de bosbode 2016 - 3

-

Populier: een Oost-Vlaams streekproduct

-

IHD: ben je nog mee?

- Bos- en Houtbeurs 2016

-

-

Bosgroepnieuws

Kasteelparken: waardevolle natuur

- Bos & wetenschap: essenziekte

-

Dag van de Boseigenaar

- Boszoekers

VU, Jozef Dauwe, p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw, Woodrow Wilsonplein 2, 9000 Gent

ons op  Oost-Vlaamse bosgroepen

Jaargang 12– nr 3

De bosbode is een tijdschrift van de drie Oost-Vlaamse bosgroepen

Redactie

Hans Scheirlinck, Klaartje Van Loy, Sylvie Mussche, Maarten Decoene, Kristof De Rous, Sylvie Focke, Karen Dequidt, Tineke De Smet, Simon Brandt

Fotografie

Cover: Oost-Vlaamse bosgroepen

Hans Scheirlinck, Sylvie Mussche, Klaartje Van Loy, Maarten Decoene, Kristof De Rous, Tineke De Smet, Simon Brandt, Pixabay, Wikimedia Commons, Limburgse bosgroepen, Rollin Verlinde, Observatoire wallon de la santé des forêts

Lay-out

Koloriet – Leefdaal

Druk

Lowyck Drukkerij – Oostende

Papier

Deze publicatie werd gedrukt op kringlooppapier ‘Reprint’

Oplage

9 000 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever

Jozef Dauwe

p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen

Noord vzw

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Raad van bestuur BON

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Leen

Meersschaert, Jozef Van Eeckhoudt, Jan Van Dooren, Pierre d’Alcantara, Maurits Adriaenssens, Guy Bonsecour, Kristien Dierick, Hendrik Van den Berghe, Dirk Maes, Alex Ruebens.

Raad van bestuur MOV

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Jan Verbeke, Marc Dilewyns, Francis De Beir, Geert de Visscher, Kris Janssens, Willy Van Hoey, Dirk Abbeloos,Werner Pycke, Steven Roosen, Jozef Wittouck, Norbert Van Stichel

Raad van bestuur VAD

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Willy Bauwens, Johan Detemmerman, Raoul D’Hoossche, Paul Lievens, Laurens De Cock, Jozef Van Crombrugge, Marc De Bock, Wouter Stockman, Peggy Van Laethem

Uw gegevens werden opgenomen in een databank die wordt beheerd door de Bosgroep. De gegevens in deze databank zullen enkel worden gebruikt in het kader van de werking van de Bosgroep en niet voor andere doeleinden. Indien u niet wenst dat uw gegevens in deze databank zijn opgenomen of indien u uw gegevens wenst te wijzigen, kunt u dit steeds doorgeven aan de Bosgroep.

Uw bos, onze zorg

Maak kennis met de bosgroepen

Een bosgroep heeft als doel u als boseigenaar praktische ondersteuning te bieden bij het beheer van uw bos. In een bosgroep zijn vele boseigenaars uit uw streek verenigd.

Samen met hen kan u vrijwillig meewerken aan een mooie toekomst voor het Vlaamse bos.

“Baas in eigen bos”, dat is het basisprincipe van de bosgroepen. De bosgroepen informeren, adviseren en organiseren, maar u beslist steeds zelf over het beheer van uw bos.

Wat heeft de Bosgroep zijn leden te bieden?

GRATIS DIENSTVERLENING

1. Informatie

De bosgroep beantwoordt uw persoonlijke vragen over de technische, wettelijke en financiële aspecten van bosbeheer. U kunt ook deelnemen aan theorie- en praktijkcursussen in verband met bosbeheer.

2. Advies op maat van uw bos

U kunt een afspraak maken voor een terreinbezoek aan uw bos. Het resultaat is een beheeradvies op maat van u en uw bos.

3. Hulp bij uw bosadministratie

De bosgroep helpt u bij het aanvragen van subsidies en kapmachtigingen. Ook het opstellen van een bosbeheerplan kan begeleid worden.

DIENSTVERLENING TEGEN VERGOEDING

1. Betaalbare bosarbeid

U kunt een aanvraag indienen om tegen een voordelige prijs onrendabele werken in uw bos te laten uitvoeren. Voorbeelden zijn: bestrijding woekerende exoten, vrijstellen van jonge aanplantingen, onrendabele dunningen en hakhoutbeheer, aanleg van een bosrand,… De juiste tarievenlijst dient u bij uw bosgroep op te vragen.

2. Organisatie van beheerwerken

De bosgroep coördineert de beheerwerken bij meerdere boseigenaars samen zodat ze voor bos en eigenaar efficiënter en goedkoper worden. Wilt u werken uitvoeren in het bos dan kan de bosgroep die organiseren. U kunt deelnemen aan de gezamenlijke houtverkoop van de bosgroepen indien u hulp wenst bij de verkoop van bomen die u wenst te kappen.

3. Cursussen en excursies

De bosgroepen organiseren jaarlijks tal van cursussen zoals kettingzaag, bosmaaier, houten constructies, enz. Leden kunnen hieraan deelnemen tegen een voordelig tarief.

Word gratis lid

Het feit dat u dit tijdschrift ontvangt betekent niet automatisch dat u lid bent. Iedere boseigenaar die dit wenst kan gratis lid worden van de bosgroep die actief is in zijn streek.

Uw lidmaatschap geeft recht op de dienstverlening van de bosgroep. Het lidmaatschap houdt geen verdere verplichtingen in.

Digitale Bosbode

Wil u graag papier besparen en wenst u de Bosbode enkel nog digitaal te ontvangen? Graag een seintje aan uw bosgroepsecretariaat!

Wenst u vrijblijvend advies en hulp

bij het beheer van uw bos? Contacteer ons:

• Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

• Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Klaartje Van Loy

• Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Woord vooraf

Beste boseigenaar en bosliefhebber, Het was een drukke zomer: het natte weer van het voorjaar zorgde voor een explosie van plantengroei in de natuur. Hierdoor kampten veel nieuwe aanplantingen met concurrentie van onder meer bramen en netels en moest er volop vrijgesteld worden. Maar ook de voorbereidingen van de Bos- en Houtbeurs groeiden naar een hoogtepunt en draaien nu op volle toeren. In deze Bosbode vindt u dan ook een uitgebreide katern terug met alle info over dit evenement. De Oost-Vlaamse bosgroepen zijn erin geslaagd om een uitgebreid aanbod standhouders en activiteiten bij elkaar te krijgen. Nu nog een massa bezoekers op 2 oktober en het wordt een topdag in provinciaal domein Het Leen!

Verder in dit magazine maakt u kennis met het populierenonderzoek in Vlaanderen. In juni organiseerden de Oost-Vlaamse bosgroepen een geslaagde excursie naar de kwekerij en proefpercelen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO), waar naast onderzoek ook de veredeling gebeurt van populierenklonen. Voor veel deelnemers was het even schrikken, toen bleek dat dit jarenlange onderzoek dreigt te verdwijnen door besparingen. Hopelijk kan men hier toch nog een oplossing voor vinden. Tijdens het bezoek was er ook aandacht voor enkele experimenten met jonge zaailingen van de Gewone es, in het kader van een uitgebreid onderzoek naar de essenziekte. Ook daarover komt u in dit nummer heel wat te weten.

