Tijdschrift van de 足 Koninklijke 足Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart
Jaargang 28 l September 2011
vrije vluchten
in Frankrijk
VMS klaar voor gebruik l Vliegen en milieu Lorraine Mondial Air Ballons l Oefenen voor China FAI Young Artists Contest l Veestapel als hoofdprijs | September 2011
1
inhoud
Het laatste nieuws via
www.knvvl.nl
September 2011
3 Voorwoord Frits Brink, Voorzitter KNVvL 4 Veiligheid managementsysteem klaar voor gebruik 5 Oefenen voor China 6 Modelvliegers maken vrije vluchten in Frankrijk 7 Lorraine Mondial Air Ballons 8 Vliegen en milieu, goede slaapmaatjes of niet? 9 Column Uitgeluid 10 Een veestapel als hoofdprijs 11 Nederlander scoort hoog in Red Bull X-Alps 12 Big Orange Lion, small Orange Lion 14 Doe mee met de FAI Young Artists Contest 15 A genda en verder Oldenzaler wint NK Zeilvliegen 2011
Verschijnt 5x per jaar en is een uitgave van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL). KvK 40409050 ‘s-Gravenhage. NE ISSM 0040/6023 Adres: KNVvL, Houttuinlaan 16A, 3447 GM Woerden, T: (0348) 437 060, F: (0348) 437 069, E: info@knvvl.nl Redactie en acquisitie: Marijke van Geem, Bart Pelt Aan dit nummer werkten mee: Tekst: Frits Brink, Joost Eertman, Michiel Faassen, Marijke van Geem, Coen van den Heuvel, Erik Louwes, Ronald Overdijk, Frits Paymans, Gerald Rutten, Herman Slot, Frits Snijder Foto’s: Eef de Boer, Harm J. Hazewinkel, Coen van den Heuvel, Gert Kampjes, Wilco Peppelman, Martijn Penninx, Suzanne Rutten, Ferdinand van Schelven, Frits Snijder, Marjolein Steffens, Kas van Zonneveld Ontwerp en vormgeving: Verheul Communicatie, Alphen aan den Rijn. Druk en verzending: Okay Color Graphics, Alphen aan den Rijn. Kopij: aanleveren in Word (*.doc) als ‘platte tekst’ (= zonder enige opmaak). De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden kopij te corrigeren, in te korten of niet te plaatsen. Geplaatste artikelen geven niet noodzakelijk de mening weer van redactie en uitgever (KNVvL), tenzij zij expliciet in functie zijn onderschreven. Anonieme bijdragen worden niet geplaatst, evenals bijdragen met lasterlijke uitlatingen jegens personen of instanties. Beeldmateriaal: van digitale foto’s het onbewerkte bronbestand uit de camera aanleveren. Bestandgrootte 1 MB, liefst groter, vanwege de voor druk vereiste resolutie (300 dpi). De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden beeldmateriaal op kwaliteit te beoordelen, te selecteren of niet te plaatsen. Publicatierechten: tenzij de inzender anders aangeeft, gaan redactie en uitgever (KNVvL) er vanuit dat ingezonden tekst en beeldmateriaal vrij van rechten in ‘Air Sports Mail’ gepubliceerd kunnen worden en ook ter beschikking staan voor gehele of gedeeltelijke publicatie op officiële websites van de ‘KNVvL’. Voor het overige mag niets uit deze uitgave op enigerlei wijze worden gereproduceerd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ©All rights reserved. No part of this magazine may be reproduced in any form or by any means without prior permission from the publisher. Advertenties: tarieven voor zakelijke advertenties zijn opvraag baar op het redactieadres, zie boven, of via communicatie@knvvl.nl.
2
| September 2011
Kraamkamer van de luchtvaart
Jeroen Fukken (li) en Frits Brink
Foto Kas van Zonneveld
Het was op 31 augustus jl. precies honderd jaar geleden dat Anthony Fokker, ter gelegenheid van Koninginnedag, met zijn Spin rond de Sint Bavo in Haarlem toerde. Terugblikkend weten we dat deze lucht vaartpionier zeer bepalend is geweest voor de ontwikkeling van ons land als luchtvaartland. De invloed van Fokker op de luchtvaart industrie is ongekend, alhoewel zijn relatie met onze oosterburen in het begin van de twintigste eeuw niet door iedereen werd gewaardeerd. Dat is uiteindelijk goed gekomen en Fokker werd wereldleider civiele en militaire vliegtuigen. Ook in deze eeuw speelt Fokker Technologies nog steeds een belangrijke rol in de mondiale luchtvaartindustrie. Toch mooi voor een oer-Hollandse aviateur! Tijdens het symposium ‘100 jaar Nederlandse innovatie voor de wereldlucht- en ruimtevaart’, wat onderdeel was van het Fokker Spin Centennial Festival in Haarlem, is nog eens duidelijk gemaakt wat de invloed van ons land is geweest op de luchtvaartindustrie. En er is met name aandacht gevraagd voor de noodzakelijke inspanningen om die rol niet geheel te verliezen. Als voorzitter van de KNVvL heb ik tijdens dit symposium de rol van onze vereniging in de afgelopen periode nog eens toegelicht. Na de oprichting van de KNVvL in 1907 was het de voorzitter van de vereniging die een commissie initieerde die de mogelijkheden voor luchtpostverkeer verkende. Eén en ander leidde tot de oprichting van de KLM in 1919. Ook beschikte de KNVvL in het begin van de twintigste eeuw over een windtunnel. De installatie werd geschonken aan wat in 1937 de NLR zou worden. De Nederlandse luchtmacht mag haar ontstaan in 1913 zeker danken aan de bestuurders van onze vereniging. En laten we niet vergeten dat de KNVvL internationaal zich deed gelden door de oprichting van IATA in 1945! Dit alles overziend mogen we vaststellen dat anno 2011 de waardering
voor de KNVvL als ‘kraamkamer’ van de Nederlandse luchtvaart wel wat meer mag verwachten van de Nederlandse industrie en overheid. Immers, veel van wat als luchtsport wordt begonnen blijkt later bepalend te zijn voor de luchtvaart. En nog steeds vervullen veel van onze leden grote rollen in de internationale luchtvaart. Eind augustus heb ik met de presidenten van de nationale organisaties in Rome overlegd over de toekomst van de Europese luchtsport. Vanuit de KNVvL is ondermeer aangedrongen de organisatie van internationale wedstrijden op een andere manier aan te pakken. Door de grote hoeveelheid kampioenschappen in de diverse disciplines blijkt de aandacht van de media - en dus van de sponsoren - zeer beperkt te zijn. Wij pleiten voor een duidelijke focus op echte ‘top events’, wat meer aandachttrekkers voor het grote publiek en wat minder aandacht voor de ‘social events’ waar vooral direct betrokkenen baat bij hebben. Op de komende jaarvergadering in Belgrado zal dit punt nader worden toegelicht. Tenslotte een woord van respect voor onze relaties op het ministerie van Infrastructuur. Veel veranderingen op het departement zijn aangekondigd of al uitgevoerd. Voor ons is het van groot belang dat de General Aviation hoog op de agenda blijft staan. Met de directeur Luchthavens Jeroen Fukken is in de afgelopen periode zeer constructief samengewerkt. Ik verwacht dat het overleg met de medewerkers op het departement op dezelfde wijze zal kunnen worden voortgezet nu Jeroen tot een andere post is uitgedaagd. Het is van groot belang dat de basis voor wederzijds begrip vooral nu wordt vastgehouden. Voor Jeroen Fukken past hulde voor zijn visie!
