2023_03

Boomblad (Zomer 2023), jaargang 21 - nummer 3

Het Boomblad wordt uitgegeven door de West-Vlaamse bosgroepen en verschijnt vier keer per jaar. De Bosgroep Houtland en de Bosgroep IJzer en Leie zijn een initiatief van privébosbeheerders, de Provincie West-Vlaanderen en het Agentschap voor Natuur en Bos.

Redactie/foto’s: Clint Callens, Chris Couwelier, Hendrik De Bleeckere, Tom De Visschere, Miguel Depoortere, Jan Goris, Frederik Lembreght, Marie-Louise Martens, Rilke Terryn, Hanne Vanderstede

Prepress: Philip Gesquière, Strategie & Ontwikkelingsectie Digitaal Design & Productie, Provincie West-Vlaanderen

Druk: Strategie & Ontwikkeling - sectie Digitaal Design & Productie, Provincie West-Vlaanderen

Papier: Gedrukt op milieuvriendelijk papier

Oplage: 2000 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever: Bosgroep Houtland vzw, Tillegemstraat 81, 8200 Sint-Michiels, vertegenwoordigd door Albert de Busschere

Het panelgesprek tijdens het symposium 25 jaar De Bosgroepen vond plaats in de mooie zaal De Schelp van het Vlaams Parlement.

02 Inhoud & colofon

03 Voorwoord

04 Symposium 25 jaar De Bosgroepen

08 Enkele cijfers

10 West-Vlaamse gedeputeerden en Vlaams minister Demir over 25

Beste bosliefhebber,

Vijfentwintig jaar. Een kwarteeuw. Zo lang is het geleden dat de eerste kiemen voor De Bosgroepen gelegd werden.

Wat opvalt in alle bosgroepverhalen is het engagement, de liefde voor bossen, de durf en wil om te experimenteren en te groeien. Het DNA van De Bosgroepen is in 25 jaar niet veranderd. Ondanks alle politieke en maatschappelijke evoluties bleef onze missie dezelfde: boseigenaars verenigen en hen helpen om hun bos te beheren op een manier die bij hen past.

Op 22 mei 2023 werd in Brussel een symposium georganiseerd naar aanleiding van 25 jaar Vlaamse bosgroepen. We lieten onderzoekers, beleidsmakers en experts aan het woord over duurzaam bosbeheer en spraken over hun ervaringen met De Bosgroepen. U vindt in dit Boomblad een verslag van dit evenement. Samen met deze partners kijken we ook vooruit, want enkel door nu werk te maken van meer en beter bos, kunnen we onze bossen wapenen tegen toekomstige uitdagingen.

Uiteraard willen we al onze voormalige en huidige medewerkers, bestuurders, vrijwilligers en leden van harte bedanken voor hun tomeloze inzet voor goed beheerde privébossen in Vlaanderen en om de stem van private eigenaars luid en duidelijk te doen klinken. Ook willen we onze warme dank uitspreken aan de Vlaamse overheid en de provincies, want zonder hun steun zouden De Bosgroepen er vandaag niet staan.

Op een bosrijke toekomst!

Eric Smeets

Voorzitter Koepel van Vlaamse Bosgroepen

MERKEM (HOUTHULST)

Groenebosdreef - 1,47 ha met zomereik, esdoorn, populier en beuk

Kadastrale gegevens: Houthulst 2de afd., sectie D, nrs. 590H3 en 592G

Contact: philippe.devos2@telenet.be of 0475 86 03 28

RUDDERVOORDE (OOSTKAMP)

Veldegemsestraat - 1,93 ha gemengd bos

Kadastrale gegevens: Oostkamp, 5de afd., sectie A, nrs. 439L, 439K en 439H

Contact: mevr. R. Theetaert 050 35 45 73

ZEDELGEM

Hageweg - 0,88 ha loofhout met eik en beuk

Kadastrale gegevens: Zedelgem 1ste afd., sectie B, nr. 15T

Contact: mevr. M. Vermeersch 050 27 80 42 of 0475 82 84 28

Symposium 25 jaar De Bosgroepen

Artikel door Bosgroep Limburg

De Bosgroepen zijn een kwart eeuw jong. Stilaan groeide deze groep zaailingen uit tot een volwaardig bos dat zich over heel Vlaanderen vertakte. Op maandag 22 mei verzamelden partners uit de natuur- en houtsector, bestuurders en beleidsmakers in het Vlaams Parlement in Brussel. Ze blikten terug op de afgelopen 25 jaar, maar namen ook de uitdagingen van nu en morgen onder de loep.

Jan Verheeke van de Minaraad praatte het geheel aan elkaar. Eric Smeets, voorzitter van de Koepel van Vlaamse Bosgroepen, stelde in zijn verwelkoming dat De Bosgroepen de start-upfase ontgroeiden. Daarom sprak hij de hoop uit voor een erkenning van de Koepel als een natuurvereniging. Het zal een volgende stap zijn in de professionalisering.

Jan De Haes, gedeputeerde van de provincie Antwerpen wees op het grote belang van bossen voor onze gezondheid. De bossen zorgen goed voor mensen via de vele ecosysteemdiensten die ze leveren, en De Bosgroepen en hun leden zorgen op hun beurt heel goed voor die bossen. Het is dus niet meer dan logisch dat de provincies goed voor De Bosgroepen zorgen.

Zonering op landschapsschaal

De eerste voordracht kwam van professor Bart Muys (KU Leuven). Hij wees op de veranderde context van het beleid rond bosbeheer, waarbij de focus op natuurbescherming maakt dat de andere

ecosysteemdiensten van bossen naar de achtergrond verdwijnen. Hij stelt een alternatief voor: natuurgericht, klimaatslim bosbeheer dat focust op drie aspecten: biodiversiteit, klimaat en circulaire bio-economie. Hierbij pleit hij voor een zonering op landschapsschaal van natuurreservaten, bossen waar de productie primeert en multifunctionele zones.

