de bosbode 2012 - 1

VU, Jozef Dauwe, p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw, Woodrow Wilsonplein 2, 9000 Gent

Jaargang 8– nr 1

De bosbode is een tijdschrift van de drie Oost-Vlaamse bosgroepen

Redactie

Hans Scheirlinck, Sylvie Mussche, Maud

Plouy, Klaas Van Roy, Karen Dequidt, Kristof

De Rous

Fotografie

Cover: Dominique Lecompte

Binnenpagina’s: Hans Scheirlinck, Sylvie

Mussche, Maud Plouy, Dominique

Lecompte, Klaas Van Roy, Jeroen Franssens, David Stockman

Lay-out

Koloriet – Leefdaal

Druk

Parys Printing N.V – Evergem

Papier

Deze publicatie werd gedrukt op kringlooppapier ‘Reprint’

Oplage

9 000 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever

Jozef Dauwe

p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen

Noord vzw

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Raad van bestuur BON

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Leen

Meersschaert, Frans De Jonghe, Ingrid

Puylaert, Luc Claus, Nicole Van Duyse, Pierre d’Alcantara, Maurits Adriaenssens, Guy Bonsecour, Tom Van Holsbeke.

Raad van bestuur MOV

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Jan Verbeke, Marc Dilewyns, Francis De Beir, Geert de Visscher, Kris Janssens, Willy Van Hoey, Dirk Abbeloos,Werner Pycke, Steven Roosen, Jozef Wittouck, Norbert Van Stichel

Raad van bestuur VAD

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Willy Bauwens, Johan Detemmerman, Raoul D’Hoossche, Paul Lievens, José Tack, Jozef Van Crombrugge, Jan Van Huffel, Peggy Van

Laethem, Paul Vanderroost

Uw gegevens werden opgenomen in een databank die wordt beheerd door de Bosgroep. De gegevens in deze databank zullen enkel worden gebruikt in het kader van de werking van de Bosgroep en niet voor andere doeleinden. Indien u niet wenst dat uw gegevens in deze databank zijn opgenomen of indien u uw gegevens wenst te wijzigen, kunt u dit steeds doorgeven aan de Bosgroep.

Uw bos, onze zorg

Maak kennis met de bosgroepen

Een bosgroep heeft als doel u als boseigenaar praktische ondersteuning te bieden bij het beheer van uw bos. In een bosgroep zijn vele boseigenaars uit uw streek verenigd.

Samen met hen kan u vrijwillig meewerken aan een mooie toekomst voor het Vlaamse bos.

“Baas in eigen bos”, dat is het basisprincipe van de bosgroepen. De bosgroepen informeren adviseren en organiseren, maar u beslist steeds zelf over het beheer van uw bos.

Wat heeft de Bosgroep zijn leden te bieden?

GRATIS DIENSTVERLENING

1. Informatie

De bosgroep beantwoordt uw persoonlijke vragen over de technische, wettelijke en financiële aspecten van bosbeheer. U kunt ook deelnemen aan theorie- en praktijkcursussen in verband met bosbeheer.

2. Advies op maat van uw bos

U kunt een afspraak maken voor een terreinbezoek aan uw bos. Het resultaat is een beheeradvies op maat van u en uw bos.

3. Hulp bij uw bosadministratie

De bosgroep helpt u bij het aanvragen van subsidies en kapmachtigingen. Ook het opstellen van een bosbeheerplan kan begeleid worden.

DIENSTVERLENING TEGEN VERGOEDING

1. Betaalbare bosarbeid

U kunt een aanvraag indienen om tegen een voordelige prijs onrendabele werken in uw bos te laten uitvoeren. Voorbeelden zijn: bestrijding woekerende exoten, vrijstellen van jonge aanplantingen, onrendabele dunningen en hakhoutbeheer, aanleg van een bosrand,… De juiste tarievenlijst dient u bij uw bosgroep op te vragen.

2. Organisatie van beheerwerken

De bosgroep coördineert de beheerwerken bij meerdere boseigenaars samen zodat ze voor bos en eigenaar efficiënter en goedkoper worden. Wilt u werken uitvoeren in het bos dan kan de bosgroep die organiseren. U kunt deelnemen aan de gezamenlijke houtverkoop van de bosgroepen indien u hulp wenst bij de verkoop van bomen die u wenst te kappen.

3. Cursussen en excursies

De bosgroepen organiseren jaarlijks tal van cursussen zoals ‘kettingzaag, bosmaaier, houten constructies, enz. Leden kunnen hieraan deelnemen tegen een voordelig tarief.

Word gratis lid

Het feit dat u dit tijdschrift ontvangt betekent niet automatisch dat u lid bent. Iedere boseigenaar die dit wenst kan gratis lid worden van de bosgroep die actief is in zijn streek.

Uw lidmaatschap geeft recht op de dienstverlening van de bosgroep. Het lidmaatschap houdt geen verdere verplichtingen in.

Digitale Bosbode

Wil u graag papier besparen en wenst u de Bosbode enkel nog digitaal te ontvangen? Graag een seintje aan uw bosgroepsecreteriaat!

Wenst u vrijblijvend advies en hulp bij het beheer van uw bos? Contacteer ons:

• Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

Fax. 09/267 76 99

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

• Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

Fax. 09/267 76 99 bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Maud Plouy

• Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80 vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Woord vooraf

Beste eigenaar en bosliefhebber,

De prille lentezon doet dezer dagen het bos terug uit z’n diepe winterslaap ontwaken en brengt de ganse levenscyclus terug op gang. Deze natuurkrachten zijn gedurende de voorbije eeuwen amper gewijzigd; de manier waarop de mens naar het bos kijkt des te meer. Dit wordt mooi geïllustreerd in het artikel in deze Bosbode over het gebruik van de diverse houtsoorten vroeger en nu. Onze voorouders zagen het bos in de eerste plaats als leverancier van de onmisbare grondstof hout. Het juiste hout in het juiste werktuig vereenvoudigde een stukje het harde leven.

Amper twee generaties later appreciëren we datzelfde bos vaak om gans andere waarden. Natuurlijkheid, rust en biodiversiteit zijn maar enkele van de zaken waar we vandaag, in onze gejaagde en geïndustrialiseerde maatschappij, in het bos op zoek naar zijn. We hebben de luxe dat we ons hierop kunnen focussen, want de geglobaliseerde houtmarkt stilt onze steeds groeiende houthonger. Onze bossen duurzaam blijven beheren, met een vernieuwde waardering voor duurzame houtproductie, is één van de uitdagingen waar we de komende jaren voor staan.

Hiervoor kunnen we gelukkig rekenen op de steun van jullie, boseigenaars, die zich mee blijven inzetten voor het behoud van ons prachtig bospatrimonium. Als blijk van waardering heeft het provinciebestuur, mede op mijn initiatief, beslist om de provinciale belasting voor boseigendommen aansluitend op de woning aanzienlijk te verlagen. Meer hierover leest u in in deze Bosbode.

Uiteraard kunnen de inmiddels meer dan 1300 aangesloten leden-boseigenaars bij de drie Oost-Vlaamse bosgroepen blijven rekenen op de professionele hulp vanuit de bosgroepen. De secretariaten werden versterkt met twee nieuwe medewerkers die zich graag aan jullie voorstellen in dit nummer. Verder leest u ook meer details over de Ledenvergaderingen van de respectievelijke bosgroepen die de komende weken gepland zijn. Ik hoop jullie talrijk te mogen ontmoeten op deze vergaderingen of op een andere activiteit van de bosgroepen.

Jozef Dauwe

Voorzitter Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw Voorzitter Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw Voorzitter Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Een gesprek met Jozef Dauwe ‘Goed nieuws voor grote boseigenaars’

Het was al van 2009 geleden dat we met de redactie van de Bosbode een boeiend gesprek hadden met onze voorzitter, gedeputeerde Jozef Dauwe. Vol enthousiasme nodigde Jozef Dauwe ons opnieuw uit voor een gesprek, concrete aanleiding hiervoor is een recente wijziging in de algemene provinciebelasting met positieve gevolgen voor een deel van de boseigenaars.

Jozef Dauwe (JD) : Ik ben blij om goed nieuws te kunnen brengen aan de grotere boseigenaars met een bosdomein palend aan een woonkavel. Op 30 november 2011 besliste de provincieraad immers om de algemene provinciebelasting op deze bossen palend aan een woonkavel te wijzigen.

Redactie (R) : Legt u ons nog eens uit wat precies het probleem was met de provinciebelasting voor ze werd gewijzigd?

