2022_02

Boomblad

Boomblad (Lente 2022), jaargang 20 - nummer 2

Het Boomblad wordt uitgegeven door de West-Vlaamse bosgroepen en verschijnt vier keer per jaar. De Bosgroep Houtland en de Bosgroep IJzer en Leie zijn een initiatief van privébosbeheerders, de Provincie West-Vlaanderen en het Agentschap voor Natuur en Bos.

Redactie/foto’s: Clint Callens, Chris Couwelier, Miguel

Depoortere, Bo Desmadryl, Jan Goris, Frederik

Lembreght, Marie-Louise Martens

Prepress: Philip Gesquière, Strategie & Ontwikkelingsectie Digitaal Design & Productie, Provincie

West-Vlaanderen

Druk: Strategie & Ontwikkeling - sectie Digitaal Design & Productie, Provincie West-Vlaanderen

Papier: Gedrukt op milieuvriendelijk papier

Oplage: 1.800 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever: Bosgroep Houtland vzw, Tillegemstraat 81, 8200 Sint-Michiels, vertegenwoordigd door Albert de Busschere

02 Inhoud & colofon

03 Voorwoord

04 Welkom in het Lepelbos

Benoit de Maere d’Aertrycke, voorzitter Bosgroep IJzer en Leie vzw, neemt afscheid. Het verhaal van de coördinator vindt u op pagina 12.

06 Kwaliteitshout herkennen en valoriseren

08 Het bosmicroklimaat – noodzakelijke schakel voor de toekomst

11 Activiteitenkalender

12 Als een vader omhelsde de voorzitter

Beste lezer,

In het najaar van 2002 werd in Brugge onder toezicht van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) een pilootproject opgestart met als doel om boseigenaars in de regio op vrijwillige basis te laten samenwerken aan meer en betere bossen. De Provincie West-Vlaanderen zorgde voor projectmiddelen en voor huisvesting in het kasteel van Tillegembos. In 2004 ontstond vanuit het proefproject de vzw Bosgroep Houtland en niet veel later kwam de vzw Bosgroep IJzer en Leie tot stand in Ieper. Vanaf 2014 verkreeg de Provincie de volledige bevoegdheid over de bosgroepen.

20 jaar na hun ontstaan zijn de twee West-Vlaamse bosgroepen uitgegroeid tot volwassen organisaties met 960 leden boseigenaars die samen 5.368ha bos beheren. De Provincie zelf is met ca. 1.450ha bos het lid met de meeste boseigendom. Samen beheren we 65% van de totale bosoppervlakte in West-Vlaanderen. Reken daarbij dat het ANB een groot deel van de resterende bossen onder hun hoede hebben. Zo blijft er nog weinig bos onbeheerd achter.

Ondanks dat is er nog veel werk aan de winkel De laatste jaren worden we in de bossen met grote uitdagingen geconfronteerd. De vraag naar meer groen voor het mentaal en fysiek welzijn van de bevolking blijft groeien. De coronapandemie heeft dit nog versneld. Bossen staan ook erg onder druk door de klimaatopwarming. Afstervende bossen moeten we herstellen en gezonde bossen moeten we voorbereiden op moeilijke tijden. Tot slot is er een stormloop op grondstoffen, waaronder hout, en blijft biodiversiteit een aandachtspunt. Dit alles vraagt om aangepaste inzichten en beheermaatregelen.

De Provincie West-Vlaanderen engageert zich dan ook helemaal om de bosgroepen in de toekomst verder te ondersteunen. Het is daarbij wel belangrijk dat bestuurders, vrijwilligers, medewerkers en leden de drijvende krachten achter deze organisaties blijven. We rekenen dan ook volop op uw medewerking en willen u bedanken voor uw vertrouwen en inzet tijdens de voorbije jaren.

Veel leesplezier,

Jurgen Vanlerberghe (rechts op foto) - Ondervoorzitter Bosgroep IJzer en Leie Gedeputeerde voor o.a. milieu, natuur en landschap

Bart Naeyaert (links op foto) - Ondervoorzitter Bosgroep Houtland Gedeputeerde voor o.a. plattelandsbeleid, waterbeleid en landbouw

Welkom in het Lepelbos

Artikel door Jan Goris, vzw Bosgroep Houtland en Harald Lamon

In het Groenhovebos te Torhout valt er heel wat te ontdekken. En dan heb ik het niet alleen over de natuurpracht. Onder de tientallen private eigenaars die daar een kleine boseigendom beheren, zitten er een paar bijzondere figuren… of mag ik zeggen rare snuiters? Veel bosgroepleden denken nu misschien aan onze secretaris Chris Couwelier. We stellen u echter nog iemand anders voor. Harald Lamon is gepassioneerd bosliefhebber, oprichter van de vzw Bushcraft West en sinds kort professioneel ambachtsman van Het Lepelhuis.

Harald Lamon, ambachtsman

“Ik ben Harald en ik hou van hout. Al heel lang keek ik op naar vakmannen die dat wonderlijke natuurproduct konden omvormen tot mooie en functionele voorwerpen. Het idee dat ik zelf iets mooi zou kunnen maken met mijn handen leek lang alleen maar een jongensdroom. Via bushcraft leerde ik uiteindelijk groenhoutbewerking kennen. Dit is het bewerken van vers, nog vochtig, hout met eenvoudige handgereedschappen.

Ik had het gevoel eindelijk thuis te komen.

Ik hou van het organisch meewerken in plaats van je wil op te leggen aan het hout en ik maak het liefst sobere en functionele voorwerpen. Eenvoud siert maar in groot contrast staan de eindeloze vormen en houtsoorten met hun specifieke eigenschappen en patronen die elk stuk uiteindelijk uniek maakt. Het zelf maken met degelijk handgereedschap geeft een uitdaging, rust en voldoening die eigen is aan een ambacht, waar de maker nog in contact staat met het natuurlijk materiaal en het eindproduct. Het is hard werken om in deze tijd je brood te verdienen met ambachtelijk houtsnijwerk maar ik geloof sterk dat er nu meer dan ooit waardering is voor creatief

Enkele weetjes

handwerk, voor eenvoud en voor het samen creeren in en met de natuur.”

