2024-02

Boomblad

Gloednieuwe expo ‘Roots’

Hout De natuurlijke keuze Bestuivers in het bos

Boomblad (Lente 2024), jaargang 22 - nummer 2

Het Boomblad wordt uitgegeven door de West-Vlaamse bosgroepen en verschijnt vier keer per jaar. De Bosgroep Houtland en de Bosgroep IJzer en Leie zijn een initiatief van privébosbeheerders, de Provincie West-Vlaanderen en het Agentschap voor Natuur en Bos.

Redactie/foto’s: Clint Callens, Chris Couwelier, Hendrik De Bleeckere, Tom De Visschere, Miguel Depoortere, Jan Goris, Frederik Lembreght, Joyce Lettanie, Marie-Louise Martens, Rilke Terryn, Hanne Vanderstede, Jef Vanhove

Prepress: Philip Gesquière, POC - sectie Digitaal Design & Productie, Provincie West-Vlaanderen Druk: POC - sectie Digitaal Design & Productie, Provincie West-Vlaanderen

Papier: Gedrukt op milieuvriendelijk papier

Oplage: 2100 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever: Bosgroep Houtland vzw, Tillegemstraat 81, 8200 Sint-Michiels, vertegenwoordigd door Albert de Busschere

Ward Vervaeke aan het werk met zijn trekpaard in Zedelgem. Ook in het zuiden van de provincie en in Oost-Vlaanderen zijn liefhebbers deze oude ambacht weer aan het leren. Ze staan klaar om ook in uw bos hun kunnen te bewijzen. U leest hierover meer bij het verslag van de algemene vergadering van Bosgroep Houtland op blz. 15.

Beste bosliefhebber,

Met trots en voldoening verwelkomen wij u als West-Vlaams gedeputeerden bij de nieuwste uitgave van het Boomblad. De talrijke opkomst op de algemene vergaderingen en het stijgende ledenaantal in onze bosgroepen getuigen van het groeiende bewustzijn van het belang van bossen, ook in West-Vlaanderen.

Deze positieve ontwikkeling reflecteert zich ook in de toename van het aantal effectief beheerde vierkante meters bos. De laatste jaren hebben we in West-Vlaanderen een duidelijke verschuiving vast kunnen stellen naar meer en beter beheerde bossen. Echter, als bosarmste provincie moeten we erkennen dat er nog ruimte is voor groei. Het is van essentieel belang dat we deze positieve trend voortzetten. We hebben als provincie gelukkig het voorrecht te kunnen steunen op jullie, een gepassioneerde groep mensen die zich inzet voor het behoud en de bloei van onze bossen.

In een tijd waarin de impact van klimaatverandering steeds voelbaarder wordt, is het van vitaal belang dat we onze bossen beschouwen als waardevolle bondgenoten in de strijd tegen deze uitdagingen. De West-Vlaamse bosgroepen nemen hierin een leidende rol door middel van innovatief en duurzaam bosbeheer. Door het bevorderen van biodiversiteit en het versterken van de veerkracht van onze bossen, dragen zij bij aan het creëren van een robuust ecosysteem dat bestand is tegen de grillen van de natuur.

Als provincie erkennen we niet alleen het belang van gezonde bossen voor het milieu, maar ook voor onze gemeenschappen. Bossen bieden niet alleen een thuis voor een breed scala aan planten- en diersoorten, maar ook voor recreatie, educatie en welzijn van onze inwoners. Het is dan ook met trots dat we blijven investeren in onze bosgroepen, zodat zij hun waardevolle werk kunnen voortzetten en onze bossen kunnen laten gedijen voor toekomstige generaties.

Wij willen hierbij onze oprechte dank uitspreken aan alle medewerkers, vrijwilligers en partners van de West-Vlaamse bosgroepen voor hun toewijding en passie voor onze bossen. Samen zetten we ons in voor een groenere en gezondere toekomst voor West-Vlaanderen en daarbuiten.

Veel leesplezier gewenst!

Gedeputeerde Jurgen Vanlerberghe (rechts op de foto) - Bestuurder Bosgroep IJzer en Leie West-Vlaams gedeputeerde voor klimaat, natuur en milieu

Gedeputeerde Bart Naeyaert (links op de foto) - Ondervoorzitter Bosgroep Houtland West-Vlaams gedeputeerde voor plattelandsbeleid, waterbeleid en landbouw

Met Waregem in galop naar meer bos

In deze editie van “Bosgroepleden aan het werk”, willen we jullie graag kennis laten maken met Rik Soens en Maria Polfliet van de Stad Waregem. Rik (CD&V) is eerste schepen van de Stad Waregem en Maria (CD&V) is schepen voor groen, natuur en klimaat. Daarnaast vertegenwoordigt Maria ook de Stad Waregem in het bestuur van Bosgroep IJzer en Leie als ondervoorzitter. De stad is al sinds 2013 lid van Bosgroep IJzer en Leie en Maria is dan ook zeer fier om in het bestuurs te zetelen.

Maria is een grote voorstander van de bosgroepen en al hun projecten. Zo is Maria ook vanaf het prille begin grote pleitbezorger van het project “Zorg voor Bossen”. Dit is een project waarbij mensen met een beperking kleine, maar belangrijke taken in het bos uitvoeren.

Wanneer mensen aan Waregem denken, dan komt wellicht Waregem Koerse of het voetbal in het vizier. De stad is echter ook al jaren fiere bezitter en of beheerder van bossen en natuurgebieden, zoals het Park Baron Casier, de oude Spoorwegbedding en de Zavelput. In 2019 stapte de Stad Waregem mee in het nieuwe gezamenlijke natuurbeheerplan Nieuw Kasselrij. Dit om het beheer van enkele stukken natuur nog meer te verduurzamen.

Waregem is ervan overtuigd dat ook de burger een belangrijke ambassadeur is in het verhaal van duurzaamheid. Zo stapte Waregem

als eerste mee in het project van de Tuinrangers. Deze vrijwilligers werden met financiële ondersteuning van de stad opgeleid. Tuinrangers kunnen een gratis tuinscan uitvoeren bij de geïnteresseerde burger. Duurzaamheid en biodiversiteit staan daarbij centraal. Waregem heeft liefst 5 van deze Tuinrangers. In 2023 werden meer dan 100 tuinen gescand. Waregem heeft ook sinds 66 jaar een bebloemingsactie om meer bloemen in het stadsbeeld te krijgen. Sedert een paar jaar versterkt een Tuinranger de jury om ook hier de factor duurzaamheid te laten doorsijpelen. Verder promoot

Waregem het tegelwippen. Zo werden er dit voorjaar meer dan 25 tegeltuintjes klaargelegd door onze diensten. Private initiatieven om te ontharden worden aangemoedigd door de onthardingspremie die in het leven werd geroepen.