Frits Brink, Voorzitter KNVvL
| September 2011
3
Veiligheid managementsysteem klaar voor gebruik Zoals in de Air Sports Mail van maart dit jaar vermeld heeft de KNVvL zich gecommitteerd aan de invoering van het Veiligheid Managementsysteem; VMS. Niet omdat er grote veiligheidsproblemen zijn, maar het kan altijd beter. Nu is het VMS klaar voor gebruik.
H
Tekst Ronald Overdijk
-O pname van het KNVvL VMS als
et VMS is gebaseerd op een
KNVvL inzicht en overzicht. Leren van
systeem dat IVW hanteert voor
elkaars fouten en verbeterprocessen
voorwaarde voor aansluiting dan wel
de grote luchtvaart. Uiteraard is
gebeurt vooralsnog nauwelijks, in ieder
erkenning van ledenverenigingen,
dit te ‘zwaar’ voor de luchtsporten, waar-
geval niet structureel. Er bestaat ook geen
clubs en scholen.
door een zogenaamde ‘light’ versie van
normering op club- of schoolniveau.
-O ntwikkeling van een elektronisch
het VMS is ontwikkeld. Dit is gebeurd met
Deze organisaties zijn aangesloten bij
KNVvL voorval registratieformulier.
de kundige inbreng van diverse mensen
de KNVvL en worden geacht veilig te
Het makkelijkste is als dit via de website
van de vliegende afdelingen. De verschil-
opereren, maar een KNVvL overkoepelende
van de KNVvL kan, geïntegreerd in de
lende luchtsporten hebben natuurlijk al
norm bestaat niet. Een ander aspect is
jarenlang hun eigen veiligheidsystemen
het proactief signaleren van verbeter
met daarbij behorende regels, kader en
mogelijkheden. Het VMS moet hier het
uitwerken hiervan. Het software bedrijf
procedures. Qua veiligheid waren er geen
gereedschap voor zijn.
Renflex is bezig met het ontwikkelen
online KNVvL ledenadministratie. -H et HB is intussen begonnen met het
van de software applicatie. Momenteel
echt grote problemen. Er is echter altijd ruimte voor verbetering. Dit is ook de
Aanbevelingen
is er een definitieve versie van het
primaire doelstelling van het VMS;
Vanaf eind 2010 is het KNVvL VMS in
KNVvL VMS beschikbaar met daarbij
het constant verbeteren van de veiligheid.
ontwikkeling. Hiervoor is een apart project
een handleiding.
gestart onder leiding van Frits Paymans, Wat kan er beter?
met Veva Ekkelenkamp, Maya de Best
Wat staat er nu zoal in het VMS?
De huidige werkwijze van afdeling en
en Ronald Overdijk als uitvoerende
Het VMS biedt een systematische aanpak
veiligheidscommissies is vaak reactief:
personeelsleden. Er zijn verschillende
van het managen van de veiligheid binnen
‘Na een incident volgt er een maatregel’.
bijeenkomsten geweest met veiligheids
de KNVvL en aangesloten organisaties.
Het VMS is naast reactief ook preventief:
experts van de luchtsporten. Op basis
De componenten zijn veiligheidsbeleid en
‘Signaleer waar het mogelijk fout kan
hiervan zijn vier aanbevelingen gedaan
gaan en neem daar maatregelen op’.
aan het Hoofdbestuur:
Verder zijn er verschillen in vorm en kwaliteit wat eenduidig vergelijken van
- Expliciete borging van het KNVvL VMS
voorvallen lastig maakte. Ook is er geen
in het KNVvL kwaliteitshandboek.
uniformiteit in (het melden van) voor
Het VMS moet genoemd worden en
vallen en blessures. Natuurlijk zijn er luchtsportspecifieke z aken, maar basis
beschikbaar zijn. - Aanstelling van een KNVvL Veiligheids-
zaken als NAW-gegevens, plaats, datum
manager (VM). Het idee is om een
en lidnummer moeten natuurlijk wel
KNVvL personeelslid dit te laten doen
inzichtelijk zijn. Er ontbreekt een universeel
onder verantwoording van het HB.
