JAARGANG 21 NR 1 – MAART 2025
AFGIFTEKANTOOR AALST | P509065
de bosbode
Zie jij 3 bomen uit je raam? Bosuitbreiding met de Bosalliantie Bos, voedselbos en boslandbouw, hoe zit dat nu?
Waarom Beringen haar bosbeheer aan de Bosgroep uitbesteedt
colofon
de bosbode is een tijdschrift van Bosgroep Oost-Vlaanderen
redactie & fotografie
Jurre Baguet, Jonathan Clerckx, Lode Corluy, Bram Coupé, Cédric De Noyette, Margje Derde, Eef Govers, Margot Lenssens, Sylvie Mussche, Hans Scheirlinck, Daan Temmerman, Lene Van Langenhove, Lotte Van Nevel cover: Yves Adams
lay-out
Koloriet - Leefdaal
druk
Drukkerij Arijs - Kluisbergen gedrukt op houtvrij gestreken FSC-papier op 3300 exemplaren
verantwoordelijke uitgever
Sylvie Mussche
Bosgroep Oost-Vlaanderen
Ch. de Kerchovelaan 189, 9000 Gent BE0803 977 372 RPR Gent
raad van bestuur
Maurits Adriaenssens, Luc Bekaert, André Bosmans, Jan Coussement, Véronique De Bleeker, Dominiek Declercq, Riet Gillis, Erwin Goethals, Ruut Louwers, Leen Meersschaert, Hans Mestdagh, Steven Roosen, Jan Van Dooren, Yoke Van Riet, Bruno Verstraeten, Theo Vitse, Jef Wittouck
Als je dit nummer ontvangt, betekent dit dat jouw gegevens zijn opgenomen in onze databank. Ze worden enkel gebruikt in het kader van onze werking. Wil je jouw gegevens wijzigen, geef dit dan door via bosgroep@ oost-vlaanderen.be.
Een voor bos
De Bosgroepen ondersteunen boseigenaars bij alles wat komt kijken bij het hebben of aanleggen van een bos. Samen met onze 15.000 leden beheren we 60.000 ha bos in Vlaanderen. Daarbij bekijken we wat op lange termijn het beste is voor het bos en het ecosysteem. Want bossen zijn onmisbaar voor onze gezondheid, het klimaat en een evenwichtige fauna en flora.
Leden kunnen bij De Bosgroepen terecht voor informatie en hulp bij de bosadministratie. Wij coördineren ook beheerwerken en organiseren activiteiten en cursussen.
- info over technische, wettelijke en financiële aspecten van bosbeheer - advies op maat van jouw bos na terreinbezoek
- hulp bij bosadministratie zoals subsidies, kapmachtigingen en beheerplan
- hulp bij bosbeheerwerken zoals exotenbestrijding, vrijstellen, aanleg bosrand… - organisatie van gezamenlijke houtverkoop
Iedereen kan gratis lid worden. Stuur een mailtje naar bosgroep@oost-vlaanderen.be.
Steun onze werking
Heel wat van onze diensten en activiteiten zijn gratis, net als dit tijdschrift. Met jouw steun aan het fonds Vrienden van De Bosgroepen, dat wordt beheerd door de Koning Boudewijnstichting, kunnen we onze werking verder uitbouwen. Wil je dat jouw centen integraal naar bosuitbreiding gaan, doe dan een gift aan BOOST Giften vanaf 40€ zijn fiscaal aftrekbaar.
Alle info vind je op www.bosgroepen.be/vrienden-van-de-bosgroepen.
Woord vooraf
Beste bosliefhebber
Met veel plezier neem ik de fakkel over van Riet Gillis als voorzitter van Bosgroep Oost-Vlaanderen. In de statuten van onze Bosgroep is voorzien dat we een wisselvoorzitterschap hebben, waarbij het ene jaar de gedeputeerde en het andere jaar een private boseigenaar voorzitter is.
Van jongs af aan ben ik gepassioneerd door bossen. Ik studeerde voor bio-ingenieur bos- en natuurbeheer en rolde nadien in het bedrijfsleven. In Oosterzele legde ik zelf een nieuw bosje aan van 0,7 hectare waar ik graag tijd doorbreng. Ik werd in 2009 lid van Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen, die me heeft geholpen met de aanplant van dat bos. En kort nadien engageerde ik me ook voor het bestuur van de Bosgroep.
Negen op de tien Vlamingen wil meer bos, liefst dicht bij huis. Om werk te maken van de nodige bosuitbreiding richtte de Vlaamse overheid in 2019 een Bosalliantie op. In dit nummer lees je meer over de werking daarvan en kijken we ook naar de toekomst.
Dat bossen onmisbaar zijn omdat ze ons voorzien van zuurstof, een habitat bieden aan dieren en een cruciale rol spelen in het reguleren van ons klimaat, hoeven we je niet meer uit te leggen. Maar wat betekenen de termen ‘voedselbos’ en ‘boslandbouw’ precies? Hoe verschillen ze van elkaar en waarom worden ze niet als ‘bos’ beschouwd? Ook dat lees je verderop in dit nummer.
Vraag je je wel eens af met welke uitdagingen boseigenaars in andere provincies te maken hebben? Elke regio heeft specifieke kenmerken, en elke boseigenaar een eigen verhaal. Onze nieuwe reeks ‘portretten van boseigenaars’ wordt afgetrapt door Limburg.
Je hebt vast al gehoord van de 3-30-300 regel. Daarbij streeft men ernaar dat iedereen vanuit huis minstens 3 bomen kan zien, de boomkruinen 30 procent van de wijk bedekken, en iedereen op 300 meter van een publiek toegankelijk groene ruimte van minimaal 1 hectare woont. We verkennen dit boeiende concept in het laatste artikel.
Veel leesplezier
Jef Wittouck
Voorzitter Bosgroep Oost-Vlaanderen
Deel jouw bosmoment op Instagram met #eenhartvoorbos en wie weet staat jouw foto hier volgende keer te blinken.
