Bosgazet 63

De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, het is een uitgave van de Antwerpse Bosgroepen en wordt zowel digitaal als per post verstuurd naar leden en geïnteresseerden.

Verantwoordelijke uitgever en eindredactie: Marieke Verreet

Fotograaf voorblad: Bosgroep Kempen

Noord vzw

Lay-out: Koloriet - Leefdaal

Contact rond Bosgazet: Kamp C, Britselaan 20C, 2260 Westerlo, 014 27 96 57 zuiderkempen@bosgroep.be www.bosgroepen.be.

Beste boseigenaars,

De zomer komt er aan: warmte en droogte of net niet dit jaar? Met het wijzigende klimaat is het afwachten. Bossen zijn gemiddeld 1,7°C koeler als de omgeving. Ze zijn dus werkelijk onze airco in de warme dagen. Het zal daarom belangrijk zijn de komende jaren om onze bossen een goede structuur te geven, met voldoende geslotenheid en hier en daar een open plek. Vanaf p.4 kan je hier meer over lezen. Ook bosranden zijn een belangrijke actie om het bos gesloten en weerbaar te maken voor de klimaatsverandering. Dat kunnen we niet genoeg herhalen. We bekeken met de Antwerpse Bosgroepen hoe we die bosranden verder willen stimuleren. We beslisten dat we jullie hiervoor extra hulp willen bieden om die bosranden juist aan te planten en goed te beheren. Lees zeker na, want met steun van de provincie Antwerpen kunnen we hiervoor een degelijke korting bieden.

Fijne zomer gewenst!

Stan Verschueren

Voorzitter Bosgroep Kempen Noord

Bosgroepen, wat zijn dat?

Veel van de bossen in Vlaanderen zijn in privéhanden. De bosjes zijn vaak kleiner dan een hectare en zeer versnipperd. Om op een duurzame en rendabelere manier aan bosbeheer te doen, zijn De Bosgroepen opgericht ter ondersteuning van de vele boseigenaars. Boseigenaars krijgen een professioneel advies en kunnen samenwerken met andere boseigenaars in de buurt. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gratis lid te worden en gebruik te maken van De Bosgroep-diensten. Men behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom. Een kans om te grijpen!

De belangrijkste taken van De Bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. Je kan ons contacteren voor:

gratis, onafhankelijk en vrijblijvend advies

– informatie over hoe je bos duurzaam kan beheerd worden

– organisatie van wandelingen, cursussen en excursies

– uitvoering van gezamenlijke bosbeheerwerken: dunnen, exotenbeheer, houtverkopen

– hulp bij de bosadministratie: kapmachtigingen, subsidies en beheerplannen

– ondersteuning bij aanplantingen

optimaliseren van de toegankelijkheid van je bos

Contact

Verhuisd? Vragen over uw lidmaatschap? Neem dan contact op via 014 27 96 57 of zuiderkempen@bosgroep.be

De Bosgazet of Nieuwsbrief analoog of digitaal ontvangen? Of dit aanpassen? Kan je zelf doen via de link web.provincieantwerpen.be/cn/avrml/bosgroepen.

De Vlaamse

Bosgroepen op een excursie rond bebossing in Mechelen

Het bosmicroklimaat Noodzakelijke schakel in het

Bossen in een wijzigend klimaat

Aftakelend bosbeeld © Marijke Smans

toekomstig bosbeheer

Klimaatmodellen voorspellen een belangrijke wijziging van het klimaat in onze regio, met een stijging van de gemiddelde temperatuur, maar ook een toename van extreme weersfenomenen zoals droogte, hitte, stor men en hevige neerslag. De kans op late vorst na een warmere periode in het voorjaar neemt bovendien toe. Bomen lijden hieronder door een verlies aan vitaliteit, verminderde groei en verhoogde gevoeligheid aan ziekten en plagen.

De voorbije jaren hebben heel wat boseigenaars de effecten van de klimaatopwarming aan de lijve ondervonden. Bosbeheerders staan dan ook voor de grote uitdaging om hun bossen veerkrachtig en bestand te maken tegen de klimaatverandering.

Hoe het klimaat er zal uitzien in de toekomst is moeilijk te voorspellen. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat bossen goed blijven functioneren? Hoe kunnen we ons beheer hieraan aanpassen? Een andere manier van beheren dringt zich op; we spreken van klimaatslim bos beheren.

Het macro- en microklimaat

Een van de aandachtspunten bij klimaatslim beheer is het in stand houden van een gezond microklimaat. Het microklimaat in een bos kan het best omschreven worden als de weersomstandigheden binnen in dat bos. Denk

daarbij aan de straling, de temperatuur, de wind, neerslag en luchtvochtigheid. Deze verschillen van het klimaat buiten het bos, dat het macroklimaat genoemd wordt.

Temperatuur en luchtvochtigheid

Omdat zonlicht gefilterd wordt door het kronendak neemt de lichtinval af naarmate we dieper in het bos afdalen. De straling die uiteindelijk de bosbodem bereikt is dus aanzienlijk geslonken met koelere temperaturen tot gevolg. Er treedt minder verdamping op waardoor de luchtvochtigheid hoger is.

Minder straling betekent minder opwarming, maar ook minder temperatuurschommelingen. Wanneer het koud is, is het onder een kronendak ongeveer 1 graad warmer. Verjonging onder scherm heeft daardoor vaak minder last van vorstschade. Is het warm, dan is het onder een kronendak gemiddeld 1,7 gra-

den koeler. Bij pieken in de temperatuur kan het verschil zelfs 4 graden bedragen.

Beheer

Het bos zorgt dus voor een eigen microklimaat. Als bosbeheerder kan je het bos weerbaarder maken tegen de effecten van klimaatverandering door het microklimaat zoveel mogelijk in stand te houden. Beheermaatregelen als dunnen en eindkap maken immers gaten in het kronendak en beïnvloeden daardoor rechtstreeks het bosmicroklimaat.

De klimaatverandering kan een individuele boseigenaar niet op eigen houtje tegengaan. Daarom werken diverse onderzoeksinstellingen aan richtlijnen die kunnen helpen bij klimaatslim bosbeheer.

