de bosbode 2016 - 2

- Wildschade: beter voorkomen dan genezen

- Planten en bloemen herkennen met de bos-app

- Bosgroepnieuws

- Doefiche: selecteren van habitatbomen

- Op stap met de Waalse collega’s

- Bos & wetenschap: gemengde bossen

- Monitoring op private gronden

- Bos- en houtbeurs 2016

- Boszoekers

VU, Jozef Dauwe, p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw, Woodrow Wilsonplein 2, 9000 Gent

Bezoek ons op  Oost-Vlaamse bosgroepen

Jaargang 12– nr 2

De bosbode is een tijdschrift van de drie Oost-Vlaamse bosgroepen

Redactie

Hans Scheirlinck, Klaartje Van Loy, Sylvie Mussche, Maarten Decoene, Kristof De Rous, Sylvie Focke, Karen Dequidt, Tineke De Smet, Simon Brandt

Fotografie

Cover: Vilda

Hans Scheirlinck, Sylvie Mussche, Klaartje Van Loy, Maarten Decoene, Kristof De Rous, Tineke De Smet, Simon Brandt, Pixabay, Wikimedia Commons, Kris Verheyen (Forbio), Vincent Colson (Cellule d’Appui à la Petite Forêt Privée), Bosgroep Zuiderkempen, Vilda

Lay-out

Koloriet – Leefdaal

Druk

Lowyck Drukkerij – Oostende

Papier

Deze publicatie werd gedrukt op kringlooppapier ‘Reprint’

Oplage

9 000 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever

Jozef Dauwe

p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen

Noord vzw

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Raad van bestuur BON

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Leen Meersschaert, Frans De Jonghe, Ingrid

Puylaert, Jozef Van Eeckhoudt, Jan Van Dooren, Pierre d’Alcantara, Maurits Adriaenssens, Guy Bonsecour, Kristien Dierick.

Raad van bestuur MOV

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Jan Verbeke, Marc Dilewyns, Francis De Beir, Geert de Visscher, Kris Janssens, Willy Van Hoey, Dirk Abbeloos,Werner Pycke, Steven Roosen, Jozef Wittouck, Norbert Van Stichel

Raad van bestuur VAD

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Willy Bauwens, Johan Detemmerman, Raoul D’Hoossche, Paul Lievens, Laurens De Cock, Jozef Van Crombrugge, Marc De Bock, Wouter Stockman, Peggy Van Laethem

Uw gegevens werden opgenomen in een databank die wordt beheerd door de Bosgroep. De gegevens in deze databank zullen enkel worden gebruikt in het kader van de werking van de Bosgroep en niet voor andere doeleinden. Indien u niet wenst dat uw gegevens in deze databank zijn opgenomen of indien u uw gegevens wenst te wijzigen, kunt u dit steeds doorgeven aan de Bosgroep.

Uw bos, onze zorg

Maak kennis met de bosgroepen

Een bosgroep heeft als doel u als boseigenaar praktische ondersteuning te bieden bij het beheer van uw bos. In een bosgroep zijn vele boseigenaars uit uw streek verenigd.

Samen met hen kan u vrijwillig meewerken aan een mooie toekomst voor het Vlaamse bos.

“Baas in eigen bos”, dat is het basisprincipe van de bosgroepen. De bosgroepen informeren, adviseren en organiseren, maar u beslist steeds zelf over het beheer van uw bos.

Wat heeft de Bosgroep zijn leden te bieden?

GRATIS DIENSTVERLENING

1. Informatie

De bosgroep beantwoordt uw persoonlijke vragen over de technische, wettelijke en financiële aspecten van bosbeheer. U kunt ook deelnemen aan theorie- en praktijkcursussen in verband met bosbeheer.

2. Advies op maat van uw bos

U kunt een afspraak maken voor een terreinbezoek aan uw bos. Het resultaat is een beheeradvies op maat van u en uw bos.

3. Hulp bij uw bosadministratie

De bosgroep helpt u bij het aanvragen van subsidies en kapmachtigingen. Ook het opstellen van een bosbeheerplan kan begeleid worden.

DIENSTVERLENING TEGEN VERGOEDING

1. Betaalbare bosarbeid

U kunt een aanvraag indienen om tegen een voordelige prijs onrendabele werken in uw bos te laten uitvoeren. Voorbeelden zijn: bestrijding woekerende exoten, vrijstellen van jonge aanplantingen, onrendabele dunningen en hakhoutbeheer, aanleg van een bosrand,… De juiste tarievenlijst dient u bij uw bosgroep op te vragen.

2. Organisatie van beheerwerken

De bosgroep coördineert de beheerwerken bij meerdere boseigenaars samen zodat ze voor bos en eigenaar efficiënter en goedkoper worden. Wilt u werken uitvoeren in het bos dan kan de bosgroep die organiseren. U kunt deelnemen aan de gezamenlijke houtverkoop van de bosgroepen indien u hulp wenst bij de verkoop van bomen die u wenst te kappen.

3. Cursussen en excursies

De bosgroepen organiseren jaarlijks tal van cursussen zoals kettingzaag, bosmaaier, houten constructies, enz. Leden kunnen hieraan deelnemen tegen een voordelig tarief.

Word gratis lid

Het feit dat u dit tijdschrift ontvangt betekent niet automatisch dat u lid bent. Iedere boseigenaar die dit wenst kan gratis lid worden van de bosgroep die actief is in zijn streek.

Uw lidmaatschap geeft recht op de dienstverlening van de bosgroep. Het lidmaatschap houdt geen verdere verplichtingen in.

Digitale Bosbode

Wil u graag papier besparen en wenst u de Bosbode enkel nog digitaal te ontvangen? Graag een seintje aan uw bosgroepsecretariaat!

Wenst u vrijblijvend advies en hulp

bij het beheer van uw bos? Contacteer ons:

• Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

• Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Klaartje Van Loy

• Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Woord vooraf

Beste boseigenaar en bosliefhebber, De zomer komt er snel weer aan. Ik verwonder me er telkens over hoe de natuur aan het einde van de lente opnieuw uit haar voegen barst. Bomen, struiken en kruiden groeien vaak veel sneller dan we voor mogelijk houden! Omwille van het broedseizoen, liggen de kapwerkzaamheden in de meeste van onze bossen nog even stil. Vanaf begin juli kunnen we weer aan de slag gaan in het bos.

Ondertussen wordt er bij de Oost-Vlaamse bosgroepen allerminst stilgezeten. Naast de administratieve voorbereidingen van de reguliere boswerken, wordt er met man en macht gewerkt aan de organisatie van onze Bos- en Houtbeurs. Zet het alvast in uw agenda: zondag 2 oktober 2016. Dan organiseren de Oost-Vlaamse bosgroepen samen met de provincie een grote Bos- en Houtbeurs in provinciaal domein Het Leen in Eeklo. U kan er komen kijken naar demonstraties over bosbeheer, meedoen met talrijke activiteiten, informatie vinden over de bos- en houtsector en kennismaken met boseigenaars uit heel Vlaanderen. In een ontspannen sfeer én bosrijke omgeving wordt dit voor jong en oud een boeiende dag. Meer informatie hierover vindt u op de voorlaatste pagina van deze Bosbode.

Maar er staat uiteraard nog meer in dit zomernummer. Nieuwsgierig naar hoe de kleine, private bossen in Wallonië beheerd worden? Lees dan zeker het artikel ‘Op stap met de Waalse collega’s’. Reeën en ander wild zijn voor onze bosaanplantingen vaak een probleem, ze zijn immers verzot op jonge boompjes. Hebt u hier ook problemen mee? Het artikel over wildbescherming maakt veel duidelijk. Verschillende soorten mogelijke wildbescherming worden hier onder de loep genomen en vergeleken. Laat je verrassen door dit en nog veel meer in deze Bosbode!

Ik wens u allen een prettige en mooie zomer!

Jozef Dauwe

Voorzitter Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

Voorzitter Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

Voorzitter Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Wildbescherming

Wildschade: beter voorkomen dan genezen!

Reeën, konijnen en hazen zijn graag geziene gasten in onze bossen. Behalve als je net boompjes hebt geplant! Want deze dieren kunnen aan de jonge bomen en struiken heel wat vraat- en veegschade veroorzaken. Een deel van de boompjes offer je als eigenaar nog graag op, maar hoe kan je wildschade tot een aanvaardbaar niveau beperken?

