Bosgazet 32

032 bosgazet

Beste boseigenaars en bosliefhebbers, Het was een natte zomerperiode. Dit bracht voor- en nadelen met zich mee. De jonge plantjes hebben geen droogtestress gekend en zijn goed gegroeid. Daarentegen hebben heel wat zomerexploitaties moeilijkheden gehad. Niet alle hout is op tijd geruimd kunnen worden wegens te nat en daar profiteren de houtschimmels van. Het gekapte dennenhout verkleurt dan en vermindert in waarde.

Intussen hebben zich reeds een 4800-tal privé-bosbeheerders aangesloten bij de Antwerpse bosgroepen. In totaal beheren we reeds meer dan 12.700 ha privé-bos. Dit is meer dan 1/3e van alle privé-bossen. Hierdoor groeien we uit tot een enorm belangrijke beheerder in het buitengebied. Een uitdaging die we ten volle willen aangaan.

In deze bosgazet kunnen jullie kennismaken met een nieuw begrip, nl. ecosysteemdiensten. Hier kan je zien dat bossen enorm belangrijk zijn voor de maatschappij. Dit wordt niet altijd naar waarde geschat. Diensten zoals CO2 -fixatie, klimaatregulatie, waterbergend vermogen en luchtzuivering krijgen meer aandacht dan vroeger. Het is onze bezorgdheid dat we als bosbeheerders erkenning en waardering krijgen voor het verlenen van al deze diensten.

In het artikel rond vogelkersbestrijding merk je op dat er eindelijk andere inzichten de kans krijgen om zich te ontplooien. Het blind bestrijden van bepaalde soorten maakt geleidelijk plaats voor een weldoordachte langetermijnvisie gestoeld op praktijkervaring.

Zo, er rest me jullie nog een actief najaar toe te wensen. Sommigen zullen de kettingzaag bovenhalen om het bos te beheren, anderen zullen al wandelend genieten van de natuurpracht. We hopen jullie ook te mogen verwelkomen op de Limburgse Bosen houtbeurs. Naast tal van activiteiten zal de dag ook bekend staan als “Dag van de Boseigenaar” waarop het 15.000e bosgroeplid in de bloemetjes gezet zal worden.

In dit nummer:

pg. 3 Ecosysteemdiensten

pg. 8 Amerikaanse vogelkers

pg. 10 BosgroepNieuws: nieuws per Bosgroep

pg. 20 Velhevels en keerhaken

pg. 21 Bos- en houtbeurs

pg. 22 Zoekertjes

pg. 23 Cursus en excursies

Digitale Bosgazet!

De bosgazet is vanaf nu ook digitaal verkrijgbaar. Wilt u deze vanaf de volgende editie enkel via e-mail ontvangen, geef dan een seintje via antwerpennoord@bosgroep.be op deze manier kunnen we heel wat papier besparen!

Waarom bosgroepen?

Vlaanderen telt ongeveer 146.000 hectaren bos en naar schatting is 70 % van dit bosareaal in privé-eigendom. De Vlaamse overheid heeft er bewust voor gekozen om ook de privéboseigenaars te betrekken in het beleid. De oprichting van de Vlaamse bosgroepen was een duidelijk signaal naar de boseigenaars toe om hen te stimuleren het beheer in eigen handen te nemen. Een kans om te grijpen…

Het bos in Vlaanderen is bovendien enorm versnipperd. Deze versnippering is niet enkel ruimtelijk, ook een enorme eigendomsversnippering typeert de Vlaamse bossen. Zo zijn de meeste boseigendommen in Vlaanderen kleiner dan 1 ha! Het beheer van deze ‘minibosjes’ is voor de boseigenaars financieel onrendabel met als gevolg dat het beheer van deze sterk versnipperde bospercelen meestal achterwege is gebleven. Bovendien wordt de boseigenaar vaak geconfronteerd met problemen die hij niet altijd alleen kan oplossen, zoals bijvoorbeeld recreatieoverlast of sluikstorten. Wanneer verschillende eigenaars samen voor het bosbeheer zorgen, kan dit zonder de eigenaars op kosten te jagen. De belangrijkste taak van de bosgroepen is het stimuleren en coördineren van zo een samenwerking. In een bosgroep komen boseigenaars vrijwillig samen om het beheer van hun bossen te verbeteren. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gebruik te maken van onze diensten. Iedere eigenaar behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom.

Wat kan de bosgroep voor u doen?

De belangrijkste taken van de bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. U kan de coördinator contacteren voor:

• gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, juridische, financiële en administratieve aspecten);

• informatie over hoe uw bos duurzaam kan beheerd worden, wat uw wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waar u als boseigenaar aanspraak op kunt maken;

• organisatie van wandelingen, cursussen en excursies;

• hulp bij het aanduiden van dunningen;

• hulp bij de bestrijding van Amerikaanse vogelkers en exoten door onze arbeidersploeg;

• hulp bij het invullen van kapaanvragen, subsidiedossiers en hulp bij het opstellen van beheerplannen;

• coördinatie van gezamenlijke boswerkzaamheden en houtverkopen voor meerdere eigenaars zodat goedkoper en efficiënter werk geleverd kan worden.

Ecosysteemdiensten:Wadisda?

Zoals duurzaamheid een modewoord is geworden, is ook ecosysteemdienst in steile opmars. Ecosysteemdiensten zijn gedefinieerd als “nuttige diensten die het ecosysteem aan de mens levert”. In de loop van de laatste decennia is het besef ervan sterk gegroeid.

Na de tweede wereldoorlog werden de Vlaamse bossen nog beplant met mijnhout. De economische functie was de belangrijkste functie van het bos. Pas in 1990, met het nieuwe bosdecreet, won de multifunctionaliteit van de bossen aan belang. Naast de economische functie (houtproductie) werden de natuur- en de sociale functie van het bos belangrijker. De grotere bewustwording van uitdagingen zoals klimaatopwarming, fijn stofproblematiek, … doen het belang van andere (ecosysteem) diensten die de bossen leveren ( luchtzuivering, koolstofopslag, … ) toenemen. De erkenning ervan is een duwtje in de rug om het maatschappelijk belang van onze bossen duidelijk te maken.

Bossen leveren een groot aantal ecosysteemdiensten. Zo zijn bossen belangrijk voor klimaatregulatie, koolstofvastlegging, houtproductie, recreatie, luchtkwaliteit, waterregulatie en biodiversiteit. Dit zijn slechts enkele van de diensten die bossen ons leveren. Dit artikel gaat dieper in op een aantal ecosysteemdiensten. De toekomstige bosbeheerder zal zijn beheer steeds meer richten op een evenwichtige invulling ervan.

Regulatie van het globaal klimaat

Het laatste klimaatrapport van de Verenigde Naties (september 2013) geeft aan dat de aarde sneller opwarmt dan ooit. Twee grote oorzaken van de klimaatopwarming zijn de verbranding

van fossiele brandstoffen en de ontbossing in de tropen. We staan dus voor de grote uitdaging om minder CO2 uit te stoten en tegelijkertijd de opnamecapaciteit te maximaliseren. Op wereldschaal zijn bossen enorm belangrijk voor de opslag van CO2. Van alle groene planten nemen bomen het meeste CO2 op vanwege hun grootte en leggen dit ook nog eens gedurende een lange periode vast door hun relatief lange levenscyclus. Een oerbos daarentegen produceert geen netto zuurstof omdat opbouw (O2productie) en afbraak (CO2productie) in evenwicht zijn. Een grove dennenbestand van 1 ha slaat ongeveer 248,9 ton CO2 op. Met de huidige internationale handelsprijzen van CO2 (7 Euro/ton) zou dit ongeveer 1750 € bedragen. De indirecte opbrengst (minder extreme weersomstandigheden) van CO2 opslag is echter van een heel andere orde en moeilijk te berekenen.

Tips voor meer CO2-opslag:

• Bebossing: hoe meer bos, hoe beter.

• Duurzaam bosbeheer waarbij houtoogst deel uitmaakt van het beheer

• Snelgroeiende houtsoorten zorgen voor snellere CO2-opslag op voorwaarde dat het hout op een duurzame wijze wordt gebruikt

• Beheer gericht op hoogwaardig en langdurig (her)gebruik van hout (kwaliteitshout) zorgt dat de opgenomen CO2 lang opgeslagen blijft.

Regulatie van het microklimaat

Naast de rol die bossen spelen op het globale klimaat hebben ze eveneens een effect op het microklimaat, nl. het klimaat in je directe omgeving. Dat ondervind je al snel als je in een bos wandelt op een warme zomerdag. Bomen zorgen voor afkoeling doordat ze schaduw werpen en doordat verdamping warmte aan de omgeving onttrekt.

Hoe meer afkoeling, hoe minder het gevaar voor bosbrand. Ook zal de ozonconcentratie in beboste gebieden dankzij het afkoelend effect lager zijn en minder schadelijk voor de mens.

Tips voor meer afkoeling;

• Een dicht bos met gesloten kruinstructuur

• Naaldbossen verdampen meer dan loofbossen.

