de bosbode 2017 - 1

- Boseigenaar in de kijker

- Recht van voorkoop

- De boommarter

- Mag je uitgewaaide bomen kappen?

- Doe-het-zelf met Frans en Simon

- Kwaliteitshout van snelle groeiers

-

Bosgroepnieuws

- Boseigenaars bezorgd over klimaat

VU, Jozef Dauwe, p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw, Woodrow Wilsonplein 2, 9000 Gent

Bezoek ons op  Oost-Vlaamse bosgroepen

Jaargang 13– nr 1

De bosbode is een tijdschrift van de drie Oost-Vlaamse bosgroepen

Redactie

Hans Scheirlinck, Klaartje Van Loy, Sylvie Mussche, Maarten Decoene, Kristof De Rous, Sylvie Focke, Karen Dequidt, Tineke De Smet, Simon Brandt, David Claeys, Bram Coupé

Fotografie

Cover: Vilda

Hans Scheirlinck, Sylvie Mussche, Klaartje Van Loy, Maarten Decoene, Kristof De Rous, Tineke De Smet, Simon Brandt, Pixabay, Wikimedia Commons, Robbie Goris (Inverde), Martin Winnock (Inverde), Koen Van Den Berge (INBO), Vilda, Robert Van Gaever, Rita SousaSilva (KU Leuven)

Lay-out

Koloriet – Leefdaal

Druk

Lowyck Drukkerij – Oostende

Papier

Deze publicatie werd gedrukt op kringlooppapier ‘Reprint’

Oplage

9 000 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever

Jozef Dauwe

p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen

Noord vzw

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Raad van bestuur BON

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Leen

Meersschaert, Jozef Van Eeckhoudt, Jan

Van Dooren, Pierre d’Alcantara, Maurits Adriaenssens, Guy Bonsecour, Kristien Dierick, Hendrik Van den Berghe, Dirk Maes, Alex Ruebens.

Raad van bestuur MOV

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Jan Verbeke, Marc Dilewyns, Francis De Beir, Geert de Visscher, Kris Janssens, Willy Van Hoey, Dirk Abbeloos,Werner Pycke, Steven Roosen, Jozef

Wittouck, Norbert Van Stichel

Raad van bestuur VAD

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Willy Bauwens, Johan Detemmerman, Raoul D’Hoossche, Paul Lievens, Laurens De Cock, Jozef Van Crombrugge, Marc De Bock, Wouter Stockman, Peggy Van Laethem

Uw gegevens werden opgenomen in een databank die wordt beheerd door de Bosgroep. De gegevens in deze databank zullen enkel worden gebruikt in het kader van de werking van de Bosgroep en niet voor andere doeleinden. Indien u niet wenst dat uw gegevens in deze databank zijn opgenomen of indien u uw gegevens wenst te wijzigen, kunt u dit steeds doorgeven aan de Bosgroep.

Uw bos, onze zorg

Maak kennis met de bosgroepen

Een bosgroep heeft als doel u als boseigenaar praktische ondersteuning te bieden bij het beheer van uw bos. In een bosgroep zijn vele boseigenaars uit uw streek verenigd.

Samen met hen kan u vrijwillig meewerken aan een mooie toekomst voor het Vlaamse bos.

“Baas in eigen bos”, dat is het basisprincipe van de bosgroepen. De bosgroepen informeren, adviseren en organiseren, maar u beslist steeds zelf over het beheer van uw bos.

Wat heeft de Bosgroep zijn leden te bieden?

GRATIS DIENSTVERLENING

1. Informatie

De bosgroep beantwoordt uw persoonlijke vragen over de technische, wettelijke en financiële aspecten van bosbeheer. U kunt ook deelnemen aan theorie- en praktijkcursussen in verband met bosbeheer.

2. Advies op maat van uw bos

U kunt een afspraak maken voor een terreinbezoek aan uw bos. Het resultaat is een beheeradvies op maat van u en uw bos.

3. Hulp bij uw bosadministratie

De bosgroep helpt u bij het aanvragen van subsidies en kapmachtigingen. Ook het opstellen van een bosbeheerplan kan begeleid worden.

DIENSTVERLENING TEGEN VERGOEDING

1. Betaalbare bosarbeid

U kunt een aanvraag indienen om tegen een voordelige prijs onrendabele werken in uw bos te laten uitvoeren. Voorbeelden zijn: bestrijding woekerende exoten, vrijstellen van jonge aanplantingen, onrendabele dunningen en hakhoutbeheer, aanleg van een bosrand,… De juiste tarievenlijst dient u bij uw bosgroep op te vragen.

2. Organisatie van beheerwerken

De bosgroep coördineert de beheerwerken bij meerdere boseigenaars samen zodat ze voor bos en eigenaar efficiënter en goedkoper worden. Wilt u werken uitvoeren in het bos dan kan de bosgroep die organiseren. U kunt deelnemen aan de gezamenlijke houtverkoop van de bosgroepen indien u hulp wenst bij de verkoop van bomen die u wenst te kappen.

3. Cursussen en excursies

De bosgroepen organiseren jaarlijks tal van cursussen zoals kettingzaag, bosmaaier, houten constructies, enz. Leden kunnen hieraan deelnemen tegen een voordelig tarief.

Word gratis lid

Het feit dat u dit tijdschrift ontvangt betekent niet automatisch dat u lid bent. Iedere boseigenaar die dit wenst kan gratis lid worden van de bosgroep die actief is in zijn streek.

Uw lidmaatschap geeft recht op de dienstverlening van de bosgroep. Het lidmaatschap houdt geen verdere verplichtingen in.

Digitale Bosbode

Wil u graag papier besparen en wenst u de Bosbode enkel nog digitaal te ontvangen? Graag een seintje aan uw bosgroepsecretariaat!

Wenst u vrijblijvend advies en hulp

bij het beheer van uw bos? Contacteer ons:

• Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– PAC Zuid

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

• Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– PAC Zuid

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Klaartje Van Loy

• Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Woord vooraf

Beste boseigenaars en bosliefhebbers,

Het einde van de winter is eindelijk in zicht! De knoppen van de bomen beginnen al te zwellen en binnenkort kunnen we de warmte van de lente voelen. En net zoals ieder jaar opnieuw, zal het frisgroen van de ontluikende bladeren in het bos en in de tuin iedereen weer energie geven. Een mooie start van 2017! Het deed me trouwens veel plezier om daar met zoveel bosgroepleden op te klinken tijdens onze nieuwjaarsbijeenkomst in januari.

De winter is dan wel bijna voorbij, voor bosbeheerders was dat geen periode van stilzitten. Er werd de afgelopen maanden weer actief in het bos gewerkt: dunningen, kappingen, maar ook een heleboel aanplantingen van bomen en struiken. Meer daarover lees je verder in het bosgroepnieuws. De drie bosgroepen hebben al een volledige planning klaar voor 2017. Misschien heb jij wel interesse om naar een algemene vergadering te komen? Of wil je een beroep doen op de ondersteuning van de bosgroepen bij je bosbeheer? Kijk dan zeker bij het bosgroepnieuws en neem contact op met de bosgroep in jouw regio.

Wil je graag nog meer geïnformeerd worden over activiteiten van de bosgroepen? Schrijf je dan in voor de digitale nieuwsbrief door een mailtje met jouw naam te sturen naar bosgroepen@oost-vlaanderen.be

Het aanbod aan interessante artikels in deze Bosbode is opnieuw groot. Maak kennis met de nieuwe rubriek ‘Boseigenaar in de kijker’, waarin elke editie een boseigenaar vertelt over het hoe en waarom van zijn/haar bosbeheer. Verder kom je ook heel wat te weten over marters in Oost-Vlaanderen. Dit thema kwam ook aan bod tijdens de provinciale natuurstudiedag op 3 december. We gaan in deze Bosbode ook dieper in op voorkooprecht, een onderwerp waar veel (potentiële) boseigenaars wel eens mee te maken krijgen en op berk als kwaliteitshout. Kortom, alweer heel wat boeiende lectuur voor de soms nog frisse lenteavonden.

Ik wens jullie veel leesplezier!