Enkele tips om te zorgen voor een goed bosmicroklimaat

Beheer in functie van een goed bosmicroklimaat berust op enkele basisprincipes: behoud de luchtvochtigheid, beperk de opwarming, beperk de straling. Ontdek 6 tips die daarbij kunnen helpen.

Tip 1 - Streef naar een gunstig intern klimaat.

Door het kronendak zoveel mogelijk gesloten te houden kan je weersextremen afzwakken. In een gesloten bos is minder invallend zonlicht en minder wind wat een positief effect heeft op de lucht- en bodemvochtigheid. Temperatuurschommelingen zijn er kleiner en extremen worden afgezwakt.

Tip 2 – behoud een onderetage

Door meer horizontale lagen in het bos te brengen wordt wind tegengehouden en de hoeveelheid invallend zonlicht beperkt. Een onderetage van struiken neemt dus een belangrijke plaats in in het bos.

Tip 3 - overweeg kleinschalig(er) kappen

Indien je beheermodel het toelaat, kies dan voor het kappen van kleinere groepen bomen of individuele bomen in het bestand.

Grote kapvlaktes of open plekken zijn nadelig voor het bosmicroklimaat. Door de toegenomen lichtinval stijgt de temperatuur sneller en daalt de luchtvochtigheid. Dit nadelig effect kan, afhankelijk van de grootte van de open plek, tot 100m diep in het bos voelbaar zijn. Grote kapvlaktes en open plekken vermijd je beter in het centrale gedeelte van het bos om de bufferende werking van het microklimaat zo goed mogelijk te bewa-

ren. Maak daarom een kapvlakte niet groter dan 1 tot 2 keer de boomhoogte. De meeste inheemse loofboomsoorten hebben dan nog voldoende licht beschikbaar om zich goed te verjongen. Door het herhalen van deze kleinere kapvlaktes, verspreid over enkele jaren, breng je op een geleidelijke en gedoseerde manier licht in het bos. Dit is nodig voor het op gang trekken van verjonging.

Tip 4 - zorg voor een scherm bij herbebossing

Een grote kale vlakte warmt snel op en droogt snel uit. Wanneer dan ook de neerslag tegenvalt kan jong bosplantsoen snel in de problemen komen. Zorgen voor een scherm kan deze extremen bufferen. Verhoog eventueel de schermfunctie door snelgroeiende soorten bij te mengen..

Tip 5 - denk goed na over de gewenste dunning

Dunningstechnieken helpen de volumeaanwas te stimuleren bij een selectie aan bomen. De juiste balans vinden tussen licht inbrengen en voldoende schaduw behouden is cruciaal. Schaduwverdragende soorten zoals beuk, haagbeuk en linde hebben belang bij een lichte dunning.

Tip 6: hou de bosrand gesloten

In scherpe en open bosranden krijgt wind meer kans. Probeer dus de bosrand zo gesloten mogelijk te houden. Leg een brede bosrand met struiken aan of pas op de buitenste bosrand hakhoutbeheer toe. Een dergelijke bosrand is niet alleen een grote meerwaarde voor de biodiversiteit, maar zorgt er ook voor dat de randzone met een minder goed ontwikkeld bosmicroklimaat kleiner wordt .

Even samenvatten

Bossen met een goede structuur (verschillende leeftijden, aanwezigheid van bosverjonging, struik- en kruidlaag) zijn het meest veerkrachtig. Beheerwerken die leiden tot een toename van de verticale en horizontale structuur leiden op termijn tot een meer veerkrachtig bos. Het bosmicroklimaat speelt hierbij een erg belangrijke rol omdat het de weersextremen kan bufferen.

Werken met een bos door gebruik te maken van gefilterd licht is ideaal om een onderetage tot ontwikkeling te laten komen. Voor de productie van kwaliteitsvolle stammen is verminderde lichtingval bij sommige loofboomsoorten zelfs noodzakelijk.

Amerikaanse vogelkers ringen i.f.v. linde. Bosklimaat blijft behouden ©JoostMalliet

Enkele voorbeelden

uit de praktijk

Exploitatie van populier met sterk ontwikkelde onderetage: last of lust? Een bosbeheerder in het Oosten van Vlaams- Brabant wil populieren kappen om de inheemse loofbomen te bevoordelen. Tussen de populieren heeft zich een mooie onder- en nevenetage ontwikkeld van elzen en essen. Om deze rijke begroeiïng niet kwijt te spelen werd aan de exploitant gevraagd 1 strook op 2 tussen de populierenrijen niet te kappen bij de velling. In de andere strook konden na toepassing van hakhout de populieren wel vallen.

In de uithoeken van het perceel werden zowel de populieren als de elzen en essen ongemoeid gelaten. Het resultaat is een mooi voorbeeld van klimaatslimme exploitatie met voldoende bescherming voor de natuurlijke verjonging. Met dank aan de exploitant die deze toepassing mogelijk maakte.

Er is rond dit thema nog veel te leren, ook voor de bosbeheerders. Zo gaan de Antwerpse Bosgroepen en BOS+ de komende winter 12 voorbeeldbossen ontwikkelen met goede praktijken van klimaatslim bosbeheer. Bij interesse, neem contact op met je lokale Bosgroep!

Bronnen: Ecopedia: klimaatadaptief beheer in bossen Bosgroepen.nl: bouwen aan klimaatbestendige bossen Kris Vandekerkhove (2020) ‘Coldspots’ in bossen: belangrijke ‘hotspots’ voor bosgebonden soorten. Bosrevue 86a, 1 – 11 Vandekerkhove, K., Verstraeten, A., Sioen, G., Cools, N., De Keersmaeker, L., De Vos, B., ... Vander Mijnsbrugge, K. (2020). Klimaatslim bosbeheer: van wetenschappelijke achtergrond naar aandachtspunten voor de praktijk. (Adviezen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek; Nr. INBO.A.4000). Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek.

Van Den Berge, S., Lievevrouw, I., Thoonen, M., Raman, M., ,Spanhove, T., De Frenne, F., Verheyen, K. (2021) Klimaatadaptief Natuurbeheer - het boslandschap. Rapport in opdracht van het ANB.

Spontane opslag van berk in een aanplant van inlandse eik: plaag of zegen?