Astrid en Jan spotten deze opmerkelijke stam tijdens een wandeling in hun eigen bosje.
Bosuitbreiding met de Bosalliantie: terugblik en doorkijk
De Bosgroepen ondersteunden de voorbije jaren honderden eigenaars die een nieuw bos wilden planten. Sinds 2020 werden ongeveer 450 nieuwe bossen geplant. Deze realisaties kaderden in de ambitie van de Vlaamse Overheid om te zorgen voor meer bos: 4.000 hectare nieuw bos tegen 2024 en 10.000 hectare tegen 2030. Vele schouders maken licht werk en daarom gaf de Vlaamse Overheid ook andere partners, waaronder De Bosgroepen, een bebossingsdoelstelling.
Bij de start van de nieuwe legislatuur kijken we even terug naar de resultaten van de voorbije jaren en evalueren zowel de successen als de knelpunten. Tegelijk richten we de blik naar de toekomst, want ook in de nieuwe legislatuur blijft de ambitie overeind om 10.000 hectare nieuw bos te realiseren tegen 2030. Is dit haalbaar, en waar staan we nu?
Bosalliantie:
Gezamenlijk doel
In 2020 werd De Bosalliantie opgericht, het samenwerkingsverband tussen Vlaamse en provinciale overheden, lokale besturen, natuurverenigingen, partners zoals De Bosgroepen en andere maatschappelijke instellingen. Samen stelden ze zich een gezamenlijk doel: 4.000 hectare nieuw bos tegen 2024.
Meer bos was al langer een dringende behoefte voor de maatschappij. Meer dan 25 jaar geleden al bepaalde het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) dat extra bossen een absolute must zijn om Vlaanderen leefbaar te houden. Sindsdien waren er wel initiatieven voor bosuitbreiding, onder andere bij onze leden die zich bleven inzetten voor nieuw bos. Helaas bleef de netto oppervlakte bos in Vlaanderen toch afnemen, onder meer door ontbossingen elders. De Bosalliantie moest hiervoor een oplossing bieden en ervoor zorgen dat Vlaanderen bosrijker werd.
De Bosalliantie is het samenwerkingsverband en de Bosteller het samenwerkingsplatform waarop alle informatie over bosuitbreiding in Vlaanderen verzameld wordt. Wil je een subsidie simuleren, deelnemen aan een plantactie in jouw buurt of je verhaal delen? Dat kan allemaal op bosteller.be. Je vindt er ook alle nieuwe bossen op terug.
De Bosgroepen kregen als doelstelling om 750 hectare bosuitbreiding te realiseren bij private eigenaars. Een enorme opgave voor een organisatie die zelf
geen grondeigenaar is. Ook van lokale besturen en natuurverenigingen werd verwacht 750 hectare nieuw bos te realiseren. Bij bedrijven en andere private partners werd gemikt op 500 hectare nieuw bos. De Vlaamse Overheid legde zichzelf de doelstelling op om 1.250 hectare nieuw bos te planten.
Bosbabbel
Om dit te realiseren werden verschillende mediacampagnes georganiseerd, steeds voor een andere doelgroep. Voor private eigenaars werd een reclamecampagne op de radio en via sociale media gevoerd. Onder het motto ‘om je buren wat minder te zien of je kinderen buiten te krijgen’ werden grondeigenaars aangezet om bossen te planten. Bij interesse kon een Bosbabbel worden aangevraagd, waarbij De Bosgroepen contact opnamen met de potentiële bebosser en samen een bebossingstraject opstartten. Alles samen voerden we meer dan 800 Bosbabbels uit. Ook bedrijven konden een Bosbabbel aanvragen, om een stuk eigen grond te bebossen, of om samen te werken met een partner om een bebossing te realiseren.
10 x sneller dan 5 jaar geleden Vóór 2019 werd jaarlijks gemiddeld zo’n 70 hectare nieuw bos geplant. In de jaren die erop volgden nam de bebossingssnelheid toe. En in 2023-2024, het laatste jaar van de voorbije legislatuur, werden 773 hectare aan nieuwe bossen geplant. Tegenover 2019 betekent dit
een vertienvoudiging van de bebossingssnelheid.
De voorbije vijf jaar werd in heel Vlaanderen en door alle partners van de Bosalliantie 1.917 hectare nieuw bos geplant. De meeste bossen werden geplant in Oost-Vlaanderen, gevolgd door Antwerpen, Limburg, West-Vlaanderen en Vlaams-Brabant. Daarnaast ligt er ook al 1.106 hectare aan gronden klaar om de volgende jaren te bebossen. Dat brengt het totaal van de inspanningen op 3.023 hectare.
Resultaten van De Bosgroepen
De samenwerking tussen De Bosgroepen en private eigenaars was bijzonder succesvol. Meer dan 300 bebossingsdossiers werden uitgevoerd bij private eigenaars, goed voor zo’n 250 hectare aan nieuwe bossen. Ook de samenwerking tussen De Bosgroepen en openbare besturen sloeg aan, met meer dan 150 dossiers en 100 hectare nieuw bos.
De Bosgroepen plantten de voorbije legislatuur in totaal meer dan 400 hectare nieuw bos, met een absoluut record in plantseizoen 2023-2024 toen meer dan 150 hectare nieuw bos werd geplant, goed voor 330.000 boompjes.
Boslabels
Lokale besturen die de voorbije legislatuur inspanningen leverden voor nieuw bos, werden beloond met een boslabel. 18 openbare besturen ontvingen een bronzen boslabel: zij plantten 2,5 hecta-
re of meer aan. Het gaat om Gemeente Knokke-Heist, Gemeente Staden, Stad Borgloon, Stad Aalst, Stad Lier, Gemeente Roosdaal, Stad Genk, Stad Landen, Gemeente Wetteren, Stad Bree, Gemeente Brakel, Stad Izegem, Gemeente Zulte, Gemeente Essen, Gemeente Heist-op-den-Berg, Gemeente Nazareth, Provincie Limburg en Stad Mechelen.