JD : De heffing voor een groep van boseigenaars was in het verleden onredelijk hoog, met nefaste gevolgen voor de betreffende bossen en domeinen. Het gaat niet over afzonderlijke bossen, los van

een woonkavel of huiskavel. Deze werden en worden immers door de provincie niet belast. Waar het wel over gaat, zijn bospercelen die palen aan een woonerf en dus eigenlijk één geheel vormen met een landelijke woning, een hoeve of een kasteel. De zogenaamde huiskavel is tot ca. 1 ha forfaitair en laag belast, maar de aansluitende bospercelen werden wel bijkomend belast à rato van de bosoppervlakte. Deze bosbelasting was geplafonneerd op het bedrag van 8400 euro. U begrijpt dat dit een enorm hoge belasting is voor de eigenaar, op een goed (bos) waar hij geen opbrengsten van heeft. Het gevolg van deze hoge belasting was dan ook in heel wat gevallen dat prachtige domeinen verkaveld werden of deels verkocht werden. Maar wat is er nu zowel vanuit landschappelijk, cultureel-historisch en uiteraard ook natuuroogpunt mooier dan het behoud van een landhuis, hoeve of kasteel met omliggende bossen en landerijen? Het kon toch niet zijn dat de provincie door deze onrechtvaardig hoge bosbelasting, de verdere versnippering van deze domeinen in de hand zou werken!

R : U hoeft ons er niet van te overtuigen hoe onrechtvaardig deze belasting was! Meerdere malen contacteerden boseigenaars ons hierover en hoopten ze dat er iets zou aan gedaan worden. Houdt u ons niet langer in spanning : wat is het goede nieuws?

JD : Wel, de manier waarop de provinciebelasting wordt berekend blijft dezelfde. Maar de provinciebelasting op bossen aansluitend op een woonerf is vanaf nu geplafonneerd op 1250 euro in plaats van de vroegere 8400 euro. Op die ma-

nier hoopt de provincie de eigenaars van een bos aansluitend op een woonerf toch een duwtje in de rug te kunnen geven. Dit is uiteraard niet alleen mijn verdienste; de medewerking van de volledige deputatie en in het bijzonder van eerste gedeputeerde Alexander Vercamer heeft ervoor gezorgd dat deze wijziging in de provinciebelasting doorgevoerd werd. In deze economisch en financieel moeilijke tijden was dit immers geen gemakkelijke beslissing, aangezien dit toch gaat over minder inkomsten voor de provincie.

R : We zijn ervan overtuigd dat dit zeker en vast een stap vooruit is voor een aantal grotere boseigenaars! Mogen wij u –nu we hier zijn – ook vragen welk nieuws u voor ons heeft met betrekking tot de interne staatshervorming en het witboek?

JD : Veel meer dan de grote lijnen kort toelichten, kan ik momenteel niet doen vrees ik. Zoals jullie wel weten, komt er een herverdeling van de bevoegdheden tussen het Vlaams Gewest, de provinciebesturen en de gemeentebesturen. Dit is de zogenaamde interne staatshervorming. In het Witboek werden een aantal grote krachtlijnen voor deze interne staatshervorming vastgelegd. Eén van deze krachtlijnen is dat de provincie de volledige bevoegdheid zal krijgen voor een aantal grondgebonden materies, waaronder de bosgroepen. Dat betekent dat de bosgroepen in de toekomst voor hun erkenning en subsidiëring zouden afhangen van de provincies en niet langer van het Vlaams Gewest. Persoonlijk ben ik hier heel blij mee! Maar hoe dit nu verder allemaal concreet moet gebeuren, is nog niet uitgewerkt.

R : Wij hopen uiteraard dat dit kan uitgeklaard worden met respect voor de sterkte van de bosgroepen nl. de werking vanuit de basis. Het zijn immers de boseigenaars zelf die het succes van de bosgroepen maken!

JD : Inderdaad dat klopt! Daar kan ik jullie volmondig in bijtreden. De sterkte van de bosgroepen is dat ze verenigingen zijn van en voor boseigenaars. Telkens ik aanwezig ben op een activiteit van de bosgroepen, stel ik vast dat de leden echt vertrouwen op de bosgroep om hen deskundig en onafhankelijk advies te geven en te helpen bij het beheer van hun bos. En dat moeten we absoluut zo behouden!

Als afsluiter graag nog even een woordje over de problemen met de projectsubsidies voor de bosgroepen. De OostVlaamse bosgroepen kunnen onrendabele boswerken uitvoeren bij de private eigenaars dankzij verschillende financieringskanalen. Het gaat dan over werken zoals bestrijding van Amerikaanse vogelkers, vrijstellen van jonge aanplantingen, aanleggen van bosranden enzovoort. Eén van de financieringskanalen hiervoor is de projectsubsidie die de bosgroepen kunnen krijgen van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Het is bijzonder betreurenswaardig dat er de laatste 2 jaren zeer veel problemen zijn met het goedkeuren van deze pro-

jectsubsidies. Meer nog, voor dit jaar lijkt het erop dat het Vlaams Gewest zal terugkrabbelen voor de uitbetaling van reeds eerder goedgekeurde subsidies. Ik doe zeker en vast mijn best om dit eventueel nog rechtgetrokken te krijgen. En bovenal : dat dit in de toekomst niet meer gebeurt! Het is voor de bosgroepen en voor het bos immers belangrijk om bij de boseigenaars onrendabele beheerwerken te kunnen uitvoeren. Dit geeft de bosgroepen extra slagkracht op het terrein, en dat is toch wat we willen.

De bosgroepen kunnen zeker op mijn steun rekenen.

R : Dank u mijnheer Dauwe. Laat ons hopen op een goede afloop!

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

Dankzij uw vertrouwen

haalt de bosgroep mooie resultaten

In 2011 mocht Bosgroep Midden OostVlaanderen 37 nieuwe leden verwelkomen. Zij zijn samen eigenaar van bijna 100 ha bos. In totaal zijn nu 310 boseigenaars lid van de bosgroep. Samen beheren ze 1100 ha bos.

Dertig procent van de werktijd is de bosgroep aanwezig op het terrein – dat is goed voor 130 terreinbezoeken waarvan 49 eerste adviezen. Naast deze kennismakingen met nieuwe boseigenaars wordt de verdere begeleiding van bekende leden én de opvolging van beheerwerken op het terrein steeds belangrijker. Zo begeleidde de bosgroep meer dan twintig leden bij bosaanplantingen door het adviseren van de boomsoortenkeuze, het aanvragen van subsidies en het organiseren van de aankoop van

plantgoed en de aanplanting zelf. Acht keer ging over nieuwe bebossingen op voormalige landbouwgronden. Het is hoopvol te zien dat steeds meer mensen zich privé engageren voor meer bos in Vlaanderen.

Dankzij projectsubsidies van de Vlaamse overheid en de provincie kon ter waarde van 38 000 euro beheerwerken worden uitgevoerd in 16 ha bos van 25 leden. We denken dan aan veiligheidskappingen in bosranden, onrendabele dunningen, vrijstellingen van jonge aanplantingen, het aanleggen van bospoelen.

Wij nodigen u uit met ons mee te duimen dat deze subsidies ter verbetering van de ecologische, recreatieve en economische functie van onze bossen ook

Uw mening is van tel

Suggesties en opmerkingen bij de resultaten, planning en budgetten van de bosgroep zijn welkom tijdens de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering op zaterdag 19 mei 2012. Alle leden ontvangen hiervoor nog een persoonlijke uitnodiging.

Na deze vergadering van een uurtje maken we er een aangename en leerrijke bosdag van met tijd voor een babbel, hapje en drankje. U kan ook deelnemen aan een boswandeling met gids, een mini-cursus bosbeheer, een lezing, een demonstratie,…. enzovoort. Kortom, voor ieder wat wils.

Maarten Decoene versterkt de bosgroep als medewerker bosbeheer

Zoals reeds aangekondigd in vorig nummer is de bosgroep versterkt door een nieuwe werkkracht. Sinds februari 2012 is Maarten Decoene de nieuwe medewerker bosbeheer. Op zijn tweede dag bij de bosgroep kruipt Maarten in de pen om zich aan jullie voor te stellen.

in tijden van besparing kunnen blijven bestaan. Hout vasthouden…

Om alle misverstanden te vermijden: dat u de BOSbode ontvangt betekent niet automatisch dat u echt lid bent van de bosgroep. Ontving u geen uitnodiging voor onze nieuwjaarsreceptie? Ontving u vorig jaar geen uitnodiging voor de Algemene Vergadering? Dan bent u nog niet geregistreerd als lid van de bosgroep. Uw lidmaatschap is belangrijk voor bos, boseigenaars en bosgroep. Samen staan we sterker. Contacteer het bosgroepsecretariaat om dit gratis in orde te laten brengen.

Beste bosgroepleden, waarschijnlijk zal het wel eventjes duren voor ik jullie allen leer kennen. Op deze manier kunnen jullie alvast met mij kennis maken.

In 2010 studeerde ik aan de Hogeschool Gent af als groenmanager. Tijdens mijn studies focuste ik me voornamelijk op natuurbeheer en bosbeheer. Stage liep ik in mijn tweede jaar bij het Regionaal Landschap en de bosgroep Zenne, Zuun en Zoniën. In mijn laatste jaar trok ik 3 maanden naar Malawi om daar te werken rond natuureducatie en het vestigen van schooltuinen en gemeenschapstuinen volgens de principes van permacultuur.

