de bosbode 2016 - 1

- De klimaatverandering en de invloed op ons bos

- De bos-app: hoogtes meten met je smartphone

- Meer bos dankzij

Oost-Vlaamse boseigenaars

- Bos en bomen in het nieuws

- Bos & wetenschap: bosuitbreiding

- Bosgroepnieuws

- Op stap met Maarten, medewerker bosbeheer

- Cursusaanbod 2016

- Boszoekers

VU, Jozef Dauwe, p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw, Woodrow Wilsonplein 2, 9000 Gent

Bezoek ons op  Oost-Vlaamse bosgroepen

Jaargang 12– nr 1

De bosbode is een tijdschrift van de drie Oost-Vlaamse bosgroepen

Redactie

Hans Scheirlinck, Klaartje Van Loy, Sylvie Mussche, Maarten Decoene, Kristof De Rous, Sylvie Focke, Karen Dequidt, Tineke De Smet, Simon Brandt

Fotografie

Cover: Vilda

Hans Scheirlinck, Sylvie Mussche, Klaartje Van Loy, Maarten Decoene, Kristof De Rous, Wikipedia commons, Miguel Van Hoecke, Tineke De Smet, Simon Brandt, Pixabay

Lay-out

Koloriet – Leefdaal

Druk

Lowyck Drukkerij – Oostende

Papier

Deze publicatie werd gedrukt op kringlooppapier ‘Reprint’

Oplage

9 000 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever

Jozef Dauwe

p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen

Noord vzw

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Raad van bestuur BON

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Leen Meersschaert, Frans De Jonghe, Ingrid

Puylaert, Jozef Van Eeckhoudt, Jan Van Dooren, Pierre d’Alcantara, Maurits Adriaenssens, Guy Bonsecour, Kristien Dierick.

Raad van bestuur MOV

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Jan Verbeke, Marc Dilewyns, Francis De Beir, Geert de Visscher, Kris Janssens, Willy Van Hoey, Dirk Abbeloos,Werner Pycke, Steven Roosen, Jozef

Wittouck, Norbert Van Stichel

Raad van bestuur VAD

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Willy Bauwens, Johan Detemmerman, Raoul D’Hoossche, Paul Lievens, Pierre Depoorter, Jozef Van Crombrugge, Marc De Bock, Wouter Stockman, Peggy Van Laethem

Uw gegevens werden opgenomen in een databank die wordt beheerd door de Bosgroep. De gegevens in deze databank zullen enkel worden gebruikt in het kader van de werking van de Bosgroep en niet voor andere doeleinden. Indien u niet wenst dat uw gegevens in deze databank zijn opgenomen of indien u uw gegevens wenst te wijzigen, kunt u dit steeds doorgeven aan de Bosgroep.

Uw bos, onze zorg

Maak kennis met de bosgroepen

Een bosgroep heeft als doel u als boseigenaar praktische ondersteuning te bieden bij het beheer van uw bos. In een bosgroep zijn vele boseigenaars uit uw streek verenigd.

Samen met hen kan u vrijwillig meewerken aan een mooie toekomst voor het Vlaamse bos.

“Baas in eigen bos”, dat is het basisprincipe van de bosgroepen. De bosgroepen informeren, adviseren en organiseren, maar u beslist steeds zelf over het beheer van uw bos.

Wat heeft de Bosgroep zijn leden te bieden?

GRATIS DIENSTVERLENING

1. Informatie

De bosgroep beantwoordt uw persoonlijke vragen over de technische, wettelijke en financiële aspecten van bosbeheer. U kunt ook deelnemen aan theorie- en praktijkcursussen in verband met bosbeheer.

2. Advies op maat van uw bos

U kunt een afspraak maken voor een terreinbezoek aan uw bos. Het resultaat is een beheeradvies op maat van u en uw bos.

3. Hulp bij uw bosadministratie

De bosgroep helpt u bij het aanvragen van subsidies en kapmachtigingen. Ook het opstellen van een bosbeheerplan kan begeleid worden.

DIENSTVERLENING TEGEN VERGOEDING

1. Betaalbare bosarbeid

U kunt een aanvraag indienen om tegen een voordelige prijs onrendabele werken in uw bos te laten uitvoeren. Voorbeelden zijn: bestrijding woekerende exoten, vrijstellen van jonge aanplantingen, onrendabele dunningen en hakhoutbeheer, aanleg van een bosrand,… De juiste tarievenlijst dient u bij uw bosgroep op te vragen.

2. Organisatie van beheerwerken

De bosgroep coördineert de beheerwerken bij meerdere boseigenaars samen zodat ze voor bos en eigenaar efficiënter en goedkoper worden. Wilt u werken uitvoeren in het bos dan kan de bosgroep die organiseren. U kunt deelnemen aan de gezamenlijke houtverkoop van de bosgroepen indien u hulp wenst bij de verkoop van bomen die u wenst te kappen.

3. Cursussen en excursies

De bosgroepen organiseren jaarlijks tal van cursussen zoals kettingzaag, bosmaaier, houten constructies, enz. Leden kunnen hieraan deelnemen tegen een voordelig tarief.

Word gratis lid

Het feit dat u dit tijdschrift ontvangt betekent niet automatisch dat u lid bent. Iedere boseigenaar die dit wenst kan gratis lid worden van de bosgroep die actief is in zijn streek.

Uw lidmaatschap geeft recht op de dienstverlening van de bosgroep. Het lidmaatschap houdt geen verdere verplichtingen in.

Digitale Bosbode

Wil u graag papier besparen en wenst u de Bosbode enkel nog digitaal te ontvangen? Graag een seintje aan uw bosgroepsecretariaat!

Wenst u vrijblijvend advies en hulp

bij het beheer van uw bos? Contacteer ons:

• Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

• Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Klaartje Van Loy

• Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Woord vooraf

Beste boseigenaar en bosliefhebber, De onwaarschijnlijk zachte winter die we achter de rug hebben, heeft de herfst als het ware doen overgaan in de lente. De natuur is de pedalen kwijt en vele van de voorjaarsbloeiers, die onze bossen normaal rond deze tijd van het jaar prachtig kleuren, zijn inmiddels uitgebloeid. De gevolgen van de reeds lang aangekondigde klimaatsverandering, worden op die manier langzaamaan tastbaarder. In dit nummer komt u alvast meer te weten over de mogelijke impact op onze bossen van het wijzigend klimaat. De Klimaatconferentie van Parijs leidde tot een historisch akkoord waarbij de wereldleiders afspraken, de verdere opwarming van de aarde te stoppen en het gebruik van fossiele brandstoffen op termijn volledig af te bouwen. We zullen allemaal ons steentje moeten bijdragen in dit verhaal en de Provincie Oost-Vlaanderen wil hierin alvast een voorbeeldfunctie vervullen door zich te engageren om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn.

In het Parijsakkoord wordt ook voor het eerst het belang van bossen in de strijd tegen klimaatverandering letterlijk erkend. Een duurzaam beheer van het bos is inderdaad belangrijk en voor verdere professionele ondersteuning hierbij zal u ook in 2016 terecht kunnen bij uw Bosgroep. In het artikel ‘Op stap met Maarten’ krijgt u alvast een beeld van het takenpakket van een bosgroepmedewerker en op welke manier u dit kan helpen bij uw bosbeheer.

In deze Bosbode vindt u ook een bijdrage over de initiatieven rond bosuitbreiding die de Oost-Vlaamse bosgroepen de voorbije jaren ondersteund hebben. De oppervlakte aan nieuwe bossen die de leden-boseigenaars in samenwerking met de bosgroepen hebben gerealiseerd, loopt inmiddels op tot bijna 60 hectare! Verder leest u ook meer details over de Ledenvergaderingen van de respectievelijke bosgroepen die de komende weken gepland zijn. Ik hoop jullie talrijk te mogen ontmoeten op deze vergaderingen of op een andere activiteit van de bosgroepen.

Ik wens u veel leesplezier, Jozef Dauwe

Voorzitter Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

Voorzitter Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

Voorzitter Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Ons bos warmt op:

Dat de aarde opwarmt, kan niemand meer ontkennen. Zelfs bij ons zijn de gevolgen groot: groenblijvende planten zoals bramen en hulst die het steeds beter doen, schimmels die steeds actiever worden, hete en droge zomers, zachte en extreem natte winters, enz. Tijdens de Klimaattop in Parijs in december vorig jaar, engageerden zich maar liefst 195 landen om die opwarming tegen te gaan. En laat nu net onze bossen één van de sleutels zijn van de klimaatoplossing.

Mitigatie: in de strijd tegen de opwarming

Bossen reguleren het klimaat. Wanneer we satellietbeelden bekijken van de aarde, zien we dat er boven de oceanen weinig wolken ontstaan. Wolken ontstaan bijna altijd boven bosmassieven, want bossen zorgen actief voor waterdamp.

