NAJAAR 2023 HÈT BALLONMAGAZINE VAN NEDERLAND EN BELGIË
SCHROEDER fire balloons
... de fabrikant & CAO bij u in de buurt re balloons - ihr
SCHROEDER fi
Amsterdam - 390
nd:
ner in Nederla
Onze zakenpart
Hersteller ganz in
Ihrer Nähe!
ssel - 261 km
ru rpen -282 km, B e tw n A , m k 4 8 1 stricht -
km, Maa
r
h
Philippe Kirsc
Morgenruwe 64 ht tric 6218 AW Maas 379 Tel. + 31 652626 il.com ma pcppkirsch@g
CAO voor alle ballonmerken
3
inhoudstof
IN DIT NUMMER: Inhoud
Redactie
4
7
Voorwoord René Zwarteveen / Djorry Simoen
Quick Release
3
Redactie
9
Competition Ballooning Deel 3 Djorry Simoen
10 WK Junioren Maarten Deleersnyder 11 WK Dames
llon naar de noodpool Illustratie uit de gelijknamige strip van Rutger Coucke
ww.instagram.com/rutgerhcoucke
www.coucke.nl
peditie plaats. De expeditie naar het uiterste noorden wordt niet per xpeditieleider is de Zweed Samuel Andrée. Samen met zijn kompanen hij in een gasballon op, vanaf Spitsbergen. Er wordt niets meer van de expeditie worden aangetroffen op het afgelegen pooleiland Kvitøya.
E LAND ZIJN, DE LUCHT BEREIKT…
ervan overtuigd mens ooit de n bereiken, lon Hij weet n plannen te Bij Henri Lachambre in Parijs wordt een expeditieballon gebouwd, de Ömen ofwel Adelaar. De ballon is voorzien van zeilen en een sleepkabel, die voor lichte wrijving moet zorgen wanneer de zeilen hun sturende werk moeten doen.
Henriette Wardenaar Na de onvoorziene poollanding
ZIT ER GEEN
HANDLEIDING BIJ? zet Andrée een koers uit die hen, OOIT ZAL ZWEDEN te voet over het ijs, naar BEKEND ZIJN, OM Z’N HOE WERKT HANDLEIDINGEN … Franz Jozeph Eiland moet DIT? brengen. Sebe Kruijer, namens VMS-KNVvL De sledes worden uitgeklapt en volgeladen met proviand, kleding, een tent, geweren, instrumenten Gerjan Crebolder en anderen en twee flessen port; een geschenk van Koning Oscar II.
13
Leerzame meldingen
16
Zomerevenementen
20
#Ballonstof
Luc Van Geyte
22
Zijn we te zien? Deel 3
Remko Wigger
25
Longjump met leermoment
Bijna drie maanden zwerven de mannen rond op Tommy Witteveen
27
het noordpool-pakijs, terwijl ze zich in leven houden
met ijsberenen zeehondenvlees enlieten vis. Arctische aeronauten sporen achter
Han Nabben
32
Per ballon naar de Noordpool
Rutger Coucke Na een lange tocht vol onmenselijke ontberingen bereiken ze het
34 Grand Est Mondialeiland AirKvitøya. Ballons 2023 Doorweekt, koud, uitgeput en ziek kruipen de drie ontdekkingsreizigers op Kvitøya aan land, eindelijk! Foto Aurélien Barbier. Maar de reis heeft zijn tol geëist; kort na aankomst overlijden de drie mannen. Intussen heeft de wereld geen idee van 35 Ad’s Ballon Besognes wat er van de mannen geworden is. Het blijft een groot
Op 11 juli 1897 gaan daar de trossen los; de poolexpeditie van Samuel Andrée, Nils Strindberg en Knut Fraenkel is begonnen!
onopgelost mysterie, tot 1930.
Ad Haarhuis
37
Wie het kleine niet eert …
Geert Plukker
38
Ballongedicht
ChatGPT
AU! VERDOMME!
Enkele dagen en nachten gaat het goed, totdat de ballon in de vochtige poolmist door ijsaanzetting steeds zwaarder wordt en het uitwerpen van ballast niet meer helpt. Al stuiterend komt de ballon, midden op de desolate poolvlakte, tot stilstand.
In 1930 zijn de wateren rond Kvitøya sinds lange tijd weer eens ijsvrij, FOTO O MSL AG: JO RI S VAN GENNI P - BAL L O NF EESTEN JO URE 2023 en dus bereikbaar. De bemanning van het expeditieschip De Bratvraag stuit er op een houten slee en allerlei gebruiksvoorwerpen die her en der verspreid liggen. Tussen de rotsen liggen drie door beren aangevreten menselijke karkassen. Ook worden er dagboeken en nog onontwikkelde foto’s gevonden.
Het blijkt om de resten van Andrée’s beroemde expeditie te gaan! De reis kan dankzij de dagboeken en foto’s in detail worden gereconstrueerd. De Zweedse helden krijgen in Stockholm een staatsbegrafenis en de ontdekking wordt wereldnieuws.
voorwoord 4
VAN HET BESTUUR NL
VAN HET BESTUUR BE
Het zomerseizoen ligt alweer grotendeels achter ons. Het weer speelde een groot gedeelte van het seizoen niet echt mee: de wisselvalligheid was groot en de wachtlijsten met passagiers groeiden. Er zijn veel nieuwe ballonnen besteld, het is fijn om te zien dat er in nieuw materiaal wordt geïnvesteerd.
Beste leden, terwijl ik dit voorwoord schrijf staan de hemelsluizen boven mijn thuishaven Lokeren open. Vanavond ga ik weer niet ballonvaren. Net als vele collega’s hebben we de afgelopen periode het échte gevoel dat we op gang zijn helaas nog niet kunnen ervaren.
Het aantal incidenten is groot, mede door het rare seizoen. We gaan e.e.a. analyseren om ervan te leren, zodat we zaken voor de toekomst kunnen verbeteren.
Over het weer gesproken: het officiële ‘Ballooning Bulletin’ van Skeyes is een officieel werkmiddel. Ook bij incidenten waar de verzekering bij betrokken wordt is dat van belang. Ondanks regelmatige waarschuwingen in het Bulletin blijven er vaarten op het scherpst van de snede worden uitgevoerd. Talrijke verhalen bereiken ons over landingen in mais, grachten, tegen bomen, varen in de regen... Mogelijk is dit het gevolg van de vele meteobronnen en -modellen die ons in twijfel kunnen brengen. Als KBBF oordelen of veroordelen we niet, maar roepen we graag op om het gezonde verstand te laten primeren boven eventuele (commerciële) druk, des te langer kunnen we samen genieten van wat we graag doen, zonder de gevolgschade van individuele acties.
Een nieuw geschreven, praktische versie van het OM is onderweg. Het is tevens de eerste stap naar digitalisering en zal dit najaar worden gereleased. Lange wetteksten zijn vervangen door praktische invulling en de operator kan zijn of haar gegevens zelf online bijhouden, niet zichtbaar voor anderen, en daarbij de verplichte informatie rechtstreeks naar ILT doorzetten. Tevens wordt met het nieuwe OM de flexibiliteit voor freelance piloten en de operators die daar gebruik van maken vergroot. Er wordt ook een nieuw Stebz bestuur aangenomen, het handboek is klaar. Wij danken het vorige bestuur voor haar inzet en wensen het nieuwe bestuur veel succes. De DTO zal met het nieuwe bestuur de opleiding en de examendata verder afstemmen. Een overgroot deel van de FI’s heeft inmiddels de verplichte tweedaagse FI-cursus gevolgd. Er staan nog cursussen gepland voor 30-11 en 3-12, voor FI’s die nog niet hebben deelgenomen. Mocht er nog een datum nodig zijn dan zal deze worden ingepland. Er worden wel vaker profetische lange termijn voorspellingen gedaan. Over het algemeen geloof ik daar niet zo in. Echter hoop ik dat de heer die in december ‘22 voorspelde dat vanaf medio augustus er voor een langere periode mooi weer zou komen het bij het rechte eind had. Bij het verschijnen van deze Ballonstof weten we of het is uitgekomen. Het is meer dan welkom om het vaarseizoen enigszins te redden en alle wachtende passagiers die een ballonvaart op hun bucket list hebben staan te kunnen bedienen. Allen veel succes met het laatste deel van dit vaarseizoen.
René Zwarteveen Voorzitter KNVvL Afdeling Ballonvaren
Daarnaast ook een kritische noot over de omgang met landbouwers. Jammer genoeg vernemen we regelmatig dat er geen juist gevolg wordt gegeven aan veroorzaakte schades aan gewas of dieren. Wandel na een landing niet zomaar weg, ook al ben je van mening dat je ballonvaart niets te maken had met een schade of dat de boer wil profiteren van een situatie: haal je verzekering erbij en handel het correct af. Graag wens ik alle organisatoren van evenementen een dikke duim te geven. Naast vaste waarden als Deinze, Hotton, Sint-Niklaas, Lochristi,… mochten we dit jaar een nieuwe meeting in Grobbendonk verwelkomen. Dank aan allen om ballonvaarders, crew, spotters en bezoekers te laten meegenieten van jullie inzet. Last but not least mogen we fier zijn op een jonge generatie sport-ballonvaarders. Arthur, Maarten en Kenian vertegenwoordigden ons land op het Junioren WK. Als landenteam werden ze derde, maar nog mooier was dat Maarten en Kenian respectievelijk 4e en 5e werden in het klassement. Maarten mocht zelfs even dromen van goud. Proficiat heren! Hopelijk krijgen we na dit schrijven nog een mooie nazomer. Geniet van al het moois en hou het veilig. See you in the sky!
Djorry Simoen Namens de Raad van Bestuur KBBF
LUCHTBALLON VERZEKERING HOT AIR BALLOON INSURANCE ASSURANCE MONTGOLFIERE
Aviation Insurance Broker Business & Corporate Aviation Private & Leisure Aviation
ballons@atlantas.fr www.atlantas.fr Tel +33 2 51 72 38 38 Fax +33 2 51 72 38 85
9 boulevard Guist’Hau BP 51013 F-44000 NANTES CEDEX N° ORIAS 07 007 971
ballonstof
Comprehensive insurance Cover at an affordable price
6
Your partner for your Aviation-Insurance VFS Heinz Grümmer GmbH is one of the largest Aviation-Insurance-Brokers in Germany with over 40 years experience. You enjoy the flight - we provide the protection
Flugplatz 8, 44319 Dortmund Phone +49 231 927177-0 Fax +49 231 927177-30 info@vfs-gruemmer.de
Please contact Heiko Spilker, Phone: +49 231 92717737, e-mail: h.spilker@vfs-gruemmer.de Udo Kötitz, Phone. +49 231 92717713 , e-mail: u.koetitz@vfs-gruemmer.de
136
PI L OT E N
7.149
V L U C H T E N
134.510 S M S
BALLOON FLIGHT PLANNING SOFTWARE
130.614 PA S S A G I E R S
T H E Q U I C K E S T WAY TO BE IN THE SKY
AL VANAF €300 PER JAAR
HTTPS://QUICKRELEASE.AERO
FLIGHT PLANNING | QUICK SETUP C H E C K - I N | S T R AT E G I C P L A N N I N G A N A LY T I C S | Q U I C K R E S E R V A T I O N
FlyDOO is een in 2018 opgerichte Franse ontwikkelaar van lichtgewicht ballonnen, die optioneel kunnen worden uitgerust met een elektrische propeller waardoor ze enigszins bestuurbaar worden. Tot voor kort vielen FlyDOO-ballonnen onder de EASA Annex 1 Amateur Build-categorie, maar sinds half juli is het 77.800 ft3, 16 gores model voorzien van de langverwachte EASA-typecertificering. Daarnaast introduceerde FlyDOO een nieuw mand en een nieuwe PockJET2 enkele brander met dubbele pilot. Envelop, brander en driepersoons mand wegen samen 133 kg en hebben een MTOW van 600 kg. Dankzij de EASA-typecertificering kan een FlyDOO in EASA-landen worden
quick release
EASA TYPE-CERTIFICERING VOOR FLYDOO
geregistreerd en kan een certificaat van luchtwaardigheid worden verkregen via de nationale luchtvaartautoriteiten. Uitbreidingen naar grotere ballonnen, meer manden en een lichtgewicht dubbele brander volgen.
