KNVvL Jaarverslag 2007

Voorwoord Leden van de KNVvL, Zoals de afgelopen jaren gebruikelijk is geweest, en zoals het een zichzelf respecterende vereniging ook past, is er over het afgelopen jaar wederom een jaarverslag opgesteld. Daarin zijn de belangrijkste gebeurtenissen en ontwikkelingen van dat jaar samengevat. Samen met het financiĂŤle jaarverslag, vormt dit verslag de verantwoording van het bestuur over het afgelopen verenigingsjaar.

Ik realiseer mij, dat ik bij het schrijven van deze tekst, de nodige ingetogenheid in acht moet nemen. Op 6 november 2007 ben ik tot uw voorzitter verkozen en heb dus die functie in 2007 slechts gedurende de laatste twee maanden van het jaar vervuld.

Kort in functie of niet, dat doet niet ter zake voor wat betreft de bedreigingen die op ons afkomen en die ook het afgelopen jaar veel van onze aandacht hebben gevraagd. Het is toch merkwaardig, dat op het land en op het water door de overheid nadrukkelijk ruimte wordt gereserveerd voor sport en recreatie. Indien nodig wordt er geĂŻnvesteerd in de daarvoor benodigde infrastructuur. Wandel- en fietspaden zijn de voor de hand liggende voorbeelden, maar de vaarroutes voor pleziervaart en de speciaal voor de pleziervaart gebouwde sluizen en aquaducten, zijn even zo duidelijke voorbeelden. En hoewel in ons dichtbevolkte land de druk op het gebruik van grond en water steeds toeneemt, wordt er nadrukkelijk rekening gehouden met het recreatieve gebruik.

Voorzitter Borra actief als luchtsporter KNVvL Jaarverslag 2007

Pagina 1

Voor het recreatieve gebruik van het luchtruim worden blijkbaar andere maatstaven gehanteerd. Daar geldt eerder dat de ruimte voor de recreatieve luchtvaart steeds verder ingeperkt wordt. En in geval van druk op het gebruik van het luchtruim is de oplossing in vrijwel alle gevallen: de recreatieve luchtvaart moet maar uit dat deel of uit die sector verdwijnen.

Het opkomen voor de belangen van haar leden is de belangrijkste bestaansreden van de KNVvL en in het beschreven spanningsveld is er dus heel veel te doen om die belangen te verdedigen. De middelen en de mogelijkheden van de KNVvL zijn daarbij beperkt. Een handicap is onder meer de onderbezetting van het hoofdbestuur. In het voorjaar is de uiterst bekwame en inmiddels geheel ingewerkte penningmeester afgetreden en aan het einde van het jaar heeft de portefeuillehouder PR zijn functie neergelegd. En hoewel de financiën van de KNVvL, na de grote tegenslagen uit het verleden, inmiddels weer redelijk op orde zijn, is er weinig of geen financiële ruimte voor nieuwe of extra activiteiten.

Een zichtbaar uitvloeisel daarvan was de ingetogen wijze waarop het 100jarig bestaan van de KNVvL is gevierd. De manier waarop aan dat jubileum aandacht is gegeven, door onder meer de presentatie van de afdelingen in het Aviodrome, de uitgebreide manifestatie van de Afdeling Modelvliegsport op Rozenburg, het Veiligheidscongres, het uitgebreide jubileumnummer van het ASM en de viering op 19 oktober, de dag van oprichting, waren fraai en van hoge kwaliteit. Maar voor het vieren van een 100 jarig jubileum was het noodzakelijkerwijs bescheiden en, zoals gezegd, ingetogen.

Ook op andere terreinen is het ambitieniveau erg hoog gebleken. Bij het doornemen van het Jaarplan 2007, opgesteld als uitvloeisel van het door de ledenraad goedgekeurde Beleidsplan KNVvL 2006 - 2009, blijkt een deel van de beleidsvoornemens niet of niet volledig te zijn gerealiseerd.

Bijstellen van de ambities en het verhogen van de slagvaardigheid blijken noodzakelijk.

en recreatieve luchtvaart ernstig in te perken, zonder een aantoonbare bijdrage te leveren aan de daarmee beoogde vermindering van het botsingsgevaar. De voorgenomen harmonisatie van het luchtruim is volledig gericht op het ongenuanceerd expanderen van de ruimte voor de commerciële luchtvaart ten koste van de sportieve luchtvaart. Een andere ontwikkeling is in november 2007 in gang gezet: NOC*NSF ontwikkeld onder de naam “Investeren in groei” een realisatieplan voor een andere verdeling van de subsidie uit de lottogelden. Daar kunnen voor de KNVvL wat voordelen in zitten, maar vooralsnog lijken de bedreigingen groter. Het HB heeft zich in het afgelopen jaar ingespannen om deze bedreigingen het hoofd te bieden, veelal met enig succes. Het inzetten van meer capaciteit, in welke vorm dan ook, om deze bedreigingen in de toekomst het hoofd te bieden, is een noodzaak om aan de belangrijkste doelstelling van de KNVvL te voldoen.

De KNVvL streeft, aangespoord en geholpen door het NOC*NSF, naar een hogere mate van professionalisering van de vereniging. Maar een onmiskenbaar feit is, dat de vereniging, de afdelingen, en de clubs waarbinnen veel van de activiteiten van onze leden plaatsvinden, alleen kunnen bestaan dank zij de inzet van vrijwilligers. Vrijwilligers in bestuursfuncties, in commissies, in wedstrijdorganisaties, en zij die allerlei hand en spandiensten verrichten die noodzakelijk zijn om de leden van de KNVvL hun sport of hobby te laten bedrijven.

Als afsluiting van dit voorwoord wil ik daarom iedereen die zich heeft ingezet voor de KNVvL en voor haar leden, namens de gehele KNVvL bijzonder hartelijk danken voor hun inzet en hun inspanning in het afgelopen jaar.

Chris Borra Voorzitter

Want ondertussen nemen de bedreigingen voor het beoefenen van de activiteiten van veel van onze leden alleen maar toe. De beschikbare ruimte voor de sportieve luchtvaart staat voortdurend onder druk en de toenemende inperking door regelgeving dreigt voor een deel van onze leden het vliegen vrijwel onmogelijk te maken.