Het komende najaar zal ons dus nog veel moois brengen: de Bos- en Houtbeurs op 2 oktober en de traditionele Week van het Bos vanaf 9 oktober. In die Week vindt ook opnieuw de Dag van de Boseigenaar plaats op 12 oktober. Die groeit stilaan uit tot een echte traditie, waarbij alle boseigenaars gewaardeerd worden voor hun inspanningen. En eind oktober weten we ook welke woudreus de Boom van het Jaar wordt, misschien staat die wel in een OostVlaams bos….

Ik wens u veel leesplezier!

Jozef Dauwe

Voorzitter Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

Voorzitter Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

Voorzitter Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Populier: een Oost-Vlaams streekproduct

Populieren zijn een belangrijk element in ons Oost-Vlaams landschap. Denk maar aan de uitgestrekte populierenbossen op de overstromingsgevoelige gronden langs de Schelde en de Dender. Of aan de populierenrijen die dijken en kanalen in het Meetjesland accentueren en de bolle akkers van het Waasland omzomen. En natuurlijk de talrijke populierenbosjes die de beekvalleien in het zuiden van de provincie groen kleuren. De prominente aanwezigheid van deze boomsoort in ons landschap is echter geen toeval.

Selectie en veredeling van populier, een streekspecialiteit

Van nature domineerde de Europese zwarte populier (Populus nigra) de grote riviervalleien in onze streek. Deze boom met een vaak grillige groeivorm was voor onze voorouders minder interessant en verdween daardoor bijna volledig uit het landschap. Vandaag vinden we van deze soort slechts nog een handvol (genetisch verschillende) individuen terug in Vlaanderen. Rond het

begin van de 18e eeuw worden de eerste Amerikaanse populieren geïntroduceerd in Europa. Enkele decennia later zou er, waarschijnlijk ergens in Frankrijk, een natuurlijke kruising ontstaan tussen de Europese populier en zijn Amerikaanse soortgenoot. Deze zogenaamde ‘Canadapopulier’ werd al snel populair en ook aangeplant in onze streek. Zo zouden er in 1808 enkele dergelijke populierenbosjes zijn aangeplant in de omgeving van Aalst (Meldert). Het begin van een veredelingsverhaal in de streek, dat nog steeds verder gaat.

In de daarop volgende eeuw werden er nieuwe kruisingen uitgevoerd, met als doel beter groeiende nakomelingen te selecteren die minder gevoelig waren aan ziektes en zich in hun sas voelden op onze rijke gronden. Namen van klonen als ‘Serotina’, ‘Marilandica’ en ‘Robusta’ die in begin van de 20e eeuw bij ons massaal werden aangeplant, doen bij veel boseigenaars waarschijnlijk nog een belletje rinkelen. ‘De Blauwe van Eksaarde’ is een kloon van die periode die ontwikkeld werd in het Waasland en aantoont dat er ook in onze contreien

veredelaars aan het werk waren. Een belangrijke rol hierin speelde de ‘Union Allumettière’, één van de grootste luciferfabrieken, die een eeuw geleden in Geraardsbergen massa’s populieren verwerkte. Om de aanvoer van de grondstoffen te verzekeren, startte de fabriek na WO II zelf een veredelingsprogramma. Gebaseerd op wetenschappelijke experimenten en langdurige opvolging van de nieuwe kruisingen, werd hiermee de basis gelegd van een veredelingsprogramma waarmee Vlaanderen nog steeds aan de wereldtop staat.

INBO zet het werk verder

Enkele maanden geleden brachten we met de Oost-Vlaamse bosgroepen een bezoek aan de kwekerij van het INBO (Instituut voor Bos- en Natuuronderzoek) in Geraardsbergen, waar tot op vandaag dit veredelingsprogramma wordt verdergezet. De rondleiding begon met een bezoek aan de basiscollectie, waar onze inheemse populier (Populus nigra) naast zijn Noord-Amerikaanse (Populus trichocarpa en Populus deltoides) en Aziatische (Populus maximowiczii)

soortgenoten staat. Via gecontroleerde kruisingen tussen deze populierensoorten trachten de onderzoekers de beste eigenschappen van elke soort samen te brengen in de nakomelingen. Genen van de Europese populier zorgen voor resistentie aan populierenkanker, de Noord-Amerikaanse soortgenoten dragen bij tot een goede houtkwaliteit en groeikracht, terwijl de Aziatische populier dan weer weinig gevoelig is aan bladziektes. Bij gecontroleerde kruisingen worden eerst mannelijke en vrouwelijke bloemen van verschillende soorten manueel bestoven en vervolgens worden de populierenzaadjes daarvan verder opgekweekt. De ziektegevoeligheid van deze zaailingen wordt ook getest. Sommige ziektes zoals bvb. populierenkanker mogen ze niet krijgen (resistentie); tegen andere ziektes zoals bvb. roest moeten ze een goede weerstand hebben (tolerantie). De beste exemplaren worden vervolgens uitgeplant in bosverband, zodat ook hun groei- en houteigenschappen kunnen beoordeeld worden. Het hele selectieproces, van 10.000 zaailingen tot 1 of 2 geschikte klonen, neemt ongeveer 20 jaar in beslag.

Over oude en nieuwe klonen

Tot eind vorige eeuw was de resistentie tegen roest doorslaggevend bij de selectie van nieuwe klonen. Roest is een schimmel die de bladeren van de populier aantast zodat ze al in de zomer afvallen. Bomen die elk jaar opnieuw aangetast worden, sterven uiteindelijk af voordat ze volgroeid zijn. Populierenklonen zoals ‘Boelare’ en ‘Beaupré’ (kruisingen van de 2 Amerikaanse populieren), die in het verleden op grote schaal werden aangeplant, waren oorspronkelijk resistent tegen roest. Maar er ontstond een agressievere variant van deze schimmel, waardoor aanplantingen massaal werden aangetast en uiteindelijk afstierven. Uit dit verhaal werden de nodige lessen getrokken. Recentere populierenklonen zoals ‘Muur’, ‘Oudenberg’ en ‘Vesten’ zijn niet langer roestresistent, maar wel roesttolerant. Dit betekent dat deze populieren in lichte mate wel roest kunnen krijgen, maar dit beïnvloedt nauwelijks hun groei of vitaliteit.

Veredeling is een proces dat nooit stopt. Het is belangrijk dat er op regelmatige

basis nieuwe klonen worden ontwikkeld, zodat er voldoende genetische diversiteit blijft tussen verschillende bosaanplantingen en men de ziektes telkens een stap voorblijft. Enkel op die manier kan je grootschalige aantastingen van populierenaanplantingen vermijden.

In dat kader bracht het INBO een tiental jaar geleden de klonen ‘Bakan’ en ‘Skado’ op de markt. Deze klonen zijn het product van een kruising tussen een Noord-Amerikaanse en een Aziatische populier. Tijdens de excursie konden we ook enkele proefaanplantingen gaan bekijken van nieuwe klonen die binnenkort bij de boomkwekers beschikbaar zullen zijn en de namen ‘Dender’ en ‘Mark’ dragen. Dit is het resultaat van een terugkruising van een interamerikaanse populier met een Aziatische, wat resulteert in bomen met een snelle groei (tot 10 cm omtrek per jaar!) en een goede ziekteresistentie. Het is wel belangrijk om deze bomen in de jeugd goed op te volgen en waar nodig vormsnoei te doen. Want door de snelle groei worden de takken al vlug te dik om nog op een goede manier te snoeien.

