de bosbode 2014 - 1

- Monumentale bomen

- Weetjes uit de wetgeving : wetswijzigingen op komst

- Europees beschermde natuur : ook in uw bos?

- Bosgroepnieuws

- Klein boswerktuig... helemaal hip !

- Soort in de kijker : lijsterbes

- Activiteitenkalender

- Cursusaanbod

- Bosmarkt

VU, Jozef Dauwe, p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw, Woodrow Wilsonplein 2, 9000 Gent

Jaargang 10– nr 1

De bosbode is een tijdschrift van de drie Oost-Vlaamse bosgroepen

Redactie

Hans Scheirlinck, Sylvie Mussche, Maarten Decoene, Jakob Derks, Kristof De Rous, Karen Dequidt

Fotografie

Cover: Yves Adams

Hans Scheirlinck, Sylvie Mussche, Maarten

Decoene, Jakob Derks, Kristof De Rous, Frederic van Haaren, Martin Winnock, Fotolia, Robbie Goris, Sjoerd Aertssen, Miguel Van Houcke, Klaartje Van Loy

Lay-out

Koloriet – Leefdaal

Druk

Parys Printing N.V – Evergem

Papier

Deze publicatie werd gedrukt op kringlooppapier ‘Reprint’

Oplage

9 000 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever

Jozef Dauwe

p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen

Noord vzw

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Raad van bestuur BON

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Leen Meersschaert, Frans De Jonghe, Ingrid

Puylaert, Jozef Van Eeckhout, Nicole

Van Duyse, Pierre d’Alcantara, Maurits

Adriaenssens, Guy Bonsecour, Kristien Dierick.

Raad van bestuur MOV

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Jan Verbeke, Marc Dilewyns, Francis De Beir, Geert de Visscher, Kris Janssens, Willy Van Hoey, Dirk

Abbeloos,Werner Pycke, Steven Roosen, Jozef

Wittouck, Norbert Van Stichel

Raad van bestuur VAD

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Willy Bauwens, Johan Detemmerman, Raoul D’Hoossche, Paul Lievens, Pierre Depoorter, Jozef Van Crombrugge, Jan Van Huffel, Peggy Van Laethem, Paul Vanderroost

Uw gegevens werden opgenomen in een databank die wordt beheerd door de Bosgroep. De gegevens in deze databank zullen enkel worden gebruikt in het kader van de werking van de Bosgroep en niet voor andere doeleinden. Indien u niet wenst dat uw gegevens in deze databank zijn opgenomen of indien u uw gegevens wenst te wijzigen, kunt u dit steeds doorgeven aan de Bosgroep.

Uw bos, onze zorg

Maak kennis met de bosgroepen

Een bosgroep heeft als doel u als boseigenaar praktische ondersteuning te bieden bij het beheer van uw bos. In een bosgroep zijn vele boseigenaars uit uw streek verenigd.

Samen met hen kan u vrijwillig meewerken aan een mooie toekomst voor het Vlaamse bos.

“Baas in eigen bos”, dat is het basisprincipe van de bosgroepen. De bosgroepen informeren adviseren en organiseren, maar u beslist steeds zelf over het beheer van uw bos.

Wat heeft de Bosgroep zijn leden te bieden?

GRATIS DIENSTVERLENING

1. Informatie

De bosgroep beantwoordt uw persoonlijke vragen over de technische, wettelijke en financiële aspecten van bosbeheer. U kunt ook deelnemen aan theorie- en praktijkcursussen in verband met bosbeheer.

2. Advies op maat van uw bos

U kunt een afspraak maken voor een terreinbezoek aan uw bos. Het resultaat is een beheeradvies op maat van u en uw bos.

3. Hulp bij uw bosadministratie

De bosgroep helpt u bij het aanvragen van subsidies en kapmachtigingen. Ook het opstellen van een bosbeheerplan kan begeleid worden.

DIENSTVERLENING TEGEN VERGOEDING

1. Betaalbare bosarbeid

U kunt een aanvraag indienen om tegen een voordelige prijs onrendabele werken in uw bos te laten uitvoeren. Voorbeelden zijn: bestrijding woekerende exoten, vrijstellen van jonge aanplantingen, onrendabele dunningen en hakhoutbeheer, aanleg van een bosrand,… De juiste tarievenlijst dient u bij uw bosgroep op te vragen.

2. Organisatie van beheerwerken

De bosgroep coördineert de beheerwerken bij meerdere boseigenaars samen zodat ze voor bos en eigenaar efficiënter en goedkoper worden. Wilt u werken uitvoeren in het bos dan kan de bosgroep die organiseren. U kunt deelnemen aan de gezamenlijke houtverkoop van de bosgroepen indien u hulp wenst bij de verkoop van bomen die u wenst te kappen.

3. Cursussen en excursies

De bosgroepen organiseren jaarlijks tal van cursussen zoals ‘kettingzaag, bosmaaier, houten constructies, enz. Leden kunnen hieraan deelnemen tegen een voordelig tarief.

Word gratis lid

Het feit dat u dit tijdschrift ontvangt betekent niet automatisch dat u lid bent. Iedere boseigenaar die dit wenst kan gratis lid worden van de bosgroep die actief is in zijn streek.

Uw lidmaatschap geeft recht op de dienstverlening van de bosgroep. Het lidmaatschap houdt geen verdere verplichtingen in.

Digitale Bosbode

Wil u graag papier besparen en wenst u de Bosbode enkel nog digitaal te ontvangen? Graag een seintje aan uw bosgroepsecreteriaat!

Wenst u vrijblijvend advies en hulp

bij het beheer van uw bos? Contacteer ons:

• Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

• Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Klaartje Van Loy

• Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Woord vooraf

Beste boseigenaars en bosliefhebbers, Ook al is 2014 al even gestart, toch wil ik niet nalaten om nog even terug te blikken op 2013. Onze drie OostVlaamse bosgroepen sloten 2013 af met heel wat mooie resultaten. Veel terreinbezoeken werden uitgevoerd, er zijn verschillende bosbeheerplannen in opmaak, in totaal werd ongeveer 10.500 m³ hout verkocht, gezamenlijke aanplantingen werden georganiseerd, … Ondertussen zijn ook 1.665 boseigenaars lid van een Oost-Vlaamse bosgroep! Toch een mooi bewijs van het goede en nuttige werk dat de bosgroepen leveren.

Aan diegenen onder u die ondertussen met de dienstverlening van de bosgroepen kennis maakten, hoef ik het niet uit te leggen. De bosgroepen helpen de boseigenaar verder met zijn vragen & problemen over zijn bos. Dit alles volledig vrijwillig en op uw maat! Heeft u de bosgroep nog niet in uw bos gehad, neem gerust contact op voor advies.

Dit nummer van de Bosbode is opnieuw zeer gevarieerd en biedt hopelijk voor elke lezer wat wils. Op wetgevend vlak zijn heel wat vernieuwingen op komst. Een aantal van deze vernieuwingen worden in deze Bosbode toegelicht. Meer in het bijzonder vindt u informatie over de managementplannen die het Agentschap voor Natuur en Bos zal opmaken voor de Natura 2000 gebieden. In de volgende Bosbode zult u over de wijzigende wetgeving nog meer details vinden. Ik hoop u in de volgende Bosbode ook meer toelichting te kunnen geven over de manier waarop de overdracht van bevoegdheid over de bosgroepen naar de provincie zal geregeld worden. Momenteel is dit proces nog steeds lopend en moeten nog een aantal zaken uitgeklaard worden.

En tot slot : de bosgroepen bieden u in 2014 opnieuw heel wat cursussen aan! Meer informatie hierover vindt u in het cursusaanbod. Zoals steeds is snel inschrijven hier de boodschap!

Ik wens u veel leesplezier!

Jozef Dauwe

Voorzitter Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw Voorzitter Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw Voorzitter Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

bomen Monumentale

Honderd

jaar na het begin van WOI kunnen ook wij niet om de herdenkingen heen. De gedachtenis aan deze verschrikkelijke periode wordt gedragen door de kinderen en kleinkinderen van hen die er bij betrokken waren. Oud-strijders van de eerste Wereldoorlog zijn er immers niet meer. De Brit Claude Choules, de laatste veteraan van ‘de groote oorlog’, overleed in 2011 op de respectabele leeftijd van 110 jaar. Er zijn dus geen levende getuigen over van dit twintigste-eeuwse drama. Of toch?

Veteraanbomen

Veteraanbomen zijn uitzonderlijk oude bomen. Bomen die de strijd tegen de menselijke bouwdrift en de kettingzaag hebben gewonnen. Overlevers van de bomenoorlog.

Er zijn maar weinig organismen die zo oud kunnen worden als bomen. Helaas is er onder onze gebladerde vrienden wel een alarmerend hoog sterftecijfer. De meeste bomen bereiken nooit hun maximale leeftijd. Ze worden weggeconcurreerd door soortgenoten, vallen ten prooi aan ziektes en natuurrampen of worden vakkundig tot brandhout verzaagd. De overlevers hebben voor de mens vaak weinig economische waarde, maar des te meer esthetische en ecologische kwaliteiten.