Professor Muys toonde aan dat zelfs intensief bosbeheer voor veel minder verstoring zorgt dan andere vormen van landgebruik. Om de transitie naar een circulaire bio-economie te maken, vormen bossen een onmisbare bondgenoot. Dit kan volgens Bart Muys perfect in synergie met de biodiversiteit. Uit onderzoek blijkt zelfs dat indien het aantal boomsoorten stijgt, het bos meer hout oplevert. Het mengen van boomsoorten doet ook het effect van de klimaatverandering op de vitaliteit van het bos afnemen. Prof. Muys breekt een lans voor klimaatbestendige uitheemse soorten en vergeten inheemse soorten zoals de taxus.

Straffe ambities

Bosgroepcoördinatoren An Pierson en Jan Goris schetsten hoe De Bosgroepen uitgroeiden tot onmisbare schakel in het Vlaamse bosbeheer. Ze zetten het unieke van de Bosgroepformule in de verf en benadrukten de hoge efficiency die al meermaals uit onafhankelijke screenings naar voren kwam. Maar ook stonden ze stil bij de vele uitdagingen, waaronder de stijgende werkdruk en de nood aan meer middelen.

Jan en An sloten af met de ambities die De Bosgroepen de komende jaren gaan nastreven:

- Binnen 10 jaar 80% van de Vlaamse oppervlakte aan privébos multifunctioneel beheren.

- Klimaatveerkrachtig beheer in alle aangesloten bossen.

- Elk jaar minstens 100 ha nieuwe bossen planten.

- Koepel van de Vlaamse Bosgroepen versterken o.a. door erkenning als milieuvereniging.

het feit dat het merendeel van de Vlamingen pro bosuitbreiding is, en toch horen we vooral de tegenstanders. Ze lanceerde een warme oproep aan alle aanwezigen om hun stem te laten horen. Hoe dan ook is er de voorbije jaren iets in beweging gezet, en de tanker kan niet meer gekeerd worden.

samen met de stad Torhout, Natuurpunt en Bisdom Brugge, het 100 ha grote Groenhovebos in Torhout beheren.

Liefde voor het bos Zijn keynote werd aangekondigd als ‘privéboseigenaar spreekt vanuit de buik over het bos’ en dat was absoluut niet gelogen. Boseigenaar en bestuurslid Chris Couwelier nam ons op humoristische en emotionele wijze mee naar één van zijn drie bosjes. Hij is een van de 70 kleine eigenaars die,

Nadat hij en zijn vrouw in 2007 drie percelen van in totaal 0,8 ha aankochten, begon hun bosavontuur. De boswachter bracht hen in contact met Bosgroep Houtland. Deze hielp om een bouwvallige chalet op het perceel op te ruimen. Door gebrek aan beheer was het een zeer donkere aanplant met geen enkele volgroeide boom. Een dunning, een beplantingsplan en een plantactie luidden de omschakeling naar een gemengd loofbos met gedeeltelijk hakhoutbeheer in. Foto’s illustreerden de verbazingwekkende evolutie.

Chris eindigde met de mooie wens dat zijn kleinkinderen binnen 25 jaar nog steeds kunnen rekenen op professionele begeleiding van De Bosgroepen. Dat leverde hem heel wat bijval uit de zaal op.

Eenzame strijd

Vlaams minister van omgeving, Zuhal Demir wees in haar speech op

Verder sprak de minister haar waardering uit voor de aanpak van De Bosgroepen, die op relatief korte termijn uitgroeiden tot “een prachtige organisatie, wiens rol niet te overschatten valt”.

De minister sloot af met een oud Grieks gezegde: “Een samenleving groeit als de ouderen bomen planten in wier schaduw ze zelf nooit zullen zitten” en riep De Bosgroepen en eigenaars op om te blijven doen wat ze doen en om als één blok naar buiten te komen.

Prof. Bart Muys, afdelingshoofd van de eenheid Bos, Natuur en Landschap van de KU Leuven.

Jan Goris, coördinator Bosgroep Houtland.

Chris Couwelier, secretaris Bosgroep Houtland en bestuurder Koepel van Vlaamse Bosgroepen.

Minister Zuhal Demir, Vlaams minister van Omgeving, Toerisme, Energie, Justitie en Handhaving.

provincie Antwerpen), Andries Saerens (Belgische Houtconfederatie), Professor Kris Verheyen (UGent), MarieDominique Vande Plassche (boseigenaar uit Torhout) en Sylvie Mussche (coördinator Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord). Moderator Jan Verheeke legde het panel zes thema’s voor. Hier de belangrijkste bevindingen van de panelleden.

De toekomst van de Vlaamse houtproductie

Bevlogen panelgesprek

Na de pauze genoten we van enkele filmpjes (https://www.youtube.com/ watch?v=JFW1o9B2BxY ) van partners uit de natuur- en houtsector die De Bosgroepen feliciteren met hun jubileum.

Vervolgens was het tijd voor het panelgesprek met Wim Smits (Natuur en Bos), Jan De Haes (gedeputeerde

- Bosbeheer en houtproductie zijn onlosmakelijk verbonden, bosbeheer en biodiversiteit versterken elkaar. Het is echter een uitdaging om dit goed te doen.

- De communicatie naar burgers over kapwerken is heel belangrijk. Het zou goed zijn om dit nog meer overkoepelend als natuur- en houtsector aan te pakken.

- Vaak ligt onwetendheid of gebrek aan kennis aan de basis van reacties. Daarom moeten ook (lokale) beleidsmakers beter geïnformeerd worden.

