Bosgazet 39 by De Bosgroepen

BOSGAZET 039

INFORMATIEBLAD ANTWERPSE BOSGROEPEN

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

Foto: Ingrid De Swert

N°39 |

JULI - AUGUSTUS - SEPTEMBER 2016

PB- PP B- 10770 BELGIE(N) - BELGIQUE

VOORWOORD

Beste bosliefhebbers, Na een kwakkelende lente, nadert de schoontijd zijn einde en neemt (hopelijk) de zomer over. Tijd dus om volop van het bos te genieten. Zoals de wandelaar op de omslagfoto. De foto van Irene De Swert werd geselecteerd uit alle inzendingen die we mochten ontvangen voor onze fotowedstrijd op Facebook. Dank aan alle deelnemers en proficiat aan de winnaar! Anderen niet getreurd, want mogelijks prijkt een van jullie foto’s op een van de volgende edities van de Bosgazet. Onze bossen worden jammer genoeg steeds vaker geconfronteerd met de essenziekte. Meer en meer eigenaars vragen zich af wat te doen bij een aantasting van deze schimmel die uit de Baltische staten komt overgewaaid. Alvast niet te snel overgaan tot velling van gezonde of gedeeltelijk

aangetaste bomen blijkt nu. Lees er alles over in ons hoofdartikel. Onze Vlaamse bossen zijn belangrijk voor de bio-economie, klimaat, biodiversiteit en onze gezondheid. Daarom heeft de bossector zich onlangs verenigd in het Bosforum. Onderzoekers, boomkwekers, de houtnijverheid, exploitanten, bosbeheerders,… hebben een gedragen bosactieplan opgesteld. Dit plan vat de bezorgdheden samen van de sector en stelt een 10-puntenactieplan voor aan de Vlaamse regering. De bedoeling is om het bos van de marge naar het centrum van het beleid te verplaatsen. Daarbij is alle steun welkom: ik roep u of uw vereniging dan ook van harte op om het actieplan mee te onderschrijven. Met pijn in het hart nemen we afscheid van ons gewaardeerd bestuurslid en goede vriend Pol Trekker. Dank voor je jarenlange

Fréderic van Haaren, Voorzitter Bosgroep Antwerpen Noord

Waarom samenwerken met de Bosgroepen?

In dit nummer: pg. 3 pg. 4 pg. 8 pg. 10 pg. 20 pag 22 pag 23

inzet en het ga je goed in je nieuwe uitdaging! Tenslotte hopen we u op 2 oktober 2016 te mogen verwelkomen op de OostVlaamse Bos- en Houtbeurs. Een boeiende dag in het teken van bos en hout, met demonstraties en animatie voor jong en oud in het bosrijke provinciaal domein Het Leen in Eeklo. Noteer deze datum alvast in uw agenda. Ik wens u alvast een deugddoende vakantie,

Vlaamse Bosgroepen in cijfers Essenziekte Bosforum BosgroepNieuws: nieuws per Bosgroep Week van het Bos Cursussen Zoekertjes en advertenties

In Vlaanderen is 70% van het bosareaal in privé-eigendom, maar de meeste eigendommen zijn kleiner dan 1 ha. Door deze enorme versnippering van kleine ‘minibosjes’ is het voor de boseigenaar financieel onrendabel met als gevolg dat het beheer van deze sterk versnipperde bospercelen meestal achterwege blijft. Wanneer verschillende boseigenaars samen voor het bosbeheer zorgen, kan dit zonder de boseigenaars op al te veel kosten te jagen. Om deze samenwerking te stimuleren en te coördineren zijn de Bosgroepen vzw door de Vlaamse overheid in leven geroepen. In een Bosgroep komen boseigenaars vrijwillig samen om het beheer van hun bossen te verbeteren. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gebruik te maken van onze diensten. Iedere eigenaar behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom. Een kans om te grijpen!

Wat kan de Bosgroep voor u doen? Digitale Bosgazet! De Bosgazet is vanaf nu ook digitaal verkrijgbaar. Wilt u deze vanaf de volgende editie enkel via e-mail ontvangen, geef dan een seintje via antwerpennoord@bosgroep.be Op deze manier kunnen we heel wat papier besparen!

2 | VOORWOORD | Woord vooraf

De belangrijkste taken van de bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. U kan ons contacteren voor: • gratis en onafhankelijk advies • informatie over hoe uw bos duurzaam kan beheerd worden • organisatie van wandelingen, cursussen en excursies; • hulp bij het aanduiden van dunningen; • hulp bij de bestrijding van Amerikaanse vogelkers en andere exoten; • hulp bij het invullen van kapaanvragen, subsidiedossiers en het opstellen van beheerplannen; • coördinatie van gezamenlijke boswerkzaamheden en houtverkopen voor meerdere boseigenaars zodat goedkoper en efficiënter werk geleverd kan worden.

DE VLAAMSE BOSGROEPEN IN CIJFERS

De Vlaamse bosgroepen in cijfers Al jaren leveren de Vlaamse bosgroepen mooie resultaten. Cijfersgeval. Vlaamse bosgroepen 2015 12.000 leden Dat was ook in 2015 het Met bijna die alles samen over bijna 35.000 hectare bos beschikken, 1 vertegenwoordigen de Figuur bosgroepen 1/3 van de privéboseigenaars in Vlaanderen. jaar nainjaar. TotaalDat aantalaantal leden vanstijgt de bosgroepen Vlaanderen: 11 706 (enkel privé, niet openbaar) (Figuur 1) Wist je dat 70% (108.000 hectare) van al het bos in Vlaanderen in handen van privé-eigenaars is? En dus maar 30% in handen van een overheid? Maar door de enorme versnippering (in de provincie Antwerpen bv. heeft bijna 70% van de bosgroepleden een perceeltje kleiner dan 1 hectare), is een duurzaam gezamenlijk beheer meer dan ooit nodig.

Figuur 1A

Totaal aantal leden (privé)

Van de 35.000 hectare bos in eigendom van bosgroepleden, zit bijna 19.000 hectare in een (gezamenlijk) bosbeheerplan. (Figuur 2) Dit is een uitgebreid document waarin een duurzaam beheer van het bos voor de komende100% 20 jaar wordt beschreven.

Figuur 1B

Het systeem van de bosgroepen is bijgevolg een bijzonder efficiënte en kostenbesparende manier van bosbeheer voor 6 de overheid: i.p.v. bos aan te kopen (duur!), ondersteunt de Figuur overheid de boseigenaars zelf en2 zorgt ze op die manier voor een duurzaam bosbeheer in een groot stuk van Vlaanderen. Daarom Totaal oppervlakte bos leden in Vlaanderen (ha): 34 220 (enkel privé) subsidiëren de provincies de bosgroepen. Meer dan 160.000 boompjes en struiken hebben de Vlaamse bosgroepen vorig jaar geplant en daarmee flink bijgedragen aan de biodiversiteit van de Vlaamse private bossen.(Figuur 3) Naast de vele aanplantingen voor bosuitbreiding en herbebossing, zorgden de bosgroepen ook voor de verkoop van meer dan 80.000 m³ hout (brandhout en industriehout), goed voor een omzet van 2.510.000 euro.(Figuur 4) Hieruit blijkt ook dein ha Oppervlakte bos leden (privé) 6 economische waarde van onze bossen. Het spreekt vanzelf dat deze houtverkopen ook kaderen in een duurzaam beheer (hout van o.m. dunningen en herbebossingsprojecten). Figuur 3

Hopelijk kunnen we volgend jaar even goede resultaten voorleggen!

Figuur 2

Figuur 4

Figuur 3

Bosinfo | DE VLAAMSE BOSGROEPEN IN CIJFERS | 3

ESSENZIEKTE

De essenziekte verspreidt zich snel en meedogenloos. Bijna alle Belgische essen vertonen symptomen van de gevreesde ziekte, al zijn er ook nog steeds niet-geïnfecteerde exemplaren. Helaas werd tot op heden geen genezingsmethode gevonden.

Essenziekte in mijn bos. Wat nu?

Wat is de essenziekte? Sinds 2012 komt de essenziekte in heel België voor. In Vlaanderen betekent de essenziekte het einde van de prille heropleving die de soort kende. Nadat de es jarenlang miskend was, werd er recent op heel wat plaatsen gekozen voor es in plaats van Canadapopulier. Es biedt heel wat opties en levert een goede houtkwaliteit. Ook de standplaatsen die de boom verkiest zijn gelijkaardig aan die van de populier: vochtige, lemige bodems in de valleiranden. Op het terrein wordt vaak vastgesteld dat er naast ernstig aangetaste exemplaren vrij gezonde essen staan. De ernst van de symptomen hangt af van: 1) de ouderdom van de bomen: jonge essen met minder dan 90 cm omtrek worden het ergst getroffen. Oudere bomen hebben ook meer dode twijgen en takken in de kruin, maar zijn er over het algemeen minder erg aan toe 2) hoe lang de ziekte al aanwezig is 3) de omringende soorten: over het algemeen stelt men vast dat essen in gemengde bossen minder ernstig aangetast zijn dan essen in homogene bestanden met enkel es. Vermoedelijk omdat er in gemengde bossen minder geïnfecteerde bladstelen, die sporen van de ziekte bevatten, in de strooisellaag voorkomen 4) de standplaats van de bomen: hoe natter, hoe meer kans op infectie door de tragere strooiselafbraak.