De invoering van de transponderplicht, in het bijzonder voor luchtvaartuigen zonder motor, dreigt de mogelijkheden voor de sportieve KNVvL Jaarverslag 2007

Pagina 2

Inhoudsopgave: Voorwoord...................................................................................... 1 Inhoudsopgave:.............................................................................. 3 Kerntaken KNVvL........................................................................... 4 Operations.................................................................................. 4 Algemeen ............................................................................... 4 Activiteiten per afdeling........................................................... 4 Overheden.............................................................................. 5 KNVvL Examinering Instituut (KEI) ......................................... 5 Terreinen ................................................................................ 6 Strategisch Marketing Plan (SMP) .......................................... 6 Sport........................................................................................... 7 Records en prestaties............................................................. 7 KNVvL Sportberaad................................................................ 7 NOC*NSF............................................................................... 7 Wedstrijden nationaal ............................................................. 7 Wedstrijden internationaal ...................................................... 8 Beoefening ............................................................................. 8 Doping .................................................................................... 9 PR & Publiciteit........................................................................... 9 Jubileum KNVvL 100 jaar ....................................................... 9 Periodieken, mailings en websites .......................................... 9 PR activiteiten....................................................................... 10 Opleidingen .................................................................................. 11 Internationaal ............................................................................... 11 Onderscheidingen ........................................................................ 12 KNVvL onderscheidingen ..................................................... 12 Overige onderscheidingen .................................................... 12 In memoriam ................................................................................ 12 Bestuur & Algemeen Secretariaat eind 2007 ................................ 13 Externe secretariaten ................................................................... 13 Generaal Snijders Fonds ...................................................... 13 Fokker-Van den Berch van Heemstede Luchtvaartfonds ...... 13 Administratie ................................................................................ 14 Ledenadministratie ............................................................... 14 KNVvL Jaarverslag 2007

Pagina 3

Kerntaken KNVvL Operations Algemeen Was de toon van het jaarverslag over operations nog licht positief dan hebben de ontwikkelingen in 2007 dit teniet gedaan. Er zijn grote problemen ontstaan voor de luchtsporten, zowel qua regelgeving als qua gebruik van het luchtruim. Hierbij worden specifiek genoemd de verplichte invoering van de transponder voor luchtvaartuigen, de herstructurering van het luchtruim, de steeds engere interpretatie van het begrip medegebruik van terreinen, de natuur- en milieuregelgeving, en de wens van LVNL om parachutespringen in het grootste gedeelte van Nederland te beëindigen.

Al deze ontwikkelingen zijn door de KNVvL en afdelingen in 2007 nauwlettend gevolgd en opgepakt. Concrete resultaten van al de langdurige besprekingen, briefwisselingen en bezwaren gaan echter verder dan dit verenigingsjaar. Hieronder een overzicht per luchtsport.

Activiteiten per afdeling Parachutespringen begon dit jaar met regulier overleg met DGTL over de toekomst van deze sport in het Nederlandse luchtruim in het algemeen, en binnen de uit te breiden TMA Schiphol in het bijzonder. Bij deze gesprekken is het standpunt van de afdeling – geen dropzones inleveren – behartigd. LVNL als gesprekpartner heeft aangegeven als einddoel te hebben om 7 van de 10 dropzones op termijn te sluiten. Een patstelling in de onderhandelingen. Het overleg stond eind 2007 op stand-by, zonder een vastgestelde eindrapportage. De verwijzing in de Wet Luchtvaart naar de Regeling Valschermspringen RVS (het enige wettelijke reglement in Nederland voor de parasport) verviel per 1 oktober. Een Nieuwe RVS was eind 2007 nog niet beschikbaar. Aldus is sinds die datum parachutespringen in Nederland wettelijk niet geregeld. Op basis hiervan werden aanvragen voor demonstratiesprongen binnen de TMA Schiphol door de nieuwe afgifte instantie ontheffingen (zijnde IVW) geweigerd. Al met al zeer zorgelijke ontwikkelingen. Duidelijk is dat de situatie precair is en dat alle partijen er alles aan moeten doen om geen paraclubs te verliezen. .

KNVvL Jaarverslag 2007

De aangekondigde invoering van de transponderplicht heeft bij zweefvliegen de Commissie Luchtruim en Radio (CLR) druk bezig gehouden. Op het gebied van de transponders is begin 2007 de Werkgroep Implementatie Transponders (WIT) door de KNVvL ingesteld. Deze werkgroep is begonnen met het uitwerken van de voorgestelde transponder Road Map, in opdracht van KNVvL en DGTL. Vanuit de WIT zijn aan CLR diverse vragen gesteld en opdrachten uitgezet bij uitwerking van de Road Map. Deze werkgroep heeft op 20 november een tussentijds verslag gedaan bij DGTL. Ook stonden bij zweefvliegen de beperkte herziening van het Kwaliteitshandboek EZT, de nieuwe OAL 76-01/9 (onderhoud van verplichte instrumenten), de voorbereidingen voor de implementatie van Part M (de EASA regelgeving), de inbouw en onderhoud van transponders en de website van de Commissie Technische Zaken (CTZ) centraal.

Ook zeilvliegers en schermvliegers werden geconfronteerd met de invoering van de transponder. Voor schermvliegen is de beschikbaarheid en de functionaliteit van transponders vooralsnog discutabel. Tevens zijn er nieuwe regels in voorbereiding voor lierlocaties waarbij de afstandregels ongemotiveerd groot zijn. De afdelingen hebben een brandbrief aan de Tweede Kamer gestuurd om aandacht te vragen voor het praktische verbod op hanggliding in Nederland, als transponders verplicht worden.

Op grond van het onderzoek naar een dodelijk ongeval in 2006 is een aantal aanbevelingen gedaan rond het oefenen met steilspiralen, en wordt meer aandacht gegeven aan het vergroten van de kennis van vliegers en instructeurs op het gebied van verborgen risico’s die aan het schermvliegen verbonden zijn, zoals hoogteziekte en black-out en desoriëntatie ten gevolge van G-krachten.

Gezamenlijk met de afdeling zeilvliegen wordt gewerkt aan een convenant voor beide disciplines. Het ligt niet in bedoeling een nieuwe regeling voor deze sporten in het leven te roepen. In het kader van de zelfregulering zal er naar gestreefd worden om slechts het plaatsen van lierinstallaties op vrijwillig overeengekomen regels in een convenant vast te leggen.

In 2007 concentreerde de Afdeling Ballonvaren zich op de verbetering van de taken voor de Dutch Ballooning Competition Club (DBCC), Het wedstrijd ballonvaren kreeg hiermee een belangrijke stimulans en biedt – mede dankzij subsidies van NOC*NSF – weer perspectieven.