De jonge populieren worden getest op hun roestgevoeligheid.

Basiscollectie van Aziatische populier.

Basiscollectie van de Europese zwarte populier bij INBO.

De keuze van de meest geschikte klo(o) n(en) moet in de eerste plaats gebeuren op basis van de standplaats (grondwaterstand, voedselrijkdom,…) en het plantverband (bos- of lijnbeplanting).

Ook de intensiteit waarmee de aanplanting zal worden opgevolgd (o.a. voor vormsnoei) is een belangrijk criterium voor de keuze van de aan te planten klonen. Dankzij o.a. het jarenlange veredelingsprogramma van het INBO is er nu opnieuw een gevarieerd aanbod van

gezonde klonen op de markt, waaruit boseigenaars kunnen kiezen wanneer zij populieren willen aanplanten. Helaas werd er beslist om het veredelingsprogramma van populier af te bouwen en misschien zelfs volledig stop te zetten. Hopelijk worden er andere publieke of private fondsen gevonden om dit programma te kunnen blijven verderzetten; zodat de expertise en kennis die de voorbije decennia werd opgebouwd, kan behouden blijven en nieuwe klonen kunnen ontwikkeld worden. Deze nieuwe generatie populieren moet ons (Oost-)Vlaamse landschap blijven kleuren en ons helpen de uitdagingen van de toekomst aan te pakken. In een CO2-neutrale bio-economie kan populier immers als hernieuwbare grondstof en CO2-fixator een belangrijke rol spelen.

Meer weten? Op onze website www.bosgroepen.be vind je de presentatie terug van het INBO, met veel onderzoeksinformatie.

Bakan is een populierenkloon die geselecteerd werd uit een kruising tussen een Noord-Amerikaanse en een Aziatische populier.

Bronnen:

“Populieren in het landschap: te mijden exoten of landschappelijk waardevolle bomen?” A. Zwaenepoel, 2002

Instituut voor Bos- en Natuuronderzoek

In experimentele proefaanplantingen wordt vaak gekozen om geen struiklaag aan te planten om de groeiresultaten correct te kunnen vergelijken.

Populieren kleuren veel Oost-Vlaamse landschappen.

Algemene Vergadering Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

Als laatste in de rij, hield Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord haar algemene ledenvergadering op zaterdag 21 mei. Tijdens het officiële gedeelte werden 6 bestuurders herverkozen en werden 3 nieuwe bestuurders aangesteld. We namen afscheid van bestuurders Frans De Jonghe en Ingrid Puylaert, allebei bosgroeppioniers van het eerste uur! Frans en Ingrid hebben zich vele jaren ingezet voor de bosgroep en de boseigenaars. Ze werden uitvoerig bedankt en kregen van de aanwezigen een bijzonder warm applaus!

Bosbeheerder Hendrik Van den Berghe en de gemeentebesturen Kaprijke en Aalter komen als nieuwe leden in de Raad van Bestuur.

Na het officiële gedeelte mochten de bosgroepleden deelnemen aan één van de vijf boeiende bosactiviteiten. Het was een geslaagde voormiddag die werd afgesloten met een lekkere lunch.

Charter van het Bosforum ondertekend

In de vorige Bosbode kwam het Bosforum al eens aan bod. Dit is een initiatief van experts uit de bos- en houtsector, dat streeft naar een ambitieus multifunctioneel bosbeleid, gedragen door een evenwichtige toekomstvisie. Het bosbeleid moet op die manier van de marge naar het centrum van de besluitvorming worden gebracht. Ook de Oost-Vlaamse bosgroepen zijn geëngageerde partners van het Bosforum en ondertekenden het charter.

Op 12 mei ondertekenden de verschillende partijen, in aanwezigheid van Vlaams minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege, het charter, met de bedoeling om zich te engageren voor de uitvoering van het Bosactieplan. Dat actieplan streeft naar een sectoroverschrijdende samenwerking en een breed gedragen beleid. Tijdens het bezoek van minister Schauvliege werd gefocust op de socio-economische waarde van het bos in Vlaanderen. Deze toelichting kaderde in het bio-economische luik van het Bosactieplan dat het Bosforum opstelde. ‘Bos voor Bio-economie’ is – naast de deelaspecten klimaat, biodiversiteit en gezondheid – één van de vier krachtlijnen van dat Bosactieplan. Meer informatie over het Bosforum is te vinden op www.bosforum.be.

Ondertekening van het charter bij Nordbord in Genk door Fedustria, FSC België, PEFC België, NUHOS, UVB, NFZ, Sylva Boomkwekerij en Norbord Genk, in aanwezigheid van minister Schauvliege.

QD-bossen in Saarland: verslag van de bosgroepenreis

Dejaarlijkse studiereis van de bosgroepen vond dit jaar plaats in het gebied Saarland in Duitsland, op de grens met Frankrijk. Inverde organiseerde deze excursie om op een intense manier nieuwe inzichten in bosbeheer bij te brengen. Tegelijk leren de boseigenaars elkaar beter kennen en kunnen ze volop hun ervaringen uitwisselen. Behalve boseigenaars gingen ook een aantal medewerkers, bestuurders en vrijwilligers mee op de studiereis, samen met een bijzondere delegatie van de Nederlandse bosgroepen.

In het prachtige Saarland leidde bosbouwer Georg Wilhelm ons 4 dagen rond, bijgestaan door zijn collega’s. Georg is één van de grondleggers van de QD-methode en met veel toewijding zorgde hij ervoor dat iedereen het concept en zijn mogelijkheden kon begrijpen.

De eerste kennismaking met QD-bos was in een spontaan ontwikkeld bos in Homberg. Meer dan 25 jaar geleden ging hier tijdens een grote storm een beukenwoud tegen de vlakte. Ook op andere plaatsen in het gebied was er windval. Niet overal was het een optie om opnieuw aan te planten, maar dankzij de natuurlijke verjonging kon

het bos terug opstarten. Er werd gekozen om enkel de beste exemplaren intensief vrij te stellen en op te volgen. Dit levert nu al mooie groei op van kwaliteitshout.

De volgende dag staken we de Franse grens over om in een domeinbos van het ONF (Office Nationale des Forêts) meer te leren over de effecten van middelhoutbeheer, gevolgd door een bezoek aan twee houtverwerkende bedrijven. De verwerking van het geproduceerde hout is immers belangrijk voor het slagen van dit doorgedreven bosbeheer.

In Blieskastel bezochten we dan weer het ‘Stadtwald’ waar door een koppige voormalige beheerder, nu een toekomstbeeld bestaat van wat mogelijk is met QD-bosbeheer. Berken van 50-60 jaar oud hebben, dankzij zijn beheer, een diameter kunnen bereiken van maar liefst 60 cm. De weinige exemplaren die nog overblijven, worden exclusief gebruikt in sauna’s en de topkwaliteit levert 300 tot 500 euro per m³ op.

De studiereis werd afgerond in het bos van Georg Wilhelm zelf, in Craincourt (Frankrijk). Hier mochten we kennismaken met een schitterende mix van de productie van

kwaliteitshout met hoge ecologische waarden. Een mooie afsluiter van een leerrijke reis!