4 | ESSENZIEKTE | Bosinfo

Typische zwarte necrosen aan de stamvoet (foto: Observatoire wallon de la santé des forêts)

ESSENZIEKTE

foto: Hugues Claessens

Hoe de essenziekte zich ontwikkelt Eerste fase Voor een goed beheeradvies is enig inzicht in de ontwikkeling van de essenziekte cruciaal. De boom wordt via het blad en de bladsteel geïnfecteerd door de schimmel Hymenoscyphus fraxineus. Vervolgens verschijnen er necrosen (zwarte, ovale vlekken en littekens) op de takken met geïnfecteerde bladeren. In eerste instantie bevindt de ziekte zich dus in de kruin. Als er geïnfecteerde waterloten (snelgroeiende twijgen die ontstaan als de boom de behoefte heeft om zijn bladoppervlakte te herstellen) op de stam voorkomen, ontstaan de necrosen ook op de stam zelf. In tegenstelling tot de iepenziekte kan deze schimmel zich niet voortplanten in de houtvaten, waardoor de infectie zich niet snel over de hele boom zal verspreiden. De boom kan dus nieuwe scheuten ontwikkelen. Het is ook duidelijk dat de zwam het hout en de kwaliteit ervan niet aantast.

Gezondheidsrisico? Als beheerder vraag je je misschien af wat de gezondheidsrisico’s zijn bij het kappen van zieke essen en de transport van het hout? Maak je geen zorgen: de schimmel H. fraxineus[cursief ] is reeds overal aanwezig. Tot op heden wordt verondersteld dat een stam zonder waterlot en bladeren niet langer besmettelijk is.

Tweede fase Als de geïnfecteerde bladeren afvallen, belanden ze in de strooisellaag. De bladsteel kleurt dan zwart en ontwikkelt, in juni van het daaropvolgende jaar, volop vruchtlichaampjes van H. fraxineus[cursief ]. De sporen worden in de lucht geprojecteerd en kunnen zo opnieuw scheuten aantasten. Bovendien wordt op deze manier ook de stamvoet geïnfecteerd. De schimmeldraden dringen via de lenticellen binnen. Deze fase is voor grote bomen veel schadelijker door de aantasting van het floëem (een weefsellaag die zorgt voor het transport van de voedingsstoffen door de boom) en het cambium (een weefsellaag in planten waarin nieuwe cellen worden aangemaakt). Zo kunnen vanuit de grond houtparasiterende zwammen de wortels van de sterk verzwakte bomen gemakkelijk aanvallen en hun dood veroorzaken. Dit laatste proces neemt enkele jaren in beslag, zeker als het oudere bomen betreft. Gaandeweg verspreiden de necrosen zich.

Wat niet doen? Misschien heb je als beheerder de instinctieve reactie om alle essen in het bos zo snel mogelijk te oogsten. Nochtans raden alle experts deze beheerkeuze af. De manier waarop H. fraxineus[cursief ] zich ontwikkelt, maakt deze ingreep overbodig. Door zo drastisch te reageren, geef je als eigenaar-bosbeheerder de gezondere essen geen overlevingskansen en breng je zo zelfs de overlevingskansen van de hele soort in gevaar. Alleen door het behouden van voldoende gezonde essen kan zich mogelijk een resistente populatie ontwikkelen en de soort overleven.

Bosinfo | ESSENZIEKTE | 5

ESSENZIEKTE

De verticale barsten bij oudere necrosen De zwarte langgerekte ruitvormige necrose aan de stamvoet

Wat wel doen?

foto: Observatoire wallon de la santé des forêts

Bij een goede inspectie van de essen moet er vooral naar de stamvoet gekeken worden: als er geen necrosen zichtbaar zijn en de kruin is nog niet volledig afgestorven, is er geen reden om deze boom meteen te kappen. Vanaf het ogenblik dat er necrosen op de stamvoet zichtbaar zijn, duurt het nog 3 tot 4 jaar vooraleer de houtkwaliteit en de houtwaarde merkelijk dalen.

Algemene richtlijnen voor essenbeheer

1 Oogst kaprijpe essen met necrosen aan de stamvoet of met kruinen die voor meer dan 50 % zijn aangetast. 2 Stel gezonde (en bijna-gezonde) essen zonder necrosen vrij. 3 Kies in gemengde bestanden vooral andere soorten toekomstbomen, maar behoud ook de gezondste essen. 4 Zoek en behoud zaadbomen zonder symptomen om de soort optimale overlevingskansen te bieden. 5 Geef bij bosbeheerwerken nog meer aandacht aan het voorkomen van beschadigingen aan de stamvoet van essen. 6 Weeg daarom ook steeds af of het zin heeft om een moeilijk bereikbare, te oogsten es, (necrosen en meer dan 50 % aangetaste kruin) te kappen.

Necrosen op de stamvoet herkennen

Bosbouwers kijken meestal omhoog: via kruinonderzoek maakt men een inschatting van de gezondheid en vitaliteit van de boom. Bij de essenziekte moet je ook naar de stamvoet kijken om een goede einddiagnose te stellen. De necrosen op de stamvoet die ontstaan door H. fraxineus[cursief ] zijn ruitvormig en komen meestal voor vanaf de bodem of de basis van een wortel. De schors van een necrose is donkerder dan normaal. Met de tijd wordt de necrose geleidelijk groter en ontstaan verticale barsten. De overlevingskansen van de boom komen pas ernstig in gevaar vanaf het moment dat de necrosen duidelijk zichtbaar zijn. Als je een necrose onderzoekt, moet je voorzichtig te werk gaan: elke bijkomende beschadiging verhoogt de infectie door andere ziekteverwekkers die in de bodem en lucht aanwezig zijn.

Eén kwaad, veel gezichten

Sinds de opkomst van de essenziekte werden verschillende namen gebruikt om de ziekteverwekker die de essenziekte veroorzaakt te omschrijven. In de eerste beschrijvingen werd de schimmel als Chalara fraxinea vermeld. Die naam slaat louter op de anamorfe verschijning (de ongeslachtelijke fase) van de schimmel die essensterfte veroorzaakt. Deze anamorfe schimmel was de eerste vondst van de ziekte. De geslachtelijke verschijning werd pas 4 jaar later geïdentificeerd. Eerst werd deze H. pseudoalbidus genoemd (zoals ook in het advies van het INBO van 2013). Niet veel later werd afgesproken om voortaan de naam Hymenoscyphus fraxineus te gebruiken

6 | ESSENZIEKTE | Bosinfo

Gluren bij de buren Dit artikel verscheen eerder in ’t Limburgs Bosbelang nummer 52. Dit was op zijn beurt gebaseerd op een artikel uit het tijdschrift Forêt. Nature, dat ook het beeldmateriaal ter beschikking stelde. Ontdek Forêt.Nature via de website www.foretwallone.be! Hier kan je je ook abonneren op Forêt-MAIL, een gratis maandelijks persoverzicht voor bos en natuur.

ESSENZIEKTE

JONGE ESSEN met een omtrek van MINDER DAN 90 CM Homogeen bos (enkel es)

Selectie van toekomstbomen onder de gezondste essen en vrijstelling ervan

Gemengd bos

MEER dan een derde van de bomen vertoont symptomen

Selecteer een dunning zonder alle bomen met symptomen bij de eerstvolgende kapping te verwijderen

MINDER dan een derde van de bomen vertoont symptomen

Kap bij de volgende dunning de bomen met symptomen

1. Kies toekomstbomen: - onder de essen zonder symptomen - bij de andere soorten (volgens vorm en gezondheid) 2. Kap bij de volgende dunning vooral essen met symptomen

JONGVOLWASSEN ESSEN met een omtrek tussen 90 en de 150 CM 1) Dit zijn potentiële zaadbomen voor de toekomst: bomen zonder symptomen behouden en vrijstellen bij dunningen! 2) Opletten voor necrosevorming aan de stamvoet

Homogeen bos (enkel es)

MEER dan een derde van de bomen vertoont symptomen. MINDER dan een derde van de bomen vertoont symptomen

Gemengd bos bevoordeel bij dunningen de andere soorten en pas dezelfde principes toe als hierboven.

- Kap de bomen met stamnecrosen binnen de 3 jaar - Dun de bomen met enkel taksterfte op normale wijze

Bij de gewone dunning (of eventueel een extra dunning in de helft van de omlooptijd): - alle bomen met stamnecrosen worden gekapt - de essen met veel taksterfte (> 50 %) kunnen met preferentie gekapt worden.

