Bosgazet 58

Bosgazet

De pot met goud ligt in het populierenbos …

4 Voederbomen 10 Koele plekjes 16 Nieuw trio in de Voorkempen

De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, het is een uitgave van de Antwerpse

Bosgroepen en wordt zowel digitaal als per post verstuurd naar leden en geïnteresseerden.

Verantwoordelijke uitgever en eindredactie: Karolien Devriendt

Fotograaf voorblad: Kathleen Vanderheyden

Lay-out: Koloriet - Leefdaal

Contact rond Bosgazet: Kamp C, Britselaan 20C, 2260 Westerlo, 014 27 96 57 zuiderkempen@bosgroep.be www.bosgroepen.be.

Woord vooraf

Beste bosliefhebber,

We hebben een corona winter overleefd. Maar wat doet het deugd om terug volop te genieten van de ontluikende lente in onze natuur. Alles komt terug tot leven in het bos, en bij iedere wandeling ontdekken we weer iets nieuws in de voorjaarsflora of in het kruinendak.

De voorbije winter stonden we als bosgroepen niet stil, en gingen weer heel wat boompjes in de grond. Geniet mee van onze fotoreportage over onze aanplantingen. Verder gaan we in op het belang van koele plekken in het bos, als een onmisbare schatkamer voor specifieke bossoorten. En wat met die oude traditie die opnieuw in opmars is: de voederbomen aan de rand van de weides. Wist je trouwens dat we intussen de otter en bever terug spotten in en rond het Antitankgracht, meer dan de moeite waard!

Kortom, neem deze Bosgazet in de hand, zet je in het lente-zonnetje en geniet van deze lectuur!

Bosgroepen, wat zijn dat?

Veel van de bossen in Vlaanderen zijn in privéhanden. De bosjes zijn vaak kleiner dan een hectare en zeer versnipperd. Om op een duurzame en rendabelere manier aan bosbeheer te doen, zijn De Bosgroepen opgericht ter ondersteuning van de vele boseigenaars. Boseigenaars krijgen een professioneel advies en kunnen samenwerken met andere boseigenaars in de buurt. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gratis lid te worden en gebruik te maken van De Bosgroep-diensten. Men behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom. Een kans om te grijpen!

De belangrijkste taken van De Bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. Je kan ons contacteren voor:

– gratis, onafhankelijk en vrijblijvend advies

– informatie over hoe je bos duurzaam kan beheerd worden

– organisatie van wandelingen, cursussen en excursies

– uitvoering van gezamenlijke bosbeheerwerken: dunnen, exotenbeheer, houtverkopen

– hulp bij de bosadministratie: kapmachtigingen, subsidies en beheerplannen

– ondersteuning bij aanplantingen

– optimaliseren van de toegankelijkheid van je bos

Contact Verhuisd? Vragen over lidmaatschap? Neem dan contact op via 014 27 96 57 of antwerpse@bosgroepen.be

De Bosgazet of Nieuwsbrief analoog of digitaal ontvangen? Of dit aanpassen? Kan je zelf doen via de link web.provincieantwerpen.be/cn/avrml/bosgroepen.

Baanbrekend bomenboek wint Jan Wolkersprijs

In het meeslepende boek ”Wat bomen ons vertellen – een geschiedenis van de wereld in jaarringen” neemt topwetenschapper Valerie Trouet de lezer mee op een reis naar de bossen van onze aarde, van haar lab in Arizona tot afgelegen dorpen in Afrika en radioactieve bossen in Rusland. Met intrigerende verhalen toont ze aan dat de studie van bomen en jaarringen ons niet enkel veel over bomen leert, maar ook over de mensheid, onze geschiedenis en toekomst. Het leverde haar de Jan Wolkersprijs 2020 op, die jaarlijks wordt uitgereikt aan het beste natuurboek.

https://www.naturetoday.com/nl/nl/nature-reports/message/?msg=26827

Gezondheid essen

Er verscheen een rapport over de gezondheidstoestand van de essen in onze bossen. Vanaf 2014 werd door het INBO een steekproef met 252 bomen in 29 proefvlakken jaarlijks opgevolgd.

Het rapport behandelt de waarnemingen van 2014 tot en met 2019. Met teleurstellende resultaten en blijvende schade voor de es in Vlaanderen. Alle hoop is gevestigd op een klein percentage tolerante bomen dat tolerant is aan de ziekte. In verschillende landen worden gezonde bomen geselecteerd, vermeerderd en met behulp van infectieproeven getest. Het is uitkijken naar ziektetolerant plantsoen maar voorlopig is dat nog niet op de markt.

Meer info via www.INBO.be rapport nr. 51, https://doi. org/10.21436/inbor.19362850

Op zondag 29 november 2020 vierden alle Vlaamse Bosgroepen de “Dag van de Boseigenaar”. We hoeven je niet meer uit te leggen hoe belangrijk bossen zijn voor de biodiversiteit en de strijd tegen de klimaatverandering. Maar veel mensen vergeten dat achter elk bos ook een boseigenaar staat, die mee zorgt voor een groener Vlaanderen. Daarom zeggen we “Dankjewel aan alle boseigenaars”.

Speciaal voor deze gelegenheid maakten we een hartverwarmend filmpje. Geniet ervan!