Bosbouwer Georg legt uit hoe de toename van het houtvolume evolueert in een jong bos.

Berkenhout van topkwaliteit voor het gebruik in sauna’s.

Wakker worden onder de Wereldboom in Horebeke

Op zondag 19 juni openden de Oost-Vlaamse bosgroepen de allereerste private paalkampeerplaats in Vlaanderen. En dat op een prachtige locatie in de Vlaamse Ardennen: onder de Wereldboom in Horebeke, die jullie wellicht nog kennen van de Dag van de Boseigenaar in 2015. Toen werd ‘De Grote Meneer’ van Raoul D’Hooossche erkend als eerste Wereldboom in België, een 100-jarige eik die nu beschermd is.

De Oost-Vlaamse bosgroepen en Raoul D’Hoossche wilden graag nog meer doen rond de Wereldboom, zodat zoveel mogelijk mensen met de monumentale eik kennis kunnen maken. Dankzij de paalkampeerplaats kunnen kampeerders één of twee nachtjes komen doorbrengen onder ‘De Grote Meneer’. Het is een prachtige plek: rustig, stil en met een fantastisch uitzicht op de Vlaamse Ardennen. Met als blikvanger uiteraard de Wereldboom. Een unieke gelegenheid om legaal en gratis te kamperen in de vrije natuur.

Naast de Wereldboom ligt ook een mooi bos van 5 hectare van Raoul D’Hoossche, met een rijke biodiversiteit. Dit privé-bos is nu ook opengesteld voor het grote publiek, met een gloednieuw educatief wandelpad: het Wereldboompad. Je kan er niet alleen het bos ten volle beleven; dankzij handige infoborden kom je ook heel wat te weten

ECO2ECO: ecologie en economie hand in hand bij bosbeheer

De Oost-Vlaamse bosgroepen zijn partner in het EU-Interregproject Eco2Eco, dat op 1 juni 2016 werd goedgekeurd. De Vlaamse en Nederlandse projectpartners willen met dit project aantonen dat economie en ecologie in de bosbeheersector hand in hand kunnen gaan. Het project focust op de optimalisatie van houtproductie, zonder daarbij de ecologische aspecten uit het oog te verliezen. De partners willen bossen op een duurzame manier inschakelen in een bio-based economy en zo ook de lokale en regionale houtverwerkende bedrijven stimuleren. Het project loopt van 1 juni 2016 tot 31 mei 2019 en krijgt voor 2,5 miljoen euro Europese steun toegekend.

Aan de basis van Eco2Eco liggen drie ambities. De eerste en belangrijkste ambitie is om in de in de grensregio tussen Nederland en Vlaanderen tegelijkertijd kwaliteitshout te produceren én ecologisch waardevolle natuur te creëren. De kwaliteit van het hout, én de ecologische waarde van het bos staan hierbij voorop.

Ten tweede wil het project het bosbeheer in Vlaanderen en Nederland anno 2016 kostenefficiënter aanpakken. Er bestaan innovatieve beheersystemen, beheertechnieken

over bosranden, het landschap, poelen en zelfs hoe je een boom kan meten. Een aanrader voor jong en oud. Na de wandeling van 1,5 km is het heerlijk uitrusten op de picknickbank onder de Wereldboom en wordt je beloond met het prachtige uitzicht

Samen met meer dan 120 enthousiaste bosgroepleden en in aanwezigheid van de pers, mochten we op 19 juni voor het eerst het Wereldboompad inwandelen en kennismaken met de paalkampeerplaats. De hele zomer lang is de kampeerplaats trouwens druk bezocht, dus het was al meteen een succes.

Zelf kamperen of wandelen? Kijk eens op www.bivakzone.be/wereldboom-horebeke voor alle info.

en beheerwerkwijzen die nog niet toegepast worden in de grensregio. Op bosgebied van de verschillende partners dat zo’n 270.000 hectare bestrijkt, zullen op 3.000 hectare vernieuwende beheersmethoden en -technieken rond duurzame houtproductie en exploitatie ontwikkeld worden. De derde ambitie is ervoor te zorgen dat Vlaanderen en Nederland naast hout voor de vezel- en plaatindustrie ook meer kwaliteitshout produceren dat kan dienen voor meer hoogwaardige toepassingen zoals meubels, parket en fineer.

De projectpartners zijn Inverde, het Agentschap voor Natuur en Bos (Vlaamse Overheid), de Provincie Antwerpen, de Vlaamse Bosgroepen Zuiderkempen vzw en Bosgroep Oost-Vlaanderen-Noord vzw, het Regionaal Landschap Lage Kempen (Belgisch Limburg), Bosgroep Zuid Nederland en Staatsbosbeheer. De ontwikkelde kennis wordt verspreid zodat ook andere boseigenaren en -beheerders in de rest van Vlaanderen en Nederland dit succesvol kunnen toepassen.

Meer info is te vinden op bosgroepen.be/eco2eco of www.grensregio.eu/projecten/eco2eco

De eerste kampeerder sloeg al op de dag van de opening zijn tentje op (foto Luc Selleslagh)

Resultaten houtverkoop

Dedrie Oost-Vlaamse bosgroepen organiseerden in mei en juni de jaarlijkse houtverkoop voor geïnteresseerde eigenaars. In totaal leverde dat 29 loten op met een gezamenlijk volume van meer dan 10 000 m³, waarvan een groot deel populier. Al in de winter startten de bosgroepen met de voorbereidingen voor de houtverkoop door het aanvragen van de kapmachtigingen of andere nodige vergunningen. Daarna zijn de bomen opgemeten en gemerkt met oranje verf. De meetgegevens worden samengebracht in een houtcatalogus, waarin ook alle voorwaarden beschreven staan. Dit gaat om zowel de algemene verkoopsvoorwaarden als om de bijzondere voorwaarden bij elk lot. Die laatste zorgen ervoor dat het bos zelf zo veel mogelijk beschermd wordt tegen eventuele schade door exploitatie.

Dit jaar waren er veel geïnteresseerde kopers. De prijzen lagen gemiddeld ook wat hoger dan de voorbije verkopen. Enkele loten raakten niet verkocht, omdat het bod te laag was en de eigenaar daar niet wenste op in te gaan of omdat er geen bod was. In de tabel staat een overzicht van alle loten en hun verkoopprijs. De uiteindelijke prijs wordt vooral bepaald door het aangeboden volume, de kwaliteit en afmetingen van het hout en de moeilijkheidsgraad van de exploitatie.

BON: Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord, MOV: Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen, VAD: Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender

2 oktober 2016

Provinciaal domein Het Leen, Eeklo

Bos- en Houtbeurs 2016: zorg dat je erbij bent!

DeOost-Vlaamse bosgroepen organiseren op 2 oktober de Bos- en Houtbeurs in provinciaal domein Het Leen in Eeklo. We verwachten een 3000-tal bezoekers die komen kennismaken met bos en bosbeheer. Er zijn meer dan 40 exposanten met een uitgebreid aanbod aan producten en diensten. Talrijke demonstraties geven van dichtbij een beeld van wat modern bosbeheer betekent. In een ontspannen sfeer én bosrijke omgeving bieden we voor jong en oud een boeiend programma. De organisatie van dit evenement kan echter niet zonder de steun van andere partners. We stellen de belangrijkste hiervan even voor.

heer worden sinds 2013 dan ook beloond met het FSC-label. Op de beurs zelf kun je kennismaken met Het Leen op diverse wandelingen en activiteiten. Breng gerust ook een bezoekje aan het bosinfocentrum.