Het Lepelhuis

Het Lepelhuis is niet alleen de naam van de onderneming voor ambachtelijk houtsnijwerk die Harald heeft opgericht maar staat ook voor het atelier te Brugge. Het atelier heeft een kleine winkel met webshop, je kan er bestellingen op maat doen en workshops en demo’s bijwonen. Sommige workshops gaan door in het Lepelbos te Torhout. Onder de grote zomereiken geniet je er van een dagje rust, natuur en werken met je handen in de buitenlucht.

Harald Lamon: “Ik deel graag mijn passie en ik probeer mee te werken aan het samen creëren en delen van kennis en kunde. Tijdens de workshops word ik steeds opnieuw verrast, soms zelfs ontroerd. Het is fantastisch om te zien wat een dag met je handen werken soms doet met een mens. Bijna altijd merk ik dat mensen na een aantal uren werken in een soort flow verkeren en totaal gefocust zijn op hun werk, hun handen en hun creatie. Sommige beschrijven het als heel ontspannend, voor anderen werkt het bijna therapeutisch. Veel studenten beschrijven de rust als heel aangenaam of zeldzaam, anderen beklemtonen net het groepsgebeuren en de gezellige sfeer.”

Tot begin de 19e eeuw hadden vele huizen een soort lepelrek, vaak in hout met mooi houtsnijwerk versierd, in de keuken. In deze open kast werden verschillende lepels, vooral tinnen of zilveren exemplaren, in opgehangen. In Vlaanderen werd dit rek in de volksmond ook vaak het lepelhuis genoemd. In het Lepelhuis van Harald zullen dus enkel houten lepels ‘hangen’. De kleine stukken lokaal en vers hout waaruit de lepels en andere voorwerpen worden gemaakt zouden anders bestemd zijn voor de kachel of het containerpark. Soms brengen klanten zelf hout aan waar ze een emotionele band mee hebben, vb. een tak of stuk stam uit hun tuin. Het hout wordt optimaal gebruikt. Stukken met knopen of beginnende schimmelaantasting leveren net vaak mooie patronen en kleuren. De snippers gebruikt Harald als verpakkingsmateriaal of als mulchlaag in de tuin. Het hout wordt natuurlijk gedroogd en de afwerking gebeurt met eetbare walnotenolie of soms wordt een deel van het product geschilderd met ecologische kalkverf.

Bosbeheer in het Lepelbos

Groenhove. In kleine open plekken plant Harald volop nieuwe boom- en struiksoorten zoals zwarte els, hazelaar, boskers, winterlinde en gelderse roos. Dit komt zowel de natuur als de voorraad lepelhout ten goede. Harald is ook liefhebber van naaldbomen. De schaduwverdragende Taxus past bijvoorbeeld heel goed in de ondergroei van dit bos en levert mooi hout voor snijwerk.

Meer info:

www.lepelhuis.be - 0491 15 17 49 harald@lepelhuis.be

Maak via de Bosgroep zelf kennis met dit bijzondere ambacht

Cursus

‘Houten lepels snijden basis’

Wat? Midden in de Torhoutse bossen gaan we aan de slag met een stuk vers hout. Onder deskundige begeleiding van erkend Belgisch ambachtsman Harald Lamon maken we met eenvoudig handgereedschap een houten lepel. Intussen genieten we van de rust en voldoening die dergelijk werk geeft en

Kwaliteitshout herkennen en valoriseren

In februari vond in het Meerdaalwoud nabij Leuven voor de vierde keer een houtverkoop via ‘houtpark’ plaats. Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) verkocht er stammen van hoge kwaliteit ‘liggend’ in plaats van ‘rechtopstaand’. Deze verkoop mikt op het bereiken van lokale houtverwerkers want zij kampen met grote houttekorten. Inverde organiseerde er een rondleiding en ik had de kans om er bij te zijn.

Vlaams houtpark 2022

De bossen van de Vlaamse Overheid

leveren jaarlijks ongeveer 100.000m³ hout. Traditioneel wordt dit hout staande in het bos (‘op stam’) verkocht. Een lokale verwerker die een bepaalde kwaliteitsstam wil, moet dan het hele lot kopen. Dat is vaak meer hout dan hij werkelijk nodig heeft. Via het houtpark met

individuele, liggende stammen hoopt het ANB dat kwaliteitsstammen gemakkelijker bij lokale houtverwerkers in België of de buurlanden terechtkomen. Die kampen met grote bevoorradingsproblemen omdat hout van een traditionele verkoop op stam vaak voor verwerking verscheept wordt naar Azië.

De stammen voor het houtpark 2022

komen uit bossen in heel Vlaanderen en zijn samen goed voor ongeveer 600m³ hout van de beste kwaliteit. De gemiddelde verkoopprijs bedroeg 360 euro/m³. Inlandse eik haalt traditioneel de beste prijzen met een gemiddelde prijs van 667 euro/m³ Alle andere soorten inclusief Amerikaanse eik gingen over de toonbank voor 200 tot 400 euro/m³

gen vb. maserhout, gegolfde vezels (‘ondé’), maanringen, vogeloogjes,…

Het duurste stamstuk was 5m lang en werd verkocht voor 6.368,46 euro (=1.239 euro/m³). Er waren 40 bieders waarvan er uiteindelijk 26 met een aankoop naar huis konden. Het ging vooral om zagerijen en kleine houtverwerkers maar toch ook om 8 houthandelaars waardoor het uiteraard niet gegarandeerd is dat alle stammen in de regio blijven.

Enkele tips i.v.m. kwaliteitshout Afwijkingen in de stam (noesten, kwasten…) zijn meestal met de jaren overgroeid. Toch kan je aan de schors van de boom dikwijls nog zien waar er bijvoorbeeld vroeger een tak gezeten heeft en er aldus kwaliteitsverlies in het hout is. De schors vertoont hier dan een ronde tekening of verdikking.

Wist je dat het allerbeste eikenhout vooral gebruikt wordt voor de productie van wijnvaten. De planken, ‘duigen’ genaamd mogen geen enkele afwijking vertonen want anders is het vat niet waterdicht.

