Tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart
Jaargang 28 l Juli 2011
Verstandig vliegen
mét vogels
Tijdloze ALA excursies l Nieuw zeilvliegrecord Een dagje mee naar NK Zweefvliegen l Get Up, Stand Up Brons bij swoopen l 1945 de KNVvL herrezen | Juli 2011
1
inhoud
Het laatste nieuws via
www.knvvl.nl
Juli 2011
3 Voorwoord Ronald Termaat, Directeur KNVvL 4 Verstandig vliegen als vogels en mét vogels 7 Tijdloze excursies bij NLR en KLM Nieuw zeilvliegrecord vanaf Stadskanaal
8 Get Up, Stand Up NK Precisie Stand Up Schermvliegen 9 Column Luchtsport en sportruimte 10 Een dagje mee naar… NK Zweefvliegen 12 1945 – De KNVvL herrezen 14 Zoek de verschillen 15 Agenda en verder
Verschijnt 5x per jaar en is een uitgave van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL). KvK 40409050 ‘s-Gravenhage. NE ISSM 0040/6023 Adres: KNVvL, Houttuinlaan 16A, 3447 GM Woerden, T: (0348) 437 060, F: (0348) 437 069, E: info@knvvl.nl Redactie en acquisitie: Veva Ekkelenkamp, Marijke van Geem, Frits Snijder Aan dit nummer werkten mee: Tekst: Peter Andriesse, Peter Blokker, Marijke van Geem, Harm J. Hazewinkel, HBP, Hans van Hoesel, Rob van der Leeden, Frits Paymans, Ronald Termaat, Gijs Wanders Foto’s: Peter Andriesse, Peter Blokker, Marijke van Geem, Ellen de Grauwe, Harm J. Hazewinkel, Luc Hoogenstein, Frits Snijder, Cornelia Spijkstra, Kas van Zonneveld Coverfoto: Luc Dubelaar Ontwerp en vormgeving: Verheul Communicatie, A lphen aan den Rijn. Druk en verzending: Okay Color Graphics, Alphen aan den Rijn. Kopij: aanleveren in Word (*.doc) als ‘platte tekst’ (= zonder enige opmaak). De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden kopij te corrigeren, in te korten of niet te plaatsen. Geplaatste artikelen geven niet noodzakelijk de mening weer van redactie en uitgever (KNVvL), tenzij zij expliciet in functie zijn onderschreven. Anonieme bijdragen worden niet geplaatst, evenals bijdragen met lasterlijke uitlatingen jegens personen of instanties. Beeldmateriaal: van digitale foto’s het onbewerkte bronbestand uit de camera aanleveren. Bestandgrootte 1 MB, liefst groter, vanwege de voor druk vereiste resolutie (300 dpi). De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden beeldmateriaal op kwaliteit te beoordelen, te selecteren of niet te plaatsen. Publicatierechten: tenzij de inzender anders aangeeft, gaan redactie en uitgever (KNVvL) er vanuit dat ingezonden tekst en beeldmateriaal vrij van rechten in ‘Air Sports Mail’ gepubliceerd kunnen worden en ook ter beschikking staan voor gehele of gedeeltelijke publicatie op officiële websites van de ‘KNVvL’. Voor het overige mag niets uit deze uitgave op enigerlei wijze worden gereproduceerd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ©All rights reserved. No part of this magazine may be reproduced in any form or by any means without prior permission from the publisher. Advertenties: tarieven voor zakelijke advertenties zijn opvraag baar op het redactieadres, zie boven, of via communicatie@knvvl.nl.
2
| Juli 2011
Focussen op mogelijkheden Foto Kas van Zonneveld
We hebben inmiddels een groot aantal prachtige vliegdagen gehad dit jaar, met memorabele vluchten. Verschillende Nederlandse titels zijn inmiddels vergeven. En we zijn pas net over de helft! Vliegen is ongestoord genieten van de derde dimensie. Dankbaar gebruik maken van de krachten der natuur. Met soms oneindige uitzichten of steeds weer veranderende luchten. Grenzeloze vrijheid, toch? Soms denk ik weleens waar ben ik als directeur van de knvvl aan begonnen? Waar ik vroeger ongestoord kon gaan vliegen en lekker kon mopperen omdat ‘ze’ het niet goed hadden geregeld, zit ik nu middenin de uitdagingen, om het zo maar te noemen. Maar we gaan de goede kant op! Intern maken we afspraken met en tussen de afdelingen om de luchtsport optimaal te kunnen bedienen. Het enthousiasme waarmee leden zaken oppakken, geeft goede hoop voor de toekomst. Afdelingen met nieuw elan zoals de ALA, Luchtvaartwetenschappen en de Historische Luchtvaart dragen vele nieuwe plannen aan. Ook Aerobatics wordt een vast onderdeel van de luchtsporten. De vereniging VINK is toegetreden tot de KNVvL. Over de wijze van aansluiten zal het Hoofdbestuur nog een besluit nemen. Acties van de afdelingen voor werving van nieuwe leden hebben geleid tot een ledenstand, die op 1 juni al gelijk was aan de eindstand van afgelopen jaar. Een zeer goede ontwikkeling, waarbij de afdeling parachutespringen voorop loopt! De onderhoudsorganisatie (CAMO), zoals die binnen de afdeling zweefvliegen bestaat, is bijzonder succesvol. Kennis binnen de afdeling wordt gebruikt om vliegtuigen tegen beperkte kosten luchtwaardig te houden. Uitbreiding richting andere afdelingen staat op de rol, te beginnen met de afdeling Historische Luchtvaart.