Daarom zijn bossen de motoren van wolkenvorming. Ze zorgen voor verkoeling omdat ze warmte wegnemen uit de lucht en omdat ze het licht weerkaatsen, vooral op de lage breedtegraden. De koolstofcyclus is een tweede belangrijke speler in het verhaal van de klimaatopwarming.

Deze was tot voor kort steeds in balans. Sinds de industriële revolutie is er echter een grote toename van het gebruik van fossiele brandstoffen en daardoor is het evenwicht verstoord. De aarde toont wel een lichte tegenreactie op de verhoogde koolstofwaarden in de atmosfeer. Zo vangen de oceanen meer CO2 dan vroeger, maar dit compenseert zeker niet de verhoogde uitstoot. Het zorgt zelfs voor een verzuring van de oceanen, wat dan weer nefaste gevolgen heeft voor het zeeleven.

koolstofcyclus

De zwarte getallen tonen hoeveel miljard ton koolstof (Gtc) in de verschillende opslagplaatsen aanwezig zijn. De paarse getallen geven

Gelukkig kunnen we onze bossen ook inschakelen om de overmaat aan koolstofdioxide naar beneden te halen. Het zijn zelfs maatregelen die de meeste boseigenaars kunnen toepassen:

1. Meer bos aanplanten Indien dit mogelijk is, is dit de beste oplossing. Want meer bos betekent dat er meer oppervlakte is om CO2 uit de lucht te halen en dat er meer koolstof kan vastgelegd worden in biomassa. Biomassa bestaat uit doorlevende delen zoals de stam, takken en wortels,

de uitwisseling van koolstof weer.

bestrijden of aanpassen?

maar ook dode delen zoals strooisel, dood hout en bodembiomassa. Een Vlaams bos legt gemiddeld 10 à 11 ton CO2 vast per hectare per jaar. Na een dunning vermindert dat tijdelijk, maar dat groeit al snel exponentieel weer aan. Ter vergelijking: de jaarlijkse uitstoot van één auto die ongeveer 25 000 km per jaar doet, is 5 ton CO2.

koolstof in het bos

kennen: eerst hoogwaardige producten maken zoals meubels, dan omvormen naar bvb. vezelplaat, om te eindigen als energie uit biomassa. De koolstof blijft zo gedurende vele jaren opgeslagen en nadien omgezet tot koolstofneutrale energiebron. Hout vervangt eveneens het gebruik van fossiele brandstoffen.

4. De ontbossing en bosdegradatie tegengaan

warmere winters in het noorden en minder sneeuw in de bergstreken. In de winter krijgen we meer neerslag, grotere volumes en met een stijgende intensiteit. Deze extremere weersomstandigheden, die gepaard zullen gaan met stormen en overstromingen, betekenen dus een uitdaging voor de bossen die we nu aanplanten.

aandeel in totale levende biomassa (gewicht) aandeel in biomassaproductie (gewicht/tijd)

 50% van biomassa = koolstof

 (door)Levende biomassa

 Stam

 Takken

 Wortels

 Dode biomassa

 Bladeren strooisel

 Dood hout

 Bodembiomassa

(bron: VITO)

De sleutel tot het succes is duurzaam bosbeheer. Een duurzaam bosbeheer is minstens CO2-neutraal. Belangrijk hierbij is de integrale benadering van onze bossen. Vroeger werd een bos enkel gezien als een houtfabriek. Daarna verruimde de blik en wisten we het ecologisch en maatschappelijk belang van het bos naar waarde te schatten. Maar ook nu moeten we opletten voor tunnelvisie en bossen niet alleen zien als opslagplaatsen van koolstof.

Een boom kiemt bij een klimaat x en zal volwassen zijn bij een klimaat y. Dit is een bijzonder ingewikkeld gegeven, dat veel onzekerheden voor de bosbouw met zich meebrengt. Naast de stijgende temperatuur en hoeveelheid neerslag, moeten we ook rekening houden met de standplaats van de boom. Daarnaast is er het effect op het bosecosysteem. In een ander klimaat zullen bomen zullen

Wortels stam takken bladeren

2. Aangepast beheer van de bossen

Probeer zoveel mogelijk bodemverstoring van het bos te vermijden. Zoals de aarde omwoelen tijdens de terreinvoorbereiding, want tijdens elke beweging komt er CO2 vrij. Ook het dunningsregime is cruciaal, net als de brandpreventie. Een bosbrand kan alle vastgehouden koolstof meteen teniet doen. Een goed bosbeheer is dus minstens even belangrijk als (her)bebossing en kan de koolstofdichtheid van het bos vergroten.

3. Meer bosproducten gebruiken

Eén kubieke meter hout bevat 1 ton CO2

De duur van de opslag van deze koolstof wordt bepaald door het gebruik van het hout. Ideaal zou het zijn als hout een duurzame en lange levenscyclus zou

Adaptatie: aanpassen aan de klimaatwijziging

Wat is het effect van de klimaatverandering op onze bossen? Binnen 100 jaar zal de gemiddelde temperatuur in Europa ongeveer 2.5°C gestegen zijn. Dat wil zeggen: hetere zomers in het zuiden,

Extremere weersomstandigheden zorgen voor meer stormschade en overstromingen.

met andere organismen moeten samenleven. Bosbeheerders, die vroeger prognoses konden maken met gegevens uit het verleden, worden nu geconfronteerd met deze versnelde veranderingen. Daardoor wordt een betrouwbare voorspelling bijna onmogelijk. Als we kijken op het niveau van duurzaam bosbeheer, kunnen we ons de vraag stellen of alle huidige elementen van duurzaam bosbeheer gewenst blijven. We denken voorbeeld aan de trend van streekeigen plantgoed ten opzichte van zuiders plantgoed. Blijft deze stelling de beste optie? De hogere CO2 waarden kunnen een snellere groei veroorzaken, maar die wordt dan weer belemmerd door de hoeveelheid voedingsstoffen in de bodem. Door de wijzigingen in temperatuur en neerslag zetten bomen op nieuwe tijdstippen bladeren, bloemen en zaad. Daardoor wordt het bosecosysteem in de war gebracht. Bovendien verplaatsen boomsoorten zich over het algemeen heel traag, waardoor ze de snelheid van de klimaatveranderingen niet kunnen volgen. Dit is enorm bedreigend voor zeldzame soorten in geïsoleerde habitatten. Daarnaast krijgen we ook te maken met nieuwe ziekten en plagen. In Canada hebben de dennenkever en de sparrenkever, 2 soorten schorskevers, hele bossen vernietigd omdat zich massaal voortplanten door de zachtere winters. Onze bossen zullen vooral bedreigd worden door bosbranden en storm- en windschade.

Wat kunnen we doen als bosbouwers? Het verlagen van de kwetsbaarheid en het verhogen van het aanpassingsvermogen van ons bos.

1. Door verjonging

De ideale gelegenheid om boomsoorten en hun herkomst aan te passen. Bvb. met droogteresistentere soorten (wintereik i.p.v. zomereik). Bij natuurlijke verjonging streven we naar een zo groot mogelijke diversiteit. Dit doen we door zaailingen uit verschillende zaadjaren (natte, droge, warme jaren) de kans te geven om te kiemen. Ook een grotere diversiteit in soorten verlaagt de kwetsbaarheid aanzienlijk. We kunnen ook werken met aanrijkingsplanten en aanvulling. Of het gebruik van zuiderse planten als pioniersbegroeiing. Maar, dit moet goed overdacht gebeuren als we voldoende grote populaties willen behouden. En er is een keerzijde: zuiders plantgoed kan immers de complexe bosecologie verstoren, zoals we nu ook al zien. Vlindersoorten zoals bvb. de sleedoornpage komen nu al in de problemen door inheemse planten van zuiderse herkomst. Daarnaast kan er ook een algemene genetische verzwakking ontstaan, wanneer autochtoon plantgoed zich verderzet met genen van uitheems plantgoed. Alle aanpassingen gaan dan verloren en we krijgen een niet-aangepaste plant, noch aan het nieuwe klimaat, noch aan het oude klimaat.

2. Door dunningen

We kunnen frequenter en intenser gaan dunnen, om de diversiteit te vergroten binnen het bos. Dat levert dan een ver-

minderde vatbaarheid op voor de gevolgen van de klimaatverandering. Het dunnen van jonge bestanden moet gericht zijn op een gemengd bos met een hoge soortendiversiteit. Ook onze velstrategie zal gewijzigd moeten worden. De voorkeur ligt bij het kleinschalig vellen om stormschade en windval te beperken.