Tot voor kort was ik aan de slag bij het INBO (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek). Daar werkte ik binnen de onderzoeksgroep Genenbronnen Bosbouw als technicus in het veredelingsprogramma van populier. Mijn belangrijkste taken situeerden zich in het onderzoek naar de tolerantie van populier aan de roestziekte. Ook het opvolgen van proefaanplantingen behoorde tot mijn takenpakket. In 2011 volgde ik nog een opleiding tot natuurgids. Ik kijk uit naar mijn nieuwe uitdaging hier bij de bosgroep. Wat me vooral aanspreekt is het feit dat mijn nieuwe functie heel praktijkgericht is en dat ik met vele personen en even veel verschillende situaties in contact zal komen. Graag nodig ik je allen uit om massaal gebruik te blijven maken van de dienstverlening van de bosgroep. Als je contact opneemt met de bosgroep kan je vanaf nu dus ook bij mij terecht komen. Ook de terreinbezoeken zullen deels door mij afgewerkt worden. Hopelijk kunnen we snel kennis maken! Maarten

Wat mag u in 2012 van de bosgroep verwachten?

Terreinbezoeken voor advies, cursussen, het organiseren van een gezamenlijke houtverkoop, het organiseren van bebossingen en herbebossingen …de basisdienstverlening zetten we uiteraard voort. Nu we ook kunnen rekenen op de inzet van Maarten kunnen we meer en meer boseigenaars van dienst zijn.

In 2012 zal de bosgroep zich actief bekend maken in twee nieuwe deelgebieden. De eigenaars van bos in Gavere en de eigenaars van bos in het zuiden van Lede en Erpe-Mere zullen uitgenodigd worden

voor een infoavond om kennis te maken met de werking en dienstverlening van de bosgroep.

Mede op vraag van de gemeente zullen de eigenaars van bos in Sint-Lievens-Houtem uitgenodigd worden om deel te nemen aan de opmaak van een gezamenlijk bosbeheerplan. De leden die deelnemen aan de lopende initiatieven rond de Makegemse bossen in Merelbeke en het Kravaalbos – Herenbos – Kluisbos in Aalst kunnen er op rekenen dat de bosgroep deze met veel inzet verder zal begeleiden.

Of er in de loop van 2012 ook onrendabele beheerwerken zullen kunnen worden gefinancierd is nog niet zeker. De bosgroepen hopen hierover in de loop van maart meer duidelijkheid te krijgen van het Vlaams Gewest.

Wenst u ondertussen meer informatie over de dienstverlening van de bosgroep -die eventueel kan helpen bij het beheer van uw bos- dan kan u steeds contact opnemen met het bosgroepsecretariaat om een afspraak te maken voor een gratis en vrijblijvend terreinbezoek aan uw bos

Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender

Europees beschermde natuur boseigenaars kunnen belangrijke rol spelen

De Bosgroep geeft boseigenaars advies over het beheer van hun bos en hun wettelijke rechten en plichten. Met dit artikel houden we u dan ook graag op de hoogte van recente ontwikkelingen. Het Agentschap voor Natuur en Bos is momenteel bezig met de opmaak van de zogenaamde ‘Instandhoudingsdoelstellingen’ (IHD) voor heel wat bossen in onze regio nl. die deel uitmaken van een Speciale Beschermingszone (SBZ).

Wat is een Speciale Beschermingszone (SBZ)?

De Speciale Beschermingszones werden aangeduid op basis van twee Europese wetten nl. de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn. Deze SBZ’s zijn belangrijk om kansen te geven aan dieren- en plantensoorten en hun leefgebieden (habitats) die in Europa zeldzaam of bedreigd zijn.

Waar in het werkingsgebied van MOV?

In het werkingsgebied van MOV is onder andere de Speciale Beschermingszone

“Bossen van het Zuidoosten van de Zandleemstreek” afgebakend, met daarin de Makegemse bossen en andere bosjes in de omgeving van Merelbeke en Oosterzele, Aelmoeseneienbos, Serskampse bossen, natuurgebied Honegem-Zolegem en Buggenhoutbos.

Overheid start overleg met de eigenaars en gebruikers in de SBZ

In de Speciale Beschermingszones moet Vlaanderen bijzondere maatregelen nemen voor de natuur.

Algemene Vergadering 2012

Op zaterdag 21 april organiseert de Bosgroep haar jaarlijkse Algemene Vergadering. Dit jaar zijn we te gast in het bosgebied Heynsdaele gelegen op de grens van Ronse en Kluisbergen. Het bos is 30 ha groot en eigendom van de Provincie Oost-Vlaanderen. Aangezien dit boscomplex niet vrij toegankelijk is, is dit een unieke gelegenheid om deze verborgen parel te ontdekken. Alle leden en sympathisanten zijn van harte welkom! Afspraakplaats aan de ingang van het Provinciaal Tehuis Heynsdaele, Ronsebaan te Kluisbergen.

Het programma van de Algemene Vergadering ziet er als volgt uit:

09u30: Wandeling in het boscomplex

‘Heynsdaele’ te Ronse

11u45: Administratief gedeelte

Dit zijn de Instandhoudingsdoelstellingen en Instandhoudings-maatregelen (IHD).

Het Agentschap voor Natuur en Bos heeft deze voor de bossen van het zuidoosten van de zandleemstreek uitgeschreven in een wetenschappelijk onderbouwd rapport. In een Bovenlokaal Overleg (BOLOV) zullen nu samen met eigenaars en gebruikers in de SBZ de maatschappelijke en socioeconomische aspecten van de IHD besproken worden.

Concreet uitgewerkte voorstellen waarbij duidelijk is in welke bossen precies welke maatregelen zullen moeten genomen worden komen hierbij nog niet aan bod. Dit komt in een latere fase, die nog even op zich zal laten wachten.

Oproep Bent u eigenaar van een bos gelegen in één van deze gebieden? Contacteer de bosgroep indien u meer informatie of uitnodigingen voor de Bovenlokale Overlegmomenten (BOLOV) wenst te ontvangen

Nieuwe medewerker

Bosgroep Vlaamse

Ardennen tot Dender vzw

Het nieuwe jaar bracht meteen ook een nieuwe medewerker mee. Kristof De Rous zal voortaan Dominique Lecompte vervangen en coördinator Hans Scheirlinck bijstaan in de dagdagelijkse werking. Naast de uitvoering van administratieve taken op de nieuwe locatie in de Veemarkt 27 in Ronse, zal Kristof ook op het terrein boseigenaars begeleiden en dossiers mee opvolgen.

Om organisatorische redenen hebben we er dit jaar voor gekozen te starten met de wandeling en vervolgens het administratief gedeelte af te werken. Ook dit jaar loopt het 3-jaarlijks mandaat van een bestuurder af en zullen er dus bestuurdersverkiezingen plaats vinden. Elk werkend lid dat gemotiveerd is om zo’n mandaat op te nemen kan zich kandidaat stellen om bestuurder te worden bij de Bosgroep. Voor meer informatie over het engagement als bestuurder kunt u steeds contact opnemen met het secretariaat. Kandidatuurstellingen dienen uiterlijk op vrijdag 6 april binnen te zijn.

• Voorstelling van het activiteitverslag 2011 en de planning 2012

• Goedkeuring rekeningen 2011 en begroting 2012

• Verkiezing leden Raad van Bestuur

13u00: Mogelijkheid tot deelname aan lunch

Deelname aan de Algemene Vergadering is gratis voor onze leden en hun partner. Wie dit wenst kan na de wandeling ook nog een hapje blijven eten. Inschrijven bij de Bosgroep is evenwel verplicht!

?

Kristof De Rous, die een opleiding bachelor groenmanagement genoot in Roeselare, liep verschillende stages in het buitenland en werkte ook als vrijwillger mee op enkele natuurreservaten bij de Royal Society for The Protection of Birds (RSPB) in Schotland en Wales. Vogels kijken behoort dus tot één van zijn hobby’s.

Vlaamse Ardennendag

Wenst u ons te contacteren ? Bosgroep VlaaMse ardennen tot dender VzW

Fax. 09/267

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Maud Plouy

In zijn vorige job coördineerde Kristof een project rond biodiversiteit waarin verschillende terreinacties centraal stonden. “Ik kijk uit naar een inspirerende samenwerking in de mooiste streek van Oost-Vlaanderen”, aldus Kristof.

De 34ste Vlaamse Ardennendag, op zondag 15 april 2012, is dé trefdag voor alle gezinnen en organisaties met een hart voor natuur, bos en landschap in de Vlaamse Ardennen. Er is een zeer ruime waaier van boeiende activiteiten, die pareltjes bos, natuur en landschap van de Vlaamse Ardennen in de kijker zetten. Je vindt een volledig overzicht van alle activiteiten op www.vlaamseardennendag. be

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

In het groen zijn de bossen zichtbaar. Rood omcirkeld is de SBZ “Bossen van het Zuidoosten van de Zandleemstreek.