Bit.ly/gezijtbedankt

Alle info rond subsidie bebossing op één handige website

Vlaanderen voorziet subsidies voor eigenaars die ambitieuze bosdoelstellingen behalen. Maar wat zijn exact de voorwaarden, hoeveel bedraagt de subsidie en waar en hoe kan je een aanvraag indienen? Je vindt het voortaan op één overzichtelijke website van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Vanaf begin 2021 kan je ook gebruik maken van een digitaal aanvraagformulier en een simulator waarmee je jouw subsidie berekent, rekening houdend met parameters zoals gewestplanbestemming en landbouwgebruik.

www.bosteller.be/subsidies

Vroeger was haast elk weiland omzoomd door houtkanten of hagen en in weides stonden vaak solitaire bomen. Ze boden schaduw op warme dagen, maar vormden ook een bron van voedsel: zowel jonge twijgen, knoppen, bladeren als de vruchten van heel wat bomen vallen in de smaak bij koeien, paarden, geiten en schapen. Een oude traditie die opnieuw in opmars is.

De boer van weleer kende de voordelen van bomen in en rond zijn weide. Vaak werden bomen speciaal geknot om de jonge scheuten aan het vee te voeren. In Centraal-Europa is deze traditie nooit helemaal verdwenen, maar bij ons sneuvelden de meeste in de twintigste eeuw. In Voeren krijg je her en der nog een beeld van hoe het agrarisch landschap er vroeger uitzag.

Voederbomen:

een vergeten traditie herleeft!

Hun verdwijning is niet alleen voor de bodem en natuur jammer, maar ook voor het vee: bomen en struiken vormen een belangrijke bron van eiwitten, mineralen en sporenelementen en zorgen voor een betere gezondheid en vertering bij vee. Ook voor natuurlijke gedragingen zoals knabbelen en schuren is de aanwezigheid van bomen noodzakelijk.

Voederbomen als vitaminekuur

In de intensieve veehouderij voedert men tegenwoordig vaak bij met korrels en likemmers. En dat terwijl de natuur zoveel te bieden heeft! Vooral jong vee heeft een grote behoefte aan koper. Essen bevatten hoge concentraties van dit sporenelement. Haagbeuk en hazelaar

zijn belangrijke bronnen van mangaan. Zwarte els is rijk aan eiwit, net zoals robinia. Rode kornoelje bevat relatief veel calcium, meer dan gras. Vlier valt in de smaak bij vee, maar is droogtegevoelig.

Enkele aandachtspunten

Het is best om verspreid verschillende beschutte zones te voorzien, om te voorkomen dat het vee samentroept op een te kleine oppervlakte. Natuurlijk zijn er ook soorten die minder gezond of in bepaalde situaties toxisch zijn voor dieren, zoals esdoorn, taxus en Amerikaanse vogelkers. Ook onrijpe eikels mogen niet te veel gegeten worden. Instinct en ervaring helpen de dieren om te bepalen wat ze kunnen eten. Als er in de kudde een oudere koe aanwezig is, stuurt deze de anderen aan bij het grazen.

Goede buren met boeren

Veel bossen grenzen aan landbouwgebied. Hier gelden ook de regels omtrent burenhinder door overhangende bomen en takken. Deze wetgeving verandert op 1 september 2021. Vanaf dan moeten bomen die minimum twee meter hoog zijn, minstens twee meter van de perceelgrens staan (6 m in landbouwgebied). Lagere bomen, struiken en hagen mogen tot op een halve meter van de perceelgrens groeien, indien de buren akkoord zijn of de aanplantingen ouder zijn dan dertig jaar. Als takken of wortels over de grens van de percelen groeien, kan je buur een aangetekende ingebrekestelling opstellen. Grijp je niet binnen de 60 dagen in? Dan mag hij eisen dat jij ze wegsnoeit (tenzij de rechter oordeelt dat dit rechtsmisbruik is) of zelfs op jouw kosten de takken of wortels (laten) snoeien.

Gelukkig zijn er heel wat argumenten die je kunt aanhalen om je “buur” te overtuigen van de voordelen van een bos(rand) of houtkant die grenst aan hun weide of akker. Je kunt het met je buren hebben over de voordelen van voederbomen, maar ook over het feit dat bomen en struiken helpen om bodemerosie (en daarmee het verlies van opbrengst) tegen te gaan, doordat ze windschermen vormen, een microklimaat creëren, het bodemleven verbeteren en de afstroom van water en voedingsstoffen tegenhouden. Bossen bieden ook onderdak aan nuttige soorten die plagen helpen bestrijden of cruciaal zijn voor de bestuiving van landbouwge-

In de dagelijkse werking ervaart elke Bosgroep meer en meer dat het kappen van bomen gevoelig ligt en merken we een toenemende bezorgdheid van omwonenden, andere organisaties en openbare besturen wanneer er werken in het bos gebeuren. Niet onterecht: het weinige bos in Vlaanderen moet met zorg in stand gehouden en liefst uitgebreid worden. Bossen leveren immers de meeste ecosysteemdiensten, bomen kappen past op het eerste zicht niet in dat plaatje. Echter, bij duurzaam beheer leidt het kappen van bomen niet tot minder bos.