DIKKE ESSEN met een omtrek > 150 CM, zowel voor HOMOGEEN ESSENBOS als GEMENGD BOS MET ES 1) Dit zijn potentiële zaadbomen voor de toekomst: bomen zonder symptomen behouden en vrijstellen bij dunningen! 2) Opletten voor necrosevorming aan de stamvoet. 3) Andere soorten dan es bij dunningen bevoordelen. Bos MET essen met stamnecrosen

Bos ZONDER essen met necrosen

INGREEP binnen 3 jaar

elke es met necrosen

kappen

es zonder necrosen

normale dunningen volgens beheerplan (of eventueel een extra dunning in de helft van de omlooptijd)

Een boom met symptomen: - met veel taksterfte (meer dan de helft van de kruin) - ofwel met stamnecrosen - ofwel met beide.

es met meer dan 50 % taksterfte

met preferentie kappen bij de dunning

es met beperkte taksterfte (10 tot 50 %)

gewoon behandelen

es zonder of met nauwelijks taksterfte (< 10 %)

als toekomstboom selecteren en vrijstellen

Opgelet: aangezien de beheerachterstand in Wallonië kleiner is dan in onze regio is het belangrijk dat een ‘normale dunning’ geen nulbeheer is maar een dunning waarbij de toekomstboom minimum 70 % wordt vrijgesteld.

BOSFORUM

Het Bosforum Overhandiging van een Larix aan minister Schauvliege en Jan Seynaeve (Bosgroep Zuiderkempen) als blijk van goede wil om samen te streven naar een evenwichtig bosbeleid.

Het bos, van de marge naar het centrum van het beleid Auteur: Maurits de Groot, APB-NB Bossen zijn genereus en leveren mens en maatschappij tal van voordelen. Het zijn echte multitaskers die actief weerwerk bieden tegen fenomenen als luchtverontreiniging en klimaatverandering. Maar in Vlaanderen is er weinig inzet om het evenwicht tussen de draaglast en draagkracht van onze bossen te garanderen.

Wat is het Bosforum? Het Bosforum is een spontaan initiatief van experts uit de bos- en houtsector. Het streeft naar een ambitieus multifunctioneel bosbeleid, gedragen door een evenwichtige toekomstvisie. Het bosbeleid moet van de marge naar het centrum van de besluitvorming worden gebracht. Het idee voor de oprichting van een Bosforum leeft al langer. Oorspronkelijk

was het de bedoeling om een denktank met dezelfde functie op te richten in de schoot van de Vlaamse Hoge Bosraad. In 2008 werd de Raad vervangen door de Permanente Werkcommissie (PWC) Bos van de Minaraad. Hierin zetelden ook vertegenwoordigers van de landbouw- en natuurverenigingen. Daar er in de PWCBos besluiten worden genomen op basis van consensus, voelden de vertegenwoordigers van de bos- en houtsector de nood om via een alternatief forum hun ambities vorm te geven. Het Bosforum adviseert vanuit drie visies: 1. Bossen zijn enorm belangrijk voor bio-economie, klimaat, biodiversiteit en gezondheid; 2. Bossen in Vlaanderen hebben nood aan een goede bescherming en de doelstellingen naar bosuitbreiding zijn enorm. Europese

financiële middelen voor landen bosbouw in Vlaanderen worden in vergelijking met andere Europese landen niet billijk verdeeld; 3. Een ambitieus multifunctioneel bosbeleid, gedragen door een evenwichtige toekomstvisie, is dan ook noodzakelijk. Om bovenstaande doelstellingen te verwezenlijken reiken de leden van het Bosforum minister Schauvliege de hand om samen werk te maken van een visie voor bos in Vlaanderen. Het Bosforum wil welwillend met de minister en haar administraties nadenken over hoe de bossen in Vlaanderen bij kunnen dragen aan het oplossen van tal van maatschappelijke uitdagingen. Het Bosforum analyseerde een aantal van deze uitdagingen en kwam zo tot een Bosactieplan. Hiermee wordt gestreefd naar sectoroverschrijdende samenwerking en breed gedragen beleid.

*Een ecosysteemdienst is een dienst die door een ecosysteem aan mensen wordt geleverd. Het betreft het verstrekken van een product door een ecosysteem (bijvoorbeeld drinkwater), of van een regulerende dienst (bijvoorbeeld bestuiving van gewassen), of van een culturele dienst (bijvoorbeeld gelegenheid geven tot recreatie). Het begrip 'ecosysteemdienst' is identiek aan het oudere begrip 'functie van natuur'. 8 | BOSFORUM | Bosinfo

BOSFORUM

mentale gezondheid. De impact van groene ruimte op het welzijn en welbevinden van mensen is dus groot. Een vaststelling waar het beleid niet omheen kan.

Lancering Bosactieplan

Site manager Guido Kuypers, Norbord Genk, geeft een rondleiding in de fabriek.

De vier pijlers Bossen leveren de maatschappij tal van ecosysteemdiensten*. Deze diensten zijn samen te vatten in de door het Bosforum vormgegeven pijlers. Bos levert meer ecosysteemdiensten dan welk ander type landgebruik dan ook. De vier pijlers zijn:

Bos voor Bio-economie In de toekomstscenario’s voor Vlaanderen gaat terecht veel aandacht naar de ontwikkeling van een duurzame economie die vervuilende en energieverslindende productie beperkt en prioritair inzet op hernieuwbare grondstoffen. Binnen dit bio-economisch model is hout een natuurproduct van de eerste orde. Hout is aangenaam, decoratief, multi-inzetbaar, en bovendien herbruikbaar en recycleerbaar. De milieu-impact van hout is bijzonder gunstig.

inderdaad structuurrijker geworden en het aandeel dikke bomen wordt groter. De soortenrijkdom in goed ontwikkelde bosgebieden kan tot in de duizenden oplopen. Niet alleen bossoorten maar ook niet-bossoorten zoeken steeds meer hun toevlucht in bossen als gevolg van een steeds intensiever gebruikt buitengebied.

Bos voor Gezondheid Bos is onze medicijnkast. Bij minstens 120 vaak gebruikte medicamenten zijn de actieve componenten oorspronkelijk afkomstig uit het bos. Bossen en bomen vangen fijn stof op en zuiveren de lucht. Regelmatig bosbezoek versterkt het immuunsysteem, en verlaagt het risico op astma en andere aandoeningen aan de luchtwegen. De nabijheid van groene ruimte heeft ook een weldadig effect op onze

Op donderdag 12 mei 2016 verwelkomde Norbord nv, producent van OSB-platen, Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege op het bedrijfsterrein in Genk. Aanleiding voor het bezoek was de officiële ondertekening van het charter waarmee het Bosforum haar Bosactieplan lanceert. Het charter werd in aanwezigheid van de minister ondertekend door Fedustria, FSC België, PEFC België, NUHOS, UVB, NFZ, Sylva Boomkwekerij en Norbord Genk. Tijdens het bezoek van minister Schauvliege werd gefocust op de socio-economische waarde van het bos in Vlaanderen.

Het Charter Het Bosforum zoekt actief steun bij organisaties en belanghebbenden. Deze steun kan hulp bieden bij de onderhandelingen met de Vlaamse administraties en vergroot het draagvlak voor de doelstellingen van het Bosforum. Organisaties die het charter ondertekenen engageren zich om de uitvoering van het Bosactieplan mee te bepleiten.

Meer informatie over het Bosforum is te vinden op www.bosforum.be.

Bos voor Klimaat Het voorkomen en het opvangen van de klimaatveranderingen is momenteel een van de grootste uitdagingen in de geschiedenis van de mensheid. Bossen staan onder druk van klimaatverandering. Ze remmen de klimaatverandering af én beperken de gevolgen. Zoals uit de Klimaattop van Parijs bleek, vormt goed bosbeleid een sleutelelement in elk toekomstscenario.

Bos voor Biodiversiteit Het Vlaamse bosbeleid moet de weerbaarheid van bossen vergroten en verder inzetten op biodiversiteit. De voorbije decennia zijn de bossen in Vlaanderen

Ondertekening van het charter in aanwezigheid van minister Schauvliege en alle partners uit de houtsector. Bosinfo | BOSFORUM | 9

BOSGROEP KEMPENSE HEUVELRUG

vogelkers (Prunus serotina) en de gewone, inheemse vogelkers (Prunus padus) in een herbarium en diverse boscomplexen. Tot hun verbazing bleek dat de insectenvraat aan de Amerikaanse vogelkers in de afgelopen eeuw verdubbeld is, terwijl die van de inheemse verwant gelijk is gebleven. In nationaal park ZuidKennemerland bleken maar liefst 64 verschillende insectensoorten van Amerikaanse vogelkers te eten, tegenover 39 verschillende insectensoorten van de inheemse vogelkers. De onderzoekers concluderen dat de inheemse insecten zich dus langzaamaan kunnen aanpassen aan de Amerikaanse vogelkers. Voor veel insecten is het inmiddels een welkome voedselbron.