• Grote stukken dood hout kunnen bijdragen aan het afkoelend effect (zorgen voor extra verdamping)

Houtproductie

De mondiale vraag naar hout groeit sterk als gevolg van de toenemende bevolking en welvaart. Ook de vraag naar hout als brandstof voor de opwekking van duurzame energie stijgt. De vraag is of de houtvoorziening dat op lange termijn kan dragen. Een vermoedelijk structureel tekort aan hout in de toekomst zal een impact hebben op de toekomstige houtprijs.

Vlaanderen voorziet slechts in 10 % van haar eigen houtbehoefte. Het overgrote deel wordt dus geïmporteerd. Daarmee leggen we een groot beslag op bossen elders in de wereld. Houtoogst is in sommige landen immers medeverantwoordelijk voor bosvernietiging. In tegenstelling tot andere landen speelt hout in Vlaanderen geen grote economische rol, maar toch wordt het belang ervan wel eens onderschat. Het is immers een belangrijke

financiering van bosonderhoud. Een grove dennenbestand van 1 ha met een houtvolume van 300 m³ brengt momenteel ongeveer 10.000 € op aan houtwaarde.

Ook levert houtoogst in Vlaanderen werkgelegenheid aan tal van mensen (20.000 jobs in Vlaanderen).

Tips voor hoger houtaanbod:

• Aandacht voor de productie van kwaliteitshout en aangepast beheer. Gebruik van snel groeiende (Lork, Douglas, Populier) en standplaatsgeschikte soorten met goede herkomsten.

• Boomsoortenmenging en structuurheterogeniteit leidt tot een betere resistentie en veerkracht tegen verstoringen die de houtproductie kunnen verhinderen (zoals plagen, stormen, …).

Regulatie van geluidsoverlast

In ons dicht bevolkt landje met zijn netwerk van autosnelwegen worden we geconfronteerd met veel geluidshinder. Bossen verminderen geluidshinder door het geluidsniveau waaraan iemand blootgesteld wordt te verlagen, alsook door het psychologische effect dat bos uitoefent op de ervaring van geluid. De fysische geluidreductie is echter beperkt. Studies in Nederland hebben uitgewezen dat een strook van 200 meter breed een reductie van 10 dB(A) geeft. Echter door een groenscherm te plaatsen om geluidshinder te drukken zal zowel de waarde van de huizen stijgen als de gezondheid van de bewoners verbeteren.

Tips voor minder geluidshinder:

• Hoe meer structuurvariatie (verticale gelaagdheid) en bladbedekking men realiseert, hoe groter het effect zal zijn.

Duurzame houtoogst in eigen land voorkomt dat we beslag moeten leggen op bossen elders in de wereld.

Hoe uitgestrekter de buffer is, hoe beter het resultaat. • Wintergroene vegetatie hebben een beter effect in de winter.

Groene ruimte voor buitenactiviteiten

Het belang van deze ecosysteemdienst in onze huidige maatschappij is aanzienlijk. Groene ruimte biedt mensen een plek om te bewegen en in contact te komen met de natuurlijke omgeving. Het grote voordeel van bossen ten opzichte van andere natuurtypen is dat bossen een zeer grote opnamecapaciteit hebben. Bossen kunnen veel meer bezoekers herbergen dan meer open natuurtypes, zonder dat de bezoekers het gevoel van drukte ervaren. Dat kan verklaard worden doordat men elkaar minder snel ziet.

In Vlaanderen zijn groene ruimtes vaak schaars. Ongeveer 21 % van de bevolking in Vlaanderen beschikt niet over een groene ruimte op wandelafstand voor dagdagelijks gebruik. De opbrengsten van groene ruimtes zijn enorm hoog. Een correcte becijfering is echter moeilijk. Volgende opbrengsten brengen groene ruimtes met zich mee:

• Horeca, bezoekerscentra, B&B,… Dit brengt naar schatting € 4,40 per bezoek op.

• Betere gezondheid, minder stress, minder hartziektes, diabetes en depressies

• Betere ontwikkeling van kinderen door buitenspelen (sociale vaardigheden, motorische vaardigheden, overgewicht,…)

• Verhoogde waarde van woon- of werkomgeving, huisprijzen stijgen,…

Tips voor meer en betere groene ruimtes:

• bossen openstellen voor het publiek!

• zorg voor een grote belevingswaarde: afwisseling en verrassing,

rust, opvallende bomen en een hoge biodiversiteit

• de omvang van het bos en de faciliteiten zijn belangrijk: Zo heb je minimum 100 ha natuurgebied nodig om daguitstappen en toerisme aantrekkelijk te maken.

Regulatie van luchtkwaliteit

Uit onderzoek blijkt dat bossen fijn stof uit de lucht filteren. Fijn stof wordt door de wind de boomkroon ingeblazen, wordt opgevangen door de bladeren en stam en wordt afgevoerd door de regen. Een boom vangt ongeveer 0,025 tot 1,5 kg fijn stof per jaar uit de lucht.

Het luchtzuiverend vermogen van bossen komt de gezondheid van de mensen ten goede. Vooral fijn stof heeft een groot aandeel in de milieu-gerelateerde ziektelast. Het effect mag men echter niet overschatten. Brongerichte maatregelen voor vervuiling krijgen de voorkeur.

Tips voor een betere luchtkwaliteit:

• Naaldbossen vangen meer fijn stof op dan loofbomen door de fijne naaldstructuur. Loofbomen nemen beter gasvormige vervuilende stoffen op.

• Gemengde en gevarieerde bossen hebben het grootste effect op luchtkwaliteit daar er verschillende soorten luchtvervuiling opgevangen worden.

• Het filterend vermogen neemt toe met het bladoppervlak en met de gelaagdheid van het bladerdek.

• Hoe meer turbulentie, hoe meer fijn stof kan opgevangen worden. Jonge bossen hebben minder turbulentie en vangen dus minder fijn stof op. Abrupte overgangen geven veel turbulentie en vangen dus veel fijn stof op.

Gemengde bossen hebben het grootste positieve effect op luchtkwaliteit.

Wildbraadproductie

Een volgende ecosysteemdienst van bos is de aanlevering van wild. In Vlaanderen zijn ongeveer 12.000 jagers actief. Jaarlijks vangen zij ruim 800.000 dieren, goed voor een totaal gewicht van naar schatting 720.000 kg wildbraad. Omdat de vraag naar wildbraad groter is dan wat de jachtsector in Vlaanderen aanlevert, wordt wildbraad ook geïmporteerd.

De waarde van de jaarlijkse wildbraadproductie wordt geschat op 1.861.000 euro. Verder verhoogt de aanwezigheid van wild de recreatieve waarde van bossen. De boseigenaars kunnen beroep doen op jachtpacht maar worden wel geconfronteerd met grotere uitgaven om hun jonge aanplantingen te beschermen tegen wildvraat.

Tips voor meer wildbraad:

• Zorgen voor heel wat variatie, kleinschalige verjongingsgroepen, open plekken, ondergroei en wintergroene planten (o.a. Braam)

• Creëren van rustzones, sperperiodes (met de erbij horende beperkingen voor recreanten)

• Voldoende wildbescherming voorzien bij jonge aanplantingen

• Een goed wildbeheer gericht op de instandhouding van populaties

Biodiversiteit

De mondiale biodiversiteit is gedaald tot 70% van wat het oorspronkelijk was en de voorspellingen zien er niet rooskleurig uit. In ons land leven 55.000 verschillende soorten planten, dieren, paddenstoelen en micro-organismen. De helft van de soorten in België is met uitsterven bedreigd. Bossen herbergen circa 80 % van de biodiversiteit op land.

Vele van de goederen en diensten die biodiversiteit met zich meebrengt zijn cruciaal, maar niet altijd in termen van geld te kwantificeren. Ze worden niet op de markt verhandeld en hebben geen voor de hand liggende prijs of commerciële waarde. Er werden al pogingen ondernomen met verschillende berekeningswijzen. Allen hebben gemeen dat ze eindigen in enorme getallen.

Biodiversiteit is enorm belangrijk voor de mens, mede omdat ze op haar beurt belangrijk zijn voor heel wat andere

Dood hout is enorm belangrijk voor de biodiversiteit en kan bijdragen aan het afkoelend effect van bossen.

Bossen in Vlaanderen ondersteunen de productie van wildsoorten. Ze stellen elk specifieke eisen aan hun leefgebied.

ecosysteemdiensten zoals voedselproductie, de CO2-opslag, waterzuivering, geneesmiddelen, …

Tips voor meer biodiversiteit:

• Dood hout en oude bomen zijn enorm belangrijk voor de biodiversiteit. Gemiddeld 1/3e van de totale biodiversiteit in de Vlaamse bossen is aan dood hout verbonden.

• Hoe meer variatie, hoe groter het aantal ecologische niches en hoe meer biodiversiteit. Ook open plekken in het bos zorgen voor extra biodiversiteit.

• Ook de grootte van de bossen en de verbindingen zijn belangrijk. Hoe groter het oppervlak hoe meer kans dat populaties in stand blijven. Inheemse soorten zijn meestal verbonden met een hogere biodiversiteit.