Doordacht kappen

Een jonge boom moet letterlijk strijden voor zijn plaatsje in het bos. Ook zonder menselijk ingrijpen zal door die competitie het aantal bomen afnemen in een groeiend bos. Snelle groeiers winnen het daarbij van hun tragere buren. Wat bosbeheerders doen is deze natuurlijke selectie vervangen door een goed overwogen beheerselectie. Door ongeveer om de 10 jaar selectief bomen weg te kappen, geeft de bosbouwer de beste en gezondste bomen meer groeiruimte. Dit leidt tot stevige, dikke bomen met meer licht op de bosbodem voor alles wat daar leeft. De bomen van vandaag zijn het resultaat van generaties bosbeheerders en kappingen passen in een langetermijnvisie. In principe wordt er steeds minder gekapt dan er bijgroeit. De laatste 10 jaar nam het volume hout in de Vlaamse bossen dan ook toe, samen met de diversiteit.

Meer diversiteit én goed voor het klimaat

De sector van houtverwerking en bosbeheer telt in Vlaanderen ruim 50.000 werknemers en heeft een jaaromzet van meer dan 8 miljard euro. Mensen houden van hout, het is een warm, mooi en hernieuwbaar product. Toch komt ons hout voor het grootste deel uit het buitenland. Waarom zou Vlaanderen niet meer hout zelf produceren? Dat gaat zelfs samen met meer biodiversiteit en klimaatbestendige bossen. Hoogwaardig gebruik van hout laat toe dat de koolstof nog lang blijft vastgelegd. De vrijgekomen ruimte in het bos zorgt dat een nieuwe boom extra koolstof kan opslaan. Door gerichte kappingen en meer gemengde en soortenrijke aanplantingen nadien maken we onze bossen bovendien veel beter weerbaar voor de toekomst.

Wat doen we zelf?

Bij exploitaties hangen De Bosgroepen nu vaker infoaffiches uit die informeren over de werken en we bezorgen gemeentebesturen alle info om te verspreiden via hun kanalen. Op ongeruste mails of telefoontjes antwoorden we eerlijk en grondig. Of we organiseren een infomoment of infowandeling waar men de geplande boswerken en machines kan bekijken en vragen kan stellen aan ons en de bosexploitant.

Samen streven naar een evenwicht tussen ecologie, maatschappij en economie is in ieders belang. De bos- en houtsector werkt actief mee aan een duurzaam bosbeheer in dienst van iedereen en mét respect voor het bos en zijn bomenpatrimonium in Vlaanderen en daarbuiten.

Graag nog meer info? Bekijk het filmpje over houtkap van het Agentschap voor Natuur en Bos op YouTube. https://bit.ly/3kUBnnq (filmpje) https://bit.ly/30krTZl (veel gestelde vragen over bomen kappen)

Gebaseerd op verschenen artikel in de Bosbode, tijdschrift van de Oost-Vlaamse Bosgroepen.

In bosbeheer worden ook bomen geveld. Hoe leg je dit uit?

wassen.

Fijnspar en Amerikaanse eik vellen met oog op een duurzamer en biodiverser bos Infowandeling rond uit te voeren beheerwerken bij een private eigenaar in Brasschaat.

Met dank aan Bosgroep Limburg. Info gebaseerd op het verslag van de excursie ‘Voederbomen voor bio-herkauwers’, september 2020, Concortium Agroforestry.

Een greep uit onze plantacties in de Provincie Antwerpen

Aanplant van soortenrijke bosrand in Corsendonk door de klas Groenbeheer van VIBO De Ring en arbeiders

Samen met de scholen van Zoersel werden zo’n 5.175 boompjes in de grond gezet voor het eerste deel van het in totaal 5.6ha nieuwe Dwergenbos!

Met de kleuterklas planten we samen 1 mooie beuk aan!

Handen vuil als bewijs van onze aanplantactie!

Aanplant van nieuw gevarieerd loofbos door onze vrijwilligers na kaalkap Fijnspar aan de Klissenhoek in Vorselaar.

Heeft jouw bos voldoende koele plekjes?

De laatste jaren focust bosbeheer vaak op open plekken en meer licht om de biodiversiteit te vergroten. De warmte- en lichtminnende soorten varen hier wel bij. Er zijn echter ook typische bossoorten die net heel sterk gebonden zijn aan het microklimaat van dichtere bossen. Voor hen betekent die open ruimte bijkomende versnippering van hun al sterk gefragmenteerde leefomgeving. Zeker oude bossen zijn gebaat met voldoende grote zones waar het microklimaat behouden blijft: koele plekjes. Een warme oproep voor ”coldspots”.

Buffer tegen extremen

We hoeven je er vast niet van te overtuigen dat er in bossen een microklimaat heerst. Een uitgebreide wereldwijde analyse door De Frenne et al. uit 2019 toont aan dat bossen op warme dagen gemiddeld 1,7 tot wel 4 °C koeler zijn dan hun omgeving. Bij koude temperaturen is het in het bos dan weer zo’n 1,1 °C warmer. Dit effect neemt toe naarmate de omgevingstemperaturen extremer zijn.

Verder is de dempende werking groter naargelang de kroonsluiting en biomassa toenemen. Onder een gesloten kronendak zijn de temperatuurverschillen minder extreem en blijven de lucht- en bodemvochtigheid hoog. Heel wat typische bossoorten hebben dit microklimaat nodig voor hun voortbestaan. Een dicht kronendak vormt bovendien een buffer tegen de klimaatverandering en garandeert vochtigere omstandigheden.

