Bosbelang 73 - zomer 2021

INFORMATIEBLAD BOSGROEP LIMBURG DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT - N`73 JULI, AUGUSTUS, SEPTEMBER 2021

Bosbelang

AFGIFTEKANTOOR: HASSELT 1 3DE AFDELING

Zelf natuurdoelen realiseren

Van outcast tot pionier, erkenning voor de populier

Minister Zuhal Demir breekt lans voor meer bos

maakt recht van voorkoop overbodig

Samen voor

meer bos

Afgelopen winter leverde en plantte Bosgroep Limburg 38 370 bomen en struiken in heel Limburg. Het gaat hierbij vooral om herbebossingen en aanplantingen onder scherm volgens de KAPPLA-methode, om meer variatie in de Kempense naaldhoutbossen te brengen.

Een klein gedeelte werd geplant op gronden van gemeentebesturen, waaronder Diepenbeek en Heers, en ondernemingen zoals Covida vzw, Limburgs Landschap en Bouworde Poverello. Het overgrote deel van de bomen en struiken wordt geplant op privégrond. Afgelopen winter kochten in totaal zo’n 125 eigenaars plantgoed via Bosgroep Limburg. Daarnaast zetten ook heel wat eigenaars in op natuurlijke verjonging, al dan niet in combinatie met actief aanplanten.

Ondanks het feit dat er zich wekelijks kandidaten aanmelden, realiseren we momenteel nog te weinig bosuitbreiding omwille van diverse knelpunten in het beleid. Dat aantal moet zeker nog stijgen als de Limburgse boseigenaars willen bijdragen aan het Vlaamse streefdoel van 10 000 hectare bijkomend bos tegen 2030. Vanuit de Bosgroep blijven we de knelpunten aankaarten en mogelijke oplossingen formuleren.

Wil je je bestaand bos uitbreiden of een nieuw bos aanplanten?

Aarzel dan zeker niet om contact op te nemen met Bosgroep Limburg. Wij bieden ondersteuning bij elk aspect, van wetgeving en subsidieaanvraag tot aanplant en beheer.

in dit nummer

Nieuws uit de regio

Van outcast tot pionier, erkenning voor de populier _ 4

Interview

Minister Zuhal Demir

breekt een lans voor meer bos_ 8

Bos, natuur en wetenschap

Dood hout

voor vitale bijen _ 12

Wetgeving

Zelf natuurdoelen

realiseren maakt recht van voorkoop

overbodig _ 14

Collega’s _ 7

Zoekertjes _ 17

Bos online _ 18

Contactgegevens _ 20

Beste bosbeheerder

Dat Limburgers een grote liefde koesteren voor de natuur, blijkt nog maar eens uit het interview met Vlaams minister Zuhal Demir in dit Bosbelang. Ze vertelt daarin over haar ambitieus bosuitbreidingsplan, dat ontstond als reactie op de roep om meer natuur vanuit de samenleving. Maar ook haar persoonlijke band met het Limburgse groen draagt bij aan haar enthousiasme.

Als organisatie voor en door privéboseigenaars zijn wij een van de partners die helpen om dit plan te realiseren. Zoals de minister ook erkent, kan de Vlaamse overheid de beoogde 10 000 ha extra bos immers niet realiseren zonder de hulp van onze leden.

Dat we daarbij ook ”out of the box” moeten durven denken, bewijst het regioartikel, waar we ontdekken hoe populieren als pionierssoort een grote rol kunnen spelen bij bosuitbreiding.

Verder bekijken we in dit nummer hoe dood hout kan helpen om bijen te beschermen tegen dodelijke ziekten. Tot slot verdiepen we ons in de complexe wetgeving rond het recht van voorkoop

Veel leesplezier!

Bert Lambrechts

gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur voorzitter vzw Bosgroep Limburg

COLOFON

De deputatie van de provincieraad van Limburg, Jos Lantmeeters, gouverneur-voorzitter, Inge Moors, Bert Lambrechts, Igor Philtjens, Tom Vandeput, gedeputeerden en Wim Schoepen provinciegriffier I Coördinatie & Hoofdredactie Karolien Van Diest, Bosgroep Limburg I Tekst Leen Raats, Teksttype.be Hasselt, Karolien Van Diest en Lore Bellings, Bosgroep Limburg I Taaladvies Informatie en Communicatie, provincie Limburg I Concept en vormgeving Informatie en Communicatie, provincie Limburg I Fotografie Informatie en Communicatie - provincie Limburg, Peter Baas, Mine Dalemans, Martin Dellicour, Ivar Leidus, Lumino Photography, Henk Monster, The Other Kev, Tuinhappy.nl, Annemie Tuts, Jean Van Der Meulen, Pascal Vanhees Drukwerk Drukkerij Chapo, Hasselt I Oplage 4300 ex. I Verantwoordelijke uitgever Vera Boesmans, Universiteitslaan 1 - 3500 Hasselt I Wettelijk depotnummer D/2008/5857/82 Deze publicatie werd gedrukt op houtvrij gerecycleerd CO2-neutraal papier met EU Ecolabel en FSC certificaat.

Van outcast tot pionier, erkenning voor de populier

De afgelopen decennia keerde het Vlaamse beleid zich tegen populieren. Men schafte de voor herbebossingen met deze boomsoort af en verbood in sommige gebieden zelfs de aanplant ervan. Nochtans bieden populieren heel wat voordelen, ook op natuurvlak. Zo kozen we er bij het gezamenlijk natuurbeheerplan Hardelingen in Hoeselt bewust voor om oude populierenklonen in te zetten om waardevolle boshabitats te herstellen. Dat ANB hierin meegaat, betekent alvast een belangrijke erkenning voor de ecologische rol van populieren.

Wordt de populier weer populair?