4
| September 2011
de primaire doelstelling van het VMS; het constant verbeteren van de veiligheid
doelstellingen, veiligheidstraining en promotie, gevaaridentificatie en voorvalmanagement. Het laatste bestaat uit melding en registratie, analyse, corrigerende
CF-springers vormen niet allerdaagse trainingsformaties boven Teuge.
maatregelen en toetsing van deze maat regelen. Praktisch gezien houdt het HB zich bezig met het beleid en de doelstellingen. Trainingen, promotie en gevaaridentificatie zal meer op afdelingsniveau plaatsvinden. Meldingen en registratie zal gebeuren op clubniveau, door de clubveiligheidsmanager, een chef instructie, etc. Om dit te kunnen vergemakkelijken heeft de KNVvL een profielschets opgesteld waaraan veilig-
Oefenen voor China
heidsmanagers op de verschillende niveaus
Op 6 en 7 Augustus 2011 waren er bijzondere formaties para
moeten voldoen.Het VMS is intussen
chutisten te bewonderen boven Teuge. Een select gezelschap
beschikbaar via de intranetsite van de
Canopy Formation springers bestaande uit Nederlanders,
KNVvL. Dit gaat ook het platform worden
Duitsers en Engelsen hielden een training ter voorbereiding
voor communicatie voor alle veiligheids-
van een aantal demonstratiesprongen op een luchtsport
managers. De afdelingen zijn intussen
evenement in Laiwu, China. Tekst Herman Slot Foto’s Wilco Peppelman
benaderd om een veiligheidsmanager aan te wijzen. In een later stadium
De afgelopen jaren hebben de Canopy Formation springers (CF-springers)
zullen de clubs een veiligheidsmanager
steeds spectaculaire nieuwe wereldrecords gevestigd. Deze wereldrecord
aan moeten stellen.
evenementen werden gecoördineerd door Chris Gay (USA). Hij heeft met deze
Op 3 november 2011 is een bijeenkomst
recordpogingen een gerespecteerde naam opgebouwd in het organiseren
gepland voor (de veiligheidmanagers van)
van zogenaamde ‘big ways’ en het coachen van diverse teams van verschil-
de clubs en afdelingen. De betrokkenen
lende nationaliteiten. Ook de internationale groep van circa 28 CF-springers
zullen hierover rechtstreeks geïnformeerd
die in Laiwu gaan springen staat onder zijn leiding. Half september reizen
worden.
Gerben Frankvoort, Wilco Peppelman, Eward en Herman Slot naar China af om zich bij de groep aan te sluiten. Het doel van dit trainingsweekend op
Ga naar http://mijn.knvvl.nl
Teuge was tweeledig: het bood zowel ruimte om met een grotere groep
en login voor meer informatie
ervaren CF-springers te oefenen en daarnaast was er de gelegenheid om
over veiligheid en het VMS
bijzondere en niet alledaagse formaties te vliegen. Nu op naar China!
| September 2011
5
Modelvliegers maken vrije vluchten Van 29 juli tot 8 augustus stonden het Franse Beauvoir-sur-Niort en Poitou in het teken van twee ‘Vrije vlucht’ modelvliegwedstrijden. De eerste was een nationale Franse wedstrijd, de tweede een wereldbekerwedstrijd. Beide wedstrijden konden rekenen op de aanwezigheid van een groot inter nationaal gezelschap modelvliegers.
N
Tekst Michiel Faassen Foto’s Eef de Boer
atuurlijk was Nederland ook ruimschoots vertegen
de vliegers proberen om het minimale aantal minuten vliegtijd te
woordigd. Michiel Faassen, bestuurslid van de KNVvL,
behalen, bij wereldbekerwedstrijden is dat voor de klasse F1B in
maar vooral fervent modelvlieger was aanwezig met zijn
de eerste ronde 4 minuten en in elke volgende ronde 3 minuten.
modellen in de F1B klasse, waarbij modellen zonder radiobesturing worden aangedreven door een rubbermotor. Bij de wereldbeker-
Spannende fly-off
wedstrijd in Poitou verruilde hij even zo makkelijk zijn rol van
Dat het in zo’n ronde op het laatste moment aankomen, bewees
deelnemer in die voor een plek in de wedstrijdjury.
Maarten van Dijk in de tweede finale vlucht (fly-off). Voor een fly-off ronde is de werktijd 10 minuten. Op enkele minuten voor het
Bij een wedstrijd komt heel wat meer kijken dan enkel je model-
einde stond een Franse deelnemer met een tijd van 5’20” bovenaan.
vliegtuig in de lucht los te laten en te hopen op een goed resultaat.
De wedstrijdleiding voerde de spanning op door met enige regelmaat
Het gaat om timing; wanneer laat je het modelvliegtuig los?
de nog resterende beschikbare tijd om te roepen, nog 5 minuten,
Want zodra je model in de lucht is, is deze overgeleverd aan de
nog vier, nog drie… Maarten van Dijk wist zijn hoofd zeer koel te
elementen en dan vooral de wind. Er gaan serieus denkwerk en
houden toen hij zijn zweefvliegtuigmodel pas in de laatste twee
veel berekeningen aan vooraf in afwachting van wat het weer en
minuten lanceerde, precies op het moment dat de wind opstak
vooral de wind doet. Maar de wedstrijd begint eigenlijk bij het
waar hij op gewacht had. Vol spanning volgde iedereen de tijd.
model zelf. Vaak zitten er uren aan ambacht en proefvliegen in
Het motregende en het zicht was matig, maar uiteindelijk passeerde
om tot een precies gebalanceerd vliegtuig te komen. Een wedstrijd
hij de tijd van de Fransman om pas na 6’17” te landen. Gejuich
is ingedeeld in rondes, waarbij een ronde bestaat uit een werktijd van
klonk op en Maarten ontving felicitaties van alle omstanders,
een uur. In deze wedstrijden stond voor de eerste ronde anderhalf
ook van de directe concurrenten. Die sportieve sfeer tekent deze
uur en de daarop volgende rondes duurden vijf kwartier, mede
wedstrijden. Er is natuurlijk competitie, maar er is veel respect
dankzij de wind die varieerde van 5 tot 8 meter per seconde.
voor elkaar. De prijsuitreiking is een groot feest. Hier zijn altijd
Na de landing moet je het modelvliegtuig ophalen en dat was met
de burgemeester en een Conseil Generale vertegenwoordiger - een
deze wind bij elke vlucht een afstand van gemiddeld 1500 m.
gedeputeerde van de provincie - bij betrokken. In Poitou zaten er
De landbouwgronden maakten het vrijwel steeds noodzakelijk dat je
zeker 100 vliegers met familie en vrienden in de sporthal, die de
deze afstand lopend volbracht! De hele wedstrijd duurt zeven rondes.
wedstrijden afsloten met een gezamenlijke mosselmaaltijd. Kortom:
In Beauvoir waren het er zelfs veertien! In een wedstrijd moeten
een prachtige ontmoetingsplaats voor serieuze topsport.