Veteraanbomen vervullen ook een rol als zaadbron. Vaak zijn het de laatste relicten van eeuwenoude variëteiten die op het punt staan uit te sterven. Door het stekken en het winnen van zaad probeert men tegenwoordig deze waardevolle genenpolen te bewaren. Oude bomen zijn dus een deel van ons levend erfgoed.

Methusalem, ex recordhouder

Ecologische waarde

In de vorige editie van de Bosbode hadden we het over de waarde van dood hout en schuilgelegenheid in het bos. Het spreekt voor zich dat de bewoonbare oppervlakte per boom evenredig is met de leeftijd. Niet alleen wordt een boom doorgaans groter en omvangrijker met de jaren, er zullen ook meer afgebroken takken en holtes te vinden zijn. Zo worden niet enkel voor dieren gunstige leefomstandigheden gecreëerd. Ruim een kwart van de bij ons voorkomende paddenstoelen zijn gebonden aan hout, en dan meestal dood hout. Veel insecten zijn op hun beurt afhankelijk van paddenstoelen, vogels van deze insecten, en zo kunnen we nog wel even doorgaan. Bovendien ligt in een aftakelende boom het bedje gespreid voor een rist aan epifyten. Epyfyten zijn planten die op andere planten groeien zonder hieraan voedsel te onttrekken, in tegenstelling tot parasieten. De boom is een microwereld op zich.

Niet enkel de veteraanboom zelf, maar ook zijn omgeving vormt een aparte habitat. Onder laanbomen zijn de condi-

ties vaak totaal anders dan in het omliggende bos. Strooisel hoopt zich minder op doordat het wegwaait of weggeharkt wordt, terwijl er ook meer licht de bodem kan bereiken. Dit creëert bijzondere omstandigheden die interessant zijn voor specifieke soorten paddenstoelen en mossen.

Vaak levert menselijk beheer ecologische troeven op. Knotbomen of hakhoutstoven bijvoorbeeld verlengen de levensduur van de bomen en zorgen voor een aparte bodemflora.

Cultuurhistorische waarde

Lanen hebben naast een ecologische ook een grote cultuurhistorische betekenis. Het zijn levende structuren die hun stempel drukken op het omliggende landschap.

De aanleg van lanen nam een vlucht in de 17de eeuw. Het doel was in de eerste plaats het benadrukken van de grandeur van het domein. Daarnaast hadden lanen en dreven echter ook praktische functies: het beschermen van naburige aanplantingen tegen de wind en het afbakenen van grenzen en scheidingslijnen.

België mag dan al bosarm zijn, het is ook het land met het hoogste aantal kastelen per vierkante kilometer ter wereld. En veel kastelen betekent: veel parken en dreven. Het mag dan ook geen verbazing wekken dat er binnen het werkingsgebied van de Oost-Vlaamse bosgroepen een aantal kleppers te vinden zijn. Levende mastodonten, stomme getuigen van lang vervlogen tijden. Eenzame bejaarden in een kinderdagverblijf, die als passieve toeschouwer de wereld rondom hen hebben weten veranderen.

In Waasmunster staat een van de dikste beuken van het land. Deze kolossale solitair heeft een stamomtrek van bijna zeven meter en een spectaculair gerimpelde stam.

Een bekend trio zijn de drie majestueuze tamme kastanjes aan de ingang van het Schouwbroekkasteel in Vinderhoute (Lovendegem). De typische getorste groei van de kastanje is bij deze exemplaren zeer uitgesproken, wat hen een sprookjesachtig karakter verleent. Deze bomen werden geplant in de 16de eeuw en de dikste heeft een omtrek van meer dan negen meter.

Illustratie

Oude haagbeukenhaag Majestueuze tamme kastanje te Vinderhoute

Als we wat verder westwaarts gaan, zien we ‘bachten de kupe’ in het dorpje LoReninge een eeuwenoude taxus staan: de Caesarboom. Als we de legende mogen geloven, heeft Julius Caesar hier op weg naar de Britse eilanden nog zijn paard aan vastgebonden! Dit zou betekenen dat de boom meer dan 2000 jaar oud is. Wetenschappers betwisten dit en gaan uit van een leeftijd van 300 jaar. Aan de lezers om te beslissen welke versie ze verkiezen!

Enkele records

We hebben in onze streek dan wel een aantal mooie bomen staan, voor wereldrecords moeten we toch over de landsgrenzen heen kijken. Er zijn natuurlijk records mogelijk in vele categorieën, en vaak is de meetmethode voor discussie vatbaar. Toch geven we u hier graag een kleine selectie mee van bomen die op een of ander vlak buitengewoon zijn.

De meeste mensen zijn verrast wanneer ze voor het eerst een blik werpen op de oudste boom ter wereld. In de provincie Dalarna in Zweden staat hij: Old Tjikko, 9550 jaar oud en genoemd naar de hond van de ontdekker. Het gaat om een fijnsparretje van 5 meter hoog, dat op zich niet zo heel oud is. Het ontspruit echter aan een zeer oud wortelsysteem, een beetje vergelijkbaar met jonge stammen op een oude hakhoutstoof.

Pando is de naam van een klonale kolonie van trilpopulieren in Utah in de

VS. Deze groep espen is 43 ha groot, en hoewel de individuele stammen een gemiddelde leeftijd van 130 jaar hebben, is het wortelgestel maar liefst 80.000 jaar oud! Pando is meteen ook het grootste en zwaarste levende organisme dat we kennen. In tegenstelling tot Old Tjikko is Pando ontstaan door vorming van worteluitlopers, een eigenschap waar de trilpopulier bekend om staat.

Het oudst bekende niet-klonale organisme op de planeet is ook een boom: een Pinus longaeva of ‘langlevende den’ van 5064 jaar oud. Deze recente ontdekking onttroonde zijn soortgenoot met de toepasselijke naam Metusalem, die lang als recordhouder bekend stond.

Hyperion, een reusachtige kustmammoetboom in California, is met bijna 116 meter de hoogste boom.

De Árbol del Tule in de Mexicaanse staat Oaxaca is de omvangrijkste eenstammige boom ter wereld, met een omtrek op borsthoogte van niet minder dan 42 meter. De Castagno dei Cento Cavalli op Sicilië is een meerstammige tamme kastanje met een omtrek van 68 meter.

Een monumentale boom van een ander kaliber was de Arbre du Tenéré. Deze mysterieuze acacia was een herkenningspunt voor karavaanroutes in het noorden van Niger. Het betrof de meest geïsoleerde boom ter wereld: binnen een straal van 400km waren er geen andere bomen te bespeuren. Het is de enige boom ooit die individueel stond aangegeven op een kaart van 1/4 000 000! Helaas werd hij in 1973 aangereden door een dronken Libische truckchauffeur. Nadien werd er een metalen “boom” in de plaats gezet. De resten van de echte boom worden bewaard in het Nationaal Museum in Niamey.

Monumentale boompjes?

Doen deze records u duizelen? Voelen uw bomen zich nietig in de schaduw van deze giganten? Niet nodig! Kleine boompjes worden groot, en ook in uw bos is er plaats voor een monumentale boom. Staat er ergens een uniek, veelbelovend exemplaar? Een meerstammige misschien? Een verwaarloosde hakhoutstoof? Of een boom met vreemde kronkels en een knoestige stam? Draag er zorg voor!

De Caesarboom te Lo-Reninge

Old Tjikko

Arbre du ténéré

Hyperion

voorbije 2 jaar werkte het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) aan wijzigingen in de wetgeving over bos en natuur. De wetswijzigingen nemen momenteel concretere vormen aan en zouden (bij het ter perse gaan van deze bosbode) binnenkort door het Vlaams Parlement goedgekeurd worden. Pas daarna worden ze van kracht. Van zodra de wetswijzigingen definitief zijn, zullen ze in de Bosbode meer in detail toegelicht worden. In afwachting hiervan toch al enkele krachtlijnen die voor boseigenaars en bosgroepen uitermate belangrijk zijn …

Provincies bevoegd voor erkenning en subsidiëring van de bosgroepen

De overdracht van de bevoegdheid voor erkenning en subsidiëring van de bosgroepen maakt deel uit van het groter geheel van de Interne Staatshervorming (= herziening van de taakverdeling tussen Vlaams Gewest en Provincies). In het verleden was het Agentschap voor Natuur en Bos hiervoor bevoegd, maar vanaf 2014 is dit een taak van de provincies. De wijzigingen aan het Bosdecreet die hiervoor nodig zijn, worden binnenkort in het Vlaams Parlement gestemd.