Vijfstippelig struikhaantje

Amerikaanse vogelkers aantrekkelijk voor kevers Al meer dan vijftig jaar proberen we hem uit te roeien, maar tevergeefs. De Amerikaanse vogelkers woekert nog steeds in onze bos- en natuurgebieden. In de onderetage van lichte bossen of als struik in bosranden komen boseigenaars deze ongewenste soort vaak tegen. Maar wat blijkt nu na uitvoerig onderzoek: Het vijfstippelig struikhaantje, is gek op deze uitheemse soort. Het kevertje koos tot voor kort altijd voor lijsterbes, nu bijt hij ook graag eens in een Amerikaanse vogelkers. Onderzoekers berichtten begin mei dat veel inheemse insecten zich de afgelopen eeuw aangepast

Amerikaanse vogelkers

hebben en deze exoot inmiddels als voedselplant gebruiken. Zouden insecten door een snelle evolutie de verspreiding van Amerikaanse vogelkers onder de duim kunnen krijgen? De Amerikaanse vogelkers werd begin twintigste eeuw in West-Europa aangeplant en begon zich vervolgens oncontroleerbaar te verspreiden ten koste van andere boom- en struiksoorten. Sindsdien is het één van de meest gevreesde “exoten” in ons landschap. Diverse chemische middelen werden ingezet om de Amerikaanse vogelkers te bestrijden. Lokaal werden successen geboekt, maar op grote schaal bleek het indammen van de Amerikaanse vogelkers geen sinecure. De Amerikaanse vogelkers werd in de volksmond dan ook al snel ‘bospest’ genoemd. Nog steeds worden jaarlijks miljoenen euro’s uitgegeven aan de bestrijding ervan. Maar de struik blijkt niet alleen maar kwaad te doen. In 2007 werd in Nederland een onderzoek gestart naar insecten en hun relatie tot uitheemse plantensoorten. Dit gebeurde onder leiding van evolutiebioloog Menno Schilthuizen en collega’s van Naturalis Biodiversity Center, Universiteit Leiden, de Rijksuniversiteit Groningen en de Leidse Hogeschool. Ze bekeken exemplaren van Amerikaanse

10 | BOSGROEP KEMPENSE HEUVELRUG | Bosgroepnieuws

Eén van de liefhebbers is het vijfstippelig struikhaantje (Gonioctena quinquepunctata). Dit kevertje leeft oorspronkelijk van lijsterbes, maar in de jaren ’90 breidde hij zijn dieet uit naar de Amerikaanse vogelkers. Het complete DNA van de kever werd door de onderzoekers bekeken. Ze ontdekten enkele verschillende genen tussen de lijsterbes- en vogelkers-etende kevers. “Dat duidt erop dat de kever zich evolutionair aan de Amerikaanse vogelkers kan aanpassen”. Wellicht geldt dit voor veel andere insecten ook,” zegt Schilthuizen. Wordt de Amerikaanse vogelkers hiermee onherroepelijk geïntegreerd in onze bossen? Op lange termijn kunnen plantenetende insecten er mogelijk voor zorgen dat het invasieve karakter van de Amerikaanse vogelkers verdwijnt. In bepaalde gevallen blijft het menselijk terugdringen van vogelkers voorlopig wel zinvol. Bijvoorbeeld wanneer de aanwezigheid van Amerikaanse vogelkers de realisatie van de beheerdoelen in de weg staat en wanneer het bosbeheer leidt tot veel licht op de bodem. Wilt u hier meer informatie over? Neem dan contact op met uw Bosgroep. Wilt u meer informatie over het onderzoek naar insecten op Amerikaanse vogelkers? Surf dan naar de website van Vroege Vogels http://vroegevogels.vara.nl zoekterm: “Amerikaanse vogelkers aantrekkelijk voor kevers”

BOSGROEP KEMPENSE HEUVELRUG

Valse zandzegge ontdekt in de Kempen Het is zeldzaam en het groeit in België enkel in de Kempen. In de Liereman en Ravels is het te vinden, en dan voornamelijk langs de Aa. De Bosgroep vond deze rodelijstsoort nu ook aan de Zandhoef in Kasterlee. Waar hebben we het hier over? De valse zandzegge (Carex reichenbachii) houdt van licht beschaduwde plaatsen op droge, zure, zandgrond in naaldbossen en bermen. Geen wonder dus, dat we hem terugvonden in een dennenbos, op de plaats waar in 2014 een bosrand werd opengekapt. De geschiedenis van het perceel geeft zich te lezen. Het voormalig heideterrein is ongeveer 80 jaar geleden langzaam verbosd met grove den, Amerikaanse eik en berk. Door de dunning kwam er meer licht op de bodem en zodoende kon de valse zandzegge zich hier perfect vestigen. De soort is moeilijk herkenbaar waardoor het vaak over het hoofd wordt gezien. Zelf zoeken? Om tot een 100% zekere determinatie te komen, moet je volgroeide urntjes (zaaddoosjes) bekijken (mid - eind juni), daar liggen de meest cruciale kenmerken om onderscheid te maken met gewone zandzegge.

Fusieproject voorgesteld tijdens buitengewone Algemene Vergadering De Algemene Vergadering van de Bosgroep Kempense Heuvelrug vond dit jaar plaats 18 mei 2016 in Kasterlee. Diezelfde avond werd er ook een buitengewone Algemene Vergadering georganiseerd. Hierin werden de fusieplannen met Bosgroep Noorderkempen uit de doeken gedaan. Voor de pauze keurde de Algemene Vergadering niet alleen de rapportage en jaarrekening van 2015 goed net als de begroting 2016. Zij verlengde ook het mandaat van de huidige Raad van Bestuur met een jaar. Op die manier kan deze ploeg na een eventuele fusie het ingeslagen traject verder tot een goed einde brengen. Na de pauze werd dit project toegelicht door waarnemend coördinator Wim Boonen. Het doel is te komen tot een efficiëntere, flexibelere organisatie. Deze zal actief zijn in 20 gemeentes en meer dan 3.000 leden tellen. Omdat er te weinig stemgerechtigde leden aanwezig waren, zal er op 18 juni 2016 een tweede Algemene Vergadering volgen. Deze kan dan wel een beslissing nemen. Omdat er te weinig stemgerechtigde leden aanwezig waren, werd er op 18 juni een tweede Algemene Vergadering gehouden. Hierin werd het fusieproces goedgekeurd. Meer informatie volgt in de volgende Bosgazet. Impressie van de Algemene Vergadering Bosgroepnieuws | BOSGROEP KEMPENSE HEUVELRUG | 11

BOSGROEP ZUIDERKEMPEN

Studiereis naar Wallonië

Een gezellige bospicknick met onze collega’s van de Waalse Bosgroep

Onlangs maakten we met onze vrijwilligers een tweedaagse studiereis naar Wallonië. De eerste dag gingen we op bezoek bij onze collega’s van de Waalse bosgroep. De ‘Cellule d’Appui à la Petite Fôret Privée’ heeft een vrij gelijkaardige werking en ondersteunt eigenaars van bossen kleiner dan 5ha. Want raar maar waar, in Wallonië hebben ca. 90% van de 90.000 boseigenaars een bosoppervlakte kleiner dan 5ha! Dat komt overeen met 25% van de oppervlakte aan privé-bos. We krabden ons even in de haren toen bleek dat het hele Waalse grondgebied toebehoort aan 1 bosgroep met 2 terreinmedewerkers. Maar via hun boscomplexwerking bewijzen ze momenteel lokaal hun meerwaarde en hopen dan ook dat ze hun werking nog kunnen uitbreiden! www.capfp.be Onder begeleiding van vrijwilliger Jos van

Gool en zijn vrouw trokken we er in de valavond vervolgens nog op uit om wild te spotten. De everzwijnen en herten lieten zich mooi bewonderen… Een geslaagde safari dicht bij huis!

De tweede dag kregen we dankzij de gidsen, een door de wol geverfde boswachter en een universiteitsprofessor, enkele interessante bossen onder ogen waar het beheer in functie stond van berk en zwarte els. Twee minder traditionele soorten, maar het werd ons duidelijk dat er mooie resultaten mee te halen zijn! Berk en zwarte els zijn pioniersoorten, wat wil zeggen dat ze van open, lichtrijke locaties houden en een sterke jeugdgroei hebben. De les die we kregen was om in jonge berken- of elzenbossen zeer snel aan de slag te gaan en ervoor te zorgen dat de mooiste exemplaren niet belemmerd worden in hun groeispurt. Eens een berk of els zijn vitaliteit verliest, zal de boom zich later immers nooit meer herpakken. Als je dus dikke bomen van hoge kwaliteit wil bekomen, is steeds voldoende licht geven aan de kruin een noodzakelijke voorwaarde. De dikste zwarte els die we zagen had al een omtrek van 125cm na 34 jaar!