Ontharding van openbaar domein sijpelt door in al de grote en kleine Waregemse projecten. Waregem hanteert het principe: ontharden waar kan – verharden enkel waar moet.

Rik verwoordt hun werking als “De weg van de geleidelijkheid met een duidelijk doel".

Aangezien mensen steeds kleiner

gaan wonen, is er steeds meer nood aan nabijgelegen mooie en natuurlijke recreatiezones. Ook hier probeert de stad aan tegemoet te komen. Zo kon in het centrum een mooi privaat park worden ontsloten met waardevolle bomen. Waregem kocht vorig jaar het Waterhoekbos in de wijk Damkouters, dat opgewaardeerd zal worden via geleidelijk duurzaam bosbeheer. Dit bos kan dan veilig opengesteld worden voor het publiek. Hoewel kleine natuurlijke zones zeker belangrijk zijn, moet er soms ook groter gedacht worden. En of Waregem ‘groot’ kan denken. Enkele jaren geleden kocht de stad het historische Goed te Beaulieu.

Ondertussen rijpte de visie om samen met vzw WAAK (woon- en dagbestedingsproject voor mensen met een beperking) deze site uit te bouwen tot een oase voor traag toerisme. Met deze toekomstplannen in het

achterhoofd kocht de stad in 2022 verschillende ha grond - gelegen ronde deze historische hoeve. Gelegen langs de Leie wordt deze omgeving de komende jaren vast een aantrekkelijk, toeristisch pareltje. De Stad Waregem koos er voor om die 8,25ha aangekochte grond om te toveren tot een nieuw bos. Dit wordt de grootste aaneengesloten bosuitbreiding van Zuid-West-Vlaanderen. Via het bosloket 'Openbare besturen’, hielp de Bosgroep IJzer en Leie bij de opmaak van onderstaand bebossingsplan. De Bosgroep ondersteunde Waregem eveneens bij het aanvragen van alle subsidies. Op 10 februari hadden we alvast de eerste aanplantactie. Daarbij werd er al 1,3ha, met 2.300 bomen en struiken aangeplant door 300 zeer gemotiveerde vrijwilligers. Van donderdag 28 november t.e.m. zondag 1 december zal de overige 7ha bos aangeplant worden. Daarbij worden de scholen, jeugdbewegingen, vrijwilligers,… betrokken. Het bos vormt een uitbreiding van het bestaande bos- en natuurgebied de Zavelput. Het bestaat uit verschillende boszones in combinatie met open plekken. Voor de soorten is er gekozen om een ruim assortiment te gebruiken, van voornamelijk inheemse loofboom- en struiksoorten en een beperkt aandeel naaldhout. Een ruime variatie van aanplant zorgt ervoor dat dit bos gewapend is voor de toekomst. Daarbij moeten we leren omgaan met extreme factoren en met een veranderend klimaat. U leest het, Waregem is een zeer actief lid, waar we komende winter graag nog heel wat ha bos met uw hulp willen aanplanten.

Artikel door Frederik Lembreght, Bosgroepen West-Vlaanderen

Gloednieuwe expo ‘Roots’

Artikel door de Provincie West-Vlaanderen

‘Al wat onder de grond leeft, is nog veel fantastischer’. Begin april ging het provinciaal bezoekerscentrum Bulskampveld in Beernem weer open, maar dan in een nieuw jasje. De Provincie pakt er trots uit met een gloednieuwe expo over het bos. De Bosgroep Houtland werkte actief mee aan de samenstelling van de inhoud. Maar de ambities voor het centrum overstijgen de nieuwe expo. ‘We willen echt een onthaalpoort zijn voor de regio’, vertelt centrumleider Bart Decrop.

‘In het nieuwe onthaal willen we een nauwer contact met het publiek. We bezochten andere onthaalpoorten in Vlaanderen en Nederland. Daar werd heel duidelijk dat wij moesten vernieuwen en dus herinrichten’, legt Bart uit. ‘We zetten niet alleen in op een shop, maar installeren ook een klein labo om de nieuwste wetenschappelijke ontdekkingen rond het bosthema te laten zien. Verder is het bezoekerscentrum een onthaalplek in het grotere landschapspark Bulskampveld, met info over de regio via onze datatafel en filmpjes.’

Wat kan je verwachten als je naar Bulskampveld komt?

we zien zeker mogelijkheden. De expo is alvast de moeite waard en het wordt alleen nog beter.’

ervaringen voor alle leeftijden en interesses. Kom oog in oog te staan met de wonderen van de natuur, leer over de inheemse flora en fauna, en laat je inspireren door de duurzame initiatieven die bijdragen aan het behoud van dit

‘Je beleeft hier een verhaal: bezoekers krijgen het gevoel dat ze het bos binnenwandelen en delen van het bos ontdekken die ze nooit eerder zagen. Peter Wohlleben zijn boek “Het verborgen leven van bomen” vormt de basis. Wij brengen het realistisch en wetenschappelijk onderbouwd. Van bij je aankomst beland je in de bossfeer. Je drukt op een knop, neemt plaats op een ligbank en krijgt letterlijk het gevoel dat je onder de grond zakt. Daar ontdek je wat er onder de grond gebeurt. En dat is nog veel fantastischer. Je komt te weten hoe bomen onderling stoffen uitwisselen en ontdekt hoe ingenieus zwammen zijn. Je mag het bos zelf aansturen en ziet wat bijvoorbeeld droogte of regen met bomen doet. Hoe komt het dat het bos overleeft, maar afzonderlijke bomen misschien niet. Het is een netwerk van bomen en zwammen die met elkaar uitwisselen, het “Wood Wide Web”.