De voorgenomen samenwerking met AOPA is veelbelovend: samen gaan we de General Aviation in Nederland nog beter op de kaart kan zetten. Ook gesprekken met de overheid geven goede mogelijkheden voor de toekomst. Waar Europese regelgeving op ons afkomt, zoals bij de opleidingsorganisaties (ATO), die gereguleerd gaat worden door het IVW, hebben we gesprekken om deze taak gedelegeerd te krijgen. Hiermee wordt de bestaande kennis en kunde behouden en ingezet voor de verdere ontwikkeling van de sport. Aan de andere kant zien we ook dat de overheid zich met zaken bezighoudt die ons zorgen baren. In Nederland kennen we de zogenaamde trias politica waarbij wetgevende-, uitvoerende- en rechterlijke macht gescheiden zijn. Bestuursrechterlijke maatregelen waarbij ‘ik vind’ leidt tot een ‘bevel onder dwangsom van 7500 Euro’ of, erger nog, intrekking van vliegbrevetten passen hier volgens ons niet in. Ook kan je vraagtekens zetten bij de privacy van vluchtgegevens. De berichtgeving over anonieme ritgegevens die vanuit TomTom navigatiesystemen worden opgeslagen, zorgt voor veel ophef onder automobilisten. Terwijl in de luchtvaart het normaal lijkt dat bij iedereen met een transponder aan boord zijn exacte doen en laten tot in de details nog maanden later te traceren zijn. Dit is een zeer beperkte weergave van onze activiteiten op dit moment. Veel activiteiten geven zorgen, maar vele geven ook het nodige plezier. We hebben een mooie balans gevonden tussen zorgen en mogelijk heden. Uiteraard focussen we met z’n allen meer op de mogelijkheden. Veel vliegplezier toegewenst!
Ronald Termaat, Directeur KNVvL
| Juli 2011
3
Verstandig vliegen mét vogels Tekst Marijke van Geem Foto’s Luc Hoogenstein
Luchtsporters zijn niet de enige die gebruik maken van het luchtruim. Wij delen die ruimte met onze natuurlijke voorbeelden: de vogels. Zoals de KNVvL de belangen van de luchtsporters behartigt, komt de Vogelbescherming op voor onze gevleugelde vrienden. Wat vinden zij van de luchtsporten? En hoe kunnen wij op een goede manier het luchtruim delen? Marijke van Geem vroeg het Luc Hoogenstein van Vogelbescherming Nederland.
A
ls kleine jongen werd Luc Hoogenstein gefascineerd
of er gezamenlijk gedragen oplossingen zijn voor bepaalde knel
door de vogels in zijn achtertuin. Deze bijzondere dieren
punten werkt altijd constructief.”
veroverden al snel een plekje in het hart van de jonge
natuurliefhebber. Misschien verwacht je van iemand die zoveel
Is er een mogelijke bedreiging van onze luchtsporten voor de vogels
met vogels heeft, dat hij een oude rot in het vak is bij de Vogel
in Nederland?
bescherming Nederland. Toch werkte Luc dertien jaar als ecoloog
“Het is lastig om hier één antwoord op te geven. Dit hangt namelijk
en planoloog in de wereld van adviesbureaus, voordat hij ruim
af van meerdere factoren. Niet onbelangrijk is immers waar,
drie jaar geleden bij de Vogelbescherming kwam. Zijn functie is
wanneer en waarmee je vliegt. Daarnaast heeft de vliegfrequentie
Coördinator Wetlands; hij coördineert en begeleid samen met een
ook invloed op de mate van verstoring. Een vogel wordt doorgaans
intern team 90 vrijwilligers (WetlandWachten) in Nederland bij het
eerst afgeleid of gealarmeerd door geluid. Dat in combinatie met
beschermen van de natte natuurgebieden. Daarnaast heeft hij de
zichtbaarheid van de bron van het geluid is de optelsom voor de
onderwerpen recreatie, windmolens en luchtvaart in zijn portefeuille.
verstoring die op kan treden.”
Allereerst Luc, hoe gaat het met de vogels in Nederland?
Welke luchtsporten kunnen voor die verstoring zorgen?
“Met de vogelstand in Nederland gaat het wisselvallig. Het verschilt
“Voornamelijk gemotoriseerde luchtvaart zorgt voor relatief veel
namelijk erg per soort. Vogels als de lepelaar, ooievaar en grote
verstoring. S norvliegers zijn erg wendbaar en vertonen daardoor
zilverreiger doen het goed, maar met een nu nog algemene soort
onvoorspelbare vluchtpatronen. Verder vliegen ze vrij laag.
als de scholekster gaat het helaas minder goed. Dit heeft voor
Overigens is het niet concreet onderzocht of de vorm waarin de
namelijk te maken met het verlies aan voldoende voedselbronnen
verstoring plaatsvindt van invloed is op de mate van reactie van
door overbevissing in de Waddenzee.”
de vogel. Het woord ‘vorm’ bedoel ik hier letterlijk: een zweef
Tekst Marijke van Geem Foto’s Luc Hoogenstein
vliegtuig toont immers veel meer uiterlijke overeenkomsten met Hoe kijkt Vogelbescherming Nederland naar de sportieve en
vogels dan bijvoorbeeld een schermvlieger.”
recreatieve luchtvaart?
“Wij hebben hier geen problemen mee, mits natuurlijk de belangen
De term verstoring wordt vaak gebruikt, wat is jullie de definitie hiervan?
van vogels niet in het geding komen. Daarnaast zijn we ons ervan
“Verstoring is wanneer een vogel zich anders gaat gedragen dan
bewust dat recreatief medegebruik van natuurgebieden gewoon
hij normaal zou doen. Een voorbeeld is dat een wadloper stopt om
gebeurt en daarom richten wij ons op samenwerken. Onderzoeken
te kijken naar een wulp die op dat moment bezig is met het zoeken
4
| Juli 2011
van eten. Wanneer deze vogel daarmee stopt doordat het dier zich bewust wordt van de aanwezigheid - en mogelijke bedreiging van de mens, dan is dit een vorm van verstoring. Vaak is het een gebrek aan kennis waardoor verstoringen plaatsvinden.” Geven jullie voorlichting over verstoring en de gevoeligheid van vogels? “Voorlichting gebeurt onder andere door middel van medewerking aan rapporten als ‘Bestaand gebruik kleine luchtvaart en beheer
Het moge duidelijk zijn dat de grootste problemen ervaren w orden met gemotoriseerde luchtvaart
plannen Natura2000’. Naast dit rapport heeft Vogelbescherming Nederland ook een ander rapport opgesteld ‘Verstoringgevoeligheid van vogels’. Deze zeer uitgebreide literatuurstudie naar de reacties
Nederland gebruiken om te rusten en te eten, kunnen de gevolgen
van vogels op recreatie is gratis te downloaden van onze website
zijn dat ze te weinig gelegenheid hebben om op kracht te komen
www.vogelbescherming.nl. Hoofdstuk 7 is gewijd aan de effecten
en voldoende voedsel binnen te krijgen. Verzwakte vogels kunnen
van recreatievormen in de lucht. Hier in staat op pagina 100:
dan te weinig energie hebben voor de trek en daarna het broed
Hoogte en afstand bepalen mede het geluid waaraan een vogel wordt
seizoen. Best vergaande gevolgen waar je doorgaans niet stil bij
blootgesteld. Maar ook het visuele aspect, namelijk de bedreiging die
staat wanneer een vogel opvliegt door jouw aanwezigheid.