7
Meer informatie op flydoo.fun.
EASA TYPE-CERTIFICERING VOOR DIAMOND
NOORS-BELGISCHE ANIMATIEFILM
Ook new-kid-on-the-block Diamond Hot
Rome, tot ontdekkingsreiziger Roald Amundsen hem vraagt een lucht-
Air Balloons - een dochteropnderne-
schip te bouwen - de Norge - waarmee hij in 1926 als eerste de Noord-
Samen met hondje Titina leeft Umberto Nobile een vredig bestaan in
ming van het in Breadstone,
pool wil bereiken. Het waargebeurde verhaal wordt in deze teken-
Engeland gevestigde Exclusive
film verteld via het hondje Titina en de tekenfilmbeelden worden
Ballooning - heeft EASA
afgewisseld met zwart-witte archiefbeelden. De Noorse regisseur
type-certificering gekregen
Kajsa Næss won eerder een Oscar met de film ‘The Danish Poet’ en
voor haar P-50; de eerste
alle animaties zijn in België gemaakt. De animatiefilm is gepresen-
ballon die er van de produc-
teerd tijdens het Animatiefestival Anima in Brussel, draaide deze
tielijn rolt. Andere modellen
zomer in enkele bioscopen en zal binnenkort op streamingdiensten
zullen nu volgen, eerst de
verschijnen.
S-77 en special shapes en daarna zullen de P-90, S-90, S-105 en S -120 modellen van het bedrijf aan bod komen. “Dit is een trotse dag voor ons geweldige team. We zijn nu gefocust op een mooie toekomst en op het zien schitteren van onze ‘diamanten’ in de lucht” aldus Andrew Holly, directeur van Diamond Balloons. Meer informatie op www.diamondballoons.co.uk.
25 NOVEMBER: BALLONVAARDERSDAG Op zaterdag 25 november organiseert de KBBF weer een Ballonvaardersdag voor ballonliefhebbers. Het evenement vindt plaats van 13:00-18:00 uur in ‘t Bau-Huis, Slachthuisstraat 60 in Sint Niklaas. Ballonfabrikanten en hun dealers, verkopers van ballon-gerelateerde items en verzamelaars presenteren er hun materialen en diensten. Bezoekers hoeven zich niet vooraf aan te melden en de entree is gratis. Meer informatie op www.balloonfederation.be.
ZEPPELINVAART VANUIT ESSEN EN M´GLADBACH Wie eens een Zeppelinvaart wil meemaken hoeft niet meer naar Friedrichshafen af te reizen. De Zeppelin Reederei GMBH gaat vanaf 2024 vanaf meerdere plaatsen vaarten aanbieden, o.a. vanaf de vliegvelden van Essen/Mülheim (vanaf mei ‘24) en van Mönchengladbach (vanaf juni ‘24). Daarvoor is een luchtschip in aanbouw, dat samen met twee bestaande Zeppelins de rondvaarten in Duitsland gaat verzorgen. De nieuwe LZ N07-101 kan 15 passagiers meenemen, vaarten duren 45 minuten, de prijs is € 470 pp en een plaats kan al gereserveerd worden via www.zeppelinflug.de.
DUURZAAM BALLONVAREN MET CO2-GECOMPENSEERD GAS
Benegas is dé specialist in propaangas. Wilt u een vulinstallatie op maat op uw eigen terrein? Informeer naar de mogelijkheden bij onze experts. Bovendien zetten wij ons in voor een groene toekomst om te kunnen blijven genieten van onze mooie natuur. Al ons propaan is CO2-gecompenseerd.
Wilt u meer informatie hierover? Maak dan een vrijblijvende afspraak met een adviseur via info@benegas.com
DO O R DJ O R R Y S I M O E N
Pokeren? Hartenjagen? Kaarten!
Map’ die op het ‘Official Notice board’ hangt. Uiteraard kan
Bij elke wedstrijd krijgen deelnemers (en officials) een stafkaart
het zijn dat er binnen het ‘Contest Area’ ook ‘Out of bound’
van het wedstrijdgebied. Deze kaarten hebben schaal 1/50.000
gebieden zijn. Dit zijn zones die niet meetellen – denk hierbij
(ofwel 1 cm is 500 meter in realiteit) en zijn voorzien van
aan militaire schietterreinen, fabrieken of bepaalde praktische
gridlijnen om je coördinaten uit te zetten. Ze zijn opgemaakt
redenen die scoring niet mogelijk maken.
in een specifieke ‘Mapdatum’, dat is het type projectie en jaar waarin deze ontwikkeld is. In de meeste wedstrijden gebruikt
Prohibited zones
men WGS84. Alle kaarten worden ook digitaal aangeboden
Daarnaast kun je ook kennis maken met drie type PZ’s ofwel
zodat je ook op je laptop in de benodigde programma’s kunt
‘Prohibited Zones’. Deze worden kenbaar gemaakt op de
werken in plaats van met een fysieke kaart.
General Briefing op basis van een lijst van coördinaten per PZ met kleur, straal en hoogte. Een PZ kan per vaart steeds
Coördinaten
een andere status hebben en zal op de task briefings worden
Op een tasksheet wordt je doel/target aangegeven door een
aangegeven. De PZ’s zijn er vanwege diverse redenen, vaak
coördinaat. Dit coördinaat kun je uitzetten op de wedstrijd-
heeft dit te maken met dieren: paarden, varkensboeren, een-
kaart (fysiek of digitaal). Het bestaat uit twee groepen van vier
denkooien etc. maar we spreken ook over gevoelige gebieden
getallen, bijvoorbeeld 2152/0954 (afhankelijk van in welke
zoals een lastige landeigenaar die liever geen ballon in zijn
regio de wedstrijd gevaren wordt, kan het zijn dat er vijf cijfers
weilanden wenst. Tijdens wedstrijden is het aangeraden om de
worden gebruikt). De eerste groep geeft de oostelijke getallen
organisatie op de hoogte te houden van dergelijke gevoelige
weer en wordt gelezen van west naar oost. De tweede groep
gebieden. Vaak wordt gedurende de wedstrijd en voor komen-
geeft de noordelijke getallen en wordt gelezen van zuid naar
de edities dan een PZ aangemaakt. Naast deze punten zullen
noord.
ook de nodige hoogspanningen, treinsporen & windmolens op de wedstrijdkaarten kenbaar worden gemaakt.
Soorten PZ’s • Geel: In dit gebied mag de piloot niet opstijgen en/of landen. Je mag wel overvaren op gelijk welke hoogte. • Rood: Dit is een gebied met een beperking op het luchtruim. Minimale hoogte verplicht en ook verboden op te stijgen of te landen. • Blauw: Ook hier een beperking op het luchtruim met meestal een maximale hoogte waar de piloot niet mag
Wedstrijdgebied
boven varen. Dit heeft voornamelijk betrekking op de lucht-
Zoals aangegeven omvat de wedstrijdkaart vaak alleen het
vaartwet (bv. TMA’s)
wedstrijdgebied. Dit gebied zal bij aanvang van de wedstrijd kenbaar worden gemaakt als ‘Contest Area’ op basis van
In het volgende deel nemen we jullie mee naar het verloop
specifieke coördinaten. Enkel en alleen in dit gebied worden
van een wedstrijd. Welke type briefings zijn er? Wat moet er
opdrachten gelegd en kan worden gescoord. Het gebied zal
allemaal gebeuren? Hoe zit het met de opstijgterreinen en wat
ook kenbaar worden gemaakt via de ‘Official Competition
betekenen de diverse signalen?
wedstrijd
COMPETITION BALLOONING DEEL 3 Wedstrijdkaarten
9
wedstrijd 10
HET WK JUNIOREN IN POLEN Het was fantastisch! D OOR M A A R T E N DELEERS NYDER
Ballonvaren zit in mijn bloed, het is een passie. Tot mijn 16e
met een mooie derde plaats in het landenklassement.
voetbalde ik bij VK Kachtem, Mandel United en elite bij Cercle
Een dikke pluim voor de organisatie in Polen. De openingsce-
Brugge. Ondanks dat ik dit graag deed, vond ik het steeds
remonie, de voorstelling van de teams, de briefings, het tar-
jammer dat ik vaak niet met mijn vader Tom mee kon naar
getteam, de jury, de vrijwilligers, de slotceremonie met prijs-
ballonwedstrijden, omdat dit vaak samenviel met voetbaltoer-
uitreiking: alles was een geoliede machine. Door de deelname
nooien. Na groeipijnen besliste ik om alles op ballonvaren te
heb ik mensen leren kennen van over de hele wereld. Eén ding
zetten, want dit was wat ik wilde. Tijdens de coronaperiode
heb ik hier geleerd: ‘ballooning unites people’.
studeerde ik de ballontheorie en mijn brevet haalde ik dit jaar
Moe maar tevreden keerden we terug. Dit smaakt naar meer!
in februari op 18-jarige leeftijd. Met het minder goede weer in het voorjaar was het nog spannend om aan mijn noodza-
UI TSL AG WK JUNIO REN 2023
kelijke 50 vlieguren te geraken om te kunnen deelnemen aan
TO P -3 EN BEL GISCH E EN NED ERL AND SE D EEL NEMER S
het WK Junioren. Met 53 vlieguren deed ik vorige maand in
1
DZIEDZIAK, Jakub
Polen
Chambley mee aan de 1-taskwedstrijd ‘Passing the Burner’
2
CUENOT, Paul
Frankrijk
die ik verrassend won. Het was mijn eerste ervaring met wed-
3
GREGORY, Daniel
UK
strijdvaren. Met een goed gevoel vertrok ik richting Grudziadz,
4
DELEERSNYDER, Maarten
België
om op het WK Junioren veel bij te leren en mijn uiterste best
5
DEKEIN, Kenian
België
25
HOOGESLAG, Martijn
Nederland
30
ALLEMAN, Arthur
België
33
VEENSTRA, Richard
Nederland
45
SLAG, Kaylee
Nederland
doen. Uiteindelijk werd het een heftig kampioenschap met 9 vaarten en 40 tasks. Vooraf hoopte ik op een top 20-plaats, doch wat er uiteindelijk gebeurde, daar kon ik enkel van dromen: steeds in de top-7 gebleven, 2 vaarten op nr. 1 (wat echt aanvoelde als een droom) om uiteindelijk op de 4e plaats te eindigen. Dit voelde natuurlijk wel een beetje zuur, zo net naast het podium, maar toch ben ik vooral trots. Om dit samen met mijn vader Tom en vrienden Stijn en Xander te kunnen doen, maakte het nog specialer. We hadden elk onze taak en konden goed op elkaar rekenen. Ik kon ook rekenen op veel support vanuit België: dit deed deugd en duwde me mee naar voor. Hiervoor wil ik iedereen nog eens extra bedanken. Door een sterke samenwerking met de twee andere Belgische teams (Kenian Dekein en Arthur Alleman) hebben we naast de ‘strijd’ ook veel plezier gemaakt. We konden deze samenwerking afronden
Door Henriette Wardenaar
OP OUDJAARSDAG 2019 BEHAALDE IRIS BROEDERS HAAR BALLONBREVET. VOOR HET ZOVER WAS HAD ZE AL VEEL GEOEFEND IN DE PRAKTIJK, MET HAAR MAN HENK BROEDERS EN MET AD HAARHUIS. THEORIE VOND ZE LASTIG, ZE IS EEN ECHT ‘PRAKTIJKMENS’ ZEGT ZE. TIJDENS HET WK DAMES 2023 VERTEGENWOORDIGDE ZE, NET ALS SANNE HAARHUIS, NEDERLAND. Ik ontmoette Iris bij haar thuis in Zundert; een gezellige boer-
dinatoren en het computergebruik daarbij, de kruizen op de
derij waar je wordt verwelkomd door een aantal enthousiaste
grond en de kunst van het markerwerpen.
honden. Dat is een deel van Iris’ werk, honden-oppas. Maar er
Ten tijde van het interview staan voor dit jaar nog het
zijn ook koeien, pony’s en een eigen gasvoorziening voor o.a.