Een groep bosbeheerders in het Leuvense werd geconfronteerd met een sterke natuurlijke verjonging van berk tussen aangeplante eiken. In plaats van de berken volledig te verwijderen door het vrijstellen van de eikjes koos men ervoor om ze te gedogen en slechts puntsgewijs te verwijderen. Zolang de eiken genoeg licht krijgen om te groeien, hoeven de berken niet te wijken.

Door deze techniek – puntsgewijs vrijstellen – wordt de jonge aanplant beschermd tegen extreme weersomstandigheden.

© Kathleen Vanhuyse

© Marijke Smans

Onze administratieve krachten

Onze administratieve krachten zetten we ook graag in de kijker. Er komt immers een berg administratief werk kijken bij het runnen van een bosgroep. Een interview met de recentste aanwinst Veronique en met Annick, die al een kleine 20 jaar meedraait!

Hoe zijn jullie bij de bosgroepen terechtgekomen?

Annick: Goh, héél toevallig eigenlijk. Ik werkte vroeger in het PIH (Provinciaal Instituut voor Hygiëne) in Antwerpen. Helemaal in het begin van mijn carrière als ‘hulpje’ in het labo, later stapte ik over naar de administratie. Ik heb daar altijd héél graag gewerkt maar het dagelijkse pendelen naar Antwerpen deed me na 13 jaar de das om… de files werden langer…. En uiteindelijk vroeg ik ‘mijn overplaatsing’ aan. Op een goede morgen kreeg ik een aanbod: Ik kon als administratieve kracht terecht in het Prinsenpark van Retie, bij de bosgroep. Ik had nog nooit van een bosgroep gehoord en was toen in de veronderstelling dat ik in feite bij het Prinsenpark zelf ging werken…. Het maakte me allemaal niet uit, zolang ik maar dichter bij huis kon werken. En zo kwam ik bij de toenmalige bosgroep Kempense Heuvelrug terecht.

Veronique: Ik was actief op zoek naar een nieuwe baan die aan wat voorwaarden moest voldoen: de sector moest meer aansluiten bij mijn persoonlijke interesses en waarden, het moest een gevarieerd takenpakket zijn en met het oog op gezinsuitbreiding liefst eentje dicht bij huis waar ik ook met de fiets naartoe kon en als het even kon flexibele uren… Niet te vinden? Toch wel! Na sollicitatie en een beetje geluk ben ik sinds november bij Bosgroep Zuider-

kempen aan de slag en daar heb ik nog geen seconde spijt van gehad!

Hadden jullie voor deze job enige connectie met natuur en bos? En is dit tijdens je loopbaan al geëvolueerd?

Annick: De enige connectie die ik voordien met natuur en bos had was dat ik een grote dierenvriend ben en met mijn honden veel in het bos wandelde. Welk bos, welke bomen, goed of slecht beheerd… daar kende ik toen natuurlijk niets van. Ik zei aan het begin van mijn bosgroepcarrière vaak al lachend ‘ik ken het verschil tussen een rechte en een kromme boom, maar verder rijkt mijn kennis niet’. Geloof het of niet, ik wist niet eens hoe een Amerikaanse vogelkers eruit zag.

Ondertussen weet ik perfect hoe een vogelkers eruit ziet, hahaha! Ik ken en herken ook de meest voorkomende loofbomen. Vorig jaar ben ik zelfs bij de bossen van Gerhagen gaan wonen omdat ik meer en meer die connectie met de natuur voel. Meer nog, ik heb het zelfs nodig.

Veronique: Van kinds af aan ben ik altijd liever buiten dan binnen bezig geweest. Nooit echt actief bij een organisatie maar ik heb wel altijd veel interesse gehad voor de natuur. Je kan wel stellen dat ik connectie had met natuur en bos omdat ik graag tuinier, lange natuur-

boswandelingen maak, imker en algemene interesse heb voor natuur en dier. Dat staat natuurlijk wel mijlenver van de kennis die je nodig hebt om goed bosbeheer te doen. Daar komt heel wat meer bij kijken dan ik in eerste instantie dacht. Om maar iets te zeggen: De kappingen die nu gebeuren zijn voor ons vaak een doorn in het oog omdat we veel van onze bomen zien verdwijnen. Maar in feite hebben we die bomen enerzijds nodig als grondstof: kijk maar eens rond hoeveel voorwerpen je thuis hebt en gebruikt die van hout zijn gemaakt. En anderzijds maken we die bossen meer klaar voor de toekomst. Bij het kappen wordt gezorgd dat de mooiste bomen meer groeiruimte krijgen. Bij de aanplant wordt ook rekening gehouden met soorten die reeds van nature in het bos zullen terugkomen dankzij zaailingen, soorten die makkelijk opgroeien in de schaduw van de bestaande bomen, de ondergrond, het veranderend klimaat, … Het echte resultaat van die werken krijgen we vaak amper of niet te zien maar onze (klein)kinderen wel. Dat vind ik ook het bewonderenswaardige aan de job: werken uitvoeren waar je zelf het resultaat niet gaat van kunnen bewonderen… Ik probeer dan ook geregeld wat op te steken van de collega’s om gaandeweg de bossen ook ècht anders te bekijken, daar heb ik momenteel nog niet de juiste kennis voor.

Bekijken jullie bossen nu anders?

Annick: Ik bekijk een bos ondertussen heel anders en maak me al eens de bedenking dat bepaalde stukken goed of minder goed beheerd zijn of dat er ergens dringend wat gedund zou moeten worden. Als ik een geschalmd stuk bos passeer tijdens mijn wandelingen bekijk

Elly (BGKN)

in de kijker

ik soms al eens met een kritische blik welke bomen men aangeduid heeft. Niet dat ik het beter zou doen, hahaha, maar ik denk er nu wel over na waarom men een bepaalde boom zou kappen en een andere boom niet. Ik begrijp dat het geen misdaad is om bomen te kappen zoals sommige mensen nog steeds denken. Boze burenacties wanneer er ergens een dood sparrenbos gekapt wordt bijvoorbeeld… als ik zulke berichten op Facebook zie verschijnen durf ik al weleens te reageren en de kapping uit te leggen en verdedigen. Ook bij reacties op standaard dunningen reageer ik, het is een soort van beroepstrots die ik in de loop der jaren ontwikkelde. Nog een dingetje dat ik als beroepsmisvorming ervaar…. Scheuten van Amerikaanse eiken knakken als ik ze tegenkom tijdens mijn wandelingen als ik zie dat ze bijvoorbeeld een lijsterbes of spork zullen gaan verdringen…. Mijn man vraagt dan steevast: ‘Stoute boom?’

