de bosbode 2012 - 2

- Een poel vol leven

- Bosgroepnieuws

- Bosgeschiedenis

- Uittip… de Lembeekse bossen wandelroute

- Soort in de kijker: klimop

- Weetjes uit de boswetgeving

- Activiteitenkalender

- Cursusaanbod

- Brandhoutzoeker s

VU, Jozef Dauwe, p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw, Woodrow Wilsonplein 2, 9000 Gent

Jaargang 8– nr 2

De bosbode is een tijdschrift van de drie Oost-Vlaamse bosgroepen

Redactie

Hans Scheirlinck, Sylvie Mussche, Maud

Plouy, Klaas Van Roy, Karen Dequidt, Kristof

De Rous, Maarten Decoene

Fotografie

Cover: Vilda, Yves Adams

Binnenpagina’s: Hans Scheirlinck, Sylvie

Mussche, Maud Plouy, Klaas Van Roy, pag

4 Vilda Rollin Verlinde, pag 6 Vilda Yves

Adams, Kristof De Rous, Maarten Decoene, Dominique Lecompte, Frans D’Hoore, Pierre d’Alcantara

Lay-out Koloriet – Leefdaal

Druk

Parys Printing N.V – Evergem

Papier

Deze publicatie werd gedrukt op kringlooppapier ‘Reprint’

Oplage

9 000 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever

Jozef Dauwe

p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen

Noord vzw

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Raad van bestuur BON

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Leen

Meersschaert, Frans De Jonghe, Ingrid

Puylaert, Luc Claus, Nicole Van Duyse, Pierre d’Alcantara, Maurits Adriaenssens, Guy Bonsecour, Tom Van Holsbeke.

Raad van bestuur MOV

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Jan Verbeke, Marc Dilewyns, Francis De Beir, Geert de Visscher, Kris Janssens, Willy Van Hoey, Dirk Abbeloos,Werner Pycke, Steven Roosen, Jozef Wittouck, Norbert Van Stichel

Raad van bestuur VAD

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Willy Bauwens, Johan Detemmerman, Raoul D’Hoossche, Paul Lievens, José Tack, Jozef Van Crombrugge, Jan Van Huffel, Peggy Van Laethem, Paul Vanderroost

Uw gegevens werden opgenomen in een databank die wordt beheerd door de Bosgroep. De gegevens in deze databank zullen enkel worden gebruikt in het kader van de werking van de

Uw bos, onze zorg

Maak kennis met de bosgroepen

Een bosgroep heeft als doel u als boseigenaar praktische ondersteuning te bieden bij het beheer van uw bos. In een bosgroep zijn vele boseigenaars uit uw streek verenigd.

Samen met hen kan u vrijwillig meewerken aan een mooie toekomst voor het Vlaamse bos.

“Baas in eigen bos”, dat is het basisprincipe van de bosgroepen. De bosgroepen informeren adviseren en organiseren, maar u beslist steeds zelf over het beheer van uw bos.

Wat heeft de Bosgroep zijn leden te bieden?

GRATIS DIENSTVERLENING

1. Informatie

De bosgroep beantwoordt uw persoonlijke vragen over de technische, wettelijke en financiële aspecten van bosbeheer. U kunt ook deelnemen aan theorie- en praktijkcursussen in verband met bosbeheer.

2. Advies op maat van uw bos

U kunt een afspraak maken voor een terreinbezoek aan uw bos. Het resultaat is een beheeradvies op maat van u en uw bos.

3. Hulp bij uw bosadministratie

De bosgroep helpt u bij het aanvragen van subsidies en kapmachtigingen. Ook het opstellen van een bosbeheerplan kan begeleid worden.

DIENSTVERLENING TEGEN VERGOEDING

1. Betaalbare bosarbeid

U kunt een aanvraag indienen om tegen een voordelige prijs onrendabele werken in uw bos te laten uitvoeren. Voorbeelden zijn: bestrijding woekerende exoten, vrijstellen van jonge aanplantingen, onrendabele dunningen en hakhoutbeheer, aanleg van een bosrand,… De juiste tarievenlijst dient u bij uw bosgroep op te vragen.

2. Organisatie van beheerwerken

De bosgroep coördineert de beheerwerken bij meerdere boseigenaars samen zodat ze voor bos en eigenaar efficiënter en goedkoper worden. Wilt u werken uitvoeren in het bos dan kan de bosgroep die organiseren. U kunt deelnemen aan de gezamenlijke houtverkoop van de bosgroepen indien u hulp wenst bij de verkoop van bomen die u wenst te kappen.

3. Cursussen en excursies

De bosgroepen organiseren jaarlijks tal van cursussen zoals ‘kettingzaag, bosmaaier, houten constructies, enz. Leden kunnen hieraan deelnemen tegen een voordelig tarief.

Word gratis lid

Het feit dat u dit tijdschrift ontvangt betekent niet automatisch dat u lid bent. Iedere boseigenaar die dit wenst kan gratis lid worden van de bosgroep die actief is in zijn streek.

Uw lidmaatschap geeft recht op de dienstverlening van de bosgroep. Het lidmaatschap houdt geen verdere verplichtingen in.

Digitale Bosbode

Wil u graag papier besparen en wenst u de Bosbode enkel nog digitaal te ontvangen? Graag een seintje aan uw bosgroepsecreteriaat!

Wenst u vrijblijvend advies en hulp bij het beheer van uw bos? Contacteer ons:

• Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

Fax. 09/267 76 99 bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

• Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

Fax. 09/267 76 99 bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Maud Plouy

• Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80 vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Woord vooraf

Beste boseigenaar en bosliefhebber,

Op het ogenblik dat deze bosbode bij u in de bus valt, is de zomer in aantocht. De natuur is opnieuw volledig ontwaakt en toont zich in haar volle glorie.

Ook de bosgroepen hebben in de eerste maanden van dit jaar heel wat activiteiten georganiseerd. Zo waren er de drie ledenvergaderingen van elke bosgroep, waarop ik opnieuw veel boseigenaars heb ontmoet. Het enthousiasme en de ‘drive’ van de leden van de bosgroepen, bewijzen telkens opnieuw het succes van de aanpak van de bosgroepen. En bovendien is de inzet van heel wat bosgroepleden voor het behoud en duurzaam beheren van onze bossen echt indrukwekkend. Hopelijk kunnen we nog lang op deze manier samenwerken. Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen organiseerde in april een zeer geslaagde gezamenlijke houtverkoop op stam. In het noorden van Oost-Vlaanderen kon de bosgroep de voorbije maanden ondersteuning bieden bij de realisatie van een nieuw bos van maar liefst 21 ha groot! Over dit alles en nog veel meer kunt u lezen in het bosgroepnieuws.

Verder vindt u in deze BosBode een artikel over het belang van poelen voor de natuur. Hebt u hiervoor interesse en denkt u dat uw bos hiervoor de geschikte locatie is? Neem dan contact op met de bosgroep in uw regio.

Met het zomerseizoen voor de deur, vindt u in deze BosBode ook een ‘uittip’. Wie graag wandelt, kan de Lembeekse bossenwandeling eens proberen : een echte aanrader!

Eveneens in dit nummer vindt u een eerste artikeltje van een reeks over de ‘bosgeschiedenis’ : in dit artikel wordt de link gelegd tussen bossen en mensen en wordt daarvoor in het verleden gegraven. Uiterst boeiende materie dus!

Ik wens u veel leesplezier

Jozef Dauwe

Voorzitter Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw Voorzitter Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw Voorzitter Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Een poel vol leven

Poelen kunnen oases van natuur in het landschap zijn. In en rond goed functionerende poelen en plassen gonst het van het leven. Hierbij wordt vaak spontaan aan kikkers, padden en salamanders gedacht. Maar een poel herbergt zoveel meer dieren en planten. In dit artikel verneem je meer over deze wonderlijke biotopen en krijg je enkele handige tips voor het aanleggen en onderhouden van poelen.

gelegen is in een zeer natuurlijke omgeving en dat er binnen een straal van maximaal 500m een aantal landschapselementen zoals een reeds bestaande poel, bosjes, heggen, ruigten, taluds of bermen aanwezig zijn. Verschillende amfibieën verblijven immers niet het ganse jaar door in de poel en gebruiken dergelijke kleine landschapselementen in de omgeving als winter- en/of tijdelijk zomerverblijf. De naam ‘amfibie’ is

het land. Dit ‘dubbelleven’ vereist dat de levensvoorwaarden gunstig zijn in zowel de poel waar eieren gelegd worden en larven zich ontwikkelen, als op het land waar vaak voedsel wordt gezocht of overwinterd wordt.