KempenAir Ballonfestival, de Staphorst Fair, Chambley in
haar wedstrijdballon. Henk is op dat moment aan het werk en
Frankrijk, Ballonfiësta Barneveld, de strijd om de Exel-cup en
dochter Geesje is naar school.
een wedstrijd in de Vlaamse Ardennen op het programma. Maar het hoogtepunt van het seizoen is Iris’ deelname aan het
Kort nadat Iris haar brevet haalde volgde de Corona-periode.
WK Dames in Australië, waar namens Nederland naast iris ook
Deze tijd heeft Iris niet onbenut gelaten, ook al mocht er niet
Sanne Haarhuis aan deelnam.
commercieel worden gevaren. Ze oefende veel en maakte veel uren, met Henk en ook solo. Ze ging van 50 uur naar 100
Aansluitend op het interview krijg ik nog een rondleiding over
uur, zodat ze zich kwalificeerde voor de B-rating. Nu, in 2023,
het erf en in huis. Zo mag ik de ballonvaart-verzamelstukken
heeft ze 125 vaaruren. Iris en Henk maken ballonvaarten met
op zolder en in de kasten bewonderen.
hun eigen ballon, waarin twee passagiers mee kunnen, en voor Sky Ballonvaarten. Iris vaart daarnaast ook voor Mees van
Bij het verschijnen van deze Ballonstof, heeft het WK Dames
Dijk. Ze varen ‘om en om’ zodat er altijd iemand bij Geesje
inmiddels plaatsgevonden. Het gezin Broeders vertrok met
thuis is en voor de dieren kan zorgen.
crew op 27 augustus naar het WK in Northham, Australië, waar Iris een 77’er wedstrijdballon huurde van Paul Kavanagh.
Tijdens het EK Dames 2022 in Frankrijk wist Iris een tweede
Sanne Haarhuis werd er zeer verdienstelijk 3e en Iris behaalde
plek te bemachtigen, achter een Franse en vóór een Engelse
de 27e plek. In de landen-ranking werd Nederland 3e met een
ballonvaarster. Aansluitend vond het WK in Slovenië plaats.
gemiddelde van 534,4 punten per task; een prachtige
Iris vertelt over de wedstrijdelementen, de denkbeeldige coör-
prestatie!
I RI S B RO E D E R S ( R )
P O D I UMP L EK VO O R SANNE H AARH UI S (L )
interview
IN AANLOOP NAAR HET WK DAMES Een interview met Iris Broeders
11
KERSTPUZZEL
Ultramagic 40 years Flying, listening and innovating
12
Pieter Kooistra Vegelinsweg 1 8501 BA Joure Tel. 0031-513-417503 Mob. 0031-653-409842 info@balloncentrum.nl kooistrapieter www.balloncentrum.nl
Ramses Vanneste Deerlijkstraat 197 bus 2 8550 Zwevegem Belgium 0032 479 349 747 ramses@skyviewballoons.be www.skyviewballoons.be
Flying is Magic
SAMEN MAKEN WE BALLONVAREN NÓG VEILIGER D O O R SE BE KR U I JE R , N A M E NS V M S - KNV V L
DIT IS HET TWEEDE DEEL VAN EEN SERIE ARTIKELEN OVER MELDINGEN VAN VOORVALLEN EN INCIDENTEN. DE SERIE IS GESTART N.A.V. EEN AANBEVELING VAN HET IL&T, OM ACTIEVER MELDINGEN TE GAAN DELEN ZODAT EENIEDER ERVAN KAN LEREN. DAT IS IN ESSENTIE OOK DE OPDRACHT VAN DE EASA. HET VORIGE ARTIKEL BEHANDELDE MELDINGEN RONDOM DE START VAN EEN VAART. IN DEZE EDITIE ZOOMEN WE IN OP MELDINGEN OVER LETSEL OPGELOPEN TIJDENS (DE VOORBEREIDINGEN VAN) EEN BALLONVAART.
VO O R V AL L E N E N I N CI D E N T E N Z IJ N V AN ALLE TIJ DEN
Het is opvallend hoeveel letsel er in de afgelopen maanden is
Soms betreft het grote groepen mensen, die vaak nauwelijks
ontstaan. In het verleden gebeurde dat naar schatting gemid-
een idee hebben van wat een ballon is en wat voor krachten
deld eens per jaar. Tegenwoordig tellen we 15 tot 20 inciden-
er spelen.
ten per jaar waarbij iemand in een ziekenhuis of op een EHBOpost belandt. Dit zal gedeeltelijk te maken hebben met een
• “Bij de briefing in de mand zakte een passagier, een oudere
betere meldcultuur - hierdoor hopen we meer zicht te krijgen
zware man, onderuit, nog net bij bewustzijn. Ik gaf al
op de mogelijke gevaren bij een ballonvaart, en hoe we hier
opdracht om 112 te bellen, maar de familieleden wilden
gezamenlijk verbetering in kunnen aanbrengen. Onderstaand
even wachten. Met veel moeite hebben we de passagier uit
tref je een samenvatting aan van incidenten die betrekking
de mand gekregen, en toen zag een crewlid een grote gele
hebben op letsel opgedaan vóór of tijdens een vaart, of bij de
vlek in de hals met ook markeringen. De passagier bleek
landing. Zonder een oordeel te vellen kunnen we constateren,
pas geopereerd en dacht fit genoeg te zijn voor een ballon-
dat er regelmatig iets mis kan gaan tijdens een ballonvaart.
vaart. Uiteraard is deze man niet meegegaan en een ander familielid heeft zijn plek ingenomen.”
Incidenten bij de opbouw en de start
•
“Bij de start van de PH-XXX blijft een toeschouwer de
Ter voorbereiding van een vaart zijn er op het startveld, naast
mand vasthouden, ondanks dat de piloot meerdere malen
de crew, ook passagiers en toeschouwers aanwezig.
roept dat de mand moet worden losgelaten. De persoon valt circa 2 meter naar beneden. Hem was overigens niet
veiligheid
LEERZAME MELDINGEN OVER LETSEL
13
veiligheid 14
gevraagd om de mand vast te houden. Wij hebben deze
Incidenten en-route
case onderling besproken. Wat kunnen we hiervan leren:
• “Vrouwelijke passagier werd tijdens de ballonvaart (na +/-
toeschouwers altijd goed op afstand houden van de bal-
40 minuten) onwel en verzocht om 112 te bellen. Direct
lon en het ankervoertuig. Met de crew gaan we bespreken
de grondcrew geïnformeerd dat zij 112 moesten bellen en
dat zij nog meer erop moeten letten dat toeschouwers op
naar de door mij aangewezen landingsplaats te sturen. Een andere passagier gaf aan verpleegkundige te zijn.
veilige afstand staan, zodat deze niet in aanraking met de ballon of het ankervoertuig kunnen komen.”
Deze heeft zich bekommerd om de passagier, die nog wel
• “Passagier staat op het punt om in te stappen aan de voor-
bij bewustzijn was maar veel zweette en regelmatig dreig-
kant van de mand. Op dat moment komt er een stevige
de weg te zakken. Ze was nog wel aanspreekbaar. Met de
windvlaag. De gehele ballon gaat schuiven en neemt de
ballon was ik op dat moment nog boven de bebouwing
bus die als anker diende mee. De passagier komt onder de
en ben zo snel mogelijk geland net ten noorden van het
mand en raakt ernstig gewond.”
dorp bij een zeer behulpzame boer. Direct na de landing
• “Door een windvlaag maakte de mand een draai van 90
de passagier met behulp van enkele andere passagiers uit
graden, waarbij een passagier zich in een reflex vastgrijpt
de mand getild. Enkele toegesnelde leden van het lokale
aan een upright en hierbij klem komt te zitten tussen het
AED-team (waaronder een huisarts) waren al ter plaatse.
quick release touw en de upright. Hierbij zijn bij drie vin-
Zij hebben eerste hulp verleend. Kort daarna waren ook
gers de huid beschadigd, die bij een huisartsenpost zijn
politie, ambulance en brandweer aanwezig. Het ambulan-
gehecht.”
cepersoneel heeft mevrouw onderzocht. Voor nader onderzoek is zij toen naar het ziekenhuis gebracht (een vriendin/
• “Tijdens voorbereiding van de start komt de lijn van de quick release plotseling strak te staan. Eén van de crewle-
medepassagier van haar is met de ambulance meegegaan).
den staat op de verkeerde plek, wordt hierdoor gelanceerd,
In het ziekenhuis werd geconstateerd dat zij een zeer lage
en komt op haar rug terecht. Er ontstond geen ernstig let-
bloeddruk en uitdrogingsverschijnselen had. Mevrouw
sel, maar inmiddels is bekend dat er wel sprake was van een
is een nacht in het ziekenhuis ter observatie opgenomen
flinke kneuzing. De persoon moet hierdoor enkele weken
geweest. Zij maakt het inmiddels naar omstandigheden
rustig aan doen. E.e.a. is vastgelegd op video en bijge-
redelijk.”
voegd.”
•
“Tijdens de vaart tweemaal een onwel-wording bij passagiers gehad.”
Het is mijn ervaring dat in Denemarken en Zweden de gemiddelde leeftijd van de passagiers steeds hoger komt te liggen.
Indien vanuit de mand door een passagier 112 gebeld wordt
Zij zijn dan ook vaak fragieler. De briefing gebeurt daar ver-
dan geeft dit een aantal voordelen. De centrale heeft automa-
plicht in de mand en we zien het als de passagiers in de mand
tisch de positie van de beller en het noodgeval, en al kan dit
klimmen voor de briefing. De crew let er ook op, en als iemand
door het varen wijzigen, het is nauwkeuriger dan de volgauto.
niet in de mand kan komen dan wordt het extra opletten. Zo
Ook kunnen er direct aanwijzingen voor hulp gegeven wor-
heb ik wel eens een passagier geweigerd, omdat die met geen
den. In Nederland heeft één op de vier mensen ervaring met
mogelijkheid in de mand kon komen.
BHV, EHBO of reanimatie. De kans dat je een dergelijk iemand aan boord hebt is dus vrij groot. Maak hier gebruik van, zodat jij als piloot de vaart veilig kunt uitvoeren.
•
“Na de landing, terwijl de ballon al platligt, is een passagier
• “Bij een harde landing zijn 2 passagiers op het been van
uit de mand gekropen en heeft bij het opstaan haar knie
de derde passagier terecht gekomen. Die heeft daarbij een
verdraait. De passagiers is nagebeld en het lijkt allemaal
gecompliceerde enkelbreuk opgelopen.”
mee te vallen.” • “Gisteravond heeft een mevrouw haar knie geblesseerd
• “Tijdens de landing kantelde de mand, wat niet ongebruikelijk is, en sleepte hierbij ongeveer 50 meter door het veld.
tijdens de landing van de luchtballon. De landing verliep
Hierbij kwamen de haren van een dame klem tussen de
normaal, waarbij de mand na grondcontact rechtop bleef
rand van de mand en het weiland. Gelukkig is er geen let-
staan. De passagier gaf aan ‘door haar knie te zijn gegaan’.
sel ontstaan. Het is echter noemenswaardig om te melden,
Als piloot heb ik aangeboden hulp in te schakelen, maar
omdat e.e.a. voorkomen had kunnen worden door ofwel
ze wilde graag naar huis. Ze is met eigen familie vanaf het
de haren op te binden, haarnetjes uit te delen of haren
landingsveld naar huis gegaan. Ik heb geadviseerd om langs de huisartsenpost of eerste hulp te gaan. Vanmorgen heb
onder kraag of pet te stoppen. • “Bij de nadering bleven de sidevent-lijnen haken achter een
ik mevrouw opnieuw gesproken. Ze is gisteravond niet
zonnecollector. Hierdoor schade opgelopen aan de ballon,
meer naar een hulppost geweest maar heeft vandaag een
en een passagier heeft de hand beschadigd”
afspraak gemaakt ter controle in het ziekenhuis. Het blijkt
• “Bij de landing werd een klein hopje gemaakt. Vermoedelijk
dat ze al twee eerdere operaties aan haar knie had gehad
heeft mevrouw haar enkel gebroken bij de tweede aanra-
(meniscus en kruisbanden).”
king op de grond. Er waren verder geen noemenswaardige
• “Na of tijdens de landing oudere vrouw (80) spaakbeen
weersomstandigheden.”
gebroken. Mogelijk door omhoog drukken/trekken. Zeer rustige landing en geen bijzonderheden.”
