUIKT VOOR COMMERCIE, SPORT, AVONTUUR EN ONTSPANNING. EN TEGEN FRANKLIN’S VERWACHTINGEN IN ZELFS BIJ HET VOEREN VAN OORLOGEN. De toenmalige lichter-dan-luchtvaartuigen weken nauwelijks af van de constructies zoals we die nu nog steeds kennen. Een paar visionairs dachten echter grootser, en ontwikkelden ingenieuze vliegconstructies die honderden passagiers tegelijkertijd over de hele wereld zouden kunnen transporteren, of individuen van de ene naar de andere kant van de stad.

Minerve Het vroege ballonsucces inspireerde inventieve ontwerpers om de grenzen van het luchtreizen op te zoeken. Een van de grootste luchtschepen die door deze visionairs werden voorgesteld, werd in 1804 ontwikkeld door de natuurkundige Robertson: de ‘Minerva’, speciaal ontworpen voor het maken van ontdekkingsreizen. Robertson’s gevaarte bestond uit een zijden omhulsel van 150 voet diameter, bedekt met India’s rubber en ontworpen om 75.000 kg gewicht te kunnen dragen. Voor de maiden flight van het ontdekkingsluchtschip zouden 60 academici gedurende zes maanden rond de aardbol vervoerd worden. De reis was vooral van nut voor cartografen, zo dacht Robertson, die landkaarten konden opstellen van ondoordringbare en onontgonnen landschappen. Het grote schip was voorzien van een groot vat voor het opslaan van water en wijn, een fitnessruimte, een observatorium, een keuken (“the only place where a fire shall be permitted”), een theater én een reddingsboot: Robertson had alles tot in detail gepland; zélfs het falen van zijn uitvinding.

L A M I N E R VE VA N R OB ERTS ON, C A. 1 804 ( N A T I O N A L A I R A N D S PAC E M U S EU M )

geschiedenis

LUXE BALLONCRUISES VOOR 19E EEUWSE LUCHTREIZIGERS

35

geschiedenis

D E GREAT AERIAL NAVI GATO R VAN D E AERIAL CO NVEY ANCE CO MP ANY , CA . 1 8 40 (NATIO NAL AIR AND SP ACE MUSEU M )

Atmospheric Machine

36

Robertson was niet de enige ballonpionier die ervan droomde de hemel te bestormen voor economisch en cultureel gewin. Het kortstondig in Londen gevestigde bedrijf The Aerial Conveyance Company ontwierp rond 1840 een cartoonachtig voertuig, de ‘Great Aerial Navigator or Atmospheric Machine’. Het zou troepen en overheidsfunctionarissen naar de verste uithoeken van het uitgestrekte British Empire kunnen verplaatsen. Eén enkele motor bestuurde de roeispanen, raderwielen en vleugels.

Aeronautic Chariot De ‘Aeronautic Chariot’ werd door Richard Crosbie – Ierland’s eerste Aeronaut – al rond 1785 ontworpen, kort na de allereerste bemande ballonvaart. Het was een relatief eenvoudige combinatie van ‘oud en nieuw’: het schuitje onder de ballon sloot aan bij traditionele scheepsontwerpen met masten, zeilen, roeispanen en tuigage, met een waterstofgevulde ballon van 40 voet diameter erboven. De roeispanen aan de romp van het schip waren ontworpen om dermate snel te worden rondgedraaid, dat de windvlagen die daardoor werden opgewekt de zeilen zouden opvullen met voldoende lucht om het schip voort te bewegen.

DE AERONAU TIC C HARIOT V AN RIC HA RD CRO SBIE, CA. 178 5 ( NATIONAL AIR AND S PAC E M U S EU M )

geschiedenis 37

HET LU CH TSCH IP VAN P ETIN, CA. 185 0 (NATIO NAL AIR AND SP ACE MUSEUM)

Halle aux blés De Franse ballonvaarder Petin brak als een van de eersten met het gebruiken van traditionele bootconstructies voor de luchtvaart. Hij ontwierp medio 19e eeuw een 150 meter lang luchtschip dat haar stijgvermogen ontleende aan vier luchtballonnen, die exact dezelfde diameter als het ronde graanveilinggebouw in Parijs - de Halle aux blés - zouden krijgen. In tegenstelling tot andere ontwerpen was er geen afgesloten cabine of scheepsromp voor passagiers, maar een enorm platform - een soort luchtpromenade. Een door Petin voorgesteld ontwerp voor een stuurmechanisme was elegant in zijn eenvoud: hij ontwierp een kruising tussen een vliegtuigpropeller en een jaloezie, die open en dicht kon om wind op te vangen en zo het schip te besturen. Petin verzocht de Franse regering om de bouw van het luchtschip te financieren. De Franse overheid was daartoe echter niet bereid, naar verluid omdat men bang was dat ballonvaarten de Franse handel (douane) schade zou berokkenen en het land mogelijk zouden destabiliseren.

Zadelballon Er werden ook creaties ontworpen om individuen van de ene naar de andere kant van de stad te kunnen vervoeren. Rond 1895 werd daartoe in Duitsland een “zadelballon” geïntroduceerd, door ingenieur George Rodek. In de illustratie zien we een vliegende politieman die de stad inspecteert met een zoeklicht; het alziende oog van Berlijn. Deze fin-de-siecle-superheld stelt waarschijnlijk Rodek voor, omringd door een meteorologische uitrusting, zandzakken en een enorme grijphaak. Hij is destijds naar het schijnt daadwerkelijk opgestegen met zijn ingenieuze - maar ook enigszins oncomfortabele - luchtvaartuig.