Na 34j krijg je in een gedund zwarte elzenbos al dikke bomen. In de zone op de achtergrond werd niet gedund

Bosgroep Zuiderkempen vzw wint de lotto! Om het toekomstbeeld van de bossen in de Zuiderkempen waar te maken werkt Bosgroep Zuiderkempen vzw samen met verschillende partners. Een van de partners die de komende jaren het toekomstproject mee vorm gaat geven is de Nationale Loterij. In het kader van “Duurzame ontwikkeling” gaat de Nationale Loterij 250 kloempen, 2 km bosrand en nieuwe speelbossen in de Zuiderkempen ondersteunen. De Zuid-Kempische bossen hebben dus letterlijk de lotto gewonnen! Dit jaar maakt ook Eco2Eco een vliegende start. Dit grensoverschrijdend project in samenwerking met Provincie Antwerpen, Inverde, ANB en de Nederlandse collega’s wordt een grote uitdaging en leerrijke ervaring voor de bosgroep. Naast extra kennis rond vermarkting van hout, QD-beheer, duurzaam exploiteren en bosverjonging krijgt de bosgroep ook de kans en de ondersteuning om deze kennis in praktijk om te zetten. Gedurende 3 jaar gaan we 450 kloempen aanplanten, 500 QD-bomen aanduiden en opvolgen, experimenteren met nieuwe technologieën rond exploitatie en bosverjonging zoeken via bostracking.

12 | BOSGROEP ZUIDERKEMPEN | Bosgroepnieuws

BOSGROEP ZUIDERKEMPEN

Boseigenaars verbroederen tijdens algemene vergadering Op 20 april 2016 had de jaarlijkse algemene vergadering van de Bosgroep Zuiderkempen vzw plaats in Noorderwijk. Onze voorzitter Jan Milis verwelkomt de 136 aanwezigen waaronder 77 stemgerechtigde leden. Na de uiteenzetting van de agenda door onze voorzitter Jan Milis, gaven Jan Seynaeve en Paul Hermans een overzicht van de activiteiten en financiële resultaten van 2015 en de planning en de begroting van 2016. Deze werden door de commissarissen en de algemene vergadering unaniem goedgekeurd. Gezien de bestuurder Leo Hoefkens zijn plaats ter beschikking had gesteld in de raad van bestuur werd een nieuwe bestuurder gekozen. Via een democratische anonieme stemming werd Roel Aerts verkozen. In de rondvraag vraagt een lid van de bosgroep meer toelichting waarom op de begroting uitgaven zijn voorzien voor de realisatie van IHD en geen inkomsten. Jan Seynaeve licht toe dat onzekere inkomsten in de begroting niet worden meegenomen. Eerst dient de goedkeuring van de subsidies afgewacht te worden.

Vervolgens gaf Bart Nyssen, bosecoloog uit Nederland, een zeer interessante uiteenzetting over de evolutie van het bosbeheer in Nederland. Hij verbaasde de toeschouwers over de enorme houtprijzen voor kwaliteitshout en gaf een demonstratie van de werking van watergelkorrels om uitdroging van de bodem ter vermijden bij de groei van jonge bomen. Tijdens de

receptie genoten de aanwezigen van een kloempenbiertje en werd er nog heel wat nagepraat. Het was een geslaagde algemene vergadering! We hopen jullie volgend jaar terug te zien. De fanfare van Heistop-den-Berg staat al klaar om jullie te ontvangen met een nieuw kloempenlied.

Zuiderkempen 15.000 bomen & struiken rijker Buiten opvolgingswerk (vrijstellen, snoeien,…) is het na een goedgevuld plantseizoen nu aan de bomen en struiken zélf om de handen uit de mouwen te steken, te groeien en te bloeien. De bossen van de Zuiderkempen zijn sinds kort weer 300 kloempen rijker. Ook 29 bosranden werden voorbije winter aangeplant: ruim 3.200 inheemse struiken over een lengte van 2,5 km. Al deze aanplantingen waren niet mogelijk geweest zonder de steun van tal van partners: de boseigenaars, vrijwilligers, gemeentes, scholen, borelingen, lokale verenigingen, Bos+, Nationale loterij, VLM, Toro,… Na de zomer zullen alweer de voorbereidingen getroffen worden voor een nieuwe winter vol geplant, gezwoeg en veel voldoening!

Top 5 van de aangeplante bomen

Top 5 van de aangeplante struiken

Bosgroepnieuws | BOSGROEP ZUIDERKEMPEN | 13

BOSGROEP NOORDERKEMPEN

Nieuw advies in Molenheide Gemeente Lille en de Bosgroep sloegen de handen in elkaar voor de tweede opvolging van Boscomplex Molenheide. Samen met Bosgroep Noorderkempen werkt de gemeente dit jaar aan de kwaliteit van de bossen binnen dit boscomplex. Op 16 april werd er in TTC Virtus een vergadering georganiseerd om het hele verhaal uit de doeken te doen. In de propvolle zaal verzamelden we maar liefst 54 verschillende boseigenaars. In totaal tekenden 75 personen present voor het infomoment. Eerder dit jaar waren er nog een aantal eigenaars die zelf de weg naar de Bosgroep vonden. Zij werden voordien al verder geholpen. Na de diavoorstelling volgde een korte wandeling, waar een aantal voorbeelden werden bekeken. Momenteel gaan de

Een overrompeling in de zaal van de tafeltennisclub

terreinafspraken als een lopend vuurtje. De uiterste deadline voor het boscomplex staat op 30 juli. Snel zijn is dus de

boodschap als u dit jaar in Lille nog hout wil verkopen.

Jeugdherinneringen in De Rooy Het voorspelde onheil van Frank had de 40 aanwezige dapperen niet tegengehouden voor een lentewandeling door het kleinschalige bosgebied rond Rhoode. De oude benaming van het gehucht (De Rooy) verwijst naar een vroegere heidenederzetting, waarrond

de beste gronden werden ontgonnen voor landbouw, terwijl arme delen bebost werden. Tijdens de wandeling lichtte Chris allerlei beheeringrepen toe wat vaak aanleiding gaf tot een leuke discussie in de

Afsluiter onder een stralende zon 14 | BOSGROEP NOORDERKEMPEN | Bosgroepnieuws

groep. We bezochten onder meer gedund gemeentebos naast onbeheerd privébosje, monumentale Zwartewoudsparren op vroegere plaggenbodems, aanplanting van bosrand na zoomkap, vogelkersbos, kaalkap van verwaarloosde fijnspar met begin van natuurlijke verjonging alsook aanplanting van kloempen onder scherm en na kaalkap. We werden ook even stil bij de gedenksteen van 2 vliegtuigcrashen uit WO II, en haalden jeugdherinneringen op aan de oude zwemvijver van Rooi. Door de vaak geanimeerde gesprekken diende de wandeling ingekort en belandden we uiteindelijk aan het Roois Kapelleke, alwaar we op deze prachtige locatie onder een stralende zon bij een drankje en een traditionele krentenkoek van Elly gezellig wat konden nababbelen. Alsof de elementen erop gewacht hadden lieten zij pas hun onheil van hagel en natte sneeuw los als het laatste glas was gedronken. Met dank aan de enthousiaste groep en Marleen Mols voor het gebruik van de mooie locatie.

BOSGROEP NOORDERKEMPEN

Ieren op bezoek

Op dinsdag 10 mei kreeg onze bosgroep een delegatie van Ierse bosbouwers over de vloer. OudTurnhout vormde de eerste stop in hun driedaagse bosbouwexcursie. Hier kwamen zij kennismaken met de Vlaamse bosgroepenwerking. De Ierse delegatie, zes mannen en een vrouw, bestond vooral uit bosbouwadviseurs van Teagasc, de Ierse landbouwadminstratie. De delegatie werd geleid door Steven Meyen, een Vlaamse bosbouwingenieur die jaren geleden de liefde volgde naar Ierland. Hoewel de Ierse bebossingsgraad vergelijkbaar is met de Vlaamse, zo’n 10 procent, is meer dan de drievierde van het bos 30 jaar of jonger. Sinds midden jaren ’70 is de beboste oppervlakte dan ook meer dan verdubbeld. Het nieuwe bos is vooral door boeren aangeplant die zo een stuk aan diversifiëring deden binnen hun bedrijf. Zij kozen vooral voor snelgroeiende naaldboomsoorten zoals Sitka- of fijnspar. Deze boeren hebben zich lokaal verenigd in een soort van Bosgroepen en krijgen advies van de mensen van Teagasc. In Oud-Turnhout werd de Ierse delegatie ontvangen door Wim Boonen en Chris Meeuws. Wim gaf een algemene inleiding over de bosgroepenwerking, terwijl Chris uitleg gaf over de beheerwerken die er werden uitgevoerd. Nadien vertrok de delegatie voor een bezoek aan de Gewestbossen in Arendonk.

De Ierse delegatie bezocht een kaalkap, heraangeplant met kloempen

Twee vergaderingen op een dag Op woensdag 18 mei 2016 blies de Bosgroep Noorderkempen verzamelen voor haar jaarlijkse Algemene Vergadering. Dit jaar werd die gecombineerd met een buitengewone algemene vergadering. Hierin werd de fusie met de Bosgroep Kempense Heuvelrug besproken. Tijdens het eerste deel van de avond keurde de algemene vergadering de rapportage en jaarrekening van 2015 goed net als de begroting 2016. Na de pauze volgde de voorstelling van de fusie met Bosgroep Kempense Heuvelrug. Deze moet leiden tot een sterkere Bosgroep, die beter gewapend is voor de toekomst. Voor de

praktische uitwerking van dit voorstel zou de Bosgroep Noorderkempen zichzelf vrijwillig ontbinden en zou de Kempense Heuvelrug haar leden en werkingsgebied overnemen. Omdat er te weinig stemgerechtigde leden aanwezig waren, werd er op 18 juni een tweede Algemene Vergadering gehouden. Hierin werd het fusieproces goedgekeurd. Meer informatie volgt in de volgende Bosgazet.