Jozef Dauwe

Voorzitter Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

Voorzitter Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

Voorzitter Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Nieuw bos en agroforestry aan de voormalige suikerfabriek in Moerbeke

Moerbeke,

een klein dorpje vlakbij de Nederlandse grens, is bij veel Oost-Vlamingen vooral bekend van de suikerfabriek. Toch is het al bijna 10 jaar geleden dat de fabriek sloot en dat de gebouwen werden afgebroken. Maar Iscal Sugar, de groep waar de suikerfabriek deel van uitmaakte, heeft nog steeds de gronden in bezit. Het zuidelijke deel, over de Moervaart, bestaat uit meer dan 90 hectare. Vandaag is dat voor het grootste deel prachtige natuur geworden, waarvan zo’n 50 hectare bos. Robert Van Gaever, directeur landbouwkundige dienst van de suikerfabriek, beheert samen met Michel De Vos dit nieuwe stukje groen in opdracht van de familie Lippens, de eigenaars. Met veel passie en geduld, want het heeft al veel moeite gekost om hier bos te laten groeien.

de bieten hadden we heel veel water nodig. Bijna deze hele omgeving bestond dus uit water en dijken, tot 6 meter hoog.”, vertelt Robert. Na de sluiting van de fabriek besloot Iscal Sugar om de reinigingsbekkens droog te leggen en de grond van de dijken open te voeren. Met als resultaat een verstoorde bodemstructuur. “Goede grond bestaat voor 50% uit vaste massa, 25% water en 25% lucht”, vult Simon aan. “En hier zit nauwelijks lucht in de grond, de bodem is te compact. De grond moet eerst ‘gebroken’ worden door een pioniersvegetatie. En daarvoor is wilg en abeel ideaal. Pas bij een volgende generatie kan eik hier ook gedijen.” Robert en Simon bekijken de aanplantingen verder en komen een perceeltje boskers tegen. Vreemd genoeg doen deze het wel goed, want boskers heeft de reputatie om kieskeurig te zijn qua grond.

Grote wilddruk

In de verte zien we enkele reetjes lopen, die verschrikt wegschieten wanneer ze ons zien naderen. “Dat hebben we ook serieus onderschat”, zegt Robert. “Er zit hier enorm

“Kijk, die eikjes, dat groeit hier niet. Ze gaan kapot of zien eruit als een soort bonsaiboompjes.” Robert toont aan bosgroepmedewerker Simon enkele eikenboompjes, die na enkele jaren nog steeds twijfelen of ze hier willen groeien of niet. Het is een koude winterdag en de temperatuur zal niet boven het vriespunt uitkomen, dus de 2 mannen stappen stevig door het aangeplante perceel met eik, abeel en schietwilg. Gelukkig doen abeel en schietwilg het wel goed. Maar eik slaat hier dus helemaal niet aan. “Dat heeft te maken met de structuur van

de grond”, zegt Robert, die zelf een achtergrond heeft als landbouwingenieur. “Eik heeft goede zandgrond nodig en kan hier niet concurreren met pioniersbos zoals wilg en abeel”. Met welke grond hebben we hier dan te maken? Om dat te weten, moeten we even terug in de tijd. “Op het gewestplan is dit ontginningsgebied. Hier lagen oorspronkelijk de reinigingsbekkens van de suikerfabriek. Voor het wassen van

“We wisten zelf niet waar we gingen maar nu is het een echt paradijs

De reeën duwen de wildbescherming opzij om te knagen aan de jonge boompjes.

Een onverwachtse ontmoeting met een ree (foto Robert Van Gaever).

uitkomen, voor de fauna en flora”

veel wild: reeën, konijnen en fazanten. Maar vooral de reeën hebben veel wildschade toegebracht aan de jonge boompjes.” Over wild weet Michel De Vos alles. De opzichter van de gronden is er intussen komen bijstaan en kan honderduit vertellen over zijn ervaringen met de fazanten en de reeën. “Zij kennen mij ook al goed”, zegt Michel, “Tijdens mijn rondes kom ik ze vaak tegen”. “Het is een plezier om af en toe eens te komen kijken”, beaamt Robert. “Het gebeurt vaak dat ik eens mijn fiets neem en hier kom rondrijden om naar de reetjes te kijken. Een tijdje geleden heb ik zo nog een prachtige foto kunnen nemen. Ik passeerde met mijn fiets en in de gracht stond er eentje te drinken. Ik bewoog niet en hij bewoog niet en zo heb ik het diertje in alle rust kunnen fotograferen. Echt een bijzonder moment.”

Helaas zorgt het wild niet alleen voor mooie plaatjes, kunnen we een beetje verder vaststellen. Hier zijn veel plantjes beschadigd door reeën. “We hebben er geen wildbescherming aan bevestigd, omdat ze normaal geen fan zijn van zwarte els, maar ze hebben er toch van gegeten.” Gelukkig zijn de boompjes in leven gebleven, dus de schade viel nog mee. We klauteren over een bevroren gracht en zien een ander perceel met veel wildschade. “Hier zitten wel netjes rond de populieren, maar zoals je ziet, duwen de reeën die gewoon naar boven om aan de schors te bijten.” zegt Robert. “Twee jaar geleden waren hier veel boompjes beschadigd zoals deze. Michel en ik hebben ze afgezaagd en opnieuw geplant en er zijn er redelijk wat hergroeid.” “Behalve als de schors helemaal rond de stam is afgebeten.”, merkt Michel op. “Dan kunnen we ze niet meer redden, omdat de sapstroom is onderbroken”. De eigenaars van de gronden komen vaak jagen in het gebied. “Je ziet dat het nodig is, zegt Michel, anders zou er nog veel meer schade zijn, ook voor de landbouwers in de omgeving. Er zitten hier een honderdtal reeën en daarvan mogen er 30 per jaar geschoten worden. We houden ons daar nauwgezet aan, want de eigenaars zijn echte natuurliefhebbers. Dat lijkt te-

genstrijdig, maar jagers zijn enorm natuurminded. Zonder jagers is er geen toekomst voor de natuur. Het is hier een paradijs voor de dieren, we zorgen er ook echt goed voor, onder andere door een aangepast maaibeheer en het creëren van schuilplaatsen.”

Inzetten op populier

We wandelen verder door het gebied. Met deze streek heeft Robert ook een nauwe band. “Mijn vader had hier een boerderij in de buurt. Ik ben dus opgegroeid in de landbouw en ik heb me altijd verbonden gevoeld met de natuur, ook toen ik in de suikerfabriek begon te werken. Daarom help ik nu nog mee met het onderhoud en het beheer van deze gronden, ook al is mijn bureau intussen verhuisd naar Doornik (waar Robert nog altijd in functie is bij Iscal Sugar, nvdr) Maar ik amuseer mij daarmee, zo blijf ik ook bezig.” We passeren verschillende percelen met populier. Worden die vooral geplant voor de economische waarde? “Tja, als je de

kosten een klein beetje wil terugverdienen, dan kan je bijna niet anders.”, zegt Robert. “We moesten hier populieren planten, want dan heb je binnen 30 jaar iets terug en dan kan je herplanten. Er groeit hier anders toch niets door die verstoorde grond. Misschien dat we binnen 30 jaar andere boomsoorten kunnen planten, want de populieren zorgen er nu voor dat er opnieuw lucht komt in de grond. We zullen zien.”

Op een ander perceel staat nu al de 2de generatie populieren en die doen het goed. “De eerste generatie was een slechte kloon, met veel kromme bomen. Maar deze generatie bestaat uit mooie, rechte populieren, die zullen gelukkig wel iets opbrengen.” Toch verwachten de beheerders financieel geen grote return. “Vooral omdat we een paar keer de subsidies van ANB (Agentschap voor Natuur en Bos) zijn kwijtgespeeld door de slechte grond”, zucht Michel. “Op sommige percelen groeit er letterlijk niets, ondanks het planten en herplanten. Die

Eén van de mooiste plekjes: een nieuwe habitat voor watervogels, ganzen en eenden.

Michel De Vos en Robert Van Gaever, bosbeheerders.

grond moet eerst tijd krijgen om zich te herstellen.”

Agroforestry

We zien het nest van een buizerd, enkele keren is ons ook al een kiekendief gepasseerd. Deze gronden zijn duidelijk een ecologisch pareltje. “Hier komen we aan één van de mooiste plekjes”, zegt Michel, als we ons een weg gebaand hebben door het hoge, dichtbegroeide riet. We staan aan de oevers van een grote vijver, waar in de verte een 50-tal ganzen zitten. “Zo was het hier vroeger overal, met die reinigingsbekkens”, vertelt Robert. “Maar deze waterplas hebben we behouden, voor de vogels en voor de natuur. Op sommige dagen zitten er wel 1000 watervogels, ganzen en eenden.” We verlaten de schoonheid van de vijver om een ander interessant perceel te bekijken:

14 hectare agroforestry. Voor wie er niet mee vertrouwd is: dit is een combinatie van bos- en landbouw. Hier staan mooie rijen populieren in het gras. Grasland dat gebruikt wordt om hooi van te oogsten, als veevoeder. “Het voordeel van agroforesty is dat we mogen bemesten, dat is niet alleen goed voor het gras, maar ook voor de bomen”, zegt Robert. “Daarom is de economische opbrengst van de bomen quasi hetzelfde als bij bosgrond, maar het blijft wel landbouwgrond. We hebben daarvoor gekozen om op die manier een stuk van de eigenheid van de streek te behouden.” Simon gaat meteen de populierenklonen’ bekijken. “Die Robusta’s doen het niet zo goed?”, vraagt hij aan Robert. “Helaas niet, antwoordt Robert, we hebben er vorig jaar meer dan 1000 geplant en er zijn er 800 kapot. Maar dat komt door het slechte voorjaar. Eerst was het heel nat bij de aanplant, gevolgd door een heel droge periode en opnieuw een heel natte maand in juni. En die bomen waren niet voldoende geworteld in de grond om te overleven. Maar de komende weken worden ze vervangen en dan komt het wel goed.” Andere populierenklonen, die sneller bewortelen, zijn wel allemaal goed vertrokken. “Oudenberg en Vesten doen het inderdaad een stuk beter, zegt Robert, daarvan is er nauwelijks uitval.”