Het melden van ballonvaart-gerelateerde voorvallen en
• “Een jongen van 14 jaar hield zich niet goed vast bij de lan-
incidenten kan gemakkelijk én snel, via
ding en heeft daardoor zijn kin hard gestoten, en is knock-
melden.ballonvaren.vliegveiligheid.nl
out gegaan. De ambulance is erbij geweest. De jongen is onderzocht, goed bevonden en is gebleven”.
Wij zijn de club die: - uitdaagt - crew een team maakt - leert navigeren - ballon-skills test - stressbestendig maakt meer weten of eens een
training/wedstrijd meedoen? www.dbcc.nl
veiligheid
Incidenten bij de landing
15
evenement 16
BALLONFESTIVALS IN VOGELVLUCHT S A M E N S T E L L I NG GERJ AN C REB OLDER M E T BI JD R A G EN V AN B EN B LÄ S S , KEV IN B OON, GERJAN CREBO L D ER EN YO URI P RUIM
DE ZOMER VAN 2023 KAN, OP Z’N ZACHTS GEZEGD, WISSELVALLIG WORDEN GENOEMD. HITTEPERIODES WISSELDEN ZICH AF MET REGENACHTIGE DAGEN, ZELFS WEKEN. DESONDANKS GINGEN DE MEESTE GEPLANDE BALLONMEETINGS IN BELGIË EN NEDERLAND GEWOON DOOR. BEN BLÄSS, KEVIN BOON, GERJAN CREBOLDER EN YOURI PRUIM WAREN ER VAN DE PARTIJ, MAAKTEN ER FRAAIE FOTO’S EN DOEN ER VERSLAG VAN. Ballonfestival Hardenberg (22-24 juni)
H A R D E N BE R G
GRO BBED O NK
Traditiegetrouw is dit de aftrap voor het eventseizoen in
hele dag winderig. Rond opstijgtijd werd het iets rustiger,
Nederland. Na een top-editie met ‘drie uit drie’ in 2022 moest
maar niet rustig genoeg om de aanwezige ballonnen weg te
het festival het dit jaar met een dag minder doen: op donder-
sturen. Het was wel rustig genoeg om enkele specials aan het
dag lieten de weergoden al snel zien dat het geen geschikt
publiek te tonen. Op zondag stond er zelfs voor een show aan
ballonweer zou zijn. Vrijdag en de zaterdag bleken wel twee
het publiek teveel wind. KB
geweldige avonden te worden. Hardenberg had groot uitgepakt met een flink aantal special shapes. Zo was de Warstein
Balloonfair Staphorst (6-7 juli)
Locomotive weer in het luchtruim te zien en bracht de nieuwe paarse babydraak Ignis haar eerste bezoek aan een event. Ook de molen, Olaf de clown en Morris de donkey verkenden Hardenberg vanuit de lucht. Beide avonden steeg Mister Globie als laatste op; de ballon van Alex Jan Barends kreeg een luid applaus bij het lostrekken van de quick release. Hij heeft ongetwijfeld kunnen zien hoe enorm druk het was langs de Vecht. YP
KempenAir, Grobbendonk (30 juni-2 juli) Op de openingsavond van dit nieuwe festival konden enkele ballonnen in een windvenster opstijgen. Nadat een tiental ballonnen vertrokken was kwam de wind weer tijdelijk opzetten,
STAP H O RST
waardoor verder opstijgen te risicovol werd. Bij het vallen van
Ondanks de korte historie van de Balloonfair Staphorst staat
de avond viel ook de wind weg waardoor enkel specials hun
deze bij velen al vast op de agenda. Waar het voorgaande
opwachting maakten voor het publiek. Zaterdag was het een
jaren een eendaags event was, werd dit jaar de uitbreiding
gemaakt naar twee dagen. De weersvoorspellingen werden
evenement
in de loop van de week steeds positiever en op donderdag waren er geen twijfels meer: alle lichten konden op groen. De vrijdagavond bracht nog wat spanning met zich mee. Een vervelende windrichting en een op geringe hoogte te stevige wind konden roet in het eten gooien, omdat de ballonnen al binnen en halfuur het Zwarte Meer over zouden zijn, met daarachter geen landingsmogelijkheden. Rond half 8 stegen
17
twee ballonnen van Ballonvaren Zeeland op om de windrichting te peilen; één op grotere hoogte en de andere lager bij de grond. Niet veel later kon iedereen opstijgen. Het werd een prachtige avond. YP GRAVE
Friese Ballonfeesten Joure (26-30 juli)
uit de hand. Met ruim dertig ballonnen en de kleine kermis ernaast was de sfeer van enkele jaren geleden weer helemaal terug. In de uiterwaarde van de Maas was het twee avonden een drukte van belang, waarbij de berm van de Jan van Cuijkdijk (N321) als gratistribune diende. Ook de eigenaren van modelballonnen gaven acte de presence, net als Nederlands’ nieuwste specials, zoals het kleine paarse draakje en Morris de ezel van Coen van den Heuvel, Mister Globie van Alex-Jan Barends en het berenkopje van Edcar Vermeulen. Hopelijk hebben Paschal en Mirjam de smaak weer te pakken en mag het publiek rekenen op een jaarlijks terugkerend evenement. GC
AVS Balloonmeeting Stad Deinze (12-13 augustus)
J O URE
Onder leiding van de nieuwe voorzitter Erwin Bethlehem vonden de 36e Friese Ballonfeesten plaats. Traditiegetrouw reden de ballonteams door het winkelcentrum naar de opstijglocatie, waar burgemeester Fred Veenstra het festival opende. Het gratis toegankelijke terrein werd bezocht door duizenden
D EI NZE
toeschouwers. Het oplaten en opstijgen van de heteluchtbal-
Op zaterdag kon in Deinze helaas alleen de nightglow door-
lonnen en special shapes ging steeds gepaard met een groot
gaan vanwege de stevige wind. Op zondag waren de weers-
applaus. Na het opstijgen overbrugden modelballonteams de
omstandigheden gelukkig beter, en kon het geplande pro-
tijd tot de nightglow. Rondom het uitgestrekte terrein geno-
gramma wel afgewerkt worden. Met een vaart richting Gent,
ten de toeschouwers van kermisactiviteiten, het uitgebreide
werd het voor velen een lange vaart. KB
aanbod van een hapje en een drankje en van de muzikale klanken van verschillende bands. Traditiegetrouw werd de slotdag
Des Ballons et des Ailes (Le Roeulx, 13 aug.)
afgesloten met tal van oldtimers en een rommelmarkt. De nieuwe bestuursleden en de vele helpers, evenals flight director Johannes Kooistra met zijn nieuwe team van launchmasters, kunnen terugkijken op een zeer geslaagd evenement. BB
Ballonfestival Grave (11-12 augustus) Nadat publiek en piloten enkele jaren van het Ballonfestival Grave verstoken waren, beleefde het populaire evenement dit jaar een comeback. Paschal en Mirjam Noor hoopten er een kleine, intiemere versie van te maken, maar dat liep enigszins
L E RO EUL X
evenement
Door de windrichting en de complexiteit van de CTR Charleroi
Burgemeester Jacco van der Tak doopte twee nieuwe ballon-
waarmee geflirt werd konden niet alle ballonnen opstijgen.
nen: de PH-EEN (Cameron 0-26) van Peter van Harten en de
Wie wel een vaart maakte, begaf zich op hoogte om buiten de
PH-PIT (Kubicek BB40Z) van Rob den Boer. Alles werd voor de
CTR te kunnen blijven. KB
25.000-30.000 bezoekers vakkundig aan elkaar gepraat door Jan Odink. GC
Ursel Air Days (15 augustus) Parkstad Ballonfestival (18-20 augustus)
18
URSEL
Tijdens de Ursel Air Days was het de bedoeling om zoveel mogelijk luchtballonnen van Madou Ballonvaarten samen te laten opstijgen. Er kwamen er zes hun opwachting maken; hun Kubicek-vloot. KB
Ballonfiësta Barneveld (16-19 augustus)
H O ENSBRO EK
Voor de 15e keer werd bij het Limburgse Kasteel Hoensbroek - volgens de ANWB het mooiste kasteel van Nederland - het gratis toegankelijk Parkstad Ballonfestival georganiseerd. De opzet was dit jaar bewust kleinschalig gehouden: vijf luchtballonnen en acht modelballonnen wisten er zo’n 6000 bezoekers te vermaken. Zowel op vrijdag als zaterdag kon er gevaren worden, met op zaterdag een nightglow. Op zondag stond er te weinig wind om op te kunnen stijgen en werd het publiek vermaakt met de inloopballon ‘Miss Piggy’.
Twente Ballooning (23-26 augustus) BA R N E VE L D
Het publiek moest het tijdens de 39e editie van Ballonfiësta Barneveld weliswaar doen met ballonnen uit slechts drie landen, maar het waren er wel zo’n veertig; het thans hoogst toegestane aantal. De special shapes trokken de meeste aandacht en vooral de vijf die voor het eerst in Barneveld waren: Mister Globie van Alex-Jan Barends, het paarse draakje en Morris de ezel van Coen van den Heuvel, de poedersuikerbus van de Zwitser Thomas Gleixner en het beertje Jeppa van Edcar Vermeulen. Ook vanuit België kwamen er special shapes naar Barneveld, waaronder de Smurf van Kurt de Bock,
O L D ENZAAL
Priscilla met Jelle Buyse, Lente met Frederik Bosch, Funny
Sinds 1991 vindt in de derde week van augustus een van
Bunny met Bart Geeraerts, Calimero met Tryntsje Offringa
de toonaangevende ballonfestivals van Nederland plaats op
en Babette van Guido Hårle. Paschal Noor was piloot op het
recreatiepark ‘Het Hulsbeek’ in Oldenzaal. Door de jaren heen
kuiken van Barneveld en het duo Remmelt Neef en Wouter
zijn Rien Jurg en zijn team erin geslaagd om ondernemers,
van Manen koos in de Rocky het luchtruim. Ook de replica van
hun klanten en de vele toeschouwers een perfect georgani-
de Chrysler Rozière met Martijn Hoogeslag was van de partij.
seerde ballonmeeting en een zeer gevarieerd entertainment-
programma voor te schotelen. Hoogtepunt is het opstijgen
Vredefeesten Sint Niklaas (1-3 september)
evenement
van in totaal 35 heteluchtballonnen en special shapes zoals Babette, Beer Max, Mc Donalds, Mister Globie, van Gogh en Kikker. De geplande ballonshow op vrijdag- en zaterdagavond en de nightglow moesten worden afgelast vanwege regenbuien. In plaats daarvan konden de toeschouwers oldtimers en vuurwerk bewonderen. Elke avond kwamen de ballonteams, sponsoren, gasten, passagiers en leden van de organisatie op het terras bij elkaar voor een après-ballon om over alle beleve-
19
nissen na te praten. BB
Hottolfiades (25-27 augustus) SINT NIKL AAS
Een naderende regenzone hield op vrijdagavond de ballonnen aan de grond, maar net voor de regenbui St-Niklaas bereikte konden nog wel enkele special shapes aan het publiek worden getoond, en ook de nightglow kon doorgaan. Op zaterdagochtend werd mist en lage bewolking voorspeld, maar de regio rond Sint-Niklaas bleef ervan gespaard waardoor de minimale zichtbaarheidsvereisten gehaald werden. Een lange vaart diende zich aan, want het was met een slakkengangetje. HOTTON
Wegens de neerslag was het opstijgterrein voor de competi-
Gedurende de gehele week voorafgaand aan Hottolfiades leek
tieballonnen niet berijdbaar, zij stegen daarom ook op vanaf
het, vanwege de aangekondigde regen en wind, alsof alle
de markt. Op zaterdagavond en zondagochtend en -avond
voorbereidende inspanningen in Hotton voor niets zouden zijn
waren de vaarcondities aanzienlijk beter, waardoor er mooie
geweest,. Vrijdagavond werd de vaart dan ook afgelast. Maar
vaarten konden worden gemaakt, met zowel gewone bal-
tegen de verwachtingen in konden nadien alsnog drie vaarten
lonnen als diverse special shapes. Tot slot geven we nog mee
doorgaan: zaterdagochtend en -avond als ook zondagmorgen
dat Mario Van Craenenbroeck met een kleine voorsprong de
kozen de ballonnen het luchtruim. Zondagavond moest de
Vredefeesten Balloon Trophy op zijn naam mocht schrijven. KB
vaart helaas wel worden afgelast. KB
Afgelastingen Gemerts Ballonfestijn (1-2 september)
Het onstuimige weer zorgde er helaas voor dat de ballonvaarten tijdens o.a. de Stenenmuurfeesten in Sinaai (29 mei), Montgolfiades de Molenbaix (5 augustus) en de Sportballonhappening te Sint Truiden (6 augustus) geen doorgang konden vinden.