Ook de opbouw van de poel zelf, bepaalt mee welke soorten er zich thuis zullen voelen. Belangrijk is dat de poel ook gedurende de zomer voldoende water houdt. Bij sommige soorten worden de larven namelijk later op het seizoen geboren en voor hen is het vroegtijdig droog vallen van de poel dan ook nefast. Dat de poel uitzonderlijk (vb. tijdens een zeer droge zomer) eens in de nazomer opdroogt heeft dan weer het voordeel dat eventueel aanwezige vis sterft. Sommige vissen voeden zich namelijk met de larven van salamanders. De maximum diepte van de poel bedraagt best ongeveer 1,5 m. Op die manier blijft de poel meestal gans het jaar door water houden en biedt bovendien de beste garanties dat gedurende lange vorstperiodes de poel niet tot op de bodem gaat dichtvriezen. Sommige soorten zoals vb de groene en bruine kikker overwinteren immers in de poel en kunnen dus ook moeilijker overleven in ondiepe poelen. De oppervlakte van de poel is dan terug minder belangrijk, maar een poel van 150 à 200 m² is voor de meeste soorten ruimschoots voldoende.

De ideale poel

De diversiteit aan planten en dieren die men in een poel aantreft hangt in hoge mate af van de ligging en het beheer van de poel. De ideale situatie is dat de poel

namelijk afgeleid van het Griekse ‘Amphibia’ wat zoveel betekent als ‘dubbelleven’. De meeste amfibieën beginnen immers hun leven in het water als larve en zetten –na een gedaanteverwisseling–hun levenscyclus (gedeeltelijk) verder op

Cruciaal voor een goede poel zijn de ondiepe zones met daarop aansluitend een ‘plas-dras’ zone op de oevers. De zonbeschenen oever (=noordwestelijke oever) moet een zacht glooiende hellingsgradiënt hebben met een helling van 5 à 20 cm per meter. Deze ondiepe zones warmen

in het voorjaar door het zonlicht sneller op en vormen geliefkoosde plekjes voor de opgroeiende larven. In het kader van dit opwarmingsproces is het aangewezen dat de poel voldoende zonlicht kan ontvangen en toch minstens enkel uren per dag rechtstreeks beschenen wordt. Net zo belangrijk als het wateroppervlak zelf, is de oeverlijn tussen droog en nat (zgn. ‘plas-dras’-zone). Veel poelorganismen leven op deze overgangszones die ook de groeiplaats zijn van heel wat waterplan-

ten. Deze onderwatervegetatie biedt voor veel amfibieënsoorten talrijke plaatsen om hun eitjes af te zetten en geeft aan de opgroeiende larven mogelijkheden om te schuilen voor hun vele predatoren.

Bezint eer ge begint…

Veel boseigenaars zijn sterk begaan met het behoud van onze natuurwaarden en overwegen in dat kader soms de aanleg

van een poel. Het is aangewezen daarbij een aantal punten in overweging te nemen. Eén van de voornaamste vragen is uiteraard of er op de gekozen locatie een voldoende hoge waterstand is zodat de poel ook tijdens de zomer zijn water houdt. Bij twijfel kan eventueel een proefputje van ruim 1m diep gegraven worden waarin men de grondwaterstand gedurende een jaar kan opvolgen. Het water moet uiteraard van voldoende kwaliteit zijn en mag niet

Alpenwatersalamander

Structuurrijke poel met waterplanten en aangrenzende ruigtes

vervuild worden door oppervlaktewater uit grachten.

Zoals reeds aangehaald vergroot de kans op een levendige poel ook wanneer deze aangelegd wordt in een ‘amfibievriendelijke’ omgeving met kleine landschapselementen. De nabijheid van een reeds bestaande poel of andere waterelementen (vb. vijver, grachtjes,…) met waterbewoners zal er voor zorgen dat de nieuwe poel sneller gekoloniseerd wordt. Indien nodig kan men, waar mogelijk, de omgeving van de poel aantrekkelijker maken door het aanplanten van enkele struiken, houtkanten en/of knotbomen. Bijkomende schuilplaatsen kunnen gecreëerd worden door houtstapels en takkenwallen aan te leggen of door bepaalde zones weinig te maaien zodat ruigtes ontstaan.

Aangezien bossen al een vrij hoge graad van natuurlijkheid hebben en sommige nattere bosgebieden soms nog (relict) populaties van amfibieën herbergen, kan de aanleg van een bospoel in sommige gevallen een belangrijke meerwaarde betekenen voor de natuur. Hierbij dient er wel over gewaakt te worden dat de poel voldoende zonlicht kan ontvangen en kan het aangewezen zijn de omgeving van de poel (vnl. aan de zuidwestzijde) open te maken door enkele bomen te kappen. Sterk beschaduwde bospoelen met weinig of geen oevervegetatie en een dikke strooisellaag vormen het leefgebied van de zeldzame vuursalamander. Op plaatsen waar vermoed wordt dat deze soort nog voortkomt kan de aanleg van een dergelijke kleine, ondiepe poel aangewezen zijn. Bij het graven van poelen in waardevolle bosgebieden

of graslanden dient er bovendien over gewaakt te worden dat er bij de aanleg geen zeldzame planten worden afgegraven. Een goede keuze van de locatie kan in veel gevallen dergelijke schade voorkomen.

Aanleg en beheer

Voor de aanleg van een poel dient er altijd een stedenbouwkundige vergunning te worden aangevraagd. Wanneer het grondverzet meer dan 250 m³ bedraagt of wanneer het een ‘verdachte grond’ (lees: potentieel verontreinigde) betreft, dient er bovendien ook een technisch verslag en een bodemrapport te worden opgemaakt. Voor poelen in niet verontreinigde gronden met een oppervlakte van 150 à 200 m² en een ge-

middelde diepte van 1 meter zijn deze laatste documenten dus niet vereist. De beste periode voor de aanleg van een poel is uiteraard in een periode waarin de grondwaterstand laag is. In normale omstandigheden is dit in september.

Zoals reeds vermeld, dient er bij de aanleg op gelet te worden dat de zonbeschenen oever (= noordwestelijke oever) zacht hellend wordt aangelegd en bij voorkeur een ondiepe zone heeft. De helling van de tegenoverliggende oever is minder belangrijk. De maximum diepte is afhankelijk van de grondwaterstand in de zomer, maar is vaak niet meer dan 1,5 meter. De oeverzone met een diepte van maximaal enkel 10-tallen centimeters worden vaak snel gekoloniseerd door oeverplanten zoals gele lis en grote lisdodde. Zij vormen de ideale schuil-

grote verstoring met zich mee. Daarom is het aangewezen deze ruimingswerken gefaseerd uit te voeren en steeds slechts een deel van de poel te ruimen. Na verloop van tijd kan het ook nodig zijn om beheerwerken uit te voeren in de onmiddellijke omgeving van de poel. We denken hierbij aan het om de 2 à 3 jaar maaien van de ruigte aansluitend op de poel of het afzetten van de struiken of knotbomen rond de poel wanneer deze voor teveel schaduw zouden zorgen.

plaats voor amfibieën en rustplaats voor libellen en waterjuffers. In sommige gevallen groeien in de poel na verloop van tijd ook drijvende planten zoals gele plomp of waterlelies en/of ondergedoken waterplanten zoals vederkruid en waterranonkel.

Het afgestorven plantmateriaal van alles wat er in en rond de poel groeit, hoopt zich op de bodem van de poel jaar na jaar op. Dit natuurlijk proces heet ‘verlanding’ en zorgt er voor dat de poel dichtgroeit en het open water geleidelijk verdwijnt. Om dit proces tegen te gaan kan men de oevervegetatie periodiek maaien waarbij het maaisel wordt afgevoerd. Soms kan het ook nodig zijn om de poel te ruimen waarbij het slib en/ of de waterplanten worden verwijderd. Dergelijke ingrepen brengen steeds een

De Bosgroep helpt

Boseigenaars die overwegen een poel aan te leggen of vragen hebben in verband met het beheer van een poel kunnen uiteraard steeds contact opnemen met de bosgroep. Wanneer de aanleg van een poel een goede maatregel blijkt te zijn, kan de bosgroep voor de nodige ondersteuning zorgen bij de aanvraag van de vergunning(en) en bij de uitvoering van de werken. Voor dit laatste kan vaak beroep gedaan worden op bepaalde projectsubsidies zodat de bosgroep in deze gevallen de daarmee verbonden kosten kan dragen.