Lange tijd bestond er in de natuursector en bij het beleid een negatief beeld van cultuurpopulieren. Dit werd gevoed door de gekende beelden van een brandnetelzee onder de bomen of de verwoestingen na een kaalkap zonder exploitatievoorwaarden. Het imago van de soort als opbrengstsoort hielp evenmin. Nochtans bezitten deze bomen met name voor onze regio een cultuurhistorische en landschappelijke waarde, vormen ze een belangrijk onderdeel van de duurzame houtproductie in ons land en fungeren ze als hotspot voor de biodiversiteit. Omdat steeds meer boomsoorten met ziekten kampen, is op bepaalde standplaatsen de keuze aan geschikte soorten erg beperkt. Populieren vormen hier een goede aanvulling. En last but not least: als pionierssoort kunnen ze een belangrijke rol vervullen bij bosuitbreiding en het herstel van boshabitats. De Bosgroepen ijveren al enkele jaren voor een meer genuanceerd beeld van populieren en voor uitzonderingen op het algemeen aanplantverbod in bepaalde gebieden. We krijgen daarbij o.a. bijval van Bos+ en uit wetenschappelijke hoek. De wetgeving en het subsidiebeleid veranderen echter traag, al is daar ook een en ander aan het bewegen. Zo stemt het hoopvol dat je populieren voortaan bij de bebossing van (landbouw)gronden mag mengen zonder dat dit een negatieve invloed heeft op het subsidiebedrag.

Habitatherstel met populieren

In Bosbelang nummer 70 hadden we

het reeds over het boscomplex Hardelingen. De Bosgroep begeleidde elf eigenaars bij de opmaak van een gezamenlijk natuurbeheerplan voor dit waardevol gebied.

In het beheerplan staan de ecologische doelstellingen voorop, met het versterken van de oude boskernen en het herstel van verruigde populierenbestanden. Populieren krijgen in het verhaal van Hardelingen een niet onbelangrijke rol toegedicht. Er zijn heel wat locaties binnen dit gebied waar ooit een bostype 9160 (essen-eikenbos zonder wilde hyacint) voorkwam of zou kunnen voorkomen, maar veel van deze locaties beplantte men in het verleden met snelgroeiende canadapopulierklonen.

Een opvallende vaststelling is dat in populierenbestanden met onderetage vaak heel wat sleutelsoorten van habitattype 9160 opduiken. Bestanden zonder onderetage zijn meestal verruigd. Dit komt omdat door het wijde plantverband van de populieren er te veel licht invalt voor bosflora. Dit kan plaatselijk leiden tot zowel verdroging als verruiging (dat gebeurt als er veel fosfor in de bodem zit, bv. door vroeger landbouwgebruik). De bosflora verdwijnt en maakt op vochtige plaatsen de weg vrij voor soorten als brandnetel en kleefkruid. Waar hoge stikstofconcentraties voorkomen, krijgen we bramen. Dankzij de extra schaduwinbreng van een onderetage kun je dit probleem echter efficiënt aanpakken.

Populieren voor meer biodiversiteit

De bestanden in Hardelingen met veel relicten van de flora van bostype 9160 (essen-eikenbos) vormen we

om naar 9160. We kregen toestemming van het Agentschap voor Natuur en Bos om hier maximaal 33 populieren per hectare in te plannen. Daartussen planten we groepen (kloempen) aan van doelsoortbomen.

Dat we bij het habitatherstel in Hardelingen populieren inzetten, is gebaseerd op wetenschappelijk advies van het INBO. Hun sterke groeikracht maakt dat er sneller een bosklimaat en bosbodem ontstaan dan bij traaggroeiende soorten zoals eik en beuk. Door de populieren in een wijd plantverband aan te planten, creëren we een lichtdoorlatend scherm, waaronder andere bomen en struiken vlot kunnen groeien. De populieren beschermen de jonge bomen tegen de weerselementen, fel zonlicht en uitdroging.

Het bijmengen van cultuurpopulieren in nieuwe bosaanplantingen leidt

sneller tot een hoge ecologische waarde. Omdat populieren zo snel groeien, creëren ze op relatief korte termijn structuurrijke bosbestanden met monumentale bomen en zwaar dood hout. Daar profiteren onder meer zwammen en kevers van.

Beplanten met populieren: 2 x anders

Bij nieuwe bebossingen op rijke bodems kan het inpassen van cultuurpopulieren een meerwaarde vormen.

Concept 1

Een eerste voorbeeld van hoe je populier kan inpassen in een bebossing, zie je op onderstaand beplantingsplan. Hierbij komt bij een eerste bebossing van 3 ha een dubbele rij snelgroeiende populier aan de buitenkant. Omdat de bomen aan de rand staan, is een dichter plantverband mogelijk (ong. om de 7 m).

Tussen de populieren werden groepjes van inheemse struiken geplant. Het is de bedoeling om de populieren na ongeveer 25 jaar te kappen voor het hout en niet meer te herplanten.

Door deze exemplaren aan de buitenkant te concentreren, geeft hun oogst geen verstoring in het bos. Bovendien vereisen bosranden een periodieke kapping om de geleidelijke overgang naar hoog bos te behouden. De geplante en spontane zaailingen van bomen en struiken zullen tegen dan voldoende zaad verspreiden om de zone snel weer te herstellen zonder bij te planten. Dieper in het gebied opteerde de eigenaar voor een inheemse aanplanting, met verspreid een aantal ouder wordende populierenklonen en grauwe abeel de Moffarts, die zo lang mogelijk behoude blijven.

Concept 2

De eigenaars van een klassiek bosperceel van 2,9 ha van populier met een diverse, inheemse onderetage en enkele natte zones klopten na de kapping van de populieren aan bij de Bosgroep voor hulp bij de herbebossing. Omdat het bos voor de bewoners van het naast gelegen rusthuis belangrijk was, wilden ze graag zo snel mogelijk het bosklimaat herstellen. In overleg kwamen we tot het volgende plan.

Aan de buitenkant komen oud wordende populierenklonen, met romantische namen als Serotina De Selys en Blauwe van Eksaerde. Om de 12 m, zodat ze echt mooi kunnen uitgroeien en oud worden. We planten deze bomen langs de beken die het bestand in het westen en zuiden begrenzen omdat populier zo graag vlak naast een waterloop groeit, maar ook langs de andere buitengrenzen.