GEMERT
Vanaf de voetbalvelden van VV Gemert vond begin september de 30e editie van het gratis toegankelijk Gemerts Ballonfestijn plaats. Waar het festival vorig jaar nog moest worden afgelast, konden de ballonnen dit keer op beide avonden de lucht in. Een springkussen, clown Ronnie Ballonnie, modelballon-
Foto´s door auteurs m.u.v Deinze (foto Lindsay
nen, een inloopballon en het ZAB-orkest maakten het ballon-
Cuelenaere), Hoensbroek (foto Ton Kurvers), Hottolfiades
festijn compleet. Met de verkoop van de ballonvaart-tickets
(foto Anne Lovens) en Gemert (foto Frans Brzoskowski).
werden diverse lokale goede doelen ondersteund.
JELLE KINGMA
BALLOONINGNOORD
MONIQUE HOOGESLAG
De toekomst. #JKBallonvaarten #crew #ballonstof #dokkum #kollum
Globie sees something strange! Twente Ballooning day 1! #Twente #Strange #upsidedown #Balloons #Hotairballoon #Twente #Ballonstof
Geniet nog even mee met de foto’s van onze prachtige ballonvaarten over Hegra , Saoedi-Arabië #alulamoments #ballonstof
HOTAIRKAY
CAMERON_BALLOON_PROMOTIONS
BERTELSBALLOONING
Wedstrijdvaren is een feestje, de slingers zijn opgehangen! #meedoenisbelangrijkerdanwinnen #36 #faiballooning #juniorchampionships #ballonvaren
The Vincent van Gogh balloon in its new state. We have completely replaced all blue Nomex and nylon panels from the cone by black and repaired ...
#kasteel #netevallei @visitflanders #castles #ballonstof #ballonvaren #ballonvaart #luchtballon #vliegmee #flyandsmile #kastelenroute #history
DICK KLEINLUGTENBELD
GEAOPPAD
GIORGIO.MCH
Als opa op pad gaat met de ballon, vinden de kleinkinderen het leuk om te volgen #ballonstof
Sky is the limit #basballonvaarten #nederlandseluchten #ballonstof #sky_brilliance #balloons #skyisthelimit #hotairballoon #mooieluchten
Italian International Grand Prix 2023 #umbria #umbriatourism #sagrantinocup #italy #ballon #hotairballoon #heißluftballon #ballonstof
ballonstof 21 DEMAXOPBALLONREIS
BALLOONINGARCHIVE
HANSVANHOESEL
Twenteballooning - Afgelopen dagen waren al zeer leuk. Hopelijk kunnen we vandaag opnieuw varen. Wie spot ons in het Twentse luchtruim??....
On the 19th of August, the first edition of ‘Ballonspektakel Rijsbergen’ was a great succes. 13 hot air balloons in various colours and shapes. #ballonstof
Dzintars Ostrovskis (2022) zit al vroeg aan de knoppen van een Lindstrandbrander #ballonstof
FLASH_BALLONVAARTEN
BALLONVAARTENSTIJNVERCAUTEREN
GPEIRSMAN
Enkeltje Veldhoven - Kerkhof. Het was gisterend weer schitterend weer en we zijn met een rustig gangetje vanuit Veldhoven vertrokken en via Waalre
Vanuit @stad.waregem trokken we vanavond richting de @vlaamseardenneninbeeld ! Na iets meer dan uur zetten we de ballon heel zachtjes neer.
Beautiful morning flight from the Lion’s Mound in Waterloo #flyingismagic #athomeinthesky #sunrise #waterloo #ballonstof
#BALLONSTOF De mooiste ballonfoto’s op social media Plaats je ballonfoto’s met de ballonstof-tag op social media. Op deze pagina’s plaatsen we een mooie selectie. Dank aan de fotografen te velde!
WOUTER VERBIST
AIRMANBALLOONING
Een magische ochtendvaart over de Schelde. Een afstand van ongeveer 40km afgelegd. #ballonstof #goldenhour #ballonvarenzeeland
Unieke ballonvaart van Sint-Niklaas naar Heiende. #airmanballooning #dhooge3 #ballonstof #ballonvaart #Airman #luchtballon
techniek 22
ZIJN WE TE ZIEN ?
De Secondary Surveillance Radar (SSR) D O OR R E M KO WIG GER
WAAR DE PRIMARY SURVEILLANCE RADAR (ZIE VORIGE BALLONSTOF) EEN PASSIEF SYSTEEM IS - DE RADAR ZIET EEN ECHO OP HET SCHERM - IS DE SSR AFHANKELIJK VAN EEN REACTIE VAN HET LUCHTVAARTUIG. HET BERUST OP EEN VRAAG-ANTWOORD PRINCIPE: DE SSR ZENDT EEN VRAAG UIT (INTERROGATION) EN DE TRANSPONDER AAN BOORD BEANTWOORDT DEZE VRAAG DOOR DE GEVRAAGDE INFORMATIE TERUG TE STUREN (REPLY). DE VERSCHEIDENHEID AAN INFORMATIE DIE EEN SSR OPLEVERT IS VEEL GROTER DAN BIJ EEN PSR. leider in het geval één van de piloten een verkeerde
Nog even in het kort: voordat de transponder ook in
hoogtemeterinstelling heeft doorgevoerd.
onze branche min of meer gemeengoed werd, waren het vooral de mode A en C transponders die we
Mogelijke fouten
tegenkwamen. Met de invoering van mode S en strengere regelgeving is ook het aantal gebruikers
Garbling (verwarring) komt voornamelijk voor bij
toegenomen.
mode A/C transponders. Wanneer luchtvaartuigen zich op ongeveer dezelfde afstand van het radarstation
- Mode A : Transponder stuurt alleen squawk code terug
bevinden (20,3 µs, ca 1,7 NM) overlappen de replies elkaar
- Mode C : Transponder stuurt naast de squawk code ook de
wanneer ze bij het radarstation aankomen. Dit kan ervoor zor-
drukhoogte mee terug - Mode S : Transponder stuurt aircraft ID, 24-bits code, locatie en overige informatie.
gen dat er verkeerde informatie op het scherm komt te staan of juist dat informatie helemaal wegvalt. FRUIT staat voor False Replies Unsynchronised to Interrogator Transmission of False Replies Unsynchronised In Time en
De werking van een SSR berust zoals gezegd op een vraag-
treedt op wanneer een SSR een reply ontvangt op een vraag
antwoord principe. De SSR stuurt een vraag om informatie
door een ander SSR uitgezonden. Ook hierdoor kunnen er
uit op 1030 Mhz en de transponder in het luchtvaartuig
luchtvaartuigen op het scherm getoond worden die er niet
beantwoordt deze vraag op 1090 MHz. Het voordeel van de
zijn.
verschillende frequenties is dat een SSR ongevoelig is voor clutter. Waar bij een PSR de echo’s van vogels, gebouwen en
Mode S, selective interrogation
slecht weer op de radar te zien kunnen zijn, wordt een eventu-
Het gebruik van een mode S transponder kan foute infor-
ele echo op 1030 Mhz bij de SSR eruit gefilterd.
matie door garbling en FRUIT minimaliseren door selectief bepaalde luchtvaartuigen te vragen om informatie. Iedere mode S transponder / luchtvaartuig heeft daartoe een unieke 24-bits code toebedeeld gekregen. Deze code krijg je bij inschrijving van het luchtvaartuig, maar kun je vaak ook terugvinden in het luchtvaartuigregister. Voor o.a. Nederland is deze online te raadplegen (zie QR code). De 24-bits code zorgt voor een totaal van 16 777 214 unieke codes. De toegewezen code wijzigt wanneer het luchtvaartuig verhuist naar een ander land. Een SSR kan
Wanneer vanuit het luchtvaartuig ook hoogte-informatie
een All-Call uitsturen. Hierbij stuurt ieder luchtvaartuig bin-
teruggestuurd wordt, dan gebeurt dat altijd ten opzichte van
nen bereik het 24-bits adres terug.Daarna kan het SSR station
het 1013,25 hPa drukvlak. Daarmee wordt voorkomen dat ver-
selectief luchtvaartuigen raadplegen.
keerde separaties worden doorgegeven aan de luchtverkeers-
Airborne collision avoidance system (ACAS)
Voordelen:
Het door de transponder uitgezonden signaal wordt ook
- SSR zendt met veel minder vermogen. Het signaal hoeft nl
gebruikt t.b.v. ACAS. Doordat boordcomputers deze signalen
niet heen en terug, maar alleen heen tot aan het luchtvaar-
ontvangen en door rekening te houden met de eigen positie,
tuig
snelheid en richting, kunnen botsingen voorkomen worden.
- SSR biedt grotere verscheidenheid aan informatie voor de luchtverkeersleider - Luchtvaartuigen zijn eenvoudiger te onderscheiden door de verschillende codes
Automatic Dependent Surveillance - Broadcast (ADS-B) Veel transponders hebben de mogelijkheid om naast een antwoord op een vraag van het grondstation automatisch
- SSR is ongevoelig voor clutter
positiedata te versturen. Zo’n extended squitter bericht wordt
Nadelen:
zo’n 2x per seconde verstuurd en bevat naast de GPS-positie
- SSR is afhankelijk van apparatuur aan boord voor een goede
ook het aircraft-ID en gegevens over richting en snelheid.
werking - SSR is, voornamelijk bij A/C transponders, gevoelig voor
ADS-B gaat naar verwachting in de toekomst een steeds belangrijkere rol spelen. In de USA is het sinds 1 januari 2020
garbling en FRUIT. en het effect kan worden verkleind door
bijvoorbeeld al verplicht om in gecontroleerd luchtruim ook
gebruik van een Monopulse SSR. Dit heeft een ander anten-
een ADS-B systeem mee te nemen. Hoewel het geen eis is aan
ne stralingspatroon waardoor er minder vaak ondervraagd
mode S transponders, hebben de meeste fabrikanten hun
moet worden.
hardware er al op voorbereid.
- SSR is afhankelijk van de positie van de antenne op het luchtvaartuig. Wanneer deze in de ‘schaduw’ ligt van bijv.
Samenvattend kunnen we concluderen dat zichtbaarheid voor
een staartvlak, dan is de werking minder.
de luchtverkeersleiding en voor elkaar een steeds crucialere rol gaat spelen in de (kleine) luchtvaart. En hoewel er nu nog gebieden en tijden zijn waar een transponder niet verplicht is, zal dit in de toekomst ongetwijfeld aangepast worden.