- Alle schakels van de ketting zijn belangrijk. Beperk de schade aan het bos door met goede bosexploitanten samen te werken die rekening houden met weersomstandigheden, vaste ruimpistes, etc.

Klimaatslim bosbeheer

- Uit bevragingen blijkt dat klimaatslim bosbeheer voor veel eigenaars een prioriteit is.

- De samenwerking tussen De Bosgroepen en kennisinstellingen is er, maar kan nog nauwer en beter op sommige vlakken.

- Neem klimaatreflexen standaard op in de beheerplannen.

- Denk op landschapsschaal.

- De introductie van nieuwe boomsoorten is complex en

moet doordacht gebeuren.

- Betrek de houtsector om mee te waken over de uitvoerbaarheid van plannen.

- Overheden hebben een voorbeeldfunctie met hun eigen bossen.

Bosuitbreiding

- De omwenteling naar meer bos is ingezet, maar er zijn veel moeilijkheden, waaronder de pachtwetgeving, de grote gronddruk, ruimtelijke ordening,...

- De provincie Antwerpen stelde een heel team mensen aan die specifiek op bosuitbreiding werken, maar ook merken dat slechts een klein percentage van de vele potentiële bebossingsdossiers uiteindelijk uitvoerbaar blijkt.

- Ook andere overheidsinstellingen zouden (meer) kunnen inzetten op bebossing.

- We mogen niet blind bebossen, maar moeten focussen op kwaliteit en ecosysteemdiensten.

Recreatie

recreatie als hefboom voor bosuitbreiding. Meer groen zorgt voor miljoenen euro’s besparing in de gezondheidszorg.

- Een goed toegankelijkheidsreglement en duidelijke communicatie naar burgers is zeer belangrijk, maar ook handhaving is van belang. ANB speelt hierin een belangrijke rol.

Ook in het publiek vielen bekende vertegenwoordigers van de West-Vlaamse bosgroepen te spotten. V.l.n.r. Jef Van Hove, Luc Becue, Hans Compernolle.

- Vervuiling en verstoring zorgen voor een negatief effect bij privébeheerders. Handhaving en overlast kunnen met meerdere eigenaars samen aangepakt worden. Lokale overheden kunnen helpen, ook via preventie zoals hondenlosloopzones.

De rol van private boseigenaars in de toekomst

Bij veel boseigenaars leeft bezorgdheid over de toekomst. We moeten de liefde voor bossen doorgeven aan de volgende generatie.

- Boseigenaars zijn divers. De liefde voor bossen is de rode draad. Het is zeer waardevol dat een grote groep mensen zorg draagt voor de bossen en dit uitdraagt naar de directe omgeving. Dat moeten we koesteren.

Na afloop van het panelgesprek hieven we het glas op ons 25-jarig bestaan, en alvast op de komende 25 jaar. En natuurlijk werd er her en der al eens een boompje opgezet over de vele interessante lezingen en gesprekken van die middag. Het was een gedenkwaardige dag vol nieuwe en interessante inzichten rond duurzaam bosbeheer.

Jan De Haes

Het panelgesprek vond plaats in de mooie zaal De Schelp van het Vlaams Parlement.

Tijdens de receptie konden we genieten en gezellig bijpraten na een drukke dag.

Gedeputeerde

van de Provincie Antwerpen en prof. Kris Verheyen in het panel.

Zr. Marie-Dominique Vande Plassche uit Torhout vertegenwoordigde met verve de private boseigenaars in het panel.

ENKELE Cijfers

DE BOSGROEPEN TELLEN VANDAAG

DE BOSGROEPEN ZORGEN JAARLIJKS GEMIDDELD VOOR

€ 2 337 058 opbrengst voor privéboseigenaren uit houtverkopen

30 197 uren sociale tewerkstelling

14 733

leden

56 279 ha bos

76 personeelsleden

235 959 geplante boompjes

2 347 terreinbezoeken

166 vormingsmomenten met

3 904 deelnemers

272 vrijwilligers

Oprichting eerste Bosgroepen uit de pilootprojecten in Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant.

De eerste pilootprojecten om privéboseigenaars te ondersteunen gaan van start in Antwerpen en Limburg.

WIST JE DAT...

WELKOM

60%

van de bosoppervlakte van bosgroepleden in een beheerplan is opgenomen.

in 2022

De Bosgroepen een recordaantal van

416 982 boompjes hebben geplant.

Het uitvoeringsbesluit over De Bosgroepen wordt gepubliceerd. Hiermee worden De Bosgroepen officieel boven het doopvont gehouden en erkend als organisatie voor particulier bosbeheer.

voor 901 834 euro

aan beheerwerken bij 1 125 boseigenaren

Met de oprichting Bosgroep Ijzer & Leie werken 19 Bosgroepen gebiedsdekkend in heel Vlaanderen.

Oprichting van de Koepel van Vlaamse Bosgroepen

Voortaan zetten we de boseigenaars jaarlijks in de schijnwerpers tijdens de Dag van de Boseigenaar

2015

De Bosgroepen voor 385 ha nieuw bos zorgden.

meer dan 1 500 privéboseigenaren hun bos open stellen voor publiek.

de leden van De Bosgroepen samen

40%

van de Vlaamse bosoppervlakte beheren.

AANTAL HA BOS PER LID

> 5 ha

De Bosgroepen worden lid van de Bosalliantie van de Vlaamse Overheid, die grote ambities rond bosuitbreiding vooropstelt.

2020

2014

De werking van De Bosgroepen slaat aan, ook in Oost- en West-Vlaanderen worden de eerste Bosgroepen opgericht.