Geef droogtestress geen kans

Een goed bosklimaat is essentieel voor de bodemvegetatie en voor veel bodembewonende soorten zoals naaktslakken, ectomycorrhiza- en houtverterende zwammen, bepaalde geleedpotigen zoals pissebedden, springstaarten, talloze kevertjes en vliegjes die gebonden zijn aan paddenstoelen. Er zijn zelfs heel wat boomkruinbewonende nachtvlinders gevonden die een uitgesproken voorkeur koesteren voor beschutte, donkere, vaak vochtige loofbossen. Dit zijn onopvallen-

de soorten waar we weinig van weten, waardoor we ze vaak over het hoofd zien bij het maken van beheerkeuzes.

Maar ook bepaalde climaxboomsoorten zoals haagbeuk en linde profiteren van een gesloten kronendak. Vooral beuk is zeer gevoelig voor droogtestress, maar beschikt over een grote veerkracht. Te extreme temperaturen kunnen echter tot sterfte leiden. Beuken in een gesloten bosbestand met een goed ontwikkeld bosmicroklimaat hebben, zeker op lemige bodems, meer kans om droogtestress te weerstaan.

Een warm pleidooi voor cold spots

Lichtminnende soorten zoals dagvlinders zullen heel positief reageren op een gat in het kronendak, een open plek of een sterke kapping. Maar de minder opvallende, weinig mobiele en vaak veeleisende bewoners van het donkere bos krijgen het dan moeilijk. Meer zelfs: ook in de bosbestanden die aan de nieuwe open plek grenzen, is het effect tot minstens 50 meter ver voelbaar. Sommige soorten vind je enkel dieper in het bos en hebben nood aan grote zones met een ongestoord microklimaat.

Daar komt nog eens bij dat er aan zowel interne als externe bosranden meer depositie (neerslag) van stikstof plaatsvindt. Aan bosranden vind je tot vier keer meer stikstof dan in boskernen. Verzuring en vermesting zijn nefast voor heel wat soorten.

Grotere loofboscomplexen met een dicht kronendak en een goed bosmicroklimaat zijn zeer zeldzaam in Vlaanderen. We zouden er dan ook heel voorzichtig mee moeten omspringen. Daarom zijn we voorstander van een specifieke zonering voor bosbeheer en natuurdoelen, die rekening houdt met de typische soorten van het microklimaat. In de kerngebieden van oude bossen raden we beheersystemen aan die het microklimaat in stand houden. Denk aan onbeheerde reservaten of boomgerichte beheersystemen met focus op schaduwtolerante climaxsoorten zoals beuk, esdoorn, linde en haagbeuk. De ingrepen voor licht- en warmteminnende soorten concentreer je best aan de bosranden.

In dennen- en populierenbossen zonder ondergroei kun je de ontwikkeling van een dichte, diverse onderetage van loofboomsoorten verder bevorderen. Hoe meer randeffecten je kunt opvangen in een bufferzone met nieuw ontwikkeld jong bos, hoe groter het aandeel van het oude bos dat een volwaardig microklimaat kan ontwikkelen. Om de diepte van het randeffect te reduceren, is het sterk aanbevolen om te werken met een dichte, geleidelijke bosrand (mantelzoom). Zo kun je alle natuurdoelen realiseren zonder de ”coole” soorten uit het oog te verliezen.

Naar: Kris Vandekerkhove (2020), ”Coldspots” in bossen: belangrijke ”hotspots” voor bosgebonden soorten. Bosrevue 86a, 1-11

De Antwerpse Bosgroepen in cijfers

We hebben het voorbije jaar weer heel wat gerealiseerd om onze provincie te voorzien van meer en gezonder bos. Uitgedrukt in cijfers zag 2020 er voor de Antwerpse Bosgroepen uit als volgt.

Nieuwe ploegbaas voor de Serviceploeg van de Antwerpse Bosgroepen

bomen en struiken aangeplant

7298

Het is een voorrecht om als Antwerpse Bosgroepen te kunnen rekenen op een arbeidersploeg met expertise. Dirk, Patrick, Bram, Geert en Niels weten welke arbeid een goed beheerd bos vraagt. Ze schalmen de te kappen bomen, maken paden vrij, bestrijden exoten, vellen gevaarlijke bomen, verzorgen de jongen bossen en planten er nieuwe aan.

zuivering, een voedselbos, gebruik ik ecologische bouwmaterialen zoals leem, stro en wol. Ik maak ook Raketkachels (soort massakachel met dubbele verbranding) en leemovens.

Mijn vader woont sinds een 12 jaar in Portugal, daar leeft hij volledig off-grid met zelfgemaakte zonnepanelen, zonneboiler. Via hem heb ik een enorme zelfredzaamheid en plantrekkerij meegekregen. Hij kan van niets toch iets maken. Onder de meest barre omstandigheden blijft hij positief en optimistisch

vrijwilligers ingezet

10,6 hectare

nieuw bos aangeplant

1096

Dirk, Bram en Patrick zijn al enkele jaren vaste waarden van de serviceploeg. Eind vorig jaar kwam Geert erbij, ter vervanging van Toon. Sinds januari 2021 werd de ploeg versterkt met een nieuwe ploegbaas, Niels. Hij stelt hier zich voor.