Vermeldenswaard is dat in het verslagjaar Nederland weer zou deelnemen aan de prestigieuze gasballonwedstrijd om de Coupe Gordon Bennett vanuit Pagina 4

Brussel. Ten gevolge van problemen met de Belgische verkeersleiding werd deze wedstrijd op het allerlaatste moment afgelast.

De afdeling ballonvaren richtte haar focus op de gevolgen van de transponderverplichting, de ontwikkelingen rond een nieuwe regeling vluchtuitvoering en de invoering van een nieuw vaartregistratiesysteem.

In 2007 kon het heuglijke feit worden gevierd dat de KNVvL weer haar eigen gasballonbrevetten kon uitgeven. Met deze ‘corebusiness’ was de KNVvL al in 1907 begonnen Voor de afdeling modelvliegsport was 2007 een bijzonder jaar. Tijdens de najaarsvergadering model 2006 waren de leden akkoord gegaan met de invoering van het zogenaamde clublidmaatschap, met ingang van 1 januari 2007. Via deze constructie zijn niet meer de individuele leden van een bepaalde club lid, maar de aangesloten clubs. Daarnaast blijft de mogelijkheid voor het individuele lidmaatschap bestaan. Per club wordt een vast bedrag in rekening gebracht en daarnaast een toeslag per lid.

Deze constructie is om diverse redenen in het leven geroepen. Ten eerste vanwege het solidariteitsbeginsel; tot nu toe is het zo dat bij een aantal aangesloten clubs veel leden zijn die geen lid zijn van de KNVvL, maar wel profiteren van wat de KNVvL op landelijk niveau of op clubniveau voor hen doet. Ten tweede is het ledental dusdanig afgenomen in de afgelopen jaren dat de afdeling model nauwelijks meer representatief voor de modelvliegers in Nederland genoemd mag worden en op termijn zelfs verloren zou kunnen gaan.

Het clublidmaatschap is aangeslagen en heeft gezorgd dat door een sterke ledengroei de afdeling weer op de kaart staat.

Evenals de afdeling schermvliegen is de afdeling zeilvliegen geconfronteerd met het vervallen van de specifieke regeling voor deze sport. KNVvL en overheid zijn in gesprek met elkaar om te komen tot een convenant, waarin de sport binnen de luchtvaartregels geheel wordt vrijgelaten, met uitzondering van de lierinstallaties. In het convenant zal opgenomen worden aan welke criteria een lierlocatie zal moeten voldoen.

Tevens zullen de lierlocaties moeten worden aangemeld. Een vermelding in de VFR-gids en op de low-level-kaart zal de locaties bekend stellen aan de overige luchtruimgebruikers.

De afdeling gemotoriseerd vliegen heeft sterk onder druk gestaan van de speciale aandacht van de Inspectie Verkeer & Waterstaat voor de veiligheidscultuur bij me name de MLA. Een door het ministerie opgerichte KNVvL Jaarverslag 2007

kerngroep MLA is gedurende het gehele jaar actief geweest om op een aantal specifieke terreinen verbeteringen te bewerkstelligen. De vluchtvoorbereiding en de Gedragscode zijn ter hand genomen en gemoderniseerd. De afdeling heeft handzame richtlijnen op een hanteerbaar formaat als geplastificeerd drukwerk onder de leden verspreid. De KNVvL betreurt het dat er geen mogelijkheid is om niet-leden van de KNVvL (m.u.v. AOPA-leden) ook te laten delen in deze aanmerkelijke verbetering. De onderwerpen opleidingen, onderhoud en veiligheidsinitiator zijn nog onderhevig aan een actualiseringproces.

De explosie aan tariefverhogingen baart de KNVvL ernstige zorgen en vormt een bedreiging voor de toegang tot de sport voor een breder publiek.

Overheden In dit verenigingsjaar is veel energie gestoken in contacten met de overheid.

Op rijksniveau is nog steeds het proces gaande waarbij de Luchtvaartwet wordt omgezet in de Wet Luchtvaart. Veel regelingen zijn als aanhangsels van de nieuwe wet aan verandering onderhevig..In de meeste gevallen is de KNVvL betrokken bij de wijzigingen en kan de gewenste expertise worden ingebracht. Het grootste proces dat zich voltrekt is de RBML. Naast het inhoudelijke aspect is de KNVvL zeer intens betrokken bij de voorlichting aan de provincies die een aantal taken van het Rijk gaan overnemen. Waar mogelijk adviseert de KNVvL ook inhoudelijk over provinciaal luchtvaartbeleid.

Daarnaast worden de provinciale plannen op het gebied van Ruimtelijke Ordening nauwlettend gevolgd.

In 2007 heeft de KNVvL aan veel overleg deelgenomen. Naast genoemde zaken heeft de KNVvL zitting in het DIET-committee aangaande tarieven en efficiency bij IVW, in het LVC-stafoverleg e.o. aangaande luchtruimzaken, in de werkgroep Harmonisatie Luchtruim Classificatie HLC, alsmede in de werkgroep General Aviation waar al het overleg betreffende de kleine luchtvaart wordt gemonitord. Naast het reguliere overleg vindt ook veel ad hoc overleg en advisering plaats.

KNVvL Examinering Instituut (KEI) 2007 was alweer het vierde jaar voor het KEI instituut. KEI verstrekt brevetten aan zweefvliegers, ballonvaarders en snorvliegers. De website voor het KEI is www.brevet.aero, alle informatie en aanvraagformulieren zijn hierop te vinden.

Het KEI is intussen een geïnstitutionaliseerde instelling met een hoge bekendheid en acceptatiegraad. De afdeling schermvliegen heeft besloten de brevetten administratie per 2008 over te dragen aan het KEI.

Pagina 5

Het volgende aantal brevetten en verlengingen is afgegeven in 2007. brevet zweefvliegen ballonvaren snorvliegen brevet totalen

initieel 121 15 61 179

verlenging 1064 0 0 1064

uitbreiding / heruitgifte 115 0 0 115

Op een advies van het afdelingsbestuur ballon van 2006 kan nu ook een BPL voor gasballonvaarders af worden gegeven.

Hieronder de brevetgegevens van GPL (zweefvliegen), per maand.