@Annick: hoe heb jij je werk en de bosgroepen zijn evolueren in de loop der jaren?

Het grootste verschil met de beginjaren is de groei van de Bosgroep zelf. Ik zag nieuwe bosgroepen ontstaan maar ik zag vooral dat de bosgroepen naambekendheid kregen en zo ook meer leden. Dit leidde tot meer werk en zodoende tot meer personeel. Daar waar ik bijna 20 jaar geleden als enig personeelslid naast de coördinator en de serviceploeg werkte zijn we nu bij Kempen Noord uitgegroeid tot een zeer fijn team van 9 mensen en een serviceploeg.

Het administratieve luik op zich is ondertussen veel uitgebreider en vooral meer geprofessionaliseerd. In den beginne werkten wij met vrij beperkte middelen

als Excel en Word. Zelfs de Bosgazet werd toen gewoon getypt in Word, geprint en geniet… bloed, zweet en tranen heeft het mij gekost toen...

Ondertussen beschikken we, dank zij ondersteuning van de provincie, over een databank voor het ledenbeheer, Dipla voor opvolging van beheerwerken en houtverkopen en ziet de Bosgazet er flitsend hip uit.

@ Veronique: werken bij de bosgroepen, in hoeverre verschilt dat van andere job(s) die je ervoor deed?

Inhoudelijk was ik in de privésector voornamelijk bezig met procesverbeteringen, kwaliteitsmanagement en financieel beheer dus dat is een groot verschil met de huidige functie. Toch neem je die ervaring weer mee en merk je dat je die kennis opnieuw toepast in een heel andere functie. Die ervaring is dus mooi meegenomen.

Als je puur naar de sector kijkt gaat het er in de privé wel wat anders aan toe. Hoewel het ook bedrijfsafhankelijk is ligt de focus binnen de privésector meer op de profit die gemaakt moet worden voor het bedrijf. De doelstellingen van de Bosgroepen zijn gericht op het bieden van ondersteuning aan mensen om hun bossen te onderhouden, nieuwe bossen aan te planten en te onderzoeken op welke manier we onze bossen weerbaar kunnen maken voor ons wijzigende klimaat.

Voor mij persoonlijk maakt dat een heel groot verschil en bevestigt het alleen maar dat ik een goeie keuze heb gemaakt.

Wat zijn volgens jullie de grootste uitdagingen voor de bosgroepen op jullie werkdomein?

Annick: Verdere professionalisering en het verbeteren van de administratieve flow. En het overzicht behouden over alle nieuwe natuurbeheerplannen en bijhorende subsidies.

Veronique: Digitalisering is al volop bezig maar zal ook de komende jaren nog één van de grootste uitdagingen vormen. Als we dankzij het digitaliseren ook onze werkwijze efficiënter kunnen maken zetten we ook op die manier grote stappen voor de toekomst van de Bosgroepen.

Bedankt, Annick en Veronique!

Britt en Marleen (BGAG)

Onze jaarlijkse bosrandactie in een nieuw jasje

Een jaarlijks terugkerende vaste waarde bij de Antwerpse Bosgroepen is het ophalen van je bosrandstruiken midden in het plantseizoen om in je bos aan de slag te gaan. Vanaf dit jaar willen we dit succesverhaal nog sterker uitwerken door ieder bosrandtraject sterker te begeleiden en op te volgen.

Bosrand als een ecologische verbinding!

Een jaarlijks terugkerende vaste waarde bij de Antwerpse Bosgroepen is het ophalen van je bosrandstruiken midden in het plantseizoen om in je bos aan de slag te gaan. Vanaf dit jaar willen we dit succesverhaal nog sterker uitwerken door ieder bosrandtraject sterker te begeleiden en op te volgen. De versnippering van het bosareaal in Vlaanderen is een welgekend probleem. De gemiddelde oppervlakte van een boseigendom ligt lager dan 1ha. Terwijl er voor een goede staat van instandhouding voor alle bostypes wordt uitgegaan van meer dan 10 hectare aaneengesloten bos. Die nood aan grote aaneengesloten oppervlaktes vloeit voort uit het feit dat bomen langlevende organismes zijn, die dus ook typisch traag reageren op verandering en zich dus moeilijk kunnen aanpassen aan verstoringen. Bomen zijn ook ecosysteemingenieurs bij uitstek. Ze creëren een heel eigen microklimaat waaraan tal van andere planten, dieren en schimmels zich hebben aangepast. Elke ontbossing of verharding vormt voor veel van die soorten als het ware een onoverbrugbare kloof, waardoor veel van onze bossen in onze verstedelijkte omgeving functioneel bestaan uit

een hoop kleine ‘eilandjes’ omgeven door harde barrières.

Gelukkig kan de ‘doorlaatbaarheid’ van het landschap al serieus verbeterd worden met kleine ingrepen. Eén van die kleine acties die een belangrijk resultaat kunnen hebben, is het aanleggen van een soortenrijke bosrand langs bossen De rand van het bos krijgt meestal veel meer zon dan de kern, waardoor op enkele meters breedte ruimte is voor verschillende microklimaten en dus ook voor verschillende soorten planten die

voedsel, schuilplaats of waardplant kunnen zijn voor verschillende organismes, m.a.w. de ecologische meerwaarde van een gezonde bosrand kan nauwelijks overschat worden, zeker als die aansluit op lijnvormige elementen in het open landschap zoals houtkanten, heggen of dreven.