Onze collega Miguel Depoortere kreeg de voorbije 2 jaar een specifieke opdracht om wetenschappelijke informatie voor de tentoonstelling te verzamelen. Jan Goris was actief in de werkgroep inhoud. De Bosgroep kon dan ook niet ontbreken op de officiële opening.

De expo is eenvoudig en vereist geen voorkennis. Maar ook mensen mét kennis komen aan hun trekken. Je kunt vaak kiezen voor uitleg op kinder- of op volwassenenniveau. De expo is geschikt vanaf 8 jaar, maar iedereen is welkom. Gezinnen, maar evengoed individuele volwassenen.’

Wat brengt de toekomst?

‘We hebben nu de binnenbeleving. Als je ziet wat er onder de grond gebeurt en welke impact dit heeft op de laag erboven, moeten mensen ook naar buiten. Er komt dus nog een buitenparcours om de elementen uit de expo buiten verder te ontdekken. Dit

Interactieve expo

De gloednieuwe interactieve expo Roots is sinds 30 maart open voor het publiek. Roots maakt via lichtprojecties en geluiden het onzichtbare leven in het bos zichtbaar. Ontdek hoe bomen en zwammen samenwerken, bestuur zelf het bos en verken de dierenkamer.

De expo biedt een breed scala aan

De toegangsprijs voor volwassenen bedraagt 7 euro, voor kinderen van 6 tot 18 jaar 5 euro. Het gezinstarief (2 volw., 2 kind.) is 19 euro. Kinderen van 0 tot 6 jaar mogen gratis binnen. Van de Paasvakantie tot de herfstvakantie is het dagelijks geopend uitgezonderd op vrijdag van 9u30 tot 12u30 en van 13u30 tot 17u30. In de zomervakantie ook open op vrijdag. Om ook de jongste bosfans (jonger dan 9 jaar) aan te spreken, start er ook een nieuwe verhalende zoektocht op maat, waarbij ze het bos op een bijzondere manier ontdekken.

Ontdek alle info op www.west-vlaanderen.be/roots

14:55

Bezoek ROOTS samen met de Bosgroep Houtland Bosgroepleden kunnen op 21 november om 19u30 een exclusief geleid bezoek brengen aan de tentoonstelling. Meer info vind je in de activiteitenkalender verder in dit tijdschrift.

€ 2 korting per persoon via Boomblad

T k e gebrui en voor 1 september 2024 In het provinciaal bezoekerscentrum Bulskampveld

Leren dunnen met een marteloscoop

Afgelopen februari 2024 organiseerde BOS+ een zogenaamde Pro Silva excursie in het Zoniënwoud. Bedoeling is om praktische kennisuitwisseling te organiseren over de principes van duurzaam bosbeheer. Iedereen die geïnteresseerd was, van professionelen in bosbeheer en bosbouw tot de particuliere bosliefhebber, kon hieraan deelnemen. Er was dan ook een divers publiek aanwezig. Naast enkele collega bosgroepmedewerkers, waren ook houtexploitanten, private boseigenaars, studiebureaus en studenten van de partij. Deze diverse groep zorgde voor interessante discussies. Al werd snel duidelijk dat bij iedereen het belang van en het respect voor het bos centraal stond.

Pro Silva bosbeheer

Pro Silva is een Europese beweging die sinds 1989 duurzaam bosbeheer wil aanmoedigen. Niet alleen de oppervlakte bos, maar ook de kwaliteit van onze bossen is belangrijk. Het doel van Pro Silva is om de verschillende functies van bossen te optimaliseren. De ecologische, sociale en ook de economische waarden moeten minstens behouden worden en indien mogelijk verhoogd. Daarbij wordt bosbeheer nagestreefd dat maximaal gebruik maakt van de natuurlijke processen

een doordachte manier aangepakt worden.

- Probeer bij het bosbeheer de bredere landschapsschaal mee in rekening te brengen.

- Het bos vervult verschillende ecosysteemdiensten.

Oefening in de marteloscoop

zelfde dunningsinstructie. Volledig uitgeregend konden we ons op de middag in de gebouwen van het Agentschap Natuur en Bos even opwarmen. Met twintig paar schoenen aan de deur en met de kousen onder tafel, genoten we van een gezellige lunch met bosbeheer als voornaamste gespreksonderwerp.

- Het bosbeheer moet maximaal inspelen op spontane processen.

- Houtproductie kent een plaats in Pro Silva Bosbeheer.

- Het bosmicroklimaat moet beschermd worden.

- De bosbodem dient maximaal beschermd te worden.

- Bomen moeten oud en dik kunnen worden.

- Streef naar groeiplaatsgeschikte,

Daarnaast willen ze bossen beheren tot stabiele en robuuste ecosystemen, die minder vatbaar zijn voor ziektes, plagen, stormen, droogtes en die daarenboven de dynamische houtmarkt kunnen bijhouden. Pro Silva hanteert een aantal bosbeheerprincipes om dit concreet te maken:

voornamelijk inheemse, boomen struiksoorten.

- In het bos moeten voldoende verschillende boom- en struiksoorten groeien.

- Bosflora, bosfauna en waardevolle natuurlijke elementen moeten beschermd worden en verdienen zo nodig een aangepast beheer.

- In het bos moet een aanzienlijke hoeveelheid staand en liggend dood hout worden nagestreefd.

- Streef naar een gevarieerde structuur en leeftijd in het bos.

- Invasieve exoten moeten op

Om deze visie op bosbeheer te leren kennen en te onderzoeken werd een dunningsoefening georganiseerd in de marteloscoop van Groenendaal. Een marteloscoop is een bosbouwkundige oefensite, meestal van 0,5 tot 1ha groot, die speciaal is ingericht voor het oefenen met methodes van dunning of ander bosbeheer. Alle bomen zijn in kaart gebracht en geregistreerd. Hun diameter, hoogte, grondvlak, volume en houtkwaliteit zijn opgenomen in een rekenprogramma. Met de simulatiesoftware kunnen dan bomen virtueel gekapt worden op basis van jouw oordeel. Daarna kan je bekijken in hoeverre de ecologische en de economische functie ingevuld werden en krijg je dus persoonlijke feedback op jouw manier van dunnen en beheren. Het woord ‘marteloscoop’ is afgeleid van het Franse ‘marteler’, hetgeen hameren of schalmen betekent. Dit is het aanduiden van bomen die gekapt moeten worden in het kader van een dunning.