Moeilijk gaat ook

Nadat Michel ons nog gewezen heeft op enkele fazanten, komt aan onze rondleiding stilaan een einde. “Na 8 jaar kunnen we zeggen dat het hier niet gemakkelijk is”, besluit Robert. “We wisten zelf niet waar we gingen uitkomen op het moment dat we besloten hebben om de reinigingsbekkens droog te leggen. Al deze gronden hebben als nabestemming landbouw, maar we hebben snel ondervonden dat traditionele landbouw wellicht niet meer mogelijk zal zijn in deze moeilijke bodem. Daarom hebben we gekozen voor een gedeelte bos en een gedeelte agroforestry. Die agroforestry wordt een succes, dat weet ik zeker. En voor het gedeelte bos is het nog wat zoeken welke soorten er zich kunnen aanpassen. Gelukkig kunnen we daarvoor rekenen op de expertise van de bosgroepen. Simon helpt ons met de administratie, geeft raad, etc. Samen bekijken we de mogelijkheden. Die eikjes zijn nu mislukt, maar als we eerst de pioniersbebossing met wilg en abeel zijn gang laten gaan, zal de grond zich al meer ontwikkeld hebben. Een echt gemengd bos zal niet overal lukken, maar misschien wel een populierencultuur. In elk geval blijven we alles opvolgen. We hebben misschien hier en daar een moeizame start gekend, maar het komt goed.”

Hooiland gecombineerd met populierencultuur, een voorbeeld van agroforestry.

10 jaar geleden: één van de reinigingsbekkens, met op de achtergrond het bekende beeld van de suikerfabriek (foto Robert Van Gaever).

DE KLEINE LETTERTJES VAN HET BOS

Het recht van voorkoop

Metdeze nieuwe rubriek staan we in elke Bosbode voor één keer niet stil bij het bosbeheer zelf, maar bij andere (vooral administratieve) zaken waar boseigenaars mee te maken hebben. Dit keer bekijken we het recht van voorkoop (of het voorkooprecht).

Wat is het recht van voorkoop?

De overheid heeft in bepaalde gebieden een recht van voorkoop, omwille van het maatschappelijk belang. Wanneer in zo’n gebied een onroerend goed (bvb. gronden, al dan niet bebost) te koop is, dan kan de overheid die grond kopen in de plaats van een kandidaat-koper. De eigenaar moet de overheid ook eerst die kans geven. Dit voorkooprecht is voor de Vlaamse overheid overgedragen aan de Vlaamse Grondenbank. Wanneer dat recht wordt uitgeoefend, koopt de Vlaamse Grondenbank het goed aan dezelfde prijs en voorwaarden als een kandidaat-koper.

Er zijn verschillende redenen om een recht van voorkoop uit te oefenen, maar als het om bossen gaat, heeft dit meestal te maken met de bescherming van het natuurlijk milieu. Dan spreken we ook van het recht van voorkoop voor natuur.

Hoe werkt het in de praktijk?

malaag ‘Recht van voorkoop’ gratis raadpleegbaar. Meestal zijn dit percelen in het VEN (Vlaams Ecologisch Netwerk) of in een SBZ (Speciale Beschermingszone). Ofwel maken de percelen deel uit van groene bestemmingen met specifieke uitvoeringsplannen, inrichtingsprojecten of in de uitbreidingsperimeter van natuurreservaten.

Na het ondertekenen van een compromis of overeenkomst tussen de verkoper en een kandidaat-koper, moet de behandelende notaris nagaan of er effectief een voorkooprecht van toepassing is en het goed vervolgens aanbieden aan de Vlaamse Grondenbank. De Vlaamse Grondenbank handelt als tussenpersoon en biedt het goed aan aan de begunstigde, bvb. De Vlaamse Landmaatschappij. De begunstigde heeft dan 60 dagen de tijd om al of niet te aanvaarden. Deze procedure verloopt digitaal (via het zogenaamd evoorkooploket).

Wat zijn de gevolgen?

Als de overheid gronden gekocht heeft via dit voorkooprecht natuur, worden deze Vlaams natuurreservaat, bosreservaat of domeinbos of overgedragen aan een natuurvereniging en dan erkend als natuurreservaat.

Er zijn dus twee mogelijke begunstigden van het recht van voorkoop voor natuur: de overheid en erkende terreinbeherende verenigingen, maar bij deze laatste geldt het enkel voor de gronden die ze zelf huren of in erfpacht hebben. Maar de overheid heeft sowieso altijd voorrang om het recht van voorkoop uit te oefenen.

Er zijn uitzonderingen!

Een voorkooprecht geldt natuurlijk alleen maar als er sprake is van een verkoop. Bij een erfopvolging, inbreng in een vennootschap, inbreng in een huwelijksvermogenstelsel, schenking, ruiling, verdeling, vestiging of overdracht van zakelijke rechten geldt geen recht van voorkoop.

Ook bij verkoop aan directe familieleden (echtgeno(o)t(e) of wettelijke afstammelingen of mede-eigenaars) of wanneer een pachter gebruik maakt van het recht van voorkoop uit de pachtwet, heeft de overheid geen voorrang.

Je kan zelf eenvoudig nagaan of een perceel mogelijk onder het recht van voorkoop valt. Op de website www.geopunt.be is de the-

Meer weten? Kijk dan eens op de website van de Vlaamse Landmaatschappij www.vlm.be of neem contact op met jouw bosgroep.

Op www.geopunt.be kan je zien welke percelen onder het recht van voorkoop vallen.

De boommarters van Sinaai: nuttige

Deboommarter is nog steeds een zeldzame verschijning in Vlaanderen. Zijn broertje, de steenmarter, doet het de laatste tijd wel goed en het aantal meldingen ervan is dan ook gevoelig toegenomen. Vaak is de berichtgeving over steenmarters eerder negatief en het gevolg van de schade die ze soms veroorzaken, zoals schuilplaatsen kiezen in isolatieholten of de bekabeling van wagens stukbijten. Maar in tegenstelling tot de steenmarter veroorzaakt de boommarter weinig overlast.

De boom- en steenmarter lijken wel sterk op elkaar. De boommarter heeft meestal een gele bef of keelvlek, de steenmarter een witte bef. De oren van de boommarter zijn groter en staan meer naar het midden

van de kop; die van een steenmarter meer naar de zijkant. Daardoor oogt de kop van de steenmarter breder en minder spits dan bij de boommarter. De neus van de boommarter is donkerbruin terwijl deze van de steenmarters vlezig roze is.

De boommarter leeft –hoe kan het ook anders- bij voorkeur in bossen. Als behendige klimmer kan hij zijn leefgebied vanaf de grond tot in de boomtoppen benutten. Hij is ongeveer zo groot als een huiskat, maar veel slanker en zijn volle pluimstaart neemt bijna 1/3 van zijn totale lengte in beslag. Hiermee kan de boommarter goed zijn evenwicht bewaren in de boomkruinen. Wist je dat hij het enige zoogdier is dat een eekhoorn kan achtervolgen en vangen in de hoge toppen? Dergelijke jachttaferelen zijn eerder uitzondering dan regel, want zijn voedsel bestaat vooral uit insecten, vogels en eieren, kleine zoogdieren (van muis tot

konijn), aas en veel bessen en vruchten in de herfst.