Aansluitend hierop zal de verdere praktische uitwerking hiervan ook gebeuren in Oost-

Vlaanderen. Verwacht wordt dat de provincie blijvend wil investeren in de bosgroepen zodat zij hun werk kunnen verder zetten zoals voorheen.

Op weg naar 1 gezamenlijk decreet voor bos en natuur

In het verleden werden afzonderlijke wetgevingen ontwikkeld betreffende bos en natuur. Na de fusie van de administraties bevoegd voor bos en natuur (nu het ANB), komt er nu ook een integratie van het huidige Bosdecreet en het Natuurdecreet. De noodzakelijke aanpassingen zullen gefaseerd gebeuren. In een eerste stap zullen er via een wijzigingsdecreet een aantal zaken gewijzigd en op mekaar afgestemd worden. Hieronder alvast een beknopt overzicht van de voornaamste nieuwigheden.

Natuurterreinen en multifunctioneel natuurbeheer

De bossen en terreinen met open natuur (vb. bepaalde graslanden, heidegebieden,…) zullen samengebracht worden onder 1 noemer nl. natuurterreinen. Deze natuurterreinen kunnen meerdere functies vervullen waaronder een ecologische functie, een economische functie, een recreatieve functie, … . Een duurzaam multifunctioneel natuurbeheer nastreven, wil zeggen dat gezocht wordt naar een evenwicht tussen de verschillende functies.

Afhankelijk van de wensen van de eigenaar en de geldende wetgeving voor een bepaald bos, kan de eigenaar van een natuurterrein kiezen voor een bepaald type van beheer. Ruwweg gesteld, kan de eigenaar kiezen tussen een basisnatuurkwaliteit (type 1), een verhoogde natuurkwaliteit (type 2) of de hoogste natuurkwaliteit (types 3 en 4). De sociale en economische functie van het natuurterrein zullen complementair met de vooropgestelde natuurkwaliteit worden ingevuld.

Natuurbeheerplannen

In de toekomst zullen geen bosbeheerplannen meer kunnen worden opgemaakt, maar enkel nog natuurbeheerplannen. De functie van een natuurbeheerplan blijft wel dezelfde: vastleggen van doelstellingen en maatregelen voor het beheer van een terrein. Er zal slechts 1 soort natuurbeheerplan zijn, met verschillende gradaties (de types zoals hoger vermeld). Dit zal dan alle huidige vormen van bos- en natuurbeheerplannen (o.a. beperkt & uitgebreid bosbeheerplan, beheerplan bosreservaat) vervangen. Bedoeling is dat dit nieuwe natuurbeheerplan meer flexibiliteit en een vlottere werking op het terrein zal toelaten.

Meer informatie zal in de volgende Bosbodes worden gegeven, eens de wetswijzigingen goedgekeurd zijn door het Vlaams Parlement.

Weetjes uit de wetgeving : gewijzigde wetgeving bos & natuur op komst!

Europees beschermde natuur:

Natura 2000: de ruggengraat van het Europees Natuurbeleid

Ondanks de vele inspanningen die worden gedaan om het tij te keren, gaat de natuur er nog steeds op achteruit. Door menselijke activiteiten verdwijnen of verslechteren geschikte leefgebieden. Hierdoor zijn de helft van alle Europese zoogdieren en bijna een derde van de vissen, vogels en reptielen op dit ogenblijk bedreigd. Om dit biodiversiteitsverlies te stoppen, hebben de lidstaten van de Europese Unie jaren terug, beslist om de natuurbescherming gezamenlijk te organiseren. Logisch, want planten en dieren houden zich nu eenmaal niet aan landsgrenzen. Denk maar aan de trekvogels die hier in de lente broeden en in het najaar terug vertrekken.

Er werd een lijst opgemaakt van soorten en leefgebieden (zogenaamde ‘habitats’) die op Europees vlak belangrijk zijn en dienen te worden beschermd. Elke lidstaat bakende gebieden af (zogenaamde Speciale Beschermingszones) waarbinnen deze soorten en habitats voorkomen en beschermd dienen te worden.

SPECIALE BESCHERMINGSZONES (SBZ)

ook in uw bos ?

Zo bakende Vlaanderen ruim 20 jaar geleden 38 speciale beschermingszones af die gezamenlijk ongeveer 12% van de oppervlakte van Vlaanderen beslaan. Deze gebieden maken deel uit van het grote Europees netwerk van speciale beschermingszones dat ‘NATURA 2000’ heet.

Natuurreservaten zoals het Zwin of de Kalmthoutse heide liggen binnen deze Natura 2000-gebieden, maar het is niet de bedoeling dat de ganse oppervlakte van deze speciale beschermingszones een reservaatstatuut krijgt. Integendeel, menselijke activiteiten blijven mogelijk zolang hierdoor het behoud en de bescherming van de aanwezige soorten en leefgebieden niet in het gedrang komt. Zo blijft bijvoorbeeld ook duurzame houtoogst perfect mogelijk in Natura-2000 gebieden; uiteraard op voorwaarde dat men de aanwezige beschermde natuurwaarden geen schade toebrengt.

Natuur beschermen: ja, maar hoe?

De afbakening van de Natura 2000-gebieden gebeurde op basis van wetenschappelijke gegevens over het voorkomen van waardevolle leefgebieden of bijzondere soorten. Wie eigenaar was speelde geen rol, aangezien Europa verwacht dat elke lidstaat het nodige doet om deze belangrijke natuurwaarden te beschermen, ongeacht wie ze beheert. In Vlaanderen wordt ruim 2/3de van de bosoppervlakte binnen de Natura-2000 gebieden beheerd door private boseigenaars. De overheid en privé-eigenaars zullen dus moeten samenwerken om de gewenste bescherming van de natuur te realiseren. Het wordt alvast een uitdaging om de duizenden eigenaars van een stuk(je) bos binnen deze speciale beschermingszones te betrekken bij de uitwerking van het Natura 2000-programma.

Uitgangspunt is dat de natuur binnen de NATURA 2000 gebieden beschermd en versterkt moet worden. Om dit te doen, startte de Vlaamse overheid een vijftal jaar geleden met het vastleggen van concrete doelstellingen voor alle te beschermen leefgebieden en soorten. Via deze zoge-

naamde ‘gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen’ werd voor elk leefgebied (vb. beukenbos, valleibos, bloemenrijk grasland, heide,…) vastgelegd hoeveel ha er in Vlaanderen bij moet komen opdat het in een goede staat zouden kunnen blijven bestaan. Hieruit volgde o.m. dat, om onze bossen goed te kunnen beschermen en bewaren, er maar liefst 7.500 ha nieuwe bossen aangeplant moeten worden. Daarnaast zullen er ook belangrijke ontbossingen moeten gebeuren om specifieke soorten van heide- of moerasbiotopen terug een kans te geven Vervolgens werden deze gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen verdeeld over de 38 speciale beschermingszones in Vlaanderen; maw elk gebied kreeg een deel van de globale taakstelling. Zo zal een belangrijk deel van de bosuitbreiding moeten gebeuren in de Vlaamse Ardennen om zo de beukenbossen met de tapijten van boshyacinten te versterken. Op de zandrug van Maldegem tot Stekene in het noorden van Oost-Vlaanderen, zullen dan weer meer eiken-berkenbossen moeten gerealiseerd worden via bosomvormingen en meer uitgestrekte heidegebieden via ontbossingen.

Concrete invulling via Managementplannen

Nu er voor elk Natura 2000-gebied geweten is hoeveel ha van elk leefgebied er moet bij komen en welke maatregelen nodig zijn om de beschermde soorten optimale overlevingskansen te bieden, kunnen de taakstellingen toegewezen worden tot op perceelsniveau. Dit zal gebeuren aan de hand van zogenaamde ‘Managementplannen’ die in de loop van dit jaar zullen worden opgemaakt. In een eerste fase zal gekeken worden welke zaken gerealiseerd kunnen worden op gronden die in eigendom zijn van de overheid of van natuurverenigingen; de zogenaamde ‘evidenties’.

Uiteraard zal hiermee maar een deel van de totale taakstelling kunnen worden ingevuld. Private eigenaars binnen het Natura 2000-gebied zullen, op vrijwillige basis, ondersteuning kunnen krijgen om van hun (bos)eigendom een stukje van het

gewenste leefgebied te maken. Via een beheerplan zullen ze dan moeten vastleggen welke maatregelen de komende jaren zullen worden genomen om dit stukje natuur duurzaam in stand te houden. Voor de oppervlakte aan leefgebieden die niet op overheidsdomeinen of via vrijwillige samenwerking met private eigenaars kan worden gerealiseerd, zullen bijkomende maatregelen worden genomen. Hiertoe zullen binnen het Natura 2000-netwerk zoekzones worden afgebakend waarbinnen deze bijkomende oppervlakte aan leefgebieden kan worden ontwikkeld.