Professioneel werkte ik 2 jaar bij een kleine zelfstandige tuinaanlegger, 4 jaar als arbeider bij Natuurpunt voor het Lifeproject Kleine Nete en Visbeek. Daar leerde ik over heideherstel en hooilandbeheer, leerde grote bomen kappen en met de tractor werken. Bij Natuurwerk werd ik ploegbaas binnen het maatwerkbedrijf voor 4 jaar.

Nu bij de Bosgroep hoop ik een job te vinden die 100% in het groen is en waar ik een positieve invloed kan hebben op het bosbeheer van de toekomst.

deelnemers aan

8.969 meter

107 bosrand aangeplant

1.029 19 adviezen aan boseigenaars

54.910 educatieve activiteiten

hectare bos 193

omgevormd naar meer (bio)diverse bossen

“Ik ben 31 jaar en werkte altijd al graag met mijn handen. In de bib ontdekte ik boeken over planten, die ik begon te bestuderen alsof ik op school zat. Op internet kwam ik permacultuur tegen en dit werd mijn nieuwe passie. Die passie paste ik toe op mijn dagelijks leven. Ik leef zo ecologisch mogelijk: zo hebben wij composttoiletten, water-

Tot binnenkort in het bos. Niels Neirinckx”

Patrick en Dirk plaatsen wildbescherming rond een kloemp.

Patrick en Dirk keuren samen met Simon van Bosgroep Antwerpen Noord de net geplaatste wildbescherming goed.

Dirk en Bram geven de jonge bomen van een kloemp meer ruimte om te groeien. Geert en Bram aan de werkbus.

Omvorming 20 ha dode fijnspar naar gezonder inheems bos

KEMPEN

De massale sterfte van fijnspar als gevolg van de aantasting door de letterzetter, een kever die gangen maakt onder de schors van de bomen, is ondertussen nog maar weinig mensen ontgaan. Enerzijds is dit een kans om deze monotone bossen om te vormen naar gezonde, gemengde inheemse bossen, maar wanneer gelegen naast een weg kunnen onveilige situaties optreden. Daarom klopten er verschillende eigenaars aan onze deur om hun bos te laten kappen en werd in de gemeente Lille een project opgestart. Alle fijnsparbosjes in Lille werden

Omvorming bosbeheerplan ’t Goor en Raambroekse bossen naar natuurbeheerplan

Dit voorjaar zal Bosgroep Zuiderkempen de uitgebreide bosbeheerplannen van ’t Goor en de Raambroekse Bossen omvormen naar twee natuurbeheerplannen type 2. Beide bossen, respectievelijk gelegen in Hulshout en Herselt, worden gekenmerkt door hun erg natte karakter en hoge natuurwaarde. Alle eigenaars binnen de boscomplexen worden gecontacteerd om de doelstellingen in hun bos nog eens te bespreken en indien nodig bij te sturen. De omzetting van het uitgebreide bosbeheerplan is noodzakelijk in het kader van het nieuwe natuurdecreet. Eenmaal voltooid zullen de eigenaars voor de resterende looptijd van het beheerplan weer in orde zijn met de wetgeving. Voor eigenaars met de ambitie om in hun bos een natuurstreefbeeld te realiseren, zal er bovendien de kans zijn om bijkomende beheersubsidies te verkrijgen.

geïnventariseerd en in samenwerking met de gemeente werden de eigenaars aangeschreven om deel te nemen aan een gezamenlijke houtverkoop. Zo werd er in 2020-2021 in totaal voor ongeveer 20 ha meestal dood fijnsparbos gekapt. Op sommige percelen mag het bos spontaan ontwikkelen, op andere percelen wordt aangeplant of gebeurt een combinatie van beiden.

Ook voorgaand plantseizoen compenseerde bosgroep Zuiderkempen haar CO2 uitstoot

ZUIDERKEMPEN

Om de 5.127 kg CO2-uitstoot te compenseren die de bosgroep door haar dienstverplaatsingen in 2020 heeft veroorzaakt, diende de bosgroep minimaal 214 bomen aan te planten. Hiervoor koos de bosgroep een bos in Meerhout dat vorige zomer het slachtoffer werd van een bosbrand. Na het kappen van de verbrande dennen, plantte het personeel er een 900-tal nieuwe bomen, grotendeels onder de vorm van kloempen. De meeste bomen zijn inheems maar er werden ook een aantal andere soorten aangeplant, zoals noordse esdoorn, zilverspar en boomhazelaar. Hiermee wil de bosgroep onderzoeken hoe weerbaar deze soorten zijn tegen de droogte.

Fusie noodgedwongen uitgesteld

Jullie kunnen het al raden. De Corona-pandemie steekt stokken in de wielen van de fusieplannen van Bosgroep Antwerpen Noord vzw en Bosgroep Antwerpen Zuid vzw. Beide Raden van Bestuur kiezen ervoor om deze belangrijke beslissing van fusie in levende lijve te laten nemen door haar leden. Omdat huidige Coronamaatregelen zo’n grote bijeenkomst nog niet toelaten, moeten we wachten.

Er is een sprankeltje hoop dat de Algemene Vergaderingen najaar 2021 zouden kunnen samenkomen om de fusieplannen te kunnen doorpraten en de beslissing tot fusie te kunnen nemen.