Wildschade beperken

De bosbeheerder heeft een groot belang bij de bescherming van de jonge aanplant. Wildschade verzwakt de boom, vermindert de groei, verstoort de dominante hoogtegroei, veroorzaakt vorken en kan de plant bij herhaling uiteindelijk doen afsterven. Om kosten te besparen, kan je kiezen voor individuele bescherming van de planten; meestal voor 40 % verspreid over het bestand. Aangezien je eerst veel meer boompjes hebt dan er uiteindelijk volwassen worden, weet je eigenlijk al dat de meesten niet tot mooie, grote stammen zullen uitgroeien. Die bomen die voortijdig afsterven of in iemands kachel eindigen, mogen dus wat gehavend zijn.

Evenwicht in wildstand en voedselaanbod

Een evenwichtige wildstand is een gezonde uitgangssituatie. Liefst beschikt dat wild ook over voldoende voedselaanbod buiten jouw waardevolle aanplantingen en verjongingen. Dit kun je zelf voorzien:

- zorg op voldoende plaatsen voor bosverjonging

- dun regelmatig (zodat de kruid- en struiklaag een kans krijgt)

- beheer de bosranden goed door ze regelmatig af te zetten(zodat er veel bessen en bloesems blijven)

- varieer in soorten en zorg voor vruchten in verschillende periodes

Is er te weinig voedselaanbod, dan kan je dit zelf verhelpen met weinig moeite. Snij regelmatig wat takken af van bvb. zachte berk, wilg, haagbeuk of vlier en steek die in de grond. Deze kiemen snel.

Individueel versus collectief

Wildbescherming kan opgesplitst worden in 2 categorieën. Bij individuele bescherming ga je elk boompje apart beschermen, bijvoorbeeld met een netje. Afhankelijk van het plantverband kunnen

de kosten dan wel snel hoog oplopen. Op percelen met een erg hoge wildstand van groot wild (in Oost-Vlaanderen gaat het dan meestal om reeën), is het vaak interessanter om te werken met collectieve wildbescherming. Het perceel wordt omheind, zodat alle boompjes afgeschermd zijn van het wild. Vooral bij percelen met een goede verhouding omtrek/oppervlakte (bvb. een vierkant), kan dit het overwegen waard zijn. De omheining blijft dan staan zolang het nodig is, zodat de bosverjonging een goede start kent en wild geen bedreiging meer kan vormen.

Beter voorkomen dan genezen

Onze ervaring is dat er geen algemene regel geldt: sommige vormen van wildbescherming werken prima op de ene plaats en heel slecht op de andere. We geven daarom een overzicht van de belangrijkste voor- en nadelen van de meest voorkomende vormen van wildbescherming.

plastic netjes, gefixeerd met 1 of 2 houten steunlatten

+ Beschermt tegen alle vormen van wildschade

+ Laat voldoende licht en lucht door

+ Netjes beschikbaar in verschillende groottes. 60 cm hoogte te gebruiken voor bescherming tegen konijn en haas. Hierbij is het gebruik van een steunlat niet nodig. 120 cm hoogte tegen ree, hierbij zeker steunlat of stok gebruiken.

+ Voor de hoge netjes tegen ree gebruik je best de dubbelmazige versie. Deze combineren de voordelen van de fijnmazige netjes (knoppen groeien niet door het netje) met de voordelen van de grofmazige netjes (stevige structuur die goed rechtop blijft staan)

- Relatief duur

- Kans op omwaaien of omduwen (als de staken niet stevig zijn)

- Geeft afval als de kokers achteraf niet verzameld worden

Zelfoprollende geperforeerde plastic koker

+ Meest kostenefficiënte methode ter bescherming van stevigere bomen, zoals populier

+ Gemakkelijk zelf aan te brengen en te verwijderen

+ Beschermt tegen alle types van wildschade (mits 120 cm hoog)

+ Kan ook nog bevestigd worden na aanplanting

- Niet geschikt voor typisch bosplantgoed van 60120 cm hoog

- Geeft afval als de kokers achteraf niet verzameld worden

- Goed aanbrengen is belangrijk. Indien onderaan niet mee aangeaard, kunnen reeën de kokers omhoog schuiven over de stam.

Plastic koker

+ Beschermt tegen alle vormen van wildschade

+ Geeft een serre-effect (meestal positief voor de jonge boom)

+ Duur (materiaal en plaatsing)

- Verhitting door bovenmatig serre-effect mogelijk (de geperforeerde variant verhindert dat). Serre-effect kan er ook voor zorgen dat planten zeer snel opschieten, waardoor je soms spichtige, doorgeschoten, slappe boompjes krijgt.

- Geeft afval als de kokers achteraf niet worden verzameld

Plastic spiraal

+ Beschermt tegen alle vormen van wildschade

+ Kan ook nog bevestigd worden na aanplanting

- Het wild kan soms de spiraal omhoog duwen

- Groeit erg makkelijk in, moet tijdig verwijderd worden

- Geeft afval als de spiralen achteraf niet worden verzameld

Schapenwol op de zijtakken (ook mensenhaar zou effectief zijn)

+ Goedkoop en ecologisch

+ Gemakkelijk zelf aan te brengen

+ Effectief tegen alle vormen van wildschade (zowel wildvraat als veegschade)

+ Kan ook nog bevestigd worden na aanplanting

+ Onnodig te verwijderen

- Weinig gekend in Vlaanderen

- Elk jaar te vernieuwen (in de maand maart en tot 3 jaar na aanplant)

Afplaktape (genre Tesa)

+ Goedkoop

+ Gemakkelijk zelf aan te brengen en te verwijderen

+ Kan ook nog bevestigd worden na aanplanting

+ Groeit niet in

- In Vlaanderen weinig of geen ervaring mee

- Geeft beperkt afval als de tape achteraf niet verzameld wordt

- Enkel werkzaam tegen vraat

- Jaarlijks opnieuw aanbrengen

Chemische afweermiddelen

Er zijn verschillende producten op de markt, die aan de boompjes kunnen gesmeerd worden, om zowel veegschade als vraatschade te vermijden. Ze verspreiden een afstotende geur (bvb. Certosan), smaken slecht (bvb. Latex) of leggen een laagje dat onaangenaam aanvoelt (bvb. Wöbra).

+ Relatief goedkoop

+ Gemakkelijk zelf aan te brengen

+ Kan op elk ogenblik toegepast worden

+ Zowel werkzaam tegen vraatschade als veegschade

- Slechts gedurende een beperkte periode werkzaam, vooral langdurige regenval zorgt voor een korte werkingsperiode.

- Niet werkzaam tegen vraat in de lente en de zomer. De nieuw uitgelopen scheuten zijn niet behandeld en kunnen toch aangevreten worden.

Afrasteren met draad (collectieve beschermingsmethode)

+ Te gebruiken bij zowel natuurlijke als kunstmatige verjonging

+ Verschillende types van draad beschikbaar (bvb. ‘ursusdraad’ met grote mazen aan de bovenkant voor groot wild en kleine aan de onderkant voor klein wild)

- Relatief duur (minimum 4 euro per lopende meter), zeker indien veel lopende meters perceelsgrens (bvb. lang smal perceel)

- Om reeën buiten te houden moet de draad minstens 1,5 m hoog zijn, liefst zelfs 2 m.

Vegen is begrenzen

Afrasteren met elektrische afsluiting (collectieve beschermingsmethode)

+ Te gebruiken bij zowel natuurlijke als kunstmatige verjonging

+ Goedkoper dan andere methodes van collectieve wildbescherming (vanaf 3 euro/ lopende meter)

+ Makkelijker te plaatsen dan vaste afsluiting

+ Materiaal perfect te hergebruiken voor later te verjongen percelen.

- Afsluiting moet regelmatig gecontroleerd worden om goede werking te verzekeren (opladen batterijen indien van toepassing, vandalisme en diefstal, geen onderbreking van de stroomdraden,….)

- Er moet gemaaid worden onder de afsluiting om lekstroom te vermijden. Laaghangende takken die over de afsluiting hangen, moeten gesnoeid worden

Verwijder niet te snel een geveegde boom! De nieuwe boom zal ook al gauw geveegd worden, want een ree bakent met het vegen namelijk de territoriumgrens af. Laat best de geveegde boom staan en plant de nieuwe boompjes een beetje verderop.

Verberg je aanplant

Een effectieve en goedkope wildbescherming: het niet te proper vrijstellen van de jonge aanplant. Laat de bramen en ruigte maar groeien: ook reeën hebben niet veel zin om zich daar doorheen te worstelen. Bovendien vinden ze de jonge boompjes niet zo gemakkelijk terug.

De meeste boomsoorten kunnen in hun jeugdjaren wel wat schaduw verdragen.