Dit ganse proces van opmaak van Managementplannen zal gebeuren in nauw overleg met de betrokken doelgroepen. Zo zullen vertegenwoordigers van landbouworganisaties, natuurverenigingen, bedrijven, landeigenaars, jagers en bosgroepen geconsulteerd worden en inspraak krijgen bij de lokalisatie van de bijkomende leefgebieden die binnen het Natura 2000-netwerk moeten worden gerealiseerd. In een volgende Bosbode verneemt u zeker meer over de resultaten van dit overleg.

Bijkomende info vindt u op: http://geo-vlaanderen.agiv.be/geovlaanderen/natura2000/ waar u kan nagaan of uw bos is opgenomen in het Natura 2000-netwerk

http://www.landelijkvlaanderen.be/ node/370 : waar u een antwoord vindt op een aantal veel gestelde vragen over Natura 2000

Jaarlijkse nieuwjaarsreceptie

Op donderdag 23 januari vond de jaarlijkse nieuwjaarsreceptie van de Oost-Vlaamse bosgroepen plaats. De ideale plek voor de bosgroepleden om bij te praten met een hapje en een drankje. Enkele sfeerbeelden…

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

Algemene Ledenvergadering en ontmoetingsdag

Op zaterdag 24 mei 2014 organiseert de bosgroep haar jaarlijkse algemene ledenvergadering. Na het officieel gedeelte, zullen de deelnemers kunnen kiezen uit een aantal activiteiten. Er zal o.m. een landschapswandeling zijn en een bosquiz. Maar meer kan nog niet verklapt worden! Na de keuzeactiviteiten wordt afgesloten met een gezellige lunch. Op die manier hopen we er een ontmoetings- en informatiedag van te maken voor de boseigenaars.

Dit jaar zijn we voor onze ledenvergadering te gast in het mooie kader van het Kasteel Mariahove en de prachtige Markettebossen te Bellem. Een unieke locatie dus! Alle bosgroepleden ontvangen nog een persoonlijke uitnodiging voor deze vergadering.

Ben je geïnteresseerd maar nog geen bosgroeplid? Neem contact op met het bosgroepsecretariaat.

Gedeputeerde Jozef Dauwe en koepelvoorzitter Adgild Hop aan het woord

© Miguel Van Houcke © Miguel Van Houcke

Dit jaar zijn we te gast in het Kasteel Mariahove en de private Markettebossen te Bellem

Startvergadering

Boscomplex Vallei van de Moervaart & Zuidlede

Op zaterdag 14 december 2013 vond een infomoment plaats voor alle boseigenaars uit het boscomplex ‘Vallei van de Moervaart en Zuidlede’. Dit boscomplex is gelegen in de omgeving van Eksaarde. Voor de bossen in deze regio wil de bosgroep graag een gezamenlijk uitgebreid bosbeheerplan opstarten. Het doel van de bijeenkomst was dan ook het informeren van de potentiële deelnemers. De eigenaars werden welkom geheten door Luc Polfliet en Kristien Dierickx, twee lokale (bestuurs)leden van de bosgroep. De infotafel aan de ingang van het zaaltje bleek veel nieuwsgierigheid te wekken. Boseigenaars lazen de uitgestalde brochures en bosbodes, toonden elkaar hun percelen op de kaart en geraakten zo met elkaar aan de praat.

De Vallei van de Moervaart en de Zuidlede is een ecologisch zeer waardevol gebied. Een groot deel van de depressie ligt in Vlaamse of Europese beschermingszones nl. het VEN (Vlaams Ecologisch Netwerk) of Natura 2000 gebied. Voor deze gebieden voorziet de wetgeving dat er bij het beheer meer dan gewone aandacht dient te gaan naar de natuurwaarden van het bos. Uiteraard moet hierbij steeds het evenwicht gezocht worden met de andere functies van het bos.

Een uitgebreid beheerplan biedt voor de boseigenaar verschillende voordelen: vrijstelling van successierechten en het ontwijken van de papierwinkel die het telkens aanvragen van nieuwe vergunningen inhoudt. Bovendien maakt een beheerplan het makkelijker om gezamenlijk werken uit te voeren in de bossen. Door de schaalvergroting van de werken worden de prijzen interessanter, wat uiteindelijk de portemonnee van de boseigenaar ten goede komt.

Na de interessante presentaties voelde de natuurmens zijn voeten kriebelen. Het theoretische gedeelte werd dan ook gevolgd door een wandeling. In de buurt van Etbos voerde de wandeling ons langs de kronkelige loop van de Zuidlede. Tijdens die korte tocht kwamen uiteenlopende vegetatietypes aan bod kenmerkend voor de depressie van de Moervaart en Zuidlede. Hoewel de boomlaag in veel bossen gedomineerd wordt door populieren, is er in het gebied toch heel wat variatie. Mede doordat het gebied beheerd wordt door een wildbeheereenheid, is hier en daar ook een rijke onderetage aanwezig in de populierenbossen.

De weergoden waren ons welgezind, en onder een lage winterzon werd de voormiddag

afgesloten met een zomerse citroenjenever. Een veelbelovende start voor het nieuwe beheerplan!

Meer info?

Vóór de zomer zal een tweede informatievergadering plaatsvinden specifiek over de opmaak van het bosbeheerplan. Ben je geïnteresseerd, contacteer dan de bosgroep!

Wenst u ons te contacteren ? Bosgroep oost-Vlaanderen noord VzW

Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

Terugblik op 2013: weer een mooi resultaat!

Meer leden

Afgelopen jaar groeide het aantal leden met 51. Samen zijn ze eigenaar van meer dan 170 ha bos in het werkingsgebied. De teller van het aantal werkende leden staat daarmee op 470, goed voor net geen 1 500 ha bos. Ook de meer dan geslaagde ledendag in 2013 is bewijs van de levendige werking van de bosgroep. Meer dan 70 deelnemers genoten van bosactiviteiten naar keuze en lieten hun stem horen tijdens de Algemene Vergadering.

Actief op het terrein

Het aantal terreinbezoeken in 2013 bleef op hoog niveau: in totaal zijn 241 bezoeken afgelegd, ondanks het wegvallen van vorige coördinator Maud Plouy na de zomer. Het grootste deel diende voor de opvolging van beheerwerken. Daarnaast waren er ook kennismakingen met nieuwe boseigenaars en begeleiding van bestaande leden.

Beheerplannen in opmars

De bosgroep was het voorbije jaar actief in liefst vier uitgebreide beheerplannen en maakte ook enkele beperkte beheerplannen op. Deze gezamenlijke plannen helpen de eigenaars om hun doelstellingen in het bos te realiseren. Het grote voordeel om samen

te werken is dat beheerwerken beter op elkaar zijn afgestemd. Dit zorgt op zijn beurt voor professionele exploitaties, betere houtprijzen bij verkoop en goedkoper plantgoed.

De verwachting is dat de uitgebreide beheerplannen voor de Makegemse bossen in Merelbeke en het boscomplex KravaalbosHerenbos en Kluisbos in Aalst dit jaar worden goedgekeurd. In Sint-Lievens-Houtem en Serskamp loopt het proces nog verder.

Hout op de markt

De gezamenlijke houtverkoop gaf 13 boseigenaars de kans om een duurzame grondstof op de markt te brengen. Meer dan 3500

m³ hout is te koop aangeboden en de gemiddelde prijs was meer dan 40 euro per m². Dat is een prima resultaat. De bosgroep zorgde voor de nodige vergunningen, het opmaken van de voorwaarden en overeenkomsten met eigenaars en organiseerde het aanduiden van de 2188 te vellen bomen. Ook na de verkoop volgt de bosgroep de exploitaties verder op en stuurt bij waar nodig.

Na de kapping komen de nieuwe aanplantingen. De bosgroep gaf advies voor een 20tal ha nieuwe aanplanten. De zachte winter zorgde ervoor dat de meeste aanplantingen vroeg zijn uitgevoerd.

En wat brengt 2014 ?

Een nieuwe coördinator voor de bosgroep

ze voor de Provincie Oost-Vlaanderen als beleidsmedewerker leefmilieu, daarvoor was ze aan de slag bij het Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer (nu het INBO). Nu het team van Midden Oost-Vlaanderen weer voltallig is, zal de bosgroepwerking op volle toeren komen . Aarzel dus niet om contact op te nemen met uw vragen of voor een kennismaking met u en uw bos!

Wij zijn er voor u!

Zoekt u advies bij het beheer van uw bos? Wil u graag bijleren over werken in het bos tijdens een cursus? Of heeft u interesse om mee te doen aan een houtverkoop? Voor de basisdienstverlening kan u altijd terecht bij de bosgroep.

Gratis en vrijblijvende terreinbezoeken

Kom ook naar de ledendag op 10 mei 2014

Met stip te noteren in uw agenda: de Algemene Ledenvergadering van 2014. Voor de bosgroep als vzw een zeer belangrijk moment: alle leden krijgen dan de kans suggesties en opmerkingen te geven bij de resultaten, de planning en het budget van de bosgroep. Net als bij de vorige edities zorgen we voor een mix van ontspanning en leerrijke momenten in het bos, mét een hapje en een drankje.