‘spekhout’ genoemd. Dit rot snel en wordt dikwijls weg gezaagd omdat voor bepaalde (buiten-)toepassingen alleen het duurzamere kernhout gewenst is. De boom moet dus een stuk dikker zijn dan je zou denken. Om voldoende gaaf kwaliteitshout te bekomen moet de onderstam opgesnoeid zijn zodra maximaal 1/3 van de gewenste diameter bereikt is. Bomen van 60cm dikte (180cm omtrek) moesten dus op het moment dat ze 20cm dik waren opgesnoeid worden, meestal tot op een hoogte van 6 tot 8m. Dat betekent vooral ook dat het economisch nog weinig zin heeft om bomen op te snoeien die al meer dan 20-25cm dik zijn. Externe kenmerken van kwaliteitshout zijn: rechte stam (afwezigheid van kromming en draaigroei), geen vertakkingen, beperkt verloop (afname van dik naar dun met toenemende hoogte), mooi cilindervormig, grote afmetingen en de afwezigheid van aantastingen door schimmels, insecten, beschadigingen, vorstscheuren en vreemde voorwerpen. Interne problemen zijn soms alleen na velling en verzagen zichtbaar. Gebreken kunnen soms net een meerwaarde opleveren in functie van specifieke toepassingen. In de sector zijn er hiervoor specifieke benamin-

Buitengewone stukken voor de ambachtsman Samen met het Vlaams houtpark organiseerde ANB voor de eerste keer een veiling van zogenaamd ‘makershout’. ‘Makershout’, dat zijn kleine hoeveelheden ‘apart’ hout die niet geschikt zijn om op de traditionele manier te verkopen. Stamstukken, schijven, brokken, wortelaanlopen, maserknollen…. waarvan de kwaliteit niet meer is wat ze was, maar net daarom met veel charme, prachtige kleuren, bijzondere vormen, schitterende gebreken en mooie tekeningen. Niet zo interessant voor wie met een traditionele bril naar hout kijkt, maar makers vinden het ‘hout van hier met karakter’. Dat je bovendien moeilijk vindt in de houthandel. 108 loten vonden hun weg naar een kunstenaar, een fluitenmaker, een decorbouwer, een circulair atelier, een scheepswerf, een tuinaanlegger, (interieur)architecten, meubelmakers, houtdraaiers en liefhebbers van schrijnwerkerij en houtbewerking. Stuk voor stuk echte ‘makers’. Zo was de ‘beuk met slaap’ heel populair. Een beuk met slaap is een beuk die voor de zomer werd geveld en door de warmte mooi verkleurd is. Op de ophaaldag werd door het ANB een kraantje en een mobiele boomzagerij voorzien. Eigenaars kregen hulp bij het opladen of konden hun stam meteen in planken laten zagen.

Meer info:

www.natuurinvest.be/houtverkopen/ houtverkopen-overzicht Geert.bruynseels@vlaanderen.be –0475 71 27 23

Artikel door Jan Goris, vzw Bosgroep Houtland

Kopers van het ‘makershout’ konden hun stammen ter plaatse laten verzagen. Bij deze planken van zomereik zie je duidelijk het verschil tussen het spinthout (licht) en het kernhout (donker).

Deze zomereik uit het Zoniënwoud werd verkocht voor 4.329,60 euro (960 euro/m³).

Het bosmicroklimaat –noodzakelijke schakel voor de toekomst

voorbije jaren hebben heel wat boseigenaars de effecten van de klimaatopwarming aan den lijve ondervonden. Bosbeheerders staan dan ook voor de grote uitdaging om hun bossen bestand te maken tegen een sterk wijzigend en onzeker klimaat. Hoe het klimaat er zal uitzien in de toekomst, is moeilijk te voorspellen. Om die onzekerheid op te vangen, is werken aan een veerkrachtig bos belangrijk. En daar kan het beheer bij helpen. Een aangepaste manier van beheren dringt zich dus op; we spreken van ‘klimaatslim bos beheren’.

Klimaatmodellen voorspellen een belangrijke wijziging van het klimaat in onze regio, met een stijging van de gemiddelde temperatuur, maar ook een toename van extreme weersfenomenen zoals droogte, hitte, stormen en hevige neerslag. De kans op late vorst na een warmere periode in het voorjaar neemt bovendien toe. Bomen lijden hieronder door een verlies aan vitaliteit, verminderde groei en verhoogde gevoeligheid aan ziekten en plagen.

Het macro- en microklimaat

Een van de aandachtspunten bij klimaatslim beheer is het in stand houden van een gezond

microklimaat. Het microklimaat in een bos kan het best omschreven worden als de weersomstandigheden binnen in dat bos. Denk daarbij aan de straling, de temperatuur, de wind, neerslag en luchtvochtigheid. Deze omstandigheden verschillen van het klimaat buiten het bos dat het macroklimaat genoemd wordt.

Temperatuur en luchtvochtigheid

Omdat zonlicht gefilterd wordt door het kronendak, neemt de lichtinval af naarmate we dieper in het bos afdalen. De straling die uiteindelijk de bosbodem bereikt is dus aanzienlijk geslonken, met koelere temperaturen tot gevolg. Er treedt minder verdamping op, waardoor de luchtvochtigheid hoger is.

Minder straling betekent minder opwarming, maar ook minder temperatuurschommelingen. Wanneer het koud is, is het onder kronendak ongeveer 1 graad warmer. Verjonging onder scherm heeft daardoor vaak minder last van vorstschade. Is het warm, dan is het onder een kronendak gemiddeld 1,7 graden koeler. Bij pieken in de temperatuur kan het verschil zelfs 4 graden bedragen.

Beheer

Het bos zorgt dus voor een eigen microklimaat. Als bosbeheerder kan je het bos weerbaarder maken tegen de effecten van klimaatverandering door dit microklimaat zoveel mogelijk in stand te houden. Beheermaatregelen als dunnen en eindkap maken immers gaten in het kronendak en beïnvloeden daardoor rechtstreeks het bosmicroklimaat. De klimaatverandering kan een individuele boseigenaar niet op eigen houtje tegengaan. Daarom werken diverse onderzoeksinstellingen aan richtlijnen die kunnen helpen bij klimaatslim bosbeheer.

Enkele tips om te zorgen voor een goed bosmicroklimaat

Beheer in functie van een goed bosmicroklimaat berust op enkele basisprincipes: behoud de luchtvochtigheid, beperk de opwarming, beperk de straling. Ontdek 6 tips die daarbij kunnen helpen.