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

Openbare brandhoutverkoop werd een succes!

Sinds jaar en dag adviseren de bosgroepen hun leden hoe zij op een duurzame manier hun bossen kunnen beheren. Dikwijls resulteert dit beheer in het kappen van bomen. Dit kunnen bomen zijn afkomstig uit een dunningskap, hakhoutkap, kaalkap of uit bestrijding van Amerikaanse vogelkers.

Het grootste deel van dit hout biedt de bosgroep te koop aan op de industriële houtmarkt. In eerdere publicaties las u meer over deze gezamenlijke houtverkopen. Geregeld resulteert het beheer van bossen ook in kleinere partijen hout die niet geschikt zijn voor de houtindustrie. Deze bomen worden door de bosgroep op stam verkocht tijdens een openbare brandhoutverkoop in een café te velde. En zo was de bosgroep op 15 november 2011 te gast bij Lydie in Café Brigand te Stekene.

Vooraleer een openbare verkoop kan doorgaan, dient er eerst een Brandhoutcatalogus te worden samengesteld. Voor dit werk konden we beroep doen op onze bosconsulenten die bereid werden gevonden de loten te gaan indelen en opmeten. In totaal hadden we 450m³ hout ingedeeld in 21 loten te koop. Op de verkoopzitting werd meteen duidelijk dat de interesse naar brandhout in de lift zit. Er kwamen een 50-tal kooplus-

tigen naar Stekene afgezakt. Ook dit jaar konden we opnieuw beroep doen op de deskundigheid van Notaris Frank Muller die de verkoop met verve in goede banen leidde. Van de 21 loten ging het merendeel onmiddellijk van de hand. We haalden een gemiddelde verkoopprijs van meer dan 21€/m³. Dit betekent een aanzienlijke stijging ten opzichte van de voorbije jaren. Waarschijnlijk ligt de verklaring enerzijds in de recente stijgingen van de stookolieprijs en anderzijds denken we dat veel mensen werken in het bos als een ontspannende bezigheid ontdekken.

In elk geval zorgen deze kappingen voor het broodnodige beheer van onze bossen en we hopen het succes van dit jaar volgend jaar nog eens te kunnen overdoen.

Hebt uzelf hout dat u te koop wenst aan te bieden op de Openbare Brandhoutverkoop of wenst u op de hoogte gebracht te worden van onze volgende brandhoutverkoop? Neem gerust contact op!

Bij deze wensen we notaris Frank Muller en onze bosconsulenten te bedanken voor hun vrijwillige medewerking!

Algemene Ledenvergadering

Op zaterdag 21 april 2012 vindt onze jaarlijkse algemene ledenvergadering plaats. Locatie van het gebeuren wordt de Sint-Janskring te Ruiter (Waasmunster). Op het programma van de ledenvergadering staan o.a. toelichting en goedkeuring van het jaarverslag 2011, van de jaarrekening 2011 en van de begroting 2012. Aansluitend daarop zal de algemene vergadering beslissen over de invulling van 2 bestuurdersmandaten. Na het officiële gedeelte volgt een gegidste wandeling in het Molsbroek te Lokeren. Het geheel zal afgesloten worden met een lekkere lunch.

Bosgroepleden krijgen half maart hun persoonlijke uitnodiging met de post of via mail toegestuurd. Inschrijven is verplicht.

Jaarverslag 2011

Het jaarverslag van 2011 omvat zowel een weergave van de activiteiten van de bosgroep in 2011 als van de planning voor 2012. Toelichting van het jaarverslag wordt gegeven tijdens de Algemene Vergadering. Hieronder enkele headlines.

In 2011 :

• werden 80 nieuwe boseigenaars lid van onze bosgroep,

• werden 48 kapmachtigingen aangevraagd

• werden 95 terreinbezoeken met boseigenaars uitgevoerd

• werkten we aan 5 bosbeheerplannen die in opmaak zijn

• organiseerden we 10 vormingsmomenten voor leden

Mooi gestart

Tradities zijn er om in ere te houden : de nieuwjaarsbijeenkomst voor de OostVlaamse bosgroepleden en –sympathisanten ging ook dit jaar door in Kasteel Sanderling in De Pinte. Op donderdagavond 19 januari mochten we een 200-tal aanwezigen ontvangen met een droogje en een natje. Bosgroepvoorzitter Jozef Dauwe stak de boseigenaars in zijn toespraak een hart onder de riem door te zeggen hoezeer hij hun inzet voor het duurzaam beheren van hun bos apprecieert.

Bosconsulenten aan het werk bij het opmeten van een brandhoutlot.

Bent u nog geen lid, maar wenst u toch graag aanwezig te zijn op de algemene vergadering? Contacteer dan gerust het bosgroepsecretariaat.

• brachten we 4787 m³ hout van 31 eigenaars op de markt voor een totale koopsom van 158000 euro

• werkten we aan een toegankelijkheidsregeling voor de Lembeekse bossen

• en nog zo veel meer …

In 2012 plannen we :

• terreinbezoeken met gratis adviesverlening bij boseigenaars uit het werkingsgebied

• cursussen en vormingen voor onze leden

• afwerking van een aantal lopende bosbeheerplannen

• opmaak van een bosbeheerplan voor boscomplex Roosenberg

• goedkeuring van de toegankelijkheidsregeling Lembeekse bossen

• een industriële houtverkoop

• een openbare brandhoutverkoop

• en nog zo veel meer…

Bent u boseigenaar en kunnen wij u helpen met het beheer van uw bos? Contacteer ons!

Wenst u ons te contacteren ? Bosgroep oost-Vlaanderen noord VzW

P.a. Provincie Oost-Vlaanderen

Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 9000 Gent Tel. 09/267 78 60

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

Algemene Vergadering 2011: Aandachtige toehoorders tijdens de excursie in Het Leen’

2012

‘Exploitatie in uitvoering te Stekene’.

Uit het juiste hout gesneden

Het

hout van elke boomsoort heeft specifieke kenmerken: soms wat buigzamer, andere dan weer zacht en makkelijk te bewerken en nog andere taai en hard. Onze voorouders, die het moesten doen zonder alle soorten kunststoffen die actueel beschikbaar zijn, maakten dankbaar gebruik van de verschillende houtsoorten en hadden voor elke soort een specifiek toepassing. Bij bosaanleg worden actueel ook vaak verschillende soorten bijgemengd en boseigenaars vragen soms naar de marktwaarde of gebruiksmogelijkheden van dit inheems hout. In dit artikel bespreken we de kenmerken en de toepassingen van de voornaamste loofhoutsoorten die in onze bossen voorkomen.

Eik

Eik werd en wordt terecht nog steeds beschouwd als de koning van onze WestEuropese bossen. Het hout is uitermate sterk en duurzaam en dus goed bestand tegen weerselementen en geschikt voor buitentoepassingen. Anderzijds heeft eikenhout ook een zeer mooie nerftekening met lichtere vlekjes (zogenaamde ‘spiegels’) wat het hout dan weer gegeerd maakt voor meubelconstructies. Tenslotte zitten in het hout ook nog bepaalde looistoffen (zogenaamde ‘tannines’) die onder andere gebruikt worden om aan wijn een typisch aroma te geven.

In de tijd dat er van invoer van tropisch hardhout nog geen sprake was, was eik de voornaamste houtsoort voor buitentoepassingen (allerhande schrijnwerk). Het is dus altijd een schaars en kostbaar goed geweest. Bovendien werd eik veelvuldig gebruikt in de scheepsbouw en had op die manier ook strategisch belang. In die mate zelfs dat diverse koningen (oa Lodewijk XIV) de aanplant van eik in hun rijk promootten met als doel de aanvoer van hout voor de instandhou-

ding van de oorlogsvloot te verzekeren. Sinds de Middeleeuwen wordt er dan ook al handel gedreven met eikenhout. Vanwege de sterkte-eigenschappen van eikenhout werd deze soort ook traditioneel gebruikt als constructiehout. Eiken balken zorgden er voor dat onze prachtige historische gebouwen konden worden opgetrokken en dat lang voordat er stalen profielen beschikbaar waren! Ook ‘treinbielzen’ werden traditioneel gezaagd uit knoestige, minder waardevolle stammen.