Boseigenaars die ook lid zijn, krijgen dit voorjaar nog een persoonlijke uitnodiging met het volledige programma.

Ledenwerving in Oosterzele en Melle

Het nieuwe jaar bracht voor de bosgroep

Midden Oost-Vlaanderen ook een nieuwe coördinator met zich mee. Klaartje Van Loy woont in Gentbrugge en studeerde in 2000 af als bio-ingenieur Land- en Bosbeheer aan de KU Leuven. De voorbije tien jaar werkte

De bosgroep is er om u advies te geven over uw bos en kan u ook helpen bij het beheer. Wil u weten wat dat allemaal kan inhouden? Neem dan contact op met het bosgroepsecretariaat voor meer informatie of om een afspraak te maken voor een terreinbezoek.

Dit jaar richt de bosgroep zijn aandacht op de gemeenten Oosterzele en Melle. In beide gemeenten zijn er al goede contacten met eigenaars, maar ook nog heel wat ‘onbekend’ privébos en interessante boskernen. In Oosterzele vindt op 12 maart een infoavond plaats. De bedoeling is om de bosgroep en zijn werking voor te stellen en kennis te maken met de eigenaars en hun bossen.

Eigenaars uit Melle mogen zich dit najaar verwachten aan post van de bosgroep.

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Klaartje Van Loy

Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender

Algemene Vergadering 2014

Op zaterdag 26 april organiseert de Bosgroep haar jaarlijkse Algemene Vergadering. Dit jaar zijn we te gast in de bossen ten zuiden van het Koppenbergbos, meer bepaald op de grens van Nukerke (Maarkedal) en Zulzeke (Kluisbergen). Onze gastheer is Thomas Vanderbeke, een gepassioneerde boseigenaar die graag zijn ervaringen inzake bosbeheer met ons deelt en de resultaten toont van de bosomvormingen en bosuitbreidingen die hij de voorbije jaren realiseerde. Deze wandeling is een unieke gelegenheid om dit stukje Vlaamse Ardennen te ontdekken. Alle leden en sympathisanten zijn van harte welkom!

Voor het administratieve deel komen we samen in De Koetse, Stationstraat 148 te Kluisbergen. Dit jaar

loopt het 3-jaarlijks mandaat van enkele bestuurders af en zullen er dus bestuurdersverkiezingen plaats vinden. Elk werkend lid dat gemotiveerd is om zo’n mandaat op te nemen kan zich kandidaat stellen om bestuurder te worden bij de Bosgroep. Voor meer informatie over het engagement als bestuurder kunt u steeds contact opnemen met het secretariaat. Kandidatuurstellingen

dienen uiterlijk op maandag 14 april binnen te zijn.

Onder voorbehoud van eventuele wijzigingen door de Raad van Bestuur, ziet de agenda van de Algemene Vergadering er als volgt uit:

9u30: Ontvangst

9u45: Administratief gedeelte

Voorstelling van het activiteitverslag 2013 en de planning 2014

Goedkeuring rekeningen 2013 en begroting 2014

Verkiezing leden Raad van Bestuur

10u30: Wandeling in omgeving Elenebos te Nukerke, Maarkedal

13u00: Mogelijkheid tot deelname aan lunch

Deelname aan de Algemene Vergadering is gratis voor onze leden en hun partner. Wie dit wenst kan na de wandeling ook nog een hapje blijven eten. Inschrijven bij de Bosgroep is evenwel verplicht!

Ardennendag Vlaamse

Bosuitbreiding:

De voorbije maanden vloeide heel wat inkt over hoeveel bos er nu exact is in Vlaanderen en dat er eindelijk werk moet gemaakt worden van de geplande uitbreiding van ons bosareaal. Enkele leden-boseigenaars vatten echter de koe bij de horens en staken hun spade in de grond om enkele duizenden boompjes te planten. Nieuwe bossen kwamen er deze winter bij in oa. Denderwindeke (Ninove), Welden (Oudenaarde) en Gottem (Deinze), samen goed voor bijna 4 ha nieuw bos. Dankzij de inzet van deze eigenaars, zal de streek dit voorjaar iets groener kleuren dan voorheen.

Opzondag 27 april strijkt de Vlaamse Ardennendag neer in De Helix in Geraardsbergen. Het wordt een dag vol boeiende activiteiten en wandelingen in en om De Helix en het nabijgelegen Raspaillebos. Tal van partners staan garant voor een dag grenzeloos genieten van het bos, de stilte in de natuur en diverse activiteiten voor jong en oud.

In Geraardsbergen en Galmaarden vind je op de flanken van de Bosberg een sprookjesachtig stukje Vlaanderen: het Raspaillebos. Hier word je verrast door bloementapijten met overweldigende kleurenpracht, middenin een golvend landschap met verbluffende vergezichten. In het voorjaar baadt het bos in een overweldigende kleurenpracht. De oevers van de

talloze bronbeekjes worden dan kleurrijke linten met pinksterbloem, dotterbloem en daslook. Op de hellingen doen wilde narcis, bosanemoon, wilde hyacint en slanke sleutelbloem uitbundig mee aan dit kleurenspektakel.

De Vlaamse Ardennendag heeft een brede waaier van activiteiten in petto. Neem deel aan boeiende geleide wandelingen over vogels, stiltebeleving in de natuur, kruiden en ook een speciale wandeling op maat van de kinderen. Volg op eigen houtje een parcours doorheen het Raspaillebos en ontdek hoe het bos klinkt, ruikt en proeft.

PASAR biedt twee langere wandelingen aan die je op eigen tempo van het betoverende landschap rond De Helix en het bos laten genieten. Ook wie liever dichtbij De Helix blijft, wordt verwend. In het centrum en in de tuin errond maak je kennis met kruiden, erfgoed en tal van infostands. Kinderen en jongeren kunnen bijenhotels in elkaar knutselen, deelnemen aan survivalworkshops, kokkerellen met kruiden en rondzwermen op bezemstelen.

Praktisch

De 36ste editie van de Vlaamse Ardennendag vindt plaats op zondag 27 april

2014 in De Helix (Hoogvorst 2, Geraardsbergen (Grimminge).

Meer info op: www.vlaamseardennendag.be of via info@vlaamseardennendag.be of op 055-20 72 65 (Reg. Landschap Vlaamse Ardennen, Anne Hollevoet) of 054-31 79 74 (De Helix, Hilde Van Lancker)

Wenst

Bosgroep VlaaMse ardennen

tot dender VzW

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Oorspronkelijk

Klein boswerktuig... helemaal hip!

rooiden de eerste landbouwers in de Late Steentijd het oerbos door het af te branden of om te hakken met stenen werktuigen. Tot een drieduizendtal jaren geleden een paar slimmeriken de metaalbewerking uitvonden. Zo ontstonden geleidelijk de diverse boswerktuigen die we tot pakweg de jaren ’50 van vorige eeuw zijn blijven gebruiken. Ondertussen is er wel heel wat veranderd op het vlak van metaalbewerking en ergonomie. We beschikken over een heel gamma van professionele handwerktuigen die vaak de concurrentiestrijd met hun gemechaniseerde broeders met glans kunnen doorstaan.

Handwerktuigen bieden heel wat voordelen ten opzichte van machines. Ze zijn stukken goedkoper. Goed gerief gaat indien correct onderhouden meerdere generaties mee. De gebruiker hoeft geen dure brandstof of onderhoudskosten te betalen. Veiligheidskledij is in de meeste gevallen evenmin nodig. Het lawaai en de stank van een motor maken plaats voor natuurlijke geuren en geluiden. Tijd voor een kennismaking met deze handwerktuigen dus.

Kapmessen

Kapmessen bestaan in verschillende vormen. Ze zijn echter allen ontworpen om

dun hout bij voorkeur in één haal door te hakken. Hierbij schuilt het geheim van het succes in het schuin doorhakken van de vezel. Kapmessen zijn onze variant van de exotische machete. Naargelang de houtsoort ervaar je al snel de maximale dikte die je kunt doorhalen met je kapmes. Als je op een iets dikkere tak stoot, kan je beter in 3 keer kappen dan proberen om toch heel hard te slaan met het risico dat je kapmes komt klem te zitten (zie foto). Als het hout zo dik is dat je bijna 10 keer moet kappen, haal je er beter een bijl of zaag bij.