Aan de straatkant ten oosten komt de rij populier op 15 m van de per-

Hazelaar, Kardinaalsmuts, Hondsroos, Meidoorn Zwarte Els, Zomereik, Steeliep, Boskers Zwarte Els, Esdoorn, Wintereik, Haagbeuk, Steeliep

ceelsgrens met een bosrand van gemengde inheemse struiken aan de buitenkant, om de overburen te plezieren en de veiligheidsrisico’s te beperken. Intern planten we groepjes inheemse soorten (zomereik, boskers, winterlinde, haagbeuk, gewone esdoorn, Noorse esdoorn, fladderiep) per 25 stuks met daartussen veel ruimte voor spontane zaailingen.

Om intern snel enkele imposante habitatbomen te bekomen, planten we ook hier verspreid een 30-tal oud wordende populieren. In de natste zones kiezen we voor zwarte els. Het is de bedoeling om de kaderbomen zo oud mogelijk te laten worden en om de bomen intern als gewoon inheems loofhout in het beheer mee te nemen en minstens enkele exemplaren op stam te laten afsterven.

Tot ziens Vera, welkom Matty!

Een nieuwe uitdaging voor Vera

Meer dan 12 jaar leidde Vera Reymen alle financiële transacties, jaarrekeningen en begrotingen van de Bosgroep in goede banen. Een cruciale taak, die ze met 200 % inzet uitvoerde. Ondertussen is ze toe aan een nieuwe uitdaging en die vond ze in een nieuwe baan. We wensen Vera heel veel succes met haar verdere loopbaan!

Vera: “Tijdens deze periode heb ik veel fijne en interessante mensen mogen ontmoeten. Bedankt aan collega’s, bestuurders, vrijwilligers en leden die mijn pad kruisten. Een uitstap met de bus naar de bosbouwbeurs van Libramont, de contactdagen, de plantacties, … Het waren allemaal speciale momenten die me bij zullen blijven. Toch waren de cijfers en de boekhouding altijd hoofdzaak, echt mijn ding en dat zal altijd zo blijven. In mijn vrije tijd was en is er tijd voor wandelen in het bos. Misschien kom ik jullie nog wel ergens tegen?”

Ontmoet onze nieuwe ”cijferman”

Matty Colla

Vera gaf de rekenmachine door aan Matty, die de rangen van Bosgroep Limburg vervoegt. Deze 47-jarige vader woont met zijn vrouw Sandra en hun twee studerende dochters in Riemst. ”In mijn vrije tijd fiets ik regelmatig en maak graag natuurwandelingen met onze hond Kyto. Ik heb meer dan 25 jaar ervaring als boekhouder en was toe aan een nieuwe, boeiende en afwisselende job. Ik ben ervan overtuigd dat ik die bij Bosgroep Limburg gevonden heb! Ik werd zeer goed opgevangen door een leuk team van fijne collega’s en ik kijk er naar uit om eens mee het terrein op te gaan en in de praktijk kennis te maken met de vele facetten van de dienstverlening van de Bosgroep.“

Welkom aan boord, Matty!

Interview

Minister Zuhal Demir breekt een

lans voor meer bos

We schreven het eerder al: de Vlaamse Regering heeft een ambitieus bosuitbreidingsplan op tafel liggen. Door de realisatie van 10 000 ha bijkomend bos in Vlaanderen hoog op de politieke agenda te zetten, legt Zuhal Demir de lat bijzonder hoog voor zichzelf en haar collega’s. Onze Vlaamse minister van Justitie en Handhaving, Omgeving, Energie en Toerisme steekt haar enthousiasme en gedrevenheid voor de natuur niet onder stoelen of banken. Maar hoe zal de regering dit daadwerkelijk verwezenlijken? Jurgen Tack van Landelijk Vlaanderen ging bij mevrouw Demir op de virtuele koffie.

“Bos en natuur zitten in mijn DNA ingebakken”

Zelden zagen we een minister die met zo’n gedrevenheid de bosoppervlakte in Vlaanderen wil vergroten. Is dit een lang gekoesterde droom of een nieuw inzicht dat u opdeed als verantwoordelijke minister voor het Vlaamse bos en de natuur?

“Mijn engagement is een combinatie van een persoonlijke link met natuur en bos en de grote vraag vanuit de maatschappij. Bos en natuur zitten in mijn DNA ingebakken: ik groeide op aan de Stiemerbeekvallei en speelde in de bossen van Kattevennen en in natuurgebied De Maten. Bovendien merk ik dat de maatschappij, van jong tot oud, van ondernemers tot particulieren, vraagt om meer natuur. Vanuit de overheid moet je dan ook het momentum grijpen om daarmee aan de slag te gaan.”

“In de ruimtelijke plannen van 1997 beloofde de toenmalige regering dat ze 10 000 ha bijkomende bossen zouden realiseren tegen 2012. Die zijn er nooit gekomen. Ik denk dan ook dat het goed is dat ik die belofte van de generatie politici van 1997 tracht te realiseren voor de maatschappij. We beginnen daarbij met 4 000 ha tijdens deze legislatuur. Natuurlijk is het een pracht van een job om Vlaanderen groener en gezonder te mogen maken. Tijd om er werk van te maken!”

De doelstelling om deze legislatuur 4 000 ha bos te realiseren en 10 000 ha tegen 2030 is zeer ambitieus. Zeker binnen een sector die traditioneel op heel lange termijn plannen maakt. Hoe wilt u dit realiseren?

“Ik weet dat het een grote ambitie is, maar ik vind dat we de lat hoog mogen leggen. De afgelopen 20 jaar zijn er in Vlaanderen 4 500 ha ont-

bost, waarvan nog steeds 1 500 ha moet gecompenseerd worden. Er is in die periode ook nauwelijks bos bijgekomen. De lat ligt dus eigenlijk nog hoger.”

