de bosbode 2022 - 1

de bosbode

Zij zorgden deze winter voor bos Anders kijken naar invasieve soorten Bosbeheer met gereedschap op accu gesubsidieerd door

colofon

de bosbode is een tijdschrift van Bosgroepen Oost-Vlaanderen

redactie

Simon Brandt, Bram Coupé, Cédric De Noyette, Kristof De Rous, Karen Dequidt, Sylvie Focke, Sylvie Mussche, Hans Scheirlinck, Lene Van Langenhove, Klaartje Van Loy, Lotte Van Nevel

fotografie

cover: Jeroen Mentens

Hans Scheirlinck, Lene Van Langenhove, Klaartje Van Loy

lay-out

Koloriet - Leefdaal

druk

Drukkerij Arijs - Kluisbergen gedrukt op houtvrij gestreken FSC-papier op 3000 exemplaren

verantwoordelijke uitgever

Riet Gillis

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

W. Wilsonplein 2, 9000 Gent

BE 0865 959 877 RPR Gent

raad van bestuur

BON | Riet Gillis, Leen Meersschaert, Yoke Van Riet, Maurits Adriaenssens, Jozef Van Eeckhoudt, Kristien Dierick, André Bosmans, Pieter Dhollander, Jurgen Bauwens, Jan Van Dooren, François de Looz-Corswarem, Jan Spaas

MOV | Francis De Beir, Hans Mestdagh, Marc Dilewyns, Theo Vitse, Lien Verwaeren, Kris Janssens, Steven Roosen, Jef Wittouck, Bruno Verstraeten, Dominiek Declercq, Luc Van den Berghe, Jan Verbeke, Geert De Visscher, Werner Pycke

VAD | Laurens de Cock, Véronique De Bleeker, Marc De Bock, Raoul D’Hoossche, Dirk Otte, Koen Roman, Wouter Stockman, Jozef Van Crombrugge, Dirk Vanderpoorten

Als je dit nummer per post ontvangt, betekent dit dat jouw gegevens zijn opgenomen in een databank beheerd door Bosgroep Oost-Vlaanderen. Deze gegevens worden enkel gebruikt in het kader van onze werking en niet voor andere doeleinden. Indien je niet wil dat jouw gegevens in onze databank zijn opgenomen of indien je jouw gegevens wil wijzigen, kan je dit doorgeven aan bosgroepen@oost-vlaanderen.be.

Een voor bos

De Bosgroepen ondersteunen particuliere boseigenaars bij het duurzaam beheer van hun bos. Wie zich aansluit krijgt advies, informatie en hulp bij de bosadministratie. De Bosgroepen coördineren ook beheerwerken en organiseren opleidingen en excursies. Naast het gezond houden van bestaande bossen zorgen De Bosgroepen ook voor bosuitbreiding want bomen zijn onmisbaar voor onze gezondheid, voor het klimaat en voor een evenwichtiger fauna en flora!

In Oost-Vlaanderen zijn drie vzw’s actief: Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord, Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen en Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender. Samen met 2500 boseigenaars beheren ze meer dan 7600 hectare bos, naar schatting de helft van het privébos in deze provincie.

Waarom lid worden?

J e kan rekenen op gratis dienstverlening:

- informatie over technische, wettelijke en financiële aspecten van bosbeheer

- advies op maat van jouw bos na terreinbezoek

- hulp bij bosadministratie zoals aanvraag subsidies en kapmachtigingen en opstellen bosbeheerplan.

J e geniet van voordelige tarieven voor:

- bosarbeid zoals bestrijding van woekerende exoten, vrijstellen van jonge aanplantingen, onrendabele dunningen, hakhoutbeheer, aanleg van bosrand,…

- beheerwerken: door de noden van boseigenaars te bundelen kunnen we beheerwerken efficiënter en goedkoper maken; leden kunnen ook deelnemen aan de gezamenlijke houtverkoop van De Bosgroepen

- cursussen (kettingzaag of bosmaaier, houtconstructies,…) en excursies die boseigenaars en bosliefhebbers samenbrengen

Elke boseigenaar kan gratis lid worden van de Bosgroep in zijn/haar regio. Het lidmaatschap geeft recht op onze dienstverlening en houdt geen verdere verplichtingen in. Ook niet-leden ontvangen de bosbode. Als je twijfelt of jouw lidmaatschap al in orde is, kan je dit navragen via bosgroepen@oost-vlaanderen.be.

Woord vooraf

Beste bosliefhebber,

De talloze berichten over bosaanplantingen in allerlei media zullen jou wellicht niet ontgaan zijn. Al sinds hun oprichting hebben De Bosgroepen mee de kar van de bosuitbreiding getrokken en het doet deugd te zien dat deze trein eindelijk op kruissnelheid komt. Ook bij Bosgroepen Oost-Vlaanderen was het alle hens aan dek om deze winter 150 000 nieuwe bomen te planten. Dat doen we natuurlijk niet alleen. In dit nummer lees je meer over wiens bosdromen we helpen waarmaken en hoe.

Verder delen we enkele verrassende inzichten die voortkwamen uit een onderzoek om invasieve soorten zoals Amerikaanse vogelkers te beperken. Een goed begrip van de eeuwige strijd om licht in het bos en inzicht in de processen die leiden tot een natuurlijk evenwichtig systeem zijn daarbij onmisbaar.

Sommige boswerktuigen zoals een kettingzaag of bosmaaier werken vaak op een lawaaierige en vervuilende verbrandingsmotor. Er bestaat intussen een breed gamma aan elektrisch gereedschap, maar welke types scoren hoog bij mensen die hier dagelijks mee werken? We zochten het voor je uit!

Ten slotte vertellen we jou graag over enkele projecten waar we mee bezig zijn.

Veel leesplezier, Riet Gillis

Gedeputeerde voor milieu, natuur en klimaat

We kiezen hier telkens twee mooie bosbeelden van ons of onze volgers. Post jouw foto op Instagram met #eenhartvoorbos en wie weet staat jouw foto hier volgende keer te blinken.