de vogel ervaart door het vliegtuig, verandert met hoogte en afstand.
Enkele soorten die hier last van hebben zijn weidevogels, steltlopers, ganzen, eenden en aalscholvers.”
Welke gebieden zijn gevoelig voor verstoringen door sportvliegers? “Met name grote open gebieden waar vliegtuigen goed zichtbaar
En vaak vliegt bij die soorten niet maar één vogel op…
zijn. Hieronder vallen kustgebieden, moeras, meren, uiterwaarden,
“Nee, bij grote groepen vogels die bij elkaar zitten, zoals ganzen,
grote rivieren, het IJsselmeer en de Waddenzee. Vanwege het
brengt verstoring een domino-effect teweeg. Als één vogel opvliegt
open karakter van deze specifieke gebieden, draagt geluid verder
na alert te zijn op een mogelijke dreiging, dan komt vaak de hele
en is de kleine luchtvaart veel meer aanwezig. Deze ‘Wetlands’
groep in beweging. Een groep kalmeert dan ook minder snel dan
zijn natte gebieden waarin de natuur een belangrijke rol speelt.
een vogel alleen.”
Van de 99 belangrijke vogelgebieden in Nederland, vallen er 75 onder de Wetlands. Het merendeel daarvan wordt beschermd
Hoe kunnen wij achterhalen waar de vogels zitten die bescherming
door vrijwilligers, de WetlandWachten.”
genieten? “De aangewezen Natura2000 gebieden zijn hierbij een goede
Zijn er periodes wanneer we bepaalde gebieden of vogelsoorten
leidraad. Het geeft aan hoe er met een bepaald gebied door de
moeten vermijden?
mens moet worden omgesprongen. Onze waarnemers in het
“Dit verschilt per soort. Zo heb je vogels die in Nederland neer
veld houden natuurlijk ook de omgeving in de gaten. Bij Eelde-
strijken om te overwinteren of een tussenstop te maken tijdens
Hoogeveen ervaren wij veel negatieve invloeden van onder andere
hun trek. Daarnaast is het broedseizoen natuurlijk een belangrijke
de leerlingvliegers die bij en boven het Fochteloërveen vliegen.
periode. Verstoringen rondom deze periode kan ervoor zorgen dat
Dit zijn doorgaans de gemotoriseerde vliegtuigen. Wij bellen dan
vogels niet gaan nestelen of hun eieren in de steek laten. Dit kan
naar het betreffende vliegveld of de vliegschool om aan te geven
een verkleining van de populatie betekenen. Voor de vogels die
dat in dat gebied rekening gehouden moet worden met de natuur,
| Juli 2011
5
maar helaas zetten deze meldingen in het algemeen weinig zoden aan de dijk. Dit is vaak te wijten aan onwetendheid en de
Fotograaf
veranderde wetgeving. Waar in het verleden geen restricties
Naast zijn werk voor Vogelbescherming Nederland, is
golden voor vliegbewegingen, moeten vliegers nu wel bepaalde
Luc Hoogenstein graag te vinden in de natuur, gewapend
gebieden in acht nemen.”
met zijn camera om heel diervriendelijk plaatjes te schieten. De foto’s die dit artikel illustreren zijn dan ook van zijn hand.
Maar ongemotoriseerde luchtvaart heeft minder invloed op de vogels
Kijk voor meer werk van de fotograaf op
dan gemotoriseerde luchtvaart?
www.luchoogenstein.nl
“Het moge duidelijk zijn dat de grootste problemen ervaren worden met gemotoriseerde luchtvaart en met name helikopters zorgen voor verstoring. Ze vliegen met veel lawaai laag over op
natuurgebieden en Natura 2000-gebieden onder vallen. Het maakt
doorgaans geringe snelheid, waardoor de invloed op de vogels
dus niet uit of je wandelaar of vlieger bent. Vogelbescherming
langduriger en dus groter is. Ongemotoriseerde luchtvaart vormt
Nederland wordt vaak betrokken bij vraagstukken waar vogels in
een veel kleinere bedreiging. Zoals eerder gezegd, moet je hier wel
het geding komen om een oplossing te vinden waar alle partijen
hoogte en afstand in acht nemen.”
zich in kunnen vinden. De meest vogelvriendelijke manier om te voorkomen dat er problemen tussen luchtvaart en vogels
Zweefsporters maken van dezelfde luchtstromen en thermiek gebruik
ontstaan is het onaantrekkelijk maken van een vliegveld.
als de vogels om hen heen. Hoe ziet Vogelbescherming het gezamenlijk
Dit kan op verschillende manier door bijvoorbeeld de voedselbron
delen van een thermiekbel?
weg te nemen. Op Schiphol worden de grasstroken dusdanig kort
“Dit is natuurlijk een mooi voorbeeld van samengaan. Verstoring
gehouden dat hier geen voedsel te vinden is en er voor de meeste
is, voor zover wij hebben kunnen constateren, op dat moment
vogels geen reden is om zich in dit gebied op te houden.”
niet aanwezig. Je ziet ook dat vliegers aan de vogels aflezen waar thermiek zit om daar dan gebruik van te maken.”