11 openbare besturen plantten meer dan 5 hectare nieuw bos. Gemeente Merchtem, Stad Antwerpen, Gemeente Merelbeke, Intercommunale Land van Aalst, Gemeente Evergem, Stad Sint-Niklaas, Provincie Vlaams-Brabant, Stad Oostende, Gemeente Zaventem, Limburg.Net en Gemeente Boechout ontvingen een zilveren boslabel.
Een gouden boslabel was er voor 6 openbare besturen: zij plantten 10 hectare of meer nieuw bos aan. Een dikke proficiat voor Provincie Oost-Vlaanderen, Stad Brugge, Provincie Antwerpen, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Bornem en Stad Gent.
De ambitie om 4.000 hectare nieuw bos te planten werd dan wel niet gehaald, toch was er een duidelijke trendbreuk met het verleden want nooit eerder werden zoveel nieuwe bossen geplant. Bovendien was er veel media-aandacht voor het belang van meer bos in Vlaanderen en er werden nooit eerder zoveel plantacties georganiseerd.
En de komende jaren?
De vooropgestelde ambitie voor bosuitbreiding blijft ook in de nieuwe legislatuur behouden. Tegen 2030, aan het eind van deze legislatuur, moet er dus nog zo’n 7.000 hectare bos worden geplant, een oppervlakte ter grootte van de stad Mechelen.
In de beleidsnota van minister Brouns wordt veel verantwoordelijkheid gelegd bij de lokale besturen die aan de hand van Bosplannen voor meer bos moeten
Verdeling hectaren per provincie
zorgen. De Bosgroepen staan klaar om deze lokale besturen te ondersteunen, we maakten de voorbije legislatuur immers al tientallen bosplannen aan voor lokale besturen in heel Vlaanderen. Bovendien kunnen we lokale besturen ook na de bebossing ondersteunen in het beheer van het jonge bos.
Private eigenaars worden verder gemotiveerd om voor meer bos te zorgen, de bestaande subsidieregeling blijft behouden. Wel moet gezegd dat er meer aandacht zal zijn voor de bestemming van
Vlaams-Brabant 290 hectare
West-Vlaanderen 322 hectare
Oost-Vlaanderen 548 hectare
Limburg 361 hectare
Antwerpen 403 hectare
de grond. Zo moet bosuitbreiding in groene bestemmingen voorrang krijgen op bosuitbreiding in landbouwbestemmingen. Het is echter zo dat goedkeuring van de vergunning in de eerste plaats een beslissing is van de lokale besturen.
Enkele wijzigingen in de pachtwet, waaronder de opzeg van pacht met het oog op bebossing, kan verder ook zorgen voor meer structurele bosuitbreiding, maar het is nog niet duidelijk welke effecten deze wijzigingen in de praktijk zullen hebben.
De werking van de Bosalliantie wordt verdergezet. Ook de Bosteller zal een centrale rol blijven spelen. Zo kunnen de resultaten goed worden opgevolgd en kunnen alle partners blijven samenwerken aan bosuitbreiding. Het BOOMweekend, waarbij jongeren worden gemotiveerd om mee bomen te komen planten, kende in het weekend van 14 tot 16 februari haar tweede editie; en het is de bedoeling dat deze activiteit jaarlijks terugkeert.
De Bosgroepen blijven ook verder inzetten op bosuitbreiding, leden kunnen steeds op ons rekenen om een bebossingstraject te begeleiden. De Koepel van Vlaamse Bosgroepen coördineert bosuitbreiding op Vlaams niveau en organiseert halfjaarlijks een workshop bosuitbreiding voor Bosgroepmedewerkers, om kennisuitwisseling mogelijk te
maken. Zo kwamen tijdens excursies onder andere natuurlijke verjonging, de evaluatie van nieuwe aanplantingen en beheerwerken aan bod.
Of de uitreiking van de Boslabels wordt verdergezet, en of we in het eerste plantseizoen van de nieuwe legislatuur dezelfde mooie realisaties kunnen voorleggen, kunnen we nog niet melden. Wel is zeker dat het een enorme opdracht zal zijn om dezelfde bebossingssnelheid aan te houden, laat staan deze nog te verhogen. We kijken dan ook uit welke
Aantal hectaren per plantseizoen
maatregelen op Vlaams niveau zullen genomen worden om dit mogelijk te maken.
Meer weten?
Ga naar bosteller.be, of scan de QR-code om het Groenboek van de Bosalliantie te lezen.
Door de Koepel van Vlaamse Bosgroepen
Bos, voedselbos en boslandbouw, hoe zit dat nu?
Bomen en bossen zijn, zoals we bij de Bosgroep heel goed weten, onmisbaar. Ze voorzien ons van zuurstof, bieden habitats voor dieren en spelen een cruciale rol in het reguleren van ons klimaat, om maar een paar functies te noemen. Tegenwoordig duiken begrippen als ‘voedselbos’ en ‘boslandbouw’ op. Maar wat betekenen ze precies en waarom worden ze niet als ‘bos’ beschouwd?
Het woord zegt het zelf: boslandbouw (of agroforestry) is een duurzame landbouwvorm waarbij bomen gecombineerd worden met een vorm van landbouw. We blijven hier spreken van landbouwgrond en niet van bos. Het doel van boslandbouw is om synergieën te creëren tussen de verschillende componenten, zodat de ecologische en economische prestaties van het systeem verbeteren.
Door de teelt van bomen en/of struiken te combineren met een landbouwgewas of het houden van landbouwdieren worden vaak nieuwe producten en diensten gecreëerd. Bron: agroforestryvlaanderen.be
boslandbouw,
Voedselbossen zijn vaak een vorm van boslandbouw en zijn dus in de meeste gevallen geen bos. Concreet zijn het door de mens samengestelde agrarische systemen met (vaak uitheemse) planten, struiken en bomen met een hoog aantal eetbare soorten. De bedoeling is een zelfvoorzienend en klimaatbestendig systeem te creëren. Een bos waarin een aantal inheemse, voedselproducerende soorten staan als hazelaar of boskers is natuurlijk wel bos.