Aanleg van een poel

Gele Lis

Kikkerdril is vaak eerste teken van leven…

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

Gezamenlijke houtverkoop leverde mooie resultaten op

voorjaar organiseerde de bosgroep opnieuw een gezamenlijke houtverkoop voor de geïnteresseerde leden. Een tiental boseigenaars deed beroep op hulp van de bosgroep om bomen op stam uit het bos te verkopen. Zo werden 14 loten eindkap populier op de markt gebracht en 1 lotje klein dunningshout (dat helaas niet verkocht kon worden).

Dit

waarden vast die het bos voor de toekomst moeten beschermen.

Een dertigtal houtkopers/exploitanten actief in Oost-Vlaanderen kregen de houtcatalogus opgestuurd. Tien houtkopers/exploitanten brachten biedingen uit op meerdere loten uit de houtcatalogus. Meer dan 5000 kubieke meter hout van 3500 bomen brachten de verkopende eigenaars samen 198 000 euro op.

Vooraf werden de nodige kapmachtigingen aangevraagd en werd het aanduiden en opmeten van de te kappen en verkopen bomen georganiseerd. Alle gegevens (boomsoort, aantal, afmetingen, ligging) van de bomen die te koop zijn werden gebundeld in een houtcatalogus. Daarin worden ook algemene en bijzondere verkoopsvoorwaarden beschreven. De algemene verkoopsvoorwaarden werden door alle Vlaamse bosgroepen samen uitgewerkt om de verkopende boseigenaars zekerheid te bieden over de administratieve afhandeling van de houtverkoop. De bijzondere verkoopsvoorwaarden leggen exploitatievoor-

Bij u in de buurt...

Misschien bent u op zoek naar vrijblijvend advies en hulp bij het beheer van uw bos en de bijhorende administratie? Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw nodigt u daarom graag uit om kennis te maken met de dienstverlening waarvan u kan genieten als boseigenaar en lid van de bosgroep.

U kan ons steeds zelf contacteren, maar voor de eigenaars van bos in Erpe-Mere & Lede (zuid) en Sint-Lievens-Houtem organiseerde de bosgroep zelf een gezamenlijk infomoment om zijn dienstverlening voor te stellen. Op een weekavond mochten we telkens een 40-tal geïnteresseerden verwelkomen. Eind mei zijn de eigenaars van bos in Gavere aan de beurt.

Ook wie niet aanwezig was op één van de infoavonden kan een terreinbezoek aanvragen bij de bosgroep om gratis en vrijblijvend advies te ontvangen over het beheer van zijn bos.

Europees beschermde natuur boseigenaars kunnen belangrijke rol spelen

HetAgentschap voor Natuur en Bos is momenteel bezig met de opmaak van de zogenaamde ‘Instandhoudingsdoelstellingen’ (IHD) voor heel wat bossen in onze regio nl. voor deze bossen die deel uitmaken van een Speciale Beschermingszone of SBZ.

Wat is een Speciale Beschermingszone (SBZ)?

De Speciale Beschermingszones werden aangeduid op basis van twee Europese wetten nl. de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn. Deze SBZ’s zijn belangrijk om kansen te geven aan dieren- en plantensoorten en hun leefgebieden (habitats) die in Europa zeldzaam of bedreigd zijn.

Waar in het werkingsgebied van MOV?

In het werkingsgebied van MOV is onder andere de Speciale Beschermingszone “Bossen van het Zuidoosten van de Zandleemstreek” afgebakend. Volgende boscomplexen maken deel uit van deze

SBZ: Makegemse bossen, Aelmoeseneienbos, Serskampse bossen, natuurgebied Honegem-Zolegem en Buggenhoutbos

uitwerken van concrete maatregelelen wil de Vlaamse overheid in elk gavel in overleg doen met lokale (bos)eigenaars en gebruikers.

Prioritaire inspanningen?

Het rapport met instandhoudingsdoelstelleningen voorziet 8 prioritaire doelstellingen. Twee daarvan gaan over bos. Ten eerste wenst men de structuur van de boshabitats rijker te maken met voldoende dikke bomen, een goed ontwikkelde struik- en kruidlaag, een gevarieerde leeftijdsopbouw, bosranden en open plekken. Ten tweede wil men werk maken van bosuitbreiding om tot 5 grote robuuste boskernen te komen rond de Makegemse bossen, de Serskampse bossen, Buggenhoutbos en Aalmoezenijebos.

Concreet uitgewerkte voorstellen waarbij duidelijk is in welke bossen precies welke maatregelen zullen moeten genomen worden komen hierbij nog niet aan bod. Dit komt in een latere fase, die nog even op zich zal laten wachten. Het

Oproep

Bent u eigenaar van een bos gelegen in één van deze gebieden? Contacteer de bosgroep indien u meer informatie wenst over de “instandhoudingsdoelstellingen”

Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender

Opstart uitgebreide bosbeheerplannen Maarkebeekvallei en Hotond

Opvraag van een aantal boseigenaars zal de Bosgroep dit jaar starten met de opmaak van uitgebreide bosbeheerplannen. De eigenaars uit deze regio’s zullen hierover persoonlijk nog uitgebreid gecontacteerd worden, maar geïnteresseerden vinden hier alvast wat meer info.

Algemene Ledenvergadering

Op 21 april verzamelden een 80-tal leden en sympathisanten van de Bosgroep voor de jaarlijkse ledenvergadering. We startten met een deugddoende wandeling en sloten de bijeenkomst af met het administratief gedeelte.

Voor de wandeling waren we dit jaar te gast in het Heynsdaelebos, gelegen op de grens van Ronse met Kluisbergen. De weergoden waren ons gunstig gezind zodat we het droog konden houden tijdens de wandeling in het bos dat eigendom is van de Provincie Oost-Vlaanderen. Het boscomplex sluit aan bij het Provinciaal Instituut Heynsdaele en is normaal gezien niet toegankelijk voor het publiek. Ondanks de dreigende wolken, straalde de lente in het bos dat getooid werd door rijkelijke tapijten van bosanemoon en wilde boshyacint. Er viel nog weinig te merken van het feit dat het bos amper enkele decennia geleden, nl. tijdens WOII, volledig werd kaalgekapt. Het sterk glooiend bos van 30 ha wordt nu

hoofdzakelijk gedomineerd door beuk die in de naoorlogse periode werd aangeplant. Het beheer wordt nu waargenomen door het Agentschap voor Natuur en Bos en in 2007 werd een uitgebreid bosbeheersplan goedgekeurd waarin o.a. gestreefd wordt naar meer open plekken en een diversifiëring in de leeftijd van het bos.

Na de boswandeling ging het richting vergaderlocatie ‘De Koetse’ waar het officiële gedeelte van de Algemene Vergadering begon met een hartelijke verwelkoming door Gedeputeerde Dauwe. Vervolgens werd het activiteitenverslag en de planning voor 2012 toegelicht. Aansluitend werd de jaarrekening van 2011, alsook de begroting voor 2012 besproken waarna de Algemene Vergadering kwijting en ontlasting aan de Raad van Bestuur verleende. Het officiële gedeelte werd afgesloten met een hapje en een drankje waar de leden de tijd vonden om bij te praten.

Een bosbeheerplan geeft aan waar je met het beheer van het bos heen wil. Het is een uitgebreid document waarin een duurzaam beheer van het bos voor de komende 20 jaar wordt beschreven. Het beheerplan geeft je meer inzicht in de kwaliteiten en de mogelijkheden van het bos en moedigt je aan om na te denken over het beheer ervan. In een beheerplan geef je aan welke ecologische, economische en sociaal-recreatieve, doelstellingen je wenst te bereiken en welke werkzaamheden en ingrepen daarvoor nodig zijn.