Het provinciaal domein het Leen is de gedroomde locatie voor dit evenement. Dit bosdomein van 8 hectare met een arboretum, ontvangt jaarlijks 130 000 bezoekers die de rust en natuur komen opzoeken. Ooit was het domein een voormalig militair munitiedepot met een netwerk van 18 km betonpaden. Een deel daarvan is opgebroken om meer kansen bieden aan het bos met zijn flora en fauna. Het bosbeheer is gericht op het beschermen van de waardevolle planten- en diersoorten en ook recreatie en natuureducatie zijn belangrijk. De inspanningen voor duurzaam bosbe-

Sylva is een boomkwekerij gespecialiseerd in de teelt van bos- en haagplantsoen. Op de kwekerij van ruim 100 hectare worden meer dan 100 soorten gekweekt, goed voor een jaarlijkse productie van 20 miljoen planten. De productie gebeurt bij voorkeur op een milieuvriendelijke manier met nietchemische bestrijding, door maximale inzet van mechanische onkruidbestrijding. Voor ziekten en plagen wordt zoveel mogelijk gekozen voor het gebruik van natuurlijke vijanden, zoals gaasvlieg tegen bladluizen. Sylva is ook lid van het Milieu Project Sierteelt. Wie kiest voor snelgroeiende bomen, kan bij de boomkwekerij terecht voor een uitgebreid aanbod populierenklonen. Om de bosaanleg helemaal te doen slagen, kan Sylva ook zelf aanplanten met de gewenste wildbescherming.

Husqvarna

Met meer dan 325 jaar innovatie en passie, levert Husqvarna producten voor bos, tuin- en parkprofessionals. Niet alleen de prestaties zijn belangrijk, maar ook de gebruiksvriendelijkheid en de veiligheid draagt Husqvarna hoog in het vaandel, zodat het werk zo efficiënt mogelijk kan gebeuren. Door constant onderzoek en het uitvoerig testen van nieuwe producten, staat het bedrijf garant voor kwaliteit, duurzaamheid en innovatie. Husqvarna biedt een breed en nog steeds groeiend assortiment producten en accessoires: van motorkettingzagen tot accumachines van frontmaaiers tot robotmaaiers. Husqvarna biedt voor alle werkzaamheden dé juiste oplossing.

Demozone: live bosbeheerwerken!

Maak het mee:

- paarden trekken stammen uit het bos

- verantwoord hout oogsten met een harvester

- boomverzorgers aan de slag

houtdraaiers en houtsnijders

- machines en klein materiaal aan het werk

Standenzone: massa’s interessante standen en een spectaculaire kettingzaagshow!

Maak kennis met bosbouw- en houtbedrijven, handig materiaal, nieuwe producten en methoden,… En zeker niet vergeten: een echte kettingzaagshow met stoere binken!

Centrale weide: gezellige, houten toog – foodtrucks – infostanden – bosgroepenstand!

Maak het je gemakkelijk:

- genieten van een frisse pint of een lekkere frisdrank

- smullen van een hamburger, frietje en zelfs een echte barbecue

- verrast worden bij de bosgroepenstand

- grasduinen op een charmante infomarkt

ingang Fietsen Vaartkant

Activiteiten: boomklimmen-wandelingen-huifkar!

Maak plezier:

- meerijden met de huifkar of het vliegend tapijt

- meezoeken tijdens een wandeltocht

- boomklimmen voor de kids

- laat je schminken in een echte bosfiguur

Parkings

P1: Parking Het Leen (350 plaatsen)

P2: Parking Pokmoere (750 plaatsen)

P VIP: Parking VIPS, standhouders en personeel (niet toegankelijk tussen 9u en 17u op 2 oktober 2016)

BUSSEN

Exposanten en demonstraties

INVERDE: Inverde biedt kwaliteitsvolle opleidingen over bos-, groenen natuurbeheer. Het aanbod biedt voor elk wat wils, van de professionele natuurbeheerder tot de vrijetijdsnatuurliefhebber.

De Loods: Een maatwerkbedrijf dat mensen met verminderde kansen op de arbeidsmarkt tewerkstelt in verschillende projecten.

Habo: De groothandel in tuinbouwmaterialen uit Herzele, met een catalogus van meer dan 750 producten.

De Baerdemaeker: Voor elke tuinliefhebber wat wils! Verkoop en herstellen van jachtwapens, tuinmachines en kettingzagen.

ANB: Het ANB werkt elke dag aan het beleid van de natuur in Vlaanderen.

Angenendt: Machines van Logosol, Norwood, Honda en Lancman.

Poppe-Pattijn: Verwarmt uw woning of bedrijf, gespecialiseerd in gas-, stookolie- en biomassa.

De Latthauwer: Bosontginning, transport, grondwerken, zeefwerken en boomkwekerijwerken.

Natuurkijkers: Dé speciaalzaak voor optische instrumenten zoals verrekijkers, sterrenkijkers en microscopen.

Ecosnoei: Gespecialiseerd in snoeien, vellen, brandhout en houtsnippers.

Sam De Kesel: Meer dan 15 jaar ervaring in het snoeien en vellen van bomen.

PCLT: Praktijkopleidingen voor Groen, Landbouw, Tuinbouw en Industrie

Vlaamse Houtsnijdersgilde: Doel is om het houtsnijden aan te leren, te herwaarderen en te promoten.

Packo Green: Machines voor de groensector en bosbouw. Met vestigingen in Zedelgem en Ciney.

Schepers: Boomkwekerij met een compleet assortiment streekeigen bos-, haag- en landschapsplanten.

Paard&Paard: Trekpaarden aan het werk voor animatie, akkerwerk, bosbouw en expo.

Groep Mouton: Commerciële en ecologische kappingen, dunningen en snoeiwerken.

Vlaamse Gilde Houtdraaiers: Voor iedereen met interesse voor het houtdraaien.

GreenLight: Studiebureau gespecialiseerd in het beheer van bos, natuur, park en bomen.

Condor Safety: Gespecialiseerd in persoonlijke beschermingsmiddelen voor o.a. groen- en boomverzorging.

Bekina Boots: Gespecialiseerd in kwaliteitslaarzen die geschikt zijn voor intensief en professioneel gebruik.

Ardea (duurzame verwarming) - Cebo Eco (ecologische verwarming) - Cool Electro Cycles (elektrische bosvoertuigen) - De Boomdokter/Vartago (boomverzorger)

De Houtsmid (houtbewerking) - Deboscat (bosbouw) - De Kleine Drukker (houtbedrukking) - Jachthuis Vandromme (jachtmateriaal)

Natuur Uitbreidingstechnieken (tuinen) - Pro Natura (sociale werkplaats) - Promac (machines) - Rajo (machines) - Terra Tools (handgereedschap)

Tuincenter Bruyninckx (tuingereedschap) - Wilgen (vlechtwerk)

....en nog veel meer!