Initieel Verlenging Uitbr. / Heruitgifte Uren

GPL 2007

200 180 160 140

Naar het zich laat aanzien zal het RBML grote invloed hebben op de manier waarop de overheid de kleine luchtvaart tegemoet gaat treden, niet in het minst omdat het luchtvaartbeleid voor kleinere luchthavens en vliegvelden naar de provincies gedecentraliseerd gaat worden. Ongelijkheden in provinciale regelgeving en handhaving ten aanzien van de luchtvaart liggen daardoor in het verschiet.

Het is mogelijk dat ook de wetgeving rond Natura 2000 het sportvliegen zal gaan beïnvloeden. Ongeveer 162 bijzondere natuurgebieden komen op den duur voor verregaande bescherming van flora en fauna in aanmerking. Die bescherming zal zeker aan zweefvliegers beperkingen gaan opleggen, bijvoorbeeld vanwege een verbod om die gebieden te betreden (bij buitenlandingen) of over te vliegen. Voor de aangesloten modelvliegsportverenigingen blijven de terreinen een blijvend punt van aandacht, zeker omdat veel modelvliegvelden in Natura 2000 gebieden liggen.

Momenteel verleent de afdeling aan 19 clubs ondersteuning in het kader van veldproblematiek.

Daarnaast neemt de KNVvL deel in een breed programma van het NOC*NSF “Ruimte voor Sport”. De sub-werkgroep “Sport in de publieke Ruimte” richt zich vooral op sporten die van die ruimte gebruik maken. Veel aandacht voor Provinciale Ruimtelijke ordeningsplannen en actief voorkomen van nog restrictievere regelgeving.

120

Strategisch Marketing Plan (SMP)

Aantallen 100

Eind 2006 hebben 3 afdelingen (parachutespringen, modelvliegsport, schermvliegen) en de koepel namens de afdelingen, onder begeleiding van NOS*NSF een SMP ontwikkelt. Dit was een intensief proces waarbij een goed inzicht is verkregen in de omstandigheden waarin de luchtsporten zich bevinden, en de kansen en mogelijkheden die dit biedt. De aspecten ledenwerving en beeldvorming zijn hierbij zeer belangrijk.

80 60 40 20 0 jan

feb

mrt

apr

mei

jun

jul

aug

sep

okt

nov

dec

Terreinen In Nederland wordt door een hogere vraag naar grondgebruik het steeds lastiger om luchtsporten te accommoderen, zowel op nieuwe als op bestaande terreinen. De Commissie Terreinen KNVvL heeft dit probleem als vast agendapunt.

In 2007 is ook weer veel aandacht geschonken aan de ontwikkelingen rond de Regelgeving Burgerluchthavens en Militaire Luchthavens (RBML).

KNVvL Jaarverslag 2007

De afdeling modelvliegsport heeft door het hele land modelvliegclubs bezocht, in eerste instantie om een luisterend oor te leggen en om vrijwilligers te werven. Naar aanleiding van deze sessies heeft de projectgroep SMP diverse werkgroepen in het leven geroepen, te weten: • Werkgroep Instructie en Veiligheid.

• Werkgroep Recreatief Vliegen • Werkgroep Communicatie en PR • Werkgroep Terreinen.

Pagina 6

De afdeling schermvliegen nam vier projecten in uitvoering: • Het vergroten van de zichtbaarheid in de media • Het organiseren van wintermeetings, ter versterking van ledenbinding • Het ontwikkelen van meer ledenfaciliteiten • Het uitbreiden van de functionaliteit van de website

KNVvL Sportberaad Het KNVvL Sportberaad kwam in 2007 twee maal bijeen. Onderwerpen als FAI, NOC*NSF, World Air Games, gezamenlijke afdelingsactiviteiten en PR / communicatie kwamen aan de orde.

NOC*NSF De afdeling parachutespringen richtte zich in eerste instantie op een “Quick Win”, nl. het registreren van tandempassagiers. Tandempassagiers en leerlingen parachutespringen kunnen in de toekomst een substantiële bijdrage leveren aan het ledenaantal KNVvL. De uitvoering hiervan komt bij de aangesloten paraclubs te liggen. De resultaten zijn wisselend, het draagvlak voor het uitvoeren van deze werkzaamheden moet vergroot worden.

Sport Records en prestaties De KNVvL is primair een sportbond, aangesloten bij NOC*NSF. Daarom wordt begonnen met de records en prestaties van de KNVvL luchtsporters, nationaal en internationaal.

Lesley van der Laan is Europees Kampioen Modelvliegsport geworden in de klasse F3J junioren op het EK te Trnava, Slowakije.

Ronald Termaat is Europees Kampioen Zweefvliegen geworden in de 18 meter klasse op het EK te Issoudun, Frankrijk.

Bij Modelvliegsport zijn twee nationale records verbroken: LB Zuigermotor 5-10 cc, snelheid door W. Holle te Klimmen met 333,08 km/h.

RB Elektromotor F5 S, duur door P. Keim te Oostkapelle met 4 uur 29’54” Bij parachutespringen is het nationale record FS4 verhoogd naar 27 gemaakte formaties in tijd. Het nationale record Freeflying werd op het EK te Rusland op 11 formaties gesteld.

Bij zweefvliegen heeft Jan Ritsma in Australië diverse Nederlandse snelheidsrecords gevestigd.

De KNVvL feliciteert al haar sporters met de behaalde podiumplaatsen en records!

KNVvL Jaarverslag 2007

2007 was een druk jaar binnen het NOC*NSF. Naast 12 bijeenkomsten van het directeurenoverleg werkt er hard gewerkt aan de agenda voor de georganiseerde sport voor 2009 - 2012. Een werkgroep met 16 bondsvertegenwoordigers en NOC*NSF begon midden van het jaar met een analyse van de resultaten over 2005-2007, en vooral waarom soms programma onderdelen bij bonden niet uit de verf kwamen.

In november werd de nieuwe Agenda op hoofdlijnen geaccepteerd tijdens de ledenvergadering. Wat bleef was het streven tot de Top 10 landen van de wereld te behoren qua medailles, groei werd omgevormd tot “een leven lang sporten” en samenwerking werd aangepast tot “bonden verzilveren kansen”.

Een belangrijke conclusie was dat sport in onze maatschappij steeds belangrijker wordt en die toegenomen importantie hogere eisen aan onze professionaliteit stelt. “Goed sportbestuur” en inzetten op samenwerking zodat meer bonden kunnen gebruik maken van voldoende professionele staf zijn centrale plannen binnen de te ontwikkelen Sportagenda voor 2009 - 2012. De overheid gebruikt de sport steeds vaker om haar doelstellingen te bereiken.