Waterregulatie

Overstromingen veroorzaken de laatste jaren heel wat ellende en kosten. Tegelijkertijd kampt Vlaanderen met een “ernstig watertekort”. De beschikbaarheid van water per persoon is zeer laag in vergelijking met andere (OESO) landen. Duurzaam gebruik van water is dus erg belangrijk. Bossen hebben een bufferende werking op water. Deze eigenschap draagt zeker bij tot de preventie van overstromingen. De interceptie en de verdamping van regenwater in het bos zorgen er tevens voor dat de grondwaterlagen minder snel worden aangevuld in vergelijking met open landschappen. Zo is de grondwateraanvulling in stuifzandgebieden 6 maal hoger dan in een dicht naaldbos.

Tips voor minder wateroverlast en meer grondwater: • Dichte naaldbossen vangen meer water op dan loofbossen. In loofbossen zal er aldus meer water doordringen tot de grondwatertafel.

• Hoe dichter het bos, hoe meer water weerhouden wordt.

Brandgevaar

Bos zorgt voor afkoeling en zal in tegenstelling tot open vlaktes

Een hoger aandeel loofhout vermindert de brandgevoeligheid in naaldbossen.

met droog gras of heide minder gemakkelijk vuur vatten. Door de klimaatopwarming zullen we vaker geconfronteerd worden met extremere weersomstandigheden. Zo zullen erg warme en droge periodes frequenter voorkomen als vroeger. Loofbomen zijn in het algemeen beter bestand tegen brand dan naaldbomen. Vanaf een aandeel van 25% loofhout binnen een naaldhoutbestand is er zelfs sprake van een remmende werking op brand.

Tips voor minder brandgevaar:

• Omvorming van naald- tot loofhout verlaagt het risico op brand

• De aanleg van bosranden bestaande uit loofhout zal een remmend effect hebben op bosbranden. Dode takken verspreid in het bos doen het brandgevaar toenemen.

• Zorg voor een uitgewerkt actieplan bij brand of brandgevaar.

Bestuiving

Bestuiving is van groot ecologisch en economisch belang. Het zorgt voor het voortbestaan en de rijkdom van flora. Plantendiversiteit is ook een voorwaarde voor een rijke fauna aan dieren en insecten.

De belangrijkste bestuiver is de honingbij. De populatie honingbijen in Europa daalde in afgelopen jaren met 10-30%. Verschillende factoren dragen bij tot de verzwakking van de populatie. Zo is de varroamijt (ook bekend als de bijenplaag) een belangrijke uitroeiingsfactor van onze bijenpopulatie. Een tweede reden is het verminderde aanbod aan bloeiende planten en een verminderde biodiversiteit. Ook het gebruik van pesticiden in landbouw, tuinbouw en particuliere tuinen heeft een verwoestende impact op onze bijen. Daarnaast heeft ook de klimaatverandering en de genetische samenstelling van bijenvolkeren een invloed. Een tamelijk recente reden van bijensterfte is de Aziatische hoornaar. Dit dier is vermoedelijk al in 2004 aangekomen in Frankrijk met een container terracotta potten uit China. De Aziatische hoornaar voedt zich met honingbijen en libellen. Op één dag kan een hoornaar meer dan 5000 bijen uitmoorden, waardoor hele populaties ten onder gaan.

Naast de honingbij kent ons land nog zo’n 375 soorten bijen en hommels.

Ooit een factuur van een bij gehad voor het bestuiven van onze gewassen? Het belang van deze bestuivers is echter immens voor de voedselproductie en ecosystemen. Voor de fruitteelt heeft bestuiving een direct economische belang.

Tips voor meer bijen:

• Zorg voor nestgelegenheid: Bijen zijn echte zonnekloppers en verkiezen nest- en foerageerplaatsen in de zon. Zowel dood hout, als merg van braam en vlier of blote grond te midden van een open plek zijn aantrekkelijke plaatsen voor bijen.

• Creëer variatie in het bos en bosranden met bloeiende planten. Ze vormen een welkome voedselbron voor de bijtjes.

• Zorg voor interessante bomen. Het zijn bomen die veel nectar en stuifmeel produceren zoals Linde, acacia, tamme en wilde kastanje, esdoorns, wilg, meidoorn, kornoelje, …

Een andere aanpak van Amerikaanse vogelkers

Amerikaanse vogelkers of Prunus serotina, de meeste bosbeheerders in de Kempen en omstreken hebben er mee te maken of hebben er minstens al van gehoord. “Een echte pest”, “een vuiligheid”, zijn enkele van de beschrijvingen die in de mond worden genomen als het gesprek over vogelkers gaat. De vogelkers is op zandgronden een algemene boomsoort, maar bij de meesten vooral bekend als struik. Dat is vaak het gevolg van een verkeerde of mislukte bestrijding, of van gebruik als brandhout. Als je Amerikaanse vogelkers gewoon omzaagt loopt de stobbe op verschillende plaatsen gewoon weer uit.

We zorgden er zelf voor

Het probleem hebben we vooral aan onszelf te danken. Amerikaanse vogelkers werd gebruikt in de dennenbossen die massaal werden aangeplant om de zogenaamde woeste gronden, zoals heideterreinen, te bebossen. Op die arme zandgronden was het lastig en ook riskant om een monocultuur van dennen neer te zetten, vanwege het risico op branden of het verspreiden van ziekten. Ook verzuurde de bodem snel. Men dacht dat het blad van de Amerikaanse vogelkers voor een betere afbraak van de dennennaalden zorgde en dus als bodemverbeteraar kon dienen. De Amerikaanse vogelkers was daar als typische pionier heel geschikt voor.

De bosboom werd een bospest toen de dennen voor het eerst werden gekapt. Plantages met 40-jarige dennen werden kaalgekapt om te dienen als stuthout voor de mijnen. Maar door die kapping kwam er meer licht op de bodem waardoor jonge zaailingen van Amerikaanse vogelkers sneller konden groeien. Ze overwoekerden dus ook de nieuwe aangeplante dennetjes. Vanaf dat moment veranderde de vogelkers van een gewaardeerde hulp in de dennenplantages tot een exoot die bestreden moest worden. Mettertijd kwam er ook meer en meer aandacht voor de biodiversiteit in onze bossen, en struiklagen gedomineerd door vogelkers is wat natuurwaarde betreft niet erg interessant. Ook de manier waarop we veel Kempense bossen nu beheren, nl. gebruik maken van lichtboomsoorten zoals eik, berk en den en het kappen van open plekken en verbindingscorridors, zorgt voor ideale omstandigheden opdat de soort zich verder kan verspreiden. En tenslotte helpt een te hoge wilddruk mee. Reeën

knabbelen immers liever aan inheemse boomsoorten dan aan de giftige bladeren van Amerikaanse vogelkers.

Waarom doet vogelkers het zo goed?

Amerikaanse vogelkers produceert heel veel zaad. Daaruit groeien heel veel zaailingen. Maar velen daarvan verliezen de strijd om overleven. Op dat vlak verschilt Amerikaanse vogelkers dus niet echt veel van andere boomsoorten. De soort gebruikt echter wel enkele overlevingsstrategieën waardoor ze snel kan uitbreiden op plaatsen waar ze massaal aanwezig is en er voldoende licht aanwezig. Daar wordt ze invasief. Zo kunnen zaadjes kiemen op plaatsen met heel weinig licht en kunnen jonge zaailingen blijven overleven tot er opnieuw licht tot op de bodem komt, bijvoorbeeld na storm of na een dunning. Eens er licht is groeit de soort tot een halve meter per jaar en brengt ze na ongeveer 5 jaar al zaad voort. Ze heeft verder ook nog een fantastisch vermogen om uit opslag opnieuw uit te groeien.

Onder Amerikaanse vogelkers is het donker. Lichtboomsoorten kunnen er niet overleven maar schaduwboomsoorten zoals beuk, haagbeuk, linde, esdoorn en hazelaar kunnen dat meestal wel. Afhankelijk van de situatie kunnen ze zelfs tot boven de Amerikaanse vogelkers uitgroeien. Omgekeerd kan Amerikaanse vogelkers wel onder schaduwboomsoorten overleven maar ze doet het daar niet goed en zal langzaam wegkwijnen.

Bestrijden, controleren of beheren

Er zijn de afgelopen jaren enkele rapporten en boeken verschenen die nieuwe inzichten opleveren en er is al heel wat op het terrein geëxperimenteerd (zie bronnen). Maar er heerst ook wat verwarring. Moeten we nu alles over een andere boeg gooien?

Het bestrijden van Amerikaanse vogelkers (en andere invasieve exoten) zou in elk geval geen doelstelling op zich mogen zijn. Het duurzaam multifunctioneel beheer van een bos wordt bepaald door verschillende beheerdoelen zoals houtproductie (mikken op kwaliteitshout,…), biodiversiteit (aanwezigheid van inheemse soorten, dood hout, variatie in soorten en leeftijden, bosranden,…) en recreatie (aantrekkelijk gevarieerd bos,…). Amerikaanse vogelkers kan de realisatie hiervan verhinderen, bevorderen of helemaal niet beïnvloeden. De aanwezigheid van

vogelkers in bossen kan dan ook op drie verschillende manieren benaderd worden:

1. Bestrijden: Bestrijden geeft succesvolle resultaten indien je het planmatig aanpakt (hoofdbehandeling gevolgd door nabehandeling gevolgd door regelmatige nazorg) en het 20 tot 30 jaar volhoudt en het over een aaneengesloten oppervlakte van minstens een paar honderd hectare uitvoert. Dan zijn alle zaadbronnen verdwenen, krijgt verjonging van andere boomsoorten een kans en wordt open natuur niet snel overwoekert. In Vlaanderen begon ANB met die aanpak in 1994. In het Pijnven (Hechtel-Eksel) en Ravels (Turnhout) is de doelstelling ongeveer behaald. Ook op een oppervlakte van bijvoorbeeld 100 ha zou dit kunnen werken, maar dan moet er langer worden opgevolgd indien deze oppervlakte ligt ingesloten in gebieden waar niet wordt bestreden.