TIP 1

Streef naar een gunstig intern klimaat.

Door het kronendak zoveel mogelijk gesloten te houden, kan je weersextremen afzwakken. In een gesloten bos is minder wind, wat een positief effect

afgezwakt.

TIP 2

Behoud een onderetage

Door meer horizontale lagen in het bos in te brengen, wordt wind tegengehouden en de hoeveelheid invallend zonlicht beperkt. Een onderetage van struiken is dus van levensbelang voor het bos.

TIP 3

Overweeg kleinschalig(er) kappen Indien je beheermodel het toelaat, kies dan voor het kappen van kleinere groepen bomen of individuele bomen in het bestand. Grote kapvlaktes of open plekken hebben tot 100 m diep in het bos nadelige effecten op het bosmicroklimaat. Grote kapvlaktes en open plekken vermijd je dan ook bij voorkeur in het centrale gedeelte van het bos. Een goede leidraad is om de kapvlaktes

maat vrij goed bewaard. De meeste inheemse loofboomsoorten hebben in dergelijke kleine kapvlaktes voldoende licht beschikbaar om zich goed te verjongen. Door het herhalen van deze kleinere kapvlaktes verspreid over enkele jaren breng je op een geleidelijke en gedoseerde manier licht in het bos, nodig voor het op gang trekken van verjonging.

TIP 4

Zorg voor een scherm bij herbebossing

Een grote kale vlakte warmt snel op en droogt snel uit. Wanneer dan ook de neerslag tegenvalt, kan jong bosplantsoen snel in de problemen komen. Zorgen voor een scherm kan deze extremen bufferen, door bijvoorbeeld snelgroeiende soorten als berk en trilpopulier bij te mengen louter voor de schermfunctie.

Artikel door Bosgroep Vlaams-Brabant

Bestanden van vooral grove den, lork en fijnspar hebben het momenteel zwaar te verduren als gevolg van de afgelopen droge zomers.

Kleine kapvlaktes in een groter bosgebied met een diameter van 25 tot 50m behouden nog enigszins het bosklimaat.

Links: Eikenaanplant waarin de spontaan opgeschoten berken selectief werden gekapt. Een deel van de berk wordt als scherm behouden.

Rechts: Kaalkap van een populierenbestand waarbij de exploitant zich maximaal heeft ingespannen om de onderetage van struiken en jonge bomen strooksgewijs te behouden.

Enkele voorbeelden uit de praktijk

Spontane opslag van berk in een aanplant van inlandse eik: plaag of zegen?

Een groep bosbeheerders in het Leuvense werd geconfronteerd met een sterke natuurlijke verjonging tussen aangeplante eiken. In plaats van de berken volledig te verwijderen door het vrijstellen van de eikjes, koos men ervoor om ze te gedogen en slechts puntsgewijs te verwijderen. Zolang de eiken genoeg licht krijgen om te groeien, hoeven de berken niet allemaal te wijken. Door deze techniek – puntsgewijs vrijstellen – wordt de jonge aanplant beschermd tegen extreme weersomstandigheden.

Exploitatie van populier met sterk ontwikkelde onderetage: last of lust?

Cursus ‘Houten lepels snijden basis’

Wat? Midden in de Torhoutse bossen gaan we aan de slag met een stuk vers hout. Onder deskundige begeleiding van erkend Belgisch ambachtsman Harald Lamon maken we met eenvoudig handgereedschap een houten lepel. Intussen genieten we van de rust en voldoening die dergelijk werk geeft en voelen we het nauw contact met de natuur. Bij koud weer gaat het kampvuur aan en maken we koffie, thee en verse soep.

TIP 5

Denk goed na over de gewenste dunning

Dunningstechnieken helpen de volumeaanwas te stimuleren bij een selectie aan bomen. De juiste balans vinden tussen licht inbrengen en voldoende schaduw behouden is cruciaal. Schaduwverdragende soorten zoals beuk, haagbeuk en linde hebben belang bij een lichte dunning.

TIP 6

Hou de bosrand gesloten

In scherpe en open bosranden krijgt wind meer kans. Probeer dus de bosrand zo gesloten mogelijk te houden. Leg een brede bosrand met struiken aan, of pas op de buitenste bosrand hakhoutbeheer toe. Een dergelijke bosrand is niet alleen een grote meerwaarde voor de biodiversiteit, maar zorgt er ook voor dat de randzone

met een minder goed ontwikkeld bosmicroklimaat kleiner wordt .

Even samenvatten Bossen met een goede structuur (verschillende leeftijden, aanwezigheid van bosverjonging, struik- en kruidlaag) zijn het meest veerkrachtig. Beheerwerken die leiden tot een toename van de verticale en horizontale structuur leiden op termijn tot een meer veerkrachtig bos. Het bosmicroklimaat speelt hierbij een erg belangrijke rol, omdat het de weersextremen kan bufferen.

Werken met een bos door gebruik te maken van gefilterd licht is ideaal om een onderetage tot ontwikkeling te laten komen. Voor de productie van kwaliteitsvolle stammen is verminderde lichtinval bij sommige loofboomsoorten zoals beuk zelfs noodzakelijk.

Een bosbeheerder in het Oosten van Vlaams-Brabant wil populieren kappen om de inheemse loofbomen te bevoordelen. Tussen de populieren heeft zich een mooie onder- en nevenetage ontwikkeld van elzen en essen. Om deze rijke begroeiïng niet kwijt te spelen, werd aan de exploitant gevraagd 1 strook op 2 tussen de populierenrijen niet te kappen voor de velling. In de andere strook konden na toepassing van hakhout de populieren wel vallen. In de uithoeken van het perceel werden zowel de populieren als de elzen en essen ongemoeid gelaten. Het resultaat is een mooi voorbeeld van klimaatslimme exploitatie met voldoende bescherming voor de natuurlijke verjonging. Met dank aan de exploitant die deze toepassing mogelijk maakte.

Wanneer? Woensdag 7 september 2022 van 10 tot 17 uur. Waar? Het Lepelbos (Groenhovebos, Torhout). Een exacte plaats van afspraak volgt na inschrijving. Prijs? 20 euro (leden) en 85 euro (niet-leden), drankje en lunch inbegrepen.