Praktische informatie

Zondag 2 oktober 2016, van 10 tot 17 uur Provinciaal domein Het Leen, Gentsesteenweg 80, 9900 Eeklo gratis toegang – foodtrucks en gezellige, houten toog

Kom met de fiets of het openbaar vervoer!

Alle informatie op www.bosenhoutbeurs.be of op het nummer 09 267 78 60

DE BOS-APP

Spoorzoeken

met je smartphone

Metje smartphone of tablet het bos in? Dat kan! Er bestaan intussen een hele rits apps of applicaties die je zelfs helpen met het bosbeheer. Vanaf nu testen we in de Bosbode af en toe een nuttige app uit.

Nu marters en otters weer af en toe gespot worden in Vlaanderen, is het handig om snel te weten met welke soort je te maken hebt. Daarom heeft ARK, een Nederlandse vereniging voor natuurontwikkeling, een roofdierapp ontwikkeld. Deze app is te vinden in de Google Play Store (Android) onder de naam ‘Roofdieren’, in de App Store (Apple) heet de app ‘Roofdiergids’. Gratis te downloaden en al snel kan je aan de slag bij de herkenning van alle West-Europese roofdieren op basis van verschillende parameters.

Als je de app opent, krijg je een keuzemenu waarbij je moet aantikken wat je gezien hebt en op basis waarvan je het roofdier wil determineren. Je hebt keuze tussen het dier zelf, de sporen of de uitwerpselen (afbeelding 1). Met duidelijke tekeningen begeleidt de app je bij de identificatie van het roofdier. Daarbij wordt de nadruk gelegd op de kenmerken die hen onderscheiden van soorten waarmee ze zouden kunnen verward worden. Zoals bvb. bij de boommarter en de steenmarter: wist je dat de twee uit elkaar kan houden door de kleur van hun snuit (afbeelding 2)?

Zie je onderaan op je scherm de letter ‘i’ verschijnen, dan kan je hierop tikken om meer informatie te krijgen over je keuze of de diersoort. Je kan ook enkele foto’s van het dier bekijken of een verspreidingskaartje van de soort opvragen (afbeelding 3). En wil je graag jouw ontdekking meteen met de wereld delen, dan kan dat ook via sociale media of via de website waarneming.nl. Dat laatste komt omdat de app van oorsprong Nederlands is. Maar als je echt een bijzondere waarneming doet, is het zeker de moeite om die ook even in te geven op de Belgische website waarnemingen. be (manueel dan, dat kan niet via de app). Verder krijg je ook nog handige tips voor het observeren van roofdieren.

Deze app is dus ideaal voor mensen die in hun hobby of beroep vaak wilde dieren tegenkomen: boswachters, gidsen, en uiteraard ook natuurliefhebbers en boseigenaars. Roofdieren blijven nu eenmaal tot de verbeelding spreken. Zeker omdat sommige soorten heel zeldzaam zijn geworden. Gelukkig worden ze nu beschermd en zijn onder meer de boommarter, de das en de otter bezig aan een comeback. Dankzij deze app en de haarscherpe tekeningen, kan je dus ook meteen benoemen wat je gezien hebt. En delen met de wereld, natuurlijk.

In Oost-Vlaanderen liggen nog heel wat kasteeldomeinen. Meestal zijn dit groene vlekjes in het landschap, het ene al groter dan het andere. Het ene publiek toegankelijk, het andere nog steeds volledig privé. De domeinen die bij deze riante woningen en kastelen horen zijn vaak bosrijk, in tegenstelling tot het omliggende landschap, dat vaak ontbost werd voor de landbouw.

Helaas treffen we in deze bosrijke domeinen tegenwoordig soms een achterstallig bosbeheer aan. Vele domeinen zijn nu in handen van eigenaars die de vroegere glorie willen herstellen. Ze besteden het tuingedeelte uit aan tuinarchitecten en tuinaannemers, maar de bosbestanden blijven vaak onbeheerd liggen. En als ze beheerd worden, gebeurt dat niet altijd op de juiste manier. Een goed bosbeheer is echter essentieel om de duurzaamheid van deze kasteelbossen te garanderen. Het behoudt de identiteit van het groen en zorgt voor interessante opbrengsten, die opnieuw geïnvesteerd kunnen worden. Het spreekt vanzelf dat de bosgroepen kunnen helpen om dat beheer opnieuw vlot te laten lopen.

Sinds de Middeleeuwen hebben tal van stromingen hun invloed gehad op de kasteeldomeinen en de kasteelbossen

Kasteelparken: waardevolle bossen met

(zie kaderstuk). Vaak hebben verschillende stromingen hun invloed nagelaten binnen één domein en bepaalt dat ook het uitzicht van het kasteelbos.

Kasteelbossen beheren

Hoe kun je dan het beste omgaan met bos binnen een park of kasteeldomein? Het is belangrijk om als eerste stap op zoek te gaan naar de belangrijkste cultuurhistorische elementen. Na de inventarisatie van deze elementen kan een gepast beheer uitgewerkt worden, dat vervolgens in een beheerplan opgenomen wordt.

• Hakhout en middelhout: de traditie van middelhout- en hakhoutbeheer is verloren gegaan door het gebruik van steenkool, gas en elektriciteit. Vaak komen er zeldzame voorjaarsbloeiers voor in deze oude bestanden. Het beheer is vaak achterwege gelaten. Hier moet goed nagedacht worden of het beheer weer kan worden opgenomen of juist niet.

• Dreven: van oudsher hebben ze een belangrijke landschappelijke waarde en werden ze ter verfraaiing van landgoederen aangeplant. Nu zijn ze heel belangrijk voor holenbroeders, vleermuizen en paddenstoelen. Het beheer

dient dus gericht te zijn op het maximaal behoud van deze dreven en deze waar nodig te verjongen.

• Rododendron, taxus en andere sierstruiken: hoe dichter je bij de gebouwen komt, hoe meer uitheems sierplantsoen je tegenkomt. De bekendste is de Pontische Rododendron. Bij het beheer is het belangrijk om na te gaan waar hij oorspronkelijk geplant werd en waar hij verwilderde. Probeer na te gaan of de struik een functie vervulde in de omgeving. Waar de Rododendron geen meerwaarde heeft, is het zinvol om hem te bestrijden.

• Stinzenplanten: dit zijn planten, vaak bosplanten en bolgewassen, die alleen maar voorkomen op landgoederen en kasteeldomeinen. Ze zijn daar vroeger aangeplant en hebben zich vermeerderd met wortelstokken, bollen en knollen. We denken bijvoorbeeld aan Sneeuwklokjes, Blauwe Druifjes, Hyacinten, Krokus, Grote Maagdenpalm,… Ze vormen een belangrijk cultuurhistorisch aspect en moeten daarom ook duurzaam beheerd worden.

• Ijskelders, grotten, prieeltjes, labyrinten en betekenisvolle bomen: hier moet extra aandacht geschonken worden aan de herwaardering van deze elementen.