6 boommarters met een zendertje

Zo’n 20 jaar geleden wisten we niets tot heel weinig over de status van de boommarter in Vlaanderen. Af en toe was er een zeldzaam verkeersslachtoffer, maar dat waren meestal zwervende dieren. Tot er in Sinaai een aantal dode boommarters werden gevonden (een eerstejaarsmannetje in juli 2000 en een zogend wijfje in 2004), waardoor de voortplanting van boommarters in Vlaanderen onweerlegbaar werd vastgesteld. Koen Van Den Berge en zijn medewerkers van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) startten daarom in het najaar van 2008 met een intensief onderzoek.

dieren met een grote natuurwaarde

Twee jaar later kregen 6 boommarters in Sinaai zendertjes. Zo wilden de onderzoekers meer te weten komen over het gedrag, het territorium en de lokale populatie van de dieren. De informatie die uit het zenderonderzoek kwam, was behoorlijk verrassend. Zo bleek dat één van de wijfjes meermaals per week de Moervaart overzwom, zelfs in de winter. Het studiegebied is slechts een 300-tal hectare groot (waarvan ongeveer 250 hectare bos), toch brachten er in 2013 3 vrouwtjes een nest groot en liepen er die zomer minstens 9 boommarters rond in het gebied. Fijnsparkruinen en weelderige klimopbomen bleken bijzonder in trek als schuilplaatsen. Bij guur weer zochten de boommarters dan weer massieve kroonen stamhoutstapelplaatsen op. De marters maakten hun nest het liefst in boomholtes, meestal oude spechtenholen, vaak in zowel dode als levende cultuurpopulieren zonder onderetage.

Jonge dieren zwermen uit

Door het zenderen van twee jonge mannetjes kwamen de onderzoekers ook meer te weten over het uitzwermen van de jonge dieren. Wanneer ze de leeftijd van één jaar hadden bereikt, verlieten ze het ouderlijke territorium. Via uitstapjes langs piepkleine (sparren)bosjes en boomrijke tuinen verkenden ze het voor de rest overwegend kaal landschap. Eén jong mannetje werd als verkeersslachtoffer dood teruggevonden op zo’n 21 km van zijn geboortegebied. Het andere mannetje vestigde zich aan het uiteinde van het onderzoeksgebied, want in zijn ouderlijk territorium zwaaide immers een ander volwassen mannetje (wellicht zijn vader) de plak. Een wijfje uit het onderzoek palmde een deel van het territorium van haar moeder in en bracht er op haar beurt jongen groot.

Banale natuurelementen toch belangrijk

Het onderzoek van het INBO naar de boommarters in Sinaai toont dus een aantal opmerkelijke zaken aan. Zo blijken eerder kleine boscomplexen met ‘banale’ elementen, zoals geïsoleerde fijnsparbosjes en populierenaanplantingen zonder onderetage, toch belangrijk voor de boommarter. Die elementen leveren een wezenlijke bijdrage bij de ontwikkeling en het herstel van de boommarter in een sterk versnipperde, bosarme regio als Vlaanderen. Een reden te meer om bij het beheer van elk bos, ongeacht de grootte of ligging, rekening te houden met de mogelijke aanwezige en potentiële natuurwaarden.

Dit artikel is gebaseerd op een tekst uit Marternieuws 17 van het INBO (januari 2015). Met dank aan Koen Van Den Berge en zijn medewerkers om info en beeldmateriaal ter beschikking te stellen.

Een veldbosje van fijnspar of een massieve houtstapel blijken ideale rustplaatsen voor de boommarters van Sinaai (foto INBO).

Een oud spechtenhol als (tijdelijke) nestplaats (foto INBO).

Voor het onderzoek worden de marters verdoofd en krijgen ze een halsbandzender(foto INBO).

Mag je uitgewaaide bomen zomaar verzagen tot brandhout?

In deze rubriek geven we telkens antwoord op een vraag van de lezer. Ben je boseigenaar of bosliefhebber en heb je een bepaalde vraag die ook interessant is voor anderen? Stuur je vraag dan door naar bosgroepen@oost-vlaanderen.be met als onderwerp ‘Vraag van de lezer’. Voor deze eerste keer beantwoorden we een vraag die we zelf regelmatig krijgen: mag je uitgewaaide bomen zomaar verzagen tot brandhout?

Na een storm of hevige wind, kunnen er soms enkele bomen omgevallen zijn. Het lijkt verleidelijk om die te verwerken tot brandhout. Maar let op: in een bos mag je geen hout verzagen zonder kapvergunning, ook al is het een uitgewaaide boom. Dus bekijk goed of de uitgewaaide boom al dan niet deel uitmaakt van een bos. Want voor alle boswerken (ook voor bvb. het afzetten van hakhout), moet je een vergunning aanvragen bij het Agentschap voor Natuur en Bos. Enkel wanneer de kapping kadert in een beheermaatregel die is opgenomen in een goedgekeurd beheerplan, is een bijkomende vergunning niet nodig.

Wat is een bos?

Elke aanplanting die eruitziet als een bos, wordt door de wetgever beschouwd als een bos. De oppervlakte, ligging of boomsoortensamenstelling spelen hierbij dus geen rol. In de meeste gevallen is er geen discussie over het feit of een beplanting al dan niet als bos kan worden beschouwd.

Wanneer bvb. een park gedurende lange periode niet onderhouden werd en spontaan is ‘verbost’, kan er uitzonderlijk wel eens twijfel zijn of de boswetgeving al dan niet toepasselijk is.

Wat als de boom niet in een bos staat?

Voor het vellen en opruimen van uitgewaaide ‘hoogstammige bomen’ buiten bosverband is een stedenbouwkundige vergun-

ning nodig. Die moet je bij de gemeente aanvragen. Een hoogstammige boom is een boom die op een hoogte van 1 meter boven het maaiveld een stamomtrek van minimum 1 meter heeft. Dus voor het kappen van dergelijke ‘dikke’ alleenstaande bomen, rijbomen, bomen in tuinen, dreefbomen of fruitbomen heb je dus een stedenbouwkundige vergunning nodig. Check ook altijd of er in jouw gemeente geen strengere regelgeving van kracht is. In Gent bvb. heb je al een vergunning nodig vanaf een omtrek van 50 cm. Er is wel een uitzondering: voor een hoogstammige boom (niet in een bos), die dichtbij (<15 meter) een woning of industrieel gebouw staat. Hiervoor moet je geen vergunning aanvragen, op voorwaarde dat de betrokken kavel gelegen is in woongebied, agrarisch gebied of industriegebied. Ook voor zaagwerken buiten bosverband in het kader van normale onderhoudswerken (bvb. het knotten van wilgen of het afzetten van houtkanten) geldt geen vergunningsplicht. Behalve als je deze landschapselementen definitief wil verwijderen in bepaalde gewestplanbestemmingen (alle groengebieden en agrarische gebieden) of in gebieden binnen Natura 2000.

De spoedprocedure

In uitzonderlijke gevallen, bvb. wanneer een boom dreigt om te vallen en schade te berokkenen, kan er om veiligheidsredenen een heel dringende kapping worden uitgevoerd zonder vergunning. Dan moet je dit wel binnen de 24 uur na de kapping schriftelijk motiveren aan het Agentschap voor Natuur en Bos. Binnen de 6 maanden moet dan een voorstel tot herstelmaatregelen worden ingediend.

In het kort

Uitgewaaide bomen verzagen, mag dat?

1) In een bos? Nee, er is een kapvergunning nodig.

2) Buiten bosverband? Nee, er is een stedenbouwkundige vergunning nodig vanaf een omtrek van 1 meter (kan lokaal verschillen).

3) Uitzonderingen?

a. In een bos: als het kadert in een goedgekeurd beheerplan

b. Niet in een bos: dichtbij een woning of industrieel gebouw of in het kader van onderhoudswerken

c. Spoedprocedure: bij dringende en gevaarlijke situaties

Fotowedstrijd

De Boskalender

Jouw foto op de volgende cover van de Bosbode?

Doe mee met onze seizoenfotowedstrijd!

Neem jij tijdens jouw wandelingen in het bos af en toe foto’s? En zitten daar dan echte pareltjes tussen die je graag eens zou delen met de buitenwereld? Dan heb je nu de kans om beroemd te worden in Oost-Vlaanderen! Want elk seizoen publiceren wij een foto van jullie op onze cover.

Zomer 2017

Stuur jouw mooiste en zomerse bosfoto(‘s) in hoge resolutie voor 1 mei door naar bosgroep@oost-vlaanderen.be met als onderwerp ‘fotowedstrijd’ en geef een korte beschrijving van de foto(‘s) en waarom je die zelf zo geslaagd vindt. Uit alle inzendingen selecteren wij de beste foto voor de cover van De Bosbode zomer 2017. Daar wordt uiteraard jouw naam bij vermeld. Alle foto’s publiceren we bovendien op onze Facebookpagina “Oost-Vlaamse bosgroepen”. Niet geselecteerd voor de zomereditie? Geen nood, je krijgt nog een nieuwe kans voor de herfst- en de wintereditie.

Win een mooie prijs!

Staat jouw foto op de cover van de Bosbode? Proficiat, dat is al de eerste stap richting een prachtige prijs. Onder de 3 coverfoto’s (zomer, herfst, winter) verloten we een waardebon van 50 euro. Goed voor wat extra accessoires voor je fotomateriaal of andere. De eindwinnaar maken we bekend in de Bosbode van december.