Om een effectieve ecologische verbinding te vormen, moet de aangelegde corridor een aantal functies voorzien voor de organismes die er gebruik van maken. En dat is afhankelijk van de soort waarnaar je kijkt. Veel grote diersoorten kunnen zich vrij vlot verplaatsen tussen ruimtelijk gescheiden plekjes bos. Maar voor bv. insecten, amfibieën, dood-houtschimmels en bosflora gaat de verspreiding veel moeizamer. Zo legt een bruine eikenpage vaak niet meer dan 50m af. Ze zijn van braamrijke bosranden afhan-

Hoera voor de bosrand. Uit onderzoek van de UGent blijken bosranden een sterke troef te zijn tegen de klimaatopwarming. Zelfs de buitenkant van een klein bosje slaat meer koolstof op dan pakweg de bomen in het midden van het Zoniënwoud. Slaan bomen aan de rand van een bos dan beter of makkelijker koolstof op? “Nee, het gaat vooral over het aantal bomen in de rand”, weet de UGent onderzoekster. “Aan de bosrand heerst een ander microklimaat dan midden in het bos. Het is er vaak warmer en droger in de zomer, en er is meer licht beschikbaar voor de bomen. Dat extra licht zorgt ervoor dat op eenzelfde oppervlakte meer bomen een kans krijgen dan midden in het bos.” Ons onderzoek is eerder een pleidooi om de vele kleine bosjes die we hebben goed in te richten. Een grillige bosrand is beter dan een mooi vierkant afgelijnd bos. Hoe meer inkepingen, hoe meer bosrand je als het ware hebt. En het is vooral ook een oproep om ze goed te beschermen.

Uit onderzoek aan UGent 2021, Camille Meeussen

kelijk voor het afzetten van hun eitjes. Een strook lintbebouwing met netjes gemaaide gazons vormt voor zo’n vlindertje dus al gauw een onoverbrugbaar obstakel.

Ook in jouw bos een ecologische bosrand?

Een gezonde bosrand is echter niet vergelijkbaar met een haag van rododendrons of laurierkers. En dus zetten we je graag op weg met een begeleid voor-en opvolgtraject voor Bosgroepleden.

Concreet zal de bosgroepmedewerker bij ieder terreinbezoek in een boscomplex aangeven wat een bosrand in jouw bestaand of nieuw bos kan betekenen om zo de huidige natuurkernen ecologisch te verbinden. Binnen een focusgebied zal met meerdere boseigenaars gewerkt worden om een aaneensluiting van ecologische bosrandverbindingen te realiseren.

Wie zich inspant om een ecologische meerwaarde aan zijn bos te geven, wordt door de Bosgroep ook financieel ondersteund met een korting bij aankoop van de geschikte jonge bomen en struiken.

Na je aanplant, kan je bosrand beginnen groeien. Door de hoge lichtbeschikbaarheid is een bosrand extra gevoelig voor overwoekering door invasieve exoten of bramen. Daarom is opvolging en mogelijks wat beheerwerken noodzakelijk. De Bosgroep komt samen met jou op terrein en bekijkt welke maatregelen er nodig zijn zodat je bosrand ‘er op zijn best’ voorkomt! Ook voor advies rond het beheer van bestaande bosranden kan je bij de Bosgroep terecht.

De Bosgroep ondersteunt je van aanplant tot opvolging voor meer en betere bosranden!

Kan uw bos een rand met een variatie aan inheemse struiksoorten gebruiken? Neem dan contact op met uw Bosgroep, vraag een terreinbezoek aan en geniet van maar liefst 70% korting op het plantsoen!

Bosgroep Antwerpse Gordel vzw: 03 355 09 40

Bosgroep Kempen Noord vzw: 014 85 90 19

Bosgroep Zuiderkempen vzw: 014 27 96 57

Zelf aan de slag met een bosrand in je bos?

Kriebelt het om dit plantseizoen zelf al aan te planten? Vraag dan een terreinbezoek aan. Samen met een bosgroepmedewerker bekijken we welke soorten geschikt zijn voor je locatie. Daarbij houden we rekening met de bodem, de lichtbeschikbaarheid en vochtigheid van de standplaats. Met een uniek plantplan wordt de bestelling opgemaakt en teruggekoppeld met de eigenaar, vooraleer het naar de boomkwekerij vertrekt. Op vrijdag 18 november 2022 haal je het plantsoen van je bosrandbestelling op in het Vrieselhof (Ranst), Prinsenpark (Retie) of Kamp C (Westerlo). Concrete informatie volgt na je bestelling. En dan is het aan jou als boseigenaar of beheerder, om met de nodige achtergrondinformatie zelf het plantsoen te planten. Kan je ondersteuning gebruiken, meld dit dan even bij je bestelling!

Met de financiële steun van de Provincie Antwerpen

De jaarlijkse Algemene Vergadering vond plaats in de kerk van Oosthoven. Referentie uit de Nederlandse bosbouw Simon Klingen bracht met al zijn ervaring duidelijkheid en nuance in het verhaal van bosbeheer in het veranderende klimaat.

Nadien was er een gezellige receptie in de tuin van het nieuwe kantoor, de pastorie van Oosthoven. Het weer zat geweldig mee! Intussen werden de leden rondgeleid in het naar kantoor gerenoveerde gebouw.

De Bosgroep Kempen Noord kon de nieuwe locatie eindelijk fysiek en feestelijk inhuldigen!

Bosgroep Zuiderkempen engageert zich om 120 ha extra Europese natuurdoelen te realiseren

In opdracht van de Vlaamse overheid moeten boseigenaars ‘oude’ uitgebreide bosbeheerplannen omzetten naar ‘nieuwe’ natuurbeheerplannen type-2. De bosgroep helpt hen hierbij. In 2022 gaat het in de Zuiderkempen reeds om een totale oppervlakte van 400 ha waarvan er op 120 ha gaandeweg een natuurstreefbeeld wordt gerealiseerd: we mikken daarbij hoofdzakelijk op eiken-berkenbossen, eiken-beukenbossen en oude structuurrijke grove dennenbossen. Beheersubsidies van het Agentschap voor Natuur en Bos ondersteunen de financiering om deze natuurstreefbeelden te realiseren. Omzettingen werden reeds goedgekeurd voor de bosgebieden Bel, Teunenberg – Nieuwe Hoeve, Kalvarieberg, Raambroekse bossen en ’t Goor; Keiheuvel, Eindhoutberg, Merode en Ossebroeken – Swinnebroeken zitten in de pijplijn!

Primeur: Vrijwilligers van Bosgroep Zuiderkempen houden de opengestelde bossen veilig en netjes!