2. Weerbaar bos ontwikkelen: In een gemengd bos met een goed ontwikkelde kruid- en struiklaag waarin weinig Amerikaanse vogelkers voorkomt krijgt de soort heel wat concurrentie. Ze kan er dus maar moeilijk uitbreiden. Soms is het niet nodig in te grijpen, soms moet je wat helpen door selectief vrijstellen. Je maakt een bos weerbaar door de principes van natuurgericht bosbeheer te volgen: kleinschalig ingrijpen, processen volgen en bijsturen, … In een bos waar maar weinig boomsoorten en vrij veel Amerikaanse vogelkers voorkomt kan je inheemse schaduwbomen als linde, beuk of esdoorn bijplanten, ofwel verspreid ofwel in kloempen. Belangrijk is wel dat je standplaatsgeschikte boomsoorten kiest (plant bv. geen beuken aan op vochtige bodems). Op die manier krijgt Amerikaanse vogelkers meer concurrentie. En als de wilddruk niet te hoog is en er geen zware verstoring gebeurt (storm, onzorgvuldige exploitatie), dan zal op lange termijn de Amerikaanse vogelkers in aantal terugvallen.

3. Vogelkers accepteren: Mogelijk staat de aanwezigheid van vogelkers de beheerdoelen niet in de weg (vb. indien hij niet woekert en tussen schaduwsoorten staat). De soort kan dan geaccepteerd worden als ‘één van de bomen in het bos’. In dit geval zal spontane bosverjonging deels uit vogelkers bestaan en wordt vogelkers bij dunningen geoogst.

Voor eigenaars die graag de handen uit de mouwen steken zijn er 2 alternatieve technieken om vogelkers in uw bos terug te dringen, zonder gebruik van round-up:

• Heupkapmethode: Na een bestrijding van Amerikaanse vogelkers kiemen vaak massaal zaailingen. Dit geeft een typisch ‘spinaziebed’ van zaailingen. In de plaats daarvan kap je vogelkersen op heuphoogte, en deze mogen terug vrij opschieten. Dit geeft een soort pruiken. Deze pruiken geven een zeer dichte schaduw, die de zaailingen doen afsterven. Nadat de zaailingen afgestorven zijn, worden de pruiken in de zomer met een bijltje verwijderd. Nadien zal je allicht nog één of twee maal de scheuten moeten verwijderen in de zomer. Zo worden de stammetjes systematisch uitgeput, zodat deze ook afsterven. Vogelkers verdraagt deze zomersnoei zeer slecht. Nadeel van deze techniek is dat de schaduw niet selectief doodt. Ook bruikbare soorten sterven af.

• Selectief vrijstellen: Deze techniek gaat uit van volgende stelling: in elke spinaziebedvegetatie van vogelkers komen ook bruikbare (inheemse) soorten voor zoals lijsterbes, hulst,... Bij integrale bestrijding met round-up gaan deze soorten verloren. De techniek van ‘selectief vrijstellen’ bestaat er in om deze bruikbare soorten, die vaak toch in lage stamtallen voorkomen (in vergelijking met vogelkersen) vrij te stellen, en te mobiliseren. Het is nl. zo dat vrijwel geen enkele soort het in een spinaziebedvegetatie op groeikracht kan winnen van vogelkers. Echter, door minimale vrijstellingen (wieden, breken of knippen van de vogelkersen) zijn wel bruikbare zaailingen te recupereren. Deze kunnen ingezet worden om de ecologische deur waarlangs nieuw vogelkersinfectie gebeurt, dicht te trekken: Het bos wordt structuurrijk gevarieerd en dus weerbaar gemaakt.

Bronnen: Nyssen, Bart, Verheyen, Kris, & den Ouden, Jan. (2013). Amerikaanse vogelkers. Van bospest tot bosboom. Zeist, KNNV. 160 pp.

Buysse, Wim. (2012). Beheerdoelstellingen realiseren in aanwezigheid van Amerikaanse vogelkers. Brussel: Agentschap voor Natuur en Bos. 106 pp. Beschikbaar op: http://www.natuurenbos.be/amerikaansevogelkers

Sus Willems, mondelinge mededeling

Heupkapmethhode: De pruiken geven een dichte schaduw waardoor zaailingen eronder afsterven (Foto: Sus Willems)

In elk spinaziebed van vogelkers komen ook bruikbare soorten voor, zoals hier een inlandse eik. Door deze vrij te stellen kan hij zich alsnog handhaven in de menging.

Grote Brandhoutverkoop Lichtaart op zaterdag

29 november 2014

De jaarlijkse brandhoutverkoop in Lichtaart begint stilaan een klassieker te worden onder de brandhoutliefhebbers uit de regio. Plaats van gebeuren dit jaar is het Ligahof (Schoolstraat 36, Lichtaart). Er wordt gestart met de biedingen om 9u30. Eerst worden de loten van de gemeente Kasterlee geveild, daarna is het de beurt aan de bosgroep. Er zijn een 100-tal loten in de aanbieding waarvan de overgrote meerderheid in Kasterlee ligt (Rees & Boekweitbaan). Daarnaast ligt nog een flink aantal loten in Geel (Desselsebaan & Oudemolsedijk) en enkele in Olen, Retie, Lille, Mol en Grobbendonk. De volumes van de verscheidene houtsoorten variëren tussen 0,5 en 40 m³ maar liggen gemiddeld tussen de 5 en 10m³.

De brandhoutcataloog zal begin november op de website van de bosgroepen en op het gemeentehuis van Kasterlee beschikbaar zijn. Alle geïnteresseerden zijn dus welkom op 29 november!

Over hersftkleuren…

Voor veel mensen luidt de hersft één van de somberste periodes van het jaar in. In de wereld van de bomen geldt echter het tegendeel en is de herfst het meest kleurrijke seizoen van het jaar. Maar vanwaar komt al die kleurenpracht?

De verkleuring van de bladeren in de herfst is pure chemie. In het groeiseizoen zorgt de stof chlorofyl ervoor dat planten en bomen koolstofdioxide en water kunnen omzetten in suikers en zuurstof, de zogenaamde fotosynthese. Bladeren hebben hun kenmerkende groene kleur in de zomer omdat het chlorofyl alle kleuren licht absorbeert behalve het groen.

In de herfst echter neemt de hoeveelheid zonlicht af en neerslag en koude toe. Hierdoor maken bomen minder chlorofyl aan en trekken ze het terug uit de bladeren. De groene kleur verdwijnt dus en andere pigmentstoffen in de bladeren worden zichtbaar. De belangrijkste bladpigmenten zijn carotenen (oranje), xanthofylen (geel), anthocyanen (rood). Sommige boomsoorten hebben weinig pigment in hun blad en worden gewoon bruin. Hiervoor zijn de tannines verantwoordelijk. Het belangrijkste voorbeeld uit de Vlaamse bossen hiervan is de Zomereik.

De kleur van de bladeren hangt af van de boomsoort maar ook van de weersomstandigheden en de groeiplaats. Ideaal voor een goede verkleuring in de herfst zijn zonnige zachte dagen met koele nachten. Doorgaans verkleuren de inheemse boomsoorten veel minder dan hun exotische varianten. Denk maar aan de gewone esdoorn die in Vlaanderen heel kort een beetje bruingeel wordt, terwijl de Esdoorns in Amerika vuurrood kleuren. Zo fel zelfs dat het rode Noord-Amerika zichtbaar wordt vanuit de ruimte. Het fenomeen wordt ook wel Indian Summer

genoemd en trekt in de herfstperiode heel wat toeristen aan.

Zeer algemeen geldt ook nog: des te groener het blad van de boom valt, hoe beter de afbraak en dus hoe beter voor de bodem. Des te bruiner het blad bij het afvallen, hoe slechter de afbraak. Rode en gele bladeren liggen daar ergens tussenin.

En nu maar hopen op een Indian Summer in Vlaanderen!

Een dreef jonge Moeraseik met beginnende verkleuring.

Experimenteren met de Q/D methode

In één van de vorige edities van de bosgazet werd dieper ingegaan op deze vanuit Duitsland overgewaaide bosbeheertechniek. De methode spitst zich toe op het maximaal laten doorgroeien van de allerbeste bomen van het bos om zo ooit hout van topkwaliteit te kunnen oogsten. Delen van het bos zonder geschikte toekomstbomen worden ongemoeid gelaten.