Lesgever: Harald Lamon - www.lepelhuis.be Inschrijven? bosgroephoutland@west-vlaanderen.be –050 40 70 23.

Cursus ‘Houtkwaliteit en houtgebruik’

Wat? De meeste beheermaatregelen in onze bossen hebben als doel om kwaliteitshout te produceren: aanplanten in hoge dichtheden, dunning, snoei,… Maar hoe kunnen we zien dat er effectief een aantal bomen zich aan het ontwikkelen zijn tot kwaliteitshout? Een 2de vraag die zich stelt is waarvoor ons kwaliteitshout kan gebruikt worden, waar gaat ons hout naartoe? Tijdens deze cursus leren we hoe

we eenvoudig, visueel de houtkwaliteit van onze bomen kunnen inschatten. Welke gebreken doen zich voor? Na de theorie gaan we met de net geleerde technieken aan de slag in een bos. Vervolgens bezoeken we de lokale houtzagerij RAES MARCEL NV te Hooglede waar we enkele concrete toepassingen van ons hout in de praktijk kunnen bekijken.

Wanneer? Woensdag 21 september 2022 (het uurschema wordt nog meegedeeld).

Waar? Regio Hooglede (de exacte locatie wordt nog meegedeeld).

Prijs? 5 euro (leden) en 10 euro (niet-leden).

Lesgever: Geert Bruynseels - Inverde vzw. Inschrijven? clint.callens@west-vlaanderen.be –057 23 08 54.

NOTEER ALVAST VOLGENDE DATA IN UW KALENDER

Paddenstoelenwandeling 2022 op zaterdag

15 oktober 2022 in domein Hemsrode te Anzegem.

Naar jaarlijkse gewoonte organiseren we de populaire paddenstoelenwandeling onder deskundige begeleiding.

‘Landschapsfeest in het Houtland’ op zaterdag

22 oktober 2022 in Provinciedomein Tillegembos. Een dag vol demonstraties en workshops rond de thema’s bos, boomgaard, grasland en landschap. Meer info volgt via een persoonlijke uitnodiging.

Lezing: ‘Toen de bomen het nog voor het zeggen hadden’ op donderdag 17 november 2022 om 20 uur

in Streekhuis Kasteel Tillegem. Een toffe lezing over volksgebruiken, legendes en bijgeloof rond bomen. Een laagje natuur met foto’s op het scherm en leuke verhalen er omheen.

Webinar: ‘Houtrot in bomen, hoe werkt dat juist?’ op zaterdagvoormiddag 3 december 2022.

Houtrot: iedereen die met bomen of hout werkt, krijgt er vroeg of laat mee te maken. Maar hoe werkt houtrot nu juist?

Als een vader omhelsde de voorzitter 15 jaar zijn bosgroepkind

Artikel door Clint Callens, vzw Bosgroep IJzer en Leie

Plotseling zien we hoe het leven in elkaar zit, aldus Sándor Márai, een Hongaarse schrijver die ervan hield om na te denken over de zin en onzin van een mensenleven, het lot, de liefde en waarachtigheid en duurzaamheid van gevoelens. Plotseling begrijpen we dat mensen die we voor belangrijk, misschien zelfs levensnoodzakelijk hielden, verdwijnen naar de achtergrond en vanaf die achtergrond komen andere, nieuwe mensen naar voren, mensen waarvan we eigenlijk niets weten. Ik vind dit een vreemde, zelfs destabiliserende gedachte, dat er geen zekerheden zijn, dat iedereen waarvan je houdt plots,

soms zonder enige aanleiding of voorspelling, kan verdwijnen uit je leven. Maar tegelijk geeft me dit ook het bevrijdende gevoel dat alles altijd mogelijk blijft, een ontmoeting, het verzinnen van een nieuw verhaal…

U vraagt zich mogelijks na het lezen van de bovenstaande zinnen al af over welk bosthema dit artikel eigenlijk zal gaan. Wordt dit een stukje over de selectieve hoogdunning, over het bestrijden van vogelkers of misschien een aankondiging van een pas aangeplant bos?

Ik heb Benoit de Maere d’Aertrycke voor het eerst ontmoet een jaar of dertig geleden toen ik samen met mijn ouders en zus verhuisde van Wingene naar Anzegem. Mijn ouders hadden besloten om te gaan inwonen bij mijn opa omdat oma pas overleden was. Het huis van opa was heel mooi gelegen met een grote tuin errond, een weide met veel kippen en vlak naast het prachtige domein Hemsrode. Mijn opa vertelde me dat er op het domein Hemsrode een kasteel was, eigenlijk geen kasteel want het ‘echte’ kasteel was volledig opgebrand dankzij de Duitsers, de stallen waren niet in rook opgegaan en vormden nu het kasteel, weliswaar hier en daar wat aangepast zodat er naast paarden ook mensen konden in wonen. Dat vertelde mijn opa me en ik luisterde gepassioneerd want ik hield wel van spannende verhalen met kastelen en veel vuur en geweld. Het kasteel kon ik vanaf het huis van mijn opa niet zien want het zat verstopt achter een dicht en donker bos. Nieuwsgierig als ik was (en nu eigenlijk nog steeds) besloot ik om op zoek te gaan naar het kasteel. Mijn ouders noch

de eigenaar van Hemsrode waren hiervan op de hoogte, kroop ik over de omheining (zo stel ik het me althans voor in mijn ongetwijfeld door fictie beïnvloede herinneringen) en sloop doorheen het bos, bramen prikten in mijn onbeschermde onderbenen - ik had een korte broek aan - tot op het moment dat ik die prachtige stallen, voor mij als 10-jarige een enorm kasteel, vanuit de bosrand waarin ik me enigszins verscholen bevond, tevoorschijn zag komen. Mijn mond viel open en ik moest onmiddellijk denken aan de Schotse kastelen in Bravehaert. Plots zag ik een man lopen naast het kasteel, hij zag mij niet want ik zat nog steeds verstopt in de bosrand. Ik moest even denken aan Mel Gibson maar al gauw besefte ik dat dit de ‘baas’ van het kasteel moest zijn.