Limburg wordt, na de oprichting van Bosgroep Limburgse Duinen, de eerste provincie waar De Bosgroepen volledig gebiedsdekkend werken.

De bevoegdheid van De Bosgroepen verhuist van de Vlaamse naar de provinciale overheid We mogen ons 10 000e lid verwelkomen.

2016

Bosgroep Kempense Heuvelrug en Bosgroep Kempen Noord stappen in een fusietraject. Ook de vijf Limburgse Bosgroepen fuseren tot één Bosgroep Limburg.

66% < 1 ha

De Bosgroepen bestaan 25 jaar en ondersteunen bijna 15 000 leden in duurzaam bosbeheer en beheren samen met hen ongeveer 60 000 ha bos in Vlaanderen, zowat de helft van alle Vlaamse bossen.

2023

2021

Bosgroepen Antwerpen-Noord en Antwerpen-Zuid fuseren tot Bosgroep Antwerpse Gordel.

Bosgroep Vlaams-Brabant wordt opnieuw verankerd binnen de provincie. Er zijn nu 10 Bosgroepen actief in Vlaanderen.

Bart Naeyaert en Jurgen Vanlerberghe

gedeputeerden

provincie West-Vlaanderen over 25 jaar Bosgroepen

“De Bosgroepen beschikken over de juiste expertise voor een evenwichtig bosbeheer. Ze weten als geen ander de balans te vinden tussen ecologie, houtwinning en specifieke wensen van de eigenaars. Naast de private boseigenaars begeleiden ze nu ook gemeenten. Een noodzakelijke extra stap, die door de gemeentebesturen in dank wordt aangenomen. Als provincie maakten we extra middelen vrij om een voltijds personeelslid hierop te kunnen inzetten. West-Vlaanderen heeft een lage bebossingindex (2,3%), dat geeft aan dat er nog werk aan de winkel is. We mogen ons echter niet blindstaren op de kwantiteit, er is ook nog heel wat winst te boeken op het vlak van de kwaliteit van onze bossen. De Bosgroepen leveren ook hier een heel waardevolle bijdrage.”

"Hun rol als begeleider van de private boseigenaars spelen De Bosgroepen nu al 25 jaar met verve. De begeleiding richting gemeentebesturen is een nieuw front dat nu geopend is. Bij veel gemeentebesturen leeft er nog wat koudwatervrees om te bebossen. De ontzorgende rol van De Bosgroepen biedt hier een oplossing. Het momentum is er. We zullen het grijpen want als er iets is waar wij West-Vlamingen goed in zijn, dan is het de gedrevenheid om ervoor te gaan.”

Zuhal Demir

Cursus houtkwaliteit en houtgebruik

Wat? Kwaliteitshout produceren is meestal een doel van ons bosbeheer. Maar hoe weten we of we wel op de goede weg zijn? En waarvoor wordt dat kwaliteitshout gebruikt? Geert Bruynseels, houtspecialist bij ANB, vertelt ons hoe we in het bos de houtkwaliteit van onze bomen kunnen inschatten. Na een stukje theorie leren we de technieken toepassen in het nabije Vrijbos. Tot slot bezoeken we de houtzagerij RAES MARCEL NV te Hooglede waar we houttoepassingen kunnen bekijken.

Wanneer? Woensdag 20 september 2023 van 8u45 tot 16u00.

Waar? Markthuis, Markt 11, 8650 Houthulst met wandeling naar het Vrijbos. Verplaatsing per wagen naar houtzagerij Raes.

Prijs? 5 euro (leden) en 10 euro (niet-leden) inclusief broodjeslunch.

Inschrijven? clint.callens@west-vlaanderen.be - 057 23 08 46

Paddenstoelenwandeling in Hemsrode

25 jaar Bosgroepen

Vlaams minister van Omgeving over

“De Bosgroepen ondersteunen de Vlaamse boseigenaars bij duurzaam bosbeheer, herstel van de boshabitats en natuurlijk ook de bosuitbreiding. De Bosgroepen zijn op die manier een onmisbare schakel tussen de Vlaamse overheid en de burger. Ze hebben sinds 2020 bijvoorbeeld al zo’n 400-tal ‘bosbabbels’ gedaan met burgers die een nieuw bos willen planten. We hebben ook recent de historische kaap van 1000 hectare nieuw bos bereikt, wat mee de verdienste is van De Bosgroepen."

“Voor de toekomst wens ik dat De Bosgroepen net zoals vandaag het verschil kunnen blijven maken voor de private bossen. Dat betekent meer en gezonde bossen voor betere natuur en recreatie. Bovendien hebben De Bosgroepen voor een echte trendbreuk gezorgd. Tot drie jaar geleden realiseerde men vooral meer compensatiebos dan nieuw bos. Nu snoept compensatiebos echter minder gronden af die bestemd zijn voor nieuw bos. Dat is fantastisch nieuws. Ik hoop dat De Bosgroepen die trend kunnen verder zetten.”

Wat? We mogen terug op bezoek naar Hemsrode voor de jaarlijkse paddenstoelenwandeling. Deskundigen Christine Hanssen en Eddy Saveyn gidsen ons met hart en ziel door een mooie variatie aan paddenstoelen in een prachtig bos dat op deze dag uitzonderlijk voor ons wordt opengesteld.

Wanneer? Zaterdag 7 oktober 2023 van 9u30 tot 12u00.

Waar? Kasteel Hemsrode, Hemsrode 3, 8570 Anzegem.

Prijs? Gratis.

Inschrijven? clint.callens@west-vlaanderen.be057 23 08 46

Dag van de Boseigenaar in Wildenburg

Wat? In het prachtige kasteelpark van Wildenburg zijn we te gast bij de familie van der Bruggen. Samen met de eigenaar evalueren we 25 jaar bosbeheer i.s.m. De Bosgroepen. We bekijken de groei van de jonge beplantingen en genieten van de sierlijke waterpartijen,

bloemenrijke struwelen en oude bomen. Aan het einde van de tocht klinken we op 25 jaar Vlaamse bosgroepen.