6
| September 2011
Elk jaar wordt in het Amerikaanse Albuquerque het grootste ballon evenement ter wereld gehouden. Voor de Nederlandse ballonvaarder is het een heel gedoe om aan dat evenement deel te kunnen n emen. Gelukkig is er een zeer goed alternatief; om het jaar kun je t erecht op het gedemilitariseerde vliegveld Chambley bij Metz, Frankrijk voor de Lorraine Mondial Air Ballons.
Lorraine Mondial Air Ballons Tekst en foto’s Coen van den Heuvel
D
it jaar was het alweer de 12e editie van dit mondiale ballonnenfestijn, waar maar liefst 1032 piloten en
hun crew vanuit de gehele wereld een bezoek aan brachten. Van vrijdag 22 juli tot zaterdag 31 juli 2011 werd er elke o chtend en elke avond, als het weer het toeliet, een ballonvaart gemaakt. Gedurende 15 vaarbare momenten werden er in totaal 4725 ballonvaarten gemaakt en op het drukste moment waren er 468 ‘Montgolfières’ op het vliegveld aanwezig! Er werd zelfs een wereldrecord gevestigd door op een ochtend met 343 ballonnen tegelijkertijd rechtop te staan klaar voor vertrek. Ook ballonvaarder Coen van den Heuvel
Tijdens Lorraine Mondial Air Ballons stijgen spectaculair veel luchtballonnen tegelijkertijd op
was met zijn ballon ‘Ladybird’ aanwezig in Frankrijk. “Jaren geleden bracht ik als luchtvaartenthousiasteling een bezoek aan dit evenement en maakte ik mezelf de belofte om terug te keren als ballonvaarder. Dat is gelukt!” vertelt Coen enthousiast. “Dit jaar was ik alweer voor de derde keer present met de ‘Ladybird’, een ballon met een lieveheersbeestje als beschildering. Wij gingen, net zoals veel andere teams, op pad met onze eigen crew als bedankje voor hun inzet gedurende het hele jaar. Tijdens de vier dagen dat wij aanwezig waren hebben we ook vier vaarten kunnen maken waardoor iedereen twee keer mee omhoog is gegaan.” dobberen. Het was vrijwel windstil en
enkele meters boven de grond met de wind
Spontane ervaringen
nadat we redelijk snel vertrokken waren
mee bewogen, een fascinerend gezicht!
De laatste vaart was volgens Coen de
merkten we dat we terug werden gezogen
Na de vaart zijn we op een mooi plekje op
mooiste. Hij vertelt: “Na de briefing om
naar het vliegveld. Op verschillende hoogtes
het veld met vijf teams uit Nederland bij
zes uur ’s ochtends begon het lichtjes te
gingen de ballonnen naar voren of naar
elkaar gaan zitten om tijdens een spontaan
regenen en om half acht zat ik nog in
achteren en van links naar rechts of
georganiseerde picknick na te praten
mijn busje te schuilen. Maar amper een
omgekeerd. Er waren twee groepen van
over deze geweldige ervaring. Wat is het
half uur daarna hingen we met ruim
ongeveer vijftien ballonnen elk die als
leven van ballonvaarders toch mooi op zo’n
driehonderd ballonnen boven het veld te
het ware aan elkaar geplakt waren en op
moment op zo’n groots evenement!”
| September 2011
7
Vliegen en milieu, goede slaapmaatjes of niet?
FAI en de internationale sportfederaties voor motorsport (FIM), autosport (FIA) en Powerboating (UIM) hebben op een bijeenkomst in juni in Lissabon een gezamenlijke commissie ingesteld ter bevordering van duurzame sportbeoefening. Ze gaan voortaan kennis en ervaring delen op het gebied van milieu en alternatieve energietoepassingen.
M
Tekst en foto’s Frits Snijder
ilieucommissies en gedrags
onder de sporters zelf en het eigen publiek.
energietoepassingen. De FAI Environmen-
codes hebben deze federaties
Maar op grassroots level ontbreekt vaak
tal Commission veronderstelt terecht dat
allemaal. De codes gaan over
nog het begrip voor de noodzaak. Of zoals
het toch omvangrijke gemotoriseerde deel
handling van brandstof en andere schade-
de Zuid-Afrikaanse Motorbond in een
van de General Aviation van deze techno-
lijke middelen, geluid en emissie, sport- en
discussiepaper verzuchtte: “Motorsport and
logische fall-out kan profiteren.
wedstrijdterreinen, organisatie van wed-
Environment are unlikely bedfellows.”
Bijvoorbeeld van de moderne dieselmotoren, die als aerodiesels nu al beschikbaar zijn.
strijden en rally’s en verantwoorde sportbeoefening in de natuur en in bewoonde
Diesel, elektrisch, hybride
In retrofit kunnen die ook een rol spelen
omgeving. In principe prevaleert overal de
Er zijn diesels, elektrische en hybride moto-
in het milieutechnisch upgraden van de
bestaande wet- en regelgeving. Maar FIM
ren, maar niet elke luchtsport is gemotori-
enorme vloot aan avgasslurpers. Voor de
en FIA hebben bijvoorbeeld voor wedstrijd-
seerd. Voor zweef-, zeil- en schermvliegers
qua duurzaamheid veel hoger s corende
organisaties en -terreinen een ‘environmental
zijn al de ‘throttle addicts’ van FIM, FIA
elektrische en hybride aandrijfsystemen is
homologisation’ achter de hand, die in
en UIM misschien ook onwaarschijnlijke
de toepasbaarheid in motorvliegtuigen nu
elk geval een eigen standaard levert. Voor
slaapmaatjes. Want hun imago is nog be-
nog begrensd door hun hoge accugewicht
en tijdens wedstrijden functioneren er
hoorlijk zwart, terwijl dat van ons al aardig
en beperkte actieradius. Zweefvliegtuigen
‘environmental stewards’. Op serieuze
groen is. Tenminste, dat denken we. On-
met een zelfstarter of thuisbrenger aan boord,
overtredingen staan sancties. Daarmee
dertussen is de automobielindustrie een
worden desgewenst al wel in seriebouw van
zijn ze verder dan de FAI. Het beleid richt
van de grote aanjagers van onderzoek naar
een elektromotor voorzien (door Lange,
zich ook op een brede bewustwording
schone en zuinige motoren en duurzame
Schempp-Hirth, DG en P ipistrel).