Afrasteren met houten omheining (collectieve beschermingsmethode)

+ Te gebruiken bij zowel natuurlijke als kunstmatige verjonging

+ Te fabriceren met lokaal te vinden materialen

+ Gemakkelijke herstelling (in kleine delen)

+ Eenvoudige en goedkope afbraak achteraf

- Materiaal in Vlaamse bossen minder beschikbaar

- Vereist enige handigheid

Probeer alleen de topscheut boven de ruigte te laten uitsteken. Je kunt dit bereiken door in de zomer door het jonge bos te lopen en de ruigte rondom iedere topscheut weg te kappen, maaien of trekken.

Subsidies voor wildbescherming

Sinds kort is het subsidiesysteem voor het bebossen van landbouwgronden en herbebossingen gewijzigd. Nieuw is dat er nu ook een tussenkomst te krijgen is voor het gebruik van wildbescherming, zowel voor individuele wildbescherming als collectieve wildbescherming. Hierover kan je meer lezen op pagina’s 4 en 5 in jaargang 11, nummer 4 van de Bosbode (winternummer 2015). En natuurlijk kan je ook altijd terecht bij je bosgroep voor meer info.

BRON: gebaseerd op een artikel verschenen in ’t Limburgs Bosbelang – nr 43.

DE BOS-APP planten en bloemen

Metje smartphone of tablet het bos in? Dat kan! Er bestaan intussen een hele rits apps of applicaties die je zelfs helpen met het bosbeheer. Vanaf nu testen we in de Bosbode af en toe een nuttige app uit.

Je hebt het wellicht zelf al meegemaakt: je maakt een mooie wandeling in de natuur en je ziet een prachtige wilde plant bloeien. Maar hoe heet die nu ook alweer? Je hebt geen gidsje mee en plukken is geen optie, gelukkig heb je wel een smartphone bij de hand. Download gratis de app ‘Plantnet’ via de Google Play Store (voor Android) of de App Store (voor iPhone). In enkele minuten kan je aan de slag om de plant in kwestie te identificeren.

Plantnet is een applicatie, ontwikkeld door vier wetenschappelijke instellingen en beschikt over een databank van meer dan 6000 plantensoorten en 230 000 afbeeldingen. De kans is dus groot dat je het hier kan terugvinden.

Hoe werkt het? De app is heel gebruiksvriendelijk, maar je spreekt best een mondje Engels. Na het downloaden, open je ‘Plantnet’ en kies je ‘New observation’ (afbeelding 1). Je neemt een foto van de bloem van de plant – dicht genoeg- en slaat die op (afbeelding 2).

De applicatie gaat meteen op zoek in de database en geeft je na enkele seconden een overzicht van mogelijke planten aan de hand van vergelijkbare eigenschappen zoals kleur, vorm, groot-

te,… (afbeelding 3).

Kijk goed naar het overzicht en bekijk welke plant het meeste lijkt op de plant die jij zoekt. Meestal staat de soort er tussen. Indien dit niet lukt, kan je verder zoeken door een foto te maken van het blad, de vrucht, de schors of andere eigenschappen. Aan de hand van al die eigenschappen gaat de applicatie de plant zoeken, wat de slaagkansen dus zeker verhoogt.

Eens je weet over welke plantensoort het gaat – in ons geval de pinksterbloem-, kan je meer info zien, over de plantenfamilie, de wetenschappelijke naam, etc. (afbeelding 4).

Wat heel leuk is aan deze app, is dat je zelf toevoegingen kan doen. Weet je dus 100 % zeker over welke wilde plant het gaat, dan kan je dit opslaan als ‘contributor’ en zo de app verbeteren voor toekomstige gebruikers. Ook kan je de locatie toevoegen, zodat je later de plant kan terugvinden.

Opgelet! De app werkt enkel voor wilde flora, niet voor exotische planten of veredelde tuinplanten. Met andere woorden, die veelkleurige azalea uit de tuin zal Plantnet niet kunnen benoemen. Al bij al een goede applicatie, die je alvast in de goede richting stuurt bij het zoeken van de plantenfamilie en de plantensoort. Voor mensen die echt honger hebben naar kennis en zelf kenners willen worden, zijn er ook nog altijd cursussen die je via de bosgroep kan volgen, zoals ‘bomen en struiken herkennen in de winter en in de zomer’.

1000 bomen in Verrebroek

Veel lachende kindergezichtjes op zaterdag 26 maart in Verrebroek, Beveren. Hier en daar ook een modderige jas en vuile vegen op de wangen. Want op het bosperceel van de familie Goeman plantten de kinderen uit de buurt en hun ouders, samen met de eigenaars, de laatste 160 boompjes van een aanplant met inheems loofhout. Een aanplant van in totaal 1 112 bomen: zomer- en wintereiken, winterlindes, boskersen en inheemse struiken. Dat wordt in de toekomst een mooi, gemengd loofbos. Vorige winter werden de populieren op het perceel gekapt. Nadien kozen de eigenaars voor een omvorming naar een inheems, gemengd loofbos. Langs het bos werd bovendien een bloemenrijke bosrand geplant met struiken, die een aantrekkingspool zullen worden voor heel wat bijen, vlindersoorten, vogels en zelfs kleine zoogdieren. De Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord hielp de boseigenaars bij het opstellen van het aanplantingsplan, de opmaak van een subsidiedossier en de organisatie van de werken.

Het planten van de boompjes door de kinderen verliep vlot en zorgde voor heel wat pret. En tegelijk was dit ook een leerrijke activiteit. Of zoals de familie Goe-

man het verwoordde :“ Het is een gezonde en leerrijke belevenis voor de kinderen om mee te helpen planten. We denken dat ze er veel plezier aan beleefden en wie weet krijgen ze bij deze ook de liefde voor de natuur mee. Zoals wij toen we dit bos erfden van onze ouders.”

Het Bosforum: een nieuwe vereniging voor de bossector

Afsluiten deden we uiteraard met een drankje en een hapje. Veel dank aan de enthousiaste boseigenaars en aan alle helpende handen!

Sinds kort hebben heel wat experts uit de bos- en houtsector de krachten gebundeld in het Bosforum, een vereniging die streeft naar een ambitieus bosbeleid. Het Bosforum wil bos van de marge naar het centrum van de besluitvorming tillen.

Ook de Koepel van de Vlaamse bosgroepen ondersteunt het Bosforum. Het Bosforum stelde al meteen een Bosactieplan op, in samenwerking met professoren, boomkwekers, de houtnijverheid, exploitanten, bosbeheerders en andere betrokkenen. Dit Bosactieplan vat de bezorgdheden samen van de sector en legde een 10-puntenplan voor aan de Vlaamse Regering. De bedoeling is om het bosbeleid hoger op de politieke agenda te plaatsen.

De bevoegde minister, Joke Schauvliege, is tevreden dat de bossector nu een duidelijk aanspreekpunt krijgt. Ze erkent het Bosforum als een volwaardige gesprekspartner om een evenwichtige Vlaamse bosvisie te ontwikkelen. Meer info omtrent het Bosforum, het Bosactieplan en een inspiratietekst vind je op de website: www.bosforum.be

Toekomstige bosbouwers maken kennis met de bosgroepen

Half februari nam de bosgroep Oost-Vlaanderen-Noord 40 studenten bio-ingenieurs (Universiteit Gent) mee op een boeiende excursie in het Waasland. Eerst mochten de studenten kennismaken met het belang en de werking van de bosgroepen. 70 procent van het bosareaal in Vlaanderen is immers in handen van private eigenaars. De impact van de bosgroepenwerking op het Vlaamse boslandschap is dan ook niet klein. De interesse van de studenten was meteen gewekt en in het boscomplex Stropers in Sint-Gillis-Waas kon de kennis in praktijk omgezet worden. Hier was een bebossing te zien van uiterst droge en schrale zandgrond die deels actief bebost werd en deels ter verbossing gelaten werd. Na 8 jaar blijkt de aangeplante wintereik nog steeds klein te zijn en de verbossing komt bijna niet op gang. De combinatie

van een dichte graszode en schrale grond zorgt ervoor dat bosvorming hier stukken trager gaat. In 2015 werden bij deze eigenaar ook bosranden aangelegd met aangepaste soorten. Zowel een interne bosrand als een externe bosrand werd hier uitvoerig besproken. Na de lunch, konden de studenten van dichtbij de strijd tegen de Amerikaanse Vogelkers bekijken, in het boscomplex Patotterij. Verschillende stadia van bestrijding werden bekeken en er werd uitgebreid gedebatteerd over de zin en onzin van de bestrijding. De exoot werd hier actief aangeplant om de schrale gronden op te waarderen en duurzaam kersenhout te produceren. Die kwaliteit viel tegen en ondertussen heeft de soort zich sterk verspreid. Nu probeert men het aandeel loofhout op krikken in deze bijna homogene vogelkersbossen. Ook bij de laatste stop, in het aangren-

zende boscomplex Rozenberg, gaat het over Amerikaanse Vogelkers. Maar hier wordt de bestrijding achterwege gelaten. Door kleinschalige ingrepen wordt de Amerikaanse Vogelkers eruit gezaagd, in de hoop zo het aandeel inheems loofhout te vergroten. Toch blijft de exoot moeilijk beheersbaar. Want de inheemse verjonging wordt fel door konijnen gesmaakt en de onappetijtelijke Vogelkers krijgt alle groeikansen. Experimenten met schaduwsoorten zoals esdoorn en tamme kastanje kunnen hier misschien soelaas brengen. De studenten gingen in elk geval met een hoop informatie en enthousiasme naar huis. De bosgroepen delen graag hun kennis met de toekomstige generatie bos- en natuurbeheerders.