Voor meubelhout wordt nogal eens vaak verwezen naar ‘Franse eik’. Hier mee wordt niet zozeer verwezen naar de herkomst van het hout, doch eerder naar de kwaliteit. Eik die traag en gelijk matig is gegroeid, die geen knoesten of andere gebreken heeft en waarvan het hout ‘zoet’ (= weinig nerveus) is, wordt gebruikt voor kwaliteitsmeubels. Uiteraard komt veel van dergelijk hout uit de grote Franse bosgebieden (misschien nog aangeplant voor de oorlogsvloot!), maar derge lijke ‘Franse eik’ kan evengoed uit Duitsland, Polen of andere Europese

landen komen. Door het specifiek verzagen van de eiken stam (zogenaamd ‘kwartiers’) zorgt men ervoor dat de prachtige vlamtekening met bijhorende ‘spiegels’ maximaal op planken zichtbaar zijn. Verschil tussen het hout van zomereik en dat van wintereik kan men enkel met een microscoop zien, niet met het blote oog. Hout van Amerikaanse eik daarentegen is wel gemakkelijk herkenbaar: het is roder, heeft vaak bredere groeiringen en is zachter dan dat van inlandse eik. Het hout lijkt op inheemse eik maar door de bredere groeiringen (snellere groei) mist het toch de verfijnde tekening. Het hout is minder duurzaam en wordt in de industrie vaak verwerkt tot parket. De prijs op stam voor Amerikaanse eiken van gemiddeld 2 meter omtrek schommelt tussen 85 en 105 € per m³. De prijzen op stam voor kwalitatieve inlandse eikenstammen lopen al snel op tot 130 tot 160 €

per kubieke meter. Voor foutloze topkwaliteit geschikt voor fineer of voor eikenvaten kan soms dubbel zoveel geboden worden.

Eikenhout bevat ook taninnes of looistoffen. Het zijn deze stoffen die er ook voor zorgen dat het (nat) eikenhout na verloop van tijd zwart verkleurt rond metalen spijkers. Al van in de Middeleeuwen werd eik (en voornamelijk de schors van eik) gebruikt om leer te looien. Deze tannines zorgen ook voor de typische smaak die wijn krijgt wanneer deze een tijd gerijpt is in eikenhouten vaten. De prachtigste eikenstammen komen terecht bij de ‘kuipers’ of ‘tonnelier’ (Frans). Zowel Amerikaanse als inlandse eik kunnen gebruikt worden voor wijnvaten. Ervaren wijndrinkers proeven het verschil direct.

Inlandse eik geeft zachte vanilletoetsen aan de wijn; bij Amerikaanse eik domineert het houtige vanillearoma de wijn.

Beuk

Beuk is en blijft het betere meubelhout bij uitstek: het is gemakkelijk bewerkbaar en toch voldoende hard; het splintert niet en laat zich gemakkelijk afrollen (= schillen). Deze laatste kwaliteit zorgt er voor dat beuk ook vaak verwerkt wordt tot multiplexplaten, vaak voor de meubelindustrie. Bovendien is beukenhout in relatief grote hoeveelheden beschikbaar, waardoor industriële, grootschalige verwerking mogelijk is. Voor buitentoepassingen is (onbehandeld) beukenhout dan weer totaal ongeschikt

omdat het zeer gemakkelijk aangetast wordt door allerhande schimmels. Het hout dat kleur- en smaakloos is, wordt wel verwerkt tot allerhande keukengerei; van houten lepels over snijplanken tot deegrollen. Ook de houten stokjes in frisco’s zijn vaak van beukenhout gemaakt.

Met behulp van stoom kan (massief of multiplex) beukenhout zeer gemakkelijk gebogen worden. Meubelmakers maken hiervan gretig gebruik in allerhande

Goede kwaliteit van eik wordt gebruikt voor wijnvaten

Een schaal in eikenhout waarop de ’spiegels’ goed zichtbaar zijn

toepassingen zoals bijvoorbeeld bij leuningen en zittingen van stoelen. Beukenstammen van (zeer) goede kwaliteit (zgn. ‘witte’ beuk) worden dan weer gezocht door trappenmakers. Mooi zaaghout van beuk brengt gemiddeld 60 tot 75 € per kuub op. Beuk van mindere kwaliteit of met verkleurde (rode) kern (zgn ‘industriële’ beuk) schommelt rond de 40 €. Deze wordt dan oa verwerkt tot (binnenlagen van) multiplex of op onzichtbare plaatsen in meubels (vb binnenwerk van zetels).

Populier en abeel

Populier die zich thuis voelt op rijke, vochtige bodems is de boom bij uitstek van de Lage Landen. Hij levert een wit zacht, gemakkelijk bewerkbaar hout dat niet geschikt is voor buitentoepassingen. Traditioneel werd het hout van populier (en dat van zijn broertje de abeel) gebruikt voor allerhande toepassingen: van meubels (zogenaamde ‘blank houten’ kastjes) over klompen tot ganse dakconstructies op hoeves en schuren. Het was immers een houtsoort die lokaal ruim voorhanden was, beschikbaar in grote afmetingen en goede sterkteeigenschappen bezit.

De bloeiende luciferindustrie in Zuidoost Vlaanderen in het begin van de vorige eeuw stimuleerde mee de aanplanting van populier in de regio. Deze industrie is inmiddels volledig teloor gegaan, maar het ruime aanbod van populierenstammen heeft nieuwe industriële verwerkingseenheden doen ontstaan. De beste kwaliteiten worden verwerkt tot fineer voor fruitkistjes of multiplex; de mindere kwaliteiten worden verzaagd tot palettenhout. De kleine sortimenten en dikkere takhout vinden een afzet in

de papierindustrie. Opmerkelijk is dat het ‘bosarme’ Vlaanderen een grote exporteur is van populierenstammen zowel naar Noord-Afrika als naar het Verre Oosten (China en India). Na een aantal ‘crisisjaren’ omwille van onder andere vitailteits- en imagoproblemen lijkt deze boomsoort stilaan aan een comeback te beginnen. De verkoopsprijzen op stam variëren sterk in functie van vraag en aanbod op de mondiale houtmarkt. Voor de beste kwaliteiten wordt actueel 30 à 35 € per cuub geboden.

Es

De es levert sterk doch soepel en buigzaam hout. Deze eigenschappen maken het uiterst geschikt voor houten turntoestellen die sterk belast worden. Ook stelen van hamers, bijlen en schoppen zijn meestal van es gemaakt. Een steel is het sterkst wanneer de nerven zo recht en parallel mogelijk lopen met de steel. In-

dustrieel gemaakte stelen worden vaak uit grotere essenstammen gezaagd en voldoen vaak niet aan voorgenoemde eis. De beste stelen krijg je door ze te klieven uit een stuk essenhout en vervolgens bij te schaven. Op die manier loopt de nerf steeds mee met de steel.

Essenhout is niet geschikt voor buitentoepassingen, maar ondergedompeld onder water rot het niet. Deze eigenschap maakt het een geschikte houtsoort om in waterbouwkundige constructies te worden gebruikt. Es levert een zeer decoratief hout met een mooie ‘vlamtekening’ (gelijkend op eik, maar dan zonder de ‘spiegels’), waardoor het uitermate geschikt is als meubelhout (zowel massief als fineer). Mooie essenstammen worden verkocht aan 80 à 100 € per kuub, terwijl voor de laagste kwaliteiten vaak maar de helft wordt geboden. De recent opgedoken ‘Essenziekte’ (zie ook vorige Bosbode) legt wel een zware hypotheek op de toekomst van deze boomsoort.

Boskers of zoete kers

ziektes (oa loodglansschimmel). Voor vele specifieke toepassingen volstaan echter kortere stamstukken en heeft men geen foutvrije stammen van 6 à 8 meter nodig. Betere exemplaren vanaf 180 cm omtrek worden verkocht van 70 tot 90 € per m³; voor echte topkwaliteit kan echter soms een veelvoud hiervan worden neergeteld. De echt slechte stukken leveren een prima brandhout dat zich evenwel zeer moeilijk laat klieven!

Esdoorn

Ook het witte hout van de esdoorn is zeer geliefd als meubelhout wegens de tekening en de hardheid. De slijtvast-

heid maakt dat het ook vaak gebruikt wordt voor planken vloeren. De inlandse esdoorn zou evenwel merkelijk zachter zijn, dan zijn Noord-Amerikaanse en Canadese broertjes die hier bij ons het vaakst verwerkt worden. Verder wordt het gebruikt in muziekinstrumenten, ondermeer in gitaren en violen. De houtwaarde stijgt gevoelig indien een bijzondere tekening aanwezig is zoals “vogelogen” (kleine puntjes met een cirkeltje rond) of “quilted esdoorn” (nog het best te omschrijven als druppels kwik of olie die over het hout lijken te lopen). Esdoornhout op stam brengt vanaf 180 cm omtrek 70 tot 90 € op per kuub.