De dagen worden weer langer, de temperaturen klimmen opnieuw al wat hoger, de bosliefhebbers voelen de eerste lentekriebels en rollen alvast hun hemdsmouwen op. Tijd om na een lange periode van winterrust aan de slag te gaan. Maar wat kan je in deze periode doen in het bos?

Vanaf 1 april tot 30 juni loopt de standaard schoontijd. Tijdens deze periode mag er niet geëxploiteerd worden. Het doel van de schoontijd is vooral om broedende vogels niet te verstoren. Maar ook bescherming van de bodem, zeldzame vegetatie of bepaalde diersoorten kunnen een reden zijn. Bij kwetsbare situaties kan de schoontijd ook uitgebreid worden. Bekijk ook eens de planning van jouw bos op langere termijn. Neem je beheerplan erbij en loop eens door het bos. Welke werken zijn er gepland in de komende jaren? Hoe kan dit best uitgevoerd worden? Wat is er al uitgevoerd? Is het nodig om bij te sturen in de planning?

Het voorjaar is de ideale periode om eens een kijkje te nemen in jonge bosaanplantingen met wildbescherming. Als na enkele jaren de boompjes een voldoende dik stammetje hebben, verwijder je best de netjes of spiralen. Wacht je hiermee te lang, dan scheuren de netjes waardoor ze moeilijk op te ruimen zijn. Spiralen groeien makkelijk in en daardoor raken de boompjes beschadigd.

Heb je in het bos een zonnige open plek waar het bovendien permanent vochtig is? Dan is dit misschien de geschikte locatie om een poel aan te leggen. Het is nu het juiste moment om plannen te maken en indien nodig de stedenbouwkundige vergunning aan te vragen. Contacteer je bosgroep voor meer info.

Publiek toegankelijke bossen of bossen langs wegen hebben er helaas maar al te vaak mee af te rekenen: zwerfvuil. Ook het bos verdient een grote lenteschoonmaak! Nu de vegetatie nog laag staat, is het een goed idee om bij een bezoekje aan het bos eens een vuilniszak mee te nemen en er korte metten mee te maken.

Staat er voor volgende winter een bebossing of herbebossing op het programma en zou je hiervoor graag subsidies aanvragen bij het Agentschap voor Natuur en Bos? Er wordt gewerkt met 2 indienperiodes. Je kan nu nog een aanvraag indienen tot en met 30 april.

In de lente is het dus vooral genieten in het bos. De schoontijd begint bijna, er kan toch niet veel meer gewerkt worden. Voel de warmte van het zonnetje, beluister de fluitende vogels en bewonder de pracht van de voorjaarsbloeiers!

Het voorjaar: opnieuw aan de slag in het bos!

De kantelhaak

Dit jaar laten we je in deze rubriek kennismaken met verschillende soorten handgereedschap uit de bosbouw. Dat is vaak eenvoudig gereedschap dat het werk verlicht en de risico’s een stuk kleiner maakt. Handig dus voor de boseigenaar die graag zelf werkt in zijn bos. Bosgroepmedewerker Simon en boseigenaar Frans geven handige tips bij het gebruik van dat handgereedschap. Ze starten met de kantelhaak, een onmisbare tool om zware stammen te draaien.

De kantelhaak:

Hoe gebruiken we een kantelhaak?

1 Om liggende stammen te draaien

Een liggende boom onttakken en in stukken zagen is niet evident. Als de ketting van je motorzaag de grond raakt, is deze vrijwel meteen bot. Daarom zagen we de stam telkens ¾ door en draaien we die nadien om. Zo kunnen we gemakkelijk in stukken zagen zonder de grond te raken. Een kantelhaak is hierbij onmisbaar.

Een kantelhaak zie je vaak in combinatie met een velhevel. Volgende uitvoering bestaat ook: een haak met ijzeren ring waar je zelf een stevige stok kan insteken.

Wat is het?

Een kantelhaak is een hefboom met haak die in hout grijpt. Hiermee kan je liggende stammen gemakkelijk een kwartslag of halve slag draaien. Ook bomen die tijdens de val in een andere boom blijven steken zijn, kunnen gedraaid worden.

a. Maak in de stam zaagsnedes tot ¾ van de omtrek

d. Draai de stam op een veilige manier om, let wel op dat je de zaagsnede nog kan zien

b. Werk zo de ene kant van de stam volledig af

e. Zaag de stukken volledig door

Let op: bij dikke bomen goed uitkijken dat de stam niet doorrolt in jouw richting!

2 Om een gevelde boom los te maken Wanneer een boom tijdens het vellen in een andere boom blijft steken, kun je deze met de kantelhaak proberen uitdraaien of loswrikken om zo de boom toch tegen de grond te krijgen.

Let op: zorg dat de boom niet terugrolt en zo de kantelhaak naar je toe katapulteert!

Aandachtspunt:

Gebruik de sterkste spieren van je lichaam om te kantelen. Dit zijn de dijbeenspieren en niet de rugspieren. Werk daarom met een rechte rug en gebruik de strekbeweging van de benen om de massa te tillen.

Op onze Facebookpagina (Oost-Vlaamse bosgroepen), demonstreren Frans en Simon de kantelhaak ook in een filmpje. Zo wordt het nog duidelijker. Veel (kantel)plezier!

Veiligheid

Werkzaamheden in het bos zijn gevaarlijk. Daarom is ook bij het gebruik van handgereedschappen veiligheidskledij uiterst belangrijk. Zorg dat je zichtbaar bent en aangepaste kledij draagt met snijprotectie. Veiligheidsschoenen, een helm en een EHBO-set zijn een must. Werk nooit alleen en zorg dat je bereikbaar bent. Aangezien onderstaande handgereedschappen vaak in combinatie met de motorzaag gebruikt worden, raden wij ten zeerste aan om de cursussen ECS (European Chainsaw Standards) te volgen, waar ook het gebruik van

deze handgereedschappen aan bod komt. Deze cursussen kunnen werkende leden trouwens volgen met kortingen via de bosgroep (zie p. 23).

c. Bevestig de kantelhaak stevig rond de stam

a. Vel de boom op de gangbare en veilige manier (zie ECS) b. De boom valt niet om, maar blijft zitten tussen de kruin van andere bomen. Dit is een gevaarlijke situatie!

f. Deze stamstukken kan je nu gemakkelijk transporteren of ter plaatse klieven

c. Bevestig de kantelhaak rond de stam d. Draai met de kantelhaak de stam, tot de boom loskomt en in de juiste richting valt

Onze bossen veranderen geleidelijk de laatste jaren. Steeds vaker planten we meerdere boomsoorten aan en richten we ons beheer op verschillende eindproducten: van papier en brandhout tot kwaliteitshout voor meubels of fineer. Enkele soorten die daarbij aan populariteit winnen zijn gewone esdoorn, ruwe berk en zwarte els. Deze hebben gemeen dat ze snel groeien en dus op (relatief) korte termijn voor prachtig kwaliteitshout kunnen zorgen. Maar, om te verzekeren dat we deze bomen voor hoogwaardige toepassingen kunnen gebruiken (bvb. voor de fineer-, meubel- of parketindustrie) moeten we ons ‘klassiek’ beheer enigszins aanpassen.

Kwaliteitshout?

Wanneer spreken we van kwaliteitshout?

Als een boom aan een reeks minimumvoorwaarden voldoet. Zo mogen er in het onderste deel van de stam geen zijtakken of taklittekens zichtbaar zijn, mag de boom niet krom gegroeid zijn, mogen er geen rotte plekken in het hout zitten, … Kortom, het hout moet zo homogeen mogelijk zijn. Bij elke afwijking van de vezelrichting krimpt en scheurt het hout net iets anders tijdens het drogen. Hierdoor is het hout al snel niet meer bruikbaar om er fijne fineerbladen

van te snijden of om een effen parket van te maken.

Eigenschappen van snelle groeiers

Het belangrijkste kenmerk waar we tijdens het beheer van esdoorn, ruwe berk en zwarte els rekening mee moeten houden, is de explosieve jeugdgroei. De jonge bomen krijgen scheuten tot 1 meter hoog per jaar. Om ervoor te zorgen dat deze groei zo lang mogelijk aanhoudt, moeten we de bomen

dus alle licht en ruimte geven. Na 50 tot 80 jaar neemt de groei af en kan de boom gekapt en naar de zagerij gebracht worden.