Samen met tal van boseigenaars stelt Bosgroep Zuiderkempen meer dan 1000 ha bos open voor recreanten. Waar mogelijk en gewenst zorgt de bosgroep jaarlijks voor veilige en propere paden en zones. Vrijwilligers van Bosgroep Zuiderkempen nemen dit jaar voor het eerst deze taak op zich. Ze kunnen hierbij rekenen op de deskundige hulp van de medewerker toegankelijkheid van bosgroep Zuiderkempen en van de serviceploeg van de Antwerpse bosgroepen. Bedankt aan alle vrijwilligers die dit jaar voor het eerst ondersteuning bieden door op pad te gaan om gevaarlijke bomen te spotten en zwerfvuil te elimineren: hopelijk smaakt het naar meer!

72 ha privé-bos FSC-gecertificeerd in de gemeenten Mol en Balen

De Forest Stewardship Council (FSC) streeft naar een duurzaam bosbeheer wereldwijd, volgens strikte sociale, ecologische en economische criteria. Bossen die beheerd worden volgens de FSC principes en criteria kunnen een FSC-boscertificaat behalen. (https://be.fsc.org/be-nl). De bosgroep helpt boseigenaars binnen een natuurbeheerplan-type 2 bij het verwerven van dit certificaat. In het recente verleden was dit in de Zuiderkempen reeds het geval voor 18 ha bos aan de Oevelse Dreef in Tongerlo en aan afspanning Den Eik in Veerle-Heide. In de bosgebieden van Heidehuizen en Volsbergenbossen werden er op 18 mei 2022 bijkomend 72ha bos, verdeeld over 32 boseigenaars, FSC-gecertificeerd. De administratieve kosten hieraan verbonden worden gedragen door de bosgroep; voor de boseigenaar is het volledig gratis!

Leden van Antwerpse Gordel terug op stap in het bos!

Bij een uitgebreide fysieke bijeenkomst in oktober 2021 werd de fusie tussen Bosgroep Antwerpen Zuid en Noord een feit. En nu in maart 2022 organiseerden we de eerste Algemene Vergadering van Bosgroep Antwerpse Gordel, met de verkiezing van een nieuwe Raad van Bestuur. Om de onzekerheid te omzeilen, kozen we voor een online vergadering op donderdag 17 maart waarbij onze bestuurders zich voorstelden aan de hand van schitterende kennismakingsfilmpjes. Met veel trots mogen we dan ook meegeven dat onze ervaren kandidaat-bestuurders allen zijn verkozen. Guy Mattheeussen blijft na jarenlange inzet wel nog actief als bosconsulent maar geeft de fakkel door als bestuurder. Online werden ook de realisaties en toekomstplannen toegelicht, net als de jaarrekening 2021 en begroting 2022, waarop goedkeuring en kwijting volgden. Een geslaagde Algemene Vergadering!

Op zondag 20 maart mochten we meer dan 60 leden-boseigenaars verwelkomen op een begeleide wandeling met bedrijfsbezoek bij de firma Luyckx. Een ideale mix van kennismaking met recente beheeringrepen, schitterende bestaande natuurwaarden en een boeiend bedrijfsbezoek. En dat alles overgoten met een zonnetje in elkaars gezelschap! Geniet mee van enkele beelden. Dank van harte voor de warme ontvangst in Brecht!

Op 25 april werd Morris, zoontje van Kathleen en Tim gezond en wel geboren! Mama Kathleen heeft de volgende weken haar handen vol met haar drie zonen. Dikke proficiat en geniet ten volle van dit nieuw leven in huis!

Amerikaanse vogelkers, helemaal zo slecht niet?

Op woensdag 20 april bezochten enkele mensen van Bosgroep Zuid Nederland, de Antwerpse bosgroepen en het Agentschap voor Natuur en Bos enkele bossen waar Amerikaanse vogelkers de hoofdrol kreeg, of misschien eerder ‘zich toe-eigende’. In die rol creëerde deze invasieve rijkstrooiselsoort de opportuniteit om er de voordelen op de bosbodem en daarmee ook de klimaatrobuustheid van het bosbestand in volle omvorming van waar te nemen.

De setting bestond uit een bos met in het ene bestand grove den en daaronder regelmatig afgezette Amerikaanse vogelkers, naast het andere bestand, waar 30-40 jaar geleden alle den was weggekapt, en er nu Amerikaanse vogelkers van dezelfde leeftijd stond.

Bodem: het begin van alles.

Wat meteen opviel was het verschil in de kwaliteit van de bosbodem. Op de arme zandgrond in het vogelkersenbestand was een gezonde bosbodem beginnen ontwikkelen; een gezonde humuslaag met veel organisch materiaal en veel bodemleven. Daar waar verjonging –zij het natuurlijk of kunstmatighet vaak moeilijk heeft zich te vestigen, leek het in het bufferende microklimaat en de gezonde(re) bosbodem onder het vogelkersenbos erg vlot te lukken. Er stond veel natuurlijke verjonging van onze (inheemse!) schaduw- en halfschaduwsoorten: lijsterbes, spork, hulst, gewone esdoorn, maar ook linde, tamme kastanje, beuk en haagbeuk vestigden zich goed. Op de plekken waar meer licht was, stond ook zomereik en berk.

De vogelkers zelf bevond zich in het begin van de aftakelingsfase. Met de juiste (beperkte) beheeringrepen kan de volgende generatie bos op het perceel een gezond inheems loofbos worden.

Het inzicht

Daar waar Amerikaanse vogelkers een 30-40 jaar zijn gang kon gaan, werden erg goeie omstandigheden gecreëerd om het bos op een succesvollere manier om te vormen naar (inheems) loofhout. Dit door de betere bosbodem en het gezondere microklimaat die het op een erg snelle manier weet te creëren. Vele van onze soorten vestigen zich beter in die omstandigheden omwille van het bufferende effect tegen de extremere weersomstandigheden die onze klimaatsverandering met zich meebrengt.

Wat die excursie aantoonde was dat, op die plek, Amerikaanse vogelkers zich als uitstekende overgangsfase van een verzuurd naaldbos naar een gezond inheems loofbos aandiende. Zonder bestrijdingen en grootschalige (kwetsbare) aanplantingen. Een alternatieve omvorming: ongetwijfeld niet sneller, maar zeker kwalitatiever en duurzamer.