“Die straffe ambities zorgen voor een sense of urgency. We gaan dit realiseren door goed samen te werken. De realisatie van dit project moet gebeuren met de hele samenleving, van lokale besturen en privé-eigenaars tot natuurverenigingen en de Bosgroepen. Daar moeten ook financiële middelen tegenover staan. Het is de eerste keer dat er een plan is en dat er meteen ook 128 miljoen euro op tafel ligt om dat plan te realiseren. Maar we moeten ook administratieve drempels wegwerken. Zo moeten we subsidies voor privé-eigenaars sneller uitbetalen. Ik vind het heel belangrijk dat je een goede dienstverlening voorziet voor de mensen die bereid zijn om mee hun schouders te zetten onder de realisatie van deze doelstellingen. ANB is zich momenteel aan het organiseren om die goede service te garanderen aan iedereen die meewerkt aan de bosuitbreidingsdoelen.”

Om de bosuitbreiding mogelijk te maken, bracht u alle organisaties die met bos te maken hebben samen rond de tafel. Hoe belangrijk is die samenwerking voor u?

“Die samenwerking is cruciaal. Het project staat of valt ermee. Vandaar dat we de bosalliantie boven de doopvont hielden. Hierin zetelen de mensen die over de nodige know-

how en kennis beschikken, die weten hoe je een bos plant. Dat gaat van privélandeigenaars tot natuurverenigingen, van de Bosgroepen tot lokale besturen en provincies. Iedereen moet mee het bad in. Zelfs ondernemingen, zoals de schoenwinkelketen Torfs, zetten hun schouders onder dit project. Heel wat ondernemers starten bosprojecten op.”

“Als minister ben ik blij dat we de bosuitbreiding samen gaan realiseren en dat iedereen in de bosalliantie ook echt de drive heeft om daar werk van te maken. Ook particulieren kunnen trouwens helpen door een bos aan te planten, via plantjeeigenbos.be.”

“Er is een hele dynamiek aan de gang in de samenleving en die moeten we vasthouden. De dynamiek is zelfs groter geworden door toedoen van corona. Waar ik in het weekend ook ga wandelen, overal kom ik heel veel mensen tegen. Dat is een extra push voor beleidsmakers en ook voor mezelf om die bosuitbreiding nu echt te realiseren. We moeten dat doen voor onze kinderen en kleinkinderen. Het zal Vlaanderen immers veel mooier maken.”

“De bosuitbreiding is ook een deel van de oplossing voor de klimaatuitdaging waar we voor staan. Bossen zorgen voor afkoeling tijdens de zomer en dragen bij tot de reductie van CO2. Ook voor ons mentaal welzijn zijn bossen belangrijk. Investeren in bossen is belangrijk voor de toekomst van heel veel mensen. Zelf organiseer ik op maandagochtend steevast een wandelvergadering. Anders zit je steeds weer met twee in een kantoor te vergaderen, terwijl buitenlucht voor meer inspiratie zorgt.”

“Natuurlijk is het een pracht van een job om Vlaanderen groener en gezonder te mogen maken”

Er zijn nog tal van knelpunten om Vlaanderen massaal aan het bebossen te krijgen: ik denk aan de pachtwetgeving waarbij eigenaars niet altijd toegang hebben tot hun eigen grond om te bebossen, de administratieve bekommernissen die bosbeheer met zich meebrengt, de hoge druk op de nog beschikbare gronden … Pakt u deze knelpunten in de nabije toekomst aan?

“Het regeerakkoord stelt dat de pachtwet wordt hervormd. Ik ben zelf jurist. De pachtwet is heel sterk verouderd en voldoet niet meer aan de noden van vandaag. Die hervorming moet evenwel evenwichtig gebeuren, met de nodige aandacht voor de vele gevoeligheden. Ik ga dit samen met collega Crevits bekijken.”

Veel boseigenaars zien omwille van de droogte van de afgelopen jaren steeds meer inheemse boomsoorten die het moeilijk krijgen. Ziet u het gebruik van meer exotische, maar niet-invasieve soorten als een waardevolle aanvulling op de traditionele Vlaamse boomsoorten?

“We krijgen inderdaad heel veel mails van mensen die hun recent geplante bomen zagen afsterven door droogte. Hier moeten we rekening mee houden. Beleidsmatig kiezen we voor inheemse boomsoorten die klimaatrobuust zijn. Daarvoor kijken we ook al wat meer naar het zuiden, zoals Noord-Frankrijk en Zuid-Duitsland. We bekijken samen met de wetenschappers van het INBO welke soorten het best bestand zijn tegen de klimaatverandering. We betrekken ook de Vlaamse kwekers, die wereldfaam genieten op dit vlak. Zij hebben de komende jaren heel veel werk, want we hebben immers mil-

joenen bomen nodig. Maar we moeten ook rekening houden met de bodems en mogelijk op zoek gaan naar andere planttechnieken. Op die manier denken we het hoofd te kunnen bieden aan de droogte- en klimaatproblematiek.”

Privé-eigenaars zijn steeds actief geweest in het bosbeheer. Vaak speelt hier ook een economische component. Is er in Vlaanderen plaats voor economische bosbouw?

“Er is plaats voor duurzaam economisch bosbeheer, maar we moeten dit verzoenen met andere ecosysteemdiensten die het bos ons levert. Vlaanderen is dichtbevolkt, dus wordt er veel hout verbruikt, maar mensen willen ook genieten van natuur en willen het bos in om te recreeren. Een goed evenwicht vinden is van groot belang. Een belangrijke uitdaging voor bosbeheerders is goed en transparant communiceren. Ik merk dat het kappen van bomen heel gevoelig ligt, ook wanneer ze worden gekapt om plaats te maken voor heide of andere natuur. Dat is een gevoeligheid in de samenleving waar we rekening mee moeten houden. Door open en transparant te communiceren, creëer je het nodige draagvlak.”

Een belangrijke uitdaging voor bosbeheerders is goed en transparant communiceren. Ik merk dat het kap-

Minister Demir, Anouska Plasmeijer (Jane Goodall Institute) en Grégoire Dallemagne (CEO Luminus) tijdens de Forest in One Day plantactie 2020 in Hoeselt. Op de achtergrond gedeputeerde Bert Lambrechts en Bert Vertessen (schepen milieu Hoeselt).

pen van bomen heel gevoelig ligt, ook wanneer bossen worden gekapt om plaats te maken voor heide of andere natuur.