The FAA/EASA approved Balloon Instrument
DigiTool DBI3
Features include: altimeter, variometer, and temperature indicating displays, flight timer, audio alarms, and an integral GPS showing ground track and speed. The DBI3 also has an on-board flash memory capable of storing up to 10,000 hours of recoverable flight data. It is powered by an integral LiPo battery lasting up to 12 hours per charge; no replaceable batteries to contend with. It has a metal body, one Bluetooth antenna and one GPS antenna. It also has a rotary switch that ensures safe travelling with the DBI3 totally disconnected from the battery. Buy from our webshop www.dbi3.com or contact our BENELUX Sale Station via the Dutch Eric Baltussen at info@ballonsport-marl.de or +492365508785. Price: 1,299 € (excluding VAT). Shipping included. More than 1,500 units sold worldwide Digitool Instruments AB Dalagatan 13, Box 6190, 10233 Stockholm, Sweden
techniek
Voor- en nadelen SSR t.o.v. PSR
23
ballonstof 24
Rob den Boer +31 6 53287804
Patrick de Bont +31 614504110
www.kubicekballoons.nl
DO O R TO M M I E W I T T E VE E N
bv aa la lrot nv se tr os fl a g
EEN LONGJUMP MET EEN LEERMOMENT
25 25
B I E S BO S CH
HET MAKEN VAN EEN LONGJUMP STOND ALTIJD AL EEN KEER OP MIJN BUCKETLIST. MIJN LANGSTE VAART IN AL DIE JAREN WAS ‘SLECHTS’ 2,5 UUR EN DAN VOND IK HET OOK WEL WEER TIJD OM TE GAAN LANDEN. OP WOENSDAG 15 FEBRUARI 2023 WAREN DE OMSTANDIGHEDEN PERFECT OM SAMEN MET PATRICK DE BONT IN 8 UUR EN 45 MINUTEN 250 KILOMETER AF TE LEGGEN VAN BRABANT NAAR GRONINGEN. ONZE BEDOELINGEN WAREN GOED, MAAR WE HEBBEN TIJDENS DE VAART OOK FOUTEN GEMAAKT. WE HEBBEN HIER VEEL VAN GELEERD EN DELEN HIERBIJ GRAAG ONZE ERVARING. We hadden ervoor gekozen om geen vliegplan in te dienen.
het Eemmeer al begon. We waren op dat moment ook even
Op de geplande route zouden we namelijk geen gecontroleerd
afgeleid, omdat we vanuit de KNVvL telefoon kregen dat een
luchtruim tegenkomen. Tevens zou het gelet op de vaarduur,
boer (achteraf ten onrechte) had geklaagd over schade door
en de daarbij draaiende en toenemende wind lastig zijn om
laagvaren. Pas bij Zeewolde besloten we Lelystad Airport op
in te schatten hoe laat we ergens zouden zijn. Wel zouden we
te roepen (op de verkeerde frequentie…), omdat we dachten
de gehele vaart de transponder aanzetten, zodat we zichtbaar
dat we 10 minuten voor het bereiken van de CTR van Lelystad
zouden zijn op de radar. We hadden namelijk niets te verber-
zouden zijn. Eenmaal toen het radiocontact tot stand was
gen. Daarentegen hadden we tijdens de vaart geen radiocon-
gekomen, werden we gesommeerd de CTR te verlaten. We
tact gezocht met Dutch Mill. Achteraf gezien had het indienen
waren enigszins verbaasd en probeerden opnieuw contact te
van een vliegplan en het zoeken van radiocontact met Dutch
zoeken met de toren. Ongeveer 2 minuten later - het was druk
Mill veel leed kunnen voorkomen.
op de radio - kregen we de melding: “Maintain 1500 ft”. Die instructies hebben wij verder opgevolgd. De laatste uren van
De eerste vier uren waren prachtig. Heerlijk in de zon boven de
de vaart waren letterlijk en figuurlijk niet meer zo zonnig door
Biesbosch en recht over de Domtoren in Utrecht. We hadden
deze gebeurtenis. Nadat we over de stad Groningen hebben
die uren windrichting uit 210 graden met ongeveer 12-15 kno-
gevaren – met tijdige toestemming van CTR Eelde – maakten
pen tussen de 1000 en 1500 ft. Het plan was vooraf niet om
we een nette landing met een knoop of 7.
over Flevoland te varen, maar met deze windrichting hadden we genoeg speling om in de middag de bocht naar het oosten
Een paar dagen na de vaart heeft Patrick een goed gesprek
te maken, omdat de wind zou gaan ruimen en toenemen. We
gehad met de luchtvaartpolitie over dit incident. Patrick heeft
naderen Flevoland met de vele windmolens, maar we waren
hierbij aangegeven dat onze bedoelingen altijd goed zijn
ons niet bewust van het feit dat de CTR van Lelystad gelijk na
geweest, maar dat we ook fouten hebben gemaakt en hiervan
vaartverslag 26
CA T H A R I JN E S I NGEL, U TREC HT
TOM M Y WITTEVEEN EN P ATRICK D E BO NT
hebben geleerd. De agenten gaven zelf ook aan dat het luchtruim rondom Lelystad lastig is met CTR 1 en CTR 2. De conclusie is dat de zaak is geseponeerd en dat de overtreding van het schenden van het luchtruim niet wordt gestraft met een geldboete. Helaas zijn we wel gediskwalificeerd door de DBCC.
Een volgende keer hopen we wel een geldige uitslag te krij-
Zelfs met een straf met 245 kilometer aftrek hadden we nog
gen en we denken dan aan de geleerde lessen: het indienen
gewonnen, want we waren slechts de enige deelnemer dit
van een vliegplan, radiocontact maken met de (landelijke)
jaar. Het is zeker jammer, maar de beslissing is ook te begrij-
verkeersleiding en het gebruiken van de nieuwste (digitale)
pen met het rumoer wat is ontstaan na de vaart.
ICAO-kaart.
ILLUSTRATOR GEZOCHT VOOR BALLONSTOF-CARTOONS Heb je een passie voor ballonvaart, kun je goed tekenen/schetsen/illustreren en heb je gevoel voor humor? Dan zijn we op zoek naar jou. Ballonstof wil via cartoons de wereld van de ballonvaart met een knipoog gaan bekijken. Als illustrator krijg je de kans om je werk te delen met een enthousiast lezerspubliek. De cartoons zullen een vaste rubriek gaan vormen in ons ledenblad. Kun je goed tekenen, maar lijkt het verzinnen van onderwerpen lastig? Geen probleem, we zijn vooral op zoek naar een illustrator; de redactie denkt mee over de onderwerpen, en ook Ballonstof-lezers kunnen suggesties aandragen. Lijkt het je wel wat, om ieder kwartaal een ballonvaartcartoon te ontwerpen? Laat het weten via ballonstof@knvvl.nl.
Op Spitsbergen liggen nog steeds restanten van wonderbaarlijke lichter-dan-lucht poolexpedities
historie
ARCTISCHE AERONAUTEN LIETEN HUN SPOREN ACHTER
27
IM P RES S I E VA N S M E E R E N BU R G OP S PITS B ERG EN ANNO 1 63 9. OP DE VO O RGRO ND TWEE TRAANO VENS WAARMEE UI T H ET SP EK VAN WAL VISSEN V I S O L I E O FW E L T R A A N W E R D G EWONNEN ( S C HILDERIJ C ORNELIS DE MAN).
VER BOVEN DE POOLCIRKEL IN HET UITERSTE NOORDEN VAN SPITSBERGEN WAS HET VIER EEUWEN GELEDEN EEN DRUKTE VAN BELANG. NADAT WILLEM BARENTSZ IN 1596 HET LAND MET DE PUNTIGE BERGEN ONTDEKTE EN HET ‘SPITSBERGEN’ NOEMDE SPEELDE DE NEDERLANDSE HANDELSGEEST OP. HET WEMELDE ER NAMELIJK VAN DE WALVISSEN. VANAF 1612 TROTSEERDEN HOLLANDERS, FRIEZEN EN ZEEUWEN DE IJZIGE KOU OM OP DE DIEREN TE GAAN JAGEN. HET ONHERBERGZAME GEBIED KENT OOK EEN DRAMATISCHE LICHTER-DAN-LUCHT GESCHIEDENIS. T E K ST EN B E E L D H A N N A BBE N, TENZ IJ ANDERS V ERM ELD
Jaarlijks verbleven tijdens het walvisvaartseizoen zo’n 200
vaarders, resten van funderingen, gele IJsselsteentjes en Friese
Nederlandse walvisvaarders maandenlang in het ijskoude
klinkers. Ze hebben vierhonderd jaar lang de tand des tijds
onherbergzame poolgebied, dat maar liefst 1500 kilometer
wonderwel doorstaan.
boven de poolcirkel ligt. Het epicentrum van de vangst lag rond twee eilanden in het noordwesten van Spitsbergen:
“Op zich best een interessant verhaal hoor Han” zul je wellicht
Danskøya en Amsterdamøya, waar op een vlakke landtong
denken. “Maar waarom staat het in een blad over ballonva-
het walvisvaardersdorp Smeerenburg was opgetrokken. Nog
ren?”
steeds vind je er vervallen walvistraanovens, graven van walvis-
S MEER E N BU R G A N N O 2 0 23 . DE TWEE DONKERE C IRKELS M ARKE REN D E RESTANTEN VAN TWEE VI ER EEUWEN O UD E NED ERL AND SE T RA A N OVE N S W A A R I N W A LV IS S PEK ( ‘ B LU B B ER’ ) TOT TRAANOLIE WERD GEKO O KT. RECH TSO ND ER ENKEL E O UD E KL I NKERS. O P D E ACH T ERG RON D BA A I VI R G OH AM NA OP EILAND DANS KØYA, WAAR V A ND AAN AND RÉE, STRIND BERG EN F RAENKEL I N 1897 AAN H UN NO O D L O TT I G E P O OL E X P E D I T I E - P E R -LU C HTB ALLON B EGONNEN.
historie 28
Nou dat zit zo: vanaf dezelfde locatie vertrok 300 jaar na
drie maanden rond op het pakijs. Na een dramatische tocht vol
Barentsz’ ontdekking een wonderlijke poolexpeditie. De expe-
ontberingen bereikten ze ten langen leste het eiland Kvitøya
ditie had als doel om als eerste de noordpool te bereiken en
waar ze, volledig uitgeput, kort na aankomst overleden (zie
werd niet, zoals gebruikelijk, per boot en met sledes onderno-
ook de illustraties over de Andrée-expeditie van Rutger Coucke,
men maar per luchtballon.
op pagina 32 en 33 in deze Ballonstof).
Andrée, Strindberg en Fraenkel
Tijdens de voorbereidingen voor de poolexpeditie in 1897
Expeditieleider was de Zweed Samuel Andrée. Samen met
moeten de drie ballonvaarders regelmatig bijna gestruikeld zijn
zijn kompanen Nils Strindberg en Knut Fraenkel steeg hij in
over één van de drie traanovens die Friese walvisvaarders in de
1897 met zijn gasballon op vanuit de baai Virgohamna op
Virgohamna-baai drie eeuwen voordat de Andrée-expeditie er
het eiland Danskøya. Het verhaal van de expeditie zal bij veel
vertrok al hadden gebouwd. Dat gebeurde op dezelfde locatie
Ballonstoflezers bekend zijn: er werd niets meer van hen
als waar Andrée later zijn ballonhangar optrok. De restanten
vernomen, totdat in 1930 hun resten werden aangetroffen
van de oude Friese ovens liggen naast de nog steeds zichtbare
op het afgelegen pooleiland Kvitøya. Bij de lichamen wer-
kuil, die destijds voor de constructie van Andrée’s hangar was
den dagboeken en nog onontwikkelde foto’s aangetroffen.
uitgegraven. Ook een deel van Andrée’s waterstofgenerator
Daaruit bleek dat de ballon vanwege ijsaanzetting op de
die er in 1897 na de opstijging werd achtergelaten is er nog
envelop vroegtijdig was geland. De mannen zwierven daarna
steeds, net als de graven van Harlinger en Stavorer vissers.