Wil je er zelf meer over lezen? Neem zeker een kijkje op: https://bosgroepen.nl/nieuw-de-beslisboom-amerikaanse-vogelkers/

Amerikaanse vogelkers als boom

DIY: Beheer van jonge berkenbossen

Berk is een heel dankbare boomsoort: deze verspreidt zich natuurlijk, groeit snel, is waardevol voor de biodiversiteit én is een bodemverplegende soort. Daarnaast kan berk zeer waardevol zijn als constructie- en fineerhout. Hiervoor heeft men echter nood aan noestvrije kwaliteitsstammen met een hoge doeldiameter (>45cm). In onze buurlanden bestaat er reeds een markt voor zulke kwaliteitsstammen van berk, maar in België nog niet. Deze markt werd de afgelopen jaren vooral bevoorraad vanuit Rusland en de Scandinavische landen. Om welgekende redenen ligt de export van hout uit Rusland echter stil, en in Finland ondervindt men ernstige problemen bij de berkenverjonging door ernstige vraat- en veegschade ten gevolge van de sterk gestegen elandenpopulatie. Onze Vlaamse berkenbossen komen dus in het vizier als potentiële nieuwe toevoer van mooie berkenstammen!

Het verkrijgen van de gewenste kwaliteit en doeldiameters is geen evidentie. Hiervoor is de nodige expertise noodzakelijk! Op 27 april gaven twee Waalse collega’s, experten in berkenbeheer, een workshop aan medewerkers van de drie Antwerpse bosgroepen in een jong berkenbestand te Heist-op-denBerg. Hieruit destilleerden we een stappenplan om u op weg te helpen bij het beheer van uw jonge berkenbestanden.

Stappenplan

1. Analyse van het bosperceel: Bij een homogeen berkenbos na kaal- of groepenkap moeten we heel vroeg starten met de selectie van onze toekomstbomen. De eerste keer opsnoeien en vrijstellen kan hier ten laatste gebeuren wanneer de bomen ongeveer 4 à 5 jaar oud zijn. Hier geldt: hoe vroeger hoe beter! De berken zullen in een later stadium immers reeds te dikke takken hebben en dan is er een grotere kans op inrotten van de snijwonde. In een gemengd bos, bij verjonging onder scherm na een ster-

ke dunningskap, kan iets langer gewacht worden voor we een eerste keer ingrijpen aangezien de jonge berken hier minder snel de hoogte in gaan.

2. Selectie: Eerst kiezen we onze toekomstbomen die nadien opgesnoeid en vrijgesteld zullen worden. Indien de

Mooie natuurlijke verjonging van Ruwe berk, 5 jaar na een kaalkap van Fijnspar: hoog tijd om in te grijpen!

bomen 4 à 6 jaar oud en bijgevolg 5 à 8 meter hoog zijn, selecteren we exemplaren die minstens 12 meter uit elkaar staan. Indien de bomen jonger en slechts 3 tot 6 meter hoog zijn, duiden we opties aan op een zestal meter afstand uit mekaar en maken we onze definitieve selectie pas enkele jaren later. De boom die men kiest

De keuze van de toekomstboom is gemaakt: vervolgens krijgen we deskundige toelichting over opsnoeien en vrijstellen.

berkenbossen

moet altijd de vitaalste, grootste, dikste én gaafste zijn: groeikracht eneven belangrijk - afwezigheid van stambeschadigingen primeert op stamrechtheid!

3. Snoeien: Als je de toekomstboom gekozen hebt, moet deze opgesnoeid worden. Dit doet men wanneer de boom volledig in blad staat, bij voorkeur in de maanden juni, juli of augustus. Zodoende kan de snoeiwonde nog overgroeien in hetzelfde groeiseizoen en wordt de kans op inrotten geminimaliseerd. Bij het snoeien is het belangrijk dat dubbele toppen worden aangepakt én dat alle takken die dikker dreigen te worden dan 2 à 3 cm diameter, evenals alle dode takken, worden verwijderd. De boom mag fors worden opgesnoeid tot maximaal 50% van de boomhoogte.

4. Concurrenten weg werken: Na het opsnoeien is het belangrijk om de kroon van de toekomstboom volledig vrij te stellen. Het is belangrijk dat de kroon nergens wordt gehinderd door andere kronen, ook niet door zwiepende kronen tijdens stormweer. Daarom worden in een zone van minstens 2 meter rondom de kroon alle concurrenten verwijderd. Ze worden best tot aan de grond afgezet: berken schieten immers soms snel terug uit!

5. Herhalen: Om kwaliteit te garanderen moet het snoeien en vrijstellen tot de leeftijd van ongeveer 20 jaar om de 3 à 4 jaar herhaald worden tot we een takvrije stam van minimaal 6 meter en een volledig vrijstaande kroon bereikt hebben! De oogst van de berken op doeldiameter gebeurt gemiddeld na 40-50 jaar.

Een mooie toekomstboom: 360° vrijgesteld en tot op halve hoogte opgesnoeid.

Conclusie

De vraag naar kwaliteitshout van berk stijgt en de prijs bijgevolg ook. Onze Vlaamse berkenbossen hebben de potentie om dit te realiseren mits de eigenaar bereid is om hier tijd in te investeren. Ben je eigenaar van een bos met berk, en wil je hiermee aan de slag gaan? Herlees dan even dit artikel en trek je bos in om de berken op te snoeien en vrij te stellen! Of vraag je Bosgroep om advies en ondersteuning, zodat je later mooie kwaliteitsberken kan oogsten!

Zuivere zaagsneden dicht tegen de stam maar zonder de takkraag te beschadigen bij takken van maximaal 2 à 3 cm diameter vermijden inrotten.

Fietstocht langsheen aftakelend dennenbos: verschillende manieren van bosomvorming.

Al verscheidene jaren zien we in monotone, in het verleden vaak onbeheerde dennenbossen op arme zandgrond een sterk verminderde vitaliteit. Gelukkig hebben de bosgroepen jaren terug bij verschillende boseigenaren al de eerste stappen kunnen zetten richting bosomvorming naar gevarieerd bos. Dit op verschillende manieren: natuurlijke verjonging, groeps- en vlaksgewijze aanplantingen.

Wanneer? Dinsdag 9 augustus

Uur? 19-21u.