Waarom boslandbouw?
Wist je dat vrije uitloop pluimvee vaak in de beschutting van de stal blijft lopen omdat ze van nature bosdieren zijn? Of dat koeien die onder een boom mogen grazen meer melk produceren? In landbouwgebied waar bos niet gewenst of toegestaan is, kan het interessant zijn om aan boslandbouw te doen en zo te kiezen voor een multifunctioneel landbouwsysteem. Let wel, boslandbouw is geen eenduidig verhaal en elk perceel kent zijn eigen uitdagingen. Een paar voor- en nadelen van boslandbouw kunnen inzicht verschaffen in de keuze.
Voordelen
kunnen zowel uit de gewassen, het hout of noten en vruchten komen. Daarnaast is er minder oppervlakte nodig voor dezelfde productie of kan er meer biomassa geproduceerd worden op dezelfde oppervlakte.
- Klimaatadaptatie: in het kader van klimaatverandering helpt de schaduw tegen uitdroging van het perceel. Bij grote percelen nemen de nadelige gevolgen van wind af.
- Bodemkwaliteit: de koolstofopslag gaat omhoog en de bodemkwaliteit wordt bewaard of zelfs verbeterd.
Nadelen
- De afrijping van het gewas kan verschillend zijn over het terrein doordat sommige delen meer in de schaduw liggen. Het optimale oogstmoment is zo minder duidelijk.
- Biodiversiteit: natuurlijke en halfnatuurlijke landschapselementen als houtkanten, bomenrijen, kleine bosjes en grasstroken, zorgen voor habitats en schuilplaatsen voor dieren en doen vaak ook dienst als corridor. Ze zijn heel belangrijk voor de biodiversiteit in het landbouwlandschap.
- Economische diversificatie: inkomsten
- Vlak aan de bomen zal de biomassaproductie lager zijn.
Regels
Net zoals bij bebossing gelden er regels voor aanplant van bomen binnen de boslandbouw. Zo moet je bijvoorbeeld de juiste afstanden respecteren tot aan perceelsgrenzen, spoorwegen, waterlo-
pen, hoogspanningsleidingen enzovoort. Wil je een aanplantsubsidie ontvangen, dan moeten de bomen verspreid staan op het perceel en er moeten 30 tot 200 bomen per hectare geplant worden. Soms is er meldingsplicht of heb je een vergunning nodig. De uitgebreide regelgeving vind je op de website van Landbouw en Visserij. De subsidievoorwaarden vind je op www.agroforestryvlaanderen.be.
Uitdagingen en kansen
Ondanks de vele voordelen staat de ontwikkeling van boslandbouw in Vlaanderen ook voor uitdagingen. Veel boeren zijn nog terughoudend vanwege onbekendheid met het concept of vanwege de complexiteit van de regel-
geving. Bovendien vraagt de implementatie van boslandbouw om een langetermijnvisie, omdat bomen pas na enkele jaren rendement opleveren. Toch biedt boslandbouw enorme kansen voor een duurzamere landbouwsector. Door de juiste ondersteuning, zoals praktische begeleiding en financiële steun, kan boslandbouw in Vlaanderen uitgroeien tot een belangrijk onderdeel van de landbouw.
Link met de Bosgroep
Doordat boslandbouw een landbouwsysteem is en geen bos, neemt de Bosgroep hier geen actieve rol in op. Wie in het bos meer inheemse soorten met nectarrijke bloemen, bessen en vruchten wil brengen, kan uiteraard wel beroep doen op de Bosgroep.
Door Bosgroep Vlaams-Brabant
Geschikte soorten
Boomsoortenkeuze voor boslandbouw is niet altijd evident. Belangrijk is vooraf je doelstelling helder te krijgen. Wil je hout, biomassa, vruchten, noten of een ecologische meerwaarde verkrijgen? De klimaatverandering speelt ook in Vlaanderen een belangrijke rol en langere droogteperiodes en hittegolven komen vaker voor. Hieronder enkele soorten die (waarschijnlijk) interessant zullen zijn:
- Noorse esdoorn (Acer platanoides): gebruikt voor timmerhout tot inlegwerk
- Haagbeuk (Carpinus betulus): vooral goed brandhout
- Ratelpopulier (Populus tremula) en grauwe abeel (Populus x canescens): van plaatmateriaal tot papier
- Cultuurpopulier (Populus sp.): interessant voor bv. fruitkistjes of palletten
- Tamme kastanje (Castanea sativa): brede toepassingen als brandhout, palen, fineer en meubelhout, en levert ook eetbare vruchten
- Europese, zwarte en hybride walnoot (Juglans sp.): hoogwaardig hout, en de Europese walnoot heeft lekkere noten die je vlot kan combineren met granen
- Wintereik en zomereik (Quercus sp.): zowel ecologisch als economisch interessant
- Hazelaar (Corylus avellana): zorgt voor schaduw voor pluimvee en na 6 jaar kan je hazelnoten oogsten
Zeeden , een nieuwe klimaatslimme soort?
Zeeden (Pinus pinaster) is een naaldboom uit de dennenfamilie (Pinaceae). De soort is niet-inheems in België. Het natuurlijke verspreidingsgebied van zeeden ligt rond de Middellandse Zee en het noordwesten van Afrika. In Vlaanderen wordt hij lokaal aangeplant voor houtproductie, vooral in kustgebieden en de Kempen. Hij wordt hier en daar gebruikt als afbakening van percelen of als hoekboom. Vanuit deze locaties slaagt de soort erin om zichzelf te verspreiden.