3. Door bosbeheerplannen

Hier ligt de klemtoon op flexibiliteit. In het kader van bosbescherming moeten we rekening houden met het frequenter voorkomen van ziekten en plagen. We vermijden daarom best gevoelige soorten als fijnspar, dennen, beuken en eiken. Belangrijk is het aanpassen van de soortensamenstelling en het omvormen naar gemengde loofbossen. Bijkomende opties zijn de aanleg van ecologische bosranden, om versnippering tegen gaan en corridors te voorzien tussen grote boscomplexen. Bosbeheer moet dus op grote(re) schaal gebeuren en ligt bij het nastreven van een zo groot mogelijke diversiteit.

Wat kunnen we besluiten? Er valt niet te ontkomen aan de klimaatsverandering en de gevolgen daarvan voor onze bossen. We kunnen alleen maar proberen om zoveel mogelijk de opwarming tegen te gaan door een goed beheer en tegelijk onze bossen proberen aan te passen zodat ze minder kwetsbaar worden. De sleutel ligt dus bij een bosbeheer op (Oost-)Vlaamse schaal én een grotere biodiversiteit. En bij al die zaken kunnen de bosgroepen je perfect helpen. Aarzel dus niet om ons te contacteren bij vragen!

Met dank aan: VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek)

Geprojecteerde verandering in de gemiddelde temperatuur per jaar (links) en in de zomer (rechts) in de periode 2071-2100 in vergelijking met 1971-2000. (bron: MIRA Klimaatrapport 2015)

Dunningen en verjongingen zorgen voor een grotere diversiteit en een sterker bos.

DE BOS-APP

Measure height: de hoogte van een boom meten in 1-2-3

Metje smartphone of tablet het bos in? Dat kan! Er bestaat intussen een hele rits apps of applicaties die je zelfs helpen bij het bosbeheer. Vanaf nu testen we in de Bosbode af en toe een nuttige app uit.

Je hebt geen boomhoogtemeter bij en je wil toch min of meer de hoogte kennen van een boom? Dan kan de app ‘Measure Height’ op je smartphone uitkomst brengen. Deze kan je gratis downloaden in de Google Play Store en werkt dus alleen op Android-telefoons (Samsung, Motorola, HTC,…). Maar voor de iPhone gebruikers zijn er genoeg dergelijke alternatieven in de App Store van Apple.

Hoe werkt het? Na het installeren van de app, open je die voor de eerste keer. Je krijgt de vraag om de hoogte van je toestel boven de grond in te geven, in meter. Probeer in te schatten hoe hoog je de smartphone houdt, op basis van je eigen lengte, bvb. 1,7 meter (afbeelding 1).

Vervolgens zijn er 2 verschillende manieren waarop je de hoogte van de boom kan meten.

Als je kiest voor ‘Measure height only’, dan moet je op een gekende afstand van de boom gaan staan en kan je op die manier de hoogte meten. Kies je voor ‘Measure distance and height’, dan kan je om het even waar gaan staan en berekent de app voor jou zowel de afstand tot de boom als de boomhoogte. Bij testen op terrein ondervonden wij dat de app bij

deze methode erg onbetrouwbare resultaten gaf. We kiezen dus voor ‘Measure height only’. Ga op een bepaalde afstand van de boom staan (je kan die afstand meten met een lintmeter of afstappen). Om een goed resultaat te bekomen probeer je om op (ongeveer) dezelfde afstand te gaan staan als de hoogte van de boom. Als je bij een boom van 30 meter hoog maar op een afstand van 5 meter gaat staan, zal de afwijking veel groter zijn dan als je ergens tussen de 25 en 35m afstand van de boom staat. In de app geef je nu je afstand tot de boom in: 18 meter, in dit geval (afbeelding 2).

Nu krijg je op het scherm de boom in beeld. Richt je smartphone of tablet naar de top, zodat het middelpunt van het kruis hier netjes over komt te liggen (afbeelding 3). Tik op het scherm om te bevestigen. Nu zal je het resultaat van de hoogtemeting kunnen aflezen. De grove den in ons voorbeeld was 20,7 meter hoog (afbeelding 4).

Let wel steeds goed op bij het gebruik van apps zoals deze. Het is een leuk snufje waarmee je een goed idee kan krijgen van de hoogte van een boom. De betrouwbaarheid van de meetresultaten kan echter wisselvallig zijn. Als je de hoogte van bomen moet meten om het volume te kuberen voor bijvoorbeeld een houtverkoop, is het verstandiger dit te doen met professionele meetinstrumenten. Uiteraard kan je hiervoor terecht bij je bosgroep.

Bosuitbreiding: Oost-Vlaamse boseigenaars

Er is recent in de pers al veel inkt gevloeid over problemen met de bosuitbreiding in Vlaanderen. De bosgroepen bleven echter niet bij de pakken zitten en hebben de voorbije jaren al heel wat eigenaars geholpen om hun droom te realiseren: zelf een bos aanplanten. De weg vinden in het complex wettelijk kluwen, het zoeken van ondersteuning zodat het project financieel haalbaar wordt en het verlenen van technische bijstand bij de concrete uitvoering; het behoort allemaal tot de kerntaken van de bosgroepen. De voorbije 10 jaar hielpen de 3 Oost-Vlaamse bosgroepen 45 boseigenaars samen een oppervlakte bos aanplanten van bijna 60 hectare. Dat is dubbel zo groot als het Koppenbergbos in Oudenaarde! We staan even stil bij enkele van deze bebossingsprojecten.

Geplande bossen, geplant!

In 2009 ondersteunde de Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender een eigenaar met de bebossing van 3,5 hectare in Hillegem (Herzele). Dat waren vooral drassige weilanden, al langer in eigendom en vrij van pacht. De bosgroep hielp met de aanvraag van de noodzakelijke vergunning en bereidde, in samenspraak met de eigenaar, een subsidiedossier voor. Hierbij werd gekozen voor zomereik op de drogere delen, zwarte els op de moerassige stukken, aangevuld met es in de min-

der vochtige zones. Toen enkele jaren later de essenziekte in alle hevigheid losbarstte, bleek deze laatste soort helaas een minder goede keuze. Voor de aanplant stak de eigenaar zelf de handen uit de mouwen en plantte, samen met de hele familie, ruim 5000 boompjes. In de aansluitende weide kregen enkele Galloway-runderen een nieuwe thuis. Nu, 6 jaar later, is de aanplant uitgegroeid tot een natuurpareltje dat bruist van het leven! Van

aanplant tot natuurpareltje in de Vlaamse Ardennen.

trekken mee aan de kar!

De Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord hielp in 2012 mee aan de realisatie van 19,5 hectare bosuitbreiding in Moerbeke. Deze gronden kwamen vrij na de ontmanteling van de lokale suikerfabriek. De bosgroep maakte het beplantingsplan op, organiseerde de aanbesteding en volgde de uitvoering van de werken op. In samenspraak met de bosgroep, koos de eigenaar voor enerzijds een aanplanting van populier (ruim 8 hectare) en anderzijds een beplanting met zomereik (drogere zones) en zwarte els (natste delen). Na enkele groeiseizoenen zijn de populieren en zwarte elzen goed vertrokken, maar de zomereik heeft het veel moeilijker. De moeilijke standplaats en de grote reeënpopulatie zorgen voor heel wat problemen om de eiken in de groei te krijgen. Er komt wel heel wat natuurlijke verjonging van wilg, die er mee voor zorgt dat er stilaan een bosklimaat zal ontstaan.

Ook de Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen begeleidde de voorbije jaren een 20-tal eigenaars bij de aanleg van een nieuw bos. En dat moeten niet altijd grote oppervlaktes zijn. In Gavere hielp de bosgroep een eigenaar die akkergrond aankocht om bos te planten voor de toekomstige generatie. Naast de nodige vergunningen en aanplantingsadviezen, hielp de bosgroep ook met de aanvraag van het subsidiedossier en vrijstellingen. Het nieuwe bos van 1 hectare sluit aan op een bestaand beekvalleibos en versterkt op die manier de al aanwezige boskern. Er is gekozen voor een inheems gemengd loofbos, omringd door een ecologische en landschappelijk aantrekkelijke bosrand. Voor de aanplanting begin 2012 trommelde de eigenaar zelf heel wat mensen op en ook de Universiteit Gent kwam een handje helpen. De eiken, beuken en haagbeuken zijn alvast flink op weg om een mooi bos te worden.

Zelf aan de slag?

Misschien speel je zelf ook met het idee om ergens een stukje bos bij te creëren? Uiteraard is het belangrijk hiervoor een ‘geschikt’ perceel te vinden. Percelen in grotere landbouwgebieden met weinig opgaand groen of weilanden langs grotere rivieren (zgn. ‘meersen’) zijn vaak minder geschikt voor bebossingen en bijgevolg is het bekomen van de noodzakelijke vergunningen daar weinig voor de hand liggend. Bovendien is het belangrijk dat het perceel vrij van pacht is. Zelfs op plaatsen waar bebossing wenselijk is (bvb. om de Europese natuurdoelen te realiseren), of waar bebossing planologisch is vastgelegd (bvb. bosuitbreidingsgebieden), is het als eige-

Na enkele groeiseizoenen zijn de meeste boomsoorten goed vertrokken in Moerbeke.