Voor concrete plannen wordt veel geld ingezet. Voorbeelden zijn de aanstelling van 40 Topsportcoaches, waarvoor de overheid de salarissen betaald. Maar ook de plannen voor combinatiefuncties in de sport gericht op de “brede scholen” met uiteindelijk 120 miljoen steun per jaar zijn interessante voorbeelden van overheidsplannen gericht op de mogelijkheden van de sport.

Het NOC*NSF wordt steeds meer een effectieve koepel en een belangrijke link met de overheid.

Wedstrijden Nationaal De NK ballon vond plaats op 20 mei, Henk Broeders werd net als in 2005 en 2006 Nationaal Kampioen.

De NK para werd gehouden op het paracentrum te Texel. Het was goed weer en de wedstrijd werd volledig versprongen. Het deelnemersveld bestond uit formatiespringen, freeflying en precisiespringen. In de overige onderdelen waren er geen deelnemende teams.

Pagina 7

Onder auspiciën van de afdeling modelvliegen werden de tientallen NK’s in alle categorieën gehouden. Voor een compleet overzicht hiervan wordt daarom verwezen naar de website van deze afdeling.

Het NK zweefvliegen werd te Stendal Borstel (Duitsland) gehouden in de club-, standaard/15m /2 zitter en de 18m/open klasse, met in totaal 57 deelnemers. Het NK kunstzweefvliegen vond in 2007 niet plaats. Door zweefvliegen wordt ook een online wedstrijd zweefvliegen georganiseerd, de OLC. Deze wedstrijd mag zich op grote belangstelling verheugen.

Het NK zeilvliegen vond voor het onderdeel “berg” plaats te St. André les Alpes, Frankrijk. Het onderdeel “sleep” op de Vliegbasis Deelen. Dankzij de medewerking en gastvrijheid van de Koninklijke Luchtmacht en Zweefvliegclub Deelen zijn de deelnemers van het NK jaarlijks in staat om afstanden te vliegen boven Nederland en hoeft voor dit gedeelte van het NK niet uitgeweken te worden naar andere landen. Aan het NK-slepen deden 26 piloten mee.

De NK’s schermvliegen werden als volgt gehouden: “lier” DOFC te Getelo, Duitsland, “berg” te André des Alpes, Frankrijk. Het NK “precisie” werd gehouden te Sterksel.

De Nationale Vliegtuigherkenningskampioenschappen (NVHK) van de afdeling luchtvaartkennis vond plaats op 10 november in het Militair de Luchtvaart Museum te Soesterberg. Henk Duivenvoorde werd voor de 3 achtereenvolgende keer Kampioen. De NVHK viel samen met de Open Werkplaats Dagen, waarbij restauratie- en reconstructiewerkzaamheden aan vliegtuigen uit de collectie van het Museum van dichtbij konden worden bekeken.

De kampioenen en resultaten van de diverse afdelingen zijn te vinden op de diverse afdelingswebsites.

Wedstrijden Internationaal Er worden bij alle luchtsporten veel wedstrijden van verschillende niveaus georganiseerd. De meeste zijn te vinden op de website van de FAI. Om dit verslag overzichtelijk te houden worden alleen die wedstrijden genoemd waaraan KNVvL sporters hebben deelgenomen. De resultaten van de diverse Nederlanders zijn te vinden op de afdelingswebsites en in de afdelingsorganen.

De afdeling modelvliegsport zond deelnemers uit naar de diverse EK’s en WK’s. De WK’s modelvliegsport 2007 waren: F1 senior (Odessa, Oekraïne), F3A, (Ezeiza, Argentinië), F3B (Emmen, Zwitserland), F3C KNVvL Jaarverslag 2007

(Wloclwek, Polen) en F3D (Munci, USA). De EK’s modelvliegsport waren: F2 (Batajnica, Servië) en F3J (Trnava, Slowakije) Het EK en Worldcup para formatiespringen en artistieke onderdelen was in Stupino, Rusland. Nederland nam alleen deel met artistiek, discipline de freeflying. Het team behaalde een verdienstelijke 4 plaats. Voor de overige onderdelen was er geen deelname, in 2008 is het WK jaar parachutespringen.

Het EK zweefvliegen club/standaard was in Pociunai, Litouwen. Het EK in de 15 m / 18 m / open klasse was in Issoudun, Frankrijk, waarbij Ronald Termaat ste 1 werd. Het WK junioren was in Rieti, Italië. In augustus vond het WK Kunstzweefvliegen plaats, te Niederöblarn, Oostenrijk. Nederland steeg op de basis van al deze resultaten in het landenklassement naar de 7 plaats.

De WK zeilvliegen was te Big Spring, Texas, USA. Het pré EK was te Greifenberg, Oostenrijk.

Het WK schermvliegen was te Manilla, Australië.

Tijdens het EK ballonvaren (Magdeburg, Duitsland) eindigde Henk Broeders de op de 12 plaats. Hij was daarmee alweer de best presterende Nederlandse ballonvaarder.

Tenslotte waren diverse leden KNVvL als scheidsrechter, jurylid of official op internationaal niveau betrokken bij de organisatie en uitvoering van WK’s, EK’s en wereldbekerwedstrijden.

Beoefening Voor parachutespringen was 2007 een iets minder goed jaar dan 2006, het aantal sprongen was 77742, een daling van 6474. De slechte zomer was hier debet aan, evenals het feit dat twee clubs niet meer aangesloten waren bij de KNVvL. Het aantal tandemsprongen was 9857, bijna gelijk aan 2006. Het aantal tandemsprongen lijkt gestabiliseerd. De groei van het aantal leerlingen in 2006 zette door, van 1166 in 2005 en 1225 in 2006, naar 1452 in 2007.

Bij zweefvliegen zijn in totaal ongeveer 126.118 starts en 43.017 vlieguren gemaakt, op basis van een incomplete opgave van 39 zweefvliegclubs. Dit is een flinke stijging ten opzichte van 2006.

Het aantal geregistreerde (motor)zweefvliegtuigen bedroeg eind 2007 718.

Het aantal starts voor modelvliegtuigen wordt niet bijgehouden, noch het aantal modelvliegtuigen zelf. Dit is vooralsnog ondoenlijk.