Een bosbeheerplan is voor private boseigenaars enkel verplicht indien zij meer dan 5 ha aaneengesloten bos bezitten. Uiteraard kunnen boseigenaars met een kleinere bosoppervlakte op vrijwillige basis ook beslissen een beheerplan op te stellen. Voor bossen gelegen in het Vlaams Ecologisch Netwerk (kortweg VEN) is een uitgebreid bosbeheerplan vereist. Een uitgebreid bosbeheerplan moet voldoen aan de Criteria voor Duurzaam Bosbeheer. Dit betekent dat de boseigenaar moet aantonen hoe hij zijn bos de komende jaren goed gaat beheren, zowel op het vlak van duurzame houtproductie als op het vlak van het respecteren en versterken van de aanwezige natuurwaarden. Om goed te weten wat de huidige uitgangssituatie is, dient een uitgebreid bosbeheerplan gedetailleerde informatie te bevatten over het bos met o.a. de aanwezige boomsoorten, hoeveel hout er aanwezig is, welke

planten en dieren er in voorkomen,… Gelet op het grote werkvolume dat dit met zich meebrengt zal de Bosgroep hiervoor ondersteuning zoeken bij ge-

geen extra financiële lasten met zich meebrengt.

Voor de boseigenaar is het voordeel dat voor alle werken die voorzien zijn in het goedgekeurde beheerplan, zoals kappingen en heraanplantingen, geen bijkomende vergunningen meer dienen te worden aangevraagd. Het is als het ware een globale vergunning voor de komende 20 jaar. Bovendien kan er in het geval van successie vrijstelling van successierechten worden bekomen voor bospercelen die opgenomen zijn in een uitgebreid bosbeheerplan.

specialiseerde studiebureaus. Voor de opmaak van dergelijke beheerplannen voorziet de overheid ondersteuning zodat dit voor de betrokken boseigenaars

Wie interesse heeft om deel te nemen aan één van beide bosbeheerplannen of wie meer info hierover wenst te ontvangen, kan uiteraard steeds contact opnemen met de Bosgroep.

Wenst u ons te contacteren ? Bosgroep VlaaMse ardennen tot dender VzW

Coördinator:

Blauwe boshyacint kleurt Heynsdalebos

Bosverjonging is ook een aspect dat in het beheerplan aan bod komt

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

Algemene Ledenvergadering

Op

Voorzitter Jozef Dauwe opende om 9.30 uur het officieel gedeelte van de vergadering voor zo’n 100 aanwezigen. Ondervoorzitter Leen Meersschaert lichtte het verslag van de vorige ledenvergadering toe. Daarna werden het activiteitenverslag van 2011 en de planning voor 2012 toegelicht en goedgekeurd door de leden. Vervolgens werden de rekeningen van 2011 en de begroting voor 2012 toegelicht en goedgekeurd.

de bosgroep voor betere bossen

Na het administratieve deel, ging de voorzitter over tot de verkiezing van de Raad van Bestuur. De bestuurdersmandaten van Pierre d’Alcantara en Maurits Adriaenssens waren na de driejarige bestuurderstermijn immers terug verkiesbaar. Beide heren stelden zich terug kandidaat en werden door de Algemene Vergadering opnieuw voor een periode van drie jaar aangesteld als bestuurder. Proficiat!

Na het officieel gedeelte vertrokken we met de hele groep naar het Molsbroek voor een gegidste wandeling. Het Molsbroek is een natuurreservaat gelegen te Lokeren langs de Durme en het wordt beheerd door de vzw Durme. Gidsen van vzw Durme lieten ons op een enthousiaste manier kennismaken met het beheer en het natuurfraais van het Molsbroek. Het is ongeveer 80 ha groot en herbergt heel wat waardevolle dieren en planten.

De ledenvergadering werd op gezellige en smaakvolle manier afgesloten met een lunch.

Veel

bosgroepen hebben reeds een lange traditie in het bestrijden van Amerikaanse vogelkers in de bossen. Deze exotische planten, die tot stevige bomen kunnen uitgroeien, hebben de eigenschap op onze zandige bodems te woekeren. De soort verdraagt veel schaduw en kan op die manier een dominante positie innemen in onze bossen. Tegelijk worden de inheemse soorten zoals lijsterbes, hazelaar en sporkehout ongenadig weggeconcurreerd. Voor de boscomplexen waar de situatie onhoudbaar werd, besliste de bosgroep enkele jaren geleden om een actieplan voor de bestrijding op te stellen….

… en krijgt hiervoor extra financiële ondersteuning van de Provincie

De bosgroep diende in het najaar van 2010 een projectaanvraag in bij de Provincie om ons financieel te steunen bij de bestrijding van Amerikaanse vogelkers. Elk jaar voorziet ons provinciebestuur namelijk een budget voor soortenbeschermingsprojecten waarmee verenigingen aan natuurbeheer kunnen doen. Begin 2011 kende de provincie budgetten toe aan de bosgroep voor de bestrijding van Amerikaanse vogelkers in private bossen. Samen met de subsidiebudgetten van de groenjobs (Agentschap voor Natuur en Bos), konden we met deze middelen aan de slag in de boscomplexen Kloosterbos te Wachtebeke, Lembeekse bossen te Kaprijke, Wullebos te Stekene en Patotterij in Waasmunster.

Bestrijden van Amerikaanse vogelkers : hoe?

De bestrijding wordt uitgevoerd in twee bewegingen. In de eerste ronde wordt gefocust op de bestrijding van de moe-

derbomen die zaad produceren. Dit door middel van de ‘hak- en spuitmethode’ . Hierbij wordt gebruik gemaakt van een herbicide op basis van glyfosaat. De moederbomen worden ingehakt met de bijl en in deze inkeping wordt met een verfkwast of plantenspuitje een oplossing van het herbicide ingebracht. Deze methode zorgt ervoor dat de bomen op stam afsterven. Het hout hiervan kan dan worden geoogst om te dienen als brandhout.

Door het wegvallen van de beschaduwing van de moederbomen gaat de aanwezige zaadbank echter massaal aan het kiemen. Enkele jaren later volgt in een tweede ronde dan een nabehandeling van de zaailingen en resterende struiken. De jonge planten worden dan opnieuw verwijderd. Het is van belang dat dit gebeurt vooraleer deze terug in zaad kunnen komen. De planten worden uitgetrokken of afgeknipt. Indien nodig wordt hierbij opnieuw gebruik gemaakt van glyfosaat.

De bestrijding van Amerikaanse vogelkers is zeer arbeidsintensief. Voor de uitvoering werd beroep gedaan op de sociale werkplaatsen Grijkoort, Jomi en Spoor2. Zij zijn ondertussen echte specialisten geworden en werken zeer efficiënt.

Wat hebben we kunnen realiseren?

In totaal konden we met de beschikbare middelen in ongeveer 20 ha bos nabehandelingen van Amerikaanse vogelkers uitvoeren. In het Kloosterbos gingen we aan de slag in 2,6 ha bos van 3 eigenaars, in de Lembeekse bossen werkten we in 5 ha bos van 1 eigenaar, in het Wullebos hielpen we 4 eigenaars met in totaal 4 ha en in de Patotterij tenslotte, werkten we in 8 ha bos van 2 eigenaars.

Zoals u leest, haalden wij mooie resultaten. Hopelijk kan de natuurlijke ondergroei zich nu snel herstellen, zodat de Amerikaanse vogelkers niet terug gaat overheersen.

Interesse voor bestrijding in uw bos?

De bestrijding van Amerikaanse vogelkers vraagt een gezamenlijke aanpak voor alle boseigenaars in een boscomplex. Gezien de kostprijs van de werkzaamheden kunnen wij niet in elk boscomplex de bestrijding aanvatten. Contacteer ons om te weten of in uw buurt reeds bestrijding van Amerikaanse vogelkers lopend is. De bosgroep bekijkt per aanvraag wat mogelijk is.

zaterdag 21 april 2012 vond de Algemene Ledenvergadering van onze bosgroep plaats in de Sint-Janskring te Ruiter (deelgemeente van Waasmunster).

Elzenbroekbos, het natuurlijke bostype van deze standplaats

Provincie Oost-Vlaanderen gaat samen met

Voorzitter Jozef Dauwe heet iedereen welkom voor het officieel gedeelte.

De lunch was een gezellige afsluiter.

De aanwezige meeuwenkolonie in het Molsbroek produceert dag en nacht heel wat decibels.

Na de bestrijding van Amerikaanse vogelkers krijgt de natuurlijke onderetage weer kansen.