Een nieuw bos van 1 hectare, aansluitend op een beekvalleibos in Gavere.

naar van een grond niet mogelijk om een lopende pachtovereenkomst (op termijn) te beëindigen in functie van een concreet plan tot bebossing.

Investeren?

Ja, ook met steun!

Het aanleggen van een bos is en blijft een belangrijke investering. Omdat zo’n bos ook veel teruggeeft aan de maatschappij (denk maar aan zuivere lucht, bescherming van de biodiversiteit, productie van de grondstof hout,…), zijn er wel een aantal mogelijkheden om als private eigenaar ondersteuning te krijgen bij de realisatie van een bosuitbreidingsproject. We overlopen hier de belangrijkste:

1. Subsidies voor het bebossen van landbouwgronden:

Wanneer je een landbouwgrond wil bebossen, kan je bij het Vlaams Gewest een subsidiedossier indienen. Zoals je ook kon lezen in een vorig nummer van de Bosbode (nr.4/winter 2015), is de regeling vorig jaar grondig gewijzigd. In tegenstelling tot vroeger is er nu geen tussenkomst meer voorzien voor onderhoud van de aanplant, noch een compensatie voor de gederfde pachtinkomsten. Maar wel voor het aanbrengen van bescherming tegen wildvraat. Op voorwaarde dat het dossier wordt weerhouden, zal voor een aanplanting zonder wildbescherming, de subsidie maximaal 3.750 € per hectare bedragen. Hou er wel rekening mee dat vanaf nu er ook binnen de 3 jaar een beheerplan moet worden opgemaakt voor het aangeplante bos.

2. Sponsoring door bedrijven: Steeds meer bedrijven zijn bezig met maatschappelijk verantwoord ondernemen en willen in dat kader ook inspanningen leveren voor het milieu. Zo werken sommige ondernemingen samen

met private eigenaars die nieuwe bossen aanplanten. Vaak gebeurt dit onder de vorm van sponsoring aan de betrokken eigenaar, die daarmee een deel van zijn aanplantingskosten kan dekken. Deze sponsorbedragen schommelen vaak rond 1.000 à 2.000 € per hectare én zijn combineerbaar met de subsidies van het Vlaams Gewest (zie 1).

3. Realiseren van compenserende bebossingen:

In Vlaanderen moeten (bijna) alle ontbossingen gecompenseerd worden. Dit kan door het betalen van een zgn. ‘bosbehoudsbijdrage’ aan de Vlaamse overheid (het Boscompensatiefonds), of door het aanplanten van een nieuw bos. Voor dat laatste mag de ontbosser ook samenwerken met een eigenaar die voor hem de aanplanting realiseert. Hiervoor ontvangt deze eigenaar dan een vergoeding van de ontbosser, meestal rond de 15.000 € per hectare. Dit systeem is niet combineerbaar met andere subsidies (zie 1) en vaak ook niet met sponsoring (zie 2). Ontbossers en bebossers kunnen makkelijk met elkaar in contact komen via de speciale website: www.boscompenseren.be.

4. Projectsubsidies voor aankoop van te bebossen gronden: Alle ‘bosbehoudsbijdragen’ die betaald worden (zie 3) komen dus in het Boscompensatiefonds. Vorig jaar lanceerde de Vlaamse overheid een projectoproep waarbij ook private eigenaars een bebossingsproject konden indienen. Hierbij konden zij gronden voorstellen die ze

wensten aan te kopen, om ze dan vervolgens te bebossen. Enkel landbouwgronden gelegen in groene gewestplansbestemmingen, kwamen hiervoor in aanmerking. De weerhouden projecten kunnen rekenen op een terugbetaling van 60% van de aankoopprijs van de gronden, met een maximum van 2,5 €/m². Van alle ingediende projecten in Vlaanderen, werden er 4 projecten van private eigenaars goedgekeurd. Toeval of niet, allemaal bebossingsprojecten in Oost-Vlaanderen, in samenwerking met de lokale bosgroep. Zonder onvoorziene obstakels, kan er op die manier opnieuw bijna 5,5 hectare bosuitbreiding in de provincie worden gerealiseerd. Of er ook dit jaar een analoge projectoproep zal komen, is nog af te wachten.

Het is dus duidelijk dat, naast lokale en regionale overheden, ook private eigenaars een belangrijke bijdrage leveren aan het uitbreiden van ons bosareaal! Van alle Vlaamse provincies, is Oost-Vlaanderen de beste leerling van de klas. Zo werd er van alle gesubsidieerde bosaanplantingen in de periode 2011-2014 door private eigenaars, ruim 40% gerealiseerd in Oost-Vlaanderen!

Ook de Oost-Vlaamse openbare besturen zetten in deze periode een mooi resultaat neer: bijna 30% van alle bosaanplantingen door openbare besturen, gebeurde in Oost-Vlaanderen.

Wil je meer info of concrete ondersteuning bij de realisatie van een nieuw bos, neem dan contact op met jouw bosgroep.

BOS EN BOMEN IN HET NIEUWS

BESCHERMING VOOR ZONEVREEMDE BOSSEN OP KOMST

Het Vlaams Parlement heeft een akkoord over de procedure om zonevreemde waardevolle bossen te beschermen. Zonevreemde bossen zijn bossen gelegen buiten de groene bestemmingen, bijvoorbeeld in woon- of industriegebied. Daardoor kunnen ze gemakkelijker definitief gekapt worden en dus verdwijnen. Het gaat in totaal om meer dan 63 000 hectare bos. Een areaal van 12 500 hectare hiervan is echter zeer waardevol en verdient onmiddellijke bescherming. In plaats van de bossen te herbestemmen, wat veel tijd vraagt, wordt nu voor een andere aanpak gekozen. Via openbaar onderzoek zullen de bedreigde, waardevolle bossen in kaart gebracht worden. Eens deze kaart vastligt, volgt meteen een ontbossingsverbod.

(bron: vilt.be)

EEN NIEUWE BOSBAROMETER 2015

BOS+, de vereniging die ijvert voor de bossen in Vlaanderen, heeft na enkele jaren stilte opnieuw de Bosbarometer uitgebracht. Hiermee wil BOS+ balans opmaken van het gevoerde bosbeleid in Vlaanderen. De cijfers waar ze zich op baseren komen grotendeels van de overheid zelf. De belangrijkste vaststelling is dat de voorbije 3 jaar 651 hectare bos – met vergunning – verdwenen is. In de meeste gevallen moest dit gecompenseerd worden via nieuwe bebossing, maar is slechts voor minder dan 500 hectare gebeurd. De totale compensatieachterstand is nog groter: ongeveer 1 500 hectare moet nog gecompenseerd worden sinds het systeem in 2001 van kracht werd.

Vlaanderen ligt daarbij in schril contrast met enkele andere WestEuropese regio’s waar bosuitbreiding wel slaagt. Onderzoek wijst ook meer en meer uit dat bossen echt wel onmisbaar zijn: de maatschappelijke meerwaarde op vlak van biodiversiteit, klimaat, houtproductie, welzijn en gezondheid is belangrijk. Hopelijk slagen onze overheden er in om de komende jaren de noodzakelijke U-bocht te maken richting meer en betere bossen in Vlaanderen.

Wil je meer weten over de Bosbarometer?

Kijk op www.bosplus.be

Bosuitbreiding is een belangrijke doelstelling bij de bosgroepen, zeker in het bosarme Oost-Vlaanderen. De nieuwe, jonge bossen zijn echter lang niet te vergelijken met de volwaardige ecosystemen van bestaande, oudere bossen. Om te zorgen dat nieuwe bossen die weg op gaan, moeten we begrijpen wat aan de basis ligt van die verschillen, welke mechanismen er spelen en de samenhang zien tussen het landschap, de bodem en de planten die er groeien. Dankzij jarenlang wetenschappelijk onderzoek in Vlaanderen, is er vandaag een goed inzicht in welke factoren de bosontwikkeling sturen richting bosecosysteem. En daar kan ook de bosbeheerder mee aan de slag.