8
| September 2011
>
column Uitgeluid
A
ls iets de luchtvaart bezig heeft gehouden en nog steeds
om verdere beperkingen te voorkomen. De footprint is nog maar
houdt dan is het wel geluid. Mensen die de oorlog hebben
een kwart van wat het geweest is. Helaas heeft dat niet geholpen.
meegemaakt kennen het zware gebrom van overvliegende
Op een website kan je het geluid per vliegtuig dat vanaf Schiphol
bommenwerpers die in formatie ons land van west naar oost
vertrekt live meelezen, waarbij ik geconstateerd heb dat de waardes
overvlogen. Naar zeggen een waar genoegen. In elk geval beter dan
gemiddeld rond de 57 dBA liggen. Ter vergelijking: MLA’s hebben
het gierende geluid van de Duitse jagers die hun dodelijke vracht
een geluidslimiet van maximaal 60 dBA, een geluidsniveau de
boven onze steden dumpten. Na de bevrijding volgden de zilver-
stilte nabij. Onlangs is het zweefvliegen op Malden in de verkregen
kleurige vogels van de burgerluchtvaart elkaar snel op in grootte
luchtvaartregeling gelimiteerd in het aantal bewegingen per jaar
en reikwijdte. In de waan van de tijd van wederopbouw klonk
volgens de normen van de gemotoriseerde luchtvaart.
het als muziek in de oren als een viermotorig vliegtuig met ster-
In dit land mag je iets vinden. En als je iets vindt dan wordt je
motoren het zwerk doorkliefde.
serieus genomen, hoe ridicuul je beleving ook is. De beleving is
Eind vijftiger jaren kwamen de straalmotoren. Een georkestreerd
niet langer gebaseerd op meetbare waardes, maar op je beleving.
machtig geweld met een oorverdovend gierend geluid, een gebulder
Nederland is dan ook wereldkampioen klagen over het geluid van
dat de lucht verscheurde en dat tot ieders verbeelding sprak.
vliegtuigen. Graag zou ik klokkenluider zijn op dit onderwerp en
Wij gingen voorwaarts en de ontwikkeling van de luchtvaart
alle geluid op een zelfde wijze en volgens dezelfde normen w illen
werd alom gewaardeerd, tot de frequentie van het overvliegen een
beoordelen. Een jaarlijks volume geluid voor een vliegveld zou ook
limiet overschreed. De bijdrage van de luchtmacht mag niet
op alle andere geluidsbronnen moeten worden toegepast, zoals
onvermeld worden gelaten. Vrijwel wekelijks waren knallen te
snelwegen en spoorwegovergangschellen. Stel je voor, de A2 dicht op
horen van straaljagers die de geluidsbarrière doorbraken.
18 oktober tot het einde van het jaar omdat de limiet is bereikt.
Minder luchtvaartminnende personen vonden het welletjes en
Een ander geluid zou ik willen laten horen, maar de tijd is mij
wensten paal en perk te stellen aan de geluidsproductie van
niet langer gegeven. Aan vele zaken komt een einde. Ook aan het
vliegtuigen. Zo kwam het voor dat je in take off met een DC-8
geluid dat ik hier op deze pagina’s mocht produceren. De procedure
op 1500 voet het vermogen volledig dichttrok om de 102 dBA
van het uitluiden is ingezet en spoedig zal ik geen klank meer
limiet over een geluid waarnemingspunt niet te overschrijden.
voortbrengen. Het zal wel stil worden.
Daar waren grafieken voor waarmee je nauwkeurig kon berekenen hoe je de 108,6 dBA kon terugbrengen naar een acceptabel niveau. De luchtvaart toonde begrip voor de overlast en werkte loyaal mee
Pioniers
woordigers bij het Bundesamt für Umwelt-
maar tijdelijk wordt aangesproken. MLA’s
Wat er aan praktische kennis en adviezen
und Naturschutz. Daar kunnen wij
en motorzwevers zijn de eerstvolgende typen
bij de FAI beschikbaar is over verantwoord
alleen maar van dromen. Het al uit 2003
die voor elektrificatie in aanmerking komen.
milieubeleid in de breedste zin, valt
daterende, lijvige handboek ‘Luftsport &
De eerste exemplaren vliegen al (o.a. de PC
grotendeels te herleiden tot de expertise
Naturschutz. Gemeinsam Abheben’
Aero Elektra One en e-Genius). Zelfs het
van de Deutscher Aero Club (DAeC).
(download in PDF beschikbaar) staat nog
eerste vliegtuig met een hybride aandrijving
Die vervult hierin al jaren een pioniersrol
altijd op eenzame hoogte. Lezen dus!
maakte in mei van dit jaar zijn proefvlucht
en is vaak tot op clubniveau opgenomen
en werd op de Paris Air Show voor publiek
in regulier overleg met milieuorganisaties
Kijk voor meer informatie op:
geshowd (Diamond E-Star, een speciaal
en overheidsinstanties. De eigen milieu-
www.fai.org/environment/
hiervoor aangepaste Super Dimona motor
deskundige Wolfgang Scholze is onlangs
www.daec.de/uw
zwever). Volgens de fabrikant op te schalen
zelfs benoemd tot lid van een advies
ww.fim-live.com
voor gebruik in grotere vliegtuigen.
commissie met sport- en milieuvertegen-
www.fia.com
> Dat is haalbaar omdat deze aandrijving
| September 2011
9
Nederlanders wagen graag een gokje – het succes van Staatsloterij, Lotto, Postcodeloterij en wat dies meer zij is ook tegenwoordig het bewijs. De KNVvL heeft zich ook op dit terrein bewogen, dat zal thans minder bekend zijn. Dat was de destijds befaamde LUVA loterij, die voor het eerst in 1947 plaatsvond.