Wil men een bos volgens de Q/D methode beheren, moet men eerst op zoek naar de beste bomen uit het bos. Hierbij moet de selectie streng zijn want enkel de allerbeste bomen zullen ooit in aanmerking komen om geoogst te worden als kwaliteitsvol hout. Met “best” wordt hier bedoeld op rechte, takvrije stam, vitale en evenwichtige kroon. In vele bospercelen is het echter veel te laat om nog in te grijpen; zodus komen enkel de jongere bossen in aanmerking. De Q/D methode biedt ook ecologisch enkele belangrijke voordelen. Doordat enkel de allerbeste en stevigste bomen de voorkeur krijgen, zijn er ook heel wat plaatsen in het bos die volledig ongemoeid blijven en waar de natuur haar gang kan gaan. Zo krijgt het bos een mozaïekstructuur met meer open en dichte plekken. Rond de toekomstbomen worden bijna alle concurrenten voor zonlicht gekapt of geringd.

De toekomstbomen worden opgesnoeid tot circa 2/5 van de te verwachte boomlengte. Hier zit immers ook 90% van de waarde van een boom. Ze hebben nu de volledige ruimte om te kunnen groeien en zijn via de snoei reeds ontdaan van ingroeiende noesten. De kruin van de toekomstboom moet ten allen tijde vrij zijn voor maximale groei. Regelmatig moet dus opnieuw gedund worden. Opvallend is dat vooral het uitzicht van bomen in een Q/D bos anders wordt dan we gewoon zijn. Het worden monumentale bomen met een dikke relatief korte stam en een enorme kruin. In bosjes te Bouwel en Geel hebben we reeds geëxperimenteerd met de methode. Komende jaren hopen we de bosjes snel zien te evolueren!

Kwaliteitsstam van berk in wording >

Stand van zaken beheerwerken

Ieder jaar opnieuw spreekt de bosgroep boseigenaars uit bepaalde boscomplexen actief aan. Vorig na- en voorjaar gebeurde dit voor boscomplex Breeven (Geel), Zwart Water (Lichtaart-Herentals), Hoge Rielen en Rees-Boekweitbaan (Kasterlee). Uit deze boscomplexen zal volgende winter

heel wat hout verkocht worden. Ook in de abdijbossen van Postel zijn verschillende werkzaamheden op til.

Dit najaar staan eveneens enkele natuurbeheerwerken in boscomplex Heiken (Vorselaar) gepland. Het gaat om heideherstel en ecologisch inrichten van 2 waterpartijen. Ook op de Grote Neerheide in Lichtaart zullen enkele vennetjes worden hersteld. De eigenaars van boscomplex Netevallei (bospercelen rondom de Nete tussen Kasterlee en Retie) zullen voor een eerste keer actief geïnformeerd worden over opname in een bosbeheerplan en/of deelname aan bepaalde bosbeheerwerken. Hetzelfde geldt voor de boseigenaars van boscomplex De Hoeven tussen Retie en Kasterlee. Hier was de bosgroep al eerder actief geweest.

Gedurende de wintermaanden zullen op heel wat percelen nieuwe bosranden en groepjes inheems loofhout aangeplant worden. De ervaring leert dat steeds meer boseigenaars interesse hebben voor bosverjonging en nieuwe aanplantingen. Dat kunnen we alleen maar aanmoedigen!

De kroon van deze den werd volledig vrijgesteld

In het najaar zullen her en der nieuwe kloempen met hun herkenbare blauwe paal verschijnen…

Grote brandhoutverkoop 2014

Naar goede jaarlijkse gewoonte organiseert de Bosgroep Zuiderkempen vzw ook dit najaar een brandhoutverkoop. In totaal wordt een 180-tal brandhoutloten verkocht, goed voor ongeveer 2000 m³, verspreid over de verschillende gemeentes van de Zuiderkempen. Het meeste hout wordt op stam verkocht, wat wil zeggen dat de kopers de bomen zelf dienen te kappen en verzagen. Het volume van de loten varieert van 1m3 tot 70m3. Ook worden een aantal loten liggend hout te koop aangeboden, deze hebben een gemiddeld volume van 3 à 4 m3 per lot (verkoop Meerhout).

De verkoop wordt gespreid over 2 dagen, op onderstaande locaties:

• Vrijdag 7 november om 19u00:

Parochiezaal Gildenhuis - Beerstraat 54, 2450

Meerhout voor de loten in de gemeenten Geel, Mol, Balen, Meerhout en Laakdal.

• Zaterdag 8 November om 9u30:

Zaal ‘Het 4e oor’ (Domein Teunenberg)Boerenkrijglaan 51E, 2250 Olen voor de loten in de gemeenten Herselt, Westerlo, Olen, Herentals, Hulshout, Herenthout en Heist-o/d-Berg.

Wie interesse heeft in brandhout kan alvast de brandhoutcataloog opvragen. Deze zal beschikbaar zijn vanaf 1 oktober aan de balie van de milieudienst van de 12 gemeentes, bij de bosgroep of digitaal op www.bosgroep.be

Zwerfvuilactie in Herenthout

In vorige edities van de bosgazet hebt u misschien al vernomen dat de bosgroep de laatste 2 jaar zeer actief is in de Herenthoutse bossen. Zo vonden er al 2 winters brandhoutkappingen plaats en werden er kloempen aangeplant. In de loop van 2014-2015 zal er ook een gezamenlijke kapping van naaldhout uitgevoerd worden. Kortom, er wordt een hele nieuwe dynamiek in de bossen gebracht.

Jammer genoeg moeten we ook vaststellen dat er heel wat zwerfvuil ligt. Dat is niet alleen nadelig voor de natuurwaarde van het bos, het is ook een doorn in het oog van de omwonenden en recreanten. Om dit probleem aan te pakken, hebben de bosgroep en gemeente Herenthout de handen in elkaar geslagen. Zaterdagvoormiddag 11 oktober wordt er een vuilruimactie

georganiseerd. De actie start om 8u30, er wordt afgesproken op de parking van Happyland (Herentalsesteenweg 96 – Herenthout). Als afsluiter zijn er pistolets! Alle helpende handen zijn welkom, wie interesse heeft mag een seintje geven aan Jeroen Truyen (0475 80.73.36 –jeroen.truyen@provincieantwerpen.be).

Jonge kloempen en

goed doorstaan!

Opvolging Scherpenbergen de Hutten

Scherpenbergen de Hutten in Meerhout: haar bossen, graslanden, vennen, heidegebieden, duinen en rivieren geven het landschap vorm maar vragen ook het nodige beheer. Niet elke eigenaar heeft altijd de nodige tijd, kennis of mogelijkheden om deze optimaal te beheren. Bovendien ligt het gebied Scherpenbergen De Hutten grotendeels in een Europees Habitatrichtlijngebied (Natura 2000), Vlaams Ecologische Netwerk (VEN) én Beschermd Landschap.

Om de eigenaars en beheerders van de bossen, open natuur

en kleine landschapselementen (houtkanten, poelen,…) in te lichten en bij te staan, werkt de Bosgroep Zuiderkempen vzw tezamen met de gemeente Meerhout en het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete.

In mei vond de infovergadering plaats, terreinbezoeken met heel wat eigenaars volgen nadien. De nodige bosbeheerwerken zullen komende winter worden voorbereid (schalmen), de houtverkoop is gepland voor najaar 2015.

Contact: Karel Vos • 0495/415806 • karel.vos2@telenet.be

bosranden, hun eerste groeiseizoen

De kleinschaligheid van de kloempen in beeld

De boskersen kregen een forse groeischeut

Ook onze bosranden zijn goed vertrokken!

Vrijwilliger Jos Liekens trakteerde iedereen op Kloempentaart!

Nieuwe gezichten in het bestuur

Op donderdag 5 juni organiseerden we onze jaarlijkse algemene vergadering. Dit jaar was het niet zomaar een vergadering. Er moest, door de effectieve leden, ook gestemd worden voor de leden van de raad van bestuur. Uiteindelijk werden er 3 nieuwe bestuursleden verkozen. Hieronder volgt een korte voorstelling.

Eric Druyts (68), kleine privé-eigenaar in Beerse

Gust Adriaensen (67), vertegenwoordiger gemeente Beerse

In mijn jonge jaren heb ik heel wat tijd gestoken in studeren. Ik behaalde licenties in Toegepaste Economische Wetenschappen en Sociale en Politieke wetenschappen en voegde daar nadien een bijzondere licentie Sociaal Recht aan toe. Ik ben getrouwd en intussen telt onze familie twee kinderen en twee kleinkinderen, Xander en Liesse. Hoewel ik de pensioenleeftijd heb bereikt, steek ik nog veel tijd in mijn mandaat van Voorzitter van de Gemeenteraad van Beerse. Intussen werk ik ook aan een boek rond de politieke ontwikkelingen in mijn gemeente. In de Raad van Bestuur van de Bosgroep vertegenwoordig ik de gemeente Beerse, die heel wat bossen in zijn patrimonium heeft. Voor de toekomstige ontwikkeling van het bos in onze Kempen speelt de Bosgroep een zeer belangrijke rol. Zij brengt de eigenaars, zowel de private als de publieke samen. Een grote groep van eigenaars vormt het fundament voor de uitbouw van ons bosbeleid. Daar wil ik als bestuurslid elke dag aan werken. Bossen moeten uitgroeien tot ontmoetingsplaatsen. Toegankelijkheid vind ik daarom zeer belangrijk. Om de belevingswaarde van bossen te vergroten moeten wij ook werk maken om kunst daarin een plaats te geven. Ik denk daarbij bijvoorbeeld aan het LAndED-kunstproject dat afgelopen lente georganiseerd werd in de Eksterheide in Beerse en heel wat bezoekers trok.