BOS & WETENSCHAP

Bosuitbreiding: de grond

Het Vlaamse bos versnipperd in tijd en ruimte

Even terug in de tijd. Sinds het einde van de 18e eeuw is de totale bosoppervlakte in Vlaanderen niet zoveel veranderd, maar wel de locaties van de bossen. De Kempen kenden een evolutie van een heel bosarme regio naar een relatief sterk beboste regio door bebossing van heidegronden. Op leemhoudende bodems in het westen en het zuiden van Vlaanderen daarentegen, is in de 19e eeuw veel bos ontgonnen tot landbouwgrond. Daardoor is de laatste 200 jaar amper 13 % van het Vlaamse bos permanent bebost gebleven. Het is vanuit deze oude en vaak ecologisch waardevolle bossen dat typische bosplanten zich moeten uitbreiden. Jammer genoeg zijn deze planten traag: hun snelheid om nieuwe standplaatsen in te nemen is vaak minder dan 100 m per eeuw. Bijkomend liggen de meeste jonge bossen

geïsoleerd van de oude bossen en zullen deze soorten dus simpelweg niet op hun bestemming geraken. Om nieuwe, jonge bossen de kans te geven om zich te ontwikkelen tot echte boshabitats, sluiten ze dus best aan bij bestaande, oude bossen.

Bebossen op landbouwgrond: bezint eer ge begint

De gronden waarop aan bosuitbreiding wordt gedaan, zijn meestal voormalige landbouwgronden. Het omzetten hiervan naar bos zorgt voor sterke veranderingen in de bodem. Deze gronden zijn namelijk sterk bemest en vaak bekalkt. Door ze te bebossen komen verschillende processen op gang.

Een eerste proces is bodemverzuring Het stoppen van de bekalking zorgt dat kalium, calcium en magnesium schaarser worden en het aandeel aluminium in het bodemwater stijgt. Hoge concentraties aluminium zijn toxisch. Onderzoek wijst uit dat het nadelig is voor zaailingen van bijvoorbeeld es en esdoorn, maar ook voor een aantal typische bosplanten en regenwormen. Bovendien komen de vervuilende stoffen uit het verkeer, de landbouw en de industrie (zoals stikstofoxides, ammoniak en zwaveldioxide) het verzurende effect nog versterken. Daarenboven wordt de snelheid van die verzuring mee bepaald door de gekozen boomsoort bij de bebossing. De afbraaksnelheid van de bladeren kan de verzuring namelijk opvangen of net versterken. Boomsoorten als populier, gewone es, gewone esdoorn, linde en kers hebben bladstrooisel dat snel vergaat. Hierdoor

Boomsoorten zoals populier, gewone es en kers hebben bladstrooisel dat de verzuring tegengaat.

van de zaak

komen chemische elementen als calcium, kalium en magnesium ook sneller terug in de bodem, waar ze een buffer kunnen vormen tegen de bodemverzuring. Regenwormen helpen hierbij: ze lusten dit bladstrooisel graag en zorgen dat het goed gemengd geraakt met de bodem. Boomsoorten als eik, beuk en naaldbomen hebben strooisel dat niet zo gesmaakt wordt door regenwormen en trager afbreekt. Dat hoopt op aan het bodemoppervlak en draagt zo zelfs bij tot verzuring. Met als resultaat: hoe ouder het nieuwe bos wordt, hoe zuurder de bodem wordt. Ook de verschillen tussen de bodems bij verschillende boomsoorten worden groter. En zandige bodems verzuren sneller dan leem- en kleibodems.

Een tweede gegeven is fosfor. Ook dit element maakt deel uit van de bemesting, maar het spoelt niet weg uit de bodem zoals stikstof. Bomen hebben echter niet veel fosfor nodig, dus er blijft een grote voorraad in de bodem zitten na bebossing. Soorten als brandnetel, kleefkruid en zevenblad profiteren hiervan om explosief te groeien, wat de groei van andere bosplanten dan weer sterk vermindert. Als er nog wat kan gewacht worden met de bosaanplant, kan hier gekozen worden voor het ‘uitmijnen’ van de fosfor: een teelt voorzien met gewassen die veel fosfor opnemen, om zo de bodem voor te bereiden op het nieuwe bos. De termijn en gebruikte technieken hangen af van de hoeveelheid aanwezige fosfor. Als de bebossing niet kan wachten, kan met schaduwboomsoorten zoals beuk of linde, of met de aanplant van een struiklaag, minder licht op de

bodem worden gelaten. Dat houdt de snelgroeiers als netels en bramen wat in toom. Ook het plantverband en toekomstig beheer van de bomen heeft effect op de beschikbaarheid van licht.

Buiten de lijntjes kleuren mag

Om de Europese Natura 2000-doelstellingendoelstellingen te behalen, is nog heel wat bosuitbreiding nodig. Maar het realiseren van habitatwaardige bossen op voormalige landbouwgronden is dus niet zo vanzelfsprekend. Bosuitbreiding is bovendien geen eenvoudig proces en het verloopt moeizaam. Daarom is het verstandig om vooraf alle mogelijkheden goed te overwegen. Teruggrijpen naar klassieke plantpatronen en beheervormen is niet altijd de beste optie voor het bos op lange termijn. Gelukkig vormen niet enkel de typische bosplanten het bosecosysteem. Ook de bosstructuur is belangrijk: bosranden, open plekken, onderetage, boomsoortenmix, …. Daar heeft de bosbeheerder nog het meeste vat op. De basis van deze structuur kan al vroeg voorzien worden, zodat alvast een eerste stap gezet is richting volwaardig bos.

Wat hebben we vandaag geleerd?

1. Bosuitbreiding die ecologisch en landschappelijk waardevol moet zijn, gebeurt het best door oude met jonge bossen te verbinden.

2. Door een goede boomsoortenkeuze en het verdere beheer, stuur je de vegetatie- en bodemontwikkeling van het nieuwe bos.

3. Breng vooraf nauwkeurig de mogelijkheden en beperkingen van de bebossing in kaart en durf creatief te zijn.

Dit artikel is een bewerking van teksten uit de Bosrevue nr. 37, het tijdschrift van BOS+.

Snelgroeiers zoals brandnetels en bramen tieren welig bij een fosforrijke bodem.

Moeten er nog boompjes zijn… ?

De Oost-Vlaamse bosgroepen hebben afgelopen winter weer heel wat eigenaars geholpen om boompjes te planten. In de meeste gevallen ging het over herbebossingen na kaalkap. Er werden ook heel wat struikenranden aangeplant, grotendeels gesubsidieerd door de provincie Oost-Vlaanderen.

De Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord organiseerde herbebossingen bij 12 eigenaars voor een gezamenlijke oppervlakte van 10,9 hectare. In totaal werden 15306 bomen en struiken geplant en werden 2,1 km bosranden aangelegd.

De Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen heeft bij 14 eigenaars (her)bebossingen georganiseerd, goed voor 9,5 hectare. Dit staat nog los van de succesvolle bosrandenactie van meer dan 5,5 km extra bosrand. In totaal zullen meer dan 17 000 bomen en struiken geplant zijn. Ook de Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender stak bijna 10 000 boompjes in de grond en realiseerde 400 meter bosranden. Samen dus goed voor ruim 25 hectare bos!

De leerlingen van basisschool

Sint-Hendrik uit Deinze, die zelf een nieuw schoolbos van bijna 500 loofboompjes hebben aangeplant.

Plantactie in Lochristi met vrijwilligers van Woodstoxx in het kader van de 10 miljoen bomen campagne van BOS+.

Nieuwe tarieven onrendabele werken & natuurprojecten

Bij uitvoering van onrendabele werken en natuurbeheerwerken, kunnen de bosgroepen eigenaars op het terrein ondersteunen. De provincie Oost-Vlaanderen voorziet in 2016 opnieuw een subsidiebudget voor aanleg van bosranden. Heel specifiek voor de bossen gelegen binnen de Natura 2000-gebieden, beschikken de bosgroepen in 2016 over budgetten van het Agentschap voor Natuur en Bos, om natuurbeheerwerken mee te financieren. Afhankelijk van het type werk dat je wil laten uitvoeren, is er een bijdrage van de eigenaar voorzien. De bosgroepen hebben nieuwe tarievenlijsten waarin deze bijdragen zijn vastgelegd. Wil je Amerikaanse vogelkers laten bestrijden, je jonge aanplanting laten vrijstellen of snoeien, een bosrand aanleggen of moet er een ander onrendabel werk in jouw bos gebeuren : contacteer ons gerust! Dan kunnen wij jou meer uitleg geven en onze tarievenlijst bezorgen!

Zondag 2 oktober:

grote Bos- en Houtbeurs in Het Leen

Zet alvast een groot rood kruis in je agenda op zondag 2 oktober 2016! Dan organiseren de Oost-Vlaamse bosgroepen een geweldige bos- en houtbeurs in het provinciaal domein Het Leen in Eeklo. Je kan er komen kijken naar demonstraties over bosbeheer, meedoen met talrijke activiteiten, informatie vinden over de bos- en houtsector en kennismaken met boseigenaars uit gans Vlaanderen. We houden je op de hoogte.

Helpers welkom!