Golden hour in Domein Puyenbroeck @Lemayee

Tussen de reuzen van het Kloosterbos @_sillysloth_

Zij zorgden voor nieuw bos

De Oost-Vlaamse Bosgroepen plantten deze winter samen met 116 eigenaars 155.000 bomen, goed voor 86 hectare. 43% van deze bomen werd aangeplant in het kader van bebossingen. Dit gaat vooral om pure bosuitbreiding maar omvat ook een deel boscompensatie. De overige aanplantingen dienden om bestaande bossen klimaatrobuuster te maken. Dan spreken we over herbebossing. Wie zijn deze mensen die hun bosplannen waarmaakten, en hoe ondersteunden wij hen?

op waarin staat welke boompjes waar precies komen en in welk plantverband. We leggen de hele waaier aan subsidiemogelijkheden voor (subsidies van Natuur en Bos, de provincie, BOOST…) en helpen om de nodige documenten in te vullen.

Het planten van de bomen kunnen particulieren zelf doen of ze kunnen zich (deels) laten ondersteunen door een aannemer. Gemeenten kiezen vaak voor een plantactie met buurtbewoners of scholieren. Ook daar zijn wij present om het planten in goede banen te leiden. Wij zorgen elk jaar voor een gezamenlijke aanbesteding bij aannemers en kunnen zo de beste prijs-kwaliteit garanderen voor elke aanplant. En daar stop het niet. Zeker het eerste jaar kan de groei van jonge boompjes belemmerd worden door ruigtekruiden, varens of bramen. We bekijken dan of vrijstellen nodig is, helpen met de organisatie ervan en schakelen waar mogelijk de werkploeg van de Bosgroep in. Uiteraard kunnen boseigenaars ook nadien terecht bij ons met vragen over hun bos.

Telkens anders

Van advies tot nazorg

We ondersteunen voornamelijk particulieren met bosplannen maar ook gemeenten kunnen terecht bij ons via het Bosloket dat we samen met de provincie bemannen. Alles start met het plan te toetsen op haalbaarheid: is een bos op

die locatie ruimtelijk inpasbaar en welke procedure is er voor het bekomen van de juiste bebossingsvergunning? Dan volgt een advies op locatie. We kijken welke boomsoorten het meest geschikt zijn om daar te groeien en polsen naar wat de eigenaar voor ogen heeft. Op basis daarvan stellen we een plantplan

Waar ligt het terrein en welk bodemtype heeft het? Welk doel heeft de boseigenaar voor ogen? Moet er een snoephaag of stuifmeelstrook zijn? Moeten er nog zieke bomen verwijderd voor het planten kan beginnen? Voor welke subsidies komt deze aanplant in aanmerking? Door wie worden de bomen aangeplant? Elke aanplant is anders! Dat tonen deze vier verhalen van kersverse boseigenaars.

Maarten, Nathalie en kinderen

Locatie Lotenhulle (Aalter), vlakbij het kasteel van Poeke

Uitgevoerde werken Maarten heeft zelf een poel gegraven, een hele uitdaging! Het terrein is erg nat, we bekijken waar we nog een vlonderpad en steiger zouden plaatsen. Ter voorbereiding van de aanplant werd het weiland gemaaid. De aanplant werd uitgevoerd door een aannemer, maar wij gingen zelf een dag helpen en ook de leerlingen van LTI Oedelem kwamen een handje toesteken.

Soort bomen Er zijn maar liefst 3020 bomen en struiken aangeplant, in orga-

nisch plantverband. We kozen voor soorten die graag wat natter staan zoals zwarte els, gladde iep en zwarte populier.

Ondersteuning Zonder De Bosgroepen hadden we veel moeilijker onze weg gevonden in subsidies, omgevingsvergunning, aanplantingsplannen, offertes aanvragen... We zijn heel tevreden van de deskundige en inspirerende begeleiding.

Subsidies We konden gebruikmaken van de aankoopsubsidie voor te bebossen terreinen. Dit scheelt enorm in de haalbaarheid van ons project. Daarnaast konden we ook nog rekenen op een bebossingssubsidie die een groot deel van

de aanplantingskosten heeft gedekt.

Motivatie Maarten was al langer op zoek naar een bos, en samen wilden we graag ons ecologisch steentje bijdragen. Eerst dachten we aan een bestaand bos maar eigenlijk zijn we heel blij om mee te kunnen werken aan echte bosuitbreiding. We gaan de evolutie kunnen volgen van weiland tot bos, en zeker de kinderen zullen later het bos in volle glorie kunnen zien.

Familie De Cremer

Locatie Sint-Martens-Lierde

Uitgevoerde werken De weide was al een tijdje wat verruigd. Om het plantklaar te maken, hebben we ze laten klepelen. Samen met vrienden, familie en jongeren van JNM Zottegem hebben we de bomen aangeplant. We deden dit al begin november, anders was het risico te groot dat de weide gedeeltelijk onder water zou staan.

Soort bomen In totaal hebben we 2300 bomen en struiken aangeplant, allemaal standplaatsgeschikte inheemse soorten. Aangezien het perceel zeer vochtig

is, kozen we voornamelijk voor zwarte els, en op de drogere delen voor zomereik, haagbeuk, fladderiep, grauwe abeel, enzovoort. De hoofdboomsoorten hebben we in kloempen aangeplant. Langs de perceelranden komt een brede struikzone, met onder meer Gelderse roos, Europese vogelkers, meidoorn en spork.

Ondersteuning De Bosgroepen ondersteunden ons bij alle administratie: het aanvragen van de vergunning en subsidie, en de opmaak van het beplantingsplan. Ook de tijdige reservatie en bestelling van het plantgoed bij de kwekerij verliep via De Bosgroepen. De aanplanting werd opgevolgd door een medewerker die ook tijdens het aanplanten langskwam om tips te geven.

Subsidies We konden rekenen op een BOOST-toelage die we cumuleerden met de bebossingssubsidie van 0,54€/ m2 via de Vlaamse Overheid (Agentschap Natuur en Bos).

Motivatie We dragen de natuur in het algemeen en bos in het bijzonder een warm hart toe en besloten daarom mee te zorgen voor bosuitbreiding. Aangezien de weide in natuurgebied ligt, vlak naast een bestaand bos, én we een mooie subsidie konden krijgen voor de bebossing, was de beslissing snel gemaakt.