Dreven hebben een belangrijke landschappelijke waarde. Onder deze heuvel zit een ijskelder verborgen.

unieke elementen

Na de inventarisatie is het ook belangrijk om na te gaan welke percelen als tuin kunnen beschouwd worden en welke percelen onder het bosdecreet vallen. Op basis hiervan kan je beslissen welke bestanden opgenomen worden in een goed bosbeheerplan waarmee het beheer voor 20 jaar uitgestippeld wordt. Bij goedkeuring van dit plan door het Agentschap voor Natuur en Bos worden ook meteen alle beheeringrepen die erin voorzien werden, vergund. Dit is dus een uiterst belangrijke stap in het respectvol beheren van kasteelbossen.

Nog vragen? Aarzel niet om je bosgroep te contacteren!

De geschiedenis van kasteeltuinen en -parken

De grote lijnen van de tuinkunstgeschiedenis met hun belangrijkste kenmerken:

Van de Middeleeuwen tot de 16de eeuw Kasteeldomeinen waren in de Middeleeuwen altijd omheind en sober ingedeeld, zoals de kloostertuinen. De grotere domeinen zijn ingebed in het bosrijk landschap, waarbij de uitgestrekte bossen vooral een functie hadden als jachtgebied. Toch kon de tuin duidelijk onderscheiden worden door het gebruik van loofgangen, omheiningen en slotgrachten. De tuinen zelf waren eenvoudig symmetrisch opgedeeld en verzamelden wijngaarden, boomgaarden, moestuinen en lusthoven (snoeivormen en plantenverzamelingen).

In de 17de eeuw

In de 17de eeuw werden de domeinen een stuk groter en was er veel aandacht voor strakke lijnen, grote symmetrie en geometrische vormen. Water en het spiegelend effect ervan kreeg een centrale plaats, ook door het gebruik van grootse fonteinen. De bossen werden bosco’s, kleine bosjes op maat gesneden van de tuin, meestal in hulst of andere groenblijvende heesters.

In de 18de eeuw

Een eeuw later zien we een heropleving van de parken. Grootsheid alom, maar het strakke bleef behouden en werd doorgetrokken op landschapsniveau. Dat betekent dat de bossen in strakke, symmetrische vormen aangelegd werden in het landschap.

In de 19de eeuw

De 19de eeuw betekende een volledige omkeer in de tuinarchitectuur. De strakke en symmetrische tuinen werden volledig vervangen door de Engelse landschapsstijl. Parken werden organisch en speels aangelegd met afwisseling tussen bossen en open landschappen, liefst verbonden door een kunstmatige waterloop. Meestal werd hier een kronkelend wandelpad aangelegd, vol verrassingen zoals waterpartijen, grotten, donkere en meer lichtrijke bestanden.

In de 20ste eeuw

Sinds de 20ste eeuw neemt de grootte van de domeinen weer af en wordt de rol van het bos kleiner.

Middelhout met verwilderde rododendron.

Hyacinten, komen vaak voor op kasteeldomeinen, omdat zij bijna uitsluitend groeien in oude bossen.

het kasteeldomein Mariahove in Aalter.

De bekende tuin van Versailles toont duidelijk de grootse en strakke elementen van de 18de eeuw.

Elke boseigenaar die essen aanplantte of essen heeft in het bos, kan ervan meespreken: de meeste exemplaren van de Gewone es (Fraxinus excelsior) zijn ziek. De soort is/was nochtans een mooi alternatief voor populier, met heel wat opties en een goede houtkwaliteit. Ook de standplaats is gelijkaardig aan die van de populier: vochtige, lemige bodems in de valleiranden. Hoever staat het intussen met die essenziekte?

Wat is de essenziekte?

De boom wordt via het blad geïnfecteerd door de schimmel Hymenoscyphus fraxineus. De bladeren verwelken of gaan dood en de schimmel groeit verder in de jongste twijgen die dan verkleuren van

BOS & WETENSCHAP

Essenziekte rukt

geel-oranje naar oranje-paars. Vervolgens verschijnen er necrosen (zwarte, ovale vlekken en littekens) op de takken met geïnfecteerde bladeren. De ziekte start dus in de kruin. De zwam tast in deze eerste fase het hout en de kwaliteit ervan niet aan. Later kan de schimmel via de takken wel doorgroeien naar de stam daar zorgen voor verkleuring van de schors en necrosen. Als reactie op de kroonsterfte ontstaan nieuwe scheuten en ook waterloten op de stamvoet die op hun beurt weer geïnfecteerd kunnen geraken.

Wanneer de geïnfecteerde bladeren afvallen, belanden ze in de strooisellaag. De bladsteel kleurt dan zwart en ontwikkelt, in de maand juni van het daaropvolgende jaar, volop vruchtlichaampjes van H. fraxi-

neus. De sporen worden in de lucht verspreid en kunnen zo opnieuw de es gaan aantasten. Bovendien wordt op deze manier mogelijks ook de stamvoet geïnfecteerd. Deze fase is voor grote bomen veel schadelijker: de weefsels die zorgen voor transport van voedingsstoffen en nieuwe cellen worden aangetast en kunnen bijkomend door andere zwammen besmet raken, zoals Honingzwam. Uiteindelijk leidt dit tot houtrot. Dit laatste proces neemt enkele jaren in beslag, zeker als het oudere bomen betreft.

Onderzoek:

een stand van zaken

De eerste officiële waarnemingen van de ziekte dateren van 2010. De schim-

Aantasting éénjarige eindscheut. Vergevorderde schorsnecrose op oudere boom . (foto: Observatoire wallon de la santé des forêts)

Totaalbeeld aangetaste boom.

verder op. Wat nu?

mel werd gevonden in twee bestanden in Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant. Analyse van de getroffen bomen gaf echter aan dat de ziekte zeker al van 2007 bezig was om zich te verspreiden. Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) verdeelde in 2011 een brochure met informatie over de ziekte, de symptomen en de mogelijke beheeropties. Tegelijkertijd werd een bevraging gedaan onder bos- en natuurbeheerders om een zicht te krijgen op de toestand in heel Vlaanderen. Die antwoorden werden gecontroleerd door experts met veldonderzoek en verdere analyse. Zo kon de ziekte bevestigd worden op 49 locaties in Vlaanderen. Vooral jonge aanplantingen van es kregen te maken met schade of zelfs sterfte. Bijkomende informatie werd gehaald uit de jaarlijkse bosvitaliteitsinventaris. In 2014 startte een langdurig project met als doel de Gewone es als belangrijke boomsoort voor Vlaanderen te redden. De situatie van de es en de schade aan de bomen wordt daarbij in kaart gebracht en essen die tolerant blijken worden geselecteerd. Omdat er al veel informatie bestaat over de essenziekte in jonge aanplantingen, richt dit onderzoek zich eerder op oudere bomen. Uit de verschillende bosmeetnetten (bosinventaris, bosvitaliteitsonderzoek en nog andere) werden proefvlakken geselecteerd op verschillende bodemsoorten. In elk proefvlak worden vervolgens essen geselecteerd om verder onderzoek op te doen. Hierbij wordt gekeken naar de conditie van de kroon zoals bladverlies en sterfte en naar andere symptomen op het blad, de takken en de stam.