De Bos- en Houtbeurs wordt een groot evenement, dus alle helpende handen zijn welkom! Heb je zin om ons te ondersteunen, laat dan zo snel mogelijk iets weten aan je bosgroep. We zoeken vrijwilligers voor opbouw en afbraak, bemanning van standen en nog veel meer. Hopelijk mogen we ook rekenen op jouw steun! Meld je aan via bosgroepen@oost-vlaanderen.be of 09/267 78 60.

Op de plank voor 2016 ….?

Ook in 2016 zitten we weer boordevol energie om de boseigenaars een duwtje in de rug te geven bij het beheer van hun bossen! Er staat heel wat op de planning. Boseigenaars kunnen bij ons nog steeds terecht voor advies tijdens een terreinbezoek, voor hulp bij aanvraag van vergunningen of subsidies, de opmaak van een beheerplan, organisatie van bosbeheerwerken of voor informatie over hun bos. Zo zullen er binnenkort weer de gezamenlijke houtverkopen industrie plaatsvinden. Op het vlak van cursussen en opleidingen blijven de bosgroepen de eigenaars ondersteunen, maar er zal in 2016 wel een nieuw systeem gelden. Meer informatie hierover vind je verder in deze Bosbode.

De Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord hoopt in 2016 nieuw leven te kunnen blazen in de plannen voor de opmaak van een gezamenlijk natuurbeheerplan voor de eigenaars van de Moervaartvallei. Dit ligt immers al een hele tijd stil, vanwege de nieuwe wetgeving op de natuurbeheerplannen die uitblijft.

Meer info of interesse in ons aanbod? Contacteer ons!

Bosgroepnieuws

Gezocht: liefhebbers van een bosrand!

Elk bos heeft een bosrand. Vaak vormt deze rand een plotse overgang van het bos naar open ruimte. Een geleidelijke overgang van open ruimte naar bos is echter natuurlijker en beter voor het bos. In het ideale geval bestaat deze bosrand uit een zoom met bloemenrijke ruigteplanten en een mantel met struiken en kleinere bomen. Veel vlinders en vogels, maar ook tal van insecten, amfibieën en kleine zoogdieren vinden er hun plekje. Ook voor de boseigenaar heeft een brede, geleidelijke bosrand voordelen. Lagere bomen en struiken geven minder burenhinder en kunnen ideaal zijn om af

te zetten als hakhout (brandhout). Een dichte rand vermindert ook inkijk of kan sluikstorters tegenhouden. En tot slot maken de bloemen en bessen in de bosrand het bos ook gewoon mooier. Zoals je eerder al kon lezen, was de bosrandenactie in 2015 een echt succes. Vooral de leden van de Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen waren bijzonder actief: maar liefst 38 boseigenaars gingen in op het aanbod om een gratis bosrand aan te leggen, met als resultaat meer dan 5,5 km mooie bosranden. Ook in 2016 blijft dit mogelijk, want het komende plantseizoen kunnen de Oost-

Vlaamse bosgroepen opnieuw bosranden aanleggen met subsidies van de provincie Oost-Vlaanderen. Informeer naar de mogelijkheden bij je bosgroep.

Ben jij geïnteresseerd om een bosrand aan te leggen in je bos? Neem dan zeker contact op met je bosgroep! Tijdens een terreinbezoek bekijken we samen met jou de mogelijkheden. Laat zeker nog iets weten voor de zomer, zodat we je tijdig kunnen adviseren en helpen.

10 juni: een boeiende excursie rond populier

In samenwerking met het INBO, het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, plannen we op vrijdag 10 juni een bezoek aan de proefkwekerij in Grimminge (Geraardsbergen). We zullen er kennismaken met zowel bestaande als nieuwe populierenklonen. Na de lunch bezoeken we enkele proefaanplantingen in Denderwindeke.

Waar? Geraardsbergen (er is een bus voorzien tussen de verschillende locaties)

Wanneer? 10 juni van 9u tot 17u Kostprijs? 20 euro (lunch en bus inbegrepen)

Schrijf je snel in voor deze interessante excursie, want het aantal plaatsen is beperkt. Dat kan via 09/267 78 60 of bosgroepen@oost-vlaanderen.be

Algemene Ledenvergadering 2016

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

Op zaterdag 21 mei 2016 vindt de algemene ledenvergadering van Bosgroep OostVlaanderen Noord plaats. Ook dit jaar wordt de ledenvergadering weer een boeiende dag met een aantal leerrijke en ontspannende activiteiten. Ook wie graag meer informatie wil over de resultaten van vorig jaar en de planning voor het komende jaar, mag de ledenvergadering zeker niet missen. De bosgroep is dit jaar ook op zoek naar enkele nieuwe bestuurders! Ben je boseigenaar en lid van de bosgroep en heb je interesse om bestuurder te worden? Neem dan gerust contact op met ons voor meer informatie! De locatie van de vergadering is bij het schrijven van deze Bosbode nog niet gekend; leden ontvangen nog een persoonlijke uitnodiging! Noteer alvast de datum en hopelijk tot dan!

Algemene Ledenvergadering 2016

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

Boseigenaar binnen Natura 2000-gebied?

In heel Vlaanderen zijn de meest waardevolle bos- en natuurgebieden beschermd en maken ze deel uit van het Europese netwerk van Natura-2000 gebieden. Meer informatie over deze gebieden vind je op www.natura2000.vlaanderen.be.

Voor elk van deze gebieden zijn natuurdoelen vastgesteld. De private (bos) eigenaar kan een belangrijke rol spelen om deze natuurdoelen op het terrein te realiseren. Ligt jouw bos in Natura 2000-gebied en ben je geïnteresseerd om te helpen de natuurdoelen te realiseren?

De Oost-Vlaamse bosgroepen krijgen in 2016 een budget ter beschikking van het Agentschap voor Natuur en Bos. Concreet kan het gaan om omvorming van je bos waarbij je inheemse bomen en struiken aanplant. Ook het beheer van open plekken, de aanleg van poelen, maaibeheer en dergelijke komen in aanmerking.

Interesse?

Neem contact op met je bosgroep!

Wellicht heb je intussen de uitnodiging van de Algemene Vergadering ontvangen. Deze vindt deze plaats op zaterdag 19 maart in Melle. Alle werkende en toegetreden leden van de Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen zijn welkom voor een boeiende voormiddag. Na het officiële gedeelte met een terugblik op vorig jaar en de planning voor dit jaar, zijn er verschillende keuze-activiteiten voorzien. We sluiten af met een broodjeslunch. Ben je lid en heb je interesse in het reilen en zeilen van de bosgroep of heb je een suggestie voor de werking? Dan mag je zeker niet ontbreken!

Algemene Ledenvergadering 2016

Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender

Ook de Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender organiseert haar jaarlijkse Algemene Ledenvergadering, op zaterdag 16 april Dit jaar zijn we te gast in het boscomplex dat deel uitmaakt van het kasteeldomein te Beerlegem, Zwalm. We staan stil bij het duurzaam beheer van dit domein door de familie d’Ursel en de uitdagingen die hiermee gepaard gaan. Het belooft een boeiende wandeling te worden, in een uniek historisch kader dat voor de gelegenheid toegankelijk zal zijn voor de leden van de Bosgroep. Aansluitend is er een lunch voorzien. Voor het administratieve gedeelte komen we samen in de zaal Saks&Boom, Meilegemstraat 10 in Zwalm. Dit jaar loopt het 3-jaarlijks mandaat van een bestuurder af en zullen er dus bestuurdersverkiezingen plaatsvinden. Elk werkend lid dat gemotiveerd is om zo’n mandaat op te nemen, kan zich kandidaat stellen om bestuurder te worden bij de bosgroep. Voor meer informatie over het

engagement als bestuurder, kan je altijd contact opnemen met het secretariaat. Kandidatuurstellingen dienen uiterlijk op maandag 4 april binnen te zijn.

De toekomst van de bosgroepen

Voor alle details van de Algemene Vergadering, ontvang je sowieso nog een persoonlijke uitnodiging. Maar we hopen alvast op een talrijke opkomst!

Hoe

ziet de toekomst van de bosgroepen eruit? Op welke manier gaan de bosgroepen aan de Vlaamse boseigenaars een gelijkaardige ondersteuning blijven geven? Dat zijn de vragen die de bosgroepen en haar leden tegenwoordig bezighouden.

Vroeger was de Vlaamse overheid bevoegd voor de bosgroepen, maar sinds 2014 zijn dit de provincies. Dit betekent dat de financiering van de bosgroepen nu grotendeels van de provincies komt.

De bosgroepen zelf zijn het erover eens dat het heel belangrijk is, dat ze allemaal dezelfde diensten kunnen blijven aanbie-

den aan hun leden. Op vraag van de provincies zijn de bosgroepen echter wel aan het kijken of en hoe er (per provincie) verbeteringen in de werking mogelijk zijn. De Oost-Vlaamse bosgroepen werken goed samen met het provinciebestuur. Niettemin moeten ook wij ons bezinnen over de toekomst. Hoe wij -als onafhankelijke vzw’s- de boseigenaars kunnen blijven ondersteunen, in een goede verstandhouding met de provincie.