Wanneer? Woensdag 11 oktober 2023, 14u00 - 16u00

Waar? Beernemsteenweg 106, Wingene. Parkeren kan langs de Beernemsteenweg. Prijs? Gratis.

Inschrijven? bosgroephoutland@west-vlaanderen.be –050 40 70 23

Workshop ‘Minder fijnstof door betere houtverbranding’

Wat? De workshop geeft praktische tips voor een betere installatie, een zo goed mogelijke stookmethode en gaat in op de gezondheidseffecten die je door beter stoken kan vermijden bij jezelf, je gezin en je buurt. De workshop is een samenwerking van de West-Vlaamse LOGO’s (lokaal gezondheidsoverleg) met de West-Vlaamse Milieufederatie.

Wanneer? Donderdag 23 november 2023 van 19u30 tot 21u30.

Waar? Cultureel Centrum De Brouckère, Aartrijkestraat 6, 8820 Torhout

Prijs? 5,00 euro inclusief drankje.

nschrijven? bosgroephoutland@west-vlaanderen.be –050 40 70 23

Waarom boombeheer?

Artikel door Tom De Visschere, Provincie West-Vlaanderen

De provinciedomeinen in West-Vlaanderen bezitten een schat aan waardevolle bomen. Zo beheert de Groendienst de beschermde populierenrijen langs de Damse Vaart, de monumentale dreven in Lippensgoed-Bulskampveld en bijzondere bomencollecties in historische kasteelparken.

Het verantwoord beheren van een dergelijk bomenpatrimonium is een hele uitdaging. We willen de bomen aan de ene kant zo lang als mogelijk behouden voor hun ecologische en landschappelijke kwaliteiten. Aan de andere kant vertonen bomen naarmate hun leeftijd vordert vaker gebreken waardoor ze een veiligheidsrisico inhouden voor de recreanten in het provinciedomein.

Als je enkel vanuit het ecologisch perspectief kijkt, dan is nulbeheer van het boompatrimonium de beste keuze. Dit is natuurlijk niet te verenigen met het intensief gebruik door recreanten. Als je enkel vanuit het veiligheidsperspectief kijkt, dan is preventief vellen de makkelijkste beheermaatregel. Dit strookt

bomen zo lang mogelijk te behouden zolang het beheer haalbaar en betaalbaar blijft. We zoeken naar een evenwicht waarbij het beschikbare budget bepalend is voor de keuzes die moeten gemaakt worden afhankelijk van de doelstellingen. Deze evenwichtsoefening wordt uitgewerkt in een boombeheerplan.

Wat is een boombeheerplan?

In een boombeheerplan wordt bepaald waar we op lange termijn naartoe willen met ons bomenpatrimonium. In dergelijke plannen wordt nagedacht hoe we het beheer moeten aanpakken en hoe we de veiligheid van de bomen opvolgen. Er worden verschillende zones met een verschillende aanpak voorzien. Zo zullen we waardevolle veteraanbomen in een historisch kasteelpark anders behandelen dan de dreefbomen in het midden van het bos. Daarnaast worden ook niet alle bomen even intensief opgevolgd. Nabij onder meer speelterreinen zal er jaarlijks gecontroleerd worden terwijl deze frequentie elders veel lager zal liggen.

Naast de aanpak van het beheer wordt er in het boombeheerplan ook bepaald hoe we de vervanging van dreven en bomen of bomengroepen moeten aanpakken als er veel uitval is. Ook dit hangt heel sterk af van situatie tot situatie. Ondertussen heeft de provincie

al boombeheerplannen opgemaakt voor de Damse Vaart (ca. 5000 populieren) en het pro vinciedomein Bulskampveld (ca. 5000 dreef- en parkbomen). Deze vormen de leidraad voor het uit te voeren beheer en de frequentie van veiligheidscontroles.

Boomveiligheidscontroles

De periodieke veiligheidscontroles staan dus centraal in het boombeheer. Op basis van wederkerende controles worden beheeringrepen gepland en uitgevoerd.

De bomen die worden opgenomen in een boombeheerplan worden gelabeld. Door fysiek te labelen kunnen we de bomen op het terrein ook vlot identificeren. De gelabelde bomen worden dan onderworpen aan een veiligheidscontrole. De courante praktijk om bomen aan een visuele veiligheidscontrole te onderwerpen noemen we “Visual Tree Assessment” afgekort VTA. Deze worden doorgaans uitgevoerd door erkende ETT’ers of ETW’ers (European Tree Technician of European Tree Worker). Aan de hand van een geijkte checklist wordt individueel per boom een diagnose gesteld over zijn conditie, aanwezige gebreken, schimmels, ziektes, … Per boom wordt op het einde van deze controle een risicoklasse bepaald. Er wordt gewerkt met drie categorieën: (1) de boom is veilig, (2) er scheelt iets aan de boom, maar er is nog geen veiligheidsprobleem, nauwere opvolging is nodig (attentieboom), (3) de boom is niet veilig en actie is nodig (risicoboom).

Op basis van deze controle worden er beheeracties ingepland. Dit gaat bijvoorbeeld over specifiek nader onderzoek (trekproef, krooninspectie, …), specifieke snoei, ecologisch vellen

resulteren in een hoop data die via Excel werden aangeleverd in lange en onoverzichtelijke tabellen. Gezien het grote aantal bomen, werd dat al snel heel onoverzichtelijk.