In tussentijd groeien beide bosgroepteams naar elkaar toe en wordt een mooi toekomstplan uitgewerkt.

Duimen maar en hou het veilig!

ANTWERPEN NOORD ANTWERPEN ZUID

Op dit perceel zijn de dode sparren net gekapt. Na het weghalen van stamhout en het op rillen trekken van takhout kan het bos zich spontaan beginnen te ontwikkelen. Berk is hierin de kampioen!

De otter en de bever zijn terug van weggeweest in de Voorkempen. Sinds enkele jaren zijn deze bijzondere soorten terug te vinden in de vele natuurgebieden in en rond de Antitankgracht. De aanwezigheid van de otter en de bever bewijst dat de (water)kwaliteit van de Antitankgracht en haar omgeving sterk vooruitging. Het verderzetten van een goed beheer langsheen de volledige lengte van de Antitankgracht ontwikkelt een mooi toekomstperspectief. Regionaal Landschap de Voorkempen werkt samen met alle partners aan een robuuste beleefbare natuur- en landschapsverbinding.

Antitankgracht als een bijzondere waterloop met bijzondere gasten en vele partners

De Antitankgracht, het langste beschermd cultuurhistorisch landschap van Vlaanderen, vormt de ruggengraat van de Voorkempen. De 33 km lange gracht werd rond 1938 aangelegd als een kunstmatige waterloop tussen het Albertkanaal en de Schelde met als doel de noordoostelijke rand van Antwerpen te beschermen tegen een mogelijke Duitse tankaanval.

De Antitankgracht verbindt een gevarieerd landschap en is hierdoor van groot belang voor de migratie van planten en dieren, maar ook van mensen. Logischerwijs verbindt ze hierbij heel wat partners: van Vlaamse tot provinciale en lokale overheden, van natuur-beherende organisaties tot burgerbewegingen, van private eigenaars tot grote (landbouw)bedrijven, van lokale wandelaars tot toeristische clusters.

De Antitankgracht vormt een belangrijke schakel tussen verschillende grote Natura 2000 gebieden. Daarbij vormt ze het groenblauwe netwerk met heel wat natuur- en bosgebieden rond de sterk verstedelijkte regio Antwerpen. Een re-

streken. De otter werd lang gezien als concurrent voor de visvangst in onze wateren. Tot 1965 werd zelf een overheidspremie uitgekeerd per gevangen otter. Inmiddels weten we dat de menselijke invloed op de waterkwaliteit door lozing van afvalwater en uitspoeling van voedingsstoffen uit landbouwgronden een grotere impact hebben op de visstand dan de otter.

gio met enerzijds een aantrekkingskracht voor wonen in een groene omgeving (bv. woonparkgebieden en lintbebouwing langs de vele wegen) maar anderzijds met ook heel wat ontwikkelingsplannen (bv herbestemming kasteeldomeinen, mobiliteitsuitdagingen, …). Deze bedreiging doet de versnippering van grotere oppervlakken bos en natuur ontstaan. De eerste twee recente waarnemingen van de otter waren jammer genoeg twee verkeersslachtoffers Ranst (2012) en Kalmthout (2017). Gelukkig werden later in Brasschaat ook sporen waargenomen. In Ranst, Schilde en Sint-Job kan je inmiddels heel wat sporen van de bever terugvinden.

Dat we de otter en de bever terug mogen verwelkomen in dit gebied, maakt het verhaal én de noodzaak aan een gebiedsgerichte werking alleen maar sterker. Vanaf 2021 wordt sterk ingezet het actiegericht uitvoeringsprogramma met realisaties op terrein.

De bever en de otter: gelijk maar verschillend

De otter en bever zijn terug van weggeweest, door jacht en habitatvernietiging waren ze zo goed als verdwenen in onze

De bever is een echte ecosysteemingenieur; hij maakt open plekken in het bos en bouwt dammen. Die bouwt hij omdat hij zich liefst zoveel mogelijk via het water verplaatst. Hij zorgt zo voor bosverjonging en doet aan waterconservering. Door hun specifieke ecologie en impact op het landschap kunnen bevers voor overlast en schade zorgen. Ondanks de strikte bescherming van de bever, kan men onder voorwaarden mits toestemming van Agentschap Natuur en Bos ingrijpen bij een overdaad aan schade.

De otter kent nauwelijks vijanden. Het is een paraplusoort, hij stelt hoge eisen aan zijn leefomgeving. Als er een otter wordt waargenomen weet je dat in het leefgebied ook heel wat andere soorten terug te vinden zijn. Meestal komt de bever als eerste terug in beeld op een locatie. De otter voelt zich nadien helemaal thuis in de bouwwerken die de bever hem naliet. In de Antitankgracht gebeurde het net andersom… Een verklaring hiervoor is er nog niet.