Waar? verschillende boscomplexen op de grens van Mol en Balen. We spreken af aan de Kievitsheide in Balen, overgang asfalt-zandweg en rijden met de fiets naar verschillende locaties. Circa 10km. Je fiets is noodzakelijk!

Inschrijven: Er is een beperkt aantal deelnemers om het fietsen veilig te houden. Inschrijven is noodzakelijk vóór 6 augustus, bij voorkeur per mail op joost.malliet@provincieantwerpen.be. Of via 0477/932551.

Gidsen: Joran Mertens en Joost Malliet

Prijs: gratis

Max deelnemers: 20

Organisatie: Bosgroep Zuiderkempen en Bosgroep Kempen Noord

Op ontdekking in de Bonte Hanek te Schoten

Maak kennis met het schitterende domein Bonte Hanek in Schoten!

Nadat de familie van Havre het generaties lang beheerd en gekoesterd heeft, is het domein Bonte Hanek overgedragen aan de gemeente Schoten en in beheer bij het ANB. We gaan er met onze bosgroepleden op ontdekking met als gids boswachter Wouter Huygens. Hij neemt ons mee naar de pareltjes van dit domein en laat ons meegenieten van de toekomstige plannen. Als extra toont de familie van Havre ons nog een recent aangeplant nieuw bos in kader van bosuitbreiding.

Wanneer? Zondag 25 september

Uur? 9:30–12u.

Waar? Parking sportcentrum Peerdsbos: Bredabaan 31, 2930 Brasschaat

Inschrijven: Per mail: antwerpsegordel@bosgroep.be

Prijs: gratis

Max deelnemers: 30

Gids: Boswachter Wouter Huygens, ANB

Organisatie: Bosgroep Antwerpse Gordel

Op zoek naar brandhout?

Surf dan naar www.brandhoutweb.be. Dit is een overzichtelijk online verkoopplatform waar je het hele jaar door brandhout kan kopen. De Antwerpse Bosgroepen zorgen voor een up-todate aanbod, een vlotte opvolging en een goede prijs-kwaliteitverhouding van lokaal en duurzaam brandhout.

U wil ook graag een zoekertje in de Bosgazet?

- Surf dan naar https://ap.lc/7SsOG

- Lees de voorwaarden

- Geef uw zoekertje en contactgegevens in

- En uw zoekertje verschijnt in de volgende Bosgazet

Bos te koop in Beringen

Prijs: 5€/m2

locatie: Naaldbos, percelen sectie B 645C, 645D, 647 omgeving Kroonstraat

Oppervlakte: 5842 m2

Contact: acke.marius@telenet.be of marius.acke@telenet.be

Bos te koop in Herselt

Prijs: overeen te komen

locatie: Naaldbos, percelen sectie E 418X Wezelseheide

Oppervlakte: 2145 m2

Contact: Nicole de Grave, 0476/644935

Bos te koop in Meerhout

Prijs: 30.000 €

locatie: Naaldbos, percelen sectie B 44B en 50B

Volmolenweg

Oppervlakte: 10315 m2

Contact: 014/314401 of bart.laureys@notaris-laureys.be

Bos te koop in Westerlo

Prijs: overeen te komen

locatie: Gemengd bos, percelen sectie B

Tongerlo 506D en 509D

Mechelsestraat/Hamsterstraat

Oppervlakte: 12860 m2

Contact: Willy Horemans, 0498/793009

Bos te koop in Balen

Prijs: overeen te komen

locatie: Naaldbos, percelen sectie E Hulsen, 1730A en B, 1731 E, A2, D en Z

Brigandstraat, Greefseheiweg

Oppervlakte: 6815 m2

Contact: Fons Boeckx, 0497/916053

Bos te koop in Balen

Prijs: overeen te komen

locatie: verspreid in Olmen

Oppervlakte: circa 2ha

Contact: Tonny Van Genechten, 0495/102437

Bos te koop in Geel

Prijs: overeen te komen

locatie: Gemengd bos, perceel Geel sectie I Bel 809, te bereiken via wegenis voorbij Veltjensstraat 14

Oppervlakte: 4645m2

Contact: Joz Peeters, 014/586933.

Contact

Bosgroep Antwerpse Gordel vzw Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst

T: 03 355 09 40

M: antwerpsegordel@bosgroep.be

Coördinator:

Kathleen Vanderheyden - 0476 76 18 25

Coördinator:

Karolien Devriendt - 0475 75 77 98

Projectmedewerker:

Bert Van Gils - 0476 86 80 01

Projectmedewerker:

Gijs Bracke - 0470 21 38 94

Projectmedewerker:

Simon De Smedt - 0472 45 19 70

Bosuitbreidingsmedewerker:

Matthias Vermeire - 0471 11 87 40

Medewerksters:

Britt Van Cotthem, Marleen Brosens

Bosgroep Kempen Noord vzw Polderstraat 33, 2360 Oud-Turnhout (Oosthoven)

T: 014 85 90 19

M: kempennoord@bosgroep.be

Coördinator:

Marieke Verreet - 0474 74 17 31

Adj.-coördin:

Kevin Greeven - 0477 63 12 47

Adj.-coördin:

Chris Meeuws - 0478 45 51 38

Adj.-coördin:

Joost Malliet - 0477 93 25 51

Adj.-coördin:

Thomas Van de Peer - 0476 96 57 92

Adj.-coördin:

Sien Van Looveren - 0470 90 57 44

Bosuitbreidingsmedewerker:

Jordan Rodriguez-Milis – 0471 55 93 80

Medewerksters:

Annick Vangenechten, Elly Maes

Bosgroep Zuiderkempen vzw

Kamp C, Britselaan 20C, 2260 Westerlo

T: 014 27 96 57

M: zuiderkempen@bosgroep.be

Coördinator:

Jan Seynaeve - 0474 99 99 35

Adj.-coördin:

Joran Mertens - 0475 80 73 36

Adj.-coördin:

Jan Wauters - 0478 78 20 22

Projectmedewerker:

Juul De Witte - 0474 84 21 78

Projectmedewerker:

Camille De Herdt - 0473 28 76 38

Bosuitbreidingsmedewerker:

Isis Veldeman - 0471 22 14 06

Medewerkster:

Veronique Geerts

Provincie Antwerpen

Algemeen bosuitbreidingsmedewerker:

Sander De Schryver – 0477 91 61 56