‘Kernverkleuring’

Boskers, of kortweg ‘kerselaar’ levert één van de edelste houtsoorten uit onze contreien. Het roze tot roodbruine hout heeft een fijne structuur en wordt gebruikt voor meubels, muziekinstrumenten en houtdraaiwerk. Het zachte hout is evenwel niet geschikt voor buitentoepassingen. De boom mag er ook best wezen, met z’n statig voorkomen, z’n lekkere vruchten en koninklijke bloesems kleurt hij onze bossen het jaar rond. Het is een soort die zich niet gemakkelijk naar de hand van de bosbeheerder laat zetten, moeilijk te snoeien en nogal gevoelig aan gomuitvloei en

Populier in een eigentijds creatief kleedje

bij es hoeft niet altijd als een gebrek te worden beschouwd

Een prachtige es, voorlopig nog gespaard van de gevreesde ‘Essenziekte’…

Een erg omvangrijke en waardevolle Gewone esdoorn

Haagbeuk

Haagbeuk heeft een wit, hard en taai hout met een fijne nerf. Het is bijzonder splijtvast en wordt gebruikt voor hakblokken, stampers, heien en houten hamers. Soms wordt het zwart gebeitst en gebruikt als alternatief in de pianobouw voor het beenharde (en zeer sterk bedreigde) ebbenhout. Onze voorouders gebruikten het hout voor onderdelen met een zware mechanische belasting

zoals assen en lagers van houten wielen en tandwielen. Veel van deze toepassingen bleven bestaan tot halfweg de 20ste eeuw. Ook de houten rollen waar de kap van windmolens op draaide om deze naar de wind te zetten, waren veelal van haagbeuk gemaakt. Haagbeuk heeft wel als nadeel dat het nogal veel werkt (zogenaamde ‘trekken’ van hout) waardoor het minder geschikt is om te gebruiken in grotere afmetingen. Het hout brandt traag en heet en daarom was de haagbeuk een geliefde boom voor hakhoutcultuur in het kader van brandhoutproductie. Zwaardere afmetingen zijn voor deze toepassing niet aangewezen, aangezien het hout zeer moeilijk klieft.

De linde

Het hout van de linde heeft een fijne nerf met een gelijkmatige textuur. Het roomwitte hout bevat geen uitgesproken tekening, laat zich gemakkelijk bewerken maar is toch voldoende vast. Daardoor is het ideaal voor houtsnijwerk en beeldhouwwerk. Ook voor houten speelgoed en allerhande draaiwerk wordt vaak linde gebruikt. Wegens de fijne structuur van het hout is het ook uitermate geschikt voor modelbouw. Het hout van de linde heeft goede akoestische eigenschappen , en wordt daarom gebruikt in ondermeer elektrische

gitaren en blokfluiten. Vroeger werd het hout ook gebruikt om klompen van te maken en uit de bast van linde maakte men sterke touwen. Voor de kerstening werd de linde trouwens in onze contreien vereerd. Later werden bij vele lindebomen kapelletjes en kruisbeelden geplaatst die verder aanbeden werden. De boom vindt men trouwens nog vaak terug op kruispunten of aan de ingang van oude hoeves.

Zwarte els

Het hout van de zwarte els blijft zeer lang rotvrij onder water, op voorwaarde dat het nooit met lucht in contact komt. Daardoor is het uitermate geschikt voor waterbouwkundige constructies. Zo is de beroemde Rialtobrug in Venetië gebouwd op een fundament van stammen van zwarte els. Heel Amsterdam rust zowat op een fundering van elzenbalken. Het hout van zwarte els heeft ook een ander gebruik. De rook van het smeulende hout levert bijzonder smakelijke gerookte vis en vlees. Het houtskool van zwarte els is dan weer zeer geschikt om er buskruit mee te maken. We zouden nog bijna vergeten dat het prachtige roze hout ook perfect kan dienen voor meubels. Onze oosterburen verwerken ca 15 000 m³ per jaar in “Möbelbau”. In Vlaanderen blijft de markt voor elzenhout tot op heden evenwel beperkt. Het hout werkt amper en laat zich gemakkelijk bewerken maar is minder geschikt voor dragende constructies. Als hij op zijn natte standplaats niet voortijdig omwaait, kan hij trouwens ook behoorlijke dimensies halen. In de prehistorie genoot de els de voorkeur om grote boomstamkano’s uit te kappen. Kleinere exemplaren en dunningshout leveren bovendien prima brandhout. Door z’n

uitermate snelle jeugdgroei kan men in een jonge elzenaanplant na 8 à 10 jaar trouwens al een eerste maal brandhout oogsten.

Berk

Het hout van de berk is fijn van nerf en heeft een bleke kleur, daarom wordt het gebruikt in meubels en als fineerhout. Je komt het hout regelmatig tegen in een bekende Scandinavische zelfbouwmeubelwinkel. Inzake mechanische eigenschappen verschilt berk niet zo veel van beuk. Ook vindt het veelvuldig toepassing in triplex en multiplex van hoge kwaliteit. Het multiplex is populair voor bijvoorbeeld skateborden en in zeer fijne vorm voor modelvliegtuigen. Naast het hout van de berk wordt ook de bast gebruikt. De schors is voortdurend bezig zich te hernieuwen en valt in repen op de grond. Deze schors is zeer duurzaam en werd vroeger onder andere gebruikt om kano’s, daken en schoenen mee te bekleden. De lappen maken hun overkleding uit berkenbast.

Wilg

Wilg levert een witte, soepele en vederlichte houtsoort die toch nog een tamelijk hoge slijtvastheid heeft. Vroeger gebruikte men het hout dan ook bij toepassingen waar gewichtsbesparing wenselijk was maar waar toch enige sterkte nodig was zoals karrenvloeren, molenvloeren en in de scheepsbouw. Omwille van deze eigenschappen wordt wilg vandaag gebruikt voor nog enkele specifieke toepassingen zoals voor cricket bats of voor afwerking in caravans. Verder wordt het hout gebruikt voor speelgoed, handvaten van gereedschap, fluiten en bepaald meubilair. Wie wilg zegt, zegt uiteraard klompen. Wilgeklompen zijn

voldoende sterk, maar toch licht en zijn dus zeker geen blok aan je been… Ook de wilgentenen van de knotwilg hadden vele gebruiken. Tegenwoordig worden er nog steeds manden en tuinschermen uit wilgentenen gemaakt. Vroeger werden wanden van vakwerkhuizen gemaakt uit wilgentenen matten die vervolgens bekleed werden met klei. Wilgen vlechtmatten dienden in het ver-

leden als fundering voor dijken. En uiteraard was wilg de soort bij uitstek om manden te vlechten. Men had hiervoor zelfs verschillende soorten en veredelingen, ieder met een specifiek gebruik.

Olm of iep

Volledigheidshalve vermelden we ook de olm, want sinds de komst van de olmenziekte eind de jaren ’70 zijn alle dikkere

Heel af en toe komen we toch nog eens een bijzonder dikke olm tegen

Een knothaagbeuk als levende grenspaal: een oude traditie in bepaalde streken

bomen uit ons landschap verdwenen. Doodjammer want deze prachtige boom leverde bovendien een uitstekende houtsoort die vele toepassingen kende. Door de nerf van olm is het hout zeer bestendig tegen splijten. Daarom werd het gebruikt in naven van karrewielen, zittingen van stoelen en zelfs voor bogen in de middeleeuwen. De olm wordt wel eens ‘de eik van de arme mens’ genoemd. Vroeger werd deze houtsoort dan ook veelvuldig gebruikt voor meubels, trappen of parket bij de iets minder gegoede burgers. Een andere bijzondere eigenschap van olm is dat deze houtsoort, net zoals zwarte els, bijzonder rotvast is in contact met water. De Romeinen gebruiken uitgeholde olmenstammen in hun waterleidingsystemen.

De lange, vaak rechte, stammen werden ook gebruikt als kiel voor schepen.

Tamme kastanje

De tamme kastanje is in onze streken geïntroduceerd door de Romeinen. Het hout heeft een zeer mooie ‘vlamtekening’ net als eik, maar het mist de karakteristieke ‘spiegels’. Ook zoals bij eik verkleurt het bij gebruik van spijkers. Het hout van tamme kastanje is zeer duurzaam en gaat zelfs langer mee dan eik. Het wordt dan ook nog steeds veel gebruikt als (weide)palen. Verder wordt het ook toegepast voor tuinmeubels, bruggen, steunpalen voor druivenstokken en vaten. Groot nadeel is dat in onze streken is de soort tamelijk gevoelig voor ringscheuren of sterscheuren waardoor het weinig geschikt is als zaaghout. Vroeger was er wel een intensieve hakhoutcultuur van tamme kastanje en in het bijzonder in Zuid-Oost-Vlaanderen. Uit dit hakhout werden zowel palen en klein geriefhout gewonnen als zeer goed brandhout. Bovendien ging een deel van

deze palen naar de Borinage waar ze in de steenkoolmijnen werden gebruikt om de mijngangen te stutten. Een hedendaagse zeer populaire toepassing zijn tuinafsluitingen.

Taxus

Taxus is een boomsoort die zeer traag groeit en dikke taxussen zijn dan ook behoorlijk zeldzaam. Het hout is uitermate sterk en heeft als bijzondere eigenschap enorm veerkrachtig te zijn. De beroemde Engelse langboog, waarmee zovele veldslagen in de honderdjarige oorlog werden gewonnen, werd uit taxushout vervaardigd. Ook de beroemde “ijsman”

Ötzi, in de Alpen ontdekt en stammend uit de Kopertijd, had een taxusboog bij

zich. Uit taxushout, dat een specifieke bruinrode kleur heeft, worden actueel vaak kleine houten siervoorwerpen of draaiwerk gemaakt. Door het feit dat taxushout in het algemeen zeldzaam is en zeker in iets grotere afmetingen, maakt dat het hout behoorlijk prijzig is. Op rondhoutbeurzen zijn er dan ook steeds liefhebbers voor taxushout, zelfs van matige kwaliteit.