A N D R E E ’ S BA L L ONHANG AR ( B LAU W) WAS GEB OU WD I N D E L UWTE VAN EEN H EUVEL , NABI J EEN VERL ATEN H UT (RO O D ) D I E D E BR IT SE A VONT U R I E R A R N OL D P IKE B OU WDE IN 1 888 ( FOTO NORS K P O L ARI NSTI TUTT). EEN O ND ERD EEL VAN AND REE’S WATERSTO F I NSTAL L ATIE UIT 1 8 9 7, E E N H O U T E N BA K GEV U LD M ET C ALC IU M OXIDE OM HET GAS TE ZUI VEREN (GEEL ), STAAT ER ANNO 2023 NO G STEED S, NAAST D E RESTA NT E N VA N P I KE ’ S H U T ( FO TO ANOU K NAB B EN) .
E E N KU I L W A A R IN DES TIJ DS DE B ALLONM AND WAS GEP L AATST MARKEERT D E P L EK WAAR D E H ANGAR STO ND EN D US WAAR VAND A A N A ND R E E , S T R I N D BE R G E N FRAENKEL IN 1 897 AAN HU N NOODLO TTI GE TO CH T BEGO NNEN (F O TO NO RSK P O L ARI NSTI TUTT). O P D E RECENTE RE C HT E R F OT O I S D E KU I L T E Z IEN M ET RES TANTEN V AN DE HANG AR: H O UT, SP IJKERS EN D O EK. RECH TSBO VEN EEN MO NUMENT D AT IN 195 8 WE R D GE PLA A T ST D O OR D E BE M ANNING V AN HET S C HIP HM S Ä LV S NABBEN TER NAGED ACH TENIS AAN D E BAL L O NEX P ED ITIE.
ben afgelegd haar stabilisator, waarna het door een toevallig
Daarmee houdt de lichter-dan-lucht connectie met deze regio
passerend Noors schip werd teruggesleept naar Virgohamna.
niet op. Minder bekend dan Andrée’s ballontocht zijn drie
Toen Wellman na drie pogingen hoorde dat zijn landge-
tevergeefse pogingen van de Amerikaan Walter Wellman
noot Frederic Cook inmiddels als eerste succesvol de pool
om, vanaf dezelfde locatie, per luchtschip als eerste de pool
had bereikt (een claim die later werd verworpen) verschoof
te bereiken. Wegens technische problemen moest hij zijn
Wellman’s aandacht naar het oversteken van de Atlantische
pogingen steeds afbreken. De eerste keer in 1906 wilde de
Oceaan. Ook de restanten van Wellman’s luchtschiphangar en
motor niet starten. De tweede keer in 1907 bleek een nieuw
de resten van de beide luchtschipgondels liggen tot op de dag
luchtschip onbestuurbaar en moest het 15 kilometer verderop
van vandaag nog steeds in weer en wind in de afgelegen baai,
op een gletsjer landen. Tijdens een derde poging in 1909
zoals Welman ze ruim 100 jaar geleden achterliet.
WEL L MA N ’S G OD A R D - L U CH T S C HIP ‘ AM ERIC A’ U IT 1 906 ( LINKS B OV EN) BL EEK O NGESCH IKT EN BL EEF O P D ANSKØYA ACH TER (MID D ENBO VEN). WEL L MA N L I E T M E L VI N VA N I M AN EEN NIEU W LU C HTS C HIP B OU WEN. D E GO ND EL WAS EEN 35 METER L ANGE BUI S ANNEX BRAND STO F RESERV O I R M ET E E N H O U T E N VL OE R EROP EN WANDEN V AN C ANV AS ( LINKSO ND ER, GO ND EL I N AANBO UW). IN 1907 MAAKTE D IT L UCH TSCH I P EEN N O O DL AN DI N G OP D E FU G L E P YNTB REEN- GLETS J ER. HET WERD IN FR ANKRIJK GEREVI SEERD MAAR O O K EEN D ERD E P O GI NG MISL UKTE: H ET VERB ET ERDE LU CH T S CH I P M O E S T IN 1 909 DOOR EEN NOORS M ARINES C HIP D AT IN D E BUURT WAS WO RD EN TERUGGESL EEP T NAAR D E STARTP L EK (R EC HT S) W A A R H E T N O G S T E EDS LIGT ( M IDDENONDER) . HIS TORIS C H E F O TO ’S NO RSK P O L ARINSTITUTT.
DE L O C AT I E W A A R VA N D A A N D E EXPEDITIES V AN ANDRÉE EN WELLMAN VERTRO KKEN. D RI E EEUWEN D AARVÓ Ó R WO O ND EN EN WERKTEN N EDERL A N D S E W A L VI S VA A R D ERS OP DEZ E PLEK. HERINNERINGEN A AN D EZE ACTI VITEITEN L IGGEN H ER EN D ER VERSP REID (KAART O .B.V. P .J. C APEL O T T I , R U T G E R S U N I VE R S ITY NEW J ERS EY, 1 997 ) .
historie
verloor hetzelfde, gereviseerde luchtschip na 100 km te heb-
Walter Wellman
29
historie 30
D E BA A I VI R G OHAM NA OP HET EILAND DANS KØYA IN 1906. WEL L MAN’S L UCH TSCH I P H ANGAR I S O VERSP ANNEN MET WI T ZEI L D O E K . R E C HT S E R VA N I S N O G NET WELLM AN’ S HU T TE ONDERS C HEID EN. VO O RAAN AAN D E WATERKANT P I KE’S H O USE UIT 18 8 8 , MET D E RESTANT E N VA N A N D R É E ’ S W A TERS TOFGENERATOR LINKS ERV AN. RECH TSO ND ER O P D E F O TO ZI JN NO G NET ENKEL E RESTANTEN VAN D E I NMID D E LS ONT M A NT E LD E BA L L O N H A N G AR U IT 1 897 TE Z IEN, WAARV AN EEN G ED EEL TE VAN H ET H O UT WERD H ERGEBRUI KT VO O R D E VL O ER VAN D E WEL L M A N- HA NGA R . R E CH T S BO VE N IS HET EILAND AM S TERDAM ØYA Z IC HTBAAR. O P D E L AND TO NG SMEERENBURG VAN D I T EI L AND (TEGENO VER D E BA A I, OP D E F OT O N I E T T E ZI E N ) V ERB LEV EN 400 J AAR G ELEDEN NEDER L AND SE WAL VI SVAARD ERS (F O TO NO RSK P O L ARINSTITUTT). F O TO L I NKSO ND E R : D E R E ST A NT E N VA N W E L LM AN’ S HANGAR. REC HTS ONDER DE B AAI ZO AL S D EZE ER NU BIJ L IGT (F O TO ´S ANO UK NABBEN).
Amundsen en Nobile Na de mislukte expedities van Andrée en Wellman was het welletjes, zou je denken. Maar de beroemde Noorse poolreiziger Roald Amundsen liet zich er niet door ontmoedigen. In
primeur om daadwerkelijk - algemeen geaccepteerd - als allereersten de noordpool te bereiken. De aanmeerpaal voor de Norge staat in Ny Alesund nog steeds overeind. Twee jaar later stuurde Italië opnieuw een luchtschip naar de
1926 vertrok hij samen met de Italiaanse luchtschipper Um-
pool. De Italia vertrok vol goede moed vanaf dezelfde aan-
berto Nobile in het luchtschip Norge vanaf het 100 kilometer
meerpaal, maar crashte op de poolvlakte. Een grootscheepse
ten zuiden van Andreé’s en Wellman’s opstijglocatie gelegen
internationale speurtocht naar overlevenden kwam op gang,
Ny Alesund; ’s werelds meest noordelijk gelegen continue
waar ook de Nederlander Sjef van Dongen aan meedeed. Deze
bewoonde nederzetting. Vroeger woonden er mijnwerkers
medewerker van de Nederlandse Spitsbergen Compagnie
en tegenwoordig wetenschappers: in de winter zo’n 40 en ’s
Nespico schopte het tot internationale held vanwege zijn
zomers rond de 150. Na diverse betwiste claims van eerdere
zoektocht per hondenslede over het ijs (zie Ballonstof voor-
ontdekkingsreizigers, hadden Amundsen en Nobile in 1926 de
jaar 2017). Acht luchtschipbreukelingen van de Italia wisten
L I N KS : L U CH T SC HIP NORGE IN NY ALES U ND M ET AAN BO O RD D E I TAL I AANSE L UCH TSCH I P P ER UMBERTO NO BI L E EN D E NO O RSE POOLR E IZIGE R R O A L D A M U N D S EN ( FOTO NORS K POLARINS TITU TT) . H ET L UCH TSCH I P BEREIKTE AL S EERSTE D E NO O RD P O O L . RECH TS: D E AANME E R PA A L ST A A T E R N OG S T E E D S. OP DE V OORGROND ´S WERELDS NOORD EL IJKSTE TREIN (F O TO TO N NABBEN).
en de vergunning-gereguleerde toegang. Door de smeltende
maand in de overlevingsstand - door een Russische ijsbreker
permafrost verdwijnen bovendien de eeuwenoude graven met
van het ijs geplukt.
hun totnutoe goed geconserveerde horizontale bewoners in RU G GENWERV EL V AN
rap tempo. Er liggen honderden graven van Nederlandse wal-
EEN WALV IS , WAARV AN
visvaarders in het gebied, waarvan een kleine selectie al pre-
HET TRAAN HOOGS T-
ventief is geruimd om historische resten veilig te stellen voor-
WAARS C HIJ NLIJ K V IER-
dat ze, na eeuwenlange natuurlijke conservering, ten prooi
HONDERD J AAR EERDER NAAR NEDERLAND WERD V ERS C HEEPT.
vallen aan de klimaatverandering: de gemiddelde temperatuur is er de afgelopen 60 jaar 6°C gestegen en dat is ruim 5x sneller dan in de rest van de wereld.
Tenslotte
Meer weten?
Het is moeilijk voor te stellen wat er zich vierhonderd res-
- Boek ‘The Expedition’, Bea Uusma, 2015
pectievelijk honderd jaar geleden in dit afgelegen gebied
- Boek ‘De IJsballon’, Alec Wilkinson, 2012
heeft afgespeeld, qua walvisvaart en poolexpedities. Maar de
- Boek ‘Met De Adelaar naar de Pool’, H.J.W. Becht en het
spullen die er zijn achtergebleven zijn er toch echt het bewijs
Zweeds Antropologisch en Aardrijkskundig Genootschap,
van. Dat er nog steeds voorwerpen liggen in het gebied is
1930
opmerkelijk, want pas sinds enkele decennia wordt het door de Noorse overheid als ´beschermd´ aangemerkt; daarvóór was het vogelvrij. Het kwetsbare gebied is tegenwoordig
- Onderzoeksrapport ‘The Wellman Polar Airship, Expeditions at Virgohamna, Danskøya’, P.J. Capelotti en Norsk Polarinstitutt, 1997
alleen toegankelijk met een vergunning van de Spitsbergen-
- Onderzoeksrapport ‘Smeerenburg; Het verblijf van
gouverneur, de Sysslemann. In de lange periode dat dat nog
Nederlandse walvisvaarders op de westkust van
niet het geval was zijn alle houten grafkruizen verdwenen
Spitsbergen in de 17e eeuw’, Louwrens Hacquebord, 1984
(want handig voor stropers om een vuurtje mee te stoken)
- Film ‘Ingenjör Andrées luftfärd / Flight of the Eagle’, docu-
en werden veel historische overblijfselen van de walvisvangst
mentairefilm over Andrée-expeditie, 1982.
en de lichter-dan lucht expedities door bezoekers meegeno-
- Museum Grenna Zweden herbergt de op Kvitøya gevonden
men. Dat er desondanks nog een en ander is achtergebleven
restanten van de Andreé-expeditie www.grennamuseum.se
is vooral te danken aan het beperkte praktische nut van wat er nu nog ligt en meer recentelijk aan de beschermde status
Met dank aan Einar Buø en Stig en Are Henningsen.