Wat zou je de luchtsporters en recreanten nog mee willen geven? “Word allemaal lid van de Vogelbescherming natuurlijk!
Het rapport van bureau Waardenburg ‘Bestaand gebruik kleine
Nee, zonder gekheid, vogels zijn vliegers pur sang en als je je
luchtvaart en beheerplannen Natura2000’ is verschenen, hoe kijken
bewust bent van wat er meer is in de lucht is, dan kun je daar
jullie hier tegenaan?
meer gevoel bij krijgen. Verder is het natuurlijk van belang om
“Bij de totstandkoming van dit rapport hebben we onze input
tijdens vluchten voldoende hoogte aan te houden. Streef ernaar
kunnen leveren. Het is belangrijk om hierbij betrokken te
om op je kaarten goed aan te geven waar die voor vogels belang
worden. We vinden alleen dat er iets te luchtig over de effecten
rijke gebieden zijn. Dit zijn vooral Natura 2000 gebieden zoals de
op fauna wordt gedacht.”
grote open wateren, kustgebieden en moerassen. Voor de aanleg van windmolenparken hebben wij samengewerkt om op een kaart
Ben je van mening dat er vaak moeilijk gedaan wordt door overheden
aan te geven welke gebieden het best windmolenvrij kunnen
over vlieglocaties ten opzichte van beschermde natuur?
blijven en in welke gebieden wij geen problemen verwachten voor
“In principe moet elke burger zich gewoon aan de wet houden
vogels bij de bouw van nieuwe windmolens. Misschien is het principe
en dus ook aan de Natuurbeschermingswet, waar de meeste
van een dergelijke kaart ook geschikt voor de kleine luchtvaart?”
6
| Juli 2011
Nieuw zeilvliegrecord vanaf Stadskanaal Tekst Rob van der Leeden, Gijs Wanders Foto’s Cornelia Spijkstra
Tijdloze excursies bij NLR en KLM Tekst en Foto Peter Andriesse Gelukkige ALA leden konden hun hart ophalen tijdens twee wel heel bijzondere excursies in mei. Zo opende het museum van het Nationaal Lucht- en Ruimtevaart laboratorium haar deuren en kregen we een exclusieve rondleiding bij de Technische Dienst van de KLM. De zeilvliegers hebben een nieuw record erbij! NLR museum
Op 25 mei 2011 startte Rob van der Leeden vanaf
Het NLR museum in Amsterdam is eigenlijk bedoeld voor NLR
Stadskanaal om meer dan 6 uur later 230,9 kilometer
(oud)medewerkers en klanten, maar voor ALA maakte het
verderop, in het Duitse Lüneburg te landen.
museum een uitzondering. Meer dan negentig jaar verzamelt het NLR museum de belangrijkste ontwikkelingen en activiteiten
“We konden vroeg starten, rond 11.30 uur en dit pakte perfect
binnen de aerodynamica. De groep ALA leden genoot van de
uit” vertelt Rob van der Leeden enthousiast. Met zijn reguliere
bijzondere ontwerpen van vliegtuigen, constructies en materialen,
delta, een flex wing FAI klasse 1 werd hij via de sleepmethode
die door de jaren heen zijn gebruikt.
achter de Dragon Fly van Rinus in ’t Groen omhoog gebracht. “We kwamen goed omhoog tot 5000 voet met nog een hele
KLM Maintenance
middag voor de boeg. Mijn plan was om in het begin rustig aan
Bij hoge uitzondering waren twintig ALA leden welkom bij de
te doen en in de eerste zwakke thermiek zo hoog mogelijk te
Technische Dienst van de KLM. Twee KLM managers namen zeer
blijven. Een geruststellende gedachte was dat alle vliegvelden
uitvoerig de tijd om uitgebreid te vertellen over het onderhoud
in Noord-Duitsland gesloten waren vanwege de aswolk uit
aan de Boeing 747, de Boeing 777, de Airbus A330 en de MD-11.
IJsland. Onlangs vloog ik 176 kilometer via de zuidkant van
Alle types konden van binnen worden bekeken. De leden konden
Bremen, de wind toen was westelijk en het kostte me veel
er maar niet genoeg van krijgen; de excursie duurde dan ook
moeite en tijd om de TMA Bremen te vermijden. Nu was de
ruim vier uur in plaats van de geplande twee uur!
wind meer zuidwestelijk en de noordelijke route langs Bremen leek me dan ook geschikter. De kou begon daar wel een probleem
De ALA wil nogmaals NLR en KLM bedanken voor de tijdloze
te worden. Ondanks de twee truien onder mijn vliegjack kon ik
excursies. Wie interesse heeft: de volgende ALA excursie is op
niet stoppen met rillen! 6 uur deltavliegen is heel vermoeiend,
woensdag 21 september. Dan zijn we, ondanks de bezuinigingen
maar met al dat moois om je heen vliegt de tijd voorbij!”
bij Defensie, welkom bij het Marine Vliegkamp de Kooij, MVKK
Rob is om 18.05 uur geland in de buurt van Lüneburg ten zuiden
en de Traditiekamer aldaar. Bekijk de Lynx helikopter, de nieuwe
van Hamburg. Omdat hij veel verder vloog dan vooraf gepland,
NH90 en geniet van de beroemde nasimaaltijd! Aanmelden kan
werd het ophalen van de zeilvlieger een heel avontuur.
per e-mail bij Peter Andriesse: andriessepr@xs4all.nl.
Bekijk het verslag en filmpje hiervan via www.mintgroen.nl.
| Juli 2011
7
Schermvlieger Steve Porter heeft bij het NK Precisie Stand Up het stokje overgenomen van vijftienvoudig Nederlands Kampioen Huub Coumans. De wedstrijd werd gevlogen op zaterdag 11 juni in Sterksel. Tekst en foto’s Peter Blokker
Get Up, Stand Up
NK Precisie Stand Up Schermvliegen
M
et een recordaantal van 34 deel
werk inzetten om netjes op de voeten bij
nemers, die elk drie pogingen
de doelstip te landen. Vroeg in de middag,
Eindstand individueel
mogen wagen, is een strakke
nadat de eerste twee rondes waren gevlogen,
1. Steve Portier, Action Air Sports
organisatie vereist om het programma om
werd de lucht donker en werd de wedstrijd
2. Robert Beukers, Action Air Sports
een geldig Nederlands kampioenschap te
gestaakt. De barbecue maakte het wachten
3. Ad van den Akker, P.T.Nistelrode
kunnen afwerken. Action Air Sports bewees
in de ruime tent aangenaam terwijl
4. Adri Graat, Falcon Air
met een professioneel team en vier lier
stevige onweerswolken voorbij dreven.