Kapmessen in verschillende maten en gewichten

Recente kapmessen zijn gemaakt uit 3 à 4 mm dik staal en zijn dus vrij licht. Je kunt ze best gebruiken voor takken met een maximale diameter van 3 à 4 cm of iets dikker bij zachte houtsoorten (berk en wilg). Het gewone Belgische kapmes (roodgekleurd op foto) heeft een rechte snede van ongeveer 20 cm lang en wordt vooral gebruikt om takhout te kleinen. Er bestaan ook varianten met een gebogen snede, die hakken iets beter maar zijn lastiger te slijpen. Het Zwitserse gertelmes

heeft een snede van ongeveer 25 cm lang die eindigt in een gebogen punt. Het handvat eindigt in een haak waardoor je minder kracht nodig hebt om het kapmes vast te houden als je zwaait. De gebogen punt is handig om takken naar je toe te trekken. Met de ‘slasher’ met lange steel kan je bramen ‘maaien’.

Kapmessen werken best als ze het vlijmscherp zijn. Slijp je mes onder een hoek van 30 °. Best leg je de snede iets bol, daardoor gaat ze wat langer mee.

beter 3 keer kappen dan één harde slag!

4 kapmessen op een rij Een arsenaal aan handige boswerktuigen Afgelegd stammetje

Waarvoor gebruik je een kapmes?

Kapmessen worden in het bos gebruikt om takhout te kleinen of om vrijstellingen en zuiveringen uit te voeren. Het komt er hier telkens op neer enkele beconcurrerende boompjes/struikjes van rond je jonge bomen te kappen.

Het is een slaggereedschap, wat wil zeggen dat de kracht voor het hakken komt uit de snelheid van het werktuig. Om veiligheidsredenen kap je van je lichaam weg, omdat het frequent gebeurt dat het mes ‘doorschiet’, en je kan verwonden.

Met takhout kan dit best door het dikste eind in één hand te houden en dan met de andere hand de kleine takjes ‘met de haren mee’ af te hakken. Bij rechtstaand hout zoals de struiken hak je best richting schuin beneden, zodat de baan van het kapmes niet naar je been zou gaan. Jonge boompjes en struiken afhakken gaat trouwens het best door het dunne uiteinde iets om te buigen, en dan in de gespannen bolle kant te hakken.

Een andere toepassing is het maken of onderhouden van een vlechtheg, die zich dan vanzelfsprekend eerder in het open landschap bevindt dan in het bos. Soms zie je vlechtheggen als afscheiding tussen weide en bos, om te verhinderen dat dieren het bos in gaan. Een vlechtheg is een gevlochten heg, waarbij opgaande boompjes zoals zwarte els, wilg, meidoorn, hazelaar worden ‘neergelegd’, nadat ze zijn ontdaan van de zwaarste zijtakken. Het neerleggen doet men door het stammetje op 10 cm van de grond ongeveer 2/3de in te hakken totdat het boompje omgebogen kan worden. Op de omgebogen tak groeien nieuwe scheuten. Na vier tot vijf jaar is er een voldoende stevige en dichte heg, die ondoordringbaar wordt voor dier en mens, maar wel een ideaal biotoop is voor tal van dieren als voedselbron en schuil- en nestplaats.

In Nederland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk vind je veel vlechtheggen en zijn er ook stichtingen. Er worden daar zelfs vlechtheggen-kampioenschappen georganiseerd (meer info op www.maasheggenbalgoy.nl of www.hedgelink.org.uk)!

De handlier

Handlieren vind je in het bos meestal onder de merknaam Tirfor maar er zijn ook andere merken op de markt. Alle lieren zijn echter gebaseerd op het aanspannen en binnenhalen van een staalkabel waardoor trekkracht kan worden uitgeoefend. Handlieren worden bij boswerkzaamheden gebruikt om schuine bomen in de juiste richting te vellen en soms om stammen over beperkte lengte te verslepen.

De staalkabel wordt binnengehaald met behulp van een hefboom via de vooruitloophendel (power stroke lever). De kabel wordt binnenin vastgeklemd met twee klembekken die zich vaster zetten naargelang er meer trekkracht wordt uitgeoefend. Het toestel is beveiligd met breekpennen. Van zodra de maximale last wordt overschreden zal één of meerdere van deze pennen breken en het verdere overhalen verhinderen. De kabel kan dan enkel gevierd worden. Kabel vieren gebeurt eveneens met de bedieningshefboom. Je dient deze dan aan te sluiten op de terugloophendel (Reversing lever).

Doorgaans wordt de lier geïnstalleerd in een zone binnen 25° van de gewenste val-

richting van de boom. Door gebruik te maken van katrollen kan de lier elders worden verankerd en kan de trekkracht enigszins worden vergroot. Hou je echter steeds aan de vermelde maximale last die op het toestel vermeld staat!

Tirfor principe

Wanneer de velling zeer nauwgezet moet gebeuren, wordt in veel gevallen gebruik gemaakt van een treklijn (staalkabel) en een stuurlijn. De treklijn zorgt in dat geval voor het overhalen van het gewicht naar de juiste kant, de stuurlijn verzekert je van de juiste richting. Alhoewel een handlier een zeer nuttig instrument is, kunnen we niet genoeg benadrukken dat een feilloze zaagtechniek onontbeerlijk is bij het vellen van bomen. Gebruik van de lier komt aan bod in de cursus kettingzaag ‘ECS 3’. Geïnteresseerd? Kijk achteraan in deze Bosbode naar het cursusaanbod!

Dit artikel (tekst en foto’s ) is een bewerking van een artikel uit de Bos(g)roep, jaargang 6, nummer 24.

Vlechtheg in het voorjaar

Veilige opstelling met de handlier

Soort in de kijker

Lijsterbes,

egin mei staken een 30-tal leden van de Vlaamse bosgroepen het Kanaal over met bestemming het graafschap Lincolnshire in centraal Oost-England.

de konden enkele unieke landgoederen, bosreservaten en jonge stadsrandbossen worden bezocht. Hieronder alvast enkele

lekkernij van het bos

De wilde lijsterbes, oftewel Sorbus aucuparia, is een inheemse loofboomsoort uit de rozenfamilie. Gekend om zijn overvloedige oranje bessen tref je hem hoofdzakelijk aan in de onderetage van lichte bossen, in de bosrand of in houtkanten. Ook wordt hij vaak als straatboom aangeplant. Tijd om eens kennis te maken.

Beschrijving

We kennen de lijsterbes in Vlaanderen meestal als een kleine boom of veelstammige struik, die niet groter wordt dan twaalf tot vijftien meter en niet ouder dan een jaar of tachtig. Maar zonder de directe concurrentie van andere bomen kan hij tot een boom van twintig meter uitgroeien met een stamomtrek van drie meter en een leeftijd van honderdvijftig jaar bereiken. De lijsterbes heeft een geveerd samengesteld blad. Na het verschijnen van de bladeren komen in maanden mei-juni de witte, platte bloemschermen. Deze bloemen geuren sterk, maar niet erg aangenaam. In het najaar valt hij op door de trosjes fel gekleurde oranje bessen. In de winter herken je hem ook aan zijn stam met een gladde grijze schors en door zijn grote, behaarde, spitse knoppen.

Groeiplaats

In vrijwel geheel Europa tot in West-Siberië kan je de lijsterbes aantreffen. De lijsterbes is zeer winterhard en kon daardoor onze streken na de ijstijden als een van de eerste soorten opnieuw koloniseren. De wilde lijsterbes groeit vooral op voedselarme zand-, veen- en leembodems. Hij is een echte pionier in verschillende bostypes, die schaduw redelijk goed kan verdragen. In de typische eiken-berkenbossen op arme zandgronden behoort lijsterbes tot de doorgaans soortenarme struiklaag. Door zijn pionierskarakter heeft hij een snelle jeugdgroei en heeft hij een matige concurrentiekracht. Met hoge grondwaterstanden kan hij echter niet goed overweg. Hij verdraagt zowel snoei als het afzetten als hakhout goed. Na afzetten schiet hij gemakkelijk terug uit met rechtopstaande stammetjes.

Lekkernij voor mens en dier

Zijn wetenschappelijke naam, Sorbus aucuparia, is afgeleid van het Latijnse avis (vogel) en capere (vangen). Met reden: vooral als de vorst erover is gegaan zijn lijsters en heel wat andere vogels dol op de bessen. Doordat de plant lang zijn bessen behoudt, is het een goede voedselbron voor de vogels in de wintermaanden. Maar ook vossen of dassen lusten wel een lijsterbesje. De bladeren en twijgen zijn bovendien erg in trek bij zoogdieren. Zowel konijnen, hazen als reeën zijn er zot van. Op locaties met een hoge wilddruk kan verjonging van lijsterbes het daarom soms moeilijk krijgen door wildvraat. Verder trekken de bloemen in de zomer veel insecten en vooral veel wespen aan, die op hun beurt op het menu staan van veel vinken. Net doordat lijsterbes zo geliefd is, spelen dieren een grote rol in zijn verspreiding.