Bij schermvliegen zijn er geen exacte gegevens bekend over het aantal vluchten. Een inschatting van het aantal vluchten van leden van de afdeling in het buitenland is moeilijk te geven, doch dat ligt zeer waarschijnlijk hoger dan het aantal vluchten in Nederland.

Pagina 8

Er zijn ruim 800 zeilvliegtoestellen en 500 piloten geregistreerd, maar er zijn geen gegevens beschikbaar over het aantal vluchten.

Doping Ook dit jaar zijn diverse sporters gecontroleerd op dopinggebruik. Geen enkele sporter werd positief bevonden. De controles worden uitgevoerd volgens de eisen van de Nederlandse Doping Autoriteit NDA en de WADA. De trend is wel dat het aantal dopingcontroles voor de KNVvL af zal nemen.

PR & Publiciteit Jubileum KNVvL 100 jaar In 2007 bestond de KNVvL 100 jaar. Uiteraard werd dit heel bijzondere jubileum gevierd, op een wijze zoals door de voorzitter beschreven. Het Hoofdbestuur, het AS, het personeel KNVvL, alle afdelingen, aangesloten clubs en vele vrijwilligers droegen bij aan de uitvoering van diverse feestelijkheden. Hieronder volgt een bloemlezing, op datum.

• Op 26 augustus werd op het modelvliegveld van EMCR Rozenburg een grote modelvliegshow georganiseerd in het kader van het 100-jarig bestaan van de KNVvL. De show door modelvliegers, voor modelvliegers werd zeer goed bezocht en werd dankzij een zeer zorgvuldige voorbereiding een groot succes.

• In het weekend van 1 en 2 september werd in het Aviodrome te Lelystad het thema 100 jaar KNVvL gevierd. Alle luchtsporten hadden een stand waarbij ze zichzelf presenteerden. Modelvliegsport presenteerde haar static show PHantasy in Blue.

• Op 19 oktober vond in samenwerking met de Stichting Aerovisie een viering plaats in Den Haag. Deze viering was voor de relaties en gesprekspartners KNVvL en uiteraard bestuurders en oud bestuurders KNVvL en afdelingen. Twee luchtsporten werden actief gepresenteerd op het Malieveld. Daarna vond een receptie plaats bij de Kamer van Koophandel. Deze dag was een van de hoogtepunten in het jubileumjaar KNVvL.

• Veiligheidssymposium 16 november. Te Soesterberg werd door de KNVvL een Veiligheidssymposium georganiseerd. Alle belangrijke relaties KNVVL, zoals de KLu, LVNL, DGTL en afdelingen hielden hierbij presentaties.

Tevens werden workshops georganiseerd waarbij criteria voor een veiligheidsbeleid werden vastgelegd. Het congres was een groot succes, waarbij de KNVvL zich de professionele partij heeft getoond voor het waarborgen van de veiligheid van luchtsporten in Nederland.

• Er is een aparte brochure gedrukt “100 jaar KNVvL”. Verder zijn er buttons 100 jaar KNVvL aangemaakt en aan leden uitgedeeld op het genoemde weekend in Aviodrome.

Periodieken, mailings en websites Dit jaar werd het KNVvL periodiek Air Sports Mail (ASM)3 keer uitgeven.

Tevens werd speciaal een apart jubileumnummer ASM gedrukt. In dit nummer werden de diverse luchtsporten vanuit een historisch perspectief behandeld.

Dit jubileumnummer heeft tot zeer positieve reacties geleid bij relaties KNVvL.

KNVvL Jaarverslag 2007

Pagina 9

De verzendingen van ASM vindt zoveel mogelijk plaats met afdelingsperiodieken. ASM besteedt aandacht aan KNVvL (bestuurs) zaken, operations, sport, wedstrijden en bijzonder afdelingsnieuws. De samenstelling van de ASM gebeurd door Frits Snijder en Nathalie Chudiak. Zij voert tevens algemene PR zaken voor de KNVvL uit.

In het bijzonder de informatievoorziening wordt door de afdeling ballonvaren als een belangrijke taak opgevat. Het verenigingsblad Ballonstof verscheen 4 maal. Het blad mag zich in toenemende belangstelling verheugen en wordt – gelet op de reacties – steeds meer gezien als de spreekbuis van ballonvarend Nederland.

De ALA leden worden geïnformeerd door middel van diverse luchtvaartartikelen en tevens in de gelegenheid gesteld deel te nemen aan het gevarieerde aanbod van activiteiten van de andere clubs die deel uitmaken van Verenigde Vleugels.

De afdelingen brengen bijna allemaal een eigen periodiek uit in andere frequenties. Zie hieronder het overzicht van 2007.

Afdeling Parachutespringen Zweefvliegen Zeilvliegen Schermvliegen Ballonvaren Modelvliegsport Luchtvaartkennis Alg. luchtvaartafdeling

Periodiek Sportparachutist Thermiek Delta Magazine B lijn Ballonstof Modelvliegsport Luchtvaartkennis Verenigde Vleugels *

Nummers in 2007 5 4 4 4 4 5 4 6

* Alle ALA leden ontvangen het blad Verenigde Vleugels. Dit blad wordt niet door de KNVvL uitgegeven. Via dit blad vindt de communicatie plaats.

Net als bij de periodieken hebben ook de diverse afdelingen eigen internetsites. In dit verslag zal hier niet nader op worden ingegaan. Deze sites worden door de afdelingen zelf bijgehouden en geactualiseerd. De afdelingssites zijn te vinden via de site van de KNVvL.

PR activiteiten De KNVvL had in 2007 helaas geen stand op de Open Dagen KLu. De afdeling luchtvaartkennis heeft diverse stands bemand op luchtvaartbeurzen in binnen- en buitenland en werkt ze samen met de Dutch Spotters Convention. De afdeling blijft bezig met het digitaliseren van het fotoarchief.

De afdeling para verzorgde een demonstratie parachutespringen uit een Koninklijke Luchtmacht (KLu) C-130 Hercules op 16 juli tijdens de Nijmeegse Vierdaagse.

Zoals gebruikelijk werd het vliegseizoen voor de leden van de afdelingen zeil – en schermvliegen in januari officieus geopend met de door zeilvliegvereniging “Plus 5” georganiseerde zeil –en schermvliegbeurs in de sporthal van Wageningen. De afdelingen zeil- en schermvliegen zorgden met een financiële bijdrage voor vrije entree tot de beurs.

De afdeling ballonvaren verspreide in 2007 20 PINFO’s (Pilot’s INFOrmation) in het verslagjaar aan de pilootleden toegezonden. De PINFO is een emailbericht met een urgente en/of belangwekkende mededeling.