Wat is uw boodschap aan privéboseigenaars?

“Ik wil organisaties als Landelijk Vlaanderen en de Bosgroepen be-

“Alle hulp is welkom, want ik kan die 4 000 ha niet op mijn eentje realiseren”

danken voor de goede en constructieve samenwerking. Ik wil ook jullie leden bedanken, die meewerken aan de realisatie van de bosdoelstellingen. Zij die overwegen om mee te doen: doe het voor onze kinderen en kleinkinderen en voor de toekomst van Vlaanderen. Laten we Vlaanderen mooier en groener maken. Vanuit de overheid beloven we

dat we de privé-eigenaars geen bijkomende administratieve rompslomp en procedures bezorgen. De overheid zal zich zo organiseren dat ze een goede dienstverlening kan garanderen voor zij die mee instappen in dit project. Alle hulp is welkom, want ik kan die 4 000 ha niet op mijn eentje realiseren. We hebben jullie nodig. Laat ons dan ook

allemaal ons steentje bijdragen aan een groener en mooier Vlaanderen.”

Interview voor Landelijk Vlaanderen en de Bosgroepen, zoals opgenomen in De Landeigenaar nr. 90 (maart 2021)

“Het is de eerste keer dat er een plan is en er meteen ook 128 miljoen euro op tafel ligt om dat plan te realiseren.”

voor vitale bijen Dood hout

Het is stilaan algemeen geweten dat het niet goed gaat met honingbijen en wilde bijen. Hun populatie gaat de laatste jaren snel achteruit. Oorzaken zijn onder meer het verdwijnen van wilde bloemen en nestplaatsen, het gebruik van bestrijdingsmiddelen en het veranderende klimaat. Een niet te onderschatten bedreiging komt van de varroamijt, een parasiet die ziekten overbrengt op bijen. Er is echter ook goed nieuws: door meer dood hout in je bos te laten liggen, voorzie je bijen van een sterke, natuurlijke bescherming tegen de varroamijt en schadelijke ziekten!

Schimmels

strijden tegen virussen

Ongeveer een derde van de wereldwijde landbouwproductie is afhankelijk van bestuiving, vooral door honingbijen. Hun sterke achteruitgang is een van de vele problemen die de mensheid momenteel bedreigen. Reden genoeg dus om de verschillende bedreigingen aan te pakken, waaronder de varroamijt.

De varroamijt Varroa destructor is een parasiet die vloeistof uit bijen zuigt en allerlei dodelijke ziekten met zich meedraagt. Maar er is ook er is ook een natuurlijke oplossing dankzij verschillende schimmels die in dood hout voorkomen.

Houtrotschimmels vormen een rijke bron van antivirale, chemische verbindingen, waarvan vele al heel lang als geneesmiddel dienen, vooral in China. Na de aanslagen van 11 september 2001 werkte de Amerikaanse mycoloog en auteur Paul Stamets samen met het Amerikaanse National Institute of Health en het Ministerie van Defensie aan het Project BioShield. Hun doel was om chemische stoffen in kaart te brengen die de regering kan inzetten tegen de verspreiding van virussen door potentiele bioterroristen.

Van de duizenden geteste stoffen bleken enkele van Stamets’ extracten van houtrotschimmels het meest effectief tegen bepaalde dodelijke virussen, waaronder pokken, herpes en griep. Voor mensen gebruikte men deze extracten al langer, maar Stamets kreeg een ingeving: misschien kon hij er ook bijen mee behandelen! Hij herinnerde zich immers dat hij eind jaren tachtig had gezien dat bijen uit zijn eigen bijenkast op een hoop rottende houtsnippers af-

kwamen en de snippers opzij duwden om bij het mycelium eronder te komen. Zijn vermoeden werd bevestigd. De resultaten waren zo spectaculair dat Steve Sheppard, hoogleraar entomologie aan de Washington State University, verklaarde dat hij geen andere stof kent die het leven van bijen zo kan verlengen.

Hoe verwen ik de bijen in mijn bos?

Behoud voldoende dode bomen en struiken, omgewaaide bomen of takkenstapels, van zoveel mogelijk soorten en met diverse diameters. Aangezien een dode boom geen concurrentie meer vormt voor andere bomen is er eigenlijk maar één goede reden om hem te kappen: omwille van veiligheidsoverwegingen. Ook dan kun je het dode hout laten liggen. Maak je niet druk als het wat ”rommelig” oogt. Voor de natuur maakt het niet uit dat het hout niet netjes gestapeld is tussen palen. Je krijgt er een biodivers en weerbaar bos voor in de plaats, waar het bruist van het leven.

Zorg ook voor variatie in de boomen struiksoorten van je bos. Zo bieden de nobele eik en beuk heel wat troeven, maar niet zozeer voor bijen. De bloesems van linde en esdoorns scoren merkelijk beter. Ook (canada)populieren en abelen zijn belangrijk voor bijen: de harsen in de knoppen vormen het belangrijkste bestanddeel van propolis. Honingbijen gebruiken propolis om de wanden van hun nest te bekleden en kieren te dichten.

Bron: “Verweven leven, de verborgen wereld van schimmels” van Merlin Sheldrake. Dit boek neemt je mee in de ondergewaardeerde, grotendeels onzichtbare wereld van schimmels. Een must-read!

Zelf natuurdoelen realiseren maakt recht van voor-

koop overbodig

Koop of verkoop je weleens gronden? Dan weet je wellicht dat de overheid in veel gevallen over een recht van voorkoop beschikt. In dit artikel leggen we je uit wanneer dit het geval is en hoe je dit kan omzeilen door zelf de natuurdoelen voor je bos te realiseren: de zogenaamde ”zelfrealisatie”. Dit kan bovendien een middel zijn om een dreigende onteigening te vermijden.