De marteloscoop in Groenendaal is 1 ha groot en is een ongelijkjarig gemengd bosbestand van voornamelijk eik en beuk. Verder komen ook haagbeuk, lijsterbes, es en een enkele fijnspar en linde voor. Door het erg gesloten kronendak is er weinig onderetage en is het vooral de beuk die zich als schaduwboom verjongt. Ondanks het feit dat er die dag te veel regen was besteld, was het

enthousiasme groot om een hele dag in het bos te mogen vertoeven. In kleine groepjes starten we de dunningsoefening en dachten we na welke bomen we zouden aanduiden om te kappen, om het bos zo goed mogelijk volgens de Pro Silva principes te beheren. Naast de Pro Silva principes werden ook persoonlijke argumenten en motivaties grondig gedeeld en meegenomen om knopen ‘of bomen?’ door te hakken.

Is dit wel een goede toekomstboom?

Zouden we die boom er wel uithalen?

Kiezen we voor de verjonging van eik en kappen we hiervoor een grotere groep beuken weg? Hierover samen nadenken was heel zinvol en leerrijk. Tegelijk beperkt zich dit vaak tot beslissingen over individuele bomen. Maar door het invoeren van onze gegevens in het verwerkingsprogramma kregen we ook een uitkomst over de wijzigingen en gevolgen voor het gehele bestand.

En ook al startte iedereen de oefening vanuit Pro Silva principes, toch bleek bij de evaluatie en vergelijking na afloop dat er grote verschillen waren in de resultaten tussen de groepen. Het aantal aangeduide toekomstbomen en bomen aangeduid om te kappen lag soms ver uit elkaar. Het laat zien hoe verschillend mensen een bestand aanpakken met een-

Natuurlijke verjonging in het Zoniënwoud

Als extraatje stond in de namiddag nog een bezoek gepland aan verschillende percelen met natuurlijke verjonging. Verspreid in het Zoniënwoud hielden we halt bij een natuurlijke verjonging van 5 jaar, daarna 10 jaar om te eindigen met een resultaat na 15 jaar. Zo konden we op 1 uur tijd de verschillende fasen in de natuurlijke verjonging bekijken en opmerken dat zonder verdere ingrepen heel mooie stukjes bos tot ontwikkeling kwamen. Dat er ook minder geslaagde percelen waren, moest ik eigenlijk voor mezelf houden, want deze werden bij toeval niet gepasseerd. Maar een geslaagde dag was het zeker. Wie zou nu niet vrolijk worden van een hoofd vol verse boslucht en nieuwe inzichten!

Artikel door Hanne Vanderstede, Bosgroep IJzer en Leie vzw

Hout De natuurlijke keuze

Hout speelt een belangrijke rol in ons dagelijks leven. Niet alleen worden er heel uiteenlopende producten mee gemaakt, maar ook steeds meer worden woningen en torengebouwen opgetrokken uit of met hout. Niet voor niets bestaan de oudste gebouwen uit onze geschiedenis uit hout. Hout is namelijk sterk en leent zich tot de meest uitdagende architecturale toepassingen.

Duurzaam bosbeheer –mét houtproductie

Duurzaam geproduceerd hout is afkomstig uit bossen die met respect voor ecologische, economische en sociale behoeften van de huidige en toekomstige generaties worden beheerd. Het betekent verantwoord en doordacht oogsten en het bos de tijd en ruimte geven voor de groei van nieuwe bomen. Een manier om aan te tonen dat hout afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen, is door gebruik te maken van certificatie De meest gangbare systemen in België zijn

CLT (cross laminated timber): Bij kruislaaghout worden massief houten panelen kruiselings aan elkaar gelijmd. Dit geeft een zeer stabiel en uiterst sterk product. Zo worden prefab wanden voor houten woningen gemaakt. In Noorwegen bevindt zich een woontoren van 85m hoog uit CLT.

FSC en PEFC, beide zijn internationale systemen. Door in te zetten op duurzaam bosbeheer dragen we ineens bij tot een beter klimaat maar ook tot meer biodiversiteit, een win-win situatie dus. Houtoogst zorgt er juist voor dat het duurzaam beheerde bos zijn waarde krijgt en behoudt. Nota van de Bosgroep: Wist je dat jij ook als privé-boseigenaar in Vlaanderen een FSC-certificering voor je bos kan bekomen? Dit kan vooral een meerwaarde betekenen indien je regelmatig hout verkoopt. Zo beheert de abdij van Zevenkerken in Brugge al enkele jaren gecertificeerde bossen. Neem contact op met je Bosgroep voor meer info.

Werk aan een beter klimaat –gebruik hout!

De koolstof die tijdens de groei van de bomen wordt opgeslagen in het hout, blijft ook in de latere houten producten opgeslagen gedurende hun ganse levensduur, ook na hergebruik en recyclage. Dus hoe meer hout we gebruiken, hoe meer koolstof er wordt opgeslagen en hoe beter voor het klimaat. Pas wanneer geen enkel ander gebruik van hout als grondstof nog mogelijk is, wordt dit verbrand met energierecuperatie. Dankzij duurzaam bosbeheer kregen nieuwe bomen intussen de kans te groeien en op hun beurt weer CO2 op te slaan. Kortom: een gesloten CO2-cyclus. Het gebruik van duurzaam geproduceerd hout past

dan ook perfect binnen het concept van de circulaire economie. Nota van de Bosgroep: In hout wordt koolstof uit de lucht inderdaad opgeslagen en vastgehouden. Er is ook nog een bijkomend klimaateffect. Door houtgebruik in de bouw, hebben we minder andere energievretende materialen zoals staal, beton en kunststof nodig. Twee keer gewonnen dus!

Innovatie

Er gebeuren in de houtsector heel wat innovaties, waardoor de mogelijkheden van houtgebruik - in het bijzonder in de bouw – alsmaar toenemen. Naast de klassieke houtskeletbouw zijn er tal van andere constructiemethoden die ook in opmars zijn, zoals CLT (cross laminated timber, zie foto), stapelbouw en tafelbouw. Ook in de recyclage van houtafval zijn er heel wat technische innovaties die maken dat België bij de koplopers in Europa behoort op dit domein.