KNVvL Jaarverslag 2007

Pagina 10

Opleidingen

Internationaal

De diverse vliegende afdelingen verzorgen allemaal opleidingen.

Opleidingen voor brevetten en opleidingen voor instructief kader.

De theorie-examens schermvliegen leverden 137 brevetten B2 en B3 op, waarvan 70% B2.

Bij zeilvliegen slaagden 38 kandidaten voor hun theorie-examen.

Parachutespringen heeft twee VWS erkende kaderopleidingen: instructeur en hulpinstructeur. Er werden bij para in 2007 de volgende aantallen nieuwe brevetten en bevoegdheden verstrekt: 68 A-brevetten, 34 Bbrevetten, 13 C-brevetten, 12 D-brevetten, 13 bevoegdheden hulpinstructeur, 7 instructeur, 5 AFF, 5 tandemmasters, 2 houders vouwbevoegdheid en 6 valschermtechnicus.

Zweefvliegen heeft één VWS erkende opleiding zweefvlieg instructeur.

Van de 60 beschikbare plaatsen bij de deels door de European Pilot Selection Training (EPST) gesponsorde iFly! regeling 2007 (42 van sponsor EPST – 18 van de afdeling) gingen 60 kandidaten in het voorjaar van start.

Uiteindelijk hebben 55 kandidaten succesvol hun eerste zweefvliegjaar voltooid.

In totaal zijn 211 zweefbrevetten gehaald (het merendeel, A, B en D (duur) brevetten), ter vergelijk over 2006 toen het er 127 waren. Gedurende het jaar heeft een evaluatie van het examenreglement zweefvliegen GPL plaats gevonden en zijn de gemodificeerde eisen voor mondeling examen voor het instructeursexamen (5-7 in plaats van 4-7) en de nieuwe regels met betrekking tot vrijstellingen voor de verschillende bewijzen van bevoegdheid geïmplementeerd.

Modelvliegsport heeft in het kader van het SMP de werkgroep Instructie en Veiligheid opgericht, met als taak het opzetten van een opleiding voor instructeurs. De vele initiatieven die de diverse aangesloten clubs op dit vlak hebben worden gebundeld. Het resultaat moet een leidraad worden met technische en didactische handreikingen.

Eind 2007 waren in Nederland 450 ballons in het luchtvaartuigregister geregistreerd. Het aantal buitenlands geregistreerde ballons wordt geschat op ongeveer 10.

De General Conference van de Fédération Aéronautique Internationale (FAI) werd dit jaar gehouden op Rhodos, Griekenland. Vertegenwoordiger voor de KNVvL was Bert Wijnands.

KNVvL Jaarverslag 2007

De KNVvL werd binnen de International Gliding Commission (IGC) vertegenwoordigd door Robin van Maarschalkerweerd met Martin Smit als plaatsvervanger. De afgevaardigde zweefvliegen bij de EGU was Charles de Leeuw. Marja Osinga zit in de commissie medische zaken, Pieter van der Meer voor instructie, en Frank Beemster en Rob Kleijn voor technische zaken.

Binnen de International Parachuting Commission (IPC) was dit Ronald Overdijk met Igor van Aperen als plaatsvervanger. Henny Wiggers was als lid subcommittee CP ook aanwezig. Ronald Overdijk is ook benoemd als lid parachutespringen in de nieuwe FAI commissie Airspace & Navigation, en als lid KNVvL in de eind 2006 gevormde European Association for Safety Parachutes (EASP). Deze commissie is ingesteld voor Europese regelgeving voor onderhoud aan parachutes, veiligheid en opleidingen / examens van valschermtechnici. Voor scherm- en zeilvliegen (CIVL) was Koos de Keijzer de afgevaardigde. Overigens werd erelid van de KNVvL Flip Koetsier herkozen als president van de CIVL. Voor modelvliegen (CIAM) was de afgevaardigde Peter Keim met Rob Metkemeijer als plaatsvervanger. Tevens waren Frits van Laar (subcommittee F3A), Henny van Loon (subcommittee F3A) en Anselmo Zero (subcommittee F1) aanwezig. Voor ballonvaren (IBC) was dit Matthijs de Bruin.

Pagina 11

Onderscheidingen

In memoriam

KNVvL onderscheidingen

De KNVvL registreert uiteraard het overlijden van leden. Het overlijden van belangrijke ex-leden KNVvL gaat soms ongewild, om verschillende redenen voorbij aan het secretariaat. Hierom verwijst de KNVvL naar de in memoria van de jaarverslagen van de diverse afdelingen.

De KNVvL reikt jaarlijks diverse medailles, penningen en insignes uit aan leden voor bijzondere verdiensten. Hieronder volgt een overzicht van 2007.

J. Loek W.M.A. Frijters H. van der Meer A.G.W. Melters L.G.C.A. van de Reijt A.C. Frishert K. Rienks K.J.J. Tibbe P.J.H. Oostermeyer R.E.M. Jonkheijm B.A. Ros G. Berghorst C.M. Verplanke G.J. Brinks sr.

L. van der Laan M.M.M. Wakkerman R.C.G. Termaat

ere insigne in goud met lauwerkrans en briljant ere insigne in goud met lauwerkrans en briljant ere insigne in goud met lauwerkrans en briljant ere insigne in goud met lauwerkrans en briljant ere insigne in goud met lauwerkrans en briljant ere insigne in goud met lauwerkrans en briljant ere insigne in goud met lauwerkrans en briljant ere insigne in goud ere insigne in zilver ere insigne in zilver ere insigne in zilver ere insigne in zilver ere insigne in zilver medaille in zilver penning in brons penning in brons penning in brons

zweefvliegen zweefvliegen zweefvliegen zweefvliegen zweefvliegen zweefvliegen zweefvliegen zweefvliegen zweefvliegen modelvliegsport modelvliegsport modelvliegsport modelvliegsport modelvliegsport modelvliegsport modelvliegsport zweefvliegen

Op 21 december overleed mevrouw J.G. (Hansje) Donleben-Teer. Zij was van 1969 t/m 1995 de directiesecretaresse op het Algemeen Secretariaat. Bij haar afscheid van de KNVvL (tegelijk met de secretaris Wim Kroes) werd ze onderscheiden met de eremedaille in zilver, behorend bij de orde van OranjeNassau en met de eremedaille van de KNVvL in brons.