Het leefgebied van otters en bevers bestaat uit oevers van plassen, rivieren, beken en moerassen in grote aaneengesloten waterrijke gebieden. Bevers migreren vooral in het water. Otters daarentegen verkiezen het land. Ze gebruiken het water enkel om te vissen. Otters kunnen grote afstanden overbruggen via land,

ANTITANKGRACHT

Waterloop: 38km waterloop met goede visstand, plantenrijk en veel bomen op de oever

Natuurgebieden: 110km2 grenzend aan de Antitankgracht

Ligging: doorkruist 7 gemeenten: Stabroek, Kapellen, Brasschaat, Schoten, Brecht, Schilde en Ranst Verbinding tussen: Scheldevallei en Netevallei

Belangrijkste Natura 2000 gebieden: Kalmthoutse heide, Schietvelden, fortengordels, Halse hoek met vallei van Schijn en Tappelbeek

Knelpunten: waterkwaliteit niet optimaal, hierom worden ruimingen voorzien door VMM Veel kruisende wegen zonder migratievoorzieningen voor soorten

dat verklaart waarom er zoveel verkeersslachtoffers vallen. Zowel otters als bevers houden van water met veel begroeiing van planten en bomen, zeker als ze voorzien zijn van flauwe oevers waardoor ze makkelijk in en uit het water kunnen.

In de Antitankgracht en omgeving is er slechts voor 4 koppels otters plek, ze kan daarentegen zeker het dubbele aantal beverfamilies herbergen.

Wat kan jij het trio bieden?

Intussen worden allerlei subsidieprogramma’s uitgerold die mogelijkheden

EUROPESE OTTER

Soortnaam: Lutra lutra

Sporen: leeft een verborgen bestaan; spraints (otterpoep) en ottergeil

Maximale lengte: 1,4 m

Kop: kleine oren, ogen en neusgaten op 1 lijn

Poten: korte poten met 5 tenen, achterpoten met zwemvliezen

Gewicht: 5 tot 12 kg

Staart vorm en lengte: rond, tot 50cm

Habitat: leeft ook in bossen met ruigte en ondiepe moerassen.

Leefgebied: 20 tot 40km oeverlengte of 15 tot 25 km2 waterrijk natuurgebied

Eten / Menu: vooral vis Verdwenen uit België: na 1980 nauwelijks

waargenomen

Herintroductie: Wiede en weerribben (Nl) 2002, sinds 2012 weer waarnemingen in Vlaanderen

EUROPESE BEVER

Soortnaam: Castor fiber

Sporen: afgeknaagde bomen, glijbanen, burchten en dammen

Maximale lengte: 1,3m

Kop: kleine oren, ogen en neusgaten op 1 lijn

Poten: korte sterke poten met zwemvliezen tussen voor en achterpoten

Gewicht: 15 tot 35 kg Staart vorm en lengte: plat, tot 30cm Habitat: creëert eigen habitat, water van minimaal 80 cm diep Leefgebied: 3 tot 6 km oeverstrook per familie

Eten / Menu: planten en in de winter boomschors Verdwenen uit België: vanaf 1948 uitgestorven Herintroductie: Biesbosch (NL) 1988-1991, Houffalize 1998-2000

bieden om het perfecte habitat te creëren voor de otter en de bever. Ook op andere soorten kan je inzetten, denk maar aan vleermuizen of amfibieën.

Als eigenaar kan je het otterbiotoop vergroten door te werken aan bosomvorming en het creëren van rustplekken. Door ruimte te geven aan water, zoals vernattingsmaatregelen en de aanleg van poelen en andere landschapselementen kan je een substantiële bijdrage leveren aan het habitat van zowel de otter als de bever.

Loop je ook warm van onze nieuwe gasten? Krijg je zin om mee te werken aan een goed habitat voor deze soorten?

Vraag jouw bosgroep of Regionaal Landschap naar de mogelijkheden!

Auteurs: Anne Stuer, projectcoördinator Antitankgracht RLDV • Goele Matte, projectcoördinator Natuur RLDV

Bronnen: Soortenbeschermingsprogramma voor de Europese bever (Castor fiber) in Vlaanderen, 2015 • De komst van de BEVER & OTTER naar Zeeland, 2015 • Advies over de inrichting en het beheer van de Antitankgracht (Brasschaat) i.f.v. de otter, 2019

De otter, de bever en de Antitankgracht: een nieuw trio in de Voorkempen

Cursus

bosbeheer: verjonging”

Datum: Zaterdag 8 mei 2021

Uur: 9u00 - 16u00

Locatie: Nog te bepalen in werkingsgebied

van een Antwerpse bosgroep

Inschrijven: Via antwerpenzuid@bosgroep.be

Prijs: € 20, enkel voor leden-boseigenaars

Max. deelnemers: 24

Gids: Inverde

Organisatie: Alle Antwerpse bosgroepen

Cursus “Van start met boomgericht bosbeheer: stakenfase”

Datum: Zaterdag 29 mei 2021

Uur: 9u00 - 16u00

Locatie: Nog te bepalen in werkingsgebied van een Antwerpse bosgroep

Inschrijven: Via antwerpenzuid@bosgroep.be

Prijs: € 20 voor leden-boseigenaars, Max. deelnemers: 24

Gids: Inverde

Organisatie: Alle Antwerpse bosgroepen

Er komt heel wat kijken bij het beheer van jonge bossen. Of het nu een bosuitbreiding door aanplanting betreft of een bosomvorming door natuurlijke verjonging onder scherm, je wil dat je investering rendeert. En hoe je onnodige kosten en energie uitspaart door de juiste keuzes te maken. Je wil dus later een bos met mooie, stabiele bomen van goede kwaliteit en de juiste soorten.