14 juni 2011 omstreeks 10 uur – Mijn handpalmen waren klam van het koud geworden zweet, nerveus en niet goed wetend wat ik eigenlijk verwachtte, drukte ik op de bel van het kasteel van Hemsrode. Ik had die ochtend namelijk een

Tijdens de Algemene Vergadering 2016 in de wijngaarden van de Monteberg.

afspraak met de voorzitter van Bosgroep IJzer en Leie, een vzw van en voor private boseigenaars die zopas mij had uitgekozen om de nieuwe coördinator te worden. Ik had de examenjury wijsgemaakt dat ik dat eigenlijk wel beter zou kunnen dan alle andere kandidaten. Vandaag was ik op bezoek bij de voorzitter, Benoit de Maere d’Aertrycke, voor een eerste kennismaking als mijn nieuwe werkgever en voor de ondertekening van mijn arbeidscontract. Benoit opende de deur die enigszins kreunde bij het slepen over de vloer. Ik wist niet goed wat ik moest zeggen of doen, hoe begroet je nu je nieuwe baas die tegelijk ook een kasteel bewoont? Moest ik zakken op mijn knieën en zijn hand kussen of iets dergelijks? Ik had geen idee. Gelukkig voor mij nam Benoit het initiatief, een brede glimlach verscheen op zijn gezicht en op een joviale en opvallend menselijke manier stak hij zijn hand uit terwijl hij zei ‘Clint, welkom! Kom binnen!’. Benoit begeleidde me naar zijn woonkamer waar we plaatsnamen aan een grote, ronde tafel precies zoals in de ridderfilms die ik vroeger zo graag bekeek. Benoit bood me iets te drinken aan en stelde me heel wat vragen waarna hij geboeid en met volledige aandacht naar mijn antwoorden luisterde. Ik stelde vast dat ik me niet meer zo nerveus voelde of zelfs al een beetje op mijn gemak. Het beeld van een gereserveerde, aristocratische kasteelbewoner viel

in duizenden stukjes uiteen. Benoit bleek een mens van vlees en bloed en zelfs nog veel beter, hij was joviaal en oprecht geïnteresseerd in wat ik te vertellen had. Het voelde voor mij meteen heel goed aan en die eerste indruk bleek meteen de juiste.

Ergens in het najaar van 2015 riep Benoit me even bij hem. ‘Clint, ik heb een geweldig nieuw project voor onze bosgroep’ vertelde een opgewekte en gedreven stem. ‘Ik heb enkele mensen gesproken en ik denk dat het haalbaar zou zijn om onze bosgroep binnen te loodsen in een groot Europees project. Met dat project zouden we het grootste natuurbeheerplan van Vlaanderen kunnen opstellen. Dat zou een karrevracht aan voordelen en subsidies voor onze bosgroepleden kunnen opleveren, denkt u niet?’. Benoit had het over de opmaak van het natuurbeheerplan Nieuw Kasselrij, een project waarover we al jaren nadachten of eerder droomden omdat het veel te groot, veel te ambitieus was voor onze Bosgroep. Maar Benoit legde zich niet zomaar neer bij een ‘feit’. Hij geloofde dat het lot met wilskracht te maken had, dat je met voldoende wil de dingen kan bereiken die je wil bereiken. Na het telefoontje had ik, ik geef het toe, nog veel twijfels over de haalbaarheid van Benoits projectvoorstel. 7 jaar en het Europese Interregproject Foret Pro Bos later was het

Benoit stond samen met enkele andere bestuurders aan de wieg van de Bosgroep IJzer en Leie tijdens de Algemene Vergadering in 2009.

gezamenlijke natuurbeheerplan Nieuw Kasselrij van 61 eigenaars voor 480ha bos en natuur een feit. Minstens 3,54 miljoen euro aan subsidies zullen dankzij dit natuurbeheerplan de komende 24 jaar geïnvesteerd worden in de bossen van Nieuw Kasselrij.

Februari 2022 – 's Avonds rond 18 uur, het was buiten al donker, kreeg ik een telefoontje. Het was Benoit. Hij belde me die tijd regelmatig om te vragen hoe het met me was aangezien ik toen nog herstelde van een hardnekkige aanslag van de Braziliaanse variant van Covid 19 op mijn gezondheid medio 2021. Ik vertelde hem dat ik me geleidelijk aan beter voelde en hoopte mijn deeltijdse terugkeer bij de bosgroep op korte termijn te verhogen. Hij was blij met mijn vooruitgang maar wilde me nog iets anders vertellen. Op dat moment in vertrouwen. Zijn vrouw MarieHélène de Limburg Stirum en hij hadden namelijk besloten om te verhuizen om dichter bij hun kinderen en kleinkinderen te kunnen wonen. Hemsrode zou overgedragen worden aan een vriend van de familie. Benoit zou zich niet meer kandidaat stellen als bestuurslid of voorzitter voor de nieuwe raad van bestuur op de verkiezingen van 14 mei. ‘Oh nee’, was mijn eerste reactie.

Benoit de Maere d’Aertrycke stond samen met nog enkele andere bestuurders aan de wieg van de Bosgroep IJzer en Leie en heeft het verhaal van het kleine pilootproject van 2007 mee verzonnen en gesmeed tot de bosgroep van vandaag met meer dan 410 effectieve leden en 1870ha bos in beheer. Benoit was de eerste en tot op het moment van dit schrijven de enige voorzitter van Bosgroep IJzer en

Leie. Hij wordt onder de collega’s dan ook steeds kortweg ‘de voorzitter’ genoemd. De voorzitter was niet zomaar een voorzitter van een bosgroep maar veeleer een vader die teder en met gevoelige aandacht zorgde voor zijn bosgroepkind. Hij zette zich in met een ongezien enthousiasme, zijn brede glimlach op het gezicht, stond altijd en overal klaar voor mij, het personeel, de bestuurders, de bosgroepleden, zijn bosgroep. Ik dacht vaak in mijn binnenste dat de bosgroep zijn lievelingsvereniging moet zijn geweest want hij was een energiek man die zich eveneens inzette voor de Koepel van de bosgroepen, het aanspreekpunt privaat beheer, de kerkfabriek, de fanfare enz. De Bosgroep echter had een speciaal plekje in zijn hart, dat weet ik zeker. Bosgroep IJzer en Leie kon zich geen betere voorzitter inbeelden of wensen.