Wat is recht van voorkoop?

Op zich is recht van voorkoop eenvoudig: wanneer je jouw grond verkoopt en een compromis (voorlopige verkoopovereenkomst) ondertekent, moet de notaris in bepaalde gevallen de grond eerst te koop aanbieden aan de overheid en dit aan dezelfde voorwaarden als het compromis.

Door gronden te verwerven, kan een overheid relatief eenvoudig bepaalde (natuur)doelen uit de beleidsnota van de minister realiseren.

Een noodoplossing

De verwerving van privégronden door de overheid zou een laatstekansmaatregel moeten zijn, die slechts wordt toegepast indien de privé-eigenaar een natuurdoel niet kan realiseren of wanneer het gaat over een specifiek project zoals de creatie van een nieuw stadsbos. Het is ook belangrijk dat eigenaars een vergoeding ontvangen voor de meerkosten en voor de verminderde waarde van de grond. Deze totale vergoeding is bijna altijd lager dan wanneer de overheid de gronden zelf moet aankopen, inrichten en onderhouden.

Ook de vereniging Landelijk Vlaanderen pleit voor het vrijwaren van het recht van de privé-eigenaar om zelf beleidsdoelen te mogen en kunnen realiseren. Dit noemen we ”zelfrealisatie”. De afgelopen regeerperiodes veranderde er al heel wat in de wetgeving op het vlak van gelijkberechtiging van de verschillende actoren op het terrein. Helaas strooien ingewikkelde administratieve procedures vaak nog roet in het eten.

Wanneer geldt het recht van voorkoop?

Je kunt de zones waar een Vlaams recht van voorkoop van toepassing is, raadplegen via www.geopunt.be (opgelet, deze registers zijn niet sluitend, want ze zijn niet altijd volledig up-to-date). Notarissen kunnen deze sluitende registers raadplegen. Ook Bosgroep Limburg kan dit voor haar leden doen.

De voornaamste Vlaamse rechten van voorkoop zijn:

– natuur in VEN-gebieden, groene bestemmingen en bosuitbreidingsgebieden binnen het IVON en de Speciale Beschermingszones (SBZ’s), natuurinrichtingsprojecten, de zoekzones binnen SBZ’s en terreinen waar de Vlaamse Overheid (ANB, VLM) het beheer overnam

– ruilverkavelingen - landinrichting

– ruimtelijke ordening, o.a. voor het Vlaamse gewest, de provincie, gemeentes en intercommunales, in sommige gevallen opgenomen in een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP)

– de Vlaamse Waterweg: gebieden langs de waterwegen

– integraal Waterbeleid: gebieden in afgebakende oeverzones of overstromingsgebieden volgens de stroomgebiedsbeheerplannen

bepaalde complexe projecten.

Voor meer uitleg kun je terecht op www.vlm.be

De Vlaamse rechten (niet die van provincies of gemeentes) van voorkoop worden uitgevoerd door de VLM (Vlaamse Landmaatschappij), in naam van de vermelde, begunstigde overheid. De VLM blijft echter nooit zelf eigenaar van de gronden.

In het geval van recht van voorkoop biedt de notaris bij een verkoop het perceel aan de VLM aan. De VLM neemt dan contact met de gerechtigde overheid of natuurvereniging om te vragen of deze het recht van voorkoop wenst uit te oefenen. Het is dus niet zeker dat de overheid haar recht van voorkoop ook effectief zal gebruiken.

Wanneer geldt het recht van voorkoop niet?

Het recht van voorkoop is niet van toepassing als:

– de eigenaar verkoopt aan een echtgenoot, mede-eigenaar, afstammeling of geadopteerd kind – je bos deel uitmaakt van een bosgroepering die is opgericht voor 1998. Een bosgroepering is niet hetzelfde als een Bosgroep. Een bosgroepering is een vrijwillige groepering van minstens 2 boseigenaars onder de vorm van een vennootschap. Het is een kleinschalig, gezamenlijk beheerinitiatief met fiscaal voordeel en is dus meestal bedoeld voor het beheer van economisch bos. Bosgroep Limburg is geen bosgroepering

– een perceel grond verpacht is aan een landbouwer, heeft de pachter ook een voorkooprecht, dat altijd voorrang heeft op dat van de Vlaamse overheid

– je via zelfrealisatie de beoogde (natuur)doelen zelf kunt realiseren. Zie verder in dit artikel.

Onteigening

Naast het recht van voorkoop, kunnen overheden gronden verwerven via onteigening. Art. 16 van onze Grondwet zegt dat onteigening slechts mogelijk is “ten algemenen nutte” en tegen billijke en vooraf-

gaande schadeloosstelling. De onteigenende overheid moet over een machtiging beschikken en vooraf bepaalde procedures doorlopen. Ook moet diegene die onteigent (vaak via een aankoopcomité) de eigenaars eerst contacteren en een zogenaamde “minnelijke verwerving” voorstellen. Hierbij komt een bemiddelaar ter plaatse die op basis van officiële schattingen een voorstel doet.

Zelfrealisatie als juridisch wapen

Voor eigenaars die hun gronden niet wensen te verkopen, kan zelfrealisatie een oplossing bieden. Hierbij geef je als eigenaar aan dat je de vooropgestelde (natuur)doelen zelf wil realiseren. Daarmee doe je de reden van verwerving door de overheid teniet.

Bij een dreigende onteigening moet je, tijdens een 30 dagen durend openbaar onderzoek, als eigenaar aangeven dat je de doelen van de onteigening zelf wil realiseren. Vervolgens heb je 70 dagen tijd om een gestaafd verzoek tot zelfrealisatie in te dienen waarin je aantoont dat je in staat en bereid bent om de doelstelling te realiseren en deze bovendien in stand te houden. Voor onteigening voor natuurdoelen kan dit via een natuurbeheerplan.

Als er een recht van voorkoop rust op gronden die je wenst aan te kopen, moet je voor het ondertekenen van het compromis laten weten dat je zelfrealisatie wenst in te roepen, via een formulier van het ANB dat je moet invullen en ondertekenen. Opgelet: het is belangrijk dat je dit doet vooraleer je het compromis tekent.