5. Huub Coumans, Falcon Air
kabels de deelnemers onafgebroken het
Rond vier uur werd het weer vliegbaar.
luchtruim in te kunnen trekken. Hoe goed
De omstandigheden waren nog wat pittiger
Eindstand teams
de organisatie het ook voor elkaar had,
geworden en op de start stond nu een
1. A ction Air Sports (Steve Portier,
voor een doellanding is de piloot toch
crosswind, waardoor het uiteindelijk tot
Robert Beukers en Jos Mientjes)
echt op zichzelf aangewezen.
half negen duurde voordat de wedstrijd
2. P.T.Nistelrode (Ad van den Akker,
werd afgerond. Steve Porter kon worden
Lino de Wit en Luke Lemmen)
Pittige omstandigheden
gekroond als nieuw kampioen NK Precisie
Dit NK telde veel nieuwkomers, voor wie
Stand Up en won samen met copiloten
de omstandigheden met wisselvallige wind
Robert Beukers en Jos Mientjes eveneens
en ietwat turbulente lucht op zijn minst
het teamkampioenschap. “Een fraaie
Het NK Precisie Klassiek vindt plaats
uitdagend waren. Ook de ervaren ‘precisie
prestatie onder pittige omstandigheden”,
op 24 en 25 september in Horst.
landers’ moesten al hun kunst- en vlieg
aldus wedstrijdleider Huub Coumans.
8
| Juli 2011
3. Falcon Air (Roel Stroucken, Adri Graat en Huub Coumans)
column Luchtsport en sportruimte
V
oor sport heb je lucht nodig en ruimte. Soms veel lucht
overheid en de adviserende luchtruimbeheerders dat er sprake
en veel ruimte. Sporters gebruiken over het algemeen
zou zijn van onveiligheid in het voor luchtsporten toegankelijke
meer lucht dan de gemiddelde mens. Het moet bekend
luchtruim. Onderlinge afstanden van 2,5 en 3 mijl horizontaal
zijn dat bij lichamelijke inspanning de hartslag oploopt en de
en een verticale separatie van 500 voet worden al als incident
ademhaling versnelt en verdiept. Zelfs bij schakers heeft men dat
aangemerkt in gebieden waar see and avoid de basisregel is.
geconstateerd, zij het in mindere mate. Lucht wordt geconsumeerd
De luchtruimbeheerders zijn contolefreaks geworden die de
om daar de zuurstof uit te filteren teneinde de verbranding op
maatstaven van het exclusief gereserveerde, gecontroleerde lucht
gang te houden. Op deze wijze wordt de benodigde extra
ruim willen toepassen op het vrije luchtruim, waar zij formeel
lichaamsenergie opgewekt die nodig is voor de sportieve prestatie.
geen controlerende taak hebben.
De sporter verbruikt lucht, verbrandt zuurstof ten eigen gerieve en behoefte. Lucht is gemeenschapsgoed waarvan een ieder gratis
Waar de plannen op Eindhoven de luchtvaart boven het zuiden
zijn deel van kan nemen.
van het land op zijn minst met 30 % reduceren, zal het effect
Er zijn echter ook sporters die een meer bescheiden gebruik van
van verkeersleiding op Lelystad de capaciteit van de luchthaven
lucht maken. Zij verbruiken geen lucht, maar benutten de lucht
meer dan halveren. Eerlijk gezegd kan je het de verkeersleiders
als medium voor de sport. Zij lenen als het ware de lucht om de
niet kwalijk nemen. Binnen de CTR leiden zij het verkeer.
sport te bedrijven zonder zich bestanddelen daaruit toe te eigenen
Daarbuiten moeten zij zich beperken tot het geven van informatie
of te verbruiken. Een prijzenswaardig gebruik dat in het huidige
over bekend verkeer, terwijl ze gewend zijn meer te doen dan dat.
tijdsbeeld als duurzaam zou worden aangemerkt.
Ik geef het je maar te doen op een radarscherm ter grote van anderhalf A4’tje. Vanaf een plat vlak een driedimensionale taak
Het klinkt des te vreemder dat juist de luchtsporten ernstig
uitvoeren op een schaal waarbij een centimeter in werkelijkheid
belemmerd worden in de uitoefening van de sport. Het lenen van
vijf kilometer vertegenwoordigt. Bovendien wordt de zichtbaarheid
het medium lucht stuit op vele weerstanden vanuit de samenleving.
van al het verkeer ernstig belemmerd door een label van tenminste
Overheden leven zich uit om allerlei beperkingen op te leggen ten
tien vierkante kilometer met gegevens van elk vliegtuig. De indruk
faveure van lucht consumerende activiteiten. Het argument is
is dan al gauw die van een chaos.
vaak economische groei en werkgelegenheid, waarbij men uitmunt in het selectief vergelijken van de diverse luchtvaartsoorten. Zo heeft de overtuiging post gevat dat 150 passagiers die voor 150 euro naar een zonbestemming vliegen meer bijdragen aan de samenleving dan 150 zweefsporters die voor een aanzienlijk hoger bedrag die vrije tijd in eigen land doorbrengen. Genereert de vakantieganger meer werkgelegenheid dan de thuisblijvende zweefsporter? Kennelijk is de maatschappij daarvan overtuigd. Achteloos worden de basiselementen voor een eerlijke benchmark op voorhand veronachtzaamd. Brandstofverbruik, onttrekking van zuurstof, dumpen van afvalstoffen en gemiste bestedingen in eigen land worden gemakshalve buiten beschouwing gelaten. Stuitend zijn de beperkingen die de luchtsporten worden opgelegd om de
Wilt u op de hoogte blijven van het laatste KNVvL-nieuws?
zonnevluchtjes ruim baan te verschaffen. Momenteel worden er maatregelen voorbereid om het luchtruim boven N-Brabant te onttrekken aan het vrije gebruik voor de luchtsporten omdat men verwacht dat na 2020 er gemiddeld vier vliegtuigen per uur
Onze nieuwsbrief verschijnt om de week op vrijdag.