Bouwen met hout: talrijke voordelen

Bouwen met hout biedt talrijke voordelen ten opzichte van de traditionele woningbouw: het gaat om een snelle(re) en droge manier van bouwen. Immers, het bouwproces vindt deels plaats in het atelier, waar bouwmodules worden geprefabriceerd vooraleer ze naar de bouwwerf worden verplaatst. Dat zorgt voor een sterke vermindering van zowel het werfverkeer als van het bouwafval, en is dus op zich al milieuvriendelijk.

De goede isoleereigenschappen van hout maken het ook mogelijk om dunnere wanden te gebruiken in bouwconstructies, waardoor extra binnenruimte wordt gecreëerd. Ook voor het interieur bestaat er een veelvoud aan toepassingen met hout.

Houten gebouwen hebben een hogere thermische isolatie, zijn energiebesparend, akoestisch dempend, brandveilig… En er zijn nog andere voordelen: ze zorgen voor een ideaal binnenklimaat, waardoor ze een positief effect hebben op de gezondheid van de mens (minder kans op allergieën, minder stress) en op de werk- en leerprestaties.

Over Fedustria

Fedustria vzw vertegenwoordigt de ondernemingen uit de Belgische textiel-, hout- en

meubelindustrie, evenals de houtinvoerhandel. Deze sectoren realiseren samen een omzet van 12 miljard euro met een tewerkstelling van 36.237 directe jobs in zo’n 1.666 bedrijven in België. Fedustria wil haar leden inspireren en helpen innoveren, en hen begeleiden naar een duurzame toekomst. Het aanmoedigen van het gebruik van duurzaam geproduceerd hout staat hierbij centraal.

Campagne “Hout. De natuurlijke keuze.”

‘Hout. De natuurlijke keuze’ is een campagne ter promotie van het gebruik van hout en houten producten, met een focus op klimaat en duurzaamheid als één van de vele voordelen van het kiezen voor hout. De campagne is erop gericht om journalisten, beleidsmakers, architecten, interieurarchitecten, aannemers, (ver-)bouwers, enz. zich ervan bewust te maken dat hout een uitstekende materiaalkeuze is voor tal van toepassingen. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan de perceptieverbetering van hout, want helaas bestaan er nog altijd onterechte vooroordelen die de keuze voor hout belemmeren. Meer info: www.houtdenatuurlijkekeuze.be

Artikel door Fedustria via Ingrid Hontis

Bestuivers in het bos

Artikel door Bosgroep Vlaams-Brabant

Heb je ooit al eens nagedacht over hoe bomen zich eigenlijk voortplanten? En welke rol je bos speelt in de voedselzekerheid? In dit artikel geven we een kort overzicht van hoe bomen zich voortplanten en welke rol bestuivers daarin spelen. Daarnaast geven we ook wat tips voor je bosbeheer mee. Want heel wat van onze boomsoorten zijn afhankelijk van bestuivers... en net zij hebben het heel erg moeilijk de laatste tijd.

Hoe werkt bestuiving in bossen?

Bomen hebben verschillende strategieën om zich voort te planten. Bij ongeslachtelijke voortplanting plant een individu zichzelf voort, aan de hand van vermeerdering via bijvoorbeeld stekken, scheuten of wortelstokken. Kampioen hierin is de ratelpopulier. Zo is er een Amerikaanse ratelpopulier in de staat Utah die zich via wortelopslag heeft weten uit te spreiden tot een oppervlakte van 43 hectare. Ongeslachtelijke voortplanting heeft als voordeel dat het voortplantingsproces erg snel kan verlopen. Een nadeel is dat de nakomelingen identiek zijn aan de moeder of vaderplant, en door de beperkte genetische verandering kan een soort zich moeilijk aanpassen aan veranderingen.

Bij geslachtelijke voortplanting is er uitwisseling van genetisch materiaal tussen mannelijke geslachtsdelen (meeldraden) en vrouwelijke geslachtsdelen (stamper), wat zorgt voor meer genetische diversiteit bij de nakomelingen. Wanneer stuifmeel van de meeldraden van een bloem in contact komt met de stamper van een andere bloem, dan spreken we van bevruchting. Uitwisseling van het stuifmeel is dus cruciaal.

Heel wat bomen maken hiervoor gebruik van de wind. In het voorjaar zie je vaak een laag stof op het water of op je auto. Sommige mensen beginnen te niezen, krijgen rode ogen of moeten hoesten. Hoewel hooikoorts voornamelijk veroorzaakt wordt door grassen, kunnen bv. ook berk en els de boosdoener zijn. Loofbomen die aan windbestuiving doen, kan je gemakkelijk herkennen aan de katjes; ze hangen in trossen aan de bomen zodat de wind er goed bij kan.

Bekende windbestuivers zijn wilg, populier, beuk, eik, haagbeuk en hazelaar. Ook de meeste naaldbomen zijn windbestuivers. Let op: De zogenaamde pluizen van wilgen en populieren bevatten zaden en geen stuifmeel. Hier krijg je dus geen aller gie van.

Sommige bomen rekenen niet op de

Boswilg verspreidt zijn stuifmeel met de wind en heeft de bijen dus niet echt nodig. Het stuifmeel is echter wel een belangrijke voedselbron voor de bestuivers in het vroege voorjaar.

wind voor de verspreiding van al hun stuifmeel. Ze produceren veelkleurige en welriekende bloemen met nectar. Insecten zoals hommels, solitaire bijen en honingbijen worden hierdoor aangetrokken. Terwijl ze diep in de bloemen kruipen om de nectar op te likken blijft heel wat stuifmeel aan de bezoeker hangen. Wanneer een volgende bloem bezocht wordt, blijft een deel van het stuifmeel achter op de stamper en is de bevruchting een feit. De meeste struiken zoals meidoorn, sleedoorn, spork, kornoelje of wilde kardinaalsmuts worden bestoven door insecten evenals bloeiende kruiden. Hoogstammige bomen die van deze strategie gebruik maken en die heel wat nectar produceren zijn bijvoorbeeld boskers, linde, wilde appel

In de praktijk zien we dat bomen zich niet altijd tot één strategie beperken. Sommige boomsoorten zoals de ratelpopulier maken gebruik van zowel geslachtelijke als ongeslachtelijke voortplanting. En hoewel verschillende van de windbestuivers niet door insecten bestoven worden, profiteren vele bestuivers wel van hun stuifmeel. Zo zijn bloeiende wilgen en hazelaars voor heel wat bijen en hommels de eerste bron van stuifmeel van het jaar.