Ik ben geboren te Beerse op 19 februari 1946 en heb mijn jeugd doorgebracht in Merksplas. Na mijn humaniora heb ik enkele jaren boekhouding en economie en cursussen isolatie gevolgd.

Ik was bestuurder in verschillende vennootschappen en heb een 15-tal jaren als export manager gewerkt voor Wienerberger, baksteen- en pannenfabrikant. Mijn vrije tijd spendeer ik aan reizen. Onderhouden van een natuurgebied in Beerse neemt ook een groot stuk van mijn tijd in beslag. Het betreft hier een 30-tal ha gronden welke wij uitgebaggerd hebben voor het maken van bakstenen en die nu als nabestemming natuurgebied gekregen hebben.

Ik ben ervan overtuigd dat een organisatie zoals de bosgroep een ideale partner is om lokaal, snel en adequaat te kunnen ingrijpen waar nodig. De reglementeringen wat betreft natuurgebieden is tamelijk complex zodat specialisten zeker de nodige hulp kunnen bieden. Het aansluiten bij dergelijke groeperingen vind ik dan ook een must. Meewerken aan deze groepering om zoveel mogelijk eigenaars van kleinere natuur- en bosgebieden te groeperen is dan ook een uitdaging.

Christophe Lenaerts (43), grote privéboseigenaar in Malle

Ik ben van opleiding bedrijfsleider en ben ook professioneel actief als bedrijfsleider en business angel. Dit betekent dat ik bestuurder ben in een aantal bedrijven, die ik ofwel zelf oprichtte of waar ik in investeerde. Daarnaast ben ik o.a. secretaris-generaal van Landelijk Vlaanderen, de belangenorganisatie van de privégrondeigenaars in Vlaanderen, en sinds kort bestuurder van het nieuwe Aanspreekpunt Privaat Beheer - Natuur en Bos. Mijn vrije tijd breng ik door met mijn familie. Ik ben gehuwd en heb drie kinderen. Verder ben ik een gepassioneerd jager en speel ik tennis.

Ik ben eigenaar van het landgoed Heihuyzen in Oostmalle. Sinds 2007 ben ik de 5de generatie van onze familie die het beheerd. Het domein is zo’n 400 ha groot, waarvan 300 ha bos, en onder andere gekend voor de jaarlijkse cyclocross en het militaire vliegveld. Vanaf 2009 heb ik een uitgebreid bosbeheersplan opgesteld voor het domein. Ondertussen is er al flink gewerkt aan duurzaam bosbeheer en aan natuurverbeteringen in het kader van Natura 2000. De liefde voor het bos is mij dan ook met de papfles meegegeven.

Het boseigendom in Vlaanderen is echter sterk versnipperd. Om al die kleine bospercelen te kunnen beheren is het zeer nuttig dat de bosgroepen die boseigenaars kunnen bijstaan met raad en daad. Dit is de enige manier om hen te kunnen betrekken in het duurzaam bosbeheer. Ik zal dan ook proberen om met mijn weinige ervaring en professionele kennis de bosgroep bij te staan waar en wanneer nodig. Bovendien denk ik dat ik via mijn professionele bezigheden de belangen van onze leden zou kunnen vertegenwoordigen in het dagelijkse lobbywerk in Brussel.

Gezellige Zomerpicknick

Op een zomerse zondag waren we te gast bij Regionaal Landschap de Voorkempen. Zij organiseerden in samenwerking met verschillende lokale organisaties de jaarlijkse Zomerpicknick. Dit jaar streken ze neer op het domein van de Renesse in Malle. Omdat we als bosgroep actief zijn in deze regio zetten ook wij onze schouders onder deze organisatie.

Vanaf half twaalf werden de deuren geopend voor een tweehonderdtal picknickers. Zij konden hun ruime lunchpakket afhalen en tafelen tussen de infostandjes van de verschillende organisaties die aanwezig waren. Na het romige hoeveijs en het verfrissende drankje konden de aanwezigen zich uitleven tijdens tal van activiteiten die georganiseerd werden. Zelf organiseerden we als bosgroep een blaadjeszoektocht. In deze rustieke omgeving werd de aandacht zo ook gericht op de reusachtige parkbomen die er aanwezig zijn.

Ter hoogte van onze infostand konden de mensen zich uitleven door hamertje tik te spelen. Er waren natuurlijk een heleboel kinderen die het tegen elkaar en hun ouders wilden opnemen. Deze fijne editie van de Zomerpicknick werd uiteindelijk toch nog afgesloten met een warmteonweder van formaat. Gelukkig waren er nog maar enkele cafégangers achtergebleven die in de grote tent even konden schuilen tot het onheil geweken was.

Brandhout te koop

Het najaar en de winter zijn ideale perioden voor het vellen van bomen. Natuurlijk is dit ook de voornaamste reden waarom we onze loten brandhout dan verkopen. De loten die we te koop aanbieden liggen verspreid over het ganse werkingsgebied. Daarom hebben we beslist om dit jaar niet één maar twee brandhoutverkopen organiseren. Het hout wordt verkocht op twee verschillende locaties om zo de geïnteresseerde brandhoutliefhebbers uit de buurt beter te bereiken. Heeft u interesse in brandhout uit de buurt, hou dan zeker volgende data vrij:

• Dinsdag 4 november 2014 om 19u15 in zaal de Marckt in Merksplas.

(Brandhout uit de gemeenten Hoogstraten, Malle, Merksplas, Oud-Turnhout en Rijkevorsel)

• Dinsdag 2 december 2014 om 19u00 in zaal Molenslop in Weelde.

(Brandhout uit de gemeente Turnhout)

Begin oktober is de cataloog van deze verkoop op de website van de bosgroepen te vinden.

Wie slaat de nagel het snelste in de stam?

Feestelijke start van bosbeheer in Essen!

In Essen werd een gezamenlijk bosbeheerplan goedgekeurd van zowel openbare als privé-boseigenaars. Hoog tijd om dit ook aan het grote publiek kenbaar te maken op zaterdag 15 november!

Heel wat privé-boseigenaars uit Essen engageren zich om de volgende 20 jaren op een duurzaame wijze hun bos te beheren. Dit zetten we graag in de kijker door op 15 november een uitgecarvde informatiezitbank in te huldigen. Nadien volgt de aanplant van het geboortebos door de pas geboren telgen uit Essen, vergezeld van hun familieleden.

Met dank aan Pol Trekker voor het schitterende resultaat van de bank!

Ontdek de week van het bos in het Mastenbos!

Ontmoet onze 'kruingetuigen'... Ook de natuur kan ons iets leren over de gruwel van de oorlog. De natuur, en de bomen in het bijzonder, zijn onze overblijvende getuigen, onze 'kruingetuigen'. Als de natuur kon praten, dan zou er niets vergeten worden. Poelen zouden hun bomkraterverhaal vertellen, bomen verhalen over schuilende soldaten...

Ondanks alle oorlogsgruwel is de natuur springlevend, meer nog, bomkraters zijn nu poelen waar de kamsalamander in herleeft, bunkers zijn ideale biotopen voor zeldzame vleermuizen.. De natuur heeft zich hersteld en bloeit als nooit tevoren, en dat geeft hoop voor de toekomst. Tijdens de Week van het Bos zetten we deze ‘oudstrijders’ extra in de bloemetjes!

In Kapellen in het Mastenbos, vind je de bosgroep op zondag 12 oktober tijdens het openingsevenement van 10 tot 17 uur (Bosspel, Gezinswandeling, Infomarkt met verschillende verenigingen, Hapjes en drankjes)

Proef mee van een lekker bosgerechtje!

De vleermuizen als huidige bewoners van heel wat bunkers bewijzen dat ook natuur kan ontstaan op de overblijfselen van een oorlog.

Op onze voorbije Algemene Vergadering verraste enkele bosconsulenten de leden met hapjes en drankjes uit het bos! De gerechten met bosingrediënten vielen in de smaak. De herfst geeft je de kans om een lekkere chocolade taart met tamme kastanjes uit het bos.

Recept voor een lekkere chocolade-kastanjetaart

Bereiding

Roer de margarine, suiker en siroop dooreen. Breek de chocolade in stukjes en smelt au bain marie. Roer, als de chocolade gesmolten is, het kastanjemengsel erdoor en meng goed, eventueel met de mixer om een homogene massa te bekomen. Bekleed een vorm van 20 cm doorsnee met vetvrij papier en giet het mengsel hierin. Zet de taart in de koelkast om op te stijven. Versier eventueel met chocoladekrullen voor het opdienen.

Met dank aan Peter Van Looveren en Guy Mattheussen voor de receptjes!

Een lekker resultaat met tamme kastanjes uit het bos!

Op deze uitgecarvde zitbank verneem je meer over het bosbeheerplan Essen!

Een nieuw begin voor de Halse Hoek: Opstart boscomplex!