Bosgeschiedenis

Heet van de naald: 21 ha nieuw bos te Moerbeke

In de herfst van vorig jaar werd de bosgroep gecontacteerd door de NV Iscal Sugar. Zij waren op zoek naar een duurzame oplossing voor de gronden waarop zich de vloeivelden van de voormalige suikerfabriek van Moerbeke bevonden. Na overleg met de bosgroep, besliste de NV Iscal Sugar, om maar liefst 21 ha (!) van haar gronden te bebossen! De bosgroep bood ondersteuning bij de opmaak van het volledige beplantingsplan en bij de aanbesteding en opvolging van de werken.

Bosuitbreiding verloopt in Vlaanderen om verschillende redenen zeer moeizaam (maar meer hierover in de volgende BosBode). Het mag dan ook wel dui-

Moet er nog hout zijn : openbare brandhoutverkoop 2012

Van de ijstijd tot nu: hoger lager in het bos

delijk zijn dat dit bosuitbreidingproject een uniek project voor Vlaanderen is. Al snel vonden de NV Iscal Sugar en de bosgroep ook de Vereniging voor Bos in Vlaanderen als partner. Zij zamelen sponsorgelden in bij de privé-sector in het kader van hun project ‘1 miljoen bomen’. Via dit project kreeg de bosuitbreiding in Moerbeke ook een financieel duwtje in de rug. Ondermeer Lion’s club sponsorde mee voor een deeltje van het nieuw aangelegde bos.

Interesse? Lees meer in onze volgende BosBode! Misschien bent u wel de volgende die een nieuw bos aanlegt…?

Vele boseigenaars verloren de voorbije decennia het beheer van hun bos uit het oog. Bijna overal waar de bosgroep beheeradvies gaat geven, merken we dat er teveel bomen op een te kleine oppervlakte groeien. Dit komt de kwaliteit van het bos niet ten goede. In de meeste gevallen moet er dus gekapt worden.

Om die kappingen uitgevoerd te krijgen, organiseert de bosgroep houtverkopen op stam. Kleine partijen bomen die geschikt zijn als brandhout, worden aan particulieren verkocht. Dit gebeurt tijdens onze jaarlijkse, openbare brandhoutverkoop.

Onze openbare brandhoutverkoop zal dit jaar plaatsvinden op dinsdag 16 oktober om 20 uur. De plaats van de verkoop is nog te bepalen. Ambiance en sfeer zijn in elk geval verzekerd…

Geïnteresseerd om hout te kopen? Vanaf eind september zal onze brandhoutcatalogus beschikbaar zijn. Je kunt de catalogus downloaden op www.bosgroepen.be of je kunt een exemplaar aanvragen bij ons secretariaat.

Wenst u hout uit uw bos te verkopen? Neem dan contact op met het bosgroepsecretariaat, wij helpen u verder.

Kort na het einde van de laatste ijstijd trad de mens op scene in een volledig bebost decor. Hoe ontstond het bos na de ijstijden? En hoe evolueerde het uiteindelijk tot de paar duizend bossnippers die we vandaag kennen?

Stapsgewijze kolonisatie vanuit het zuiden Na de Ijstijd verschijnen één voor één onze gekende inheemse boomsoorten ten tonele.

Berk en wilg beschikken over de beste capaciteiten om nieuwe gebieden te koloniseren en komen eerst toe. De eerste echte gemengde bossen met hazelaar, eik, olm, els en linde dateren van 7 500 jaar geleden. De linde was toen de meest dominante soort. Beuk en haagbeuk komen drieduizend jaar geleden als laatste toe. Beuk treedt zwaar in concurrentie met de soorten uit de gemengde bossen en echte beukenbossen ontstaan. Tot in de Middeleeuwen gaf de beuk zijn naam aan vele dorpen vb. Buggenhout.

De mens drukt patronen in het landschap

Een paar duizend jaar later beschrijft Caesar onze gebieden als een menging van open bossen (geen oerwouden) en ontgonnen land. Een concentratie van Romeinse villa’s wijst op drukke landbouwactiviteit. In de bossen graast vee, bomen worden gekapt en bossen worden platgebrand om de grond te bewerken. Uit het gedegradeerde bos ontstonden nieuwe landschappen “wastine” of woestine”

Vandaag kennen we ze als heide, dries, broek, moeras, duin, grasland,…

Hiep hiep hoera voor Sander!

Op dinsdag 27 maart werd de kleine Sander geboren. Sander is het jongste zoontje van medewerkster Karen Dequidt en haar man Peter. Van harte proficiat Karen en Peter!

Coördinator:

Bossen grote slachtoffers van Middeleeuwse bevolkingsexplosie

De 10de tot de 13de eeuw worden gekenmerkt door een bevolkingsexplosie en grote maatschappelijke veranderingen. De hertogen en graven namen zelf het initiatief tot systematische ontbossingen op grote schaal om hun politieke macht

uit te breiden en alle monden te kunnen voeden. Het resultaat is dat in de 13de eeuw de oppervlakte bos spectaculair laag is. Er was toen enkel nog bos in de periferie van nederzettingen (brandhout) en in grensgebieden als strategische buffer. Zo speelden bossen ook een rol in de geschiedenis van de taalgrens en het ontstaan/behoud van dialecten.

5 eeuwen van bosuitbreiding (1300-1800)

Door golven van ontvolking nam het bos de eerder verloren gegane oppervlaktes weer in. Geholpen door gerichte aanplantingen van boeren en abdijen die de slechtste gronden omzetten in brand- en geriefhoutbosjes.

De 19e eeuwse steenkoolparadox

Meer bos moet landbouwgrond worden om in de voedselbehoefte te voorzien en steenkool vervangt brandhout. Bossen verliezen hun grote economische waarde als energiebron. MAAR de vraag naar hout zou net door steenkool weer stijgen omdat men mijnhout nodig had. In dezelfde periode start de import van graan

uit Amerika die leidt tot een landbouwcrisis. Dat is de start voor grootschalige herbebossingen. In deze periode neemt de eigendomsversnippering ook sterk toe: met de invoering van de Code Napoleon wordt een nieuw erfrecht ingevoerd die de eigendommen verdeelt.

Multifunctionele waarde voor de toekomst

In Wereldoorlog I worden veel bossen vernietigd. Daarna moeten bossen verder wijken voor economisch interessantere activiteiten. Bos(snippers) bleven echter nuttig voor waterberging, erosiebestrijding, buffering,… De maatschappelijke steun voor de esthetische, wetenschappelijke, cultuurhistorische en welzijnswaarde van het bos groeit. Vandaag worden bossen algemeen gewaardeerd voor hun economische, ecologische en recreatieve waarde.

Bron: “Bossen van Vlaanderen” – een historische ecologie. Door Guido Tack, Paul Van den Bremt en Martin Hermy. Leuven, Davidsfonds, 1993.

Wenst u ons te contacteren ? Bosgroep oost-Vlaanderen noord VzW

De jeugd was goed vertegenwoordigd op de plantacties. Jong geleerd is oud gedaan.

23.400 plantputten wachten geduldig hun beurt af

Uittip … de Lembeekse bossen wandelroute

DeLembeekse bossen zijn een uitgelezen wandelgebied. Toerisme OostVlaanderen (TOV) stippelde drie wandellussen uit in en om deze groene long. De Lembeekse bossenwandeling (7 km) wordt hieronder kort omschreven. Deze wandeling is bewegwijzerd met zeshoekige groene bordjes op houten palen. Wie graag over een kaart beschikt waarop de drie wandellussen zijn weergegeven, kan de folder ‘Lembeekse bossen wandelroute’ bestellen (kost € 1,25) via www.tov.be.

De wandeling start aan de Kapel OnzeLieve-Vrouw van Troost en Vrede in de Heihoek/Tragelstraat te Lembeke, een deelgemeente van Kaprijke. De wagen kun je achterlaten op de parking palend aan de Kapel. We volgend de brede, zanderige weg in zuidelijke richting. Deze zandweg loopt parallel met het Kaprijks Vaardeken. In de Middeleeuwen verbond deze smalle waterweg Kaprijke met de Burggravenstroom, zodat het traject Kaprijke-Gent volledig langs het water kon worden afgelegd. Hout, zout en lakens werden langs het water vervoerd en dit zorgde voor een bloeiende handel. In 1240 kreeg Kaprijke hierdoor zelfs stadsrechten. Ondertussen is dit Vaardeken al lang geen bevaarbare waterloop meer.