(nu twee) van Eindhoven gebruik gaan maken.
Meld u zich nu aan voor onze twee-
Met het voorbijgaan aan de heersende verkeersregels voor de
wekelijkse nieuwsbrief via www.knvvl.nl/
luchtvaart en het ICAO luchtruimclassificatiesysteem menen de
actueel/aanmelden-nieuwsbrief
| Juli 2011
9
Air Sports Mail duikt in de wereld van jouw luchtsport! KNVvL medewerkster Marijke van Geem werd uitgenodigd om een dagje mee te lopen op het NK Zweefvliegen op Terlet en deed daarvan verslag. Wil jij ook met jouw luchtsport in Air Sports Mail? Mail jouw idee naar communicatie@knvvl.nl.
Een dagje mee naar…
NK Zweefvliegen Op dinsdag 24 mei jl. verzamelde een collega en ik op Papendal te Arnhem waar het bureau Zweefvliegen gevestigd is. Vergezeld door de heren Frits Snijder en Bart Pelt, rijden we naar Terlet waar op dat moment het NK Zweefvliegen plaatsvond. Onderweg krijg ik nog het een en ander uitgelegd over de wolken en dat het er gelukkig goed uitziet voor deze komende wedstrijddag. Wel zo prettig na een wisselvallige eerste wedstrijdweek. Tekst Marijke van Geem Foto’s Marijke van Geem en Frits Snijder
O
p Terlet pikken we nog het
plaatje in dit Gelderse landschap!
moest ik maar goed in de gaten houden
laatste deel mee van de briefing
Een drietal ‘schattige’ vliegtuigjes staat
volgens mijn collega, want met hem zou
en kunnen we nog even snel
klaar om de deelnemers de lucht in te
ik straks nog een vlucht maken in een
onze directeur Ronald Termaat begroeten
slepen. Binnen een uur tijd waren alle
zweefvliegtuig. Een onverwacht gave
die er op gebrand is dit jaar de titel
toestellen ‘boven’. Tijdens het gadeslaan
afsluiting van een dagje NK Zweefvliegen!
binnen te slepen in de Open klasse. Op
van alle bedrijvigheid op het veld, werd
de plek waar onder andere de Open klasse
ik voorgesteld aan Hans Groeneveld,
In de wolken
zal starten staan eindeloos veel zweef
instructeur en vlieger van het eerste uur.
Zodra de laatste deelnemer van het NK
vliegtuigen bij elkaar. Een indrukwekkend
Deze kwieke man in zijn vliegersoverall
het luchtruim in was gesleept snelde ik
10
| Juli 2011
“ Als je nu naar rechts kijkt dan zie je….”
naar de andere kant van het veld waar het
Na ongeveer een half uur keren we terug
zweefvliegtoestel, dat mij in de wolken zou
naar Terlet en hoewel ik het in de lucht
brengen, al klaarstond. Na een korte uitleg
erg mooi vind, vertelt mijn maag dat het
en goed ingesnoerd was ik er helemaal
goed is om vaste grond onder de voeten
klaar voor. We stijgen op en al snel krijg
te krijgen. In de drukte ben ik vergeten
ik een tikje op mijn schouder: “Als je
om te lunchen en een lege maag blijkt
nu naar rechts kijkt dan zie je….”
geen goede basis om te vliegen, hoewel
Mijn metgezel blijkt niet alleen van het
ik niet echt luchtziek ben geworden.
zweefvliegen veel te weten. Met als vaste
Met deze vlucht achter de rug kan ik denk
stek Terlet, kan piloot Groeneveld me als
ik wel zeggen dat ik nu het echte zweef
een heuse reisleider wegwijs maken uit
vliegen heb kunnen ervaren!
de deken van velden, bomen en huisjes die ik links en rechts zie liggen.
Kampioenen
In de tijd dat ik in de lucht heb vertoeft, Dat mijn topografische kennis niet om
waren de wedstrijden in het kader van de
naar huis te schrijven is, mag de pret niet
Nederlandse Kampioenschappen volop
drukken. Wel weet ik de blauwe atletiek
aan de gang. Aan het eind van twee
baan op sportwalhala Papendal vanuit
intensieve wedstrijdweken was de eind
de lucht te herkennen en daar ben ik
stand als volgt: In de Combi klasse wist
eigenlijk al best blij mee! Ik doe mijn best
Steven Raimond uit het Utrechtse Maarssen
om te onthouden wat me allemaal verteld
de titel binnen te slepen. In de Open klasse
wordt, maar eigenlijk ben ik te druk bezig
zette KNVvL directeur Ronald Termaat het
met het genieten van de vlucht. Toch
kampioenschap op zijn naam en in de
bijzonder om in een klein coconnetje
Club klasse was de overwinning voor Patrick
boven de wereld uit te zweven.
van Breemen-Schneider uit Franeker.
| Juli 2011
11
De KNVvL herrezen Tekst en Foto’s Harm J. Hazewinkel
Onlangs zond een onzer HB-leden, Michiel Faassen, een interessant document uit de geschiedenis van onze vereniging, een exemplaar van de ‘Officieele Mededeelingen’ No.1, gedateerd juni 1945. Het begint als volgt: Bevrijding
“Nederland is bevrijd; ons Vorstenhuis keert terug, en onze Vereeniging voert weer het praedicaat Koninklijke. Na bijna drie jaren in verkeerde handen te zijn geweest, is de Koninklijke Nederlandsche Vereeniging voor Luchtvaart herrezen. Wij wenschen al onze leden geluk met dit verheugend feit.”