Benoit, voorzitter, u vraagt zich misschien af of het allemaal de moeite waard is geweest. Márai zegt en ik kan me daar eigenlijk wel goed in vinden dat die vraag retorisch is. De grote waagstukken in het leven kun je niet met een boekhoudersmentaliteit beoordelen. Het is niet van belang of iets de moeite waard is of niet maar wel dat een mens iets doet omdat het lot, de omstandigheden, zijn temperament, zijn hormonen, zijn wilskracht of een combinatie van deze hem daartoe dwingen. Het enige wat dan telt, is dat je niet laf bent, maar durft te handelen. Benoit, wanneer ik uw inzet voor de Bosgroep de afgelopen 11 jaar (dat ik coördinator mocht zijn) bekijk en wat dit voor de Bosgroep uiteindelijk betekende weet ik dat u durfde te handelen!

We zullen de voorzitter hard missen, de Bosgroep zal hem missen, ik zal hem zeker missen want voor mij was de voorzitter ook een soort leermeester en een vriend en ik had altijd het gevoel, het geruststellende en heel waardevolle gevoel, dat ik op hem kon rekenen.

Benoit de Maere d’Aertrycke neemt van ons allemaal afscheid als voorzitter van de Bosgroep IJzer en Leie. Hij was heel belangrijk voor de Bosgroep maar verdwijnt nu naar de achtergrond. Ik wens hem nog heel veel levensgenot en liefde van zijn kinderen en kleinkinderen.

Dag van de Boseigenaar 2016 bezoek aan de bossen van de Sint-Sixtusabdij te Westvleteren.

Terugblik op de algemene vergadering in het Zwin

Meer dan 100 genodigden waren op zaterdag 7 mei van de partij voor onze jaarvergadering in het Zwin Natuur Park te Knokke-Heist. Het werd een geslaagde en zonnige dag op een unieke locatie. Voor wie dit gemist heeft, publiceren we hier nog wat tekst en foto’s. Dank aan de aanwezigen en tot volgend jaar!

Jaarverslag

Het afgelopen jaar 2021 bleek een uitstekend jaar voor de bosgroepwerking. We onthouden o.a. de aanstelling van Miguel Depoortere als voltijds projectmedewerker waardoor het aantal adviserende terreinbezoeken, het aantal uitgevoerde werken en de realisaties rond bosuitbreiding een flinke sprong maakten. Over sprongen gesproken, de houtprijzen kropen in 2021 uit een diep dal en schoten direct naar ongekende hoogtes. Bijzondere projecten waren de inrichting en openstelling van een picknickplek in het Minnebosje bij De Haan en de samenwerking rond het Scheldemondproject ‘klimaat-adaptieve

bossen’ met een proefaanplanting in Sijsele. Een uitschieter in de planning 2022 is de voorziene aanplant van maar liefst 17,5ha nieuwe bossen.

Verkiezing bestuur

De volgende kandidaten werden verkozen en worden in het volgend tijdschrift uitgebreider voorgesteld: Bouckaert Jan, Castelein Bernard, Couwelier Chris, de Busschere Albert, Huybrechs Pascal, Natuurpunt Brugs Ommeland en Middenkust (D’hondt Kris en Derous Erwin), Peereboomveld nv (van Outryve d’Ydewalle Constantin en Damien), Torhout (Desmet Elsie) en Zedelgem (Vergote Bart). De 11de zetel is voor gedeputeerden Bart Naeyaert en Jurgen Vanlerberghe van de Provincie West-Vlaanderen.

zorginstellingen voor het aanplanten van bomen. Zo werden al meer dan 4ha nieuwe bossen aangelegd. We bieden deze mensen zo een zinvolle en gezonde dagbesteding en de kwaliteit van onze bossen gaat er op vooruit.

Om deze samenwerking een langdurig vervolg te kunnen geven werd een projectaanvraag ingediend via het Europees loket voor Plattelandsontwikkeling PDPO. Hoewel het nog even wachten is op de definitieve

Wenst u deze hulp ook in uw bos?

en Leie is copromotor in dit project, dus ook de leden en zorginstellingen in hun werkingsgebied zullen op de dienstverlening een beroep kunnen doen.

Concreet zullen de beide West-Vlaamse bosgroepen na de zomer over gaan tot de aanwerving van een voltijds projectmedewerker. Voor de West-Vlaamse bosgroepen betekent dit een aanzienlijke versterking van de teams. De Provincie engageert zich tot het verzekeren van de nodige cofinanciering voor het project waarvoor dank.

Bent u geïnteresseerd om door cliënten van zorginstellingen of door leerlingen van het buitengewoon beroepsonderwijs in uw bos kleine klusjes te laten uitvoeren? Vb. aanplantingen, het maken van takkenstapels, uittrekken van invasieve exoten, aanbrengen van wildbescherming… Laat het ons a.u.b. weten. Eigenaars die reeds eerder op deze vraag gereageerd hebben, hoeven dit niet opnieuw te doen. We nemen contact op zodra de projectmedewerker is aangeworven in het najaar.

Vacature

De West-Vlaamse bosgroepen zoeken 2 voltijdse medewerkers op B­niveau om dit project verder vorm te geven. Hebt u ervaring met natuurbeheer en enige voeling wat betreft de omgang met kwetsbare personen? Of kent u iemand die hiervoor geschikt zou zijn? Geef ons een seintje en dan bezorgen we u de vacatures zodra deze verschijnen.

De contactgegevens van uw Bosgroep vindt u op de achterzijde van dit Boomblad.