Maar niet alleen voor dieren is de lijsterbes een smakelijke soort. Ook voor ons kent hij interessante toepassingen in de keuken. De bessen kunnen verwerkt worden tot confituur, wijn, likeur en jenever. De geroosterde bessen leveren een uitstekend koffiesurrogaat. Wel even opletten dat je ofwel goed rijpe, ofwel gedroogde bessen gebruikt. De zaadjes van bessen die nog niet helemaal rijp zijn kunnen licht giftig zijn door de aanwezigheid van blauwzuur. Als je volledig rijpe bessen plukt, is de kans klein dat je een vergiftiging oploopt. Je kan uit voorzorg ook de zaadjes verwijderen. Ook door koken wordt het blauwzuur onschadelijk gemaakt. De bessen bevatten veel vitamine C, verhogen daardoor de weerstand en versterken het immuunsysteem. Van de bloesems kan je thee trekken, deze thee vergemakkelijkt de ademhaling bij problemen van de luchtwegen.

Het hout van de lijsterbes is tamelijk hard, buigzaam en elastisch, maar niet erg duurzaam. Het is bruikbaar voor draai- en snijwerk. Het werd vroeger vaak gebruikt als wagenmakershout, voor handvaten van gereedschap, voor keukengerei en voor wandelstokken. Specifiek voor houtproductie

heeft de soort in het algemeen te kleine afmetingen of komt ze in te geringe aantallen voor. Lijsterbes levert wel goed brandhout.

Symboliek, mythen en volksgeloof

De wilde lijsterbes heeft een lange traditie in de mythologie en het volksgeloof. Hieronder enkele voorbeelden. Bij de oude Grieken was de lijsterbes gewijd aan Aphrodite, godin van de liefde en schoonheid. Volgens een Romeinse legende groeiden er lijsterbessen uit de bloeddruppels van een arend die met demonen streed. De Engelse vertaling van lijsterbes is rowan. Dit woord is afgeleid van het Sanskriet woord runa, wat tovenaar betekent. Bij de Kelten wordt hij de toverboom genoemd. De Keltische druiden gebruikten lijsterbesstokken bij hun rituelen. Vooral in Wales wordt de Lijsterbes als heilige boom vereerd. Ook in de Schotse Hooglanden werd de lijsterbes geplant tegen toverij. De herders lieten hun schapen elk jaar onder de takken van een lijsterbes door gaan. Varkens gaf men een aftreksel van lijsterbessen als bescherming tegen ziektes. In Engeland noemde men deze boom ook witchwood, heksenhout dus, omdat men geloofde dat hij bescherming tegen heksen gaf. Men geloofde ook dat de duivel zijn moeder ophing aan een lijsterbes. De lijsterbes werd vroeger vaak op kerkhoven geplant als toverboom om demonen af te schrikken.

Activiteitenkalender

Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw Lentewandeling in Bois Joly te Ronse

Zondag 18 mei 2014 om 10 uur

In een bos gelegen op ‘Hogerlucht’ ten noorden van Ronse legde notaris en amateur-archeoloog Edouard Joly halfweg de 19de eeuw een archeologisch wandelpark aan dat in die tijd zonder twijfel een belangrijke toeristische trekpleister voor Ronse was. Enkel de aangelegde vijver en een namaak-menhir herinneren nog aan het verleden van dit bos.

In het prachtige eiken-beukenbos ontspringen tal van bronnen die de Norensbeek voeden. In de lente kleurt de voorjaarsflora de bosbodem wondermooi. Ruim twintig jaar geleden werd het Bois Joly erkend als natuurreservaat en sindsdien laat men moeder natuur haar vrije loop gaan en grijpt de mens zo weinig mogelijk in. Het talrijke dode hout dat aanwezig is, is een belangrijke levensbron voor vleermuizen, insecten en zwammen.

Op 18 mei neemt Roland Drieghe, actief lid van de Bosgroep en tevens conservator van dit reservaat ons op sleeptouw door het prachtige natuurgebied. Al wie houdt van een avontuurlijke wandeling in een uniek en ongerept bos moet zeker van de partij zijn.

Praktisch

Startplaats: zij-ingang van het kerkhof, ter hoogte van Hogerlucht, nr. 1 te Ronse

Vertrekuur: 10 uur

Meebrengen: laarzen of aangepast schoeisel

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

Dauwtrip in het Heidebos te Wachtebeke

Zondag 13 april, afspraak om 7u ‘s ochtends Dit jaar voert de lentewandeling ons naar een plek die midden in het werkingsgebied van de Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord ligt, maar tegelijkertijd heel apart aanvoelt: het Heidebos. Door een uitgekiend beheer van de heidevlaktes en een gericht omvormingsbeleid van de naaldbossen naar gemengd inheems loofhout, probeert men hier een uniek biotoop te creëren.

De vele overgangen tussen zandige hei en bos vormen voor vele soorten een geschikte habitat. Zo hebben de nachtzwaluw, de boomleeuwerik en de wespendief hier een thuis gevonden. Het Heidebos staat bekend om haar rijkdom aan vlinders en met wat geluk kom je zelfs een levendbarende hagedis tegen. Ook voor de geschiedenisliefhebbers heeft het Heidebos wat te bieden: restanten van een oude Spaanse verdedigingslinie.

Een deel van de arbeiderploeg in het Heidebos bestaat uit gallowayrunderen, een gehard Schots ras dat helpt met het in stand houden van de open ruimtes en het onder de knoet houden van de Amerikaanse vogelkers. Er is onlangs een kalfje geboren, dus qua lentesfeer zit dat wel goed!

Het heidebos is het mooist bij dageraad. Daarom hebben we beslist om er een dauwtrip van te maken. Vroeg uit de veren dus, maar de ochtendstond heeft goud in de mond! Bovendien zal uw inspanning niet enkel beloond worden met prachtige natuurzichten, maar ook met ontbijtkoeken!

Praktisch

Gids : Daniël Acke

Tijdstip: zondag 13 april om 7u ‘s ochtends

Plaats van afspraak : Parking 1 van het Heidebos, Keizershoek te Wachtebeke

Deelname aan de wandeling is gratis, maar inschrijven is verplicht (bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be of 09-267 78 60)

Maximum 25 personen

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

Infoavond in Oosterzele

woensdag 12 maart 2014

Op deze infoavond stelt de bosgroep zichzelf voor aan eigenaars met bos in Oosterzele. Eigenaars werden al persoonlijk uitgenodigd. De bedoeling van dit initiatief is nieuwe boseigenaars te leren kennen en hen in contact te brengen met het aanbod van de bosgroep.

Praktisch

Start om 19.30 uur in de Foyer van GC De Kluize Sportstraat 3 in Oosterzele Inschrijven kan via bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be of 09 267 78 60

Algemene Ledenvergadering

Zaterdag 10 mei 2014

Op deze dag maken we tijd om u te betrekken bij de resultaten, de planning en het budget van de bosgroep. U krijgt de kans om suggesties en bemerkingen te formuleren die mee richting geven aan de werking van de bosgroep. Aan het definitieve programma wordt

Boswoordraadsel

In deze rubriek testen we jullie kennis over bos en natuur! Voor de aandachtige lezer van de Bosbode zouden deze vragen geen probleem mogen zijn…

horizontaal

1. locatie dauwtrip

3. alternatieve wildbescherming

4. Engels woord voor lijsterbes

7. onderwerp ECS

10. naam oudste boom ter wereld

11. kleine hertensoort

12. bekende handlier

14. caesarboom

15. bloeimaand van de lijsterbes

verticaal

1. naam hoogste boom ter wereld

2. nieuwe coördinator MOV

5. waterloop in het nieuwe boscomplex van BON

6. leefgebied

8. Zwitsers kapmes

9. Latijnse geslachtsnaam van de lijsterbes

13. lork

nog druk gewerkt, maar we maken er opnieuw een interessante dag van met vorming over en ontspanning in het bos!

Bent u werkend lid van de bosgroep? Dan krijgt u binnenkort nog een persoonlijke uitnodiging met alle details.

Cursusaanbod 2014

De cursussen van de bosgroepen zijn elk jaar opnieuw een groot succes. Vandaar dat de 3 Oost-Vlaamse bosgroepen – niettegenstaande de onzekerheid over de subsidies – beslist hebben om er ook in 2014 opnieuw een aantal te organiseren. De kettingzaagcursussen zijn altijd snel volzet, dus wees er als de kippen bij als je interesse hebt!

Inschrijven kan via de website van de bosgroepen www.bosgroep.be.

Stap 1: ga naar www.bosgroep.be

Stap 2: Op de blauwe balk klikt u op Vorming en daarna Cursussen BG (= cursussen Bosgroep).

Stap 3: selecteer uw bosgroep (Oost-Vlaanderen Noord, Midden Oost-Vlaanderen of Vlaamse Ardennen tot Dender).

Stap 4: kies de gewenste cursus en schrijf uw gegevens in de voorziene ruimte.

Uiteraard kan u zich nog steeds telefonisch of via email inschrijven bij de betreffende bosgroep.