De zeeden kan als lichtboom gemengd groeien met andere eerder lichtminnende bomen als den, berk, eik en Douglas, eventueel in combinatie met hakhout van tamme kastanje. Een gemengd bos is stabieler en zeeden profiteert hier mee van. Hierna kan er juist ruimte gegeven worden aan de andere soorten, waarbij zeeden voor continuïteit zorgt. Hij laat veel licht door waardoor de groei van de andere soorten niet in het geding komt. Op deze manier kan een gemengd bos met meerdere etages ontstaan, inclusief de productie van potentieel kwaliteitshout.
Aanrader?
Zeeden stelt weinig eisen aan de voedselrijkdom van de bodem en kan ook op hele zure bodems groeien. Daarnaast is hij zeer droogtetolerant. Dit maakt de soort geschikt voor veel bodemtypes waaronder droge, ar me zandgronden. In open duinen kan de soort zich snel uitbreiden en zich invasief gedragen, wat zeeden minder geschikt maakt waar openheid ge wenst is. Maar als aanvulling in menging is de zeeden een interessante soort voor multifunctionele bossen. Hij wordt vaak vergeleken met de zwarte den op vlak van aanpassing en verzuring.
Wil je zeeden aanplanten, dan kan dit enkel als je bos uit uitheemse soor ten bestaat. Doe dit ook eerst op kleine schaal om te zien hoe de soort zich in deze specifieke situatie gedraagt. Aan te raden is om verschillende erkende herkomsten te gebruiken en de verschillen op te volgen.
Bosgroep Kempen Noord. Bron: factsheet zeeden, Stichting Probos en Universiteit Wageningen
Zeeden
Pinus pinaster
Eigenschappen
• Snelle groeier, zowel in de dikte als in de lengte
• Strooisel is verzurend en moeilijk afbreekbaar
• Niet zo gevoelig voor wildschade
• Gevoelig voor strenge vorst
Klimaatadaptatie
• Droogtetolerantie: zeer hoog
• Schaduwtolerantie: laag tot gemiddeld
• Bijdrage aan CO2-vastlegging: hoog
• Bijdrage aan biodiversiteit: onbekend, waarschijnlijk beperkt
• Risico op invasiviteit: gemiddeld tot hoog
Door
Waarom de stad Beringen haar aan de Bosgroep uitbesteedt
Dankzij een wetswijziging uit 2022 kunnen gemeenten het beheer van hun bossen overdragen aan een derde partij, zoals De Bosgroepen. De stad Beringen ging zo’n samenwerking aan met Bosgroep Limburg voor het beheer van hun stedelijke bossen. Goed nieuws ook voor de vele Bosgroepleden in de regio, omdat de Bosgroep het beheer van de openbare en privébossen zo optimaal op elkaar kan afstemmen. Brecht Rabijns van de stad Beringen motiveert de keuze van het stadsbestuur.
Door een wijziging aan het ”Decreet betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu” kunnen gemeenten voortaan hun beheer ofwel volledig zelf in handen houden of het uitbesteden aan het Agentschap voor Natuur en Bos of een derde partij, via een openbare aanbesteding. De Bosgroepen komen in aanmerking als derde partij en kunnen dus het beheer van gemeentebossen op zich nemen. Deze verandering heeft uiteraard vooral een grote impact op
gemeenten met een groot bos- en natuurpatrimonium.
Als Bosgroep beschikken we over heel wat jaren ervaring met het ontzorgen en ondersteunen van boseigenaars. Hoewel privé-eigenaars onze topprioriteit blijven, werken we de laatste jaren ook meer en meer in openbare bossen. Dat de privé- en gemeentebossen in sommige gemeenten sterk met elkaar zijn verweven, maakt een gezamenlijk beheer logisch en efficiënt. Vooral eigenaars van kleinere bospercelen plukken daar
werd duidelijk dat we met een derde partij wilden werken, maar zelf de zeggenschap over onze bossen behouden, om ecologische en economische redenen.”
Dat Beringen voor Bosgroep Limburg koos, sluit nauw aan bij hun wens om zelf de touwtjes in handen te houden. Net zoals bij privébossen respecteren we namelijk de vrijheid in beheerkeuzes. Maar dat is natuurlijk niet de enige doorslaggevende factor. “De Bosgroepen beschikken over veel technische kennis. Dat ze ook intens samenwerken met privé-eigenaars, staat ons toe om ons beheer af te stemmen op dat van de privé-eigenaars rond de openbare bossen. Dat is beter voor de bossen en voor de eigenaars. In het verleden gebeurde het bijvoorbeeld dat wij op een ander ogenblik kapwerken uitvoerden dan de eigenaars van nabijgelegen bossen.”
Zelf de touwtjes in handen
Als deskundige in beheer van publieke ruimte bij de stad Beringen volgde Brecht Rabijns het proces van bij het begin op.
“Het gaat om 500 ha, dat is heel wat. Al vrij snel
Voortaan kunnen we de beheerwerken bundelen, wat de kosten drukt en de impact op de natuur en de recreatie vermindert. Ook de gezamenlijke houtverkoop biedt heel wat voordelen voor zowel de stad als de andere boseigenaars. Bosgroep Limburg heeft in totaal zo’n 230 aangesloten eigenaars in Beringen, samen goed voor 190 ha. Daar komt nu de 500 ha van de stad Beringen bij. Een natuurbeheerplan ligt op tafel en wordt later nog uitgebreid. “Ons uitgebreid bosbeheerplan is recent omgezet naar een natuurbeheerplan type 2. Na-
bosbeheer volledig
dien is het ons doel om onze bossen die momenteel nog niet in dit plan zijn opgenomen, ook toe te voegen, net zoals enkele natuurlijke graslanden die ook waardevol zijn voor de natuur.”
Van dennenbossen naar streekeigen loofhout
Door met de Bosgroep in zee te gaan, kan Beringen meer dan ooit het stadsgroen doordacht beheren met aandacht voor lokale accenten. Net zoals de andere ge-
meenten in de Limburgse Kempen zet de stad Beringen al jaren actief in op het omvormen van de monotone dennenbestanden naar gemengd loofbos. “Bij nieuwe aanplantingen opteren we altijd voor een mengeling van zes à zeven soorten loofhout. We kiezen daarbij steeds voor planten met het label Plant van Hier, omdat die het best zijn aangepast aan hun standplaats. We blijven bovendien proactief bossen aankopen. Ook bosuitbreiding wordt steeds belangrijker.”