Lijsterbes

Het hout van de lijsterbes is tamelijk hard, buigzaam en elastisch, maar gaat vrij snel kapot. Echter vaak enkel beschikbaar in bescheiden afmetingen. Het is bruikbaar voor tonnen, draai- en snijwerk. Het hout evenaarde echter nooit het succes van zijn nochtans even bescheiden neefje, de elsbes (Sorbus torminalis), een soort die niet in Vlaanderen voorkomt (maar wel in Frankrijk op kalksteen) en ooit fabelachtige bedragen per kuub opbracht (de zogenaamde ‘Alisier’).

Thans liggen de prijzen naar het schijnt lager, de Fransen hebben de voorbije jaren heel veel elsbes aangeplant.

Rode kornoelje

Deze struik levert taai wit hout met diverse toepassingen. Stelen van rode kornoelje worden als de beste beschouwd, ondermeer voor smeedhamers en slaginstrumenten. In het verleden werden er ook pijlen uit het hout

gemaakt. Zo had Ötzi, de ‘ijsman’ met de taxusboog verschillende pijlen van rode kornoeljehout bij zich. In een recenter verleden werd dit hout ook veel gebruikt in de molenbouw. Aangezien het uiteraard niet in grote afmetingen beschikbaar is, waren het vooral kleine houten onderdelen die bijzondere sterkte-eigenschappen vereisten. Een typisch voorbeeld hiervan zijn de tanden van de tandwielen in oude wind- en watermolens. In de omgeving van molens kan men trouwens soms nog zeer oude struiken van rode kornoelje aantreffen. Deze werden destijds door de molenaars aangeplant om zelf hun ‘vervangstukken’ voor de molen te kweken.

Kardinaalsmuts

Het hout van de kardinaalsmuts werd vroeger gebruikt voor het maken van schietspoelen bij weefgetouwen en spoelen van spinnenwielen.

Deze kleine struikjes waren het middeleeuwse equivalent van moderne harde kunststoffen: goed voor kleine maar stevige dingetjes. We zouden ook Spaanse aak bij dit rijtje kunnen zetten.

Sporkehout

De houtskool van sporkehout was zeer geschikt bij de productie van buskruit. Hij werd om die reden wel eens in monoculturen gekweekt. Bovendien was het hout ook geschikt voor vlechtwerk.

Gebaseerd op artikel ‘Houtgebruik vroeger en nu’ van Helen Peeters en Jeroen Franssen van Bosgroep Gete-Dijle (Tijdschrift De BOSgROEP, 5e jaargang nr. 17 p4-12)

Lijsterbes het ‘klein broertje’ van de befaamde Franse ‘Alisier’

Voor zwaar belaste houten onderdelen in molens gebruikte men vroeger hout van rode kornoelje Sporkehout

Kardinaalsmuts

Activiteitenkalender

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw Natuurwandeling in het Steengelaag

Zondag 13 mei van 14u tot 17u

Dat er in Stekene zand in de bodem zit, is alom bekend. Dat je er echter ook klei kan tegenkomen is minder geweten. Sinds de 16e eeuw werd deze lokaal ontgonnen om er stenen van te bakken. Op wandelafstand van het centrum van Stekene was er het Steengelaag, een kleiwinningsput waar op grote schaal naar klei werd gegraven. De ontginning kende een einde in 1977 en het gebied werd aan de natuur overgelaten. Het domein is vandaag 31 ha groot en werd door de gemeente toegewezen aan de VZW Natuurpunt die het beheer voert. Je vindt er moerasbossen, grote waterpartijen en hooilandjes. Deze biotopen staan garant voor een grote diversiteit aan leven, hetwelk we op zondag 13 mei gaan verkennen met Marc Bogaerts, conservator van het reservaat.

Een peterschap over bomen Bekina neemt peterschap op van 300 eiken langsheen gemeenteweg Berchem-Zulzeke

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

Gegidste wandeling – het bos anders bekeken, een stukje Heidense Erfenis

Over magische natuur, bomen- en dierensymboliek, geneeskracht van het bos

Zaterdag 7 april van 14u tot 17u

Alle natuurvolkeren, ook de Oude Belgen, zeg maar de Kelten, wisten reeds dat bomen en bossen zeer belangrijk waren. Zij zegden: “Zoals de maretak de boom nodig heeft, heeft ook de mens de boom nodig”. Zij beweerden ook dat iedere boom, iedere plant en ieder dier een ziel hadden.

Initiatiefnemer Thomas Vanderbeke (laarzenproducent Bekina NV) passeert dagelijks tussen zijn woon- en werkplaats de 300 laanbomen langs de gemeenteweg. De zomereiken staan er al sinds 1990 en werden door de gemeente onderhouden door middel van een beperkte begeleidingssnoei. De begeleidingssnoei van laanbomen bestaat er vooral in om tot een takvrije stamlengte te komen van zeven meter, zodat vrachtwagens moeiteloos kunnen passeren. De bomen waren de groendienst van de gemeente Kluisbergen letterlijk en figuurlijk boven het hoofd gegroeid, aangezien die niet over het nodige materiaal beschikt om hoge bomen te snoeien. Tijd voor actie, vond Thomas.

probleemtakken die het de boom of de bestuurder in de toekomst moeilijk zullen maken: dubbele toppen , plakoksels , zware en dikke takken, takkransen, dode, gebroken en aangetaste takken. Wanneer je er vroeg bij bent, kan je door middel van minimale ingrepen de boom een betere toekomst geven. Grote zaagwonden bij oudere bomen zorgen er immers voor dat de wondovergroeiing niet meer optimaal gebeurt en de boom vatbaarder wordt voor schimmels. Daarom was er nood om de bomen een handje te helpen.

Plaats van afspraak : om 14 u aan het Oud Station, Stadionstraat te Stekene

Wegbeschrijving :

Komende van St-Niklaas: Op de N403 neemt u aan de lichten in Kemzeke naar links (Drieschouwen). U blijft deze straat volgen. Aan het rondpunt neemt u rechtdoor (Oosteindeken-Polenlaan) tot aan het kerkplein. Iets voorbij het kerkplein neemt u links de Stadionstraat, op het einde vindt u het Oud Station.

Komende van Moerbeke: Via de Brugse Heirweg/Heirweg rijdt u Stekene binnen. Iets voor het kerkplein neemt u rechts de Stadionstraat, op het einde vindt u het Oud Station.

Openbaar vervoer: De lijnen 40 (belbus), 41, 43 en 44 hebben een halte aan de kerk van Stekene, op ca. 500 meter van het Oud Station.

De wandeling is gratis, maar inschrijven is verplicht! Inschrijven kan via bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be of 09/267 78 60 (maximum 25 deelnemers)

Wil je meer weten over de oude heidense bomen- en dierensymboliek? Over de wijze beuk, de beschermende eik, de betoverende lijsterbes, de wilg als offerboom, de heilige es, de rechtvaardige linde, de kunstzinnige hazelaar, de onweer werende meidoorn?

Ontdek het tijdens deze lentewandeling is het Osbroek te Aalst.

Het Osbroek is een natuurgebied aan de rand van Aalst ontstaan op een slibvlakte, door een meander van de Dender uitgegraven in de zacht hellende linkeroever, aan de zuidkant van de plek waar later Aalst groeide. Het werd een elzenbroek dat regelmatig onderliep bij hoge waterstand.

Sinds de 19e eeuw zijn er verscheidene vervormingen opgetreden. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd in het noordoosten bijvoorbeeld het stadspark van 15 ha aangelegd. Van het oude Osbroek blijft nu nog een groot gedeelte min of meer ongeschonden dat een grote diversiteit aan biotopen herbergt.

Plaats van afspraak : om 14 u op de parking aan de hoofdingang aan de Frans Blanckaertdreef, een zijweg van de Parklaan te Aalst. Bij nat weer is waterdicht schoeisel nodig. De wandeling is gratis, maar inschrijven is verplicht! Inschrijven kan via bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be of 09/267

78 60 (maximum 25 deelnemers)

Thomas: “ Als lid van de bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender volgde ik al meermaals cursussen rond het snoeien van bomen. Daardoor bekijk ik een boom met andere ogen en zag ik veel

Bekina en het gemeentebestuur zaten samen rond de tafel en dit leidde tot het peterschap. Bekina neemt het financieel engagement op zich om tot 2022 in te staan voor de jaarlijkse begeleidende snoei van deze eiken.