Een aangepast beheer

In het ‘klassieke’ beheer zouden we wachten tot de eerste dunning om in te grijpen in het bos. Bij snelle groeiers proberen we de

Kwaliteitshout van snelle groeiers: een aangepast beheer

bomen van jongs af aan al zoveel mogelijk licht en ruimte te geven. Als de boompjes ongeveer 4 meter hoog zijn, maken we best de concurrenten van de snelste groeiers een kopje kleiner met behulp van een kapmes of met de blote hand. Na 10 à 15 jaar zijn de bomen ongeveer 10 meter hoog, het ideale moment om toekomstbomen aan te duiden (40 tot 60 bomen per hectare). De afstand tussen de toekomstbomen moet minimum 10 meter zijn om te vermijden dat ze enkele jaren later concurrenten van elkaar zouden worden. Dan kunnen we ook de eerste dunning uitvoeren, om de kroon van de toekomstbomen volledig vrij stellen. Dit herhalen we om de 3 jaar. Bij een stamdikte van ongeveer 15 cm, is de levende kroon al goed de hoogte in gegaan, maar blijven er meestal dode takken op de stam staan. Deze moeten afgezaagd worden om zo homogeen mogelijk hout te krijgen. Hier komt de stokzaag goed van pas om de toekomstbomen tot 6 à 8 meter hoogte op te snoeien. Op dit moment zal ongeveer 50% van de stam ingenomen worden door de

levende kroon. Dankzij deze grote massa levende zonnepanelen kunnen we alles op alles zetten om de onderste meters van de stam zo snel mogelijk dik te laten worden. Na 2 tot 3 dunningen vertraagt de groei van de bomen en is het voldoende om elke 6 jaar de toekomstbomen vrijstellen. Let wel: omdat snelle groeiers makkelijk van binnenuit verkleuren of verrotten, laten we de bomen niet dikker worden dan 120 à 180 cm. Eens deze omtrek bereikt is, zijn de bomen klaar om geveld te worden. Zo kan degelijk kwaliteitshout tot het gewenste eindproduct verwerkt worden.

Bronnen:

Winnock, M., Goris, R. (2013) Berk en kwaliteitshout: Een uitgesloten huwelijk? Inverde

Claessens, H. (2011) Sylviculture des feuillus précieux : Principes généraux [Cursus]. Gembloux Agro Bio-Tech

Kwaliteitshout

van berk, deze rechte en foutvrije stam is klaar om tot fineer verwerkt te worden (foto Inverde).

Twee stamschijven van bijna even grote berken (14 en 16 meter hoog). Ondanks dezelfde leeftijd (ca. 20 jaar), is er een groot verschil in diameter. Conclusie: benut op tijd de jeugdige groeikracht (foto Inverde).

Zwarte els als toekomstboom, de rechte stam is opgesnoeid en klaar om zo snel mogelijk dik te worden.

Bosgroepnieuws

Planten, planten en nog eens planten

Het voorbije winterseizoen staken de OostVlaamse bosgroepen opnieuw de handen uit de mouwen. De winter is uiteraard het plantseizoen en elk jaar opnieuw helpen de bosgroepen heel wat leden om nieuwe bomen aan te planten. De bosgroep maakt de aanplantingsplannen op, helpt de eigenaar bij het aanvragen van subsidies en vraagt prijs bij aannemers. Op die manier wordt het voor de boseigenaar een stuk gemakkelijker om zijn aanplant gerealiseerd te krijgen.

Maar liefst 58 000 bosbomen en -struiken werden via de bosgroepen geplant in OostVlaanderen. In totaal gaat het over zo’n 25 hectare herbebossingen. Daarnaast ondersteunden de bosgroepen de aanleg van bijna 8 hectare nieuw bos. De voorbije wintermaanden kwamen er ook heel wat nieuwe bosranden bij met inheemse struiken. De aanplant van deze bosranden gebeurde met middelen van de provincie Oost-Vlaanderen en het Agentschap voor Natuur en Bos. In totaal plantten de 3 Oost-Vlaamse bosgroepen al meer dan 10 km bosrand dit seizoen.

Grote plantactie op zondag 26 maart

Op zondag 26 maart werken de Vlaamse bosgroepen samen met de Lions Club en ANB voor een grote plantactie. Op meer dan 20 locaties in Vlaanderen zullen 50 000 nieuwe boompjes geplant worden. De Lions Club wil op deze manier haar 100-jarig bestaan vieren. Hierbij willen de leden ook projecten realiseren die het milieu beschermen. De bosgroepen stellen graag hun jarenlange expertise ter beschikking voor deze aanplanting en zullen er samen met de betrokken private eigenaars

voor zorgen dat de 50 000 boompjes uitgroeien tot prachtige bossen in Vlaanderen.

In Oost-Vlaanderen planten we op 3 locaties:

Hamme: een bebossing van 2,13 hectare akkerland. Hier komen er 4424 boompjes en struiken

Knesselare: een herbebossing van 2,42 hectare. Hier komen er 4847 boompjes, vooral zomereik, aangevuld met zwarte els, winterlinde en haagbeuk. Met rond-

om een struikenrand van lijsterbes, Gelderse roos, sporkehout,...

Zwalm: een bebossing van 1,5 hectare op een weiland in natuurgebied. Hier komen er 2900 boompjes, vooral wintereik en esdoorn, aangevuld met beuk en haagbeuk. Rondom komt er ook een struikenrand.

Een jonge aanplant van zomereik met daartussen natuurlijke verjonging van berk.

Aanplant van zwarte els, tegen reeën beschermd met dubbelmazige gaaskokers.

Help jij de natuur een handje mee?

Heb jij een bosrand die geschikt is om een struikenrand aan te planten? Wil je de natuur in je bos een duwtje in de rug geven door het aanleggen van een poel? Of misschien wil je graag weten wat je kunt doen om de vleermuizen in je bos te beschermen?

Dankzij de steun van de provincie OostVlaanderen en het Agentschap voor Natuur en Bos kunnen de bosgroepen ook in 2017 de natuur in je bos helpen.

Meer weten? Contacteer dan zeker je bosgroep en vraag de folder aan!

Oude bomen bieden voedsel en een nestplaats aan heel wat soorten zoals spechten en vleermuizen. Je helpt de natuur door ze te behouden waar mogelijk.

Actieplan voor meer bos!

Bebos jij mee?

Meer bossen zijn goed voor onze gezondheid, voor het leefmilieu en voor zoveel meer. Maar door de beperkte ruimte in Vlaanderen, is het aanleggen van nieuwe bossen niet vanzelfsprekend. Helaas verdwijnt er jaar na jaar meer bos dan er wordt aangeplant.

Daarom zullen de komende jaren de bosgroepen zich, samen met de provincies en de Regionale Landschappen, inzetten om meer bosuitbreiding te realiseren. Dankzij hun jarenlange ervaring hebben de bosgroepen heel wat expertise en kennis opgedaan over het aanplanten van nieuwe bossen.

Laat het ons weten!

Heb jij een grond die je zou willen bebossen? Of ken je iemand die overweegt te bebossen. Contacteer ons gerust voor vrijblijvend en gratis advies!

Wil je hulp bij het aanvragen van de bebossingsvergunning, het opmaken van een beplantingsplan, het vinden van de optimale financieringskanalen of de uitvoering van de aanplanting? Dat kunnen de bosgroepen zeker voor jou doen, volledig volgens jouw wensen.

Algemene ledenvergaderingen: ben jij lid en kom je ook?

Binnenkort organiseren de drie Oost-Vlaamse bosgroepen opnieuw hun algemene vergaderingen. Wie hier al eens naartoe kwam, weet waaraan hij/zij zich mag verwachten. We bieden je een terugblik op het voorbije werkingsjaar en laten je kennismaken met de plannen voor 2017. Daarnaast voorzien de bosgroepen interessante workshops en boeiende themawandelingen. En uiteraard is de ledenvergadering het perfecte moment om andere boseigenaars te ontmoeten en ervaringen uit te wisselen. Afsluiten doen we met een gezellige lunch.

Wil je kennismaken met andere boseigenaars of heb je suggesties voor de bosgroepen? Hou dan zeker de datum vrij van de algemene vergadering van jouw bosgroep. Natuurlijk krijg je hiervoor ook nog een persoonlijke uitnodiging.

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

Zaterdag 22 april

Stropersbos, Stekene en Sint-Gillis-Waas

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

Zaterdag 29 april

Ter Cleydaele, De Pinte

Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender Zaterdag 6 mei

Locatie nog te bepalen

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord: op de planning voor 2017

Ook in 2017 staat de Bosgroep OostVlaanderen Noord ten dienste van de boseigenaars. Leden kunnen er terecht voor gratis terreinadvies, ondersteuning bij de administratie en hulp bij de organisatie van beheerwerken. Maar er is meer:

1) Dit jaar zal de bosgroep de eigenaars uit het boscomplex De Ster in Sint-Niklaas en Haasdonk uitnodigen voor een infoavond en kennismaking. De bedoeling is om samen met de geïnteresseerde eigenaars aan de slag te gaan in hun bos.

2) Eind mei zal een gezamenlijke houtverkoop industrie plaatsvinden. Daarnaast zullen in het najaar van 2017 wellicht on-

line brandhoutloten te koop aangeboden worden. Dit dankzij een nieuw systeem van brandhoutverkoop dat via het Interreg-project eco2eco ontwikkeld wordt.

3) In het najaar van 2017 plannen we een gezamenlijke prijsvraag voor de bosaanplantingen.

4) Wie onrendabele boswerken zoals bestrijding van Amerikaanse vogelkers wil laten uitvoeren, zal ook in 2017 beroep kunnen doen op de arbeidersploeg tegen een zeer voordeling tarief.

5) Uiteraard is er ook in 2017 opnieuw een interessant cursusaanbod, waarover je verder in deze Bosbode meer leest.

Begin 2016 veranderde de subsidieregeling voor bebossing of herbebossing (zie ook Bosbode 4 – 2015). Voor boseigenaars is dit een belangrijke tegemoetkoming en een grote stimulans om bossen om te vormen naar een meer ecologische samenstelling. Een grote verandering ten opzichte van het vroegere systeem is dat niet elke subsidievraag automatisch wordt goedgekeurd. Er moet nu een minimumscore gehaald worden om aanspraak te maken op de subsidie. Bovendien kan er ook niet aangeplant worden voor de subsidievraag is goedgekeurd.

De bosgroepen ondersteunden het voorbije jaar meerdere eigenaars om tijdig hun dos-

Nieuwe subsidieregeling (her)bebossing, niet zonder kinderziektes?

sier in te dienen tegen 1 mei of 1 september. Daarna zou het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) binnen de 90 dagen een beslissing nemen over de aanvraag. Dat leek mooi op tijd, want de uitbesteding van aanplantingen gebeurt meestal in de maanden oktober en november. Jammer genoeg liet de beslissing van ANB erg lang op zich wachten. Pas eind december 2016 en begin 2017 werd duidelijk welke dossiers -al ingediend in mei 2016-, in aanmerking kwamen voor een subsidie. Het geduld van de eigenaars is daarmee lang op de proef gesteld, maar ook de uitvoering van de werken kwam daarmee in gedrang. Sommige eigenaars kozen om de aanplan-

ting een jaar uit te stellen, voor anderen hebben de bosgroepen hun uiterste best gedaan om toch nog te kunnen planten. Eén dossier werd zelfs ingetrokken door het uitblijven van een tijdige beoordeling. De bosgroepen bespraken dit punt meermaals tijdens overlegmomenten met ANB, want ook de uitbetaling van oude subsidiedossiers loopt niet van een leien dakje. Hopelijk zijn het slechts kinderziektes en kan de procedure vlotter verlopen vanaf dit jaar. Overweeg je om (her)aan te planten met behulp van subsidies? Informeer je dan eerst goed bij je bosgroep!

Goedkeuring uitgebreid bosbeheerplan

Sint-LievensHoutem

De Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen is initiatiefnemer of sterk betrokken bij de opmaak van enkele uitgebreide bosbeheerplannen. Drie van de vier daarvan werden de afgelopen jaren goedgekeurd en zijn in uitvoering. Sinds begin 2017 kunnen we ook het laatste afvinken, want het UBBP Sint-Lievens-Houtem en omgeving werd goedgekeurd.

Negen private boseigenaars engageerden zich voor dit plan met een oppervlakte van 36 hectare. Andere betrokken partners zijn de Vlaamse Landmaatschappij (initiatiefnemer) en de gemeenten Sint-LievensHoutem, Oosterzele en Erpe-Mere. Tijdens de uitvoering van het bosbeheerplan zullen de deelnemende eigenaars nog steeds bij de bosgroep terechtkunnen voor ondersteuning.

Jagers en schoolkinderen planten

2500 bomen in Zwalm

Leerlingen van Vrije Basisschool 2geltje uit Horebeke hebben vorige maand 2500 boompjes helpen planten bij boseigenaar en jager Roland Van Liefde in Zwalm. Dankzij hun hulp is de Vlaamse Ardennen een bos van 1,3 hectare rijker. De Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender koos voor een gemengd loofbos met onder meer zomereik, beuk en boskers en zorgde voor de hele opvolging van het dossier. Voor de aankoop van de grond kon eigenaar

Roland Van Liefde beroep doen op een deel subsidies uit het Boscompensatiefonds. Van Liefde wil op die manier aantonen dat ook jagers volop bezig zijn met natuur en bosuitbreiding. Samen met WBE Vlaamse Ardennen zorgen de wildbeheerders voor meer en beter bos in de streek.

Bram Coupé: een nieuwe medewerker bij de Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender

Dag bosliefhebbers

Sinds 1 januari 2017 versterk ik het team van Hans en Kristof bij de Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender. Al 7 jaar lang werk ik in de groen- en bossector. Zo ben ik lange tijd ploegbegeleider geweest in een sociale werkplaats voor bos-, groenen natuurbeheer. Intussen heb ik ook mijn bekwaamheidsgetuigschrift in de bosbouwkunde behaald en me bijgeschoold tot boomverzorger. Alles wat met bos- en natuurbeheer te maken heeft, is mijn grote passie. Dankzij extra opleidingen zoals vegetatiekunde, Europese habitattypen, bosplantengemeenschappen in Vlaanderen, graslandbeheer, etc. heb ik mijn kennis nog meer kunnen uitbreiden. Bij de bosgroep zal ik mij vooral bezighouden met het opmaken van beheerplannen en

Klinken op het nieuwe jaar

Eind januari mochten we meer dan 300 leden van de Oost-Vlaamse bosgroepen verwelkomen op de nieuwjaarsbijeenkomst. Ze kregen er meteen ook de primeur van het videoverslag van de Bos- en Houtbeurs 2016. Het was een blij weerzien, waarbij de leden konden genieten van een hapje, een drankje en elkaars gezelschap. Een geslaagde bijeenkomst dus!

de opvolging van projecten. Ik kijk alvast uit naar een inspirerende samenwerking! Misschien tot binnenkort in de Vlaamse Ardennen.

Wenst u ons te contacteren ?

Bosgroep Vlaamse ardennen tot dender VzW

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Wenst u ons te contacteren ?

Bosgroep oost-Vlaanderen noord VzW

P.a. Provincie Oost-Vlaanderen

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

Wenst u ons te contacteren ?

Bosgroep midden oost-Vlaanderen VzW

P.a. Provincie Oost-Vlaanderen

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Klaartje Van Loy

Groet Bram

Boomexpertisecentrum

Vellen van (gevaarlijke) bomen

Bos- en natuurbeheerplanning

Aan- en verkoop van bomen

BOS & WETENSCHAP

Belgische boseigenaars bezorgd over klimaat, maar voorlopig weinig aangepast beheer

Meer dan 70% van de boseigenaars en -beheerders is ervan overtuigd dat de klimaatverandering een bedreiging vormt voor hun bos. Dat blijkt uit een studie van de KU Leuven. Ze zijn vooral bezorgd over negatieve gevolgen zoals stormschade, droogte en extreme neerslag. Toch anticipeert amper 1/3 van de boseigenaars op de klimaatverandering via aangepaste beheermaatregelen.

In 2015 organiseerde het Departement Aard- en Omgevingswetenschappen van de KU Leuven een enquête onder 391 Vlaamse en Waalse bosbeheerders en –eigenaars. Hiermee wilden de onderzoekers weten hoeveel ervaring boseigenaars hebben met klimaatverandering en welke ondersteuning vereist is om een zinvol en aangepast bosbeheer uit te voeren. Maar liefst 95% van de ondervraagden gelooft dat het klimaat aan het veranderen is en dat deze trend zich ook in de toekomst zal verderzetten. “Dat lijkt evident, maar toch gebeurt het niet vaak dat zo’n sterk geloof in klimaatverandering is gerapporteerd”, aldus de KU Leuven.

Meer dan de helft van de boseigenaars en –beheerders heeft zelf al effecten van de klimaatverandering ondervonden. Dat zijn vooral fenomenen zoals stormen, droogte, extreme neerslag en hittegolven.

71% geeft wel aan dat de klimaatverandering een bedreiging vormt voor hun bos, maar blijkbaar is een aangepast beheer toch geen prioriteit. Slechts 1/3 van de boseigenaars is op dit moment bezig met maatregelen. Een maatregel die de bosgroepen nu al consequent toepassen, is het vermijden van monoculturen en het aanplanten van gemengde bossen met lokale soorten. Uit andere onderzoeken is al meermaals gebleken dat gemengde bossen niet alleen sterker zijn, maar ook beter bestand tegen ziekten en de gevolgen van de klimaatverandering. Ook natuurlijke verjonging is belangrijk voor het behoud van de genetische variatie binnen soorten en een geleidelijke aanpassing van bossen aan veranderende groeiomstandigheden.

De belangrijkste reden (64%) waarom aanpassing aan het klimaat geen prioriteit is voor bosbeheerders, is het gebrek aan informatie en kennis. En daar kunnen de bosgroepen net bij helpen. Voldoende kennisoverdracht is nodig om de bosbeheerders in staat te stellen een goede keuze te maken tussen de verschillende beheeropties om het hoofd te bieden aan de uitdagingen van de klimaatverandering. Zo weten de boseigenaars wat ze moeten doen in hun bos. Want de klimaatverandering is een belangrijke uitdaging voor de bossen wereldwijd. Niet alleen nu, maar ook voor de volgende generaties.

Heb je vragen over welke maatregelen jij kan nemen om jouw bos aan te passen aan de effecten van de klimaatverandering? Neem dan zeker contact op met jouw bosgroep!

Bron: Rita Sousa-Silva, Departement Aard- en Omgevingswetenschappen, KU Leuven

Mogelijke aanpassingsmaatregelen in een bos (KU Leuven)

Effecten van de klimaatverandering die boseigenaars al zelf hebben ondervonden in hun bos (KU Leuven)

Cursusaanbod 2017

Ook in 2017 voordelige opleidingen via de bosgroepen!

Werkende leden die een kettingzaagcursus of een andere cursus willen volgen rond bos- of natuurbeheer, kunnen -net zoals vorig jaar- rekenen op de steun van de bosgroepen. Op die manier willen we boseigenaars die een opleiding volgen, een duwtje in de rug geven. Een goed geïnformeerde boseigenaar is er immers 2 waard. De Oost-Vlaamse bosgroepen gaan in 2017 daarom verder met een tussenkomst in bos- en natuurbeheergerichte opleidingen voor de werkende leden. Kies zelf je opleiding uit bij een erkend centrum en de bosgroepen betalen dan een deel van het inschrijvingsgeld terug.

Hoe werkt het?

1. Je zoekt een bos- of natuurbeheergerichte cursus via - www.inverde.be/opleidingen-open-aanbod

- www.escala.be

- www.pclt.be

- of een ander opleidingsinstituut

2. Je neemt contact op met de bosgroep waarvan je lid bent, om te melden aan welke cursus je wil deelnemen. De bosgroep checkt of deze cursus in aanmerking komt en wat de financiële bijdrage zal zijn (zolang er budget is). Om zeker te zijn dat de bosgroep zal tussenkomen, laat je dit best controleren vóór je je inschrijft. Je krijgt dan een terugbetalingsformulier van de bosgroep.

3. Schrijf je in voor de gekozen cursus bij het opleidingsinstituut.

4. Je betaalt zelf het volledige bedrag van de cursus aan het opleidingsinstituut.

Bij sommige organisaties kan je ook gebruik maken van opleidingscheques of de KMO-portefeuille.

5. Je bezorgt na deelname aan de bosgroep: het ingevulde terugbetalingsformulier, de factuur, het betalingsbewijs en het deelnamebewijs.

6. De bosgroep betaalt een deel van het inschrijvingsgeld terug.

1) Praktijkcursussen: je betaalt zelf 20 euro per lesdag. Het resterende bedrag betaalt de bosgroep met een maximum van 90 euro per volledige lesdag.

2) Theoriecursussen: je betaalt zelf 15 euro per lesdag. Het resterende bedrag betaalt de bosgroep met een maximum van 25 euro per volledige lesdag.

Dit aanbod geldt voor de werkende leden van de Bosgroep OostVlaanderen Noord, Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen en Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender.

Welke opleidingen komen in aanmerking?

Kettingzaagcursussen (ECS), werken met de bijl, zelf brandhout maken, visuele boomveiligheidscontrole, houtsoorten herkennen, dunnen en toekomstbomen,… Dit zijn enkele voorbeelden. Deze lijst is niet volledig, dus check zeker bij je bosgroep als je zelf nog een idee hebt.

Vragen? Opmerkingen? Contacteer je bosgroep!

Boszoekers

Via deze rubriek brengen we regelmatig verkopers van brandhout en geïnteresseerde afnemers met elkaar in contact. Ook als je een bos te koop hebt, kan je dat hier aankondigen. Andere zoekertjes zoals werkmateriaal, bosplantsoen, … worden niet gepubliceerd. De inbreng van de bosgroepen is beperkt tot het geven van informatie en advies. De verkoop gebeurt rechtstreeks tussen de verkoper en de geïnteresseerde.

Momenteel zijn bij de Oost-Vlaamse bosgroepen volgende zaken beschikbaar gemeld: (meer informatie is beschikbaar bij de respectievelijke bosgroep)

PUBLICATIEAFSPRAKEN

- Uw zoekertje verschijnt maar één keer

- GEEN verkoop van tweedehands materiaal

- GEEN verkoop van bosplantsoen

- Telefoonnummers worden enkel vermeld bij de zoekertjes ‘bos te koop’

BRANDHOUT

Bosgroep OOST-VLAANDEREN NOORD 09/267 78 60

- LOKEREN Gezocht: iemand die dunning in fijnspar kan uitvoeren. Hout in ruil voor het werk / Nabij Daknammolenstraat, Lokeren / Contact via bosgroep

- SINT MARIA-AALTER takken van 25 gerooide populieren / prijs : 10 euro per stère / contact via de bosgroep

- WACHTEBEKE ± 66 m³ gezaagd, gekliefd en gedroogd brandhout

Te koop in hoeveelheid naar wens, verschillende houtsoorten

BOS TE KOOP

Bosgroep MIDDEN OOST-VLAANDEREN 09/267 78 60

- ERPE-MERE (OTTERGEM) Gekadastreerd: Erpe-Mere 6 afd/Ottergem, sectie A, nr394a (Ruststraat) / Opp: 32a 40ca / Beplant met ca 50 populieren met een omtrek van 1.5m à 2m / Vraagprijs: 12.500 Euro / Meer info: 0474/83.50.34

- ERPE-MERE(OTTERGEM-VLEKKEMMEERS): gekadastreerd ErpeMere 6 afd, sectie A, nr 403 / oppervlakte 14a 70ca / Meer info : 0496/06.77.16 of dirk.vandensteen2@telenet.be

- STEKENE Gekadastreerd : Stekene 4 afd/Klein Sinaai, sectie E nr 26c2 / Opp: 3182 m² / Meer info : kdevlieger@skynet.be

- EVERGEM (KLUIZEN) ± 8 stère grove den , droog, gezaagd en gekliefd / prijs : 25 euro per stère

- STEKENE 14 stère grove den, 4 stère fijnspar + wilg, 6 stère gemengd loofhout( gekliefd en 3 jaar gedroogd) / prijs: naaldhout: 35 euro per stère; loofhout: 40 euro per stère

- ERPE-MERE (BLAUWBOS) Gekadastreerd : Erpe-Mere 2 afd/Mere, sectie C nr 263 / Opp : 480 m² / Gekadastreerd: Erpe-Mere 2 afd/ Mere, sectie C nr 267 / Opp : 1780 m² / Gekadastreerd : Erpe-Mere 2 afd/Mere, sectie C nr 268 / Opp : 1730m² / Prijs overeen te komen / Meer info : paulbavo@yahoo.com

- NINOVE Gekadastreerd : Ninove/Aspelare, sectie B nr 232a, 232b, 231 / Opp: 0,58 ha / Meer info : Rudy Van Nieuwenhove 054/32.47.82

- NINOVE Gekadastreerd : Ninove/Denderwindeke, sectie A nr 133 / Opp: 69 a 25 ca / Meer info : Jo Goossens 02/553.85.87of joao.goossens@gmail.com

De bosgroepen krijgen regelmatig vraag naar brandhout. Meestal van particulieren die bereid zijn om ervoor te werken. Zoek je als boseigenaar dus naar een goedkope manier om hakhout af te zetten of om kroonhout te laten opruimen: contacteer ons!

OPROEP: BLIJF OOK DIGITAAL OP DE HOOGTE VAN HET BOSNIEUWS!

De Oost-Vlaamse bosgroepen beschikken sinds kort over een eigen Facebookpagina. Daar posten we heel wat interessante weetjes, foto’s, filmpjes en aankondigingen op. Zoek op Facebook ‘Oost-Vlaamse bosgroepen’ en vind ons leuk.

Af en toe brengen we ook een digitale nieuwsbrief uit. Zo kunnen we jou nog beter en sneller op de hoogte brengen van alles wat er beweegt rond bossen. Wens je deze nieuwsbrief graag te ontvangen? Stuur dan een mailtje naar bosgroepen@oost-vlaanderen.be, met vermelding van je naam en adres.