Gemeente Buggenhout

Locatie Stenenmolenstraat in Opdorp, aansluitend op het reeds bestaande toegankelijk bosje.

Uitgevoerde werken Het voormalige voetbalterrein werd ontdaan van alle materialen. De zone waar kon geparkeerd worden en waar de netten stonden werd gediepwoeld zodat de harde ondergrond werd losgemaakt. Daarna werden er gaten geboord om het planten te vergemakkelijken.

Soort bomen Het bos bestaat vooral uit wintereik in combinatie met zomereik, beuk, winterlinde, ruwe berk en ratelpopulier. In de bosrand werd er tamme kastanje, sporkehout, hazelaar, lijsterbes, kardinaalsmuts, hulst, wilde appel, brem en inheemse wilde rozen aangeplant. Een veertigtal bessenstruiken vormt een snoephaag voor de bezoekers (mens en dier). In totaal werden 1425 boompjes geplant, met de hulp van buurtbewoners.

Ondersteuning De Bosgroepen stonden in voor het ontwerp van het grondplan, de soortkeuze, de opmaak en opvolging van het bestek voor het plantmateriaal en de voorbereidende werken. Op de plantdag begeleidden en informeerden zij de buurtbewoners. Voor gelijk welke vragen rond bosaanplanting konden we bij hen terecht.

Subsidies Het plantgoed werd gesubsidieerd door Provincie Oost-Vlaanderen via de actie Beplant het Landschap.

Motivatie Het Lokaal Bestuur heeft als beleidsdoelstelling om ieder jaar een perceel op het grondgebied Buggenhout te gaan vergroenen door het aanplanten van een bos, aanleggen van kleine landschapselementen of een poel… Toen het voetbalterrein naast een bestaand bosje vrij kwam, was de beslissing dan ook snel genomen om hier een bosaanplanting te doen. Het bos is vrij toegankelijk. Er is eveneens een zit- en speelzone voorzien waar de komende jaren met natuurlijke elementen enkele voorzieningen zullen komen.

Leen en familie

Locatie Ter hoogte van Baggaart Noord in Stekene.

Uitgevoerde werken In 1987 kochten ik en mijn inmiddels overleden echtgenoot het bos aan en een dikke tien jaar later verwierven we nog enkele aanpalende stukken. In 2020 lieten we een kapping uitvoeren van 235 lorken en heel wat zieke fijnsparren. We gaan het terrein omvormen naar een loofhoutbos.

Soort bomen De nieuwe aanplant gebeurde met boskers, zomereik, wintereik, haagbeuk, winterlinde en boswilg. In totaal gaat het om 1250 stuks die we zelf gaan planten.

Ondersteuning Samen met De Bosgroepen hebben we het volume te kappen bomen berekend en het contract met de exploitant opgesteld. We bespraken ook de boomkeuze om zo goed mogelijk te anticiperen op de klimaatverandering.

Subsidies Het plantgoed werd gesubsidieerd door Provincie Oost-Vlaanderen via de actie Beplant het Landschap, als-

ook de wildbescherming van 80 cm hoog.

Motivatie Sinds corona organiseer ik af en toe een boswerkdag met een uitgebreide picknick, samen met mijn vriend, zus, broers en hun kinderen. Vermits ik zelf geen kinderen heb, hoop ik dat in de toekomst het bos voor hun (klein)kinderen een plek wordt waar zij kunnen samenkomen en genieten.

Het bosloket en Beplant het Landschap zijn mogelijk dankzij de steun van

Droom je ook van een eigen bos? Wij helpen jou graag op weg. Alles begint met een mailtje naar bosgroepen@oost-vlaanderen.be.

© Lokaal bestuur Buggenhout

Je wil als ontspanning in jouw bos werken, maar daar helpt die luide, vervuilende kettingzaag of bosmaaier niet echt bij. Gelukkig werd de laatste jaren heel wat elektrisch bosgereedschap ontwikkeld. Deze toestellen zijn lichter, stiller en hebben geen uitstoot, maar hoe zit dat met kostprijs en batterijduur? We vroegen het aan Tom van Pro Natura, die al vijftien jaar arbeidersploegen begeleidt en vaak zelf meewerkt aan bosbeheeropdrachten.

Welk gereedschap gebruik je zoal? Dat varieert volgens de opdracht. Vaak zijn het ‘ruwe’ werken die we uitvoeren, dus we hebben stevig gerief nodig. Ik denk aan kettingzagen voor het opsnoeien van overhangende takken, het afzetten van hakhout en het op meterhout zagen van stammetjes. Om jonge aanplantingen meer groeikansen te geven gebruiken we onze bosmaaiers om netels en bramen te maaien.

Bosbeheer met

moest wennen aan die lichtere toestellen, die amper lawaai maken en aanvoelen alsof ze over minder kracht beschikken. Er werd gevreesd dat de toestellen snel zouden stuk gaan of er constant batterijen zouden moeten vervangen worden. Maar dat bleek niet zo.

Wat is jouw gebruikservaring?

Ik ben fan. De kinderziektes van de eerste toestellen zijn er grotendeels uit en de accu’s worden ieder jaar efficiënter, waardoor je langer kan doorwerken. Om hakhout tot een dikte van 20 cm diameter te vellen en op meterhout te zagen is een kettingzaag op accu perfect. Om zwaardere bomen te vellen gebruik ik de kettingzaag op benzine omdat die nog iets krachtiger is, en doen we het opruimwerk met de kettingzaag op accu. Voor kleinere vrijstellingen gebruiken we bosmaaiers op accu. Deze werken stil, wat handig is in de zomermaanden wanneer we soms al om 6 uur ’s ochtends de werken aanvatten.

Werken deze toestellen allemaal op benzine?

Tot 2017 gebruikten we enkel toestellen op benzine en tweetaktbrandstof. Vanaf dan zijn er toestellen op batterij bijgekomen. Vandaag gebruiken we beide.

Stonden jij of jouw ploeg weigerachtig tegen het gebruik van toestellen op batterij?