“We moeten de komende jaren in sommige van onze bossen een beheerachterstand wegwerken. We kijken ernaar uit om het nieuwe natuurbeheerplan nauwgezet uit te voeren en hopen om binnenkort het FSC-label voor duurzaam bosbeheer binnen te halen voor onze openbare bossen. Dat is zowel economisch als ecologisch interessant.”
Door Bosgroep Limburg
© Robin Reynders
Brecht Rabijns van Beringen
Zie jij 3 bomen uit je raam?
Eind 2023 lanceerde de Vlaamse Overheid haar nieuwe groennormen: de zogenaamde 3-30-300-regel. Deze richtlijn, bedacht door de Nederlandse professor Cecil Konijnendijk, toont de weg naar een groenere leefomgeving waar elke woning uitkijkt op minstens 3 bomen, elke wijk voor 30% beschaduwd of groen is, en niemand verder dan 300 meter moet wandelen tot een toegankelijke groenzone.
Meer nabij groen is fundamenteel voor het fysieke, mentale en sociale welzijn van mensen, draagt bij aan de strijd tegen klimaatverandering en speelt een rol in het behoud van de biodiversiteit. Uit een studie van KU Leuven blijkt dat de regel een merkbare positieve impact heeft op het temperen van hittestress. De onderzoekers vonden ook een duidelijke link tussen het zicht op groen vanuit je
De Bosgroepen tonen de weg
De Bosgroepen spelen al jarenlang een cruciale rol in het realiseren van meer groen in de buurt. Wij werken samen met boseigenaars om bossen toegankelijk te maken, leggen gemeentelijke speelbossen aan en ontwikkelen nieuwe bebossingen dicht bij woonkernen.Zo openden we onlangs samen met de private eigenaars een buurtbos in Kruisem, compleet met Finse looppiste en picknicktafel.
Lees het artikel op VRT NWS of scan de code.
De eigenaars van dit bos in Kruisem stellen hun bos open voor alle buurtbewoners. De Bosgroep hielp bij het opstellen van een toegankelijkheidsreglement en verkreeg een subsidie voor de inrichting
woning en een stijging van 26% in verschillende welzijns- en tevredenheidsscores. Meer groen in de buurt zorgt ook voor lagere sterftecijfers (gemiddeld 4%), en dichter bij een park of openbaar groene ruimte wonen leidt tot minder (gemiddeld 23%) doktersbezoeken en medicatie gebruik.
Waarom een groennorm?
Op dit moment zijn er geen heldere en meetbare richtlijnen rond groene ruimtes. Woon ik in een groene wijk? Waar in de gemeente is er noodzaak om de leefbaarheid te verbeteren? Dankzij de nieuwe groennorm krijgen lokale besturen, stadsplanners en ontwikkelaars een behapbaar aanknopingspunt voor de toekomstige inrichting van onze bebouwde leefomgeving. Het gebruiken van de 3-30-300-regel biedt gemakkelijk te onthouden doelstellingen die wetenschappelijk gegrond zijn.
Veerkrachtige en leefbare groene steden ontwikkelen is een complexe uitdaging. Deze vuistregel herleidt dit naar eenvoudige doelstellingen.
De moderne groennormen zijn een minimumstandaard, maar de boodschap is duidelijk: hoe meer groen, hoe beter. Het behoud van het al aanwezige groen staat voorop, en groen moet versterkt en uitgebreid worden waar er nog niet voldoende is.
De aanleg van een mini-woudje in een woonwijk samen met schoolkinderen
Ongelijk verdeeld
Datalab, een onafhankelijk collectief van datawetenschappers, ontwikkelde een interactieve kaart die in België de toegang tot stedelijke natuur in beeld brengt volgens de 3-30-300-regel. Het resultaat is een score voor alle Belgische gemeenten.
En wat blijkt, slechts 18 gemeenten halen een voldoende: minstens de helft van alle huizen daar kan alle drie de parameters afvinken. Er zijn ook grote onevenwichten merkbaar. Vooral rijke gemeenten in de Voorkempen, de groene gordel in Vlaams-Brabant en het Brusselse scoren hoog. Ook enkele Limburgse en Naamse gemeenten scoren goed. Rijkere wijken beschikken doorgaans over meer groen en voldoen vaker aan de 3-30-300-regel dan minder gegoede buurten. Dit creëert een sociale ongelijkheid, waarbij armere buurten niet alleen minder toegang hebben tot groen, maar ook de gezondheidsvoordelen ervan missen.
De focus van de regel ligt op groen in de directe leefomgeving van woningen, wat betekent dat grote natuurgebieden aan de stads- of dorpsrand niet worden meegenomen in de beoordeling van Datalab. Bovendien wordt lintbebouwing in dit onderzoek ongewild beloond met hoge scores: daar zijn woningen vaak omringd door kleine bossen waardoor ze vaker
voldoen aan de normen van zicht op drie bomen en nabijheid van groene ruimtes. Hoe landelijker, hoe meer je de score dus met een korreltje zout kan nemen. Neem zelf de proef op de som voor jouw gemeente op thedatalab.be/330300.
Door Bosgroep Antwerpse Gordel
De 3-30-300 regel
3 zichtbare bomen
Vanuit elk huis moeten minstens drie goed ontwikkelde bomen zichtbaar zijn. Zichtbaar groen heeft een directe impact op ons mentaal welzijn.
30% klimaatgroen
De omgeving van elke woning moet minstens 30% ‘klimaatgroen’ hebben. Hierin zit zowel laag groen (gazons, struiken en plantenperken) als kroonbedekking van grotere bomen. Groen is ‘cool’, dat merkten we al tijdens de laatste warmere zomers. Meer kroonbedekking en nabijheid van groen zorgt voor een lokale klimaatimpact (temperatuur, waterretentie, luchtkwaliteit).