De groendienst van de provincie heeft daarom een tweetal jaar geleden besloten om een digitale tool te ontwikkelen om het boombeheer beter te stroomlijnen. Deze applicatie kreeg de toepasselijke naam SafeTreeFirst.

Via deze digitale tool kunnen de beheerders heel vlot de boomveiligheidscontroles en de uitgevoerde beheeringrepen invoeren op het terrein. Doordat de data geïntegreerd is in een GISomgeving kunnen de bomen eenvoudig op kaart opgezocht worden.

Zowel eigen personeel als gespecialiseerde aannemers werken met deze tool en de eerste ervaringen zijn heel positief. Naast deze onmiddellijke voordelen voor het werk op het terrein verzamelen we met de applicatie ook een hele schat aan data over onze bomen. We hopen met deze data op termijn ook een beter inzicht te krijgen in de evolutie van ons boompatrimonium over een langere periode, zodat we deze kunnen spiegelen aan andere fenomenen, zoals de klimaatsverandering. Ook dit zal ons helpen om het beheer in de toekomst nog verder te verbeteren.

V.l.n.r.: Kris D’hondt (bestuurder), Chris Couwelier (secretaris), Zuhal Demir (Vlaams minister van Omgeving), Jan Goris (coördinator), Albert de Busschere (voorzitter), Pascal Huybrechs (bestuurder), Zr. Marie-Dominique Vande Plassche (lid), Hans Compernolle (lid).

Onderonsje met de minister

De Bosgroep Houtland was erg actief bij de organisatie van het symposium ’25 jaar Vlaamse Bosgroepen’ in Brussel waarover u in dit Boomblad meer kon lezen. Chris Couwelier uit Zedelgem, Jan Goris uit Brugge en Zr. MarieDominique Vande Plassche uit Torhout stonden in de kijker als respectievelijk keynote-sprekers en lid van het debatpanel. In de geprojecteerde partnervideo’s ver tegenwoordigde Hans Compernolle (Brugge) de grote groep Vlaamse bosgroepvrijwilligers en Kris D’hondt (Jabbeke) Natuurpunt. Onze voorzitter Albert vond dat zo veel inzet wel een foto met minister Demir ver diende en zo geschiedde. Het leverde

ons de belofte op dat ze de komende winter graag komt helpen een nieuw bos te planten in deze regio. We zoeken alvast een geschikte gelegenheid.

Nieuw tarief voor gesubsidieerde werken

Eigenaars die gesubsidieerde beheerwerken laten uitvoeren door de Bosgroep, betalen vanaf 2024 25% van de werkelijke kost in plaats van 10%. Deze beslissing nam het bestuur na afstemming met de vertegenwoor digers van Bosgroep IJzer en Leie en de Provincie West-Vlaanderen. Wie reeds een inschrijvingsformulier met 10% bijdrage onder tekende, kan uiteraard dit tarief genieten.

Bosgroepleden kunnen voor een aantal werken een beroep doen op subsidiëring door de Bosgroep. De nadruk ligt vooral op het bevorderen van de ecologi sche en recreatieve bosfunctie. Het zijn werken die het bos ten goede komen maar die een eigenaar vanwege de kostprijs meestal niet bereid is om uit te voeren. De steun van de Bosgroep is dan ook een compensatie voor de diensten die het private bos aan de hele maatschap pij levert (vb. biodiversiteit, gezonde lucht, groene omgeving, CO2 opslag…).

Het budget bij de Bosgroepen voor dit soort werken is beperkt t.o.v. het aantal leden. De Vlaanderen werkt aan een verhoging van dit budget vanaf volgend jaar. Als we deze verhoging combineren met een extra bijdrage van de eigenaars, dan kunnen heel wat meer eigenaars bediend worden. Verschillende leden gaven zelf de afgelopen jaren al aan dat ze bereid zijn om meer te betalen.

Ook onze administratieve medewerkster Marie-Louise Martens was volop aan de slag tijdens het symposium. Als perfecte gastvrouw ontving en registreerde ze mee de genodigden bij het onthaal.

De volgende taken komen o.a. in aanmerking: bestrijding van uitheemse pestsoorten, kleine aanplantingen (<0,5ha) van inheemse bostypes, aanleg van struikenranden, aanplanting van een onderetage of kloempen, inrichting en beheer van open plekken in bos (vb. heide), de aanleg van bospoelen, het verwijderen van ‘bosvreemde’ constructies, inrichting en onderhoud ten bate van recreatief gebruik, nazorg bij bosexploitatie, onrendabel kapwerk, experimenten en demonstraties.

Wie werken wil laten uitvoeren, doet zo mogelijk een jaar vooraf een aanvraag. De Bosgroep maakt een selectie op basis van prioriteiten en beschikbare middelen. De Bosgroep kan ook beheerwerken organiseren die niet opgenomen zijn in deze lijst. De eigenaar betaalt in dat geval de kost van de werken + 10% ter compensatie van de geleverde prestaties door het bosgroeppersoneel.

Wie zijn de medewerkers van Bosgroep IJzer en Leie?