Save the date: zondag 19 juni: prachtige wandeling in Horebeke

De Wereldboom in Horebeke kennen we intussen allemaal. Op zondag 19 juni organiseren we opnieuw een leuke activiteit rond ‘De Grote Meneer’ van boseigenaar Raoul D’Hoossche. Want dan openen we de paalkampeerplaats én een wandelpad in het nabijgelegen bos. Wat mag je verwachten? Een interessante wandeling op zondagvoormiddag, met aansluitend een kleine, gezellige drink aan de Wereldboom. Schrijf je snel in via bosgroepen@oostvlaanderen.be, zodat we weten hoeveel wandelaars we mogen verwachten. Een echte aanrader!

Wanneer? Zondag 19 juni om 10u Waar? Schamperij, Horebeke (achterkant voetbalveld)

Bosgroepnieuws

Algemene Vergadering

bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

Op 19 maart verzamelden bijna 100 leden van de bosgroep Midden

Oost-Vlaanderen in Melle voor een boeiende voormiddag. Tijdens deze aangename lentedag kwamen enkele leden zelfs met de fiets naar de feestzaal van het PC Caritas. Bedankt voor de mooie opkomst!

Het administratieve gedeelte startte met het overlopen van de financiën: 2015 werd afgesloten met verlies. Maar dit was een verwacht en logisch gevolg van de investeringen in de bekendheid en communicatie van de bosgroepen. Ook de bosrandenactie zorgde voor extra uitgaven.

Voor 2016 blijft de werking vrij gelijklopend aan het voorbije jaar. De bosgroep zal opnieuw samenwerken met een sociale werkplaats om onrendabele werken uit te voeren en diverse projecten rond biodiversiteit (soortenbescherming, poelen, Natura 2000, …) blijven mogelijk. De organisatie van de Bos- en Houtbeurs, samen met de andere Oost-

Vlaamse bosgroepen, zal dit jaar zorgen voor bijkomende uitgaven en heel wat extra werk. Maar dit zal wel veel nieuwe contacten en bekendheid opleveren. Nadat één bestuurder het vertrouwen kreeg om zijn mandaat verder te zetten, was het tijd voor de activiteiten. Tijdens een wandeling in het privaat domein ‘Ter Heide’ kwamen diverse beheerwerken via de bosgroep aan bod en gaf de bosbeheerder een demonstratie met zijn mobiele boomzaag. En dankzij de workshops ‘Bomen en struiken herkennen in de winter’ en ‘Autochtone bomen en struiken’ leerden de bosgroepleden heel wat bij. De lezing over klimaatverandering, bood dan weer een compleet overzicht over het effect van de klimaatwijziging op het bos.

Heb je nog vragen, suggesties of wil je graag de presentaties nalezen van deze dag?

Neem dan zeker contact op met de bosgroep.

Ondersteuning bij jouw beheerwerken?

Heb je een jonge aanplant die moet vrijgesteld worden? Wil je graag hulp bij het onder de knoet krijgen van exoten zoals Amerikaanse vogelkers of Laurierkers? Ben je liefhebber van een mooie bosrand met inheemse struiken?

Dan kunnen de bosgroepen je zeker helpen bij de uitvoering van de nodige werken in jouw bos. Stap voor stap; van de opmaak van de vergunningsaanvraag tot de uitvoering van de bosarbeid. En dit tegen heel voordelige tarieven.

Geïnteresseerd? Neem dan heel snel contact met ons op! Het vraagt meestal wat voorbereidingstijd voor we in het bos echt aan de slag kunnen.

Aandachtige toehoorders voor het administratieve gedeelte.

Genoeg praktijkmateriaal om aan de slag te gaan.

Demonstratie mobiele boomzaag.

Algemene Vergadering

bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender

Op 16 april organiseerde de bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender de jaarlijkse Algemene Vergadering in Zwalm. Een 100tal leden en voorzitter Jozef Dauwe waren aanwezig voor het administratieve gedeelte. Tijdens de Algemene Vergadering werd het mandaat van de voorzitter verlengd en de 27-jarige Laurens De Cock, een jurist uit Oudenaarde, werd verkozen tot nieuwe bestuurder. Hij volgt hiermee Pierre Depoorter op die zich de voorbije jaren engageerde voor de bosgroep. Hartelijk dank hiervoor, Pierre! Daarna was het tijd voor ontspanning met een boeiende wandeling op het kasteeldomein van Beerlegem. Graaf d’Ursel zelf leidde de bosgroepleden rond in het prachtige parkbos met vele unieke boom- en plantensoorten.

Eeuwenoude eiken met een omtrek van bijna 4 m domineren het parkbos.

Graaf d’Ursel verwelkomt de bosgroepleden op het kasteeldomein te Beerlegem.

Deze ceder met z’n ruim 250 lentes behoort tot één van de oudste bomen van de regio.

Een boeiende uitleg over hoe het duurzaam bosbeheer dat de voorbije eeuwen in het domein werd gevoerd.

Uitgestrekte waterpartijen, beekjes en natuurlijke fonteinen zorgen voor een bijzondere sfeer in het kasteeldomein.

Een jaar boordevol activiteiten en realisaties samen met de bijna 500 leden.

Nakaarten bij een hapje en een drankje…

Jaarresultaten Oost-Vlaamse bosgroepen

De Oost-Vlaamse bosgroepen blijven jaar na jaar groeien, zowel qua ledental als qua werking. Zo helpen de bosgroepen nu bijna 5000 hectare privé-bos beheren en dit voor 1888 leden. Het overgrote deel daarvan zijn kleine privé-boseigenaars (met een oppervlakte van minder dan 1 hectare).

In 2015 was er ook veel ruimte voor nieuwe projecten waaronder: De bosrandenactie: er werd maar liefst 6,6 km bosrand aangeplant

· Nieuw bos in Oost-Vlaanderen: 42 hectare (her)aanplantingen

10 nieuwe bospoelen en nog vele andere natuurprojecten

Wenst u ons te contacteren ? Bosgroep Vlaamse ardennen tot dender VzW

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Wenst u ons te contacteren ? Bosgroep oost-Vlaanderen noord VzW

P.a. Provincie Oost-Vlaanderen

Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

Wenst u ons te contacteren ? Bosgroep

P.a. Provincie Oost-Vlaanderen

Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Klaartje Van Loy

Selecteren van habitatbomen

Wat?

Habitatbomen zijn bomen die bepaalde microhabitats (leefplaatsen voor organismen) dragen. Ze hoeven niet altijd oud te zijn, staand dood hout en veteraanbomen zijn ook habitatbomen.

Waarom?

Een heel groot deel van de levende bosorganismen zijn afhankelijk van habitatbomen. De meest bekende zijn spechten, vleermuizen, schimmels en insecten. Ze dragen bij aan het algemene functioneren van het bosecosyteem, waardoor het hele bos gezonder is. In natuurlijke bossen zijn 10 tot 20 habitatbomen per hectare aanwezig. In de modern beheerde bossen is dat slechts 0.5 tot 2 habitatbomen per hectare en dat is veel te weinig. Maar daar kunnen we gelukkig iets aan doen.

Hoe?

Ga op zoek naar de volgende bomen:

- Bomen met door spechten en/of houtrot ontstane holtes.

- Bomen met grote stambeschadigingen, stamrot, paddenstoelen, bliksemschade, uitgebroken zware takken, bomen met veel dood hout in de kroon, … .

- Bomen met vogelnesten: buizerd, kraai, …

- Bomen met een relatief hoge leeftijd of grote diameter.

- Bomen die door sporen op aanwezigheid van soorten duiden (uitwerpselen van vleermuizen, klauwlittekens van spechten of boommarters,….)