L I N K S: DE D R I E ZW E E D S E P O OLREIZ IG ERS Z IJ N Z OJ U IS T V ERTROKKEN VANAF D ANSKØY A EN ZUL L EN I N D E WITTE NEVEL VERD WIJNEN O M P AS 30 J AA R LA T E R OP H E T O N BE WOONDE POOLEILAND KV ITØYA TE WO RD EN TERUGGEVO ND EN (F O TO GRENNA MUSEUM). REC HT S: DE KE N N E D Y BR E E N - G LETS J ER OP DE AC HTERGROND IS INMID D EL S AANZIENL I JK GEKRO MP EN: SP I TSBERGEN H EEF T D E TWIJF EL ACH T I G E E ER W E R E L D KA M P I O E N TEM PERATU U RS TIJ GING TE Z IJ N. A C HT E RG R O N D
Vaderlandse walvisvaartgeschiedenis met een lichter-dan-lucht saus opgediend in een adembenemend poollandschap: het stond al lange tijd op de verlanglijst om ‘ooit nog eens’ te bezoeken. Deze zomer was het zover, nadat eerdere pogingen waren gestrand vanwege covid, Schiphol-chaos en een SAS-pilotenstaking. Samen met zoon Toon, broer Ton en nichtjes Maud en Anouk vertrokken we in juli ‘23 richting Spitsbergen. Daar hadden we in de hoofdstad Lonyearbyen (2500 inwoners) een boot geregeld die precies groot genoeg was voor ons gezelschap van vijf plus de schipper en verplichte gids. Met proviand en brandstof voor vijf dagen aan boord en de noodzakelijke vergunningen op zak vertrokken we richting de afgelegen noordwestpunt van Spitsbergen. We hadden inmiddels aardig wat voorbereiding achter de rug. Hoe zou het er in werkelijkheid uitzien? Dit artikel geeft een impressie (foto Toon Nabben).
hb ia sl tl o rnis et o f
uiteindelijk de crash te overleven. Zij werden - na anderhalve
31
geschiedenis 34
GRAND EST MO ND I AL AI R BAL L O NS 2023. F O TO AUR É LIE N B A R B IE R .
COLUMN
AD’S BALLON BESOGNES
35
AOW Ik zie een ballon in de verte en stiefel de trap op om vanuit het dakraam te kunnen zien waar hij heen gaat. De ballon komt dichterbij. Tot vlak boven mijn huis. Ik zwaai. Iemand roept “het is helemaal niet koud hierboven”. Ik mis het ballonvaren om me heen. Ik bel wat rond en probeer een vaart te regelen met de PH-AOW. Ik heb geen auto met een trekhaak. Vooruit dan maar, een busje huren. En gas halen. Zou er iemand mee willen? Er staat geen crew te trappelen. Ik bel een van de bekende boeren om op te stijgen. Oh ja, ik had beloofd zijn zoon een keer mee de lucht in te nemen. Een andere keer, misschien beter eerst wat verder dromen. Welke vaarten maakte ik nog niet? Een hoogterecord, afstand of duration? De kapper een keer meenemen om te knippen op het hoogste niveau? Of twaalf para’s uit de mand laten springen? Een partyvaart met een biertap en een DJ aan boord? Of een nummer schrijven over ‘FREEDOM’ en dat over de daken schreeuwen? Wolk zal ik zijn. Wellicht een keer opstijgen in de buurt en met een zuidwester naar het noordoosten varen, zonder dat je weet hoe lang of waar je gaat landen. En dan draait de wind en vaar ik de Noordzee op, tot het gas op is. Dat leek me altijd een mooi einde. Maar mogelijk is de zee daar volgebouwd met windmolens die ook van de AOW gehakt maken.
A D HAA R H U I S
Op zoek naar een veilige landingsplaats voor al je verzekeringen? Contacteer ons voor een gratis check up...
BVBA Verdis Verzekeringen, Zandstraat 2, 9170 St-Pauwels Tel: 03 776 76 34 - info@verdis-vanduyse.be – www.verdis-vanduyse.be
Column 36
DEEL JOUW DROMEN VOOR 2024 MET ONS We vinden het een genoegen om jou te begeleiden in het hele traject voor jouw nieuwe ballon
Cameron Balloons Belgium is part of Atlantic Ballooning BVBA.
koen@cameronballoons.be OFFICE: Palingstraat 87, B-9070 Destelbergen
MOB: 0478 20 75 90
OFFICE: 09 356 64 84
WORKSHOP: Schaessestraat 15A, unit 15, B-9070 Destelbergen
DO O R G E ER T P L U KKE R
OP BALLONEVENEMENTEN TREF JE ZE REGELMATIG AAN, OPGESTELD TUSSEN OF NAAST DE GROTE BALLONNEN: MODELBALLONNEN. ER STAAN GEEN PILOTEN IN DE MANDEN EN OOK GEEN PASSAGIERS, MAAR DE MANDEN VAN DEZE MINI-BALLONNEN ZIJN VOORZIEN VAN VIER KLEINE GASFLESJES DIE GEVULD ZIJN MET PROPAAN. BOVEN OP DE MANDEN STAAN TWEE KLEINE BRANDERS MET WAAKVLAMMEN DIE VIA EEN ZENDER GEACTIVEERD KUNNEN WORDEN.
De manden meten meestal 45x30x35 cm en modelballonnen kunnen een inhoud hebben van 20 tot 120 m³. Ze komen zowel voor in de standaard ballonvorm als in speciale vormen. Het lichter-dan-lucht principe werkt bij modelballonnen hetzelfde als bij de grote ballonnen: zodra de zender wordt geactiveerd vormen de branders een stevige vlam die de lucht in de envelop opwarmt. In Nederland zijn ongeveer tien modelballonvaarders actief en het aantal modelballonnen ligt rond de veertig in uiteenlopende groottes en vormen. Modelballonvaarders vertonen hun kunsten tijdens evenementen in binnen- en buitenland en geven er uitleg over. Om de veiligheid te waarborgen, is er sinds vele jaren een handboek en een regelement. Wil je meer weten over de modelballonvaart? Kijk dan eens op modelballonvaren.nl.
modelballonnen
Wie het kleine niet eert is het grote niet weerd
F OT O: B EN B LÄSS
MODELBALLONVAART
37
colofon 38
LAATSTE BALLONGEDICHT Vanaf de komende editie starten we een nieuwe rubriek met ideeën voor nieuwe toepassingen voor afgedankte ballonmaterialen. Heb je een oude envelop, brander, mand of cilinder een tweede leven gegeven door er een tas, hangmat, lamp, vuurkorf, tafel of kunstwerk van te maken? Laat het weten via ballonstof@knvvl.nl of redactie@balloonfederation.be. We sluiten de gedichtenrubriek af met een uniek gedicht. Het is via kunstmatige intelligentie door ChatGPT binnen 10 seconden opgesteld op basis van de opdracht: ‘Write a poem for balloonists about hot air ballooning in The Netherlands and Belgium and close the poem by mentioning that the poetry section in the magazine ends’. Onderstaand het automatisch gegenereerde antwoord. Het markeert, wellicht symbolisch, het einde van de gedichtenrubriek, die spontaan ontstond en het drie jaar lang heeft volgehouden.
HIGH ABOVE THE FIELDS AND STREAMS High above the fields and streams A hot air balloon soars and gleams Its vibrant colours paint the sky As it ascends, it catches the eye Amidst the Lowlands, where rivers glide The balloon conquers the sky with pride Above a patchwork of fields it soars A breathtaking adventure to explore The balloon drifts on, higher still A sense of freedom, a joyful thrill The world below seems small and sweet
COLOFON Ballonstof najaar 2023. Kwartaalblad van de afdeling Ballonvaren van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL) i.s.m. de Koninklijke Belgische Ballonvaart Federatie (KBBF). Oplage 600 exemplaren. Redactie: Han Nabben, hoofdredacteur | Annette Witte, eindredacteur | Rutger Coucke, art director | Gerjan Crebolder, redactie Nederland | Luc van Geyte, redactie België. De redactie beslist over het opnemen van artikelen en behoudt zich het recht voor om artikelen te bewerken. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen komt voor rekening van de betrokken auteur. Contact: ballonstof@knvvl.nl (NL) of redactie@balloonfederation.be (BE). Ballonstof niet ontvangen? Neem dan contact op met ledenservice@knvvl.nl of redactie@balloonfederation.be. Verschijningsdata en deadlines: Voorjaar deadline 28-2, verschijning 31-3 | Zomer deadline 31-5, verschijning 30-6 | Najaar deadline 31-8, verschijning 30-9 | Winter deadline 15-11, verschijning 24-12. Adverteren: 1/1 pag. € 275 | 1/1 pag. binnenzijde omslag € 305 | 1/1 pag. achteromslag of pag. vijf € 330 | 1/2 pag. € 150 | 1/4 pag. € 85 | 1/8 pag. € 44. Korting bij herhaald adverteren. Tarieven zonder BTW. Abonnementen: Losse nummers €7,95. Abonnement € 30,per jaar. Abonnementen worden automatisch verlengd tenzij een maand voor het verstrijken van de abonnementsperiode bericht van opzegging is ontvangen via ledenservice@knvvl.nl (NL) of redactie@balloonfederation.be (BE). Ballonstof is gratis voor leden van de KNVvL afdeling Ballonvaren, de DBCC en de KBBF. Bestuur KNVvL Ballonvaren: Bestuur KNVvL Ballonvaren: Voorzitter René Zwarteveen, +31(0)6-15054777, voorzitter.ballonvaren@knvvl.nl | Secretaris Rob den Boer, secretaris.ballonvaren@knvvl.nl | Penningmeester Hendrik Kort, penningmeester.ballonvaren@knvvl.nl | Alg. bestuursleden Alex Jan Barends (VMS), alex.barends@knvvl.nl - Bert Stuiver (Sport), high5ballooning@gmail.com - Bart Sebregts (ALV Hoofdbestuur), bart.sebregts@knvvl.nl | Woordvoerder Monique Hoogeslag, +31(0)6-23505807, woordvoerder. ballonvaren@knvvl.nl | www.knvvl.nl/ballonvaren
From up here, life feels complete Near the beautiful city of Gent The vibrant balloon descends to land A memory to treasure, a moment to keep Ballooning is truly a dreamy treat This poem eventually comes to an end And this poetry section will also suspend Yet keep all poems, like balloon ascents In your heart, dear ballooning friends Door ChatGPT
Bestuur KBBF: Voorzitter Yves Iannoy, +32(0)478-515730 | Secretaris en ledenadministratie Evert Dehandschutter, +32(0)472-804884 | Penningmeester Luc Van Geyte, +32(0)495-225566 | Leden RvB Christophe Holvoet, Gert Laureys, Johan Vander Meiren, Stijn Stealens, Djorry Simoen, Michael Aerens, Kenian Dekein | Woordvoerder Yves Lannoy, +32(0)478-515730. Email rvb@balloonfederation.be | Sportcommissie, sportcommissie@balloonfederation.be | www.balloonfederation.be © Ballonstof Magazine. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen en/of openbaar worden gemaakt zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur. www.knvvl.nl/ballonstof ISSN 1386-1700
ballonstof
LUCHTBALLONVERZEKERING
39
U wilt uw vingers niet branden... Dus kies voor een liefhebber en specialist met ruim veertig jaar ervaring Meer informatie:
Meer informatie:
Walter van Burgel 076 - 5333 535 De Keyzer Zekerheid w.vanburgel@dekeyzer.nl
www.dekeyzer.nl 076-5333555 Marloes Selten ballon@dekeyzer.nl 076 - 5333 525
m.selten@dekeyzer.nl
De collectieve verzekeringsoplossing voor KNVvL en individuele ballonvaarder.
Ook voor radio’s en transponders
TRT800H-LCD
TRT800H-OLED
Radio behuizingen - PC Geel en olijfgroen - PS Geel en olijfgroen - GS Zwart (ook voor transponder) Diverse antenne mogelijkheden
F10314 ballonmand antenne
PS
PC GS
• Onderhoud, inspec�es en ARC’s • Verkoop Cameron ballonnen, GEFA-Flug luchtschepen en toebehoren • Dealer f.u.n.k.e. radio’s en transponders / Flytec apparatuur
BA L LO O N S | B U R N E RS | BA S K E TS | C Y L I N D E RS | FA N S | AC C ES S O R I ES
twi�er.com/CameronEurope facebook.com/CameronBalloonPromo�ons