Aan het T-kruispunt op het einde van de zandweg slaan we rechtsaf en wandelen we in de Antwerpse Heirweg. Hier wandelen we echt op de zandrug die loopt van Brugge tot tegen Antwerpen doorheen het noorden van Oost-Vlaanderen. Op deze arme zandgronden was landbouw niet mogelijk en werden dennenbomen aangeplant. Het hout van de gekapte dennen ging vroeger naar de

steenkoolmijnen waar het diende om de mijngangen te stutten. Vandaag hebben de dennenbossen deze functie verloren. Nu worden ze regelmatig gedund en op heel wat plaatsen worden ze vervangen door bossen met inheemse loofbomen. Dit komt zowel de natuur als de kwaliteit van de waterwinning ten goede. Deze bossen zijn immers grotendeels eigendom van de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening. Na een halve kilometer langs de Antwerpse Heirweg, slaan we de (2de) dreef links in. We wandelen nu dwars over de zandrug in de richting van de Burggravenstroom. Op de plaats waar het bos overgaat in het open veld, zul je merken dat het pad geleidelijk aan naar beneden gaat. Daar wandel je de vallei van de Burgravenstroom binnen. Vooraleer je terug het bos ingaat, steek je de Burg-

gravenstroom over, deze vormt de grens tussen Lembeke en Waarschoot.

We blijven rechtdoor wandelen, het waardevolle Bellebargiebos in. Het Bellebargiebos is gelegen op de nattere, iets rijkere gronden van de vallei van de Burggravenstroom. Het ziet er dan ook helemaal anders uit dan de Lembeekse bossen. In het Bellebargiebos staan hoofdzakelijk loofbomen. Je ziet er hele oude zomereiken met daartussen ‘hakhout of kaphout’. Het Bellebargiebos herbergt ook waardevolle voorjaarsbloeiers zoals Dalkruid, Bosanemoon en gewone Salomonszegel. Deze zijn meteen ook het bewijs dat dit bos een ‘oud’ bos is dat niet eerder ontgonnen werd voor landbouwgrond. Omdat het zo waardevol is, werd het Bellebargiebos aangekocht door het Agentschap

Bellebargiebos : what’s in a name?

Plaatselijke bewoners noemen het Bellebargiebos ook wel de ‘Bakkersbossen’. Als we eventjes in het verleden teruggraven, kunnen beide namen verklaard worden. Platte schuiten kwamen vanuit Gent de Burggravenstroom opgevaren. In deze bossen kwamen ze hout ophalen. Om de houtladers van hun aankomst te verwittigen, luidden ze de scheepsbel bij het binnenvaren van het bos. De platte schuiten stonden ook bekend als ‘bargies’. Vandaar de naam ‘belle-bargie-bos’.

Het hout dat de schippers kwamen ophalen, moest dienen voor de bakkersovens van de Gentse bakkers. Dat is dan weer de verklaring voor de naam ‘Bakkersbossen’.

voor Natuur en Bos en werd het aangewezen als Bosreservaat. We wandelen helemaal tot op het einde van de mooie dreef dwars door het bos.

Waar de dreef uitkomt op de openbare weg, slaan we linksaf, Oostmoer in. Na ongeveer 500 meter slaan we links een grindweg in, het Meistraatje. Op het kruispunt van de Meistraat met de Wittemoer, staat een bekend Meetjeslands monument : de Bevende Hazelaar. Tot voor enkele jaren stond hier een zeer oude Trillinde, die door een storm werd geveld. Een tweetal jaar geleden werd een nieuwe boom geplant bij het Mariakapelletje. Volgens de legende hebben

opstandelingen uit de wijk Oostmoer hier in 1491 de zoon van Filips Van Cleef, bevelhebber van de Gentenaars, vermoord. Daarna kregen ze wroeging. Ze plantten op de plaats van de moord een boom met een kapelletje.

Aan de Bevende hazelaar wandelen we rechtdoor in noordelijke richting. We steken opnieuw de Burggravenstroom over.

Net voorbij de Burgravenstroom slaan we rechtsaf en wandelen we langs de rand van het bos. We passeren het jachtshuisje Rivo Torto op onze rechterzijde. Aan het eerste smalle dreefje voorbij het jachthuisje slaan we links af.

Tijdens het voorjaar kan je hier de tjiftjaf horen zingen. Op het einde van de dreef gaan we links, opnieuw de Antwerpse Heirweg op.

We wandelen ongeveer 600 meter rechtdoor, om vervolgens de (2de) dreef rechts in te slaan. Hier bevinden we ons in privaat bos. Op het einde van deze dreef staat een bunker uit de Tweede Wereldoorlog. Hij maakte deel uit van de Hollandlinie, die liep van Knokke tot Antwerpen. Even verder komen we terug aan het startpunt van deze wandelroute.

De Antwerpse Heirweg

TRAGELSTRAAT

Klimop, vloek of zegen?

e wintergroene klimop, oftewel Hedera helix is een van onze vier inheemse houtige lianen. Vooral in de bossen met vochtige en voedselrijke bodems is hij algemeen. De lianensoort klimt niet alleen hoog in bomen, maar kan ook grote oppervlakten van de bosbodem bedekken. Klimop heeft een grote ecologische en esthetische waarde. Helaas staat hij ten onrechte bekend als een parasiet die het leven uit zijn gastheer zuigt. De plant wordt vaak te snel en onnodig uit onze bomen en bossen verwijderd.

De bladeren zijn leerachtig en winterhard. Aan de niet bloeiende takken zijn ze handvormig gelobd tot gespleten; aan de bloeiende takken zijn ze eirond en niet gedeeld. Oudere klimmende planten die voldoende licht ontvangen kunnen bloeiende zijtakken vormen. De bloemen staan in bolvormige schermen en zijn klein, tweeslachtig en geelgroen. Van september tot december bloeit de klimop. Zijn besachtige zwarte vruchten zijn in het voorjaar rijp. Zowel de bladeren als de vruchten van klimop zijn giftig voor de mens. Klimop begint te bloeien vanaf een leeftijd van 10 jaar.

Klimop als vloek?

aanmaken om aan de veranderende omstandigheid het hoofd te bieden. Ook op vlak van de lichtconcurrentie vormt de klimop bij de meeste gezonde bomen geen probleem. Hij verkiest de halfschaduw, en blijft bij gezonde bomen onder de levende blaadjes. Bovendien neemt de verticale groei van een oude klimop langzaam af, zodat hij de groei van de boom niet kan bijhouden.

Beschrijving

Klimop hoort samen met de bosrank, het bitterzoet en de wilde kamperfoelie tot de inheemse klimplanten. Klimop is een groenblijvende, op de grond krui-

pende of 3 tot 30 meter hoog tegen bomen en muren klimmende struik met vele, korte hechtwortels. Klimop kan een leeftijd van 400 jaar bereiken en een stamomtrek van zelfs 1 meter halen.

Er leven talrijke vooroordelen over de groei van klimop in bomen. We hebben hier echter te maken met een hardnekkig misverstand. Vaak wordt gedacht dat klimop een parasiet is, die ten koste van de bomen leeft. De bomen zouden hierdoor dan gehinderd worden in hun groei. Klimop is echter een epifyt en dus geen parasiet of halfparasiet. Een epifyt gebruikt zijn gastheer enkel als steun. De klimop heeft zelf bladgroen waarmee hij voedingsstoffen aanmaakt. Hij neemt water en mineralen rechtsreeks op uit de bodem, en niet uit zijn gastheer. De talrijke hechtworteltjes dienen enkel als ondersteuning van de plant. Ze dringen het weefsel van de dragende boom niet binnen. Gezonde en krachtige bomen lijden dus niet onder klimopbegroeiing. Regelmatig wordt er ook gesteld dat het gewicht van de klimop en de hogere windbelasting door de klimop oorzaak kan zijn van een grotere kans op tak- of stambreuk. Bomen hebben echter een groot regeneratievermogen. Ze gaan met het vormen van “reactiehout” reageren op veranderende omstandigheden. Er komt niet opeens 5 ton klimop aan de boom hangen, dit duurt jaren en de boom zal progressief steunweefsel

In sommige situaties kan klimop spijtig genoeg wel een probleem vormen. Meestal gaat het dan wel om kwijnende of zieke bomen. De klimop kan dan een aanzienlijk deel van de kruin begroeien. Ten eerste ontneemt de klimop in dat geval van de gastboom een gedeelte van het licht. Daarnaast veranderen bladverliezende bomen in groenblijvende bomen. In de winter, als de andere bomen hun blad hebben verloren, hebben de bomen begroeid met veel klimop vaak als enige in het bos nog bladeren. Hierdoor vergroot het gevaar op windworp. Ze vangen nu immers veel meer wind op dan hun collega’s en worden nauwelijks nog beschermd door de andere bomen in het bos. Voornamelijk gevoelige bomen als populier hebben hier last van en dit des te meer als ze op natte bodems werden geplant. Klimop is dus niet de oorzaak van de windworp, maar kan het proces wel versnellen.