- Bomen met sterke mos- of klimopbegroeiing.

- Bomen met een bijzondere groeivorm. Bijvoorbeeld sterk gekromde

stam, kromme en grillige groei of opvallend zware vertakking, plakoksels,…

- Staande dode bomen.

- Oude hakhoutstoven

De Grote Bonte Specht en het Vliegend Hert: grote liefhebbers van habitatbomen.

DOEFICHE

Zorg voor 5 à 10 geschikte bomen per hectare. Een goede spreiding van deze bomen over de oppervlakte is een must. Onthoud ook dat een habitatboomgroep waardevoller is dan alleenstaande habitatbomen. Ga bij grotere bossen dus op zoek naar aanvullend één habitatboomgroep van ± 15 bomen per 3 hectare. Dit betekent ongeveer 170 m tussen de habitatboomgroepen. Een habitatboomgroep kan trouwens bestaan uit één habitatboom met enkele omringende bomen en hoeft niet uit 100% habitatbomen te bestaan. Idealiter nemen deze habitatbomen 5 % van de bosoppervlakte in.

Beheer?

Markeer deze bomen duidelijk met blauw. Meestal zie je een blauwe stip, maar ook de letter H (habitatboom) of de letter S (safe tree) worden gebruikt. Hier geldt nulbeheer. Zorg dat deze bomen maximaal veilig gesteld worden tijdens exploitaties en zet liefst een veiligheidsperimeter uit rond deze bomen.

Lichtminnende habitatbomen kunnen beetje bij beetje vrijgesteld worden en oude hakhoutstoven worden geleidelijk afgezet. Zoek ook in de jonge bomen mogelijke opvolging om het aantal habitatbomen steeds te kunnen behouden.

Habitatbomen: bomen met loszittende schors, plakoksels of spechtgaten

Habitatbomen worden bij het schalmen blauw gemarkeerd.

Op stap met de Waalse collega’s

We vergeten wel eens dat België groter is dan Vlaanderen en Brussel. En ook daar zijn er private boseigenaars. Hoe doen zij aan bosbeheer? Hoe worden ze ondersteund? De nieuwsgierigheid won het van de taalbarrière en we maakten een afspraak met onze Waalse collega’s …

Vroeg in de ochtend vertrekken we voor een lange rit naar Wallonië, meer bepaald naar Marche-en-Famenne, op de grens van de Famenne en de echte Ardennen. Op het programma staat een ontmoeting met Vincent Colson, de verantwoordelijke van la Cellule d’Appui à la Petite Forêt Privée. Een hele mondvol - zelf houden ze het liever op la cellule – om aan te geven dat ze de kleine boseigenaar ondersteunen.

Na een introductie over de werking van la cellule in hun kantoor, rijden we verder naar een bosmassief in Manhay, waar we Vincents collega Simon oppikken. Het massief is één van de 9 locaties, waar er momenteel een project loopt met gezamenlijke werken en houtverkopen voor de individuele eigenaars. De bossen in

kwestie bestaan vooral uit fijnspar en ander naaldhout, gericht op productie. Hier en daar zijn er meer gemengde bossen, vooral langs de waterlopen.

We rijden het bos in en passeren enkele percelen met achterstallig beheer, maar ook met een verhaal erbij: de twee broers die de percelen van hun ouders erfden, bleven ettelijke jaren ruzie maken over een kast in de erfenis en namen daardoor ook het bosbeheer niet op. Ondertussen is één van de broers overleden en raken de erfgenamen het deze keer wel eens, zodat qua bosbeheer de zaken beter worden aangepakt.

Enorme versnippering

Net zoals in Vlaanderen speelt het terugvinden van percelen soms parten, maar hier gaat het meestal om veel kleine perceeltjes in één groot bos. De opdeling in smalle stukken bos maakt het correct linken van een perceel aan de juiste eigenaar moeilijk. Dit ontmoedigt soms ook de boseigenaar zelf, zoals bij een dame uit het Antwerpse van het stuk

waar we stoppen. Gelukkig kon Vincent rekenen op de medewerking van lokale boseigenaar Charles Lambert uit het nabijgelegen dorpje Grandmenil. Hij hielp met zijn terreinkennis het perceel terug te vinden, waarop la cellule de eigenaar kon overtuigen om deel te nemen aan de gezamenlijke houtverkoop. Ondertussen werd het stukje bos gerooid en heraangeplant.

De versnippering is indrukwekkend. Elke kleur op de kaart is een andere eigenaar.

Veel kleine percelen in een groter bos hebben, naast het terugvinden, ook andere nadelen. Een kapping in het ene perceel, stelt soms de bomen van het andere bloot en dat kan leiden tot windval. Of dat sommige stukken al heraangeplant worden, terwijl er nog een toegang nodig is voor een kapping. De werken in het bos maken de versnippering nu pas goed zichtbaar: één strook is net aangeplant, op een ander perceeltje liggen nog takken van de exploitatie, terwijl de volgende strook ligt te wachten op een aanplanting.

Vincent en zijn collega proberen hier zoveel mogelijk rekening mee te houden en alle eigenaars betrokken te krijgen bij het beheer. De aanpak per massief maakt alvast dat de buren elkaar min-

tiental perceeltjes in het massief, dus hij vond dit wel interessant. Het gebeurt al eens dat een buur zijn bomen kapt en hij daardoor ook moet kappen, maar dan te vroeg naar zijn zin. Vervelend, vindt Charles, maar iedereen mag natuurlijk zelf beslissen wat hij doet. Op een ander perceel heeft hij dan weer kunnen heraanplanten, dankzij de werken op een naburig perceel. Charles is tevreden over de werken die la cellule in het massief opstartte en ook over hun advies. In onderling overleg komen ze meestal tot een besluit waar hij achter staat.

Recht planten of niet?

Om de versnippering tegen te gaan, probeert la cellule ook zoveel mogelijk percelen die te koop staan, aan te bieden

mensen naar andere mogelijkheden, zoals het kopen van een bos. Ook deze nieuwe eigenaars vinden de weg naar de ondersteuning van la cellulle. Vaak nog meer dan de andere boseigenaars, omdat ze zo goed als niets weten over bosbeheer. Deze eigenaars stellen de raad, de expertise en de onpartijdigheid van la cellule ook echt op prijs.

Maar net zoals bij de bosgroepen, is het advies vrijblijvend en beslist de eigenaar uiteindelijk zelf welk beheer er volgt. Soms is het al voldoende dat een bosperceel wordt teruggevonden, soms kunnen er effectief werken gebeuren. Voor Vincent telt vooral dat de eigenaar interesse krijgt in bosbeheer. Hij haalt een situatie aan waarbij er een mooie natuurlijke verjonging was van fijnspar en douglas. Vincent stelde voor om die te behouden en verder te beheren, maar de eigenaar had het bos liever op rechte lijnen. Dus werd alles toch afgezet en opnieuw heraangeplant. Enerzijds jammer, anderzijds is er nu meer zekerheid dat de bomen verder goed opgevolgd zullen worden.

stens kunnen verwittigen als er werken plaatsvinden.

We maken even later ook kennis met Charles Lambert zelf. Vincent gaat even langs in Lafosse, om hem een stand van zaken te geven van de heraanplantingen op zijn percelen. Charles maakte kennis met la cellule via de eerste infoavond over het project. Hij is eigenaar van een

aan de naburige eigenaars. Lukt dat niet, dan biedt de site www.foretavendre.be een mogelijkheid om te verkopen. Vincent stelt vast dat er nieuwe drijfveren zijn om bos te kopen. Traditioneel zijn er kopers met een interesse in productie, brandhout of ecologie. Maar laatste tijd komen daar ook investeerders bij. Geld op een spaarboekje zetten, levert niet veel meer op, dus zoeken

Alle werken in de verschillende massieven opvolgen, vraagt heel wat tijd en moeite. Wanneer we een perceel bezoeken waar vandaag planter Xavier zal starten, blijkt dat er toch wat is misgelopen. Het terrein moest voor het planten, nog gefreesd worden en dat is blijkbaar gebeurd op een slecht moment. Wellicht was de bodem nog te nat. Daardoor zijn de plantlijnen niet recht en ligt de grond niet mooi effen. Vooral voor Xavier is dat lastig: hij ging ervan uit dat hij op een plantklaar terrein kon werken. Bovendien is het ook al bijna het einde van het plantseizoen, zodat er niet veel marge is om nog te wachten. Vincent en zijn collega Simon evalu-

Op bezoek bij Charles Lambert, één van de boseigenaars in het massief van Manhay.