De Koepel van de Vlaamse Bosgroepen probeert alvast te wegen op de lokale en Vlaamse overheid, omdat een duurzaam bosbeheer, met aandacht voor de ecologische en economische

waarde, nu eenmaal broodnodig is. Wat de toekomst zal brengen, weten we dus ook (nog) niet. Vast staat wel dat we alleen door eenheid en samenwerking ons doel zullen bereiken. Een lange termijnvisie is nodig om ons ‘groen kapitaal’ in Vlaanderen te beheren, zeker nu de discussie rond ecologie en klimaatneutraliteit steeds meer wordt gevoerd. Wordt dus zeker vervolgd. Maar uiteraard zal je in 2016 nog steeds op de volledige steun van de bosgroepen kunnen rekenen!

Nieuwjaarsbijeenkomst: terugblik

Donderdag 28 januari vond, naar goede gewoonte, onze jaarlijkse nieuwjaarsbijeenkomst plaats. Bedankt allemaal voor jullie talrijke opkomst! Het was een gezellige avond, waarbij we konden genieten van de getuigenissen van enkele boseigenaars, een meeslepende speech van onze voorzitter Jozef Dauwe en natuurlijk interessante uitwisselingen tussen alle bosliefhebbers. Niets dan lachende gezichten dus!

Wenst u ons te contacteren ?

Bosgroep Vlaamse ardennen tot dender VzW

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Bosgroep oost-Vlaanderen noord VzW

P.a. Provincie Oost-Vlaanderen

Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

Bosgroep midden oost-Vlaanderen VzW

P.a. Provincie Oost-Vlaanderen

Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Klaartje Van Loy

“Ik word nog altijd verrast door

heer ervan.” Want hoe divers ‘de boseigenaar’ ook is, één ding drijft altijd boven: de liefde voor het bos.

“Goeiemorgen Bart, alles goed?”. 9u ’s morgens en Maarten Decoene begroet boseigenaar Bart in Erpe-Mere tijdens zijn eerste afspraak van de voormiddag. Het begin van een drukke werkdag voor de medewerker bosbeheer van de bosgroep Midden Oost-Vlaanderen. Een natte en koude dag ook, maar gewapend met zijn regenjas en winterlaarzen heeft Maarten daar amper last van. Bart is een gepassioneerde boseigenaar, nog niet zo lang lid van de bosgroep, maar het bosje vlakbij zijn huis is voor hem vooral ontspanning. Terwijl ze samen stappen naar het perceel, vertelt Bart dat hij graag een poel zou laten graven in zijn bos. Maarten vindt dat een goed idee, het is een heel natte bodem en het zou zeker een meerwaarde betekenen voor de biodiversiteit, vooral om populaties amfibieën aan te trekken. Bart voerde onlangs nog een kapping uit, dus er is zeker plaats genoeg voor een mooie poel. Samen met Maarten bekijkt hij de

ideale locatie. Die is snel gevonden en Maarten begint meteen foto’s te maken voor de aanvraag van de vergunning. Want voor elke aanmerkelijke reliëfwijziging moet een stedenbouwkundige vergunning aangevraagd worden bij de gemeente. Deze namiddag, terug op z’n bureau, zal Maarten het papierwerk helemaal afhandelen, zodat er –als alles goed gaat- op het einde van de zomer een poel zal kunnen aangelegd worden bij Bart.

Omdat beide heren goed voorbereid zijn, is het bezoek in Erpe-Mere snel afgehandeld. De volgende afspraak is pas om 11u in Oordegem, dus Maarten heeft nog even tijd om tussendoor een aanplanting te gaan bekijken in Dendermonde. Standaard trekt hij anderhalf uur uit voor een terreinbezoek, maar soms duurt het wat langer. “De meeste boseigenaars babbelen nu eenmaal heel graag over hun bos, maar dat toont net aan hoe enthousiast ze zijn over het be-

Een hobbelig wegje brengt Maarten naar een perceeltje in de polders, langs de Dender. De aannemer heeft hier vorige week populier aangeplant en hij gaat even controleren of dat vlot verlopen is. Maarten baant zich een weg door de wilgenscheuten, want het perceel was na de kapping al spontaan aan het herbebossen. Maar de populierenpoten zien er goed uit. Ze staan iets verder uit elkaar dan de afgesproken plantafstand van 8 meter, omdat de planters een strook van 5 meter moesten vrijhouden voor het onderhoud van de aanpalende sloot. Maarten checkt nog even of de wildbescherming mooi mee aangeaard is, zodat het wild het netje niet kan omhoogduwen. De poot van een populier is iets te duur om onbeschermd te laten en door schade opnieuw te moeten la-

Samen met Bart bekijkt Maarten de locatie van de poel.

pareltjes van bossen”

Op stap met Maarten, medewerker bosbeheer

ten aanplanten. Het begint net harder te regenen, maar Maarten is hier klaar en vult in de wagen zijn notities aan: de aanplant is goedgekeurd. Nog even de afspraak met de volgende eigenaar voorbereiden en dan gaat de rit richting Oordegem.

Tussen de velden vliegt plots een zilverreiger op, gevolgd door zijn soortgenoot, de blauwe reiger. “Dat gebeurt vaak.”, zegt Maarten. “Ik ben af en toe getuige van unieke taferelen. Zeker ’s morgens vroeg, kort na zonsopgang, als je alleen bent. In de zomer zie ik soms reekalfjes in het gras, die beschutting zoeken in de hoge begroeiing. Dat is één

van de fijne aspecten van mijn job, want ik kom op plekken waar de meeste mensen niet komen. Ik heb echt al pareltjes van bossen kunnen zien en ik ben soms verrast door de buitengewone fauna en flora achter een lelijke muur die je vanaf de straat ziet.”

Na eventjes te zoeken, vindt Maarten het bosje in Oordegem. Henri, de eigenaar, staat hem al op te wachten. Hij wil graag zijn populierenbos laten kappen en deelnemen aan de houtverkoop. Henri heeft dat vorig jaar ook gedaan en heeft er positieve ervaringen mee. Maarten zal voor hem de kapvergunning en alle papieren in orde brengen.

Ze wandelen samen door het bos terwijl Maarten de populieren bekijkt. Het zijn hoge bomen van meer dan 30 meter, ouder dan 40 jaar, misschien zelfs 60 jaar. Maar ze staan veel te dicht bij elkaar en ze zijn kaprijp. De kapmachtiging wordt dus zeker geen probleem, vermoedt Maarten. Samen met Henri vult hij de aanvraag in. Een routineklus, want dit soort kapmachtigingen komt vaak voor. Als het is goedgekeurd door het Agentschap voor Natuur en Bos, zal de bosgroep de bomen van Henri mee opnemen in de houtcatalogus.

“Populieren hebben nog weinig geheimen voor mij.”, vertelt Maarten, terwijl

Maarten vraagt de kapmachtiging aan voor het populierenbos van Henri.

Bij het schalmen krijgen de kaprijpe bomen een oranje markering.

hij alweer onderweg is naar de volgende locatie. Na zijn studies Groenmanagement werkte hij een tijdje mee aan het populierenonderzoek bij het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, kortweg het INBO. “In ons werkingsgebied van de bosgroep Midden Oost-Vlaanderen is het één van de meest voorkomende boomsoorten. Populier is vaak ondergewaardeerd en zou alleen maar een economische waarde hebben, maar ik ben het daar niet mee eens. Ook ecologisch en landschappelijk kunnen de bomen veel betekenen voor hun omgeving.”

Deze keer heeft Maarten geen afspraak met een boseigenaar, maar met zijn collega Klaartje Van Loy, coördinator van de bosgroep Midden Oost-Vlaanderen. Ze gaan samen een perceel in Smetlede schalmen, dat betekent opmeten voor de houtverkoop. Eigenlijk de volgende stap bij de voorbereiding van de houtverkoop, na de goedkeuring van de kapmachtiging. Terwijl Maarten met de schuifmaat de omtrek meet van elke populier, noteert Klaartje nauwgezet de cijfers. En het gaat bijzonder snel, zelfs tussen de vele bramen door en de soms kniediepe grachtjes. Op dik anderhalf uur zijn de

225 bomen opgemeten, met een gemiddelde omtrek van 165-175 cm. Elke populier die gekapt mag worden, krijgt een oranje markering. Maarten schat dat het totale volume hout zal neerkomen op 400 à 500 kubieke meter. Aan een geschatte minimumprijs van 25 euro per kubieke meter, zal dat een mooie opbrengst genereren voor de eigenaar.