Artikel door Clint Callens, Bosgroep IJzer en Leie vzw

Het beeld dat wij hebben van anderen wordt grotendeels gevormd door verhalen die wij verzinnen in onze fantasie. Feiten spelen echter ook een rol maar in variërende en zeker niet altijd dominerende mate. Niet zelden zien wij een bepaald iemand dan ook helemaal anders dan hoe die zichzelf ziet en ook het zelfbeeld is niet van fictie gespaard. In de hierna volgende omschrijving poogde de schrijver zich van zoveel mogelijk fictie te ontdoen:

Frederik Lembreght is nog geen ancien, daarvoor heeft hij nog niet voldoende grijze haren, maar heeft de afgelopen 3 jaar ervaring opgedaan met zo goed als alle aspecten waarmee een bosgroepmedewerker te maken kan krijgen: van houtverkopen organiseren tot beheerplannen omvormen, infovergaderingen houden tot bosuitbreidingsprojecten uitdokteren. Zoveel dat men zou verwachten dat hij nu en dan het noorden kwijt zou geraken maar dat doet hij niet. Steeds enthousiast en met een brede glimlach tracht hij boseigenaars te helpen bij elk probleem of vraag. Zoveel inzet en ambitie ging niet onopgemerkt voorbij waarop de bestuursorganen van de beide West-Vlaamse bosgroepen Frederik de kans gaven om het ambitieuze en splinternieuwe project ‘steunpunt lokale besturen’ uit te werken sinds eind 2022. En zo blijkt, hij doet het opnieuw erg goed en lijkt zich nog steeds te amuseren.

Tony Vanneste heeft in juli 2022 de halftijdse functie van administratief-communicatief medewerker overgenomen van Bo Desmadryl. Tony is een administratieve duizendpoot die van vele werelden thuis is. De bosgroep maakt dankbaar gebruik van zijn kennis van boekhouding en ervaringen met Europese projecten en de event sector! Met zijn visie op verbetering van systemen zullen we onze werking ook trachten nog efficiënter te laten verlopen.

Rilke Terryn startte op november 2022 voltijds als projectmedewerker voor het in 2022 goedgekeurde Europese PDPO project ‘Zorg voor Bossen’. Een leuk, nieuw project waarin de WestVlaamse bosgroepen samenwerken met zorginstellingen en het buitengewoon onderwijs om extra kleinschalige bosbeheerwerken uit te voeren. Rilke doet dit samen met haar collega van Bosgroep Houtland, Hendrik De Bleeckere,

ook nieuw. Een project dat enthousiasme en goed kunnen samenwerken met allerlei soorten Homo sapiens vereist en die ook organisatietalent en tegelijk nog eens een goede kennis van bos verlangt. Niet simpel om zo’n combinatie te vinden dachten we maar we zien nu al dat Rilke (en ook Hendrik) daar de geknipte personen voor blijken te zijn. Rilke werkt in stilte, hard en graag voor de bosgroep. Ik herinner me zelfs dat zij eens vertelde dat werken voor de bosgroep één van haar dromen was, het zou kunnen dat ik het me niet helemaal meer juist herinner, ook herinneringen worden niet van verzinsels gespaard maar ik geloof het eerlijk gezegd wel.

Hanne Vanderstede is onze jongste aanwinst en neemt sinds 1 januari 2023 de rol van projectmedewerker ‘algemene bosgroepwerking’ over van Frederik. Zij helpt de basiswerking van de bosgroep op koers te houden hetgeen eigenlijk erop neer komt dat zij voor zo goed als alles ingezet wordt, van terreinbezoeken, opvolging van beheerwerken tot omzetting van beheerplannen en organisatie van houtverkopen. Ook Hanne is met veel enthousiasme gestart - dat moet wel besmettelijk zijn in onze bosgroep, een aanstekelijk virus - aan deze toch ook uitdagende job

waarbij zo goed als geen 2 dagen dezelfde zijn. Maar aan de snelheid waarmee zij nieuwe programma’s zich eigen maakt en uw nieuwe bebossingsplannen aflevert zie ik dat we ook hier terug de juiste persoon hebben gevonden.

Tenslotte werk ik, Clint Callens, als coördinator al een heel tijdje voor de bosgroep, reeds sinds 1/07/2011 en voor onbepaalde duur lees ik op mijn arbeidscontract. Een echte ancien, of toch bijna, hoewel nog niet zoveel grijze haren als ik mijn ogen een beetje dichtknijp wanneer ik in de spiegel kijk. Ik hou van de grote variatie die het werk brengt, het contact met aangename boseigenaars, uitdagende projecten, mensen en bossen helpen. De jobinhoud veranderde met de jaren van aanvankelijk veel terreinwerk tot heden het aansturen van mensen, de koers en toekomst bepalen van de bosgroep en het schrijven van artikels over bosgroepmedewerkers. Ik mag hierbij rekenen op de steun van een sterk bestuursorgaan waarvoor ik dankbaar ben. Alles tezamen genomen heb ik eigenlijk een vrij positief zelfbeeld voor mezelf verzonnen en werken voor de bosgroep zal daar zeker een grote rol in spelen.

Het team van de Bosgroep IJzer en Leie: v.l.n.r.: Rilke Terryn, Tony Vanneste, Hanne Vanderstede, Clint Callens en Frederik Lembreght.

Nieuw leven in het bos

Ondertussen zijn we alweer herfst en zijn het bos en alle soorten die hierin leven, zich alweer aan het voorbereiden op de komende winter. Maar dit voorjaar kregen wij het leuke bericht van een van onze actieve leden, dat zij een koppeltje bosuilen hadden zitten in hun mooie bos en dat ze op een ochtend deze mooie jonge bosuil bij hen buiten tegenkwamen.

Bosuilen broeden in boomholtes van dikke bomen. Heb je dus een boom met een mooie holte in en staat hij niet gevaarlijk, laat hem dan even staan voor de holenbroeders als deze bosuil. In dit nest leggen bosuilen 1 tot 7 eieren, in de periode februari-maart. Sommige kuikens klauteren al na 2 weken uit het nest en zoeken dan een veilig plekje, waar de ouders hen dan verder voeren. Waarschijnlijk was dit jong al wat op verkenning naar een leuk plekje, waar mama en papa hem verder konden voeren tot hij zelf kon vliegen en eten zoeken. (bosuilen kunnen al op 4 weken vliegen). Een mooi resultaat wat je kan bereiken met een goed beheer van je bos en waar wij jullie altijd graag mee helpen.