Natuurlijke verjonging doet het erg goed in dit massief.

eren samen de opties. Dit wordt een moeilijke situatie om aan de eigenaar uit te leggen. Op andere plaatsen is de techniek namelijk wel succesvol gebleken. Vincent zal dit ook moeten bespreken met de aannemer van de werken.

De bossen in de Ardennen zijn dus moeilijk vergelijkbaar met die van Vlaanderen, maar de uitdagingen voor de private boseigenaar zijn niet zo anders. De ondersteuning vanuit la Cellule d’Appui à la Petite Forêt Privée is dan ook echt waardevol. Hopelijk kunnen we in de toekomst nog kennis uitwisselen met onze collega’s uit het zuiden.

La Cellule d’Appui à la Petite

Forêt Privée: doorgelicht

La cellule bestaat sinds 2012, als onderdeel van de Office Economique Wallon du Bois. Deze dienst van de Waalse overheid ontstond in 2009 met één specifiek doel: de houtindustrie in Wallonië stimuleren. Bovendien was er een nieuwe Code Forestier (bosdecreet) die het bosbeheer meer wilde centraliseren, zoals in Frankrijk, maar die ook meer regels inhield voor privé-bos. In dat klimaat van meer vraag naar technische kennis en hout, was de tijd rijp voor het equivalent van de Vlaamse bosgroepen: La Cellule d’Appui à la Petite Forêt Privée. La cellule moest dus zorgen dat boseigenaars beter en sneller informatie kregen, dat privé-bossen beter beheerd werden en dat er meer hout op de markt kwam, ook van de kleine percelen. Daar kwam al snel ook een duurzamer beheer bij: eigenaars worden nu ook gemotiveerd om te herbebossen, er wordt meer op lange termijn gedacht.

In Wallonië is er 286 000 hectare privé-bos (ongeveer de helft van de totale oppervlakte aan bos) in handen van zo’n 100 000 eigenaars. Dat betekent dat veel boseigenaars maar een klein perceel bezitten: 91% heeft een bos van minder dan 5 hectare. Door die versnippering is een efficiënt bosbeheer dus zeker hard nodig. En net daar blijkt la cellule bijzonder nuttig, net zoals de bosgroepen in Vlaanderen.

Maar hier stopt de vergelijking met de bosgroepen. Want met 3 werknemers moet de CAPFP de hele oppervlakte aan privé-bos in Wallonië bedienen en dat vereist een heel andere manier van werken. La cellule heeft geen leden, maar fungeert meer als een informatieloket voor boseigenaars. Wie een beroep wil

doen op hun diensten (zo’n 200 boseigenaars per jaar), tekent een beheercontract en betaalt ook een bijdrage (24 euro/u) voor terreinbezoeken. In ruil daarvoor krijgt de eigenaar een rapport met een volledige analyse van zijn perceel en een advies van La cellule. Na het bezoek krijgt de eigenaar ook een lijst van exploitanten en aannemers in de buurt. Daaruit kan hij zelf een keuze maken als hij werken wil laten uitvoeren in zijn bos. La cellule laat dus zelf geen werken uitvoeren, in tegenstelling tot de bosgroepen. Behalve bij de groepsprojecten. In samenwerking met de gemeentes worden zones afgebakend van bosmassieven waar veel versnippering voorkomt. Alle eigenaars in een zone komen dan naar een informatievergadering, waar la cellule het project uitlegt. Wie wat wenst, kan deelnemen aan het project en voordelig werken laten uitvoeren: kappingen, dunningen, aanplantingen,…. La cellule zoekt dan een beheerder en aannemers en volgt de werken helemaal op. Op dit moment zijn er 9 projecten aan de gang, zoals in Manhay, dat wij bezochten. Naast de individuele bezoeken en de groepsprojecten heeft la cellule nog een derde missie: alle kennis over het privébos in Wallonië in kaart brengen. Dat doen ze onder andere via de website www.maparcelleforestiere.be. Daar kunnen boseigenaars alle informatie terugvinden over hun perceel, maar ook voor la cellule is het een prima manier om hun kennis over privé-bos uit te breiden.

Vincent en Simon overleggen de toestand van het terrein met planter Xavier.

Inde periode na WO II werd er bij bebossingen vaak gekozen om grote oppervlaktes aan te planten met dezelfde soort. Typische voorbeelden hiervan zijn de naaldhoutaanplantingen in de Kempen, of populierenbossen in de Vlaamse valleigebieden. Maar ook in het Zoniënwoud werd er ruim twee eeuwen geleden gekozen om uitgestrekte massieven van monoculturen van beuk aan te planten. Het resultaat van een gerationaliseerd bosbeheer, dat als doel had zoveel mogelijk een uniform houtaanbod te produceren. Maar sinds enkele jaren kiest men er vaker voor om gemengde bossen aan te planten, vanuit het idee dat dit zorgt voor gezondere bossen en een grotere biodiversiteit. Maar klopt het wel dat een bos met veel boomsoorten, het beter doet dan een bos met weinig boomsoorten?

BOS & WETENSCHAP

Gemengde bossen:

Een laboratorium van 27 hectare

Om het belang van een mix van boomsoorten in een bos te kwantificeren en ontegensprekelijk vast te stellen, werd een grootschalige onderzoek opgezet: Forbio. Dit is een samenwerking van de universiteiten van Gent, Leuven, Luik en Louvain-La-Neuve, waarbij FORBIO verwijst naar FORest BIOdiversity. De bedoeling van dit onderzoek is om na te gaan of bossen met veel boomsoorten beter presteren op het vlak van ecosysteemdiensten, zoals houtproductie, waterregulatie en koolstofopslag.

Vijf jaar geleden werden 90.000 bomen aangeplant verspreid over 3 locaties: één in het West-Vlaamse Zedelgem, één in Hechten-Eksel (Limburg) en één in het Waalse Gedinne. De drie locaties, samen goed voor 27 hectare, kennen helemaal andere geografische omstandigheden. Zo kan er in de verschillende

gebieden met verschillende soorten gewerkt worden en kunnen andere bostypes onderzocht worden. Op elke locatie werden er zowel loofbomen als naaldbomen aangeplant en op 2 locaties werd er gekozen om ook 2 niet-inheemse soorten (nl. lork en douglas) te betrekken in de proefopzet.

Per locatie werden telkens bestanden aangeplant van homogeen tot gemengd met vier verschillende boomsoorten. Aan de hand van deze nieuwe aanplantingen met verschillende mengingswijzen, kunnen de invloeden van de onderlinge menging op het functioneren van het bosecosysteem nagegaan worden. In deze aanplantingen worden verschillende parameters opgevolgd zoals groeisnelheid, voedingsstoffenkringloop en ziektegevoeligheid.

Voorlopige conclusies

Na vijf jaar van intensief onderzoek konden de onderzoekers al enkele eerste conclusies uit het experiment trekken en op die manier op een wetenschappelijke manier bewijzen wat vele bosbeheerders vanuit hun praktijkervaring vermoedden. Uit de metingen blijkt dat een gemengd bos gezonder is. De individuele boomsoorten zijn er minder herkenbaar voor eventuele ziekteverwekkers. Wanneer er toch een insectenplaag of schimmelaantasting is, kan deze zich minder snel uitbreiden, omdat ze op barrières van andere boomsoorten stoot wanneer ze zich wil verspreiden. Het risico dat veel bomen sterven is dus groter in monoculturen. Daarnaast is de combinatie van ver-

een goede keuze!

schillende boomsoorten ook goed voor de bodemkwaliteit. Verschillende soorten bladstrooisel zorgen voor een veel beter bodemleven, waardoor het afbraakproces van het strooisel vlugger en beter verloopt. Op die manier stijgt het humusgehalte in de bodem sneller, wat onder andere bijdraagt tot een betere waterhuishouding. Ook de voedingsstoffen uit het strooisel komen zo vlugger ter beschikking voor de bomen, wat een positieve impact kan hebben op de groei.

Diversiteit loont

De onderzoekers concluderen dus dat bossen waar meerdere boomsoorten samen groeien, meer kunnen betekenen dan homogene bossen. Dit maakt dat ze dus nuttiger zijn voor de maatschappij. Bossen leveren ons tal van diensten: ze zorgen voor hout, slaan koolstof op en vormen een leefgebied voor vele planten en dieren. Individuele boomsoorten scoren vaak erg goed in het leveren van één specifieke dienst. Zo produceren bepaalde naaldboomsoorten bvb. veel hout. Wanneer echter veel soorten bij elkaar groeien, kan dezelfde oppervlakte bos veel diensten tegelijk voorzien, in plaats van uit te blinken in slechts één functie. We moeten daarom landschappen behouden en stimuleren waar veel boomsoorten voorkomen. Op die manier kunnen ze ons voorzien in de productie van bruikbaar hout, maar ook ruimte bieden aan recreatie, leefgebieden vormen voor planten en dieren, het klimaat mee reguleren, en zoveel meer.