Verslag cursus Boomgericht bosbeheer: sturen in jong bos

Algemene vergadering Bosgroep IJzer en Leie 2022

Eindelijk, eindelijk kon de algemene vergadering van Bosgroep IJzer en Leie op zaterdag 14 mei weer in levenden lijve doorgaan en dit na 2 jaar zonder. Dit jaar ging de vergadering door in Watou in de brouwerij van SintBernardus. Daar mochten we een 60-tal leden ontvangen. Na een lekkere koffie verwelkomde onze voorzitter Benoit de Maere d’Aertrycke de aanwezigen zeer warm en hartelijk. Na deze verwelkoming kon het officiële gedeelte van onze vergadering van start gaan. Uw coördinator Clint Callens en projectmedewerker Frederik Lembreght lichtten aan de hand van een PowerPoint de verslaggeving en resultatenrekening 2021 en planning en begroting 2022 toe, waarna de algemene vergadering unaniem de verslagen en rekeningen goedkeurde en kwijting verschafte aan de bestuurders. De ontslagnemende bestuursleden werden bedankt voor bewezen diensten en kregen een lekkere selectie bier. Spijtig genoeg stelde onze voorzitter Benoit de Maere d’Aertrycke zich na vele

jaren niet opnieuw verkiesbaar. Meteen daarna werden de kandidaten voor het nieuwe Bestuur voorgesteld. Omdat de statuten van de bosgroep in de huidige vorm slechts 9 bestuursleden toestaan, vond er een stemming plaats. Uit deze stemming kwam volgend nieuw bestuur naar voren: dhr. Becue Luc, dhr. Vanhove Jef, dhr. Lasseel Alexander, dhr. Stragier Walter, dhr. Boes Bernard, dhr. Vanlerberghe Jurgen (gedeputeerde prov. WVL), mevr. Polfliet Maria (stad Waregem), dhr. Vanacker Bart (gemeente Heuvelland) en dhr. Notebaert Kris (stad Poperinge). De functies zullen verdeeld worden tijdens de eerstkomende bestuursvergadering.

Na dit officiële gedeelte maakten we een wandeling in het Helleketelbos, die gegidst werd door kundig boswachter Mathieu Foré. Tot slot kon iedereen nog genieten van een heerlijke maaltijd op het zonnige dakterras van Bar Bernard. Een mooie afsluiter van deze dag.

Bos, overal maken ze je tegenwoordig warm om zelf een bos(je) aan te leggen. Maar hoe onderhoud je een bos eens het er is. Om de leden van onze twee West-Vlaamse Bosgroepen hier wat meer wegwijs in te maken, was er vorig najaar de cursus “Boomgericht bosbeheer: sturen in jong bos” van Inverde. De spreker van de dag was Jeroen Fransen. Jeroen, vroeger zelf nog coördinator van Bosgroep Dijle-Geteland, had vervolgens een eigen adviesbureau rond bos- en natuurbeheer en is momenteel verantwoordelijk voor het beheer van het Provinciaal domein Bokrijk. De ideale persoon dus om deze cursus te geven.

De cursusdag was opgedeeld in 2 delen. We startten natuurlijk met een gedeelte theorie, waarbij Jeroen de basis van het bosbeheer op een voor iedereen begrijp bare manier uit de doeken deed. Hij ging voornamelijk dieper in op de tegenwoordig veelgebruikte QD- of toe komstboommethode. Een methode waarbij je streeft naar het bekomen van 20-40 zeer kwalitatieve bomen per hectare. Elke handeling die je bij je beheer doet, doe je alleen om deze 20-40 bomen de beste groeiomstandig heden te bieden. Omdat velen onder de aanwezigen concrete plannen hadden om zelf bos aan te leggen, werd er ook uitleg gegeven over het zaaien, planten en spontaan ontstaan van een bos.

Wanneer moet je nu in een jong bos beginnen werken? Want zeg nu zelf, vele boseigenaars willen niets liever dan zo veel mogelijk bezig zijn in hun bos. Wel, buiten de stille genieters gaan er misschien sommige onder jullie teleurgesteld zijn. Nadat de jonge bosaanplant goed en wel vertrokken is, kan je de eerste 10 jaar (bij berk, ratelpopulier) tot zelfs 25 jaar (bij haag beuk, beuk) niet veel doen in je bos. Pas na deze 10 tot 25 jaar kan je dan starten met het selecteren van de toekomstbomen en met het kappen van hun directe concurrenten. Vanaf deze eerste dunning herhaal je dit best om de 3 tot 5 jaar. Vanaf de eerste dun ning snoei je de toekomstboom op tot max. 55-60% van de huidige boomhoogte, om later een zo kwalitatief mogelijke stam te bekomen. Op een leeftijd van 60-75 jaar zijn

je toekomstbomen dan klaar om te kappen, waarna je liefst met de natuurlijke ontstane ondergroei weer helemaal van vooraf aan kan beginnen. Ook voor wie helemaal geen hout wil oogsten is deze methode perfect bruikbaar. Je kan dan bv. via deze methode sturen in het bos om de gewenste soortensamenstelling te bekomen en bv. een maar weinig voorkomende boomsoort wat te helpen.

In het tweede deel trokken we er op uit in het provinciaal domein De Palingbeek. Met vooral veel jong en hier en daar wat ouder bos, vormde dit bos het ideale oefenterrein. We zochten de geschikte toekomstbomen en bepaalden welke bomen te veel concurrentie vormden

BOSGROEPEN IN WEST-VLAANDEREN

Legende

Openbare bossen

Privébossen

Bosgroep IJzer en Leie

Bosgroep Houtland

Wat is een bosgroep?

Een bosgroep is een vereniging van en voor boseigenaars. In deze samenwerking staat de beheersvrijheid van de eigenaar centraal. De bosgroep zorgt vrijblijvend voor de praktische ondersteuning voor het beheer van uw bos.

De bosgroep is er voor alle boseigenaars uit het werkingsgebied. Het maakt niet uit of u boseigenaar bent van een bosperceel van enkele aren bos of van meerdere hectaren. Weet u graag wat de bosgroepen voor u en uw bos kunnen betekenen, neem dan contact op met uw bosgroep! De contactgegevens vindt u hieronder.

Bosgroep Houtland vzw

Streekhuis Noord-West-Vlaanderen (Kasteel Tillegem)

Tillegemstraat 81

8200 Sint-Michiels (Brugge)

050 40 70 23 bosgroephoutland@west-vlaanderen.be www.bosgroepen.be

BTW: BE 0866.482.291

RPR Gent, afdeling Brugge

Coördinator: Jan Goris

Bosgroep IJzer en Leie vzw

Bezoekerscentrum De Palingbeek

Vaartstraat 7

8902 Zillebeke (Ieper)

057 23 08 54 - Fax: 057 23 08 51 clint.callens@west-vlaanderen.be www.bosgroepen.be

Ondern.-nr.: 0816.706.346

RPR Gent, afdeling Ieper

Coördinator: Clint Callens