“Die tijd is nu gelukkig voorbij. De K.N.V.v.L. is weer een Vereeniging van vrije Nederlanders die, ieder op zijn wijze, de luchtvaart willen helpen bevorderen.”
Maar wat te doen met hen die na 1942 bij die NVvL waren gebleven? De vereniging nam hier een gematigd standpunt in. Het was, zo valt te lezen, niet de bedoeling iedereen daarvan uit
Laten we, aan de hand van deze eerste KNVvL publicatie
de ledenlijst te schrappen, al zou voor NSB’ers, collaborateurs
uit een bevrijd Nederland, eens - in vogelvlucht - kijken hoe
en ‘rijksduitsers’ in de herrezen KNVvL geen plaats mogen zijn.
het toen is gegaan.
In het tweede nummer van het nieuwe verenigingsblad Avia werd nog eens uitdrukkelijk gewaarschuwd tegen een eventuele uit
De oorlogsjaren
sluiting gebaseerd op “geruchten, die zo vaak blijken geheel in de lucht te hangen.” kennelijk geen overbodige waarschuwing.
“In Juli 1942 ontving de Vereeniging de mede deeling, dat een “Gemachtigde” bij de Vereeniging was benoemd. Het Hoofdbestuur wenschte niet met dezen “Gemachtigde” samen te werken en nam ontslag (…). Een groot deel van de clubs werd op eigen initiatief ontbonden.”
“Het oude bestuur, onder Voorzitterschap van dr. ing. M.H. Damme heeft, in afwachting van de beslissing der bevoegde autoriteiten, de leiding van de Vereeniging op zich genomen.”
De eerste bezettingsjaren had de vereniging, niet langer Koninklijk,
Dr. Damme was in 1940, na het plotseling overlijden van zijn
als NVvL nog wel een tijd voortbestaan, al was van (motor- of
voorganger J.E.F. de Kok, voorzitter geworden en keerde nu dus
zweef)vliegen in die tijd natuurlijk geen sprake meer. Alleen de
terug. Vervolgens werd stilgestaan bij degenen die de vereniging
modelvliegtuigsport mocht zich in de belangstelling blijven verheugen.
in de oorlog om welke reden dan ook waren ontvallen. Speciaal
Dat duurde dus tot midden 1942. Ook het verenigingsorgaan
werd J.A. Verwaal, tweede secretaris en secretaris van de vak
Het Vliegveld staakte de verschijning. De NVvL bleef, onder die
afdeling zweefvliegen genoemd, die in 1944 zijn gevangenschap
‘Gemachtigde’ wel bestaan, maar het was ‘onze’ KNVvL niet meer…
in de beruchte Scheveningse gevangenis niet overleefde.
12
| Juli 2011
Opbouw
Met de sportvliegtuigen lag dat moeilijker. Slechts één onder gedoken vliegtuig, de Leopard Moth PH-VYG, kwam weer uit
“In vele centra zijn de leden haar (de KNVvL) trouw gebleven en hebben zij onofficieel met elkaar contact gehouden. Zij melden zich thans weer aan, waarbij bleek, dat men op vele plaatsen zelfs vrij actief is gebleven. (…) Het wil ons dan ook voorkomen, dat weer opbouwen van de Vakafdeeling Modelvliegtuigbouw slechts een kwestie van twee dingen is: direct contact en materiaal. Ook het kapitaal der Vereeniging werd nog intact gevonden.”
Dat modelvliegen zich makkelijker laat opbouwen dan het vliegen met sport- of zweefvliegtuigen, ligt voor de hand. Maar de grote activiteit die reeds in 1945 te zien was, verdient bewondering en
zijn schuilplaats, maar werd prompt gemilitariseerd. Ook de naar Engeland ontkomen Koolhoven ‘Nonvlinder’ bleef voorlopig in militaire kleuren. Maar een door de Duitsers op Twente achterge laten Bücker werd weer opgeknapt en als eerste naoorlogse sport vliegtuig in het luchtvaartuigregister ingeschreven – als PH-AAA. En in 1946 kwamen de eerste Piper Cubs. Tijdschrift en bibliotheek
“Zoo spoedig mogelijk zal de Vereeniging een tijdschrift aan haar leden zenden. De papier schaarschte speelt echter een belangrijke rol. (…) De bibliotheek is voorlopig iedere werkdag, met uitzondering van Maandag, des namiddags geopend.”
zou alleen al een artikel waard zijn. Reeds op 10 september kon de standaard van de KNVvL te Ermelo worden gehesen op het eerste naoorlogse ‘kamp voor Voorzitters en Bouwleiders uit de
Dat tijdschrift werd Avia en het eerste nummer verscheen op
Luchtvaartclubs’. Uit het gehele land waren zij bijeengekomen,
1 augustus 1945, voorlopig met de destijds bekende vlieger en
ook al waren de verbindingen destijds zeker nog niet optimaal.
schrijver Jan Bach als hoofdredacteur. De hoofdredacteur van het verenigingsorgaan Het Vliegveld, Henri Hegener, woonde
“Anders is het gesteld met het materiaal van de Vereeniging. Alle sportvliegtuigen zijn door den vijand gevorderd; bijna alle zweefvliegtuigen zijn door verschillende oorzaken voor het vliegen ongeschikt geworden.”
in Bennebroek, en dat bleek destijds toch praktische vervoers problemen te geven. In dat eerste nummer lezen we ook dat de bibliotheek vooral door de goede zorgen van de bibliothecaresse, mw. Von Derschau, veilig door de oorlog was gekomen. Contributie
Tenslotte – de contributie. Die bleef ƒ 4,50 per jaar – maar de leden werd in Avia wel verzocht voor het hele jaar te betalen, ook Toch hadden ook de zweefvliegers in september een kamp, in het
al had men er slechts een half jaar profijt van.