Wordt vervolgd

Bedoeling is dat dit grote openluchtlaboratorium dat werd aangelegd, nog minstens twintig jaar wordt opgevolgd door de onderzoekers. Zo zal bvb. nog onderzocht worden of bomen in een gemengd bos minder last hebben van droogtestress, een verwacht gevolg van de klimaatverandering. Men zal ook kunnen nagaan of gemengde bossen sneller groeien omdat de verschillende boomsoorten het beschikbare water en licht beter benutten. Mogelijks komt men ook tot nieuwe bevindingen over de bijdrage die niet-inheemse boomsoorten kunnen doen aan het globale pakket aan ecosysteemdiensten die gemengde bossen leveren.

Hoe het functioneren van bosecosystemen beïnvloed wordt door de biodiversiteit aan bomen die er groeien, is een vraag die wetenschappers van over de hele wereld bezig houdt. Van het boreaal bos in Finland tot het mediterraan bos in Spanje, voert men soortgelijke onderzoeken die deel uitmaken van TreeDivNet, het grootste biodiversiteitsexperiment ter wereld.

Wat hebben we vandaag geleerd?

1. Gemengde bossen zijn gezonder

2. Een combinatie van boomsoorten is beter voor de bodemkwaliteit

3. Gemengde bossen leveren meer nuttige diensten dan homogene

Met dank aan prof. Kris Verheyen, Forbio.

Meer weten? Op donderdag 30 juni organiseert BOS+ in samenwerking met UGent en KU Leuven een bijzondere Pro Silva excursie naar FORBIO (Zedelgem). Inschrijven kan via www.bosplus.be.

Monitoring dier- en plantensoorten: ook op

moet zo goed mogelijk de verspreiding en toestand van die soorten in Vlaanderen weergeven. Daarom werd door het INBO een soortenmeetnet uitgebouwd over heel Vlaanderen. Dit soortenmeetnet is ook terug te vinden in bovenvermeld rapport. Het INBO zal meten op zowel openbaar als privaat terrein. Ook in jouw bos kan het dus nodig zijn dat er metingen gebeuren.

Mag men zomaar mijn grond betreden?

Elke 6 jaar is België - en dus ook de Vlaamse overheid - wettelijk verplicht om aan Europa te rapporteren over de toestand van de Natura 2000-leefgebieden en soorten. Zo kunnen we zien of onze natuur en die bijzondere soorten erop vooruit- of achteruitgaan.

Om de toestand van een dier- of plantensoort te kunnen bepalen, moeten deskundigen op het terrein gaan tellen, dat heet ‘monitoring’. Deze monitoring vraagt veel veldwerk en moet op een wetenschappelijk verantwoorde manier gebeuren.

Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) is verantwoordelijk voor de organisatie en uitvoering van de monitoring. Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) levert de resultaten van de monitoring aan de Europese commissie.

Over welke soorten gaat het?

De op te volgen soorten: een deel van de Europese, belangrijke soorten (Natura 2000) en een klein, maar belangrijk aantal soorten voor Vlaanderen. De lijst van deze soorten kan je vinden in een rapport op de INBO-website (www.inbo.be/nl/publicatie/monitoringnatura-2000-soorten-en-overige-soortenprioritair-voor-het-vlaams-bel). Dit gaat onder meer over de Kamsalamander, de Vuursalamander, de Hamster, de Hazelmuis, heel wat vleermuizensoorten en nog veel meer. Voor al die soorten moet informatie verzameld worden, over zowel verspreiding, populatieaantallen als trends.

Waar moet de monitoring gebeuren?

Deze monitoring mag niet op toevallige waarnemingen gebaseerd zijn, maar

Ja, in dit geval mag dat. Het Natuurdecreet voorziet dat de administratie en haar afgevaardigden, in functie van de monitoring van de Europese belangrijke soorten, private terreinen mogen betreden. Dit enkel en alleen om er onderzoek naar soorten te verrichten. Deze personen mogen geen gebouwen en woningen betreden die voor privégebruik dienen. Uiteraard moeten deze personen zich ook kunnen legitimeren met een meetlicentie.

Wie zal er effectief op mijn terreinen komen?

De praktische uitvoering van deze monitoring door professionelen is erg duur en in de praktijk niet haalbaar op piekmomenten. Het INBO kan dus niet overal eigen personeel inzetten voor al die tellingen. Daarom moet men voor het veldwerk beroep doen op vrijwilligersnetwerken. Via een overheidsopdracht werd gekozen voor Natuurpunt Studie. De taak van Natuurpunt Studie bestaat uit: de coördinatie van het veldwerk door vrijwilligers in de periode 2016-2020 en de oplevering van de gegevens aan het INBO. Het INBO en het ANB blijven wel het project begeleiden. Een bepaalde deskundige-vrijwilliger zal eerst met de eigenaar en jachtrechthouder contact

Boomkikker

private gronden

opnemen. Hij/zij zal diegene zijn die de grond betreedt en is de enige die daar toelating voor heeft.

Waar moet de vrijwilliger zich aan houden?

Het Aanspreekpunt Privaat Beheer (APB) heeft samen met het INBO een afsprakenkader gemaakt waar elke vrijwilliger zich moet aan houden. Dit kader moet ervoor zorgen dat de monitoring op private gronden zal gebeuren, met respect voor het eigendomsrecht. Elke vrijwilliger is in het bezit van een persoonsgebonden meetnetlicentie die zijn deskundigheid aantoont en houdt zich uitsluitend aan de acties die nodig zijn om zijn toegewezen soort(en) kwaliteitsvol te tellen. Fotograferen is alleen toegelaten als het nodig is en enkel de te monitoren soorten (geen eigendomskenmerken). Deze monitoring leidt bovendien niet tot een extra bescherming. Bij het rapporteren (bvb. website, publicatie, …) van de tellingen door de vrijwilliger gebeurt dit niet op perceelsniveau, maar kan dit slechts gebeuren met een nauwkeurigheid van rasters van 5 x 5 km. De eigenaar/jachtrechthouder mag de vrijwilliger ook steeds vergezellen. Afwijkingen op deze algemene bepalingen moeten steeds schriftelijk toegestaan worden door de eigenaar en/of de jachtrechthouder.

Als de vrijwilliger zich niet houdt aan het afsprakenkader of de onderlinge afspraken, kan de eigenaar hem/haar de toegang tot het betreffende terrein ontzeggen. Je meldt dit dan ook best onmiddellijk aan het INBO, die de zaak verder zal behandelen.

Het volledige afsprakenkader vind je op www.privaatbeheer.be/publicaties/afsprakenkader-monitoring-van-soorten/.

Hoe weet ik wat er wanneer gaat gebeuren?

Het afsprakenkader voorziet dat de eigenaars en jachtrechthouders die betrokken zijn, tijdig en persoonlijk aangeschreven worden met informatie over de monitoring. Daarna neemt de vrijwilliger zelf contact op om af te spreken hoe de communicatie best verloopt en of er specifieke afspraken moeten worden gemaakt (bvb. als je een kopie wil krijgen van de waarnemingen, mee wil gaan op het terrein die dag, …). Wij raden ook aan om telefoonnummers en e-mailadressen uit te wisselen, zodat je elkaar vlot kan bereiken indien nodig. Niet alle metingen zullen meteen gebeuren. Tussen 2016 en 2018 worden elk jaar een aantal soortenmeetnetten opgestart, zodat tegen 2019 alle meetnetten operationeel zijn. Vermoedelijk zal in 2016 slechts op een beperkt aantal private gronden met de monitoring gestart worden. Je wordt hiervan schriftelijk en tijdig op de hoogte gebracht!

Kan ik zelf die monitoring doen?

Iedereen die zich via www.meetnetten.be als vrijwilliger opgeeft bij Natuurpunt Studie kan deelnemen aan de monitoring. De vrijwilligers zullen wel eerst een intensieve opleiding moeten volgen en/ of bewijzen dat zij de nodige deskundigheid aan de dag kunnen leggen om de monitoring uit te voeren. Iedereen is dus vrij om zich voor een bepaald gebied en

bepaalde soort (of meerdere) aan te melden. Ook jij, als je in je eigen omgeving wil monitoren!

Meer informatie?

Aanspreekpunt Privaat Beheer: tel. 02 217 27 40

info@privaatbeheer.be

Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: N2000soorten@inbo.be

Dit artikel is een bewerking van het artikel ‘Monitoring dier- en plantensoorten op private gronden’ uit De Landeigenaar nr 70, driemaandelijks ledenblad van Landelijk Vlaanderen.