Een veestapel als hoofdprijs Tekst en foto’s Harm J. Hazewinkel
D
e opbrengst was bestemd voor het Nationaal
Voor het eerst verschijnt een auto (waarde f 5000) als hoofdprijs:
Luchtvaartfonds en voor wat aanvankelijk nog heetten
een Morris Minor.
‘de Vakafdelingen Motor- en Zweefvliegen’ van de
Die auto’s zouden blijven, maar de merken veranderden. Op de
KNVvL – ook de modelbouwers en ballonvaarders mochten
Morris volgde in 1955 een Opel Kapitein, en via een Fiat 1500
waarschijnlijk meeprofiteren. De prijzen logen er niet om.
zou men eindigen met liefst twee Renaults – de eerste prijs een
De hoofdprijswinnaar had de keuze uit een ‘retourvlucht voor
18TS, de tweede prijs een Renault 8. KLM vluchten kwamen er
twee zakenlieden (heus, dat staat er) naar Rio de Janeiro, een
toen al lang niet meer aan te pas en huizen al helemaal niet.
veestapel ter waarde van 6000 gulden, een huis van dezelfde waarde of een volledige woninginrichting.’ Dat is niet niets,
Laatste LUVA loterij
zeker in de guldens van toen, al rijst de vraag wat het gemiddelde
De populariteit van de LUVA loterij – en van de KNVvL - was in
KNVvL lid met een veestapel moest. En of de winnaar ook naar
1953 zo groot dat De Bijenkorf aanbood een LUVA etalage en een
Rio de Janeiro mocht als hij geen zakenman was.
verkoopstand in ‘haar Haagse Magazijn’ in te richten. Later waren de vestigingen van Vroom en Dreesman onder de vele verkoop-
Auto voor 50 cent
punten. Het succes was verzekerd en bij de tiende loterij kon
In 1949 was de hoofdprijs gestegen tot 10.000 gulden, waarvoor
enkele uren voor de trekking op 15 november 1958 het bordje
je dan een huis mocht kopen of laten bouwen, of – alweer – een
‘250.000 loten uitverkocht’ worden opgehangen. Maar de belang-
veestapel bestaande uit vier paarden (waarde f 5000) en vier
stelling nam gaandeweg af en het schijnt dat bij de laatste LUVA
koeien (ook van f 5000) kon krijgen. De vlucht naar Rio was
loterij, de vijftiende, in 1968, veel loten onverkocht bleven. Daarmee
verdwenen, maar de prijs van een lot van een gulden gedaald
kwam een einde aan een hoofdstuk uit de KNVvL geschiedenis,
naar 60 cent. In 1953 kostte een lot slechts 50 cent en is
dat de vereniging lange tijd geen windeieren heeft gelegd. Rest de
de ‘retourvlucht naar een ander werelddeel’ per KLM terug.
vraag: zou iemand destijds ooit die veestapel gekozen hebben?
10
| September 2011
Voor het eerst deelnemen in de meest spectaculaire vliegrace van Europa en dan op de zevende plaats
Nederlander scoort hoog
eindigen? Ferdinand van Schelven deed het. De 27-jarige schermvlieger leverde een topprestatie tijdens de Red Bull X-Alps.
in Red Bull X-Alps
Tekst Erik Louwes Foto’s Ferdinand van Schelven
‘D
e Dolomieten waren het meest
De race betekent vliegen en lopen van
zelfs in de top 3 meedoet, dan blijk je mee
indrukwekkend. Geweldig grote
Salzburg naar Monaco met keerpunten
te kunnen komen. De zorg wat ik hier had
bergen. En dan staan daarop nog
in Oostenrijk, Italië, Zwitserland en
te zoeken verdween. Maar er ontstond wel
rotspartijen van honderden meters hoog.
Frankrijk. De race werd in 2003 voor het
stress door mensen die belden en ineens
Je ziet bergbeklimmers als kleine mensjes
eerst gehouden. Dit jaar legde de winnaar
verwachtten dat ik een topprestatie zou
bezig. Wat een prachtig uitzicht,’ vertelt
Christian Maurer 1807 kilometer af in iets
leveren.’ De topprestatie kwam er wel voor
Ferdinand van Schelven over zijn ervaringen
meer dan elf dagen, waarvan bijna dertig
Ferdinand. En die ervaring neemt niemand
tijdens de vliegrace van Salzburg naar
procent gelopen. Ferdinand legde 1600
hem meer af. ‘Het is onbeschrijfelijk wat je
Monaco. Na Ronny Geijsen in 2009 is
kilometer af, waarvan hij bijna de helft
onderweg allemaal ziet. Maar je maakt niet
hij de tweede Nederlander in de Red Bull
vloog. Hij vertelt: ‘Als je bij de start aan-
alles bewust mee. Je bent zo geconcentreerd
X-Alps. Ferdinand woont al sinds zijn vijfde
komt, zie je allemaal deelnemers met
op vliegen, dat je lang niet volledig geniet
in België en is outdoorsportinstructeur bij
gesponsorde bussen en veel begeleiding.
van de omgeving. Nu doe je de Alpen in
New Life Outdoor Activity Center in
De meeste hebben vaker meegedaan en
dertien dagen, terwijl anderen daar vele
La Gleize. Tijdens de Red Bull X-Alps werd
zijn heel professioneel. Wat moet ik hier,
vakanties vliegen. De organisatie heeft
hij ondersteund door landgenoot Anton
vroeg ik me af. Onze voorbereiding was
filmpjes gemaakt en daarin zie je jezelf
Brous die ook in Vielsalm woont.
beperkt. Maar als je in de eerste dagen
vliegen. Dat maakt het ontzettend gaaf.’
| September 2011
11
Elk detail is terug te zien op beide Orange Lion ‘modellen’.