GEO RGE RO D EK’S ZAD EL BAL L O N, CA. 18 95 (NATIO NAL AIR AND SP ACE MUSEUM)

.

Auteur Jimmy Stamp publiceerde dit artikel eerder op Smithsonian.com. Vertaald en aangepast voor Ballonstof Magazine. Copyright Smithsonian.com”

colofon

C O L O F O N Ballonstof | najaar 2019

38

Ballonstof is een uitgave van de afdeling Ballonvaren van de

Verschijningsdata en deadlines

Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart in samen-

Voorjaarseditie deadline 28 februari, verschijning 31 maart |

werking met de Koninklijke Belgische Ballonvaart Federatie.

zomereditie deadline 31 mei, verschijning 30 juni | najaarsedi-

Ballonstof is hét ballonmagazine van Nederland en België en

tie: deadline 31 augustus, verschijning 30 september | winter-

richt zich op ballonpiloten, piloten in opleiding, crewleden,

editie deadline 23 november, verschijning 24 december.

medewerkers van ballonvaartbedrijven en andere belangstellenden in de wereld van de ballonvaart. Het blad verschijnt vier-

Advertenties

maal per jaar in een oplage van 550 exemplaren.

1/1 pagina € 260,- | 1/1 pagina binnenzijde cover € 290,- | 1/1 pagina achtercover € 315,- | 1/2 pagina € 140,- | 1/4 pagina €

Redactie

80,- | 1/8 pagina € 42,-. Korting tot 10% bij herhaald adverte-

Han Nabben, hoofdredacteur

ren. Tarieven zonder BTW. Reserveren en aanleveren adverten-

Annette Witte, eindredactie

ties via ballonstof@knvvl.nl.

Rutger Coucke, art director Luc van Geyte, redacteur België

Abonnementen

Gerjan Crebolder, redacteur Nederland

Losse nummers €6,95. Ballonstof wordt gratis verzonden

De redactie is te bereiken via ballonstof@knvvl.nl (voor

naar leden van de KNVvL afdeling Ballonvaren, de DBCC en de

Nederland) of redactie@balloonfederation.be (voor België).

KBBF. Abonnement voor niet-leden € 30,- per jaar. Aanvraag

De redactie beslist over het al dan niet opnemen van artikelen

abonnement via ledenservice@knvvl.nl. Abonnementen wor-

en behoudt zich het recht voor om artikelen in te korten of te

den automatisch verlengd tenzij een maand voor het verstrij-

bewerken. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de arti-

ken van de abonnementsperiode bericht van opzegging is

kelen komt voor rekening van de betrokken auteur.

ontvangen via ledenservice@knvvl.nl. Heb je een abonnement maar Ballonstof niet ontvangen? Neem dan contact op via

Auteurs in dit nummer

ledenservice@knvvl.nl.

René Zwarteveen, Stijn Staelens, Gerjan Crebolder, Remko Wigger, Sandy Schaut, Alex Waaijenberg, Ben Bläss,Han

Aanleveren tekst en beeld

Nabben, Jan Oudenampsen, François Schaut, Dany Mariën,

Kopij aanleveren in Word-formaat. Eén pagina Ballonstof

Henriette Wardenaar, Ad Haarhuis, Youri Pruim, Geert Peirsman

neemt ongeveer 500 woorden in beslag. Beelden in hoge reso-

en Philippe De Cock en Jimmy Stamp

lutie aanleveren via WeTransfer of vergelijkbaar.

Vormgeving: Rutger Coucke | Studio Coucke

© Ballonstof Magazine

Druk: Print Productions BV | Ursem

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag geheel

Foto omslag: Bennie Bos, Up-ballon Midlands Air Festival 2019 of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen en/of openbaar worden gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke ISSN 1386-1700

KNVVL Bestuur Koninklijke Nederlandse Vereniging voor

toestemming van de hoofdredacteur.

KBBF Bestuur Koninklijke Belgische Ballonvaart Federatie

Luchtvaart Afdeling Ballonvaren

Voorzitter:

Voorzitter:

Stijn Staelens | +32(0)474-489630

René Zwarteveen | 06-15054777

Woordvoerder:

voorzitter.ballonvaren@knvvl.nl

Yves Lannoy | +32(0)478-515730

Secretaris: Vacature (a.i. ambtelijk ingevuld via KNVvL-

Secretaris: Evert Dehandschutter | +32(0)472-804884

bureau) | secretaris.ballonvaren@knvvl.nl

Penningmeester: Luc Van Geyte| +32(0)495-225566

Penningmeester: Rick de Groot

Ledenadministratie: Luc Buyckx | +32(0)476-361802

penningmeester.ballonvaren@knvvl.nl

Leden RvB: Christophe Holvoet, Gert Laureys,

Algemeen bestuurslid:

Johan Vander Meiren, Geert Peirsman

Jan Oudenampsen (VMS) | Niels Kon | Rob den Boer

Bestuur: rvb@balloonfederation.be

Woordvoerder: Monique Hoogeslag |

Sportcommissie: sportcommissie@balloonfederation.be

woordvoerder.ballonvaren@knvvl.nl

www.balloonfederation.be

www.knvvl.nl/ballonvaren

39

ballonstof

ballonstof 40

• Onderhoud, inspec�es en ARC’s • Verkoop Cameron ballonnen, GEFA-Flug luchtschepen en toebehoren • Dealer f.u.n.k.e. radio’s en transponders / Flytec apparatuur

BA L LO O N S | B U R N E RS | BA S K E TS | C Y L I N D E RS | FA N S | AC C ES S O R I ES

twi�er.com/CameronEurope facebook.com/CameronBalloonPromo�ons