De eerste resultaten zijn niet echt hoopge-

vend: in 97 % van de proefvlakken komt essenziekte voor, tot zelfs op 90 % van de bomen per proefvlak. In 2015 zien we zelfs een toename van het aantal geinfecteerde bomen. Wat duidelijk bewijst dat de ziekte breed verspreid is in Vlaanderen en dat zowel bij jonge boompjes (aangeplant of spontaan) als bij oudere bomen in het bos. De meeste kronen waren in slechte conditie en vergeleken met andere boomsoorten in Vlaanderen heeft de es gemiddeld het meeste bladverlies van allemaal. Ook kroonsterfte wordt het meest waargenomen bij de es en maar een klein aandeel van de bomen heeft een betere bladbezetting. Mogelijks zijn zij meer tolerant voor de ziekte.

Hoe moet het nu verder?

Heel wat eigenaars hebben de reflex om alle essen te kappen en opnieuw te beginnen met een andere boomsoort. Dit is echter niet de beste keuze, vooral in het belang van de es zelf. Ook de gezonde bomen verdwijnen dan en daarmee ook de kans dat resistente exemplaren zich kunnen handhaven. Het lijkt er immers op dat sommige essen genetisch beter bestand zijn tegen de ziekte. Hier wordt

volop onderzoek naar gedaan. Deze exemplaren zullen ervoor zorgen dat de soort hopelijk op termijn de ziekte kan overwinnen en overleeft. Bij een dunning en eventuele eindkap is het zeker zinvol om aandacht te besteden aan het behouden van de (bijna)gezonde essen. Extra vrijstellingen kunnen helpen om een gezonde kroon te ontwikkelen. Dus schrijf de es nog niet meteen af, wie weet kan de ziekte binnenkort overwonnen worden.

Wat hebben we vandaag geleerd?

- de meeste essen in Vlaanderen zijn aangetast door de essenziekte

- om de soort te helpen overleven is het belangrijk dat er gezonde essen blijven bestaan

- een goed beheer kan helpen om gezonde bomen te bewaren

Met dank aan Het Limburgs bosbelang nr 52 en uittreksel uit Ash dieback in Flanders (Belgium): Research on Disease Development, Resistance and Management Options van Sioen G, Roskams P , De Cuyper B, Steenackers M.

Een gezonde es behouden is een goede keuze.

IHD, ben jij nog mee …?

Het Natura 2000-netwerk beschermt ook in Vlaanderen de Europese waardevolle natuur. Voor deze gebieden stelde Vlaanderen enkele jaren geleden de instandhoudingsdoelen of IHD’s op. Op verschillende vlakken wordt door de Vlaamse overheid nog steeds hard gewerkt om onze natuur te verbeteren en uit te breiden. Hieronder volgt een korte update over een aantal items.

Projectoproep van ANB voor aankoop van grond om te bebossen!

Wil je grond aankopen om te bebossen?

Lees dan zeker de projectoproep om hiervoor bij ANB subsidies aan te vragen. Het Boscompensatiefonds voorziet ook dit jaar 1 miljoen euro, om zowel openbare besturen, bedrijven, vzw’s en particulieren die willen bebossen, te ondersteunen.

Aankoopprojecten van gronden voor bebossing die deel uitmaken van de realisatie van stadsrandbossen, speelbossen of het versterken van lokale bosuitbreidingsinitiatieven krijgen voorrang. Ook projecten in Natura 2000-gebied, die bijdragen tot de realisatie van de specifieke instandhoudingsdoelen, krijgen voorrang. Deze voorrang geldt ook voor bosuitbreidingsprojecten die bijdragen tot de bescherming van soorten. De aan te kopen gronden moeten wel gelegen zijn binnen een groene gewestplanbestemming of binnen SBZ.

De subsidie bedraagt 60% van de aankoopprijs met een maximumsubsidie van 2,5€/m². Enkel gronden die nog moeten aangekocht worden, komen in aanmerking voor de subsidie. Voor de inrichting en de uitvoering van de bebossing kunnen bestaande subsidieregelingen gebruikt worden.

Heb je interesse? Uiterlijk op 30 september 2016 moet je projectaanvraag ingediend zijn bij het ANB. Alle details, inclusief infobundels, met betrekking tot de projectoproep aankoop van te bebossen gronden vind je op www.natuurenbos. be/projectoproep-bebossing Als je graag hulp wil of vragen hebt, contacteer zeker je bosgroep!

Bebossing landbouwgrond

Hoe kun je als (bos)beheerder vleermuizen helpen?

Lees meer op Ecopedia

Ecopedia is een online kennisplatform dat wordt beheerd door Inverde. Inverde heeft in samenwerking met de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt het hoofdstuk over vleermuizen op Ecopedia behoorlijk uitgebreid: met soortinformatie, maar ook met 17 video’s over beheer en onderzoek (www. ecopedia.be/soortenbeheer/vleermuisbeheer). Zo worden tips gegeven over het inrichten van bunkers, ijskelders en forten als winterverblijf. Ook het belang van holle bomen, kerkzolders en andere zomerverblijven komt aan bod, net als onderzoek met de vleermuisdetector. In de toekomst komt er nog meer info over vleermuisgeluiden en monitoring.

Op Ecopedia vind je sowieso een schat aan interessante informatie over Natura 2000 en natuurgericht beheren. Surf naar www.ecopedia.be/natura2000/inleiding en ga op ontdekking!

Arrest van het Grondwettelijk Hof in verband met het Instandhoudingsbeleid

Het Grondwettelijk Hof heeft op 28 april 2016 een aantal artikels vernietigd die het Vlaamse Natura 2000-programma rond beschermde natuurgebieden regelen. Volgens het Hof ontbreken in het Vlaamse Natuurdecreet van 21 oktober 1997 de nodige garanties op inspraak van het publiek. Iets wat onder meer verplicht wordt door het internationale Verdrag van Aarhus. Die inspraak moet garanderen dat het milieu zo weinig mogelijk

hinder ondervindt van de bindende bepalingen van plannen en programma’s. Het Vlaams decreet Natuurbehoud voorziet weliswaar in een gewestelijke overleginstantie, maar dat waarborgt volgens het Grondwettelijk Hof “niet de inspraak voor het publiek als zodanig gedurende de voorbereiding van alle bedoelde plannen en programma’s”.

Het is nu de bedoeling de vernietigde bepalingen te herstellen in het Natuurdecreet, door algemene consultatiemomenten in te bouwen bij het tot stand komen van het Natura 2000-programma, de programmatische aanpakken en de managementplannen.

Op de hoogte blijven van IHD en alle nieuwtjes? Check dan zeker eens de vernieuwde website www.natura2000.vlaanderen.be

Welkom in de grootste sportclub: Week van het Bos

Sporten is gezond, maar sporten in het bos is nog gezonder. Onder het motto ‘Welkom in de Grootste Sportclub’ staat de Week van het Bos dit jaar in het teken van de eindeloze sportmogelijkheden van onze bossen en natuurgebieden. Van zondag 9 tot en met zondag 16 oktober 2016 zullen in talrijke Vlaamse natuurdomeinen en bossen sportieve activiteiten georganiseerd worden.

En dan kan Oost-Vlaanderen natuurlijk niet achterblijven. Dus, bosatleten, verzamel jullie, want op woensdag 12 oktober organiseren de Oost-Vlaamse bosgroepen een fantastische activiteit.

En dat is niet toevallig op de Dag van de Boseigenaar. Al voor de derde keer gaan we alle boseigenaars in the picture zetten. Want heel wat private boseigenaars zetten zich in om de natuur te beschermen en hun bossen toegankelijk te maken voor hun medemensen. