Bosblad 2023 - nr. 2 by De Bosgroepen

I N FO RM AT I E B L AD B O SG ROE P VLAAM S-BRABANT VZW HA LFJ A AR L I J K S T I J D S CH RI F T D EC EM B E R 2 0 2 3 - N°2

AFZ. BOSGROEP VLAAMS-BRABANT VZW PROVINCIEPLEIN 1 3010 LEUVEN

Redactie Riek Broekaert, Wietse Frickel, Kathleen Van Huyse, Kristof Van Eyken, Marijke Smans, Anne Booten, Ilse Nijskens, Martijn Marchal, Mieke Decoster Fotografie Cover: Lander Loeckx Foto’s Bosgroep Vlaams-Brabant vzw Bosblad verschijnt tweemaal per jaar, het is een uitgave van de Bosgroep Vlaams-Brabant en wordt zowel digitaal als per post verstuurd naar leden en geïnteresseerden. Lay-out & grafische vormgeving: Koloriet - Leefdaal Drukwerk: Antilope De Bie Verantwoordelijke uitgever: Bart Nevens Contact rond Bosblad: info@bosgroepvlaamsbrabant.be 016 26 76 00 Bosgroep Vlaams-Brabant vzw Zetel: Diestsevest 54/101 3000 Leuven Post: Provincieplein 1 3010 Leuven 0683.509.015 - RPR Leuven www.bosgroepvlaamsbrabant.be

Raad van bestuur Bart Nevens, Geert Herbots, Jos Lambrechts, Gilbert Hollanders, Dirk Van Assche, Frederik Vandendriessche, Florent Frederix, Stefan Lenaerts, Dries Claes, Guido Janzegers, Guy Dohogne

INHOUD

de bosbode 4 | 2019

Voorwoord

Bosgroepnieuws - Feest voor de Boseigenaar - Financiële steun voor jouw bosproject?

Dood hout doet leven

Bosbeheer met paard…nog (of opnieuw) relevant?

12 Kleur in het bos, het voorjaar kondigt zich aan 14 Vaarwel bosbeheerplan … hallo Natuurbeheerplan

17 Brandhout 19 Agenda 20 Contact

VOORWOORD

Beste lezers, Geachte leden van de Bosgroep Vlaams-Brabant, vrienden van het bos, Als voorzitter van de Bosgroep Vlaams-Brabant, verwelkom ik je hartelijk bij het lezen van de tweede editie van ons Bosblad. Met elk blad dat we omslaan, verdiepen we ons in de rijke lagen van het bosbeheer, een domein dat steeds evolueert en waarbij onze rol als beheerders cruciaal is voor de toekomst. In deze editie vestigen we de aandacht op een bijzonder belangrijke pijler voor de ondersteuning van ons bos: de Bossteun. Deze steun is een blijk van onze toewijding om bosbeheerders de nodige middelen aan te bieden voor een duurzaam beheer dat een meerwaarde creëert op het vlak van biodiversiteit of toegankelijkheid. Met een subsidie die 70% van de kosten dekt, willen we een sterke boodschap van solidariteit en ondersteuning overbrengen. Onze bosconsulenten staan klaar om je te adviseren en ondersteunen.

mogelijkheden die we zullen aanbieden. Deze opleidingen zijn een belofte voor de toekomst en een investering in ons meest

Of het nu gaat om de aanplant van inheemse soorten, het

kostbare goed – het bos zelf.

plantklaar maken van terreinen, of het verhogen van de toegankelijkheid in het bos, jouw projecten vormen de kern van

Ik nodig je uit om door de pagina’s van dit Bosblad te bladeren

onze missie. Jouw inspanningen en de ondersteuning van de

en je te laten inspireren door de verhalen, successen en moge-

Bosgroep maken een wezenlijk verschil in het landschap.

lijkheden die we samen kunnen realiseren. Laten we onze handen uit de mouwen steken en samenwerken voor een groener,

Daarnaast is het mij een genoegen om aan te kondigen dat we

vitaler en toegankelijker bos.

ons engagement verder uitbreiden door te investeren in de opleiding van onze bosbeheerders in duurzaam bosbeheer. Ken-

Met hartelijke groeten,

nis is de wortel van alle goede boszorg, en het is essentieel dat we blijven groeien in ons begrip en onze vaardigheden. Later

Bart Nevens

dit jaar zullen we meer informatie delen over de opleidings-

Voorzitter Bosgroep Vlaams-Brabant

BOSGROEPNIEUWS

Feest voor de Boseigenaar De zon, een prachtig domein, boeiende wandelingen en een

een boodschappenlijstje of zelfs werktuigen van Silky en GTM

hele hoop enthousiaste boseigenaars. Op woensdag 11 okto-

(via Atelier Vanmeensel), Stihl (via Lambrechts Tuinmachines)

ber vierden we samen met onze leden de Dag van de Boseige-

of Makita.

naar. Dit jaar maakten we er een Feest voor de Boseigenaar van, want de Vlaamse Bosgroepen bestaan 25 jaar.

Kortom een geslaagde dag. We kijken al uit naar de Dag van de Boseigenaar in oktober 2024!

Boseigenaar en bestuurder Gilbert Hollanders stelde zijn domein in Scherpenheuvel-Zichem open voor deze gelegenheid. Jong en oud konden genieten van een paddenstoelenwandeling begeleid door enkele experten, gevolgd door een heerlijke wafel of pannenkoek met een drankje. Dankzij onze standhouders die al hun kennis graag deelden, zijn heel wat mensen naar huis gegaan met onderhoudstips,

BOSGROEPNIEUWS

Financiële steun voor jouw bosproject? Ontdek onze Bossteun!

- Wildbescherming;

Met de Bossteun geeft de Bosgroep met middelen van de pro-

- Onrendabele werken in het kader van duurzaam bosbeheer;

vincie Vlaams-Brabant meer armkracht aan bosbeheerders in hun multifunctioneel bosbeheer, specifiek om een meerwaarde te creëren op het vlak van biodiversiteit of toegankelijkheid. Zowel aanplantingen, beheerwerken als opleidingen komen in aanmerking. Concreet krijg je maar liefst 70% van je kosten terugbetaald. Per jaar kan je maximaal € 3.000 ontvangen, en dat voor zover het budget het toelaat. Bespreek je plannen met je bosconsulent. Deze bekijkt of ze

- Exotenbeheer; - Beheer- of inrichtingswerken om de toegankelijkheid en het recreatieve en/of educatieve potentieel van het terrein te vergroten; - De Bosgroep biedt voordelig opleidingen aan zodat bosbeheerders zelf op een duurzame manier aan de slag kunnen in het bos; - Boseigenaars kunnen zelf een project indienen. De Bosgroep bekijkt de relevantie en haalbaarheid per project en kent al dan niet de subsidie toe.

nuttig en haalbaar zijn en zo de inzet van deze middelen ver-

Hoe Bossteun aanvragen?

antwoorden.

- Indien de Bosgroep jouw project mee opneemt in een prijsvraag zal de bosconsulent bij aanvang laten weten of je in

Welke werken komen in aanmerking?

aanmerking komt voor Bossteun. Na uitvoering van de wer-

- Aanplantingen van minimaal 100 stuks, waarbij inheemse

- Je kan als bosbeheerder zelf de werken laten uitvoeren en

soorten (of een combinatie met populier in specifieke gevallen) gebruikt worden; - Terreinvoorbereidende werken zoals het plantklaar maken van het terrein.

ken dien je de factuur en het betaalbewijs in. opvolgen en achteraf Bossteun aanvragen. Dien hiervoor 3 marktconforme offertes in, alsook de factuur en het betaalbewijs.

Bosgroepnieuws: Nieuwe collega Het leven staat niet stil bij de Bosgroep. In november verwelkomen we ons nieuwste teamlid. Julie zal samen met Martijn en Riek het opmaken van natuurbeheerplannen en bosuitbreiding in onze provincie in goede banen leiden. Veel succes Julie!

de bosbode DOOD HOUT4 | 2019

Dood hout doet leven Het laatste blaadje dwarrelt van de kale takken van een oude, stervende boom. Hij zal in de lente niet uitlopen. Geveld door een van de vele processen die een boom moet weerstaan gaat hij zijn laatste levensfase in. Van zaailing tot veteraanboom; in elk van deze fasen werd habitat geboden aan tal van organismen. Zelfs toen het kernhout rotte, takken tot de grond hingen en paddenstoelen pronkten op de stamvoet werd deze boom door duizenden soorten gebruikt. Maar uiteindelijk wordt het ook een oude boom te veel. Echter, dit is slechts een nieuwe fase waarvan weer geheel nieuwe bosbewoners gebruik maken. De boom sterft maar het ecosysteem bloeit.

Sleutelrol van dood hout Dood hout heeft een sleutelrol in het bos. Het verrijkt het bos dusdanig dat het onmisbaar wordt, doordat het een enorme tak van het ecosysteem ondersteunt. De dode boom wordt gekoloniseerd door verschillende bacteriën, schimmels en kevers waarvan sommige specifiek gebonden zijn aan een enkele boom

DOOD HOUT

soort. Zij dringen het hout binnen en be-

en nog eeuwen doorleven en dienst

Doordat al deze verschillende vormen

ginnen het afbraakproces. In de holtes

doen als habitat, dat doorheen de tijd

van dood hout aanwezig zijn worden

en gangen die hierdoor ontstaan maken

evolueert.

verschillende

andere insecten, zoals bijen, hun nest;

ecosysteemprocessen

meer volledig ingevuld. Dit zorgt voor

een proces dat we nabootsen met een

De boom die de wonde niet op tijd de

positieve effecten doorheen het hele

bijenhotel. De schimmels tonen zich

baas kan takelt af en sterft uiteindelijk.

bos, zoals een betere nutriëntenwisse-

voornamelijk door de veelheid aan kleur-

Maar ook dan is zijn rol niet uitgespeeld.

ling, ziekteremming, droogtebestrijding,

rijke paddenstoelen welke op hun beurt

Een afgestorven boom kan, afhankelijk

... Ongeveer 20% van alle soorten in het

weer voedsel en schuilplaats bieden aan

van de boomsoort, nog tientallen jaren

bos leeft rechtstreeks van dood hout,

tal van soorten. De kevers en andere ge-

blijven staan. Er zijn eiken en dennen, vol tannine of harsen, die zelfs na 100 jaar

terwijl nog eens 20% tot 30% van de

leedpotigen trekken parasitaire en rovende insecten aan die hen en hun lar-

nog trots naar de hemel rijken. Andere,

ven ten prooi maken.

zoals de vele pioniersoorten geven hun nutriënten veel sneller weer aan de bo-

Vogels eten deze insecten en broeden

dem af.

in holtes die ontstaan in de rottende stam. Deze holtes worden daarna door

Net zoals er veel soorten afhankelijk zijn

grotere vogels, eekhoorns of vleermui-

van een bepaalde levensfase van de

zen gebruikt. Ook achter afbladerende

boom, zijn er veel soorten afhankelijk

schors vinden vleermuizen een plekje.

van de ‘sterftefase’. Al bij de aftakeling beginnen ‘dood houtorganismen’ ge-

soorten er indirect afhankelijk van is. Kortom, dood hout weghalen halveert de biodiversiteit in het bos. Op deze manier is dood hout naast levende bomen een hoeksteen in het complexe web dat het bosecosysteem is.

Dood hout in de strijd tegen droogte en verzuring

Hier komen dan weer roofdieren op

bruik te maken van afgestorven delen

jacht, zoals de havik of boommarter. Op

van de boom. Als opstaande boom

Dood hout is, net als dode bladeren,

die manier ontstaat, vanuit de sleutel-

wordt deze door een hele andere groep

cruciaal voor een gesloten nutriëntency-

structuur dood hout, een heel netwerk

organismen gebruikt dan wanneer het

clus. Anders dan dode bladeren geeft

opgebouwd uit honderden voedselke-

hout op de grond ligt, wat te wijten is

dood hout haar nutriënten zeer geleide-

tens die uitdijt over het hele bos.

aan de verschillende omstandigheden

lijk en over lange tijd af.

tussen het relatief warme en droge op-

Variatie als bouwsteen

staande en natte, koude liggend hout.

voor biodiversiteit Alles begint met een aftakelende boom. Door storm, naar sap zoekende spechten, insecten, schurende herten of zwijnen (en vroeger ook andere grote grazers als wilde paarden, runderen en wisenten), bosbouwmachines, … ontstaan wonden die door schimmels worden gebruikt om de boom te infecteren. Deze verzwakte plekken kunnen een boom fataal worden waardoor het opstaande dode hout ontstaat. Echter, een sterk exemplaar kan de wonde afsluiten

de bosbode DOOD HOUT4 | 2019

Daarnaast zorgt het vrijkomen van nutri-

vig toegenomen is. Waar vroeger nau-

zen. Deze bomen kunnen oud worden

ënten voor een buffering tegen verzu-

welijks dood hout te vinden was, is er nu

en afsterven en zo bijdragen aan het

rende stoffen. Dit is relevant in de

gemiddeld 8% in de bossen aanwezig,

dood hout in het bos.

Vlaams-Brabantse bossen die in onge-

wat het ecologische minimum van 10%

veer 75% van de gevallen onderhevig

benadert. In Europese bosreservaten en

In bossen waar de hoeveelheid dood

aan verzurende en vermestende deposi-

oerbossen bedraagt dit soms zelfs meer

hout erg laag ligt (< 4%) kan actief inge-

tie.

dan 30%.

grepen worden. Liggend dood hout kan gecreëerd worden door bomen te kap-

Tenslotte houdt dood hout enorm veel

pen, dood opstaand hout door een

water vast. Doorheen het afbraakproces

Meer dood hout in bossen vraagt soms

boom te ringen. Dit houdt in dat schors

wordt het dood hout als een spons en

een mentaliteitswijziging. Het is belang-

tot op het hout wordt verwijderd in een

zuigt het liters water op. Dit vocht wordt

rijk om te onthouden dat dood hout een

ring rond de boom waardoor deze af-

daarna langzaam afgegeven en komt

cruciale rol speelt in het bosecosysteem

sterft. Ook ‘veteraniseren’ van een

beschikbaar voor planten maar koelt

en zelfs noodzakelijk is voor het lange

boom door deze slechts te beschadigen

ook de omgeving wat de uitdroging van

termijn behoud van het bos. Desalniette-

is waardevol. Hierbij is het vanzelfspre-

de bodem remt.

min heeft veiligheid altijd prioriteit.

kend de focus te leggen op uitheemse

Langs paden moeten aftakelende bo-

of invasieve soorten; twee vliegen in één

Dood hout in eigen bos

men gemonitord worden. In sommige

klap.

Lang werd dood hout uit bossen ge-

den zodat de stam zijn ecologische

Op deze manier kunnen we de hoeveel-

haald voor brandhout, geriefhout, om

functie probleemloos kan vervullen.

heid dood hout in bossen weer naar een

het bos ‘proper’ te maken, … Daarnaast

Daarnaast is het interessant om aftake-

gezond niveau brengen en zo het eco-

liet intensieve bosbouw geen plaats

lende en door de wind gevelde bomen

systeem en haar processen herstellen

voor dode bomen; dood hout leidt, op

gewoon te laten liggen. Als je dit hout

en versterken, nu en in de toekomst.

de korte termijn tenminste, tot kapitaal-

toch wilt oogsten, laat dan het kroon-

verlies. Tegenwoordig begrijpen we de

hout liggen. In bossen waar houtoogst

Gebaseerd op de Bosbode van Bosgroepen Oost-Vlaan-

sleutelrol van dood hout beter waardoor

relatief hoog ligt, is het interessant om

deren

de hoeveelheid in Vlaamse bossen ste-

verouderingsbomen of -eilanden te kie-

gevallen kan de kroon verwijderd wor-

TREKPAARD

Bosbeheer met paard… nog (of opnieuw) relevant? Duurzaam en klimaatslim bosbeheer zijn dé topics van het moment, en zeer terecht. Duurzaam bosbeheer is ecologisch verantwoord, sociaal aanvaardbaar en economisch rendabel. Klimaatslim bosbeheer is gericht op het veerkrachtiger en klimaatbestendiger maken van bos. Sinds enkele decennia maken we voor boswerken vaak gebruik van grote bosmachines zoals een harvester, forwarder, skidder, …. Een verbetering? Wij focussen ons in dit artikel op de sleepwerken met paard in bosverband, maar het dier is zeer breed inzetbaar: varens kneuzen, grond scheuren, maai- en klepelwerken, poelen ruimen, ….

Débusquage Voor sleepwerken in bos worden vaak paard(en) en uitrijwagen gecombineerd: hout wordt manueel geveld, de paarden slepen het hout uit tot op een enkele piste ( het uitslepen wordt ‘débusquage’ genoemd), waar de uitrijcombinatie het hout verder uit het bos haalt. Deze methode blijkt het efficiëntst voor paard en mens. Met afstanden van max 50-60 meter tot de piste is een enkele piste vaak voldoende. Het paard is opgetuigd zodat het een sleepketting kan trekken. Stamstukken tot ongeveer 500 kg worden manueel aan de ketting gehangen, waarna het

de bosbode 4 | 2019 TREKPAARD

paard ze tussen de bomen door uits-

ten opzichte van dat van machines (10

Het is een bemiddelaar tussen bosbe-

leept. Voor zwaar hout worden meerde-

tot 40 ton), is de druk die door een

heerder en publiek, waarbij onbegrip

re paarden ingespannen. De communi-

paard op de bodem wordt uitgeoefend

kan omgezet worden naar een construc-

catie tussen man en paard gebeurt met

tamelijk hoog (ca. 2 kg per cm2) en ver-

tieve interactie over duurzaam en kli-

het kordeel (of enkelvoudige teugel) en

gelijkbaar met de druk die sommige ma-

maatslim bosbeheer.

de stem. De wendbaarheid van een

chines uitoefenen, omdat het contac-

paard is een enorm voordeel. Er moet

toppervlak met de bosbodem zo klein is.

Economisch rendabel

geen vaste velrichting worden aange-

Maar doordat dit contactoppervlak zo

Een paard is veel minder snel dan een

houden omdat de sortimenten eventu-

klein is, is de algemene impact op de

tractor op een pad of weg. Tussen de

eel met een wijde bocht tot bij de piste

bosbodem eveneens zeer klein. Boven-

bomen is het echter wel even snel. Het is

getrokken kunnen worden. Dit in tegen-

dien is de paardentred zeer dynamisch,

daar wendbaarder en kan wegen afsnij-

stelling tot een lier, waarvan de kabel

de bodem heeft niet de tijd “zich te zet-

den of kortere wegen nemen. Het paard

enkel in rechte lijn trekt.

ten”. Dit is duidelijk een enorm voordeel

kan zich vrijer bewegen in dichtbegroei-

ten opzichte van de exploitatiemachi-

de zones en is dan ook zeer efficiënt

nes, die zich idealiter enkel op de rui-

binnen een aanplant.

Ecologisch verantwoord

mingspistes mogen begeven. In één dag sleept een paard 20 - 60 m3

De bodem, het fundament van de bosbouw, verdient speciale aandacht. Uit

Bij het uitslepen zal de bovenste humus-

hout, afhankelijk van het reliëf, de staat

studies blijkt dat minstens 80% van de

laag hier en daar wat omgewoeld wor-

van het terrein en de boomsoort. Voor

totale bodemverdichting reeds bij de

den waardoor de minerale grond bloot

een

eerste passage van een exploitatiema-

komt te liggen. Dit verhoogt in grote ma-

draagt dit tussen 40 en 100 m3 per dag.

chine optreedt! Telkens een andere weg

te de kiemkans voor natuurlijke verjon-

De productiviteit van het paard wordt

gebruiken bij de exploitatie om zo bo-

ging. De aanwezige vegetatie onder-

vergroot door de combinatie met een

demcompactie te beperken, leidt dus

vindt weinig hinder, enkel gras en

uitrijwagen (zie hogerop).

net tot een verergering van het pro-

struikgewas wordt wat afgevlakt. Door

bleem. Bodemverdichting en insporing

de enorme wendbaarheid kan er heel

hebben een directe invloed op het wor-

boomgericht gewerkt worden waardoor

Conclusie

telsysteem van planten (sterfte van de

grote gaten in het kronendak vermeden

In kleinere of versnipperde gebieden,

kleinste wortels), waardoor ze geen wa-

worden. Dat is cruciaal voor behoud van

wat vaak het geval is bij privébossen, is

ter en voedingsstoffen meer kunnen op-

het bosklimaat.

het inzetten van een trekpaard een zin-

nemen. De bodemporositeit neemt af

(bosbouwtractor)

be-

volle keuze. Zeker bij de eerste dunnin-

waardoor de natuurlijke afwatering ver-

Oneffen gebieden, zoals sloten en hellin-

gen, maar ook daar waar we het kronen-

stoord wordt. Bomen kunnen zich niet

gen of biologisch zeer kwetsbare gebie-

dak van een divers bos willen behouden,

meer stabiliseren, en ook zaailingen (die

den zijn niet of zelden toegankelijk met

zijn trekpaarden zeer relevant. Boomge-

door het oppervlaktewater nog wel kun-

machines. Het paard kan zich over on-

richt werken verhoogt klimaatbesten-

nen kiemen) raken niet door de verdich-

stabiele grond bewegen zonder deze te

digheid maar uiteindelijk ook de financi-

te bodem waardoor ze zullen afsterven,

beschadigen, en ook bij regenachtig

ële rendabiliteit. Er moeten immers

… Resultaat is een biologisch disfunctio-

weer kunnen paarden veel vlugger inge-

weinig bomen opgeofferd worden. Het

nele bodem waarin regenwater nog

zet worden dan machines.

paard verbruikt geen fossiele brandstof-

moeilijk doordringt (waterverzadiging) en uitwisseling van gassen zoals C02 en zuurstof veel trager verloopt dan bij gezonde bodems.

machine

fen en is een niet te onderschatten ele-

Sociaal aanvaardbaar

ment in de communicatie tussen bosbeheerder en publiek.

Met zijn aantrekkingskracht zorgt het paard voor een totaal andere setting.

Is het paard een belangrijke schakel in

Hoewel het gewicht van een trekpaard

Het staat synoniem voor respect voor

duurzaam en klimaatslim beheer van het

(ongeveer 800 kg) verwaarloosbaar is

het bos en voor de duurzaamheid ervan.

bos? Zeker en vast!

TREKPAARD

de bosbode 4 | 2019 VOORJAARSBLOEIERS

Kleur in het bos, het voorja Wanneer je dit Bosblad leest, zitten we nog volop in de

Eén van de eerste struiksoorten die in

winter, het seizoen met wellicht het minst kleur in het

avellana, Al snel volgen de boswilg (Salix

bos. En toch zijn er al heel wat kleurschakeringen te ontdekken. Afhankelijk van de temperatuur, kan je al in december of januari bloemen waarnemen.

bloei komt, is de hazelaar of Corylus caprea), de eerste bloeiende wilgensoort en gele kornoelje (Cornus mas). Maar waar het echt om te doen is, zijn de voorjaarsbloeiers. Dankzij het vroege

tijdstip waarop ze ontluiken, zijn ze de schaduw van de bomen voor en kunnen

ar ke an Sl

Bo il g

In bloei in de winter

lje

tt e

rblo

Mu s k u s k r u i d

In bloei vanaf maart

VOORJAARSBLOEIERS

li e

tje

da le

aar kondigt zich aan ze volop profiteren van de eerste lentezon.

tijd wel kleur te vinden.

In bloei vanaf mei

ber en maart het bos in te gaan, er is al-

Aarzel dus niet om ook tussen decem-

z ns

Gevlekte aronskelk

Eenbes

In bloei vanaf april

Spe

Wilde hyacint

Daslook

de bosbode 4 | 2019 NATUURBEHEERPLAN

Vaarwel bosbeheerplan … hallo Natuurbeheerplan Met een beheerplan in de hand geniet een boseigenaar van vele voordelen. Er moeten minder vergunningen aangevraagd worden, er zijn vaak subsidies en fiscale vrijstellingen en vooral: je hebt een handige leidraad voor je bosbeheer. Door een wetswijziging kunnen er sinds 2017 enkel nog natuurbeheerplannen ingediend worden. De vroegere bosbeheerplannen behoren dus stilaan tot het verleden. Vanaf 28 oktober 2023 zijn de bosbeheerplannen zelfs niet meer wettelijk geldig! Maar wat gebeurde er dan met die lopende bosbeheerplannen? En wat zijn de verschillen met de nieuwe natuurbeheerplannen? We leggen het graag nog eens uit.

Omzetten van de oude bosbeheerplannen

de bescheiden ambitie, waarbij de bos-

heid om je bos te beheren als natuurs-

kwaliteit minstens behouden blijft.

treefbeeld. Hier wil je op termijn een natuurlijk

inheems

bos

met

hoge

In de nieuwe wetgeving werd gelukkig

Soms zijn beperkte bosbeheerplan-

natuurwaarde realiseren. Denk bijvoor-

een procedure voorzien om met ‘mini-

nen wél gelegen in zo’n bescher-

beeld aan een eiken-berkenbos op

male inspanning’ de lopende bosbe-

mingszone. Volgens de nieuwe regels

zandgrond met veel structuurvariatie,

heerplannen om te zetten in het nieuwe

moeten de ecologische ambities hier

dood hout en oude bomen. Voor deze

format. Zo zijn al die oude beheerplan-

wat hoger zijn, dus een simpele naams-

bossen ontvangt de boseigenaar jaar-

nen niet plots verloren. De procedure

wijziging gaat niet. Het beperkt beheer-

lijks een beheersubsidie. Deze subsidie

hiervoor verschilt al naargelang het type

plan zal dus automatisch aflopen op 28

is niet vrijblijvend, vraag daarom zeker

bosbeheerplan en de ligging van het

oktober 2023 en boseigenaars moeten

raad aan je Bosgroep.

bos.

vanaf dan kapmachtigingen aanvragen.

Wie een beperkt bosbeheerplan heeft

Sommige boseigenaars hebben nog een

Wat doet de Bosgroep?

voor een bos niet gelegen in een be-

uitgebreid bosbeheerplan. Deze plan-

Het is wel wat, al die omzettingen en de

schermingszone (VEN of SBZ), is het

nen worden omgezet naar een Natuur-

nieuwe spelregels. Maar geen nood!

eenvoudig, want het bosbeheer kan ge-

beheerplan type 2. Deze omzetting is

woon verder gaan. De omzetting is hier

wel meer dan een naamswijziging. Een

Als je een beheerplan hebt via de Bos-

louter administratief: het beperkt bosbe-

subtieler verschil is de overschakeling

groep, moet je zelf geen initiatief ne-

heerplan verandert van naam naar Na-

van Criteria Duurzaam Bosbeheer naar

men. Jouw Bosgroep ontvangt eerst een

tuurbeheerplan type 1.

Criteria

Natuurbeheer.

voorstel over de omzetting. Hierin staat

Dat is het eenvoudigste beheerplan met

Een belangrijker verschil is de mogelijk-

bijvoorbeeld welk type beheerplan er

Geïntegreerd

NATUURBEHEERPLAN

De opmaak van het beheerplan start met een inventarisatie van het bos

mogelijk is, welke natuurstreefbeelden

Indien je zelf indiener bent van je be-

kunnen en hoe het financiële plaatje eruit

heerplan, zal Agentschap Natuur en Bos

ziet. De Bosgroep bekijkt dit voorstel

jou rechtstreeks contacteren voor de

grondig en zal de boseigenaren contac-

omzetting en voor de opvolging nadien.

teren wanneer dit nodig is. We informeren je over de nieuwigheden voor jouw bos en maken eventueel afspraken over

Stand van zaken

de streefbeelden en subsidies. Hoe dit

Ongeveer 700 beheerplannen moeten

contactmoment precies verloopt, ver-

worden omgezet, een hele klus! In juni

schilt tussen de Bosgroepen.

2023 waren 270 omgezet en 200 lopend. Tegen 28 oktober 2023 zal er

Is het verplicht om mijn bosbeheerplan om te zetten? Nadat u gecontacteerd werd door de Bosgroep kan u, behalve in uitzonderingsgevallen, beslissen om niet langer deel te nemen aan het beheerplan. Meldt dit duidelijk aan uw Bosgroep binnen de gevraagde termijnen. Denk er wel aan dat u vanaf dan geen vergun-

Ook na de omzetting blijft de Bos-

voor elk beheerplan een omzetting lo-

groep je aanspreekpunt. Meestal zal

pende zijn. Tijdens omzettingsperiode

de beheerder zelf verantwoordelijk zijn

kunnen de voorziene beheermaatrege-

voor het bosbeheer en kan hij advies of

len nog steeds worden uitgevoerd, ook

ondersteuning vragen aan zijn Bos-

na 28 oktober. Financiering volgens ou-

groep. De Bosgroep ontvangt jaarlijks

de wetgeving (vb. ecologische bosfunc-

vlaanderen.be en klik door naar “Na-

de beheerplan-subsidies en zal deze

tie) is op dat moment gestopt. Voor de

tuurbeheerplannen” voor meer infor-

volgens de gemaakte afspraken door-

beperkte beheerplannen werd er voor

matie. Of handiger: contacteer je Bos-

storten of inzetten voor beheer. Ook de-

28 oktober per provincie één goedkeu-

groep, ze helpen je met plezier verder.

ze regeling kan verschillen tussen de

ringsbesluit opgemaakt die de omzettin-

Bosgroepen.

gen administratief regelt.

ning meer heeft om uw bos te beheren.

Echt doorbomen? Surf naar de site www.natuurenbos.

NATUURBEHEERPLAN

Voorbeeld van een waardevol natuurstreefbeeld- bos: het eiken-berkenbos

Tabel overzicht nieuwe natuurbeheerplannen

Komt +/- overeen met Ambitie

Natuurbeheerplan

Type 1

Type 2

Type 3

Type 4

Beperkt bosbeheer-

Uitgebreid bosbe-

Bosreservaat

plan

heerplan

Behouden van

Streven naar

aanwezige na-

hogere natuurkwali-

Hoogste natuurkwa-

tuurkwaliteit

teit

liteit

minstens 25 %

minstens 90 %

Mogelijk

Criteria Geïntegreerd Natuurbe-

Natuurreservaat

heer Natuurstreefbeelden Subsidies Beheer Subsidies Toegankelijkheid

Mogelijk

Subsidies Aankoop gronden

Mogelijk

Subsidies Eénmalige investering

50 %

80 %

90 %

Erfbelasting

50 %

75 %

100 %

Schenkbelasting

75 %

100 %

Verkooprecht

100 %

Onroerende voorheffing

100 %

Opmerkingen

Niet toegestaan in

Erfdienstbaarheid en

speciale

toetsingskader

mingszones

bescher-

natuurreservaten

HANDEN UIT DE MOUWEN

Brandhout Op een duurzame manier brandhout uit je bos halen en gebruiken? Dit artikel geeft je enkele concrete tips als je zelf de handen uit de mouwen wilt steken.

Houtoogst

Droogproces

Verbranding

Bij het oogsten van (brand)hout wordt

Hout op een correcte manier drogen is

Het verbranden van hout kan zorgen

het bosmicroklimaat zoveel mogelijk in

cruciaal. Snel gedroogd hout brandt op-

voor fijn stof en chemische verbindingen

stand gehouden en beperken we best

timaal: het geeft bij verbranding meer

die de lucht in gepompt worden. Dege-

de impact op de bodem:

warmte af, rookt minder en stoot minder

lijk gedroogd hout lost een deel van dit

Vermijd kaalkap en werken met gro-

uit.

probleem op, een degelijke kachel

te machines.

2. Laat dood hout achter in het bos, dat is beter voor de biodiversiteit, buffercapaciteit en koolstofvastlegging. 3. Kap bij voorkeur eerst uitheemse of invasieve soorten.

Snel drogen: splijt het hout zo snel

brengt ons nog verder.

mogelijk en leg het op een plaats

met voldoende verluchting.

Gesloten haard: een open haard scoort aanzienlijke slechter dan een

2. Droogtijd: hout kan droog zijn na

gesloten haard. Door een gebrek

enkele maanden tot meerdere jaren.

aan luchtregeling ligt de uitstoot 35

Hou hier dus rekening mee. 3. Kleine blokken: een korter gezaag-

keer hoger dan een moderne kachel. 2. Brand enkel zuiver hout.

4. Kap liefst in de winter. Een boom

de stam droogt sneller dan een lan-

3. Kies het juiste vermogen: meet de

in winterrust bevat minder vocht dan

ge. Ontschorsen en splijten helpen

ruimte die je wil verwarmen en kies

een boom in volle lentegroei. In de

ook.

een kachel die het juiste vermogen

winter gekapt hout droogt sneller en heeft minder risico op schimmel- en bacteriegroei.

overbrengt. 4. Goede verbranding: zorg voor voldoende zuurstoftoevoer. Kies een

HANDEN UIT 4 DE| 2019 MOUWEN de bosbode

kachel die naast het hout ook de vrijgekomen gassen verbrandt. Dit verhoogt het vermogen en reduceert de uitstoot aanzienlijk. 5. Onderhoud de installatie: een goed onderhoud van de haard en de schoorsteen is noodzakelijk. 6. Warmtegift: de warmte van de

Uitstoot fijn stof per verbrandingsmiddel. (Ecopedia, 2023) Type verbranding

haard kan efficiënter verdeeld wordt doorheen de woonst met o.a. een

Gemiddelde uitstoot van fijn stof (PM10-g/GJ)

Open haard

840

Houtkachel

380-760

Kolenkachel

240-450

speksteenkachel, water of ventilatoren. Via het online brandhoutplatform kan je een brandhoutlot te koop aanbieden, of op zoek gaan naar een lot om te kopen. Voor meer info neem je contact op met je Bosgroep, of neem een kijkje op www.brandhoutweb.be

Accumulatiekachel (bv. speksteen)

Kachels geïnstalleerd vanaf 2017

Pelletkachel Verwaming op stookolie/aardgas

29 1,9/1,2

Soort in de kijker

Het vliegend hert Het vliegend hert, de grootste kever van

Voldoende dood hout in verschillende

inheems hardhout in te graven. Wie

België, valt vooral op door de geweiach-

rottingsfasen is cruciaal voor deze soort.

weet kan jij dit majestueuze en

tige kaakstructuur van het mannetje.

Daarom is Vlaams-Brabant met haar re-

zeldzame insect binnenkort wel in je

Daarmee strijden ze tijdens de paartijd,

latief grote hoeveelheid (oude) bossen,

eigen bos waarnemen.

tot de een op zijn rug belandt, en de

holle wegen en kasteelparken een be-

overwinnaar tijd heeft om te paren. De

langrijk leefgebied.

mannetjes moeten snel zijn, want ze leven slechts twee weken.

Wil je als bosbeheerder een handje helpen? Laat

(Lucanus cervus)

Het vrouwtje legt haar eitjes in de buurt

voldoende dood hout in je

van dood, door witrotschimmel aange-

bos aanwezig, liefst

tast hout. De larven van het vliegen hert

op wat zonbeschenen

leven onder de grond, waar zich voeden

plekjes, in de bosrand,

met het rottend hout. Na enkele jaren

of via hakboutbeheer in

onder de grond verpoppen ze zich tot

holle wegen en op taluds. Een

kever. Als kever voedt het vliegend hert

broedhoop kan je ook aanleggen

zich voornamelijk met boomsap.

door stammen van

AGENDA

VOLG ONS OPLEIDINGSAANBOD VIA DE NIEUWSBRIEF EN DE WEBSITE.

Zet alvast volgende datums in je agenda:

- Verzorging van jonge aanplantingen - Populier ABC - Werken met de kettingzaag - ...

8/01/2024

Deadline aanmelding industriele houtverkoop

29/02/2024

Einde van het plantseizoen

6-7/03/2024

ECS 1 Linter*

14-15/03/2024

ECS 2 Linter*

1/04/2024

Start van de schoontijd

30/06/2024

Einde van de schoontijd

31/08/2024

Deadline subsidie herbebossing

1/09/2024

Deadline aanmelden aanplantproject 2023-2024

9/10/2024

Dag van de Boseigenaar

6/10/2024-13/10/2024

Week van het Bos

15/11/2024

Start plantseizoen

28/02/2025

Einde van het plantseizoen

Meer informatie kan je steeds terugvinden op de website www.bosgroepvlaamsbrabant.be of bij de medewerkers van de Bosgroep via info@bosgroepvlaamsbrabant.be. * Inschrijven voor deze vorming zal mogelijk zijn via de website. De uitnodiging hiervoor mag je verwachten in een nieuwsbrief.

Waarom de Bosgroep? Boseigenaar of -beheerder zijn, daar komt heel wat bij kijken.

milieu en de strijd tegen de klimaatverandering. Ze zijn een es-

De Bosgroep ondersteunt haar leden bij het duurzaam beheer

sentieel onderdeel van de natuur en herbergen heel wat fauna

van het bos. Wie zich aansluit krijgt advies op maat, informatie,

en flora. Daarbij leveren bossen ook de hernieuwbare grond-

hulp bij administratie en ondersteuning voor het organiseren

stof hout en hebben ze een positieve invloed op onze gezond-

van boswerken. Daarnaast organiseert de Bosgroep ook oplei-

heid. De ecologische, economische en sociale functies kunnen

dingen en excursies.

in bos verenigd worden tot een multifunctioneel geheel.

Bovenop het behouden, gezond houden en verbeteren van

Elke boseigenaar kan gratis lid worden en geeft recht op onze

onze bestaande Vlaams-Brabantse bossen zet de Bosgroep

dienstverlening. Lid zijn houdt geen verdere verplichtingen in.

ook sterk in op bosuitbreiding. Bossen zijn onmisbaar voor het

Londerzeel

Kapelleop-denBos

Keerbergen Boortmeerbeek

Zemst Opwijk Merchtem

Asse

Liedekerke

Drogenbos Sint-PietersLeeuw

Gooik

Linkebeek SintBeersel GenesiusRode

Galmaarden Pepingen

Bever

Herne

Lubbeek Leuven Bierbeek

Bertem

Zoutleeuw Tienen

Linter

Hoegaarden

Overijse Landen

Halle

Pajottenland & Zennevalei

Regio Pajottenland & Zennevalei Dijleland Noord-Hageland Brabantse Kouters Zuid-Hageland

Contact Bosgroep Vlaams-Brabant vzw Zetel:

Diestsevest 54/101 - 3000 Leuven

Post:

Provincieplein 1 - 3010 Leuven

0683.509.015 - RPR Leuven Mail:

info@bosgroepvlaamsbrabant.be

Tel:

016 26 76 00

Geetbets

Glabbeek

Boutersem

Oud-Heverlee Huldenberg

Hoeilaart

Kortenaken

Kortenberg

Tervuren

Lennik

Bekkevoort

Herent

Machelen

Kraainem WezembeekOppem

Dilbeek Roosdaal

Tielt-Winge Holsbeek

Steenokkerzeel

Zaventem

Ternat

Diest

Scherpenheuvel -Zichem

Rotselaar

Kampenhout

Grimbergen Vilvoorde Wemmel

Affligem

Begijnendijk Aarschot

Haacht

Meise

Tremelo

Dijleland Noord-Hageland Brabantse Kouters Zuid-Hageland