Tijdens deze opleiding leer je tijdens dag 2 en 3 hoe je aan de slag gaat in je eigen, jonge bos. Boomsoorten- en plantsoenkeuze, plantverbanden en mengingen zijn erg bepalend voor de toekomst van een jong bos. Niet alle bomen groeien op dezelfde manier, dus daar moet de boomgerichte bosbeheerder rekening mee houden. En als er gezuiverd of gesnoeid wordt, welke technieken zijn dan meest aangewezen?

Of kan het helemaal goed komen door na de verjonging jarenlang niet in te grijpen?

Beide cursussen worden op een coronaveilige manier georganiseerd.

Op zoek naar brandhout?

Surf dan naar www.brandhoutweb.be. Dit is een overzichtelijk online verkoopplatform waar je het hele jaar door brandhout kan kopen. De Antwerpse Bosgroepen zorgen voor een up-to-date aanbod, een vlotte opvolging en een goede prijs-kwaliteitverhouding van lokaal en duurzaam brandhout.

U wil ook graag een zoekertje in de Bosgazet?

Surf dan naar https://ap.lc/7SsOG

Lees de voorwaarden

Geef uw zoekertje en contactgegevens in En uw zoekertje verschijnt in de volgende Bosgazet

Natuurgebied, enkel bebossing aan zijkant van het perceel

Oppervlakte: 0,5380 ha

Locatie: Beverdonk te Retie-Mol

Prijs: 13.500 euro

Naaldbos te koop

Oppervlakte: 0,2230 ha

Locatie: Weselsebaan te Herselt

Prijs overeen te komen

Contact: 0475 38 81 59 of marjan@degroot-celen.be

Kettingzagen makita dcs 5030 en Solo 656, nieuwstaat te koop

Locatie: Herentals

Prijs overeen te komen

Contact: 014 21 76 99 of Siger@telenet.be

Naaldbos te koop

Oppervlakte: 0,4010 ha

Locatie: Laakdal Veerle heide

Prijs overeen te komen

Contact: 0486 22 23 65 of jackvh@proximus.be

Loofbos te koop

Oppervlakte: 0,3700 ha

Locatie: Herselt

Prijs overeen te komen

Contact: 0496 66 44 47 of mia@peers.be

Naaldbos te koop

Onze jaarlijkse Algemene vergadering

Nog steeds gelden de Corona-maatregelen, waardoor een fysieke Algemene Vergadering voorlopig niet mogelijk is. Voor de gewone Algemene Vergadering zullen we dan ook weer een digitale editie organiseren waarvoor alle effectieve leden nog een uitnodiging ontvangen.

Van de aanpak en datum houden we u graag op de hoogte via de Nieuwsbrief en op onze website www.bosgroepen.be. Onze realisaties in 2020 zetten we in deze editie van de Bosgazet al in de kijker! En wat kijken we er –samen met jullie- oprecht naar uit om elkaar in het bos en op zo’n Algemene Vergadering terug aan te treffen!

Contact: notariskantoor Mia Willemsen op 014 38 98 21 of via elize.debacker@notariswillemsen.be

Populierenbos te koop

Oppervlakte: 0,2230 ha

Locatie: Varenbroek te Herselt

Prijs overeen te komen

Contact: 0475 38 81 59 of marjan@degroot-celen.be

Oppervlakte: 0,3140 ha

Locatie: Gierle

Prijs overeen te komen

Contact: Joos.demeyer@gmail.com

“Van start met boomgericht

Contact

Bosgroep Antwerpen Noord vzw

Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst

T: 03 355 09 40

M: antwerpennoord@bosgroep.be

Coördinator: Karolien Devriendt - 0475 75 77 98

Adj.-coördin: Simon De Smedt - 0472 45 19 70

Adviseur: Gijs Bracke - 0470 21 38 94

Medewerkster: Britt Van Cotthem

Bosgroep Antwerpen Zuid vzw

Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst

T: 03 355 09 40

M: antwerpenzuid@bosgroep.be

Coördinator: Kathleen Vanderheyden - 0476 76 18 25

Adj.-coördin: Bert Van Gils - 0476 86 80 01

Adviseur: Gijs Bracke - 0470 21 38 94

Medewerkster: Marleen Brosens

Bosgroep Kempen Noord vzw

Polderstraat 33, 2360 Oud-Turnhout (Oosthoven)

T: 014 85 90 19

M: kempennoord@bosgroep.be

Coördinator: Marieke Verreet - 0474 74 17 31

Adj.-coördin: Kevin Greeven - 0477 63 12 47

Adj.-coördin: Chris Meeuws - 0478 45 51 38

Adj.-coördin: Joost Malliet - 0477 93 25 51

Adj.-coördin: Thomas Van de Peer - 0476 96 57 92

Adj.-coördin: Sien Van Looveren - 0470 90 57 44

Medewerkster: Annick Vangenechten, Elly Maes

Bosgroep Zuiderkempen vzw

Kamp C, Britselaan 20C, 2260 Westerlo

T: 014 27 96 57

M: zuiderkempen@bosgroep.be

Coördinator: Jan Seynaeve - 0474 99 99 35

Adj.-coördin: Joran Mertens - 0475 80 73 36

Adj.-coördin: Jan Wauters - 0478 78 20 22

Projectmedewerker: Juul De Witte - 0474 84 21 78

Medewerkster: Sarah Frison