Big Orange Lion, small Orange Lion Het is misschien wel het hoogtepunt van schaalmodelbouw: op de foto met je schaalmodel en het origineel. In het geval van Gerald Rutten is zijn drie meter lange oranje F16 het summum. Maar levensecht nabouwen is niet het enige; er moet natuurlijk mee gevlogen worden. Tekst Gerard Rutten en Gerald Rutten Foto’s Gert Kampjes, Martijn Penninx en Suzanne Rutten
G
erald Rutten (37), getrouwd en
betrouwbare machientjes. Hoewel deze
een groot probleem was. De McDonnell
piloot van beroep, kreeg als kind
motoren kant-en-klaar te koop zijn, is zijn
Douglas F15C in de kleuren van het
de liefde voor modelbouw en
laatste creatie een klasse apart met een
Soesterbergse 32nd die ik daarna bouwde
modelvliegen met de paplepel ingegoten
vermogen/gewicht ratio dat nog niet in de
was een stuk makkelijker wat betreft
door zijn even fanatieke vader Gerard
winkel te verkrijgen is. De motor voor deze
informatie. En het voorbeeld stond ge-
Rutten. Het modelvliegen doet hij sinds
schaal 1:5 Orange Lion F16 is klein, weegt
woon in Nederland.”
1990; zes jaar later begon hij met schaal-
ongeveer 1100 gram en levert 20 kg
modelbouw. De passie voor het bouwen
stuwdruk bij maximaal 120.000 toeren
Nederlandse leeuw
van schaalmodellen gaat bij Gerald verder.
per minuut. Om zo’n motor in een
Een paar jaar geleden bouwde Gerald de
Zo is metaalbewerking een belangrijk
modelvliegtuig te bouwen, moet je wel een
RNLAF Demo F16 ‘Sonic Boom’ na op een
onderdeel bij hem. Dat komt perfect samen
geschikt voorbeeld hebben. In het zoeken
schaal van 1:6,8. Dat model was twee
in deze dynamische hobby die wel eens de
van voorbeeld voor zijn schaalmodel heeft
meter lang, maar het moest nóg groter en
Formule 1 onder de modelbouw wordt
Gerald zich beperkt tot Nederland. Hij
mooier. Gerald: “Twee jaar geleden kwam
genoemd wat betreft techniek, elektronica,
vertelt: “Voor een goed schaalmodel op
ik in contact met Marijn Penninx van
exotische materialen en vliegsnelheden.
wedstrijdniveau vind ik dat je het origineel
Scale-Jets die mallen heeft voor een grote
moet kunnen ‘vastpakken’. Dan zijn
F16 op de schaal 1:5, met een romplengte
Ministraalmotor
foto’s, kleurenbewijs, afmetingen en
van 3 meter! Voor de wedstrijden heb ik
Vanaf 1993 is Gerald druk bezig met het
andere info geen probleem. Ik heb ooit
meegeholpen met het prepareren van
ontwikkelen van miniatuur straalmotoren
een Saab Viggen schaal 1:10 gebouwd;
de glasvezel romp. Daarna wachtte de
wat inmiddels zijn uitwerking heeft in zeer
toen kwam ik erachter dat documentatie
monstertaak om het model thuis op te
12
| September 2011
Een mooie bekroning voor Gerald Rutten op de foto met zijn zelfgebouwde schaalmodel samen met zijn ‘grotere broer’, die nu gestationeerd op Leeuwarden is.
Technische feiten Orange Lion model Massa model zonder brandstof:
18,5 kg
Brandstof voor 10 minuten vlucht:
4 liter kerosine
Snelheid bij start/landing:
40 km/u.
Snelheid bij demo display:
160 km/u.
Maximale horizontale snelheid:
360 km/u.
bouwen en schaal te maken. Inmiddels was
normale hobby draai- en freesbank
Cityjet op de Fokker F50, dat is een
er een nieuwe F16 demo versie: de Orange
bewerkt, een hele sinecure! Gerald: “Ook
voordeel.” Aldus Gerald.
Lion en dus werd dat mijn voorbeeld.”
daarvoor moest ik alles opmeten, dat bete-
Contact met het demoteam onder vlieger
kende een halve dag onder het full-size
Podiumplaats
Ralph Aarts was reeds gelegd en dus volgden
onderstel om te meten en fotograferen.”
Het Orange Lion model gebruikt Gerald
er geregeld tripjes naar het origineel dat op
Het F16-schaalmodel heeft een maximale
voor FAI F4 schaalwedstrijden. Hij is meer-
Vliegbasis Volkel stond. “Zo kon ik ook aan
horizontale snelheid van 360 km per uur.
voudig Nederlands kampioen, werd tweede
de oranje lak komen; een zeer speciale lak
“Mensen vragen wel eens of dat nog te
op het EK in Polen en behaalde een paar
met parelmoer finish die in diverse lagen
volgen is, als je ermee gaat vliegen. De
jaar geleden de vierde plaats op het WK
moest worden aangebracht. Een lastige
truc is om een mooie demo display na te
in Canada. Gerald is net terug uit de
opgave, want op beide kanten moest
vliegen zoals de echte en die zie je - in
Verenigde Staten. In Dayton, Ohio waar de
natuurlijk de Nederlandse leeuw komen.
verhouding - ook niet de hele tijd met
tweejaarlijkse Jet World Masters gehouden
Maar in daglicht geeft de lak prachtige
Mach 2 voorbij schieten. Een klein deel
worden, behaalde hij een mooie 7de plaats,
kleurschakeringen, precies zoals bij het
van de vliegtraining is dan ook het kijken
met een tweede statische beoordeling. “Het
origineel!” Vertelt Gerald enthousiast.
naar het origineel en denken alsof ik naar
Orange Lion model is nog nieuw. Ik moet
mijn model kijk, met de zender in de
het nog verder afwerken en trainen op
Voel wat de piloot voelt
hand.” Volgens hem moet je proberen te
vliegmanoeuvres met dit model. Voor de
Het complexe, intrekbare landingsgestel is
voelen wat de echte piloot voelt, zodat je
volgende Jet World Masters in 2013, die in
helemaal met behulp van computer in
niet lomp aan de knuppel gaat trekken.