Brabantse Leende, waarbij maar liefst tien zweefvliegtuigen aan wezig waren. Ook elders werd in 1945 al weer gezweefd en nog
Het ligt allemaal al weer heel lang achter ons. Maar zo’n oud en
voor het eind van het jaar zou de KNVvL bij Fokker, 72 nieuwe
vergeeld document doet ons beseffen dat na de bevrijding door de
zweefvliegtuigen bestellen.
leden van de KNVvL toch vol goede moed heel wat is gepresteerd.
| Juli 2011
13
Zoek de verschillen Weet u het nog? Die Apache vliegers die in 2007 tegen een hoogspanningskabel vlogen, waardoor 50.000 huishoudens in onder andere Zaltbommel, Rossum, Haaften en Deil zonder stroom kwamen te zitten? Inmiddels heeft de rechter uitspraak gedaan over deze zaak. Hier heeft u in de media al het nodige over kunnen lezen. In het kader van lessons learned valt er wel wat te zeggen.
Afbeelding 1: oude kaart
Vliegers en andere luchtvarenden gebruiken voor vluchtplanning en navigatie speciale luchtvaartkaarten. Voor Nederland heet die luchtvaartkaart officieel Aeronautical Chart ICAO The Netherlands. De informatie op die kaarten is dermate belangrijk dat er jaarlijks een herziene versie verschijnt. Met name de weergave van voor de luchtvaart gevaarlijke obstakels is essentieel en draagt bij aan de veiligheid, voor zowel de vliegers als voor de mensen op de grond. Zoveel is wel gebleken in de situatie van het Apache-incident. In 2010 is de lay out van de luchtvaartkaart aangepast aan de in Duitsland uitgegeven versie. Luchtvarend Nederland is er niet over de volle breedte tevreden mee. Het geval wil dat met name de gevaarlijke hoogspanningslijnen beduidend slechter, of beter gezegd, nauwelijks meer zichtbaar zijn. En juist die hoogspanningslijnen zijn gevaarlijke obstakels. Bekijk bijvoorbeeld maar eens hoe de situatie van de hoogspanningslijnen en -masten van Rossum (locatie van het Apache-incident) op de luchtvaartkaart van 2007 werd weergegeven in afbeelding 1, dan moeten we vaststellen dat de zichtbaarheid anno 2011 er niet beter op is geworden, zie afbeelding 2. Op afbeelding 1 is de hoogspanningslijn in helder rode stippellijn weergegeven, onderbroken door afbeeldingen van pylonen. Afbeelding 2 geeft een dunne zwarte lijn onderbroken door een T, de loop van de hoogspanning aan. Er zijn luchtvaartuigen, zoals ballons en paramotors, die om meteorologische reden tijdens de dagrand actief zijn. De verminderde daglichtopbrengst brengt dan mee dat bepaalde kleuren op de luchtvaartkaart minder goed te onderscheiden zijn en daardoor potentieel
14
| Juli 2011
Afbeelding 2: nieuwe kaart
gevaarlijke situaties kunnen oproepen in de buurt van de hoog spanningsmasten. In vergelijking met andere landen zijn in ons land niet zoveel hoogspanningslijnen bovengronds, een luchtvarende is er dan ook minder op bedacht om ze aan te treffen. Juist daarom is het van belang dat ze helder en duidelijk op de vliegkaarten worden weergegeven. In ieders belang, zou ik zeggen. Is er nou niks aan die luchtvaartkaarten verbeterd? Nou ja, eigenlijk wel: de papiersoort. Die is er stukken beter op geworden. Je kunt er zelfs een bratwurst vetvrij in verpakken.
Hans van Hoesel, voorzitter KNVvL Afdeling Ballonvaren
agenda en verder Evenementen 2011
NK Zeilvliegen (berg)
55e Coupe Aéronautique
17e Europese
Wanneer: 07-08-2011
Gordon Bennett
Kampioenschap
Nationaal
2e editie
Wanneer: 09-09-2011
ballonvaren
Modelvliegkamp 2011
Höfteballooning 2011
ESL - Finale Para
Wanneer: 16-09-2011
Wanneer: 06-08-2011
Wanneer: 19-08-2011
Wanneer: 15-09-2011
Nederlandse
Mossel Fly-in
NK Parachutespringen
Open dagen
Zweefvliegdag
Midden Zeeland
Wanneer: 19-08-2011
Luchtmacht
Wanneer: 26-11-2011
Wanneer: 16-09-2011
Wanneer: 06-08-2011
Erwin Baatenburg de Jong swoopt naar brons Erwin Baatenburg de Jong heeft bij de Black Mountain Canopy Piloting Competition in het Belgische Zwartberg de derde plaats op het onderdeel Speed weten te bemachtigen, met een score van 178.931 punten. Tekst HBP Foto Ellen de Grauwe
I
n het totaalklassement eindigde Erwin op de 11e plaats met 415.521 punten. Helaas laat het scorebord bij drie
sprongen 0 punten zien, Erwin kijkt dan ook uit naar het nemen van zijn revanche op de UK Nationals die van 2 tot 6 juli plaatsvinden in Bad Lippspringe, Duitsland.
Spectaculair swoopen
Bij Canopy Piloting, ook wel swoopen genoemd, proberen sportparachutisten hun parachute bij de landing maximaal te benutten en deze zo snel en ver mogelijk uit te vliegen. Door vlak voor de landing scherp aan te duiken en snelheid te ont - Distance; de afstand tussen de entry gates
wikkelen is het mogelijk om een grote
een parcours uitgezet dat begint bij twee
horizontale afstand af te leggen. De hoge
met lucht opgeblazen entry gates die in
snelheden waarmee dit gepaard gaat en
een meer of speciaal aangelegde pond
- Accuracy; voor het blijven binnen het
het feit dat de discipline zich vlak boven
staan. Er zijn drie categorieën waarin de
parcours, waarbij extra punten voor het
de grond afspeelt maken de discipline
parachutisten kunnen scoren:
aanraken van het water tussen de entry
aantrekkelijker voor toeschouwers dan
- Speed; de tijd tussen de entry gates en
gates en strafpunten voor het omvallen bij
andere disciplines. Bij wedstrijden wordt
opgestelde exit gates
en het eerste contact met de grond
de landing kunnen worden verdiend.
| Juli 2011
15