Welke bestuivers zijn er aan het werk in de bossen?

De vlijtigste bestuivers aan het werk in het bos zijn de insecten. De honingbij, apis mellifera, is de meest bekende bijensoort. Ze leven in kolonies en worden meestal door een imker in bijenkorven gehouden. Van nature zijn het echte bosbewoners, en leven ze in een holle boomstam in het bos. Naast de honingbij heb je solitaire bijen, hommels, vliegen, kevers, vlinders, motten en wespen. En zelfs vogels en eekhoorns kunnen de rol van bestuiver spelen. De rol van deze bestuivers is niet te onderschatten. In de natuur heeft meer dan 85% van de wilde planten bestuiving nodig. Maar ook veel landbouwgewassen zoals koolzaad, fruitbomen en groenten als courgette, tomaat en tuinboon zijn afhankelijk van bestuiving door insecten.

Bossen als habitat voor bestuivers

Bossen, en zelfs kleine bosfragmen ten, zijn een belangrijk leefgebied voor diverse bestuivers die vervol gens ook in het aanpalend landbouwgebied nuttig werk verrich ten. In bossen en bosranden vinden ze een heel seizoen lang een gevarieerd aanbod nectar en stuifmeel op momenten dat landbouwgewassen niet bloeien. Bovendien groeien de bestoven bloemen uit tot bessen en andere vruchten die op hun beurt weer voedsel zijn voor vogels en zoogdieren. Bestuivers vinden in bossen ook nestgelegenheid en een winterschuilplaats. Zo heb je soorten die nestgangen in de grond maken, kleine holletjes in het zand of gaatjes in dood hout of holle plantenstengels maken.

planten die heel vroeg of laat bloeien in het seizoen, zoals wilg, hazelaar, kornoelje als vroege bloeiers en klimop als één van de laatste bloeiers.

- Leg een langzaam opgaande bosrand met kruiden en bloeiende struiken aan, liefst gericht op het zuiden of oosten.

- Leg houtwallen aan of voorzie stukken naakte bodem (bv een zandwal).

- Laat een grote voorraad dood hout achter in het bos. Zeker staande dode boomstammen zijn erg interessant.

Tips om bossen beter in te richten voor bestuivers:

- Plant soorten aan die veel nectar en stuifmeel produceren.

Besteed extra aandacht aan

- Gebruik geen chemische bestrijdingsmiddelen.

De Aziatische hoornaar: een bedreiging voor de inheemse bestuivers?

De opmars van de Aziatische hoornaar is niet meer te stuiten en bestrijding van nesten is alleen nog zinvol op specifieke locaties (INBO). De hoornaars zijn voor de mens niet gevaarlijker dan gewone wespen. Ze kunnen wel kasten van honingbijen verstoren. Momenteel is er geen effect op populaties wilde insecten in Vlaanderen. Als je een nest ziet, signaleer dit via vespawatch.be of waarnemingen.be. Specialisten beslissen dan of bestrijding nodig is. Bij acuut gevaar kan je de brandweer verwittigen maar voor deze interventie zal je zelf een kost betalen.

Boskers

Honingbij

Terugblik op de algemene vergadering

Op zaterdag 27 april 2024 verzamelden 115 boseigenaars bij het slot van Male te Brugge. We werden hartelijk ontvangen door de eigenaars. De eigenlijke vergadering in de kerk en de lunch in de ridderzaal zorgden voor een bijzondere sfeer. Het was fijn om te horen dat de aanwezige gedeputeerden Bart Naeyaert en Jurgen Vanlerberghe ons enthousiasme over de werking van de vereniging volop delen. De gidsen vertelden geboeid over de unieke geschiedenis van deze monumentale site waar

de graven van Vlaanderen enkele honderden jaren hun thuis hadden. Voor velen was de wandeling dan toch weer het hoogtepunt. Een warme lentezon en een prachtig, frisgroen bos deden ongelooflijk deugd na toch een winter met veel regen. Een ontmoeting met noest werkende trekpaarden (zie volgende blz.), Schotse hooglandrunderen en -voor de oplettende wandelaarszelfs een ree, maakten het plaatje compleet.

Opgemerkt in het jaarverslag

De goede verstaander kon opmaken tijdens de jaarvergadering dat 2023 een vruchtbaar jaar was voor de Bosgroep Houtland en 2024 belooft dezelfde weg op te gaan. We kregen er 23 nieuwe leden bij en werken sinds einde 2022 in een vijf-hoofdig team. Deze ploeg bracht 345 adviserende terreinbezoeken bij 133 verschillende boseigenaars. Een absoluut record. Aanplantingen, zorg voor jonge bossen en natuurbeheerplannen bleken de meest actuele thema’s. Er werden voor meer dan 145.876,00 euro beheerwerken georganiseerd bij 47 eigenaars. Dit resulteerde o.a. in 36.204 nieuwe boompjes, 5,5km bosranden, 13ha omvorming van uitheems naar inheems bos en de aanleg van 4,9ha nieuwe bossen. We ontvingen 662 deelnemers bij onze cursussen en

Trekpaarden in onze bossen!?

Tijdens de jaarvergadering waren we getuige van een indrukwekkende demonstratie boomslepen met trek paarden. Bavo Weytens en Ward Vervaeke stapten einde 2022 in een leerling-meester traject bij ‘meester’ Pierre Vandebuerie. Pierre heeft een hele carrière in de bosexploitatie met trekpaarden achter de rug. Omdat dit ambacht met erfgoedwaarde dreigt verloren te gaan, kunnen Ward en Bavo nu met steun van de Vlaamse overheid het vak leren. "Op een akker of grasland is het moeilijk concurreren met een trac tor. In een bos daarentegen is een trekpaard heel wendbaar en doet minder schade aan de bodem en aan omstaande bomen. Door het paard te com bineren met toestellen als boomezels en uitrijwagens halen we hier toch een economisch rendement, vooral in situaties met jonge bomen en/of kwetsbare bossen. Daarnaast zien we ook toekomst in taken als varens kneuzen tussen jonge beplantingen en milieuvriendelijk onderhoud van wijn gaarden. Er werd een mooie film gemaakt van de demodag die u via youtube kan terugvinden. Zoek op “demonstratie voor Bosgroep Houtland in bossen ‘t Slot van Male”.