Bosgroepnieuws | BOSGROEP BOSGROEP NOORDERKEMPEN | 15

BOSGROEP ANTWERPEN NOORD

Ontdekking van een pareltje natuur in goed gezelschap! Stralende zon, het is weer wat anders voor onze jaarlijkse Algemene Vergadering (AV) op donderdag 14 april! Er werd dus volop genoten van de interessante wandeling doorheen het Klein Schietveld, natuur in een militaire omgeving met natuurbeheer vanuit het Agentschap voor Natuur en Bos. Boswachter Dirk Leyssens wist de 40 tal eigenaars en geïnteresseerden te boeien met het beheer in dit prachtig stukje Natura 2000 gebied. Aangepast beheer voor het heischraal grasland en de verschillende types heide maken dat dit gebied meer dan ooit meetelt in het realiseren van de instandhoudingsdoelstellingen. De kenmerkende fauna en flora kwamen uitgebreid aan bod, kortom een wandeling die sterk gewaardeerd werd door onze bosliefhebbers.

Na de wandeling ging de Algemene Vergadering van start. De voorzitter heette iedereen welkom, en de agenda werd gezamenlijk overlopen. Het verslag van de AV 2015 werd gezamenlijk goedgekeurd. De talrijke realisaties uit 2015 en een vooruitblik naar 2016 werd met veel interesse gevolgd en toegelicht aan de hand van uitgebreide cijfers en foto’s. Nadien gaf de penningmeester een uiteenzetting waarbij de cijfers vertaald werden in acties en realisaties. De nieuwere voorstelling komt er naar aanleiding van de meer projectmatige aanpak. Aan de hand van de begroting van 2016 werd duidelijk dat het gevoerde beleid blijvend nadruk legt op terreinrealisaties en gezamenlijke opmaak van beheerplannen. Zowel de jaarrekening 2015 als de begroting 2016 werden met applaus goedgekeurd. De

voorzitter vroeg nadien een kwijting, die gezien de transparante toelichting ook werd gegeven door de aanwezige stemgerechtigden. Nog even kwamen ook de inspanningen en inzet van Pol Trekker, jarenlang bestuurder van de bosgroep, aan bod en laten we hem met spijt richting een nieuwe uitdaging vertrekken. Deze bijeenkomst van leden was ook de ideale gelegenheid om onze vernieuwde aanpak van exotenbeheer te toetsen aan de realiteit. In groepjes ging iedereen aan het werk om discussie te voeren aan de hand van concrete situaties. Iedere aanwezige kwam hierbij aan het woord. Afronden deden we naar jaarlijkse gewoonte met een kleine receptie waarbij gezellig samen werd bijgepraat.

Pol Trekker, jarenlang beheerder van de bossen van de familie Kronacker en ook vrijwillige bestuurder bij onze Bosgroep, verhuist binnenkort. Combineren met het engagement van bestuurder, wordt naar afstand niet meer haalbaar. We polsten even bij Pol naar zijn beweegredenen om actief bij de Bosgroep mee te werken en zijn kijk op de voorbije jaren. Pol: “Als je ziet waar de Bosgroep voor staat, welke doelgroep ze hebben en welk werk ze verrichten, vond ik het niet meer dan logisch om me bij hen aan te sluiten. Al heb ik weinig zicht hoe het in andere besturen verloopt, ik ben er heel trots op dat bij ons elke bestuursvergadering altijd heel positief en opbouwend verliep met veel respect voor mekaars gedachten. Daar kijk ik tevreden op terug, en uiteraard blijft bos belangrijk in mijn leven anders zouden we niet naar de meest bosrijke provincie van het land verhuizen.” Bedankt Pol voor je jarenlang engagement tijdens bestuursvergaderingen, je doorgeven van praktische ervaring tijdens wandelingen en aanplantacties, je talent om van een stam een schitterend kunstwerk te maken! Reken maar dat we met de Bosgroep op excursie komen naar je nieuwe bossen!

16 | BOSGROEP ANTWERPEN NOORD | Bosgroepnieuws

BOSGROEP ANTWERPEN NOORD

150 kinderen engageren zich voor de aanplant van een nieuw bos! 1.235 nieuwe boompjes stonden er op de teller na een voormiddag aanplanten op een zonnige vrijdagochtend in februari . Als compensatie van verdwenen natuur, koos de gemeente ervoor om hier te starten met een nieuw bos van zo’n 6.000m², de grootte van een voetbalveld.

Op vraag van de gemeente Brecht naar aanpak van dergelijke aanplant, gingen het Regionaal Landschap De Voorkempen en onze Bosgroep Antwerpen Noord met deze uitdaging aan de slag. Al snel werd ervoor gekozen om de lagere scholen van de gemeente hierbij te betrekken.

Het werd een nieuw bos met veel aandacht voor soorten- en structuurrijkdom. Naast de inbreng van een aantal kloempen (= een verjongingsgroep van 40 bomen op korte afstand van elkaar met een herkenningspaal) werd de oppervlakte verder vlaksgewijs aangevuld met zomeren wintereik, boskers, beuk, winterlinde, haagbeuk, hazelaar, rode kornoelje,.. Een bosrand met bijenvriendelijke struiksoorten zoals sleedoorn, lijsterbes, boswilg,… maakt het plaatje compleet. Met een wildbeschermingsraster moet het bos gevrijwaard blijven van mogelijke ree- en konijnenschade. De gemeente Brecht neemt de toekomstige opvolging en het onderhoud op zich. Dit nieuw stukje natuur is via de Bosgroep ook meegenomen in de opmaak van een beheerplan, zodat opvolging een logisch gevolg is. De aanplantactie werd een geweldig succes door de inzet van zo’n 150 schoolkinderen die enthousiast de handen uit de mouwen

staken onder begeleiding van onze vrijwillige bosconsulenten. De gemeente kon deze samenwerking sterk appreciëren, en sloot de actie af door samen te klinken met een kloempenbier in de hand. De eerste kloempen in ons werkingsgebied zijn een feit!

En we krijgen er geen genoeg van ;-) in het najaar van 2016 mobiliseren we samen met de gemeente en de gezinsbond, de families van kinderen, geboren de voorbije laatste 6 jaren voor de aanplant van een geboortebos. Steeds welkom om mee de resultaten te aanschouwen!

Save the date

brandhoutverkoop

Hier is Pol nog aan het werk tijdens de aanplant van een bos

De jaarlijkse brandhoutverkoop van Bosgroep Antwerpen Noord vzw gaat door op donderdag 20 oktober 2016. De locatie wordt later bekend gemaakt. Vanaf half september is de houtcataloog te raadplegen op www. bosgroep.be. Liever een persoonlijk exemplaar? Laat het even weten via antwerpennoord@bosgroep.be of 03/355.09.40

Bosgroepnieuws | BOSGROEP ANTWERPEN NOORD | 17

BOSGROEP ANTWERPEN ZUID

Mooie resultaten voor Bosgroep Antwerpen Zuid Op zondag 24 april 2016 verzamelden zo’n 60 boseigenaars en sympathisanten aan de prachtige poort van het domein Roosendael in Sint-Katelijne-Waver. Onze gids Joris De Wit, liet ons de meest merkwaardige en oudste bomen van het oude kloosterdomein zien. Joris is boomverzorger en kon vanuit zijn ervaring spreken. Hij werkte zelfs mee aan het beheer van enkele zeer oude bomen. Veteraanbomen zijn bomen die zich in de aftakelingsfase bevinden. Ze reduceren hun kruin en gaan een nieuwe, lage en kleinere kruin vormen. Een beschadiging of schimmel is geen bedreiging, maar eerder een kans voor de biodiversiteit. In veel gevallen dient de mens dan ook niet in te grijpen. Wanneer bomen een risico zijn voor gebouwen of voetgangers of wanneer de bomen deel uitmaken van een cultuurhistorisch landschap (bv. dreef ) kan er wel geopteerd worden om in te grijpen. Zo werden de linden- en beukendreven in het domein Roosendael gekandelaard en met doeken beschermd tegen

Bijeenkomst aan de poort van domein Roosendael

zonnebrand. Na een korte plensbui trok de groep naar het Dorpshuis van Walem waar de Algemene Vergadering plaats vond. De voorzitster, Martine Van Goethem verwelkomde de aanwezige leden van de Bosgroep en liet het woord aan het team om de verwezenlijkingen en financiële resultaten uit de doeken te doen. De financiële resultaten waren positief, we mochten 2015 afsluiten met een positief saldo van 9.800 euro. Half 2015 werd een adjunct-coördinator aangeworven, wat negatieve gevolgen heeft voor de begroting van 2016. Er werd een verlies van 29.100 euro begroot voor werkingsjaar 2016. In 2016 wordt ingezet op de boscomplexwerking in verschillende regio’s. De Algemene Vergadering keurde de jaarrekening 2015 en de begroting 2016 goed en gaf kwijting aan de Raad van Bestuur voor het geleverde werk. Met heerlijke hapjes, een drankje en een leuke babbel sloten we de aangename dag af. Tot volgend jaar!