Bosbeheer, het hele jaar rond

Al die cijfers moet Maarten nu nog invoeren in de databank. En hij heeft ook nog heel wat ander administratief werk: dossiers afwerken, het papierwerk van de terreinbezoeken afhandelen, etc. “Elk terreinbezoek zorgt toch voor een paar uur werk aan m’n bureau, daar zit ik ongeveer 60% van de tijd. Sommige weken zijn er wel 50 à 70 lopende dossiers. Dat klinkt erg intensief, maar ik krijg veel voldoening. Ik ben nu 4 jaar bezig en er blijven mij al heel wat realisaties bij. Bvb. als eigenaars een probleem hebben met de gezondheid van hun bos en je kan dat verhelpen. Als ik voorbijrijd en er staat nu een jong bos dat goed aan het groeien is, dan is dat zo fijn. Je ziet het echt veranderen, hé.”

De medewerkers bosbeheer zijn het hele jaar door bezig. Maar elk seizoen heeft natuurlijk zijn typische bezigheden. Een klein overzichtje:

• Januari, februari, maart: aanplantingen controleren, beginnen voorbereiden voor de houtverkoop: terreinbezoeken, kapmachtigingen aanvragen en schalmen.

• April, mei, juni: houtcatalogus samenstellen voor de houtverkoop, vrijstellingen regelen: maaiwerken voorbereiden.

• Juli, augustus, september: exploitaties voorbereiden en opvolgen, poelen graven, starten met de voorbereidingen van het aanplantseizoen.

• Oktober, november, december: exploitaties verder opvolgen, aanplantingen voorbereiden en opvolgen.

Het hele jaar door: prijsvragen uitsturen en aannemers selecteren, terreinbezoeken bij leden, vergunningen aanvragen, de databank bijhouden, allerlei activiteiten organiseren (Dag van de Boseigenaar, Algemene Vergaderingen, Bos- en houtbeurs,…) én altijd beschikbaar zijn voor alle vragen van de boseigenaars. Zo zie je maar, een medewerker bosbeheer heeft voortdurend de handen vol.

Klaartje noteert nauwkeurig de omtrek van de populieren.

Collega Karen helpt bij de administratie van de dossiers.

Nieuw systeem

Cursusaanbod 2016

Opleidingen via de bosgroep, dat loont!

Debosgroepen willen boseigenaars die een opleiding volgen, een duwtje in de rug geven. Een goed geïnformeerde boseigenaar is er immers 2 waard. Om dit te doen is er in 2016 een nieuw systeem van kracht. De Oost-Vlaamse bosgroepen organiseren voortaan zelf geen cursussen meer (tenzij heel specifieke opleidingen). De bosgroepen kiezen er nu voor om de werkende leden te ondersteunen bij hun deelname aan cursussen die andere organisaties aanbieden. Het gaat uiteraard alleen om bosgerelateerde opleidingen.

Opleidingen volgen via de bosgroepen blijft nog altijd voordelig, je krijgt een flink deel van het inschrijvingsgeld van de cursus terug als volgt:

1 Praktijkcursussen: je betaalt zelf 20 euro per lesdag. Het resterende bedrag betaalt de bosgroep met een maximum van 90 euro per volledige lesdag.

2 Theoriecursussen: je betaalt zelf 15 euro per lesdag. Het resterende bedrag betaalt de bosgroep met een maximum van 25 euro per volledige lesdag.

Je kan dus voortaan zelf een passende cursus uitkiezen en volgen waar en wanneer het jou past.

Hoe werkt het?

1. Je zoekt een bosbouwgerichte cursus via - www.inverde.be/opleidingen-open-aanbod - www.escala.be - www.pclt.be

Ook andere opleidingsinstituten komen in aanmerking.

2. Je neemt contact op met de bosgroep waarvan je lid bent, om te melden aan welke cursus je wil deelnemen. De bosgroep zal beoordelen of deze cursus in aanmerking komt en wat de financiële bijdrage zal zijn (zolang er budget is). Om zeker te zijn dat de bosgroep zal tussenkomen, doe je dit vooraleer je je inschrijft!

3. Je schrijft jezelf in voor de gekozen cursus bij het opleidingsinstituut.

4. Je betaalt zelf het volledige bedrag van de cursus aan het opleidingsinstituut.

Bij sommige organisaties kan je ook gebruik maken van opleidingscheques of de KMO-portefeuille.

5. Je bezorgt na deelname aan de bosgroep: een ingevuld terugbetalingsformulier, de factuur, het betalingsbewijs en een deelnamebewijs.

6. De bosgroep betaalt een deel van het inschrijvingsgeld terug.

Dit aanbod geldt voor de werkende leden van de Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord, Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen en Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender.

Wat komt in aanmerking?

PRAKTIJKCURSUSSEN THEORIECURSUSSEN

Kettingzaaggebruik: ECS 1 - onderhoud en afkorttechnieken

Kettingzaaggebruik: ECS 2basisveltechnieken

Kettingzaaggebruik: ECS 3gevorderde veltechnieken

Kettingzaaggebruik: LHOSliggend hout onder spanning

Werken met de bijl

Werken met de bosmaaier

Zelf brandhout maken

Visuele boomveiligheidscontrole

Dunnen en toekomstbomen

Houtsoorten herkennen

Bomen en struiken herkennen in de winter/zomer

Het nieuwe natuurbeheerplan (Europese leerdoelen)

Dit zijn enkele voorbeelden. Deze lijst is niet limitatief, dus check zeker bij je bosgroep als je zelf nog een idee hebt.

Vragen? Opmerkingen? Contacteer je bosgroep!

Boszoekers

Via deze rubriek brengen we regelmatig verkopers van brandhout en geïnteresseerde afnemers met elkaar in contact. Ook als je een bos te koop hebt, kan je dat hier aankondigen. Andere zoekertjes zoals werkmateriaal, bosplantsoen, … worden niet gepubliceerd. De inbreng van de bosgroepen is beperkt tot het geven van informatie en advies. De verkoop gebeurt rechtstreeks tussen de verkoper en de geïnteresseerde.

Momenteel zijn bij de Oost-Vlaamse bosgroepen volgende zaken beschikbaar gemeld: (meer informatie is beschikbaar bij de respectievelijke bosgroep)

PUBLICATIEAFSPRAKEN

- Uw zoekertje verschijnt maar één keer

- GEEN verkoop van tweedehands materiaal

- GEEN verkoop van bosplantsoen

- Telefoonnummers worden enkel vermeld bij de zoekertjes ‘bos te koop’

SINT-MARTENS-LATEM (Deurle)

Gezaagd op meters

1 tamme kastanje en 3 Amerikaanse eiken

3 tot 4 stère

Prijs overeen te komen met de eigenaar

Meer info bij de bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

STEKENE (Sint-Janssteenstraat)

Dunning fijnspar. Gratis in ruil voor het werk.

Meer info bij de bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

SINT-GILLIS-WAAS (Stropers)

Loofhout en naaldhout. Vlot te bereiken met de wagen.

Prijs overeen te komen met de eigenaar

Meer info bij de bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

STEKENE (Vennegijzenstraat)

Gekadasteerd: 1e afdeling, sectie B nr 1043/a

0,3265 ha

Vraagprijs: 7500 euro

Meer info op het nummer 0496/12 45 53 of 0497/46 97 15

AALST

Gekadastreerd : AALST 4 AFD/AALST, Sectie F, nr 369 C

0,3239 ha

Meer info op het nummer 0496/18 81 20

WACHTEBEKE

Gekadastreerd : WACHTEBEKE 1 AFD, Sectie A, nr 331 F EN 349

0,5605ha

Vraagprijs: 15200 euro

Meer info op het nummer 09/371 75 49

HERZELE (Ternatstraat) 0,3770 ha

Meer info op het nummer 055/31 59 29

De bosgroepen krijgen regelmatig vraag naar brandhout. Meestal van particulieren die bereid zijn om ervoor te werken. Zoek je als boseigenaar dus naar een goedkope manier om hakhout af te zetten of om kroonhout te laten opruimen: contacteer ons!

OPROEP: BLIJF OOK DIGITAAL OP DE HOOGTE VAN HET BOSNIEUWS!

De Oost-Vlaamse bosgroepen beschikken sinds kort over een eigen Facebookpagina. Daar posten we heel wat interessante weetjes, foto’s, filmpjes en aankondigingen op. Zoek op Facebook ‘Oost-Vlaamse bosgroepen’ en vind ons leuk.

Af en toe brengen we ook een digitale nieuwsbrief uit. Zo kunnen we jou nog beter en sneller op de hoogte brengen van alles wat er beweegt rond bossen. Wens je deze nieuwsbrief graag te ontvangen? Stuur dan een mailtje naar bosgroepen@oost-vlaanderen.be, met vermelding van je naam en adres.