Het helende bos: Zorg voor Bossen in Meulebeke

De medewerkers van OC Cirkant reisden op woensdag 7 juni af naar Meulebeke voor de ondertussen al 32ste Zorg voor Bossen activiteit. Wat stond er op de planning: het vrijmaken van boompjes en struiken die in 2018 werden aangeplant. Vijf jaar geleden werden in dit bos de sparren, Amerikaanse vogelkers, paplaurier en gewone esdoorn afgezet. In plaats daarvan werden bosrandsoorten aangeplant. Deze jonge plantjes werden overwoekerd door de snel groeiende esdoorns en We begonnen de activiteit met wat uitleg: waarom moeten de esdoorns en paplaurier weg, hoe kan je

deze herkennen en hoe beginnen we eraan. Onder een stralende zon begonnen de enthousiaste cliënten aan het handmatig uittrekken van de esdoorns. De terug uitgeschoten paplaurier is een meer hardnekkige soort en kon niet handmatig verwijderd worden. Het was wel zeer belangrijk om ook deze weg te halen zodat de jonge aanplant opnieuw de kans krijgt om te groeien. Daarom namen enkele medewerkers van Cirkant de handzaag en zaagden ze zoveel mogelijk paplaurier om. Al het groenafval werd op een hoop gegooid in het bos.

Het resultaat mag er zijn, nog niet alle laurierkers kon verwijderd worden, maar de bosrandplanten langsheen de weg krijgen alvast opnieuw voldoende licht en ruimte om te groeien. De cliënten werden achteraf beloond met een wafel en wat frisdrank. In de komende maanden zal de klus afgewerkt worden door de Zorg voor Bossen medewerkers zodat het bos vrij is van de overheersende paplaurier.

Het Spitaelsbos is samen met Oud-Moregem een boscomplex van 139,5 ha gelegen op de grens van West- en Oost-Vlaanderen. Bosgroep IJzer en Leie diende in 2021 voor een deelgebied van het Spitaelsbos, gelegen op grondgebied Anzegem, een aanvraag Projectsubsidie Natuur (PSN) in. Dat is een subsidie voor éénmalige natuurinrichtings-, herstel- en ontwikkelingsmaatregelen. Hiermee zou men maatregelen kunnen nemen om de aanwezige habitats te verbeteren, die zonder extra financiële ondersteuning niet uitgevoerd kunnen worden.

Het project streeft naar een goede staat van instandhouding van de aanwezige bosnatuurstreefbeelden en de voorkomende Europees beschermde vleermuizensoorten in het Spitaelsbos. De grote aanwezigheid van Amerikaanse vogelkers in de struik- en boomlaag vormt echter een bedreiging voor het bereiken van deze gewenste natuurstreefbeelden. Vooral op de relatief droge bodems en waar veel licht aanwezig is, is de soort invasief.

In de winter van 2022-2023 ging men van start met het verwijderen van de zaadbomen in de zuidelijke bosrand en ook bepaalde bestanden werden vlaksgewijs

aangepakt. De bomen werden gekapt of uitgetrokken met een kraantje. Op de ontstane open plekken werd opnieuw aangeplant met standplaatsgeschikte inheemse soorten waarmee de structuur en variatie in de bosrand verhoogd werd.

In het voorjaar van 2023 gebeurde de nabehandeling waarbij zaailingen van de Amerikaanse vogelkers manueel verwijderd werden.

Naast de bestrijding van de Amerikaanse vogelkers worden ook de scherpe bosranden in het gebied verder omgevormd naar geleidelijke structuurrijke bosranden door middel van hakhoutbeheer en aanplant met standplaatsgeschikte, habitat ontbrekende soorten. Op die manier wordt de diversiteit in soorten, leeftijd en structuur in de bosranden verhoogd.

In een volgende fase worden de aanplantingen verder opgevolgd en worden indien nodig vrijstellingen van het plantgoed en inboet gepland. Het spreekt voor zich dat in de komende jaren een grondige nazorg en opvolging nodig is om de vooropgestelde doelen te kunnen bereiken en behouden.

BOSGROEPEN IN WEST-VLAANDEREN

Legende

Openbare bossen

Privébossen

Bosgroep IJzer en Leie

Bosgroep Houtland

Wat is een bosgroep?

De West-Vlaamse Bosgroepen motiveren en helpen boseigenaars op een vrijblijvende manier om hun bos duurzaam te beheren. Zo ontstaan mooie en gezonde bossen met hoge natuurwaarden, waardevol hout en veel ontspanningsmogelijkheden.

De bosgroep is er voor alle boseigenaars uit het werkingsgebied. Het maakt niet uit of u boseigenaar bent van een bosperceel van enkele aren bos of van meerdere hectaren. Weet u graag wat de bosgroepen voor u en uw bos kunnen betekenen, neem dan contact op met uw bosgroep! De contactgegevens vindt u hieronder.

Bosgroep Houtland vzw

Streekhuis Noord-West-Vlaanderen (Kasteel Tillegem)

Tillegemstraat 81

8200 Sint-Michiels (Brugge)

050 40 70 23 bosgroephoutland@west-vlaanderen.be www.bosgroepen.be

BTW: BE 0866.482.291

RPR Gent, afdeling Brugge

Coördinator: Jan Goris

Bosgroep IJzer en Leie vzw

Bezoekerscentrum De Palingbeek

Vaartstraat 7

8902 Zillebeke (Ieper)

057 23 08 54 - Fax: 057 23 08 51 clint.callens@west-vlaanderen.be www.bosgroepen.be

Ondern.-nr.: 0816.706.346

RPR Gent, afdeling Ieper

Coördinator: Clint Callens