Contact:

Ward - 0492 15 25 60 - kalouwardvervaeke@gmail.com Bavo - 0495 93 84 37 - bavo.weytens@gmail.com.

wandelingen en verkochten 6.044m³ hout. We kregen grijze haren van de omzetting van 11 bosbeheerplannen naar natuurbeheerplannen maar we engageren ons om dit te finaliseren halfweg 2024. De talrijke persaandacht voor het project Zorg voor Bossen was een opsteker van formaat. En ook onze ontmoeting met minister Demir op het symposium ’25 jaar De Bosgroepen’ gaf nieuwe energie. Bovenal herinneren we ons 2023 als het jaar waarin we onze eigen eerste bosgroepwagen boven de doopvont hielden!

Alles samengenomen werden de volgende bosbeheerwerken op het terrein uitgevoerd onder begeleiding van de bosgroep in 2023:

Zorg voor Bossen in cijfers

Zorg voor Bossen loopt nu al anderhalf jaar, tijd voor een overzicht! Het project werd opgestart in novem ber 2022 en de eerste activiteit vond plaats op 13 december. Nu, 3 mei 2024, zijn we 119 activitei ten, 13 zorgpartners en zo’n 274 deelnemers verder. Met gemiddeld een 6 à 7 activiteiten per maand en toenemend aantal zorgpart ners en deelnemers kan er gesproken worden van een groot succes. Van de 13 zorgpartners zijn er 5 buso-scholen en 8 zorgvoorzieningen, geografisch verspreid over West-Vlaanderen en elk met zijn eigen unieke capaciteiten.

Tot op heden werden reeds 59 boseigen dommen onder ‘Zorg voor Bossen’-handen genomen, waarbij veel verschillende taken werden uitgevoerd. De nadruk ligt steeds op een ecologische vooruitgang van het bos waarbij het klimaatverhaal een belang rijke rol speelt.

satie van bebossing plant, cofinanciert en voert Bosgroep IJzer en Leie kleine, in de tijd beperkte en onrendabele beheers- en inrichtingswerken uit in private bossen met behulp van de provinciale projectmiddelen die gecombineerd worden met Vlaamse Groenjobs. Deze cofinanciering bedraagt doorgaans 75% (vanaf 7/06/2023, voorheen 90%) van de totale kost van het bosbeheerwerk.

In totaal voerde Bosgroep IJzer en Leie in 2023 met de provinciale projectmiddelen, Groenjobs en eigen reserves voor € 93.870 aan dergelijke werken op het terrein uit bij private bosgroepleden.

Daarnaast doet de Bosgroep voor grotere beheerwerken beroep op andere ondersteuningen zoals de Vlaamse subsidies voor (her)bebossing en aankoop met het oog op bebossing, systeem van boscompenseren, projectsubsidies natuur, sponsoring enz.

- 21 vrijstellingen in 5,9 ha jong bos en bosranden;

- aanplanting van 22 nieuwe bossen of 7,4 ha bosuitbreiding en 4 ha boscompensatie;

- directe omvorming naar inheemse bostypes : 1,7 ha of 6 bosomvormingsprojecten;

- inboet van 19 aanplantingen of 1,9 ha bos;

- exotenbestrijding (vogelkers) in 5,3 ha bos;

- inrichting 1 ha bosrand door inbreiding;

- heraanleg van 250m bosdreef;

- opruimen van bosvreemde constructies en afval in 0,3 ha bos;

- 28 zorgbosactiviteiten: kleinschalige bosbeheerwerken zoals kleine aanplantingen, opruimen van takken/maken takkenstapels, aanbrengen/verwijderen wildbescherming, verwijderen van zwerfvuil, bestrijding van exoten enz.;

- aanplanting van 39.825 bomen en struiken in bovenstaande projecten.

We hebben in dat anderhalf jaar al 46 keer bomen en struiken aangeplant, 20 keer wildbe scherming verwijderd, 22 keer takkenstapels gemaakt en houtblokken gestapeld, 13 keer exoten zoals Amerikaanse vogelkers en rododendron verwij derd, 5 keer jonge aanplantingen vrijgesteld, 3 keer zwerfvuil opgeruimd, 3 keer jonge aanplantingen opge snoeid, een pad aangelegd, een wilgenhut gemaakt, dennen verwijderd uit heide en prikkeldraad wegge nomen uit 2 boseigendommen.

Afgelopen winter hebben we bij 9 boseigenaars van Bosgroep IJzer & Leie aanplantingen gedaan met Zorg voor Bossen. Deze waren verspreid over het ganse grondgebied; van Vleteren, Voormezele en Veurne tot Houthulst, Moorslede, Zonnebeke en Anzegem.

In december, januari en februari werden hier 21 aan plant-activiteiten georganiseerd. In totaal werden door onze Zorg voor Bossen deelnemers 1.740 bomen en struiken in de grond gezet waarvan 1.061 met wildbescherming (netjes en witaplantkokers). Er werd 0,22 ha

Deze aanplantingen zullen komende maanden verzorgd worden door onze Zorg voor Bossen medewerkers. Op naar onze 120e activiteit!

Bosaanplanting te Avelgem

Bestrijding Amerikaanse vogelkers te Anzegem.

Met de steun van

Cursus ‘Exoten in onze bossen 1: Aziatische Hoornaar’

Wat? De Aziatische hoornaar is in enkele jaren wijd verspreid geraakt in Vlaanderen. De soort heeft een slechte reputatie doordat zij snel en efficiënt schade kunnen aanbrengen aan honingbijen en inheemse insectenpopulaties zoals libellen. Hoewel zij zelf de hoornaren oneindig in deze overtreft, heeft de mens de oorlog verklaard aan deze ecologische serialkillers. Tijdens deze cursus vertelt specialist ter zake Mark Struye u over de biologie, systematiek, habitatvoorkeur en verspreiding van de hoornaar en vervolgens over de invloed op onze fauna en flora en uiteraard over het opsporen, vangen en bestrijden. Deze cursus bestaat uit een gedeelte theorie onder de vorm van een presentatie in de

voormiddag en een excursie in de namiddag in het Polygoonbos.