Onrechtmatige rechten van voorkoop: een grijze zone

Met het vernieuwde Natuurdecreet van 2014 verviel het recht van voorkoop dat bestond in groene bestemmingen binnen de perimeters van natuurreservaten. In plaats daarvan kwam er een recht van voorkoop binnen de Speciale Beschermingszones (SBZ’s) voor Natura 2000. Deze zones zouden na openbaar onderzoek van de managementplannen van deze SBZ’s verkleind worden naar de zoekzones en geleidelijk verdwijnen in de mate van het opstellen van beheerplannen. Maar deze geplande evolutie staat voorlopig on hold.

Het decreet stelde wel nog een overgangstermijn van 3 jaar vanaf 2014 voor de bestaande reserva-

Je zal dan in de meeste gevallen een engagement tot natuurbeheerplan moeten aangaan. Bosgroep Limburg kan hierbij helpen en de zelfrealisatie voorleggen aan Natuur en Bos.

Wat met grondwaardevermindering?

Als je bijvoorbeeld een landbouwgrond inzet om natuurdoelen te realiseren, daalt de grondwaarde. Wanneer je landbouwgrond wil bebossen, kun je buiten herbevestigd agrarisch gebied (HAG) een beroep doen op de nieuwe subsidiemogelijkheden voor bebossing (zie ook Bosbelang nummer 72). Bij de ver-

ten met perimeters die volledig buiten SBZ’s gelegen waren. De Vlaamse Regering heeft de evaluatie en herafbakening echter nooit gedaan. Bijgevolg zijn de perimeters en het recht van voorkoop niet rechtsgeldig. Uit onderzoek van Landelijk Vlaanderen blijkt echter dat deze lagen nog steeds bestaan op www.geopunt.be en in de kaartlaag van de notarissen.

Daarnaast is er ook sprake van een incoherentie in artikel 40 van het natuurdecreet waarbij erkende terreinbeherende natuurverenigingen nog een voorkooprecht hebben op terreinen die zij huren of in erfpacht hebben in VEN, een deel van het IVON en bij natuurinrichtingsprojecten. Enerzijds is het concept terreinbeherende natuurvereniging ondertussen afgeschaft en anderzijds hebben de privébeheerders door de gelijkberechtiging dezelfde rechten.

koop van de grond of weigering van een vergunning kun je, als je grond onderhevig is aan een ruimtelijke planningsprocedure, bovendien vaak een beroep doen op een kapitaalschadevergoeding.

Dit artikel is een bewerking van een artikel van Valérie Vandenabeele dat in de Vlaamse Landeigenaar nr. 89 van organisatie Landelijk Vlaanderen verscheen.

Ben je lid van de Bosgroep en wil je je bos verkopen of ben je net op zoek naar een bos? In deze rubriek vind je een overzicht van percelen privébos die te koop staan. Wij hopen natuurlijk dat andere Bosgroepsleden het bos kopen, zodat de duurzaamheid van het bosbeheer gegarandeerd is.

Afspraken bij de zoekertjes

Voordat het zoekertje gepubliceerd wordt, ondertekent de eigenaar een toelating.

Het zoekertje verschijnt eenmalig in het Bosbelang.

De publicatie van het zoekertje is geen garantie voor de verkoop van het bos.

Als je het bos niet meer zou willen verkopen, breng je de Bosgroep op de hoogte.

Hoe reageer je op een zoekertje?

Je neemt zelf contact op met de boseigenaar.

Bij aankoop geef je de Bosgroep een seintje.

Peer

3,5 hectare gemengd hout luchendrikxxx@gmail.com

089 75 58 11

0477 32 33 44

Bocholt

33,70 are gemengd hout luchendrikxxx@gmail.com

089 75 58 11

0477 32 33 44

Lummen

1,26 hectare naaldhout vdwatervgils@scarlet.be

0479 40 90 67

Houthalen–Helchteren

1,31 hectare naaldhout jo.huysmans@live.be

0496 53 57 53

Oudsbergen

12,24 are loofhout

089 85 54 87

Oudsbergen

21,99 are loofhout recht van voorkoop

089 85 54 87

Beringen

47,47 are naaldhout nuytshanne@hotmail.com

0476 53 94 25

Houthalen-Helchteren

27,80 are gemengd hout emiel.lehaen@skynet.be

0477 75 82 47

Peer

40,50 are naaldhout julien.goffart@telenet.be

0471 04 63 53

Als bosgroepmedewerkers lezen we regelmatig interessante berichten die we graag met onze leden delen. Meer artikelen lezen om over door te bomen? Dat kan, op onze website en Facebookpagina.

DE JUISTE BOOM VOOR ELKE TUIN

In onze Vlaamse tuinen is nog ruimte voor miljoenen bomen. In zijn boek ”De juiste boom voor elke tuin” deelt groendeskundige Martin Hermy maar liefst 570 boomsoorten in naar eigenschappen, zoals bomen met opvallende bloemen, eetbare vruchten of een grote droogtetolerantie. Hij gaat ook in op de redenen om bomen in je tuin te planten en hoe je ze best verzorgt.

Wil je weten welke bomen geschikt zijn voor jouw tuin? De bomenzoeker op www.klimaatbomeninlimburg. be is een handige tool die je hierbij helpt.

www.biw.kuleuven.be

HOOGWAARDIG, LOKAAL HOUT IN STRIJD TEGEN KLIMAATVERANDERING

Op vraag van de Nederlandse overheid onderzocht Probos hoeveel procent van het Nederlandse hout gebruikt wordt voor een hoogwaardige toepassing en hoe dit aantal kan worden opgedreven. Bij hoogwaardig houtgebruik zoekt men altijd naar een toepassing met een zo lang mogelijke levensduur en kans op hergebruik in de toekomst. Op die manier blijft de opgeslagen CO2 zo lang mogelijk vastgehouden. Bovendien vervangt het hout materialen waarvan de productie veel CO2-uitstoot veroorzaakt.