Twee omgevallen platanen die opnieuw wortels maken uit de takken

Grote opkomst op de Algemene Vergadering

Veteraan Catalpa, leeft verder op de grond

Brandhoutverkoop Bosgroep Antwerpen Zuid vzw organiseert haar jaarlijkse brandhoutverkoop op vrijdagavond 21 oktober 2016. Locatie volgt nog, maar hou alvast deze datum vrij! De catalogus zal begin september beschikbaar zijn op onze website. Je kan hem ook persoonlijk toegestuurd krijgen. Meld je hiervoor aan via antwerpenzuid@bosgroep.be of telefonisch op 03/355.09.40.

18 | BOSGROEP ANTWERPEN ZUID | Bosgroepnieuws

BOSGROEP ANTWERPEN ZUID

Langs kastelen en veteraanbomen

Eeuwenoude knotbomen

Ongeveer 55 dappere zielen hadden zich niet laten afschrikken door de slechte weersvoorspellingen en trokken op 6 maart naar Bonheiden op wandeling met Bosgroep Antwerpen Zuid. De vrees voor een kleine zondvloed bleek gelukkig onterecht. Onderwerp van dienst waren het kasteelpark Zellaer en Diedonken bos, twee domeinen waarvoor de Bosgroep in de loop van 2015 een bosbeheerplan heeft opgesteld. De beheerders van beide domeinen hebben ons persoonlijk vergezeld op de tocht. Al bij aankomst konden de wandelaars zich verkijken aan het prachtig witte zandstenen kasteel Zellaer. Het dateert van 1890 maar de grondvesten en geschiedenis van het domein gaan terug tot in de 13e eeuw. Sinds de jaren 1960 is het domein een gemeenschapsretraite. Het kasteelpark van ca. 20ha wordt doorkruist met imposante beuken- en zomereikendreven en bevat een oude grachtenstructuur met spiegelvijver. Het bosbeheerplan houdt uiteraard rekening met de historische eigenheid van deze elementen. Diedonken bos maakte vroeger deel uit van Zellaer maar was in de tijd van Ferraris (1775) integraal landbouwgebied. Veel percelen waren wel omzoomd met knotbomen. Vandaag is Diedonken

dus een relatief jong bos, maar van twee eeuwenoude bomenrijen met knotessen en knoteiken zijn er nog steeds 16 exemplaren in leven. Met een aangepast veteraanbomenbeheer streven we er naar om deze juweeltjes zo lang mogelijk te behouden voor toekomstige generaties. Terwijl buiten de zondvloed aantrad, sloten wij in het gastenverblijf van kasteel Zellaer een geslaagde wandeling af!

Veteraanboom paard ekastanje Zellaer

Kasteel Zellaer

Bosgroepnieuws | BOSGROEP ANTWERPEN ZUID | 19

WEEK VAN HET BOS

Onder het motto “Welkom in de Grootste Sportclub” staat de Week van het Bos dit jaar in het teken van de eindeloze sportmogelijkheden van onze bossen en natuurgebieden. Van zondag 9 tot en met zondag 16 oktober 2016 zullen in talrijke Vlaamse natuurdomeinen en bossen sportieve activiteiten georganiseerd worden. Ook de Antwerpse bosgroepen zetten hun sportiefste beentje voor! Op woensdag 12 oktober, midden in de Week van het Bos, kan je samen met de Antwerpse bosgroepen de landduinenregio in de omgeving van Geel verkennen.

Bosgroep Zuiderkempen slaagde er de afgelopen 7 jaar in 750 ha privé-bos landschappelijk en recreatief met elkaar te verbinden. Dit resulteerde in de Landduinenroute, de eerste grootschalige mountainbikeroute door privébos die de bosgebieden in de gemeenten Balen, Meerhout, Geel en Mol met elkaar verbindt. Woensdag 12 oktober is ook de Dag van de Boseigenaar: de dagdagelijkse inzet van de boseigenaars voor mooi en beter bos verdient een welgemeende dankjewel.

Woensdag 12 oktober 2016: Dag van de Boseigenaar Startplaats: sport- en recreatiecentrum de Lissenvijver in Geel (Lissenvijver 10, 2440 Geel) Startuur: vanaf 14.00u Activiteiten: • Mountainbiketocht over de Landduinenroute: Je kan kiezen uit 1 of 2 lussen (14,5 of 32,5 km). Animatie: tijdens de tocht zullen er stopplaatsen zijn met info over het bosbeheer en lokale hapjes en drankjes Huur: ter plaatse zijn MTB-fietsen te huur Er zijn 30 fietsen in voorraad. Reservatie: 014/30.27.36 Douchemogelijkheden zijn voorzien in de Lissenvijver. • Tai chi, yoga, wandelen,…ook voor de sportelaars is er een ruim aanbod van activiteiten op een lager hartritme voorzien. Receptie: Tussen 16.30u en 18.30u sluiten we feestelijk af met een receptie in de Lissenvijver. Dit is ook het moment dat de boseigenaars in de bloemetjes worden gezet.

20 | WEEK VAN HET BOS | Bosinfo

CURSUSSEN 2016

Cursus Beheer van veteraanbomen zowel solitair als in dreven De meeste mensen zijn best wel vertrouwd met volwassen, monumentale bomen. Maar van zodra zo’n boom zijn laatste levensfase ingaat, wordt doorgaans de kettingzaag bovengehaald, vaak onder het mom van veiligheid. Toch zijn net die laatste levensfases van bomen ecologisch uitermate belangrijk: ze zijn onmisbaar voor onder meer een scala aan vleermuizen, kevers en schimmels. De processen die dergelijke bomen doormaken zijn in veel gevallen ook perfect veilig te beheren, zelfs in dreven en in een verstedelijkte omgeving. Tijdens deze cursus krijgt u aan de hand van praktijkvoorbeelden inzicht in de levensprocessen van bomen in hun laatste levensfases en in de mogelijkheden om ze te beheren. Daarbij schenken we speciale aandacht aan de specifieke problemen van het beheer van oude bomen in dreven en lanen. Datum: Zaterdag 3 september 2016, van 9.30 u – 16.30 u Locatie: Brasschaat, Kapellen Prijs: Leden-boseigenaars: 10 euro Leden-niet-boseigenaars: 15 euro Vrijwilligers/bosconsulenten: gratis Verplicht inschrijven via antwerpenzuid@bosgroep.be Cursuscode: VETERAAN

Werken met de kettingzaag De Bosgroep organiseert in samenwerking met Inverde elk jaar opleidingen om veiliger te werken met de kettingzaag. Inverde volgt de Europese Kettingzaagnormen (European Chainsaw Standards of ECS’s). Er zijn verschillende modules. De inhoud van elke module kan je vinden op de website van Inverde: www.inverde.be ECS 1 -op 15 en 22 oktober 2016 in de regio Antwerpen, van 09u tot 16u. - op 6 en 7 oktober 2016: Nieuw NOG 1 PLAATS (=ECS 1 C) ECS 3

NOG 1 PLAATS (= ECS1 B)

-op 1 en 2 december 2016 in Kamp C te Westerlo, van 08.30u tot 15.30u NOG 1 PLAATS (=ECS3 B)

DE PRIJZEN VAN DE CURSUSSEN ZIJN ALS VOLGT :

LEDEN-BOSEIGENAARS : LEDEN-NIETBOSEIGENAARS :

40,00 euro 120,00 euro

Indien je interesse hebt om in de toekomst een ECS cursus te volgen, stuur dan alvast je gegevens per mail naar antwerpenzuid@bosgroep.be zodat we je meteen kunnen verwittigen wanneer er nieuwe cursusdagen gekend zijn.”

Inschrijvingsstrook

Voor info neem contact op met antwerpenzuid@bosgroep.be of 03/355.09.40 Terug te sturen naar antwerpenzuid@bosgroep.be of via fax 03/355.09.45 of per post naar Bosgroep Antwerpen Zuid vzw, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst Naam :.............................................................................................................................................................................................................................................. Adres :.............................................................................................................................................................................................................................................. Telefoon : ........................................................................................................................................................................................................................................ E-mailadres :...................................................................................................................................................................................................................................