Kettingzaaggebruik: ECS 1 – onderhoud en afkorttechnieken (max. 6 deelnemers)

Tijdens deze tweedaagse opleiding maak je kennis met de kettingzaag in al haar facetten, zowel wat betreft onderdelen en werking, als onderhoud en gebruik. Je leert hout met beperkte doorsnede afkorten en hoe je hulpmiddelen veilig gebruikt bij het manipuleren en stapelen van hout.

Voorkennis ? Geen voorkennis vereist

Wanneer ?

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

Vrijdag 5 en zaterdag 6 september 2014

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

Vrijdag 17 en zaterdag 18 oktober 2014

Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender

Vrijdag 26 en zaterdag 27 september 2014,

Waar? In het werkingsgebied van de organiserende bosgroep. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn: € 30, overige deelnemers: € 120

Kettingzaaggebruik: ECS 2

– Basisveltechnieken (max. 6 deelnemers)

Tijdens deze tweedaagse opleiding leer je de basisveltechnieken aan om kleine (diameter < 40 cm) en hellende bomen te vellen en op te werken

Voorkennis ? ECS 1

Wanneer ?

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

Vrijdag 28 en zaterdag 29 maart 2014

Vrijdag 24 en zaterdag 25 oktober 2014

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

Vrijdag 3 en zaterdag 4 oktober 2014

Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender

Vrijdag 24 en zaterdag 25 oktober 2014,

Waar? In het werkingsgebied van de organiserende bosgroep. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn: € 30, overige deelnemers: € 120

Kettingzaaggebruik: ECS 3

– Gevorderde veltechnieken (max. 6 deelnemers)

Deze opleiding richt zich tot de meer ervaren kettingzaaggebruiker die de basistechnieken lichte vellingen perfect onder de knie heeft. Tijdens deze cursus leer je middelgrote en grote bomen (diameter > 40 cm) vellen aan de hand van gevorderde technieken, grotere takken verwijderen en werken met geschikt handliermateriaal.

Voorkennis ? ECS 1 + ECS 2

Wanneer ?

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

Vrijdag 10 en zaterdag 11 oktober 2014

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

Vrijdag 28 en zaterdag 29 november 2014

Waar? In het werkingsgebied van de organiserende bosgroep. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn: € 30, overige deelnemers: € 120

Kettingzaag: Liggend hout onder spanning (LHOS) (max. 6 deelnemers)

Tijdens deze eendaagse cursus leer je op een veilige, ergonomische en efficiënte manier omgaan met hout onder spanning. Dit voornamelijk voor het opwerken van kruinhout, stormschade en wegen vrij te maken van omgewaaide bomen. De aangeleerde technieken zijn zeer nuttig voor het onttakken van gevelde bomen. Ook het werken met de Tophendel kettingzaag komt aan bod.

Voorkennis ? ECS 1

Wanneer ?

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

Zaterdag 22 november 2014

Waar? In het werkingsgebied van de organiserende bosgroep. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn: € 15, overige deelnemers: € 90

Kettingzaaggebruik: ECS 4 – Windval en beschadigde bomen (max. 6 deelnemers)

Deze opleiding richt zich tot de meer ervaren kettingzaaggebruiker die goed vertrouwd is met het vellen van bomen die dikker zijn dan de lengte van het zaagblad. Tijdens deze cursus leer je: het veilig opwerken van ontwortelde bomen en beveiligen van wortelplaten, het vellen van potentieel gevaarlijke bomen (beschadigde, dode kruinen), werken met trek- en stuurlijnen.

Voorkennis ? ECS 1 + ECS 2 + ECS3 + LHOS of KZ1, 2 en 3 gevolgd hebben

Wanneer ?

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

Vrijdag 5 en zaterdag 6 december 2014

Waar? In het werkingsgebied van de organiserende bosgroep. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn: € 30, overige deelnemers: € 120

Visuele boomveiligheidscontrole (max. 12 deelnemers)

Tijdens deze tweedaagse opleiding leer je defectsymptomen bij bomen correct inschatten. Je krijgt zowel theorie als praktijkoefeningen. Enkel op basis van wat je ziet, zonder gespecialiseerde technieken, kun je beslissen wat er verder met een boom moet gebeuren: gewoon zijn gang laten gaan, onmiddellijk vellen, maatregelen nemen of er toch maar een specialist bijhalen. Er wordt nog kort ingegaan op meer gespecialiseerde technieken voor boomcontrole.

Wanneer ?

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

Vrijdag 4 en zaterdag 5 april 2014

Waar? In het werkingsgebied van de organiserende bosgroep. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn: € 30, overige deelnemers: € 120

Zelf brandhout maken (max. 10 deelnemers)

Tijdens deze cursus leer je alle stappen die komen kijken bij het klaarmaken van brandhout, van het verzagen van de boom tot het stapelen van de bruikbare stukken brandhout.

Voorkennis ? Voor deze opleiding is geen voorkennis vereist

Wanneer ?

Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender

Vrijdag 12 september 2014 (1 dag)

Waar? In het werkingsgebied van de organiserende bosgroep. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn: € 15, overige deelnemers: € 80

Begeleidingssnoei van jonge bomen (max. 10 deelnemers)

Iemand die bomen heeft staan of bomen beheert, weet dat je soms een aantal takken best verwijdert. Maar is snoeien wel altijd echt nodig? En doen we het op een goede manier? En wanneer is het beste tijdstip om te snoeien? Op al deze vragen krijg je in deze cursus een antwoord.

Voorkennis ? Eventuele voorkennis van boomsoorten is mooi meegenomen, maar niet noodzakelijk.

Wanneer ?

Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender

Vrijdag 17 oktober 2014 (1 dag)

Waar? In het werkingsgebied van de organiserende bosgroep. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn: € 15, overige deelnemers: € 80

Houten Constructies (max. 6 deelnemers)

Met een beetje handigheid kan je met hout vele constructies voor verschillende toepassingen in elkaar knutselen. Er zitten echter nogal wat stappen tussen het vellen van een boom en het maken van een schuilhut, zitbank of knuppelpad met het hout van deze boom. Met deze tweedaagse cursus geven we je een aantal handige tips over houten constructies zonder een echte schrijnwerker van je te willen maken.

Voorkennis ? ECS 1

Wanneer ?

Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender

Vrijdag 21 en zaterdag 22 november 2014 (2 dagen)

Waar? In het werkingsgebied van de organiserende bosgroep. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn: € 30, overige deelnemers: € 120

De bosMarkt

Via deze rubriek zoekertjes brengen we regelmatig verkopers van brandhout, … en geïnteresseerde afnemers met elkaar in contact. Hierbij beperkt de Bosgroep haar inbreng enkel tot het geven van informatie en advies. De verkoop gebeurt rechtstreeks tussen de verkoper en de geïnteresseerde.

Momenteel is bij de Oost-Vlaamse bosgroepen volgende aanbod. Meer informatie is beschikbaar bij de respectievelijke bosgroep.

VARIA

Bosgroep OOST-VLAANDEREN NOORD 09/267 78 60

- Stekene, plantsoen van Berk (± 100 stuks) te koop :

Maat 1,25 m-1,50 meter : € 0,35 per stuk

Maat 1,50 m – 2 meter : € 0,50 per stuk

Maat 2 m-2.5m : € 0,90 per stuk

Afhalen en uitsteken samen met de verkoper

- Sint-Pauwels, plantsoen van Zomereik (± 500 stuks) te koop

Maat ± 1 meter

Prijs overeen te komen

Afhalen en uitsteken samen met de verkoper

- Stekene, constructiehout

Taxus : maat 0,55m tot 1,80m, prijs 120 euro voor alles.

Amerikaanse Eik : maat 2 m, prijs 75 euro

De balken kunnen ook apart verkocht worden.

Bosgroep VLAAMSE ARDENNEN 055/21 62 80

- Voor creatievelingen, geen brandhout!

Lokeren, stam van kers 105cm, diameter +/- 30cm (stamomtrek 95 cm)

Prijs overeen te komen

- Sterke kliefmachine te koop

12 ton duwkracht

Werkt op hydraulische druk van tractor

Zelden gebruikt-in prima staat

Prijs: € 1250

BOS TE KOOP

Bosgroep VLAAMSE ARDENNEN 055/21 62 80

- Haaltert (Denderhoutem) 0.28 ha

- Zottegem (Erwetegem) 0.19 ha

- Zottegem (Oombergen) 34 are 38 centiare

- Herzele (Steenhuize-Wijnhuize) 29 are en 7are 5 centiare

Bosgroep OOST-VLAANDEREN NOORD 09/267 78 60

- Wachtebeke 0.982 ha

De bosgroepen krijgen regelmatig vraag naar brandhout. Meestal van particulieren die bereid zijn om ervoor te werken. Zoekt u als boseigenaar dus naar een goedkope manier om uw hakhout nog eens af te zetten of om kroonhout te laten opruimen: contacteer ons!