Zwitserland plaatsvindt mik ik op een
Autocad opgetekend en vervolgens op een
“Daarbij heb ik ervaring als piloot bij
podiumplaats. Oranje boven!”
| September 2011
13
Tekst Marijke van Geem
Doe mee
met de FAI Young Artists Contest Ben je tussen de 6 en 17 jaar oud en ben je naast liefhebber van luchtsporten ook nog eens artistiek aangelegd? Of ken je iemand die in dit plaatje past? Dan is deze teken/schilderwedstrijd misschien iets voor jou!
Elk jaar organiseert de FAI een Young Artists Contest; een teken/ schilderwedstrijd voor de jeugd tussen de 6 en 17 jaar oud met als onderwerp iets wat betrekking heeft op de luchtvaart. Er zijn drie
We zijn benieuwd naar jouw inzending!
leeftijdscategorieën waarbinnen de werken beoordeeld zullen worden: - Groep 1 Junior categorie: geboren tussen 1 januari 2002 en 31 december 2005. - Groep 2 Intermediate categorie: geboren tussen 1 januari 1998 en 31 december 2001. - Groep 3 Senior categorie:
Stuur je kunstwerk vóór 31 maart 2012 naar de KNVvL, t.a.v. FAI Young Artists Contest, Houttuinlaan 16 A 3447 GM Woerden. Inzendingen die na deze datum bij ons binnenkomen, kunnen we helaas niet mee laten doen.
geboren tussen 1 januari 1994 en 31 december 1997. Een internationale jury zal alle ingezonden tekeningen en schilderijen
Voel je er iets voor om mee te doen met deze wedstrijd kijk dan
beoordelen. Natuurlijk hopen we dat een Nederlandse inzender
snel op http://www.fai.org/education/young_artists_contest/rules
zich winnaar mag noemen van deze wedstrijd, dus doe mee!
voor het volledige reglement en lees deze (samen met je ouders) goed door. We zijn benieuwd naar jouw inzending!
Je kunstwerk moet wel aan enkele eisen voldoen: - Het thema voor de editie van 2012 is ‘Silent Flight’. - De verplichte afmeting is A3-formaat: 420 x 297 mm. - Je inzending moet echt handwerk zijn, en mag absoluut niet digitaal (op de computer) gemaakt zijn. Verder mag je kunstwerk niet met uitwisbare materialen zijn gemaakt zoals potlood of houtskool. - Vermeld op de achterzijde van je kunstwerk de titel, je voor- en achternaam, adres, geboortedatum, land waar je woont, naam en adres van de school waar je op zit en een certificaat van echtheid*.
14
| September 2011
* Dit certificaat van echtheid is bedoeld om te voorkomen dat v olwassenen meehelpen en moet als volgt worden genoteerd: ‘I/We certify that this is the original and unassisted work of _____________ (naam van de kunstenaar)’. We certify that _____________ (naam van de kunstenaar) is a resident of _____________ (naam van het land waar je woont). Dit certificaat moet ondertekend worden door de leraar van de deelnemer of een ander passend persoon.
agenda en verder Evenementen 2011/2012
Beroepenmarkt
Nationale
Texel Airshow 2012
Luchtvaartnieuws.nl
Vliegtuigherkennings
Wanneer: 28-07-2012
NPCT: Wingsuit Benelux
op Aviodrome
kampioenschappen
Nationaal
kampioenschappen
Wanneer: 24-09-2011
Wanneer: 12-11-2011
Modelvliegkamp 2012
Wanneer: 17-09-2011
2e Nederlandse
Nederlandse
Wanneer: 04-08-2012
AeroClub
helikopter
Zweefvliegdag
Valkenburg Fly in
veiligheidsdag NLR
Wanneer: 26-11-2011
Wanneer: 17-09-2011
Wanneer: 30-09-2011
Tekst Joost Eertman Foto’s Marjolein Steffens
Kernploeglid Joost Eertman is als winnaar teruggekeerd naar Oldenzaal. Van 8 tot 13 augustus streed hij onder de wolken in de bergen rondom Tolmin, Slovenië om de Nederlandse titel. Maar liefst 50 andere piloten deden mee aan het tweede deel van de
Kampioen Joost Eertman staat klaar voor de start
Nederlandse Kampioenschappen Zeilvliegen.
Oldenzaler wint NK Zeilvliegen 2011
I
Hoger, verder, langer
Kampioen Joost Eertman is een ervaren vlieger die al meer dan 10 jaar deze mooie sport beoefent, waarvan de laatste 6 jaar ook in wedstrijdverband. “Ik wilde al deltavliegen sinds ik een jaar of 8 was. Het gevoel te kunnen vliegen als een arend
n dit deel van het elf dagen durende
deelnemers elke dag in enkele uren een
leek me fantastisch. Uiteindelijk is het een
NK startten de piloten te voet van de
route van meerdere tientallen kilometers.
passie geworden, die me niet meer loslaat.
berg Kobala (1080 m), vanwaar ze vier
De prestaties zijn vaak afhankelijk van de
Het wedstrijdvliegen geeft nog weer een
taken met hoogtes tot wel 2500 m boven
weersomstandigheden en het gebruik
extra dimensie aan deze toch al prachtige
de bergen konden vliegen. De totaal gevlo-
kunnen maken van de aanwezige thermiek.
sport omdat je verder, hoger en nog langer
gen afstand van het deelnemersveld be-
De route gaat via vooraf bepaalde gps-
kunt vliegen. Ik stond echter nog niet eerder
droeg maar liefst 5000 km! Het andere
keerpunten naar goal. Dagelijks worden er
op het podium, maar er wel dichtbij. Ik
deel van deze fysiek zware wedstrijd werd
punten toegekend voor de snelheid en de
ben dan ook heel erg blij met dit resultaat.”
reeds in juni gehouden op vliegbasis Deelen
gevlogen afstand. De man of vrouw die na
Aldus een tevreden winnaar.
bij Arnhem. Daar werden de piloten met
deze elf wedstrijddagen de meeste punten
een ultralight vliegtuig opgesleept.
heeft mag zich dan natuurlijk Nederlands
Kijk op www.zeilvliegen.nl voor de
Tijdens een zeilvliegwedstrijd vliegen de
kampioen noemen.
volledige uitslag van het NK 2011
| September 2011
15