Wanneer? Zaterdag 14 september 2024 van 10u15 tot 16u30.

Waar? Regio Ieper-Zonnebeke. Voormiddag presentatie in lokaal. Exacte locatie wordt later bekend gemaakt.

Namiddag excursie in Polygoonbos.

Prijs? 5 euro (effectieve leden), 10 euro (niet leden) inclusief broodjeslunch.

Inschrijven? joyce.lettanie@west-vlaanderen.be057 23 08 54

Cursus ‘Exoten in onze bossen 2: Japanse duizendknoop en andere invasieve planten’

Wat? Japanse duizendknoop maar ook Amerikaanse vogelkers, Pontische rododendron en soms Amerikaanse eik,… zijn uitheemse soorten die zo dominant kunnen zijn dat ze de groei van andere soorten onmogelijk maken. Wanneer is er echt een probleem? Heeft het zin om deze soorten weg te nemen? En hoe pak je dat aan?

Sus Willems was bijna 40 jaar actief bij het Agentschap voor Natuur. Hij ontwikkelde een inspirerende visie en aanpak voor Japanse duizendknoop waardoor je na deze dag het probleem met een objectieve blik kan benaderen. Na een theoretisch deel in de voormiddag, gaan we het bos in voor de praktijk.

Wanneer? Vrijdag 4 oktober 2024 van 9u30 tot 16u30.

Waar? Streekhuis Kasteel Tillegem en omgeving, Tillegemstraat 81, 8200 Brugge. Prijs? 10 euro (effectieve leden), 15 euro (niet leden). Graag zelf uw lunch meebrengen. Inschrijven? bosgroephoutland@westvlaanderen.be – 050 40 70 23.

Dag van de Boseigenaar: Habitatverbetering in de Spitaelsbossen

Wat? Dit jaar zetten we de Spitaelsbossen in de kijker.

De familie Van Parys stelt het bos in deze prachtige regio éénmalig open om de resultaten van recente beheerwerken te tonen. De voorbije twee jaar werden in het kader van het PSN project ‘Habitatverbetering Spitaelsbos’ heel wat werken uitgevoerd met het oog op het verbeteren en versterken van de leefgebieden, o.a. voor Europees beschermde vleermuizen. De focus lag bij de bestrijding van Amerikaanse vogelkers en bosrandontwikkeling. De bosgroepmedewerkers zijn jullie gids tijdens een mooie wandeling door het bos. Als

afsluiter babbelen we graag na en kan ook het kloempenbier opnieuw gedegusteerd worden. Wacht dus zeker niet om massaal in te schrijven. Wanneer? Woensdag 9 oktober 2022 van 14u15 tot 16u30. Waar? Spitaelsbossen (Anzegem; Wortegem-Petegem). De exacte locatie wordt nog bekend gemaakt. Prijs? Gratis. Inschrijven? joyce.lettanie@west-vlaanderen. be – 057 23 08 54.

Nocturne bosexpo ‘Roots’ in Bulskampveld

Cursussen kettingzaag ‘à la carte’

Bosgroepleden van Bosgroep Houtland die zich via de website van Inverde inschrijven voor een cursus kettingzaag krijgen een stevige korting via hun kortingscode. Je betaalt nog 100 euro in plaats van 449 euro voor een 2-daagse opleiding. Opgelet: Voor deelname aan een examen kettingzaag, ontvang je geen korting. Je kan zelf het niveau van je cursus en de locatie in heel Vlaanderen kiezen.

Wat? Deze gloednieuwe interactieve expo Roots kwam tot stand met medewerking van de Bosgroep Houtland. Roots maakt via lichtprojecties en geluiden het onzichtbare leven in het bos zichtbaar. Laat je onder de grond zakken. Ontdek hoe bomen en zwammen samenwerken. Bestuur zelf het bos en verken de dierenkamer. Bosgroepleden krijgen op deze avond exclusief toegang om met een gids de expo in kleine groep te bezoeken. We kaarten na met een drankje.

Wanneer? Donderdag 21 november 2024 van 19u30 tot 22u00.

Waar? Provinciaal bezoekerscentrum Bulskampveld, Bulskampveld 9, 8730 Beernem.

Prijs? Gratis (effectieve leden), 10 euro (niet leden). Inschrijven? bosgroephoutland@west-vlaanderen.be –050 40 70 23. Het aantal plaatsen is beperkt.

Inschrijven? https://www.inverde.be/opleidingen/zoeken en zoek op kettingzaag ECS1 of ECS 2. Maak een eigen login en gebruik de kortingscode Houtland0 tijdens de betalingsfase.

Mocht er op dit moment geen opleiding georganiseerd worden, schrijf je dan in op de interesselijst

BOSGROEPEN IN WEST-VLAANDEREN

Wat is een bosgroep?

Legende

Openbare bossen

Privébossen

Bosgroep IJzer en Leie

Bosgroep Houtland

De West-Vlaamse Bosgroepen motiveren en helpen boseigenaars op een vrijblijvende manier om hun bos duurzaam te beheren. Zo ontstaan mooie en gezonde bossen met hoge natuurwaarden, waardevol hout en veel ontspanningsmogelijkheden.

De bosgroep is er voor alle boseigenaars uit het werkingsgebied. Het maakt niet uit of u boseigenaar bent van een bosperceel van enkele aren bos of van meerdere hectaren.

Weet u graag wat de bosgroepen voor u en uw bos kunnen betekenen, neem dan contact op met uw bosgroep! De contactgegevens vindt u hieronder.

Bosgroep Houtland vzw

Streekhuis Noord-West-Vlaanderen

(Kasteel Tillegem)

Tillegemstraat 81

8200 Sint-Michiels (Brugge)

050 40 70 23

bosgroephoutland@west-vlaanderen.be www.bosgroepen.be

BTW: BE 0866.482.291

RPR Gent, afdeling Brugge

Coördinator: Jan Goris

Bosgroep IJzer en Leie vzw

Bezoekerscentrum De Palingbeek

Vaartstraat 7

8902 Zillebeke (Ieper)

057 23 08 54 - Fax: 057 23 08 51 clint.callens@west-vlaanderen.be www.bosgroepen.be

Ondern.-nr.: 0816.706.346

RPR Gent, afdeling Ieper

Coördinator: Clint Callens