Ik moet zeggen dat ik ook eerst

We missen de luide benzinemotortoestellen alleszins niet. Een ganse dag in lawaai van meer dan 100 decibel werken is geen pretje. We dragen gehoorbescherming, maar toch. De vogels zien ons trouwens ook liever komen met accu’s dan benzine (lacht). Ook de uitlaatgassen zijn niet te onderschatten. Niettegenstaande we al jaren met verbeterde tweetaktolie werken die beter is voor de ge-

Kettingzaag © Ego

met gereedschap op accu

bruiker en het milieu, sta je toch de ganse dag in oliedampen te werken.

Last but not least: de motor is veel lichter, waardoor het ergonomischer en comfortabeler is om te werken. Er zijn ook minder bewegende onderdelen waardoor er minder trillingen zijn. Een gekende ziekte in ons beroepsveld is HAVS, hand-armvibratiesyndroom. Door overmatige trillingen krijg je beschadigingen in bloedvaten en zenuwen en is er minder bloeddoorstroming. Daardoor krijg je witte of ‘dode’ vingers.

Ligt jullie bestelwagen vol gereedschap en batterijen?

Ja, we zitten vaak in bossen die ver van ons depot liggen dus nemen we graag een reservetoestel mee in geval van defect en voldoende brandstof en accu’s. Met een accu voor de kettingzaag of bosmaaier kunnen we

een ganse voormiddag werken. Dus hebben we een tweede accu mee per machine voor de namiddag. Het handige van de accu’s is dat deze passen op alle toestellen. Voor ruwere en langere werken met de haagschaar en bosmaaiers hebben we ruggedragen accu’s die meer wattage hebben en het gebruiksgemak nog verhogen. Het opladen van de accu’s gebeurt in ons depot. Na onze werkdag steken we alle batterijen in de laders. De laders stoppen automatisch wanneer de batterijen vol zijn.

Wat kost een goed accutoestel en kan dit op tegen zijn benzineconcurrent?

Met de ploeg werken we uitsluitend met de professionele lijn van toestellen gezien ze elke dag intensief worden gebruikt. Voor privégebruik heb ik zowel een kettingzaag op

benzine als op accu om brandhout te kleinen. De accukettingzaag kostte me twee jaar geleden 250€, de accu 135€ en de standaardlader 60€. Ik schat het verbruik van elektriciteit op 1€ per weekend. Het voordeel van de accu is dat je geen dure benzine en tweetaktolie meer hoeft te kopen én dat je niet telkens de kettingzaag moet in gang trekken. In maanden wanneer ik deze niet gebruik moet ik ook niet denken aan de benzine die vervliegt. Mijn benzinemotorzaag kostte me 299€. De brandstof (benzine+ tweetaktolie) kost me zo’n 15€ per weekend. Ik breng ze minstens één keer per jaar binnen bij een mecanicien voor onderhoud, nieuwe filters en bougies. De accukettingzaag dien ik enkel wat uit te blazen met perslucht. De accukettingzaag is al vanaf het tweede jaar goedkoper. Voor het verkleinen van brandhout zou ik niet meer zonder kunnen!

Bosmaaier © Stihl

Tom in actie

© Husqvarna

Nieuwe inzichten over invasieve

Ongewenste organismen bestrijden met harde middelen levert niet alleen ongewenste effecten op, het geeft vaak ook ruimte aan een nieuwe plaag. Wat als we nu eens de veerkracht van het bos zouden versterken, zodat invasieve soorten geen kans krijgen?

Wanneer we geplaagd worden door ongewenste organismen, hebben we de gewoonte om deze drastisch te lijf te gaan. Denk maar aan de landbouw of aan antibioticagebruik in de geneeskunde. Intussen weten we dat deze ingrepen ook ongewenste effecten opleveren en dat de oplossing niet altijd stand houdt. Wanneer het natuurlijk evenwicht wordt weggevaagd, ontstaat een vacuum dat evengoed kan opgevuld worden door ongewenste als gewenste soorten. Antibiotica doden ook de goede bacte-

riën in onze darmen waardoor het evenwicht verstoord is. Insecticiden doden ook roofinsecten waardoor een nieuwe plaag zich al snel weer aandient.

Bij de bestrijding van invasieve exoten in de natuur zien we gelijke mechanismen. De kale darmwand na een antibioticakuur is de kapvlakte na het verwijderen van Amerikaanse vogelkers, of de geruimde poel na het uitscheppen van woekerende watercrassula. Zo creëer je eigenlijk ‘pionier-condities’ met de per-

fecte omstandigheden voor dezelfde of een nieuwe plaag.

Kan het anders? Ja, en dat bewijst Life Resilias. Dit project tracht de dominantie van invasieve exoten te voorkomen door de veerkracht van bos en natuur te versterken, terwijl klassieke bestrijdingsmethodes net zorgen voor een situatie met weinig weerstand. Een stabiel, evenwichtig systeem is beter bestand tegen verstoringen en houdt de exoot zelfs onder de duim door de concurrentie van inheemse soorten. Deze ecosysteemaanpak laat toe om middelen op een positieve manier te benutten voor de opbouw van een stabiele levensgemeenschap.

Een bed van tweejarige vogelkers: zonder beschaduwende struik- of boomlaag keert het probleem snel weer

soorten

Life Resilias focust op Amerikaanse vogelkers in bossen maar onderzoekt ook hoe men invasies van Japanse duizendknoop, water crassula en zonnebaars kan verhinde ren.

Amerikaanse vogelkers: toch geen bospest?

De Amerikaanse vogelkers doet het nog altijd uitstekend in onze bossen, tot gro te frustratie van beheerders. De soort kreeg vanwege zijn slechte reputatie de titel ‘bospest’. Bestrijding vraagt veel tijd en geld en is niet altijd succesvol. Amerikaanse vogelkers werd vanaf de 17de eeuw als sierboom uit Amerika naar Europa gehaald en in bossen geplant, vooral vanwege de goede groei en bodemverbeterende eigenschappen op zuur zand. Vanaf 1950 drong het besef door dat de soort een ontembare woekeraar is. De Amerikaanse vogelkers ziet er meestal uit als een grote struik met een kromme, hoekige stam. In het volle licht groeit de boom wel vrij recht uit en in deze hoedanigheid wordt hij soms over het hoofd gezien bij bestrijding. De donkere schors lijkt sterk op die van andere kerselaars met kleine horizontale streepjes. De bladeren zijn glanzend groen en leerachtig. De boom heeft witte bloemtrossen in het voorjaar en draagt later donkere bessen. Typisch is de sterke amandelgeur die vrijkomt wanneer je een tak afbreekt en verpulvert.