Kamsalamander ©Warre Dries

Zwarte specht © Bernard Van Elegem

Opleidingen via de bosgroep, het kan nog steeds!

De bosgroepen willen boseigenaars die een opleiding volgen, een duwtje in de rug geven.

In de vorige Bosbode werd het nieuw systeem voor de cursussen 2016 uitvoerig uitgelegd. De werkende leden kregen ook al een folder toegestuurd.

Nog even in een notendop: als werkend lid kan je zelf een bosbouwgerelateerde cursus uitkiezen (bij Inverde, PCLT, Escala,…), op een moment dat voor jou het beste past. Je neemt dan contact op met je bosgroep en na overleg kan je je rechtstreeks inschrijven. Nadien betaalt de bosgroep een groot deel van het inschrijvingsgeld terug.

Dat aanmelden voor een cursus -met tussenkomst van de bosgroep- kan nog steeds! Kijk regelmatig op de websites van de organisatoren voor het nieuwe aanbod.

Vragen over het systeem of over het aanbod? Aarzel niet om je bosgroep te contacteren!.

Dé speciaalzaak voor al uw optische instrumenten: verrekijkers

• telescopen

• sterrenkijkers microscopen

• loupes

•

De boom van het jaar 2016: in jouw bos?

Op zoek naar het verhaal achter de boom

Weet jij een opmerkelijke of interessante boom staan in Vlaanderen? Nomineer die dan snel voor ‘Boom van het jaar 2016’. Want de stichting Behoud Natuur en Leefmilieu Vlaanderen organiseert in 2016 de “Boom van het jaar – editie Vlaanderen”, in samenwerking met de bosgroepen, Landelijk Vlaanderen, Bos+, ANB, KBBM en ELO. Deze wedstrijd is geïnspireerd op de “European Tree of the Year”. Je kan tot 30 juni je favoriete boom nomineren op www.boomvanhetjaar.be. Een jury kiest dan 1 laureaat per provincie en in september kan iedereen stemmen op zijn/haar favoriete boom . Tijdens de Week van het Bos wordt de winnaar bekend gemaakt. Meer info op www.boomvanhetjaar.be

De Bos- en Houtbeurs komt eraan!

Zondag 2 oktober, Het Leen Eeklo

Dat

een goed beheerd bos tal van economische, ecologische en sociale troeven heeft, wisten jullie natuurlijk al. Hoe je daar als bosbouwer en bosgebruiker optimaal van kunt genieten, ervaar je tijdens de Bos- en Houtbeurs op zondag 2 oktober. Die dag organiseren de Oost-Vlaamse bosgroepen, samen met provinciaal domein Het Leen, dit evenement in Eeklo, het hart van het Meetjesland. Je bezoekt er standhouders uit de hele sector, je kan er demonstraties van moderne bosbouwtechnieken en –materialen meepikken en ook heel wat animatie. Kom zeker een kijkje nemen!

Het provinciaal domein Het Leen in Eeklo staat op 2 oktober helemaal in het teken van bos en hout. Van 10 tot 17 uur kan je van dichtbij meemaken hoe een bos gedund, herbebost en beheerd wordt. Er zullen indrukwekkende machines zijn, maar ook met paard en kettingzaag worden technieken getoond.

Economie en ecologie hand in hand

Je zult versteld staan van het aantal toepassingen van onze Oost-Vlaamse bossen. Hout wordt gebruikt in allerlei constructies, in de papierindustrie, voor prachtig houtsnijwerk of als energiebron. Op de beurs maak je kennis met machines die in het bos aan het werk zijn, de verschillende manieren van herbebossing en dunning, materialen waar je zelf mee aan de

slag kan, … Ook de bijzondere rol van de bossen in het behoud van de biodiversiteit komt aan bod.

Vlaamse boseigenaars in de bloemetjes

Heel wat private boseigenaars zetten zich in om de natuur te beschermen en hun bossen open te stellen voor recreatie. Deze maatschappelijke inzet verdient waardering en erkenning. Daar willen we ook speciale aandacht voor hebben tijdens de Bos- en Houtbeurs. Maar ook de jongsten worden niet vergeten: er is heel wat animatie gepland om er een leuke en leerrijke dag van te maken voor het hele gezin.

Praktisch

De Bos- en Houtbeurs is bovendien helemaal gratis te bezoeken. En uiteraard voorzien wij een natje en een droogje om de dag aangenaam door te komen. Meer info volgt binnenkort!

Bos- en houtbeurs 2016

Zondag 2 oktober van 10u tot 17u Provinciaal domein Het Leen, Eeklo www.bosenhoutbeurs.be

De Bos- en Houtbeurs in 2014 in Zutendaal, georganiseerd door de Limburgse bosgroepen.

Boszoekers

Via deze rubriek brengen we regelmatig verkopers van brandhout en geïnteresseerde afnemers met elkaar in contact. Ook als je een bos te koop hebt, kan je dat hier aankondigen. Andere zoekertjes zoals werkmateriaal, bosplantsoen, … worden niet gepubliceerd. De inbreng van de bosgroepen is beperkt tot het geven van informatie en advies. De verkoop gebeurt rechtstreeks tussen de verkoper en de geïnteresseerde.

Momenteel zijn bij de Oost-Vlaamse bosgroepen volgende zaken beschikbaar gemeld: (meer informatie is beschikbaar bij de respectievelijke bosgroep)

PUBLICATIEAFSPRAKEN

- Uw zoekertje verschijnt maar één keer

- GEEN verkoop van tweedehands materiaal

- GEEN verkoop van bosplantsoen

- Telefoonnummers worden enkel vermeld bij de zoekertjes ‘bos te koop’

BRANDHOUT

Bosgroep OOST-VLAANDEREN NOORD 09/267 78 60

- Belsele Brandhout den, spar en berk gezaagd en matig gedroogd : 27.5 stere, 2.2 stere en 7.3 stere

Brandhout den in het bos omgezaagd 7.37m²

Brandhout loten den en spar staand

BOS TE KOOP

Bosgroep OOST-VLAANDEREN NOORD 09/267 78 60

- Sint-Pauwels 9,5 m³ meterhout van berk, Ø tussen 7 en 25 cm, niet gekliefd

12 m³ meterhout van populier, wilg en abeel, Ø tot 40 cm, niet gekliefd Prijs overeen te komen

- Wachtebeke (toegang Akkerstraat), Gekadastreerd : Wachtebeke 1 Afd, Sectie A nr 331 F, 331 G en 349 - 0,62 ha Vraagprijs : 15200 euro, Meer info op het nummer 09/371 75 49

Bosgroep VLAAMSE ARDENNEN TOT DENDER 055/21 62 80

- Maarkedal (Etikhove)

7 ha gemengd loofbos + 2,5 ha weiland (vrij van pacht)

Meer info bij de bosgroep

- Maarkedal (Nukerke)

30 are beukenbos + 1,5 ha weiland (verpacht)

Meer info bij de bosgroep

Bosgroep MIDDEN OOST-VLAANDEREN 09/267 78 60

- Geraardsbergen (Nieuwenhove)

1,4 ha gemengd loofbos

Meer info bij de bosgroep

- Geraardsbergen (Overboelare)

20 are populierenbos

Meer info bij de bosgroep

- Nazareth (aan de afrit E3 – bos links als je van Deinze komt) Gekadastreerd :sectie A nr269 F en nr274 K, 2,5569ha, Vraagprijs : 79500 euro meer info op nr 0475/84 51 45

De bosgroepen krijgen regelmatig vraag naar brandhout. Meestal van particulieren die bereid zijn om ervoor te werken. Zoek je als boseigenaar dus naar een goedkope manier om hakhout af te zetten of om kroonhout te laten opruimen: contacteer ons!

OPROEP: BLIJF OOK DIGITAAL OP DE HOOGTE VAN HET BOSNIEUWS!

De Oost-Vlaamse bosgroepen beschikken sinds kort over een eigen Facebookpagina. Daar posten we heel wat interessante weetjes, foto’s, filmpjes en aankondigingen op. Zoek op Facebook ‘Oost-Vlaamse bosgroepen’ en vind ons leuk.

Af en toe brengen we ook een digitale nieuwsbrief uit. Zo kunnen we jou nog beter en sneller op de hoogte brengen van alles wat er beweegt rond bossen. Wens je deze nieuwsbrief graag te ontvangen? Stuur dan een mailtje naar bosgroepen@oost-vlaanderen.be, met vermelding van je naam en adres.