Overige onderscheidingen Uit handen van de Minister van Verkeer en Waterstaat Camiel Eurlings ontving Ronald Schnitker op 27 april de versierselen die behoren bij de Koninklijke Onderscheidingen van Ridder in de Orde van Oranje Nassau.

Hij ontving deze onderscheiding voor zijn inzet ter bevordering van de vliegveiligheid en de ontwikkeling van het luchtrecht.

Op dezelfde dag werd de voorzitter van Afdeling Ballonvaren, Hans van Hoesel, benoemd tot Lid in de Orde van Oranje Nassau voor zijn inzet voor de ballonvaart.

De FAI onderscheidde zweefvlieger Loek Boermans, voorzitter van de OSTIV, met het Pirat Gehriger Diploma. Dit diploma wordt jaarlijks op voordracht van de IGC aan ĂŠĂŠn of twee personen toegekend die zich zeer verdienstelijk hebben gemaakt voor de internationale zweefvlieggemeenschap.

KNVvL Jaarverslag 2007

Pagina 12

Bestuur & Algemeen Secretariaat eind 2007 Bestuur Chr. Borra F.A. Paymans Vacant L.H.M. Gommans E.T.H. Wijnands Vacant

-

voorzitter vice voorzitter / operations penningmeester operations / internationaal sportzaken PR

Algemeen Secretariaat R.J. Kutterink Mevr. J. Zeevaart S.B. Glissenaar G.J. den Otter A.G. Meijer R. Schotanus

-

directeur hoofd administraties financiĂŤle administratie operations office manager / KEI exameninstituut algemene zaken

B. Pelt F. Snijder Mevr. A.J. Wolthuis

-

zweefvliegen zweefvliegen zweefvliegen

R.M.A. Overdijk Mevr. J. Zwols

-

parachutespringen parachutespringen / KEI exameninstituut

De overige luchtsporten hebben geen personeel in loondienst KNVvL. Mutaties personeel Mevrouw H.M.S. Naber is in 2007 uit dienst getreden van de KNVvL. Mevrouw A.G. Meijer (office manager / KEI) en mevrouw J. Zwols (parachutespringen / KEI) zijn een dienstverband aangegaan.

KNVvL Jaarverslag 2007

Externe secretariaten Generaal Snijders Fonds De Stichting is vernoemd naar Generaal C.J. Snijders, de man die de luchtvaart in Nederland groot heeft gemaakt. Te zijner ere werd in 1932 de Stichting Generaal Snijders Fonds in het leven geroepen. Het doel van de Stichting is het bevorderen van de lucht- en thans ook ruimtevaart in de ruimste zin van het woord en geeft hieraan uitvoering door eens in de drie jaar de gouden Generaal Snijdersmedaille uit te reiken aan een persoon met uitzonderlijke staat van dienst op voornoemde terreinen. Daarnaast reikt het Generaal Snijders Fonds een keer per jaar aan maximaal drie personen of groepen van personen die een bijzondere prestatie op het terrein van de luchtof ruimtevaart hebben geleverd het Erediploma uit.

De KNVvL voert het secretariaat van het Generaal Snijders Fonds.

In het verslagjaar werd aan voormalig president directeur KLM Leo van Wijk de Gouden Medaille van het Generaal Snijders Fonds uitgereikt. Zijn grote verdiensten voor de KLM was hiervoor de reden. Van Wijk heeft een sterke band met de luchtvaart en met sport.

Verder werd het Erediploma van het Generaal Snijders Fonds uitgereikt aan Ad Kennes. De reden hiervoor is zijn verdiensten voor de Nederlandse luchtvaart als initiator, docent en voorlichter van de opleiding luchtvaarttechniek aan het ROC Midden-Brabant.

Tevens werden de Erediploma’s toegekend aan de Tactische Helicopter Groep (THG) van de KLu en aan Henk de Groot, algemeen directeur ADSE. De uitreikingen werden op 5 november verzorgd door Minister van Verkeer & Waterstaat, Camiel Eurlings, op het Militair Luchtvaartmuseum te Soesterberg.

Fokker - Van den Berch van Heemstede Luchtvaartfonds Dit fonds stelt zich het bevorderen van de Nederlandse luchtvaart tot doel, in de ruimste zin des woords. Zij doet dit onder meer door het geven van bijdragen aan studies en studiereizen die naar het oordeel van het bestuur daarvoor in aanmerking komen.

Pagina 13

Administratie Ledenadministratie Het in 2003 gestarte traject om te komen tot ledenwinst voor de hele vereniging had in 2004 en 2005 geen vruchten afgeworpen. Over 2006 was een lichte stijging waarneembaar van het ledenaantal. Deze groei heeft gelukkig versterkt doorgezet in 2007.

De groei kwam hoofdzakelijk op het conto van de afdeling modelvliegen (+ 657). Zweefvliegen groeide met 57 leden. Opgemerkt wordt dat de stijging modelvliegsport voornamelijk te danken is aan het experiment collectief clublidmaatschap, met een verlaagde contributie. De grootste daling was te zien bij de afdeling gemotoriseerd (- 83), wat zorgelijk is.

De KNVvL als geheel steeg van 11314 naar 11876 leden. Een absolute stijging van 562 leden en percentuele groei van bijna 5%.

Verloop overzicht ledenaantallen per afdeling begin nieuw * 2007 2007 algemene luchtvaartafdeling 182 3 ballonvaren 234 13 luchtvaartkennis 113 3 luchtvaartwetenschappen 82 0 gemotoriseerd vliegen 626 22 historische luchtvaart 5 0 modelvliegsport 2792 1177 parachutespringen 1872 296 schermvliegen 1458 150 zeilvliegen 461 22 zweefvliegen 3460 470 KNVvL / afdelingstotalen

11314

2156

beëindigd 2007 9 16 5 10 134 1 520 288 154 44 413

eind 2007 176 231 111 72 543 4 3449 1880 1454 439 3517

1594

11876

*) dit aantal is afwijkend van de aantallen eind 2006 vanwege schorsingen, opzeggingen en mutaties ledenadministratie ná 1 januari 2007.

© 2008 KNVvL Dit verslag bevat excerpts van de jaarverslagen van de afdelingen van de KNVvL. De volledige teksten hiervan kunnen worden opgevraagd bij: KNVvL, Jozef Israëlsplein 8, 2596 AS, Den Haag.

KNVvL Jaarverslag 2007

Pagina 14