 ECS1 B  ECS1 C  ECS3 B  Veteraan IK BEN …  Boseigenaar  Niet-Boseigenaar  Vrijwilliger van de Antwerpse Bosgroepen LID VAN BOSGROEP:  BGKH  BGNK  BGZK  BGAZ  BGAN CURSUSCODE(S) :

Bosinfo | CURSUSSEN 2016 | 21

ACTIVITEITEN

Stem mee op de Boom van het Jaar 2016 In Vlaanderen staan heel wat markante bomen. En allemaal hebben ze een mooi of bijzonder verhaal te vertellen. Boom van het jaar 2016 gaat op zoek naar de boom met het mooiste verhaal. Stem mee op je favoriete boom! Tot 30 juni kon iedereen zijn of haar boom aanmelden. Tijdens de zomervakantie nomineert een vakjury de bomen met de strafste verhalen. Vanaf 1 september kan je jouw favoriete boom naar de overwinning loodsen door je stem uit te brengen op www.boomvanhetjaar.be. Roep zeker familie en vrienden op om hetzelfde te doen! En de winnaar is… Tijdens de Week van het Bos in oktober 2016 wordt bekendgemaakt welke boom een jaar lang de titel ‘Boom van het Jaar’ mag dragen. Als kers op de taart krijgt de winnende boom niet enkel een professionele verzorgingsbeurt, maar zal hij in 2017 als Belgische inzending ook meedingen naar de Europese titel van ‘European Tree of the Year’!

2 oktober 2016 — Het Leen Eeklo Altijd al willen weten hoe bosbeheer er in de praktijk aan toe gaat? Wat gebeurt er eigenlijk met al het hout uit onze Vlaamse bossen? En komt dit beheer ook de natuur ten goede? Dat en veel meer kom je allemaal te weten op de grote Bos- en Houtbeurs op zondag 2 oktober 2016. Die dag organiseren de Oost-Vlaamse bosgroepen, samen met provinciaal domein Het Leen, dit evenement in Eeklo, het hart van het Meetjesland. Je bezoekt er standhouders uit de hele sector, je kan er demonstraties van moderne

bosbouwtechnieken en –materialen meepikken en voor de jongsten is er ook heel wat randanimatie voorzien. Een leuk en leerrijk dagje uit voor jong en oud in een bosrijke omgeving! Bos- en houtbeurs 2016 Zondag 2 oktober van 10u tot 17u Provinciaal domein Het Leen, Eeklo www.bosenhoutbeurs.be Gratis toegang!

Samen met de Antwerpse bosgroepen naar de Bos- en Houtbeurs Mis dit grootse evenement niet en maak er een gezellige daguitstap van met collega bosliefhebbers. De Antwerpse bosgroepen organiseren een busreis (bij voldoende deelnemers) Prijs: 10 euro per persoon Vertrek om: 8.30u parking Kamp C, Britselaan 20, 2260 Westerlo 9u carpoolparking rond punt Wommelgem Terug om: 18u in Wommelgem, 18.30u in Kamp C

Inschrijvingsstrook grote Vlaamse Bos- en Houtbeurs, 2 oktober 2016, Eeklo Voor meer info neem contact op met antwerpenzuid@bosgroep.be of 03/355.09.40 Terug te sturen naar antwerpenzuid@bosgroep.be of via fax 03/355.09.45 of per post naar Bosgroep Antwerpen Zuid, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst Naam ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. Tel .................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Email ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. Ik schrijf in met .................................. personen 22 | ACTIVITEITEN | Bosinfo

Vertrekplaats: .........................................................................................................................................................

ZOEKERTJES EN ADVERTENTIES

ZOEKERTJES Particulieren die bos, hout of tweedehands bosmateriaal zoeken of willen verkopen, kunnen hier gratis een zoekertje plaatsen. Via deze

rubriek komen geïnteresseerden met elkaar in contact. De bosgroep beperkt haar inbreng tot het geven van informatie en advies en waakt erover dat het zoekertje bosgerelateerd is. Voordat het zoekertje gepubliceerd wordt, ondertekent de eigenaar een toelating. Het zoekertje bevat maximum 200 tekens (incl. spaties). Het zoekertje verschijnt eenmalig in de Bosgazet. Als u het wil herhalen, dient u opnieuw een aanvraag in. De publicatie van het zoekertje is geen garantie voor de verkoop. De zoekertjes worden ten laatste op 15 mei, 15 augustus, 15 november of 15 februari naar antwerpennoord@bosgroep.be gestuurd. Een zoekertje bevat minstens volgende informatie: • Bos: ligging, oppervlakte, type bos (loof/gemengd/naald/populier), telefoon en/of e-mailadres • Hout: gemeente, staand/liggend/gekliefd, soort, hoeveelheid, prijs, telefoon en/of e-mailadres • Tweedehands machines/hulpmiddelen/veiligheidskledij: gemeente, beschrijving, merk, prijs, telefoon en/of e-mailadres Hebt u interesse? Ga dan zeker naar www.provincieantwerpen.be en druk in het vakje ‘zoeken’ het trefwoord “BOSGAZET” in en laat hier uw zoekertje en gegevens achter!

TE KOOP Te Koop: bosgrond 0,2339 ha Britse Laan/Wernee te Westerlo Prijs: Overeen te komen Van Thielen Daisy: 0490/43.31.23

Te Koop: Bos te Balen 0,8712 ha Pelterweg te Balen Bod vanaf 3euro/m² Lenaerts C.: 0476/42.37.53 of Lenaerts D.: 0478/82.47.47

Te koop: dennenbos met tennisveld 0,4900 ha Omgeving Hazenpad Herentals Prijs overeen te komen Jos Van Herck: 014/51.53.31

Te koop bosgrond 0,1725 ha Ginderbuiten, Mol 3.500 euro Walgraeve Rony: 0475/42.09.65 of walgraeve.rony@gmail.com

Speciale oproep

SAR-K9 is een VZW die speurhonden opleidt om personen terug te vinden, bv. bij natuurrampen zoals die reeds zijn voorgevallen in Nepal, India en Japan. De organisatie redt levens. Om hun werking nog te verbeteren zijn ze op zoek naar meer trainingslocaties in België. Privé boseigenaren die kunnen en willen bijdragen hieraan, neem zeker contact op met onderstaande persoon. Contactpersoon SAR-K9 België vzw Peter Vranckx - Locatieverantwoordelijke & Medic GSM: 0474/90.92.01 Email: peter@sar-k9.be Website: www.sar-k9.be

Te Koop: gemengd bos 0,3310 ha Poederlee Vraagprijs: 4.000 euro Dobbelaere Roger: 0475/44.21.40

Te koop: Loofbos 0,4643 ha Vogelzangstraat te Nijlen Prijs overeen te komen of Bierinckx Leo: 0472/44.81.23 leo.bierinckx@skynet.be

ADVERTENTIES Bedrijven die een advertentie willen plaatsen in de Bosgazet, kunnen het reglement en de prijzen opvragen op antwerpennoord@bosgroep.be. De advertenties moeten een meerwaarde zijn voor de boseigenaars in kader van bosbeheer of bosarbeid. Ze worden daarom gescreend of ze al dan niet bosgerelateerd zijn.

Bosinfo | ZOEKERTJES EN ADVERTENTIES | 23

Bosgroep Antwerpen Noord vzw

Bosgroep Noorderkempen vzw

Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Mail: antwerpennoord@bosgroep.be Coördinator: Karolien Devriendt • 0475/75.77.98 Adj.-coördin.: Jan Valckx • 0472/45.19.70 Adviseur: Gijs Bracke • 0470/21.38.94 Medewerkster: Britt Van Cotthem

Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.19 Fax.: 014/85.90.21 Mail: kempennoord@bosgroep.be Coördinator : Wim Boonen • 0474/74.17.31 Adj.-coördin.: Greeven Kevin • 0477/63.12.47 Chris Meeuws • 0478/45.51.38 Medewerkster : Elly Maes

Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.17 Fax.: 014/85.90.21 Mail: kempennoord@bosgroep.be Coördinator : Wim Boonen Adj.-coördin.: Dennis Berckmans • 0472/50.05.11 Noor de Laat • 014/85.90.17 Joost Malliet • 0477/93.25.51 Medewerkster: Annick Vangenechten en Elly Maes

Bosgroep Antwerpen Zuid vzw Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Mail: antwerpenzuid@bosgroep.be Coördinator: Kathleen Vanderheyden • 0476/76.18.25 Adj.-coördin.: Bert Van Gils • 0476/86.80.01 Adviseur: Gijs Bracke • 0470/21.38.94 Medewerkster: Marleen Brosens

Bosgroep Zuiderkempen vzw Kamp C, Britselaan 20C, 2260 Westerlo Tel.: 014/27.96.57 Fax.: 014/27.96.69 Mail: zuiderkempen@bosgroep.be Coördinator: Jan Seynaeve • 0474/99.99.35 Adj.-coördin.: Pieter-Jan Swinnen • 0478/78.20.22 Jeroen Truyen • 0475/80.73.36 Hans Van Lommel • 0474/85.91.11 Medewerkster: Rebecca Himschoot

Medewerker terreinwerkzaamheden Chris Meeuws : Mail:

0478/45.51.38 chris.meeuws@provincieantwerpen.be

In samenwerking met:

De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, het is een uitgave van de Antwerpse Bosgroepen en wordt zowel digitaal als per post verstuurd naar onze leden en geïnteresseerden. Verantwoordelijke uitgever en eindredactie: Jan Valckx, Secretariaat en vormgeving: Britt Van Cotthem, Bosgazet: Schildesteenweg 99, 2520 Ranst , tel: 03/355.09.40, fax: 03/355.09.45, e-mail: antwerpennoord@bosgroep.be

website: www.bosgroepen.be