Of klimop als zegen?

Nu de vooroordelen over de klimop van tafel zijn geveegd kunnen we ook de troeven van de klimop eens belichten. In plaats dat een klimop een groeibelemmering veroorzaakt is het tegendeel waar. Men stelt vast dat bomen begroeid met klimop een betere groei vertonen. De klimop verliest zijn oude bladeren namelijk in de zomer en ze breken heel snel af. Er komen dus extra voedingsstoffen vrij en dat precies op het mo-

ment dat de bomen ze het meest nodig hebben, midden in het groeiseizoen. Ook beschermt klimop de boom tegen zonnebrand en verdamping. Zeker bij bomen met een dunne schors zoals beuken speelt klimop een belangrijke rol bij het voorkomen van schorsbrand. Door verscheidene onderzoeken is ook bevestigd dat klimop een verbazend goede luchtreiniger is. Klimop is voor de bomen dan ook een goede partner bij het zuiveren van de lucht. Ook ecologisch is de klimop een interessante soort. De klimop en zijn gastheer groeien dicht op elkaar. Dat zorgt voor tak- en bladkluwens en de toename van de structuur in het bos. Hoe groter de structuur, hoe groter de verscheidenheid aan bosleven. Vogels als de winterkoning, de grauwe vliegenvanger, de boomkruiper, de merel, het roodborstje, de duif en de bosuil kunnen in de klimop terecht voor een nest-, schuil- en slaapplaats. Ook spinnen en vlinders brengen in het dichte bladerdek van de klimop graag de winter door. Bijvoorbeeld de gehakkelde aurelia overwintert er graag. Zelfs muizen nestelen zich graag in de beschutting van de klimop. Klimop is erg belangrijk als voedselbron. Hij levert veel nectar

en stuifmeel op een moment dat die bij andere planten snel in aanbod afnemen. Wespen, bijen, zweefvliegen, kevers en vlinders brengen regelmatig een bezoekje aan de bloemen van de plant. Lijsters, spreeuwen, houtduiven en merels, maar ook marters, dassen en vossen lusten de bessen maar al te graag in het voorjaar.

Beheer

Bestrijding kan best beperkt worden tot specifieke en/ of tijdelijke situaties zoals de vrijstelling van jonge bomen of het sporadisch terugsnoeien in erg traag groeiende boomsoorten. Bij het verwijderen is het belangrijk om goed op te letten dat de boomschors niet beschadigd wordt. Bij de meeste, gezonde bomen moet er helemaal niets gedaan worden. In het algemeen dient klimop gespaard te blijven, gezien zijn grote ecologische en esthetische waarde.

Gebaseerd op artikels “Klimop in bomen, vloek of zegen?” van Thomas Ludwig (www.boomzorg.nl), “Klimop, eeuwig leven in het bos?” van Sam Vandeghinste (Bosgroep IJzer en Leie) en een tekst van Nicolas Vandenplas (Bosgroep Groene Corridor) en Karolien Van Diest (Bosgroep Zuid-Limburg)

Activiteitenkalender

Weetjes uit de boswetgeving ... de Criteria voor Duurzaam Bosbeheer

Debos- en natuurwetgeving in Vlaanderen is complex. Het gebeurt maar al te vaak dat de bosbeheerders door de bomen het bos niet meer zien. Met deze rubriek willen we daar verandering in brengen. In een kort artikel proberen we telkens op een verhelderende manier 1 aspect van de boswetgeving toe te lichten. In dit artikel wordt ingezoomd op de criteria voor duurzaam bosbeheer.

Duurzaam bosbeheer : het zoeken van evenwichten

Een bos kan gelijktijdig verschillende functies vervullen: ecologische, economische, sociale, educatieve en wetenschappelijke. Een duurzaam bosbeheer houdt rekening met deze verschillende functies en probeert deze op een verantwoorde manier met mekaar te combineren. Om dit te doen, werden criteria voor duurzaam bosbeheer vastgelegd door de Vlaamse Regering. Deze criteria zijn een leidraad en helpen u om uw bos op een duurzame manier te beheren. Hieronder wordt voor de drie belangrijkste bosfuncties beknopt weergegeven wat duurzaam bosbeheer betekent.

Opgelet! Deze criteria dienen steeds toegepast en beoordeeld te worden over een grotere oppervlakte bos (boscomplex). Het is onmogelijk om in een bos van pakweg 1 ha aan alle criteria te voldoen.

Waarborgen van de productie- en economische functies

Houtproductie en –oogst zijn een belangrijk onderdeel van de economische pijler binnen het duurzaam bosbeheer. Een duurzaam beheer maakt dat het bos als

hernieuwbare hulpbron op lange termijn hout kan voortbrengen. Belangrijke principes bij houtoogst zijn :

- De houtoogst is in evenwicht met de houtaanwas, m.a.w. er wordt niet meer gekapt dan er bijgroeit

- Schade bij exploitatie wordt beperkt gehouden onder meer door 1/ toezicht op het terrein, 2/ goede keuze van het tijdstip van exploitatie en van inzet van materiaal en 3/ goede afspraken tijdens de exploitatie.

Behoud en bevordering van de biologische diversiteit

De criteria stellen dat je als beheerder moet streven naar een voldoende groot deel van je bos (minstens 20% van de oppervlakte) dat bestaat uit bestanden met inheemse en standplaatsgeschikte boomsoorten. Inheemse boomsoorten zijn immers belangrijk voor het behoud en herstel van de biodiversiteit. Daarbovenop wordt nog gesteld dat voor alle homogene kaprijpe bosbestanden met exoten een omvormingsplan moet worden opgesteld.

Tijdens het broedseizoen mogen standaard geen exploitaties worden uitgevoerd. Deze standaard schoontijd loopt van 1 april tot 30 juni. Ook meer dood hout in het bos komt de natuur ten goede. En tot slot moet de bosbeheerder ook een deel van zijn bos (5%) voorzien voor de ontwikkeling van natuurwaarden.

Waarborgen van de sociale bosfuncties

De bosbeheerder moet nadenken over de toegankelijkheid van zijn bos voor de

recreanten. Indien mogelijk en wenselijk kan de beheerder zijn bos (deels) openstellen voor het publiek. De verstoring van het bos hierdoor moet wel beperkt blijven.

De criteria stellen ook dat de bosbeheerder bij het opmaken van een bosbeheerplan de omwonenden inlicht en relevante bemerkingen of wensen in overweging neemt.

Mooi Maar Meedogenloos

Ontmoetingsdag exotenprobleem

Canadese ganzen, Amerikaanse vogelkers, Roodwangschildpadjes, reuzenberenklauw, grote waternavel, halsbandparkieten… Misschien heb je ze ook in je bos, tuin, vijver, aquarium of volière? ‘Ontsnapte’ exoten worden echter dikwijls ‘invasief’ door het ontbreken van natuurlijke vijanden en horen helemaal niet thuis in onze natuur. Ze vormen een bedreiging voor de biodiversiteit in natuur en landschap.

Regionaal Landschap Meetjesland organiseert een ontmoetingsdag met gastsprekers die het exotenprobleem belichten en tips geven.