Van het Nederlandse hout oogst men gemiddeld 75 % als industrieel rondhout en 25 % als haardhout. Naaldhout wordt hoogwaardiger beschouwd dan loofhout. In het rapport bekijkt Probos enkele knelpunten en mogelijke oplossingen voor het realiseren van meer hoogwaardige houttoepassing. Kortom: deze studie levert heel wat nuttige inzichten op, ook voor het Vlaamse bosbeheer.

probos.nl

HOE STAAT HET MET DE ESSENZIEKTE

Tussen 2014 en 2019 onderzocht het INBO de gezondheidstoestand van de essen in onze bossen. De resultaten stemmen niet tot vreugde: liefst 16,3 % van de onderzochte essen stierf af tijdens deze vijf jaar en meer dan de helft is beschadigd. De schade neemt nog steeds toe. Jonge bomen en essen op natte standplaatsen zijn er het slechtst aan toe. We vestigen al onze hoop op een klein percentage bomen dat tolerant lijkt aan de ziekte. In verschillende landen vermeerdert men momenteel gezonde bomen en test men deze met infectieproeven. Het is uitkijken naar ziektetolerant plantsoen, maar voorlopig is dat nog niet op de markt.

pureportal.inbo.be

MYCOLOGEN IN DE BRES VOOR

NAALDBOMEN

Uit een Nederlands onderzoek blijkt dat bepaalde naaldboompaddenstoelen verdwijnen wanneer er in een naaldbos meer dan vijf procent loofbomen voorkomen. Enkel de meer algemene schimmels blijven dan over. Voor paddenstoelen is het dus niet gunstig om loofbomen toe te voegen aan naaldbossen die uit slechts één boomsoort bestaan. Ook het toevoegen van steenmeel, dat helpt om de verzuring tegen te gaan, is negatief voor bepaalde gevoelige soorten. Verder halen de onderzoekers aan dat kaalkappen als een reguliere beheermaatregel dramatische gevolgen heeft voor de schimmelpopulaties.

www.naturetoday.com

AKKERDISTEL BLIJFT DOORN IN HET OOG

Het bestrijden van akkerdistels op graslanden blijft verplicht. Concreet betekent dit dat je overwoekering moet voorkomen door akkerdistelhaarden te vermijden. Daar verstaat de overheid een aaneengesloten oppervlakte van minstens tien vierkante meter aan akkerdistels onder, die in bloei staan, zaad hebben gemaakt of zijn uitgezaaid. Akkerdistels komen ook vaak voor op populierenweiden en bij zeer jonge bosaanplanten.

vilt.be

AUGUSTUS 18

woensdag Boskicks in Maasmechelen

Boskicks is een jaarlijks sportief en natuurvriendelijk evenement aan de Mechelse Heide. Kinderen hebben er de tijd van hun leven met activiteiten als boomklimmen, boogschieten, verteltheater, klimnetten, zelf fluitjes knutselen... Ook de Bosgroep is naar goede gewoonte van de partij met leuke doe-standen voor kinderen! We hopen je dan te zien!

Waar Nationaal Park

Toegangspoort Mechelse Heide

Joseph Smeetslaan 280

3630 Maasmechelen

Wanneer woensdag 18 augustus 2021

contactgegevens

BOSGROEP LIMBURG

p/a provincie Limburg

Universiteitslaan 1

B-3500 Hasselt

bosgroep@limburg.be

bosgroeplimburg.be

tel. 011 23 73 28

algemene coördinatie

ir. An Pierson

tel. 011 23 83 24

gsm 0473 88 53 95

an.pierson@limburg.be

coördinator houtverkoop

ing. Frederik Bollen

tel. 011 23 83 71

gsm 0479 19 10 08

frederik.bollen@limburg.be

administratief coördinator

Sally Dewallef

tel. 011 23 83 14

sally.dewallef@limburg.be

Ilse Vanhoudt

tel. 011 23 74 26

gsm 0479 54 30 72

ilse.vanhoudt@limburg.be

boekhouding

Matty Colla

tel. 011 23 83 63

gsm 0475 29 37 30

matty.colla@limburg.be

communicatieverantwoordelijke

Pascal Vanhees

tel. 011 23 83 74

gsm 0478 55 16 14

pascal.vanhees@limburg.be

REGIO WEST coördinator

ir. Lore Bellings tel. 011 23 83 19

gsm 0471 23 82 14

lore.bellings@limburg.be

adjunct-coördinator

Pieter Flamend tel. 011 23 83 29

gsm 0476 93 11 50 pieter.flamend@limburg.be

secretariaat

Evi Ghijsens tel. 011 23 73 29 evi.ghijsens@limburg.be

Regio West Regio Zuid

REGIO OOST

coördinator

ir. Patrick Meesters tel. 011 23 83 23

gsm 0475 46 04 42 patrick.meesters@limburg.be

adjunct-coördinator

Els Kimpe tel. 011 23 73 85

gsm 0470 57 67 15 els.kimpe@limburg.be

secretariaat

Ine Houbrechts tel. 011 23 83 15 ine.houbrechts@limburg.be

Inge Bosch tel. 011 23 83 20 inge.bosch@limburg.be

Regio Oost

REGIO ZUID coördinator

ir. Karolien Van Diest tel. 011 23 83 25

gsm 0473 88 53 94 karolien.vandiest@limburg.be

secretariaat

Clara Caradonio tel. 011 23 83 12 domenicaclara.caradonio@ limburg.be

Patricia Rouffa tel. 011 23 83 30 patricia.rouffa@limburg.be

Waarvoor kun je terecht bij de Bosgroep?

Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kun je evenwel altijd te rade gaan bij de Bosgroep. We sommen hier even op waarmee de Bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn:

vragen en hulp bij bosuitbreiding gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten)

informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruitziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je

aanspraak kunt maken.

hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen

kaartmateriaal

coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars

ondersteuning bij FSC-certificering, boscompensatie in natura, aanplantingen en ecologische beheerwerken.