Toegankelijk groen op 300 meter
Elke woning moet binnen de 300 meter een toegankelijke groene ruimte hebben van minimaal 0,5 tot 1 ha. Een groene omgeving is van belang voor sport, spel, rust, verkoeling en sociale connectie.
Vruchtbaar plantseizoen
Het voorbije plantseizoen hebben we weer volop bomen geplant samen met particulieren, gemeenten en bedrijven. In totaal begeleidde de Bosgroep 96 aanplantingsdossiers, waarvan 86 met private boseigenaars en 10 met lokale besturen. We hebben op dit moment nog niet alle cijfers binnen, maar Bosgroep Oost-Vlaanderen plantte al zeker 88.500 bomen, goed voor 55 hectare bos. Het gaat om bijna 18 hectare pure bosuitbreiding (nieuw bos) en 31 hectare herbebossing, waaronder ook heel wat aanplantingen om bestaande bossen klimaatrobuust te maken. Ten slotte zit er ook een stukje boscompensatie bij, namelijk 6 hectare. Er werd ook 3355 lopende meter bosrand aangeplant, wat een goede bescherming biedt voor de boskern en de aanwezige fauna en flora.
Het merendeel van die aanplantingen gebeurde in samenwerking met een aannemer. Daarnaast organiseerden we ook plantacties waar buurtbewoners, jeugdbewegingen, scholieren en werknemers enthousiast de handen uit de mouwen staken. We blikken hier graag terug op de meest recente plant-
De Watergroep kocht een terrein van 5 hectare waarvan een deel door werknemers en hun vrienden en familie werd aangeplant © De Watergroep
acties van het seizoen. Op zaterdag 25 januari begeleidden we de werknemers van De Watergroep bij de aanplant van bijna 5 hectare bos in Kaprijke. Op woensdag 29 januari trokken we naar Erembodegem bij Bosgroeplid Françoise die voor 1,6 hectare nieuw bos zorgde. Samen met buurtbewoners, familie, vrienden en Bosgroepleden werden 4300 bomen geplant.
Met het Bosloket ondersteunen de Bosgroep en Provincie Oost-Vlaanderen steden en gemeenten bij alle aspecten van bosuitbreiding. Het Bosloket begeleidde de voorbije jaren al 45 bebossingstrajecten met gemeenten, samen goed voor 28 hectare extra bos. Daarvan kiest een groot deel voor een plan-
tactie met de burgers, want niks werkt zo verbindend als samen bomen planten. Het Bosloket leidt die plantacties met veel plezier in goede banen.
Bosgroeplid zorgt voor nieuw bos in Erembodegem
Maak je bosdroom waar dankzij BOOST
Wij hebben goed nieuws! Ons BOOST-fonds krijgt voor 2025 opnieuw middelen van Provincie Oost-Vlaanderen. Dankzij de projectpartners en de giften aan het fonds zorgde BOOST al voor 25 hectare nieuwe, klimaatrobuuste bossen in Oost-Vlaanderen. En komend plantseizoen zullen we dus nog enkele extra bossen kunnen realiseren.
Heb je een stuk grond dat smeekt om bebost te worden? Dien dan je aanvraag voor 30 april in bij BOOST en maak kans op steun tot 25.000€ per hectare. Als je in aanmerking komt voor de subsidie bebossing van de Vlaamse overheid, dan kan je deze subsidie combineren met een BOOST-toelage van 15.000€ per hectare, samen goed voor steun tot 40.000€ per hectare.
Je vindt alle info op boostvoorbos.be/project-indienen. We helpen je overigens graag met de voorbereiding van je dossier.
Als je aanvraag wordt goedgekeurd dan kan de aanplant nog het volgende plantseizoen voltooid worden. Natuurlijk kan je ook nadien terecht bij de Bosgroep voor advies en hulp bij bosbeheerwerken.
Meer bos, dat betekent meer zuurstof, meer verkoeling en meer ontspanning. Vind jij het ook belangrijk dat er meer bos in jouw buurt komt en wil je dit een boost geven? Met een gift help je ons om meer bomen te planten, klimaatverandering tegen te gaan en de lokale biodiversiteit te versterken. Je kiest zelf het bedrag. Met een gift van 25€ zorg je voor 10 m2 nieuw bos. Vanaf 40€ geniet je van het fiscaal voordeel. Een stukje bos cadeau doen is ook altijd scoren, want wat is er nu mooier dan iets duurzaam schenken dat de komende jaren zal blijven groeien? Op boostvoorbos.be kan je één van de leuke kaartjes personaliseren en we houden jou en de gelukkige op de hoogte van de BOOST realisaties en plantacties.
Handige info
Wist je dat je heel wat interessante publicaties op onze website kan vinden? Op www.bosgroepen.be/folders staan ze netjes gerangschikt. Zo is er de gids voor het onderhoud van jouw bos, die we hebben ontworpen om boseigenaars te ondersteunen bij klimaatrobuust bosbeheer. De gids staat boordevol praktische tips over vrijstellen, snoeien, dunnen en toekomstbomen aanduiden, met een handige tijdlijn wanneer je best denkt aan deze werken. Weet je niet goed hoe je een kapvergunning aanvraagt in het e-loket van het Agentschap Natuur en Bos? We leggen het je uit in de folder ‘zelf een kapmachtiging aanvragen’.
We verzamelden ook vaak gestelde bosvragen. Wat zijn de voordelen van een beheerplan? Wat wordt bedoeld met inheems en autochtoon plantgoed? Op welke afstand van mijn buur mag ik bomen planten? Wat mag er niet in de schoontijd? Hoe zit dat met verzekering? Mag ik een constructie bouwen in mijn bos? Op www.bosgroepen.be/faq vind je een antwoord op al deze vragen.