250 bomen kregen een grondige en vakkundige snoeibeurt door 4 ervaren boomverzorgers o.l.v. Eric Imschoot (zie foto)

Zo’n 50 bomen die te sterk beschadigd waren door aanrijdingen of een te slechte vorm hadden, werden niet meer gesnoeid maar vervangen door nieuwe exemplaren.

Bekina zorgde voor de voorbereiding van de plantgaten en leverde nieuwe teelaarde. De gemeente bracht de bomen tot op de locatie, terwijl de boomverzorgers samen met gemeentearbeiders de bomen correct aanplantten. Op haar beurt engageert de gemeente er zich toe om een boeteclausule in te bouwen bij schade aan de laanbomen door

verkeersongevallen of door toekomstige maaiwerken door aannemers. Zo kunnen ze verzekeren dat de bomen gerespecteerd worden, zoals het hoort.

Daarenboven zal deze zomer bij droogte ook een landbouwer voor rekening van Bekina instaan voor het aangieten van de nieuw geplante bomen.

Cursusaanbod 2012

Naar

jaarlijkse gewoonte bezorgen wij u op het einde van het jaar een overzicht van de cursussen die in het komende jaar georganiseerd zullen worden door de Oost-Vlaamse bosgroepen. Opnieuw worden de theoretische cursussen door de drie bosgroepen samen georganiseerd. De praktijkcursussen worden door elke bosgroep apart georganiseerd, dit telkens in hun eigen werkingsgebied. Uiteraard blijven we de klassiekers zoals ‘werken met de kettingzaag’ aanbieden. Wilt u deelnemen aan één of meerdere van onderstaande opleidingen schrijf u dan snel in, de ervaring leert ons immers dat onze cursussen snel volzet zijn.

Momenteel is er onduidelijkheid over de vormingssubsidies die voor het jaar 2012 aan de Vlaamse bosgroepen zullen toegekend worden door het Agentschap voor Natuur en Bos. Als gevolg daarvan plannen wij de praktijkcursussen voorlopig onder voorbehoud. Dit moet er u echter niet van weerhouden om u in te schrijven. Wij hopen immers dat wij alsnog een bevestiging zullen krijgen over de toekenning van deze subsidies. De theoriecursussen gaan in elk geval door.

PRAKTIJKcURSUSSEN

Omgaan met de kettingzaag ‘module1’ : ‘theorie, onderhoud, ergonomie en zaagtechnieken’ (max. 6 deelnemers)

Deze cursus richt zich naar iedereen die een kettingzaag wil gebruiken. Na deze 2-daagse opleiding kent u het gebruik en de werking van de kettingzaag en kan u deze onderhouden. Ook het veiligheidsaspect komt aan bod. In het praktijkgedeelte leert u op een veilige en verantwoorde manier gevelde stammen verzagen.

Wanneer ? Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender (VAD) : Vrijdag 5 en zaterdag 6 oktober 2012 (NOG 2 PLAATSEN)

Waar? In de werkingsgebieden van de organiserende bosgroepen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €24,5; overige deelnemers €97

Veilig werken met de kettingzaag – module 2 : ‘vellen en onttakken van bomen’ (max. 6 deelnemers)

Opgelet : aan deze cursus kunnen enkel personen deelnemen die eerder reeds module 1 of een beginnerscursus kettingzaag volgden.

Deze 2de module richt zich naar iedereen die bomen wil vellen. Na deze cursus kan u dit op een veilige en correcte manier doen. U leert ook velhulpmiddelen zoals velhevel en velwig kennen.

Wanneer? Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord (BON) : vrijdag 14 en zaterdag 15 september 2012

(NOG 4 PLAATSEN)

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen (MOV) : vrijdag 19 en zaterdag 20 oktober 2012 (NOG 3 PLAATSEN)

Waar? In de werkingsgebieden van de organiserende bosgroepen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €24,5; overige deelnemers €97

‘Snoeien van bomen’ (max. 10 deelnemers)

Deze cursus is bedoeld voor iedereen die begeleidingssnoei bij bomen wil uitvoeren. U leert waarom & wanneer bomen gesnoeid worden en u leert de juiste snoeitechniek toepassen.

Wanneer? Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen (MOV) : zaterdag 29 september 2012

Waar? In het werkingsgebied van de Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €12,5; overige deelnemers €73

THEORIEcURSUSSEN

‘Natura 2000 – een Europese kijk op onze natuur’ (max. 25 deelnemers)

In Europa vinden we nog prachtige natuur, maar bijna overal is deze op één of andere manier bedreigd. Daarom heeft de Europese Unie een aantal wetten uitgeschreven die de natuur in Europa moeten beschermen. Ook in Vlaanderen liggen zo’n stukjes natuur die Europa belangrijk vindt. Hoe Vlaanderen de Europese wetgeving omzet in de praktijk leer je in deze cursus.

Wanneer? Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen (MOV) : zaterdag 22 september 2012

Waar? In het werkingsgebied van de Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €15; overige deelnemers €20

‘Wat met zieke bomen’ (max. 20 deelnemers)

Soms word je geconfronteerd met een zieke boom, in je tuin of je straat. Soms gaat de aftakeling traag en is ze duidelijk zichtbaar, een andere keer sterft een boom snel en onverwacht, zonder waarschuwing. Vaak is het niet duidelijk wat nu juist de doodsteek heeft gegeven.

Wanneer? Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord (BON) : (2 avonden)

donderdag 18 en donderdag 25 oktober 2012

Waar? In het werkingsgebied van de Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €15; overige deelnemers €20

‘Lees eens een bos’ (max. 25 deelnemers)

Hoe ziet mijn bos er uit? Hoe was dat vroeger? En hoe wil ik dat het verder evolueert? Dit zijn drie basisvragen die een bosbeheerder zich stelt alvorens in te grijpen. Je leert tijdens deze cursus zelf een antwoord formulieren op deze vragen. Je bekijkt samen met andere cursisten hoe deze antwoorden passen binnen de criteria duurzaam bosbeheer. En vooral : je leert vanuit deze antwoorden beheermaatregelen nemen.

Dit is een cursus voor buitenmensen. Geen leslokaal, meteen het bos in : kijken, bespreken en besluiten nemen!

In deze cursus maak je kennis met de verschillende factoren die ervoor zorgen dat een boom afsterft, zowel in zijn omgeving als door ziekteverwekkers. Je leert deze herkennen en detecteren en, als dat mogelijk is, de boom er terug bovenop te helpen. Tijdens een terreinbezoek zie je voorbeelden van zieke bomen. Die kan je zelf in groep beoordelen en bespreken. Dit is geen opleiding over visuele boombeoordeling, we gaan dus niet dieper in op de risicobeoordeling van bomen.

Wanneer? Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender (VAD) : zaterdag 23 juni 2012

Waar? In het werkingsgebied van de Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €15; overige deelnemers €30

Brandhoutzoekertjes

Via deze rubriek brandhoutzoekertjes brengen we regelmatig verkopers van brandhout en geïnteresseerde afnemers met elkaar in contact. Hierbij beperkt de Bosgroep haar inbreng enkel tot het geven van informatie en advies. De verkoop gebeurt rechtstreeks tussen de verkoper en de geïnteresseerde.

Momenteel zijn bij de Oost-Vlaamse bosgroepen volgende loten brandhout beschikbaar gemeld. Meer informatie is beschikbaar bij de respectievelijke bosgroep.

BRANDHOUTAANBOD

Bosgroep OOST-VLAANDEREN NOORD 09/267 78 60

- Wachtebeke, 30m³ op stam vnl Corsicaanse den, maar ook loofhout. Eventueel op te delen in kleinere loten. Prijs overeen te komen

- Stekene, Ongeveer 6m³ grove den op stam, dunning, gratis in ruil voor het hout.

- Aalter, 40 cm droog en gekliefd hout : 3/4 Beuk en Eik en 1/4 Els en Berk; 65 € / stère

Bosgroep MIDDEN OOST-VLAANDEREN 09/267 84 60

- Aalst (Hofstade) 8 canadapopulieren omtrek ongeveer 1,90 meter en 40 jaar oud

- Aalst (Erembodegem), 1 populier gekapt (>1,5 m dik), prijs overeen te komen.

- Sint-Lievens-Houtem, zwarte els en es op stam, gratis in ruil voor het werk

- Geriefhout: Drongen: rechte hazelaartakken, dikte 5-10 cm, enkele struiken

BOS TE KOOP

Bosgroep VLAAMSE ARDENNEN TOT DENDER 055/21 62 80

- te Herzele (Hillegem) 3.5 ha bos (populier)+ 3 ha akkerland (boomkwekerij)

- te Maarkedal (Maarke-Kerkem) 40 are met populier van 50 jaar oud

Ook uit andere Oost-Vlaamse regio’s krijgen de bosgroepen regelmatig vraag naar brandhout. Meestal van particulieren die bereid zijn om ervoor te werken. Zoekt u als boseigenaar dus naar een goedkope manier om uw hakhout nog eens af te zetten of om kroonhout te laten opruimen: contacteer ons!