Wanneer : Zaterdag 16 juni 2012 van 9 uur tot 12. 30 uur Locatie : Het Godshuis, Leemweg 11 te Sint-Laureins Infostanden, documentatiepakket, broodjeslunch en drankje inbegrepen

Deelname is gratis, maar inschrijven is verplicht vóór 10 juni 2012 bij helene.quide@rlm.be

Opentuindag 2012

Zaterdag 16 en Zondag 17 juni 2012

Locatie : de tuin van r. de croock, St. onoLfSdijk 93 te dendermonde

Op het programma o.m. :

Zaterdag 16 juni van 14u00 tot 18u00

14u30: Uitreiking van de diploma’s aan de gevorderde imkers

15u00: Receptie aangeboden door de organiserende verenigingen

16u00: Slingerdemonstratie

Doorlopend tentoonstelling en infostanden

Zondag 17 juni

06u00 tot 10u00: Nachtvlindervangst en determinatie van de gevangen vlinders

14u00 tot 17u00: Gezinswandeling met aandacht voor fauna en flora van de St Onolfspolder

15u00 en 17u00: Slingerdemonstratie

Doorlopend tentoonstelling en infostanden

Doorlopend gelegenheid om iets te drinken en te smullen van de lekkere pannenkoeken.

Bosbeheer: een verplichting?

Het beheer van alle openbare bossen en van de private bossen gelegen in het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) moet voldoen aan de criteria voor duurzaam bosbeheer. Dit wordt afgetoetst in een uitgebreid bosbeheerplan. Een bosbeheerplan is verplicht voor private eigenaars met meer dan 5 ha bos (zie ook BosBode 4/2011).

Meer info? Contacteer uw bosgroep of ga naar www.natuurenbos.be !

Criteria Duurzaam

Cursusaanbod 2012

Voor de 3 theoriecursussen zijn nog plaatsen vrij. Voor de praktijkcursussen zijn nog slechts enkele plaatsen open. Schrijf u snel in!

PRAKTIJKCURSUSSEN

Omgaan met de kettingzaag ‘module1’ : ‘theorie, onderhoud, ergonomie en zaagtechnieken’ (max. 6 deelnemers)

Deze cursus richt zich naar iedereen die een kettingzaag wil gebruiken. Na deze 2-daagse opleiding kent u het gebruik en de werking van de kettingzaag en kan u deze onderhouden.

Ook het veiligheidsaspect komt aan bod. In het praktijkgedeelte leert u op een veilige en verantwoorde manier gevelde stammen verzagen.

Wanneer ? Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender (VAD) : Vrijdag 5 en zaterdag 6 oktober 2012 (VOLZET) Waar? In de werkingsgebieden van de organiserende bosgroepen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €24,5; overige deelnemers €97

Veilig werken met de kettingzaag – module 2 : ‘vellen en onttakken van bomen’ (max. 6 deelnemers)

Opgelet : aan deze cursus kunnen enkel personen deelnemen die eerder reeds module 1 of een beginnerscursus kettingzaag volgden

Deze 2de module richt zich naar iedereen die bomen wil vellen. Na deze cursus kan u dit op een veilige en correcte manier doen. U leert ook velhulpmiddelen zoals velhevel en velwig kennen.

Wanneer ? Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord (BON) : vrijdag 14 en zaterdag 15 september 2012

(NOG 4 PLAATSEN)

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen (MOV) : vrijdag 19 en zaterdag 20 oktober 2012

(VOLZET)

Waar? In de werkingsgebieden van de organiserende bosgroepen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €24,5; overige deelnemers €97

‘Snoeien van bomen’ (max. 10 deelnemers)

Deze cursus is bedoeld voor iedereen die begeleidingssnoei bij bomen wil uitvoeren. U leert waarom & wanneer bomen gesnoeid worden en u leert de juiste snoeitechniek toepassen.

Wanneer ? Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen (MOV) : zaterdag 29 september 2012 (NOG 4 PLAATSEN)

Waar? In het werkingsgebied van de Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €12,5; overige deelnemers €73

THEORIECURSUSSEN

‘Natura 2000 – een Europese kijk op onze natuur’ (max. 25 deelnemers)

In Europa vinden we nog prachtige natuur, maar bijna overal is deze op één of andere manier bedreigd. Daarom heeft de Europese Unie een aantal wetten uitgeschreven die de natuur in Europa moeten beschermen. Ook in Vlaanderen liggen zo’n stukjes natuur die Europa belangrijk vindt. Hoe Vlaanderen de Europese wetgeving omzet in de praktijk leer je in deze cursus.

Wanneer ? Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord (BON) : (2 avonden)

donderdag 18 en donderdag 25 oktober 2012

Waar? In het werkingsgebied van de Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €15; overige deelnemers €20

‘Lees eens een bos’ (max. 25 deelnemers)

Hoe ziet mijn bos er uit? Hoe was dat vroeger? En hoe wil ik dat het verder evolueert? Dit zijn drie basisvragen die een bosbeheerder zich stelt alvorens in te grijpen. Je leert tijdens deze cursus zelf een antwoord formulieren op deze vragen. Je bekijkt samen met andere cursisten hoe deze antwoorden passen binnen de criteria duurzaam bosbeheer. En vooral : je leert vanuit deze antwoorden beheermaatregelen nemen. Dit is een cursus voor buitenmensen. Geen leslokaal, meteen het bos in : kijken, bespreken en besluiten nemen!

Wanneer ? Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen (MOV) : zaterdag 22 september 2012

Waar? In het werkingsgebied van de Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €15; overige deelnemers €20

‘Wat met zieke bomen’ (max. 20 deelnemers) Soms word je geconfronteerd met een zieke boom, in je tuin of je straat. Soms gaat de aftakeling traag en is ze duidelijk zichtbaar, een andere keer sterft een boom snel en onverwacht, zonder waarschuwing. Vaak is het niet duidelijk wat nu juist de doodsteek heeft gegeven.

In deze cursus maak je kennis met de verschillende factoren die ervoor zorgen dat een boom afsterft, zowel in zijn omgeving als door ziekteverwekkers. Je leert deze herkennen en detecteren en, als dat mogelijk is, de boom er terug bovenop te helpen. Tijdens een terreinbezoek zie je voorbeelden van zieke bomen. Die kan je zelf in groep beoordelen en bespreken. Dit is geen opleiding over visuele boombeoordeling, we gaan dus niet dieper in op de risico-beoordeling van bomen.

Wanneer ? Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender (VAD) : zaterdag 23 juni 2012

Waar? In het werkingsgebied van de Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €15; overige deelnemers €30

Rechtzetting

In de vorige editie van de BosBode verscheen een foute foto op pagina 19. Het betrof immers geen foto van Sporkehout, maar wel van Meelbes. Onze excuses hiervoor en met veel dank aan de alerte lezers die ons hierop attent maakten! Hieronder vindt u een foto van Sporkehout.

Brandhoutzoekertjes

Via deze rubriek brandhoutzoekertjes brengen we regelmatig verkopers van brandhout en geïnteresseerde afnemers met elkaar in contact. Hierbij beperkt de Bosgroep haar inbreng enkel tot het geven van informatie en advies. De verkoop gebeurt rechtstreeks tussen de verkoper en de geïnteresseerde.

Momenteel zijn bij de Oost-Vlaamse bosgroepen volgende loten brandhout beschikbaar gemeld. Meer informatie is beschikbaar bij de respectievelijke bosgroep.

BRANDHOUTAANBOD

Bosgroep OOST-VLAANDEREN NOORD 09/267 78 60

- Moerbeke, fijnspar, gezaagd op stukken van 2m, ongekloven, volume en prijs otk

- Stekene, Kroonhout afkomstig van kaalkap, fijnspar, gratis.

- Sint-Pauwels

- 5 stère den, gezaagd op 1 meter, ongekloven.

- 3,5 stère fijnspar, gezaagd op 1 meter, ongekloven.

- 17 stère populier, gezaagd op 1 meter, gekloven.

- 3 stère loofhout gemengd (zEls, berk, diversen), gezaagd op 40cm, ongekloven. Hout kan nog verzaagd en gekloven worden naar wens. Prijs otk

- Aalter, gezaagd op 40 cm, droog en gekliefd hout: 3/4 Beuk, Eik en 1/4 Els en Berk, 65 € / stère

Ook uit andere Oost-Vlaamse regio’s krijgen de bosgroepen regelmatig vraag naar brandhout. Meestal van particulieren die bereid zijn om ervoor te werken. Zoekt u als boseigenaar dus naar een goedkope manier om uw hakhout nog eens af te zetten of om kroonhout te laten opruimen: contacteer ons!