Op 19 en 24 juni werd samen met de gemeentes Ranst, Zandhoven, Zoersel en Schilde, het Agentschap voor Natuur en Bos en het Regionaal Landschap de Voorkempen een infoavond georganiseerd voor de boseigenaars in het nieuw opgestarte boscomplex de Halse Hoek. Alle private boseigenaars binnen een perimeter van meer dan 800ha werden hiervoor uitgenodigd. Uiteindelijk toonden meer dan 80 boseigenaars interesse in het nieuwe boscomplex!

Sinds augustus wordt ook effectief met alle geïnteresseerden op terrein gegaan waarbij gezocht wordt naar een optimale samenwerking; beter voor het bos én de eigenaar. Voorlopig wordt gedoeld op een brandhoutverkoop (ikv exotenbeheer) dit najaar en een grote industriële houverkoop (achterstallige dunningen en omvormingen) einde 2015-2016, na de goedkeuring van het gloednieuwe beheerplan. Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan het invasieve exotenbeheer, aanplantingen en bosranden en her en der enkele specialere natuurprojecten. Voor het beheerplan wordt nu druk samengezeten om een geschikt studiebureau te vinden. Zij kunnen dan voor deze prachtige regio een samenhangend bosbeheer uitwerken, waarin een mooi evenwicht van de verschillende ecologische, economische en recreatieve bosfuncties zal primeren.

Breng de winter warm en gezellig door met de Bosgroep: Brandhoutverkoop! (zelfs gedurende een stroompanne!)

Beste brandhoutliefhebbers: de jaarlijkse brandhoutverkoop van Bosgroep Antwerpen Noord en Antwerpen Zuid ligt weer in het verschiet. Anders dan de in de voorgaande jaren, wordt ze dit jaar samen georganiseerd!

Net als de voorbije jaren zal weer heel wat Amerikaanse eik en Amerikaanse vogelkers (en ander hout) op stam te koop worden aangeboden in onze catalogussen. Ook de opruiming van het kroonhout van de industriële verkopen komt aan bod!

De brandhoutcataloog zal vanaf begin oktober beschikbaar zijn op ons kantoor en op onze website: www.bosgroepen.be

Voor meer info kan u uiteraard ook steeds contact opnemen met uw bosgroep!

Gezamenlijke brandhoutverkoop van Bosgroep Antwerpen Noord én Bosgroep Antwerpen Zuid: dinsdag 25 november, om 19u30 in Kasteel Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst.

Nog niet geabonneerd op de catalogus? Heeft u interesse in brandhout en wenst u jaarlijks automatisch onze catalogus te ontvangen? Vul dan snel het brandhoutkopersformulier op de website in of contacteer ons per mail of telefoon!

Het Pulhof wordt ingeruild voor een nieuwe locatie in het groen, meer bepaald het domein Vrieselhof te Ranst!

Eind september 2014 sluiten de bosgroepen de poort van het domein Pulhof achter zich.

Vanaf 1 oktober 2014 zal u de medewerkers van Bosgroep Antwerpen Zuid en Noord terugvinden in het kasteel van domein Vrieselhof. De eerste verdieping wordt ingericht voor beide bosgroepen waarna op termijn ook de medewerkers van het Regionaal Landschap De Voorkempen vzw aansluiten.

Onze contactgegevens blijven bestaan en u kan ons dus bereiken per telefoon op 03/355.09.40, en per mail via antwerpennoord@bosgroep.be en antwerpenzuid@bosgroep.be

Nieuw adres: Bosgroepen Antwerpen Noord en Zuid vzw Schildesteenweg 99 2520 Ranst

Eind 2014 geven we alle leden ook de kans om onze nieuwe locatie te ontdekken. U kan later hiervoor een digitale uitnodiging verwachten.

BOSGROEPEN verhuizen naar het domein Vrieselhof !

Afscheid van een echte bosliefhebber

Na de verkiezing van onze nieuwe Raad van Bestuur, hadden we niet gedacht dat we al zo snel afscheid moesten nemen van een bestuurder en bosconsulent.

Herman Berkenbosch overleed onverwacht op 1 juli tijdens zijn slaap. De Bosgroep verliest aan Herman een sterke bestuurder en een gedreven en enthousiaste bosconsulent. Zijn bijdrage bij de oprichting en het functioneren van onze bosgroep was zeer groot. Zijn enthousiasme en bereidwilligheid om te helpen, te ondersteunen en te leren waren uniek. Het was een droom om hem als vrijwilliger in onze groep te hebben. Hij stond altijd klaar om samen iets te proberen of te doen wat moest gebeuren. En letterlijk

altijd "met plezier". We zullen Herman steeds herinneren als een warme, enthousiaste, altijd observerende en leergierige man, die meer wist dan hij zei, met een groot hart voor het leven en het bos. Ter nagedachtenis en ter ere van Herman

maakte de Bosgroep een herdenkingspaal. Op de houten paal staat een fiere uil die de bosbouwkennis van Herman weergeeft. Deze paal wordt in het bos geplaatst en zal steun bieden aan een jonge eik die in het najaar geplant zal worden.

Levendig landschapsfeest

Op de laatste dag van de zomervakantie organiseerde Regionaal Landschap Rivierenland een levendig landschapsfeest in Bonheiden. De Bosgroep was present met een prachtige informatieve en interactieve stand. Het wisselvallige weer (regen, zon, warm, koud en wind) weerhield zo’n 500 mensen niet om een kijkje te komen nemen en de sfeer op te snuiven of een geleide wandeling in de omgeving te maken. Op het einde van de dag konden we terugkijken naar een geslaagd, leuk, interactief en vooral een levendig landschapsfeest voor jong en oud!

“Herinnering aan Herman Berkenbosch, geworteld in ons hart en onze gedachten.”

Velhevels en keerhaken

Handwerktuigen bieden heel wat voordelen voor een boseigenaar. Ze zijn betaalbaar en gaan meerdere generaties mee. De werktuigen vragen weinig onderhoud en slurpen geen brandstof. Lawaai en stank maken plaats voor natuurlijke geuren en geluiden. Met een handwerktuig kan het fitnessabonnement ook de vuilbak in. In dit artikel maken we kennis met ‘velhevels’ en ‘keerhaken’.

Een velhevel is een hefboom waarmee u een te kappen boom kan kantelen in de gewenste richting. Indien de boom na het zagen van valkerf en velsnede niet uit zichzelf valt, steek je de velhevel in de zaagsnede en duw je aan het lange uiteinde van de hevel. Hoe langer de velhevel, hoe minder kracht er nodig is. Bij zwaardere bomen is het handiger om met een hamer een velwig (spie) in de velsnede te kloppen. Indien de boom in de verkeerde richting helt, moet je de spie of velhevel tijdig in de zaagsnede steken vooraleer de boom de zaagsnede dicht duwt (en uw zaag vastklemt).

Een keerhaak of kantelhaak is een handige hefboom waarmee je bijna alle maten van stammen kan rollen over de grond. Een goede keerhaak is licht, sterk en breekt of plooit niet. Hij bijt zich onmiddellijk vast in het hout en komt toch makkelijk weer los. De meeste velhevels zijn voorzien van een haak waardoor ze ook als keerhaak gebruikt kunnen worden (zie foto).

Logrite (Vartago) verkoopt voetstukken om op een keerhaak te monteren zodat je een stam zonder moeite wat omhoog van de grond kan leggen. Dit vermijdt bijv. dat uw kettingzaag de grond raakt bij het doorzagen en de ketting vol zand loopt. (www. deboomdokter.be)

De ‘pikhaak’ of ‘sapie’ is een must voor het verwerken van brandhout zonder rugklachten. Je slaat de pin zijdelings in een stamstuk en kan telkens één uiteinde opheffen en/of verplaatsen. Je gebruikt

Mobiele Boomzagerij Log-ic

Verzagen van boomstammen tot planken, kepers of balken

Bij u thuis, in het bos of op de werf

Werverbos, 24 - 2930 Brasschaat

Tel.: 0475/703.254 - Fax: 03/295.39.52

E-mail: zagerij@log-ic.be

Website: www.log-ic.be

Mobiele Boomzagerij Log-ic

Verzagen van boomstammen tot planken, kepers of balken

Bij u thuis, in het bos of op de werf

Werverbos, 24 - 2930 Brasschaat

Tel.: 0475/703.254 - Fax: 03/295.39.52

E-mail: zagerij@log-ic.be

Website: www.log-ic.be

Welkom op de eerste ‘Dag van de Boseigenaar’ en viering van het 15.000e Vlaamse bosgroeplid !!

Mobiele Boomzagerij Log-ic

Verzagen van boomstammen tot planken, kepers of balken

Bij u thuis, in het bos of op de werf

De viering zal doorgaan op 19 oktober op de Bos- en Houtbeurs in Zutendaal. 1 gratis consumptie voor leden!

Werverbos, 24 - 2930 Brasschaat

Tel.: 0475/703.254 - Fax: 03/295.39.52

E-mail: zagerij@log-ic.be

Website: www.log-ic.be

ZOEKERTJES

Particulieren die bos, hout of tweedehands bosmateriaal zoeken of willen verkopen, kunnen hier gratis een zoekertje plaatsen. Via deze rubriek komen geïnteresseerden met elkaar in contact. De bosgroep beperkt haar inbreng tot het geven van informatie en advies en waakt erover dat het zoekertje bosgerelateerd is.