Weg met glyfosaat

Het verwijderen van Amerikaanse vogelkers is makkelijker gezegd dan gedaan. Op een afgezaagde stronk (stoof) steken nieuwe scheuten terug de kop op. Bovendien ontkiemen massaal zaden zodra er wat licht in het bos komt. Om het opnieuw uitschieten van de stoven tegen te gaan, werden deze traditioneel ingestreken met glyfosaat (Roundup, Viking, Glyfall) of werd glyfosaat ingebracht via inkepingen in de stam. Je kan de struik ook uittrekken, manueel of met een treepopper, stronkentrekker of kraan. Bij elke vorm van bestrijding is hoe dan ook enkele jaren nazorg nodig om succes te boeken.

Omdat glyfosaat kankerverwekkend en schadelijk is voor het milieu werd het gebruik in de natuursector stopgezet. Er

zijn goede resultaten geboekt met het bestrijden van Amerikaanse vogelkers zonder glyfosaat volgens deze methode: zaag de bomen een eerste keer af tussen half april en half mei op anderhalve meter hoogte (niet tegen de grond). Keer jaarlijks terug in volle zomer om de nieuwe scheuten af te snijden of hakken. De stam zal uitputten en afhankelijk van de locatie na één of enkele jaren afsterven. Een zogenaamd spinaziebed van zaailingen laat je drie tot vier jaar opschieten zodat ze door onderlinge concurrentie in aantal verminderen. Daarna trek je de planten uit. Het is een succesvolle methode maar er is volharding voor nodig, en in grotere gebieden is dit een intensief en duur werk.

Ecosysteemaanpak

Amerikaanse vogelkers vertoont heel wat kenmerken van een pionierboomsoort. Die gedijt alleen bij veel licht en kan nauwelijks concurreren met meer schaduwbestendige soorten. Het woekeren gebeurt dan ook vaak in verarmde bossystemen zoals aangeplante, gelijkjarige dennenbossen. Het volstaat om het bos in een rijpere, meer volwassen fase te brengen, bijvoorbeeld via de aanplant van schaduw- of climaxsoorten om het aandeel Amerikaanse vogelkers vanzelf te laten afnemen. Dit heet het bos veerkrachtig maken.

Heel wat moderne bosbeheerders combineren technieken om het bos veerkrachtig te maken en Amerikaanse vogelkers te bestrijden. Prima bezig, denken we dan, maar bosecoloog en vogelkersspecialist Bart Nyssen houdt ons bij de les. Als in een veerkrachtig bos Amerikaanse vogelkers vanzelf verdwijnt, waarom bestrijden we deze soort dan nog? Zorgt de bestrijding niet voor het verminderen van de veerkracht van het bos waardoor we onszelf tegenwerken? Nyssen komt met een verrassende oplossing: Amerikaanse vogelkers gewoon laten staan en de concurrentie met inheemse boomsoorten op gang brengen. Eenmaal je de concurrerende inheemse boomsoorten in je bos krijgt, zul je zien dat het bos geleidelijk aan spontaan richting inheems bos gaat. Dat duurt natuurlijk wel even. De ecosysteemaanpak voor Amerikaanse vogelkers bestaat dus uit het aanplanten van inheemse boom- en struiksoorten die de concurrentie met vogelkers aangaan, in combinatie met het versterken van het bosklimaat door kleinschalig beheer.

In de praktijk

Kleinschalig bosbeheer moet het bos donker maar toch gevarieerd houden.

Dit voorkomt dat licht de verjonging van invasieve soorten stimuleert en bevordert structuurvariatie. Vermijd grootschalige kapwerken, werk met plaatsgewijze verjonging en stel toekomstbomen vrij. Door deskundig te dunnen wordt de spontane opslag van schaduwsoorten bevorderd zonder dat pioniers als vogelkers een kans krijgen. Aan te planten schaduwtolerante soorten zijn onder meer winterlinde, haagbeuk, beuk, fladderiep, esdoorn, hazelaar, hulst, taxus en Europese vogelkers. Op open plaatsen werk je best met snelgroeiende bomen die kunnen concurreren met vogelkers zoals ratelpopulier, berk, boswilg en boskers.

De genoemde schaduwsoorten kunnen al onder een ouder scherm van Amerikaanse vogelkers geplant worden, ook wanneer er nog dennen boven de vogelkers staan. Als er zaadbomen van bv. esdoorn in de buurt aanwezig zijn, dan zie je aan het verschijnen van zaailingen wanneer deze fase intreedt. Op dat moment komen er ook massaal zaailingen van vogelkers op maar die hebben meer licht nodig en sterven binnen het jaar of groeien uit tot onschuldige ‘bonsai’-exemplaren. Met andere woorden, een bos van Amerikaanse vogelkers is eigenlijk een gunstigere uitgangssituatie om een veerkrachtig, volwassen bos te bekomen dan een klassiek dennenbos. Je zou kunnen stellen dat er in zandig Vlaanderen momenteel een natuurlijke

evolutie is van dennenbos over vogelkersbos naar gemengd loofbos. Door te gaan kappen in die vogelkersfase zet je de evolutie terug richting dennenbos en zal het meer inspanning kosten om de fase van gemengd loofbos te bereiken. De vogelkersfase blijkt trouwens gunstig voor strooisel-afbrekende soorten zoals regenwormen en bacteriën waardoor de bosbodem naar moestuinkwaliteit evolueert, en voor de ontwikkeling van echte bosplanten zoals bosanemoon, salomonszegel en dalkruid. De beschreven aanpak is in zekere mate ook toepasbaar voor het controleren en/of uitfaseren van lichtminnende exoten als Amerikaanse eik, robinia (valse acacia) en hemelboom.

En nu?

De beste aanpak is er één op maat van elk gebied op basis van de beoogde doelstellingen en beschikbare middelen. Je kan de juiste aanpak afleiden uit een interessante publicatie van Bart Nyssen en zijn collega’s: ‘Beslisboom Amerikaanse vogelkers’, te vinden op bosgroepen.nl/nieuw-de-beslisboom-amerikaanse-vogelkers.

Door Bosgroep Houtland op basis van info door Bart Nyssen (Bosgroep Zuid-Nederland). De partners van Life Resilias zijn Bosgroep Zuid-Nederland en Stichting Bargerveen. Meer info: resilias.eu.

Op stap met Bart Nyssen (rechts voor) in de overwoekerde Waaslandse bossen

Verwarring rond naaldhoutsoorten

Wanneer architecten en ingenieurs op zoek gaan naar een naaldhoutsoort die geschikt is voor een specifieke toepassing, raken ze vaak in de war doordat eenzelfde houtsoort onder verschillende namen bekend kan staan in de handel. Zo zijn er soms discrepanties tussen de commerciële en de algemene, genormeerde benaming van een houtsoort. We geven hier een kort overzicht.

Douglas: Hout van de Douglasspar Pseudotsuga menziesii.

Oregon: Eveneens Pseudotsuga menziesii. Douglas en Oregon zijn dus dezelfde houtsoort. Oregon is ingevoerd vanuit Noord-Amerika, Douglas komt uit andere delen van de wereld, bij ons voornamelijk uit Europa.

Oregon Kroon: Opnieuw Pseudotsuga menziesii. Een pak Oregon Kroon wordt samengesteld uit de planken Oregon van de hoogste kwaliteit.

Dennenhout: Is afkomstig van de zilverspar Abies alba. In onze contreien komt deze boom niet veel voor, het hout wordt hier dan ook niet veel verhandeld.

Lorken: Hout van de Europese (Larix decidua) of Japanse (Larix kaempferi) lork. Wordt ook als lariks of larix verhandeld.

Grenen: Hout van de grove den Pinus sylvestris, ook vaak gecommercialiseerd als ‘Rood Noorse Den’ (RND) wanneer het hout uit Scandinavië geïmporteerd wordt.

Vuren: Hout van de fijnspar Picea abies, ook vaak gecommercialiseerd als ‘Wit Noorse Den’ (WND), opnieuw wanneer het hout uit Scandinavië komt.

Let voor de laatste twee soorten op de kleuren die in de commerciële benaming worden gebruikt. ‘Rode Noorse Den’ slaat op grenenhout, het spint is witgeel en het kernhout roodbruin. Vandaar dus de kleur rood in de bena-

Douglas - Oregon

© Charlotte Lamby

ming. ‘Witte Noorse Den’ slaat op vurenhout, waarin normaal gezien geen kleurverschil zichtbaar is tussen kern en spint, het is een volledig bleke, wat gelige houtsoort. Waarom spreken we in het Nederlands dan van ‘vurenhout’, dat meteen associaties oproept met de kleur rood? Blijkbaar komt dit door een

vertaalfout van lang geleden, waarbij de namen voor deze twee soorten omgekeerd zijn, en zo ingeburgerd raakten. Grenen had dus vuren moeten heten, en omgekeerd!

Om verwarring te voorkomen wordt aan architecten aangeraden om in hun be-

stek de gewone, genormeerde naam van de houtsoort, gevolgd door de wetenschappelijke naam tussen haakjes, te vermelden.

Uit het vakblad van de Belgische Houtconfederatie HoutBedrijf, maart 2021, houtbedrijf.be

Dennenhout Vuren Grenen Lorken

© Sara Riera

What’s in a name?

Bossen en bomen zijn niet weg te denken uit onze omgeving. Niet te verwonderen dat je allerlei verwijzingen terugvindt in ons taalgebruik. Maak kennis met de invloed van bos en bomen op hoe we onze wereld benoemen.

Heel wat gemeentenamen in Oost-Vlaanderen hebben een link naar bos of bomen. Een mooi voorbeeld zijn plaatsnamen met ‘houtem’. Dit woord is samengesteld uit ‘hout’ en ‘heem’ en betekent ‘woonplaats in het bos’. Onder ‘hout’ verstaan wij nu de grondstof, maar in de vroege middeleeuwen was het de benaming voor een hoogstammig bos. ‘Bos’ betekende toen struikgewas en heeft later de plaats van ‘hout’ ingenomen. Toch is ‘hout’ in vele toponiemen bewaard gebleven. Om onderscheid te maken tussen de verschillende woonplaatsen voegde men gewoon meer informatie toe: Denderhoutem, Sint-Lievens-Houtem, Letterhoutem, Kruishoutem

De plaatsnaam ‘lo’ heeft betrekking op bos, in sommige gevallen betekent het ook poel of ven of verwijst het naar een zandige grond. Gemeenten als Lochristi en Lotenhulle lenen hun naam hier aan. De ‘eek’ in Eeklo is afgeleid van ‘eik’. Eeklo betekent dus ‘eikenbos op zandgrond’.

Plaatsnamen met ‘laar’ verwijzen meestal naar een nederzetting in of nabij een open plek in het bos. Denk maar aan Laarne en Berlare, waarbij ‘ber’ verwijst naar modderig. Mespelare betekent nederzetting bij de mispelboom. Bij Bottelare verwijst ‘bottel’ naar haagdoorn, kornoelje en rozelaars.

‘Rode’ verwijst naar ‘gerooid bos’. Met toevoegingen op basis van bijvoorbeeld ligging of planten ontstonden plaatsnamen als Schelderode en Gontrode

De plaatsnaam vertelt ons vaak iets over welke bomen er toen groeiden. Zo verwijst Lemberge naar een berg met lindebomen.

Aalter wordt gewoonlijk verklaard uit het Germaanse halahdrja, een afleiding van de plantnaam halahdra. Halaha zou stekelig betekenen. Dra werd later verbasterd tot ‘ter’. Er wordt vermoed dat ‘halahdra’ in onze streken betrekking had op de jeneverbessenstruik. Ook Haaltert dankt wellicht zijn naam aan deze struik.

Assenede is mogelijk een afleiding van de boomnaam ‘as’, een oude dialectvorm van ‘es’. As werd gecombineerd met het suffix ithja, wat ‘verzameling van weiden’ betekent en later evolueerde tot -ede. Ook Astene ontleent mogelijk zijn naam aan de es.

Buggenhout is dan weer samengesteld uit het Middelnederlandse woord voor ‘beuken’ en hout, in feite dus een andere benaming voor ‘beukenbos’.

Een laatste die tot de verbeelding spreekt is Serskamp. Dat zou verwijzen naar ceresiae campus, ofwel kersenveld. Romeinen zouden hier in de 3e en 4e eeuw effectief vruchtbomen geteeld hebben.

Bron: De Vlaamse gemeentenamen: verklarend woordenboek

Al 25.000 bomen geplant dankzij BOOST

Op 26 januari ging de 25.000ste BOOST-boom in de grond bij Karel en zijn moeder Veerle in Erpe-Mere. Vroeger waren zij actief in de paardensport, maar intussen lag de zeer natte weide in de Geelstervallei er al enkele jaren zonder doel bij.

Toen Karel en Veerle hoorden dat een bos aanplanten mogelijk was met ondersteuning van BOOST, aarzelden ze niet. Het nieuwe bos is een verjaardagscadeau voor de (klein)kinderen Guust en Vic, die er later iets aan zullen hebben.

Gedeputeerde Riet Gillis, die mee hielp planten, is blij dat de provincie via BOOST particulieren een extra stimulans kan geven om te bebossen: “Onze provincie heeft nog een inhaalbeweging te maken, er dient dus nog heel wat bos te worden aangeplant om het klimaat te redden.” Ook het BOOST-comité, burgemeester De Waele en schepen van Leefmilieu De Vuyst van Erpe-Mere vierden met ons mee.

Dien jouw aanvraag in

Vorige winter werd dankzij BOOST 4,1 hectare bosuitbreiding gerealiseerd. Deze winter kwamen er nog zes bossen bij. Dat

brengt de teller nu op 12 hectare BOOST-bos in Oost-Vlaanderen. En er is goed nieuws: ook dit jaar kan je een aanvraag doen voor extra centen om jouw bosdroom waar te maken. Particulieren die hun grond willen bebossen kunnen 25.000€ per hectare krijgen. De deadline om een aanvraag in te dienen is 30 april 2022. Alle info en voorwaarden vind je op www. boostvoorbos.be. Uiteraard staan we klaar om kandidaten te helpen bij het invullen van het formulier.

Doe een gift

Heb je geen grond, maar wil je wel mee zorgen voor extra bos? Vanaf nu kan je een gift doen aan het fonds. Voor iedere 2,5 euro die gedoneerd wordt, realiseren we 1 m2 bosuitbreiding. Neem een kijkje op www.boostvoorbos.be/steun-het-fonds.

BOOST is een initiatief van Bosgroepen Oost-Vlaanderen met steun van de Vlaamse Overheid, het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling en Provincie Oost-Vlaanderen.

Forest in 1 Day

Ook dit jaar werkten De Bosgroepen mee aan Forest in 1 Day, een initiatief van het Jane Goodall Institute met de steun van Luminus. Op zondag 6 februari zouden er 18.000 bomen geplant worden in Waasmunster, Halen en Crisnée. Door storm en extreem regenweer is het niet gelukt om alle bomen op die dag te planten, maar het doel werd een week later wel gehaald.

Sinds Jane Goodall onderzoek deed naar de chimpansee in Tanzania zet ze zich in om het leefmilieu van dieren te beschermen. Dankzij nieuw bos vinden heel wat diersoorten voedsel en leefruimte, en kunnen we de effecten van de klimaatverandering tegengaan. Ook de mens geniet mee van een evenwichtiger ecosysteem. Voor elke geplante boom in België zullen Jane Goodall Institute en Luminus trouwens een veelvoud aanplanten in Burundi.

Voor de plantactie in Waasmunster zorgden wij voor de opmaak van het plantplan, de keuze van de boomsoorten en de voorbereiding van het terrein. Er werden maar liefst 9400 bomen geplant. Ondanks het slechte weer daagden er toch nog 150 vrijwilligers op om de boompjes in de grond te steken.

Voorheen stonden hier naaldbomen. Door opeenvolgende extreme droogteperiodes waren de bomen zo verzwakt dat de letterzetter vrij spel kreeg en het bos dood ging. Voor deze herbebossingen kiezen we voor een gezonde menging van boomsoorten die aangepast zijn aan de bodem en weersomstandigheden, zoals boskers, winterlinde en zomereik. We zorgen ook voor een bloeiende bosrand met onder meer hazelaar en meidoorn. Door in te zetten op meer biodiversiteit maken we het bos beter bestand tegen de gevolgen van de klimaatverandering. Zo kan het op termijn zorgen voor gezonde lucht, koelte tijdens warme zomers maar ook voor rust en ontspanning.

Vlaanderen zoekt 500 eigenaars met boswens

De Vlaamse Overheid wil tegen 2024 zorgen voor 4000 ha bijkomend bos in Vlaanderen. Om dit te realiseren werd de Bosalliantie opgericht, een partnerschap tussen Natuur en Bos, De Bosgroepen, Bos+, Natuurpunt, Regionale Landschappen en Landelijk Vlaanderen.

Samen motiveren wij zoveel mogelijk particulieren, bedrijven en verenigingen om een bos aan te planten. Omdat er wel wat komt kijken bij de realisatie van een eigen bos, wordt het potentiële bebossers zo gemakkelijk mogelijk gemaakt. Op bosteller.be kan je berekenen hoeveel subsidies je zou krijgen. Alles vanaf een oppervlakte van 0,1 ha kan daarvoor in aanmerking komen. Iedereen kan zich hier aanmelden voor een bosbabbel. Je wordt dan gecontacteerd door een partner van de Bosalliantie. Als particulier mag je een telefoontje verwachten van De Bosgroepen. We overlopen dan jouw wensen en bekijken de mogelijkheden. Ook voor de volgende stappen staan we jou bij: subsidieaanvraag, plantplan, plantsoen en de uiteindelijke aanplant.

Ben jij eigenaar van een grond? Wil je mee zorgen voor propere lucht, een natuurlijke speelplek voor de (klein)kinderen of wil je gewoon eekhoorntjes zien rondhuppelen in je eigen bos? Maak van je grond een bos en ontvang tot 25.000€ per hectare van de Vlaamse Overheid. Vraag op bosteller.be jouw persoonlijke bosbabbel aan.

Natuurbeheerplan Maarkebeekvallei

Heuglijk nieuws uit de Vlaamse Ardennen: het Natuurbeheerplan Maarkebeekvallei werd door minister Demir goedgekeurd. De Bosgroepen stonden in voor de begeleiding bij het omzetten van het bestaande beheerplan naar een nieuw natuurbeheerplan.

Aan dit gezamenlijk beheerplan nemen achttien boseigenaars deel die samen bijna 68 ha bos- en natuurgebieden beheren. Op die manier wordt het duurzame beheer van deze bossen voor de komende jaren vastgelegd. Bijna alle betrokken eigenaars kiezen er vrijwillig voor om op hun percelen bijkomende inspanningen te doen om de natuurwaarden te versterken. Voor deze inspanningen kunnen zij rekenen op ondersteuning van de Vlaamse overheid.

Eén eigenaar koos er zelfs voor om zijn bos te laten erkennen als natuurreservaat of een natuurbeheerplan type 4, zoals het in de nieuwe regeling heet. Dit houdt concreet in dat de eigenaar, Raoul, zich engageert om over de volledige oppervlakte van zijn bos natuurdoelen na te streven, en om na 24 jaar, wan-

neer het beheerplan afloopt, dat beheer blijvend verder te zetten. Zo ontstaat een vorm van erfdienstbaarheid waardoor de aanwezige natuur zich verder duurzaam kan ontwikkelen. Een natuurreservaat dat beheerd wordt door een private eigenaar is een primeur voor Oost-Vlaanderen en werd enkel vooraf gegaan door een gelijkaardig initiatief in Heusden-Zolder.

Dankzij het engagement van alle eigenaars die deelnemen aan dit beheerplan zullen de bossen in de Maarkebeekvallei de komende jaren goed beheerd worden en een thuis blijven, of misschien zelfs opnieuw worden, voor veel plant- en diersoorten.

Vergeet de bosrand niet

Een bosrand is een stukje natuur waarin je specifieke flora en fauna vindt. De ideale bosrand bestaat uit een mantel en een zoom. Door die mix van gesloten en open vegetatie hebben bosranden een grote biodiversiteitswaarde.

De bosmantel is een struik- of hakhoutzone. Hiervoor kan je struiksoorten aanplanten zoals lijsterbes, sporkehout, hazelaar, meidoorn, sleedoorn, Gelderse roos, enzovoort. De boszoom bestaat uit ruigtekruiden. De samenstelling is zeer afhankelijk van het bodemtype. De beplanting kan je spontaan laten ontwikkelen of je kan soorten inzaaien of aanplanten. Denk aan wilgenroosje, moerasspirea, lookzonder-look, dagkoekoeksbloem en bosandoorn.

Ledendagen

Leden van Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord kunnen alvast zaterdag 23 april in hun agenda markeren want dan vindt de Algemene Vergadering plaats in Het Leen in Eeklo. Op zaterdag 30 april is het de beurt aan de leden van Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender. Voor Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen wordt de ledendag ingepland later in de lente.

Een golvende rand zorgt voor meer variatie en meer biodiversiteit. Heel wat vlinders, bijen, andere insecten maar ook kleine zoogdieren profiteren van een goed ontwikkelde bosrand.

Heb jij ruimte voor de aanplant van een bosrand het komende najaar? Contacteer dan zeker jouw Bosgroep. Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord heeft een speciale bosrandenactie lopen waarbij de bosrand kan aangeplant worden tegen een goedkoop tarief.

Op onze ledendagen is er na de vergadering tijd en ruimte voor ontmoeting en bieden we jou een boeiende activiteit aan waarbij je bijleert over bosbeheer. Alle leden ontvangen nog een persoonlijke uitnodiging per mail of brief.

Kapmachtiging aanvragen

Natuur en Bos pakt uit met de lancering van een e-loket voor de aanvraag van kapmachtigingen. Dit is het vellen van bomen in een bos, zonder dat het bos permanent verdwijnt of een ander gebruik krijgt.

Wie zelf zo’n machtiging wil aanvragen, kan dit niet meer per post of mail doen. Voortaan kan je je aanvraag enkel nog indienen via https://eloket.natuurenbos.be.

Op natuurenbos.be/bomenkappen/bosbeheer vind je een filmpje waarin wordt uitgelegd hoe je een digitale aanvraag doet.

meer bosnieuws

Volg ons op social media bosgroepenovl bosgroepenovl

Schrijf je in op de nieuwsbrief via bosgroepen.be/jouwbosgroep

De bosbode digitaal ontvangen? Mail naar bosgroepen@oost-vlaanderen.be

boszoekers

Hieronder vind je een overzicht van bospercelen die momenteel te koop staan in Oost-Vlaanderen. De inbreng van Bosgroepen Oost-Vlaanderen beperkt zich tot informeren en adviseren; de verkoop gebeurt rechtstreeks tussen verkoper en koper.

NINOVE: Afd. 13 Sectie B, nr. 413c en aanliggend Afd. 9, Sectie C, nr. 178c. Oppervlakte: 0,6 ha. Voormalig populierenbos gelegen aan de Brakelsesteenweg tussen Outer en Appelterre. Meer info: 0472 288 932.

Wil je zelf een zoekertje plaatsen, mail dan naar bosgroepen@oost-vlaanderen.be. We plaatsen geen advertenties voor verkoop van bosplantsoen of tweedehands materiaal. Zoekertjes worden niet herhaald.

brandhoutweb.be

Een overzichtelijk online verkoopplatform waar je het hele jaar door brandhout kan kopen. Bosgroepen Oost-Vlaanderen zorgen voor een up to date aanbod, een vlotte opvolging en een goede prijs-kwaliteitverhouding van lokaal en duurzaam brandhout. contact

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

PAC Zuid | W. Wilsonplein 2 - 9000 Gent | 09 267 78 60 bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

coördinator: Sylvie Mussche

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

PAC Zuid | W. Wilsonplein 2 - 9000 Gent | 09 267 78 60 bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

coördinator: Klaartje Van Loy

Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Veemarkt 27 - 9600 Ronse | 055 21 62 80 vlaamseardennen@bosgroep.be

coördinator: Hans Scheirlinck