Nieuwjaarsevent
Op donderdag 23 januari kwamen Bosgroepleden en sectorpartners samen om het nieuwe jaar op gang te trappen. De aanwezigen maakten kennis met twee nieuwe gezichten: Dagmar Beernaert en Jef Wittouck. Dagmar Beernaert is de nieuwe gedeputeerde voor Leefmilieu. Naast klimaat- en natuurbeleid is zij ook bevoegd voor recreatie- en natuurdomeinen, ruimtelijke planning, patrimonium, ICT en toerisme. Jef Wittouck nam het woord als de nieuwe voorzitter van de Bosgroep.
Er volgde een boeiende lezing over veteraanbomen door Kathleen Vandeputte. Zij legde uit dat je een veteraanboom herkent aan onder meer kroonreductie, uitgezakte gesteltakken en de aanwezigheid van bijzondere insecten, zoals het vliegend hert. Er werd stilgestaan bij de ecologische en emotionele waarde van veteraanbomen. Zelf is ze ook betrokken bij het opzetten van vermeerderingsprojecten. Concreet betekent dit dat er groeikrachtige scheuten worden verzameld om die later op een onderstam te enten. Zo wordt het genetische materiaal van oude bomen veilig gesteld.
Nadien werd er naar goede gewoonte druk bijgepraat tijdens de receptie. 2025 is goed ingezet!
7 + 7 bospoelen
Voor de winter heeft de Bosgroep zich ontfermd over 14 bospoelen. In de nazomer is de grondwaterstand het laagst en weet je hoe diep je moet graven om water in de poel te houden. We zorgden voor de aanleg van 7 poelen in Wortegem-Petegem, Maarkedal, Zwalm en Haaltert. De laatste aanleg zal Bosgroepmedewerker Cédric niet snel vergeten want hij werd er aangevallen door een zwerm Aziatische hoornaars! Daarnaast werden ook 7 poelen geruimd in Gavere, Wetteren, Wortegem-Petegem en Horebeke. Door ze vrij te maken van vegetatie en de dikke laag dood organisch materiaal op de bodem kan het zonlicht opnieuw doordringen tot in de waterkolom, een veel betere omgeving voor amfibieën en andere waterlovers!
Welkom, Tess!
Ons administratieve team werd in oktober vervoegd door Tess Gryson, een echte bosliefhebber. “Het bos: sereen, verrassend en groots. Ik vind er steeds mijn toevlucht, voor inspiratie, beweging, hoop en zoveel meer. Nadat ik enkele jaren in Zweden heb gewoond en de naaldbossen daar mocht bewonderen, ben ik teruggekeerd naar mijn roots in Gent om onze veelzijdige Belgische bossen te herontdekken. Natuur en taal zijn onlosmakelijk met mij verbonden, en daarom is het met fierheid dat ik deel uitmaak van het administratieve team bij Bosgroep Oost-Vlaanderen.”
Vraag nu subsidies aan
Natuur en Bos lanceert opnieuw drie projectoproepen. Via de projectsubsidies Natuur (PSN) krijg je een financieel duwtje in de rug als je wil meehelpen om Europese natuurdoelen te realiseren (habitats en soorten) én een hogere natuurkwaliteit te ontwikkelen. Er is ook de projectoproep aankoop gronden voor bebossing, die beschikbaar is voor particulieren, privaatrechtelijke rechtspersonen en besturen. Tenslotte is er de projectoproep openstelling voor wie eenmalige inrichtingswerken wil uitvoeren die de sociale functie van een terrein bevorderen en/of een terrein toegankelijker maken. De deadline om in te dienen is 30 april. Neem een kijkje op www.natuurenbos.vlaanderen.be/subsidies-en-projectoproepen.
Volg ons op social media bosgroepovl
Schrijf je in op de nieuwsbrief via bosgroepen.be/oostvlaanderen
Wil je de bosbode digitaal ontvangen? Mail naar bosgroep@oost-vlaanderen.be
boszoekers
Hieronder vind je een overzicht van bospercelen die momenteel in Oost-Vlaanderen te koop staan. De inbreng van Bosgroep Oost-Vlaanderen beperkt zich tot informeren en adviseren; de verkoop gebeurt rechtstreeks tussen verkoper en koper. Voortaan hoef je niet meer te wachten tot de bosbode verschijnt en kan je boszoekers ook bekijken op www.bosgroepen.be/bos-te-koop.
NAZARETH, Afd. Eke, sectie B 0238/P. Eektemeersstraat. Oppervlakte: 3787 m2, met 58 grote Canadapopulieren. Meer info: 0496 22 02 11.
HAALTERT, Afd. 2 Denderhoutem, sectie B 1462 a. Oppervlakte: 70 are. Gemengd bos met o.a. reuzepopulieren, gevarieerde plantengroei en veel soorten vogels. Hellend valleibosje aan de Molenbeek. Meer info: 0475 95 15 37 of michel.vosje@telenet.be.
Wil je zelf een zoekertje plaatsen, mail dan naar bosgroep@oost-vlaanderen.be. We plaatsen geen advertenties voor verkoop van bosplantsoen of tweedehands materiaal. Zoekertjes worden niet herhaald.
brandhoutweb.be
Een overzichtelijk online verkoopplatform waar je het hele jaar door brandhout kan kopen. Bosgroep Oost-Vlaanderen zorgt voor een up to date aanbod, een vlotte opvolging en een goede prijs-kwaliteitverhouding van lokaal en duurzaam brandhout.
contact
Onze kantoren
Ch. de Kerchovelaan 189 - 9000 Gent | 09 267 78 60
Veemarkt 27 - 9600 Ronse | 055 21 62 80 bosgroep@oost-vlaanderen.be
Algemeen coördinator: Sylvie Mussche
Regiocoördinator Noord: Margot Lenssens
Regiocoördinator Midden: Margje Derde
Regiocoördinator Vlaamse Ardennen tot Dender: Hans Scheirlinck