Voordat het zoekertje gepubliceerd wordt, ondertekent de eigenaar een toelating. Het zoekertje bevat maximum 200 tekens (incl. spaties).

Het zoekertje verschijnt eenmalig in de Bosgazet. Als u het wil herhalen, dient u opnieuw een aanvraag in.

De publicatie van het zoekertje is geen garantie voor de verkoop. De zoekertjes worden ten laatste op 15 mei, 15 augustus, 15 november of 15 februari naar antwerpennoord@bosgroep.be gestuurd.

Een zoekertje bevat minstens volgende informatie:

• Bos: ligging, oppervlakte, type bos (loof/gemengd/naald/populier), telefoon en/of e-mailadres

• Hout: gemeente, staand/liggend/gekliefd, soort, hoeveelheid, prijs, telefoon en/of e-mailadres

• Tweedehands machines/hulpmiddelen/veiligheidskledij: gemeente, beschrijving, merk, prijs, telefoon en/of e-mailadres

Hebt u interesse, ga dan zeker naar http://staging.provant.be/loket/Aanvraag/bosgazet_zoekertje.jsp en laat hier uw zoekertje achter!

TE KOOp

Grove dennenbos ca. 50-60 jaar, gelegen aan kruising van 2 brede boswegen

1 ha

Geel, boscomplex Breeven, omgeving Oudemolsedijk

Moyaert Frans 052302238

frans.moyaert@telenet.be

Dennenbos te koop in Gierle 0,25 ha Gierle, Walravensbaan (naast nr. 30) de heer en mevrouw Roofthooft (03/449 02 47)

ADVERTENTIES

Bedrijven die een advertentie willen plaatsen in de Bosgazet, kunnen het reglement en de prijzen opvragen op antwerpennoord@bosgroep.be. De advertenties moeten een meerwaarde zijn voor de boseigenaars in kader van bosbeheer of bosarbeid. Ze worden daarom gescreend of ze al dan niet bosgerelateerd zijn.

zondag 12 oktober

Groot openingsevenement in het mastenbos

Want zelfs 100 jaar later vind je er nog steeds overblijfselen van WOI terug. En deze zetten we graag op 12 oktober in de schijnwerpers: onze gidsen leiden je rond langs de loopgrachten en bunkers, je kan onze infomarkt verkennen en allerlei unieke materialen uit de Eerste Wereldoorlog (i.s.m. Defensie) ontdekken. Geniet van onze lekkere hapjes en drankjes en pik zeker de geweldige performance mee die Stijn Meuris speciaal voor de Week van het Bos heeft gemaakt.

afspraak: Zondag 12 oktober doorlopend van 10 tot 17u in het Mastenbos (Kalmthoutsesteenweg) te Kapellen

Inschrijven: Geleide wandelingen met een loopgravengids, inschrijven kan ter plaatse.

organisatie: Agentschap voor Natuur en Bos, gemeente Kapellen en BOS+

Foto: Marc De Vos

Cursus / Excursies

17 oktober 2014, de ganse dag Week van het bos – excursie zoniënwoud

De Antwerpse Bosgroepen trekken er samen op uit naar, voor ons onbekend terrein: het Zoniënwoud. Iedereen heeft het Zoniënwoud wel al eens gezien, wanneer je op de Brusselse Ring rijdt. Nu krijg je de kans om het monumentale bos van binnenuit te ontdekken. Hoe wordt omgegaan met de monotone bestanden van beuk en de agressieve grens van de ring? Verschilt het beheer van het bos binnen de drie gewesten? Welke instandhoudingsdoelstellingen worden er nagestreefd en op welke manier? Dit zijn enkele vragen die we zullen stellen aan de lokale beheerders.

gids : Dirk Raes, boswachter

organisatie: 5 Antwerpse Bosgroepen

afspraak: Opstapplaatsen : vertrek in Westerlo om 7.00u, tussenstop en vertrek Rondpunt Wommelgem thv. fruitmarkt Cools om 7.25u, tussenstop en vertrek in Kontich P&R om 07.45u met aankomst aan het Zoniënwoud om 9.00u.

Inschrijven: Voor 7 oktober 2014 per mail naar

antwerpenzuid@bosgroep.be of telefonisch op 03/355.09.40

kostprijs: 20 euro

29 november en 6 december 2014 in het prinsenpark

z aterdag 15 november Inhuldiging van infozitbanken en aanplant geboortebos in essen!

Het goedgekeurd bosbeheerplan en het duurzaam beheer van zowel privé-als openbaar bos zetten we in de kijker. Een uitgecarvde informatiezitbank wordt ingehuldigd waarna een aanplant van een nieuw geboortebos volgt. Van harte welkom als bosliefhebber.

organisatie: Bosgroep Antwerpen Noord vzw en Gemeente Essen

afspraak: Zaterdag 15 november 2014 om 15u in Horendonk, Essen (naast Benegobos)

Werken met de kettingzaag – ec S 3: Gevorderde veltechnieken

De Bosgroepen organiseren i.s.m. Inverde een aantal cursusdagen. Momenteel is er echter nog slechts 1 plaats beschikbaar voor de cursus ECS 3.

Info : Dit onderdeel is geschikt voor meer ervaren kettingzaaggebruikers wat omvat; het vellen van middelgrote en grote bomen door middel van meer gevorderde technieken, grotere takken verwijderen en het gebruik van geschikt handliermateriaal inclusief methodes om hiermee vasthangende bomen neer te halen.

aantal dagen: 2

Doelgroep: Personen die regelmatig middelgrote en grote bomen moeten vellen en verzagen. voorkennis: Je volgde “Veilig werken met de kettingzaag - ECS1” én “Veilig werken met de kettingzaag - ECS2” of de intensieve opleiding.

Prijs: leden-boseigenaars : €40 - overige deelnemers : €120

Uren : 9.00 u tot 16.00 u

Inschrijvingsstrook

Voor bovenstaande cursus dient u zich in te schrijven bij de Bosgroep Antwerpen Zuid vzw via onderstaande invulstrook. Terug te sturen naar Bosgroep Antwerpen Zuid vzw, ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem of deze gegevens door te sturen naar antwerpenzuid@bosgroep.be

Naam:

Tel.nr. :

Adres :

E-mail:

Lid van Bosgroep : Bent u boseigenaar : ja neen

U bent zeker van uw inschrijving na officiële bevestiging en na overschrijving van het cursusgeld op rekeningnummer

BE63 7330 5436 6308 van Bosgroep Antwerpen Zuid vzw met vermelding van uw naam, type cursus (ECS 3) en de cursusdatum.

bosgroep antwerpen Noord vzw

Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst

Tel.: 03/355.09.40

Fax.: 03/355.09.45

Mail: antwerpennoord@bosgroep.be

Coördinator: Karolien Devriendt • 0475/75.77.98

Adviseur: Gijs Bracke • 0470/21.38.94

Medewerkster: Britt Van Cotthem

bosgroep noorderkempen vzw

Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee

Tel.: 014/85.90.19

Fax.: 014/85.90.21

Mail: noorderkempen@bosgroep.be

Coördinator : Wim Boonen • 0474/74.17.31

Adj.-coördin.: Greeven Kevin • 0477/63.12.47

Medewerkster : Elly Maes

bosgroep zuiderkempen vzw

Kamp C, Britselaan 20, 2260 Westerlo

Tel.: 014/27.96.57

Fax.: 014/27.96.69

Mail: zuiderkempen@bosgroep.be

Coördinator: Jan Seynaeve • 0474/99.99.35

Adj.-coördin.: Pieter-Jan Swinnen • 0478/78.20.22

Jeroen Truyen • 0475/80.73.36

Hans Van Lommel • 0474/85.91.11

Medewerkster: Rebecca Himschoot

bosgroep antwerpen zuid vzw

Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst

Tel.: 03/355.09.40

Fax.: 03/355.09.45

Mail: antwerpenzuid@bosgroep.be

Coördinator: Kathleen Vanderheyden • 0476/76.18.25

Adviseur: Gijs Bracke • 0470/21.38.94

Medewerkster: Marleen Brosens

bosgroep kempense Heuvelrug vzw

Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee

Tel.: 014/85.90.17

Fax.: 014/85.90.21

Mail: kempenseheuvelrug@bosgroep.be

Coördinator : Noor de Laat • 014/85.90.17

Adj.-coördin.: Jan Valckx • 0472/50.05.11

Joost Malliet • 0477/93.25.51

Medewerkster: Annick Vangenechten en Elly Maes

medewerker terreinwerkzaamheden

Chris Meeuws : 0478/45.51.38

Mail: chris.meeuws@provincieantwerpen.be

In samenwerking met:

De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, telkens een 5.600 exemplaren en is een uitgave van de Antwerpse bosgroepen. Verantwoordelijke uitgever en eindredactie: Pieter-Jan Swinnen, Secretariaat en vormgeving: Britt Van Cotthem, Bosgazet: Schildesteenweg 99, 2520 Ranst , tel: 03/355.09.40, fax: 03/355.09.45, email: antwerpennoord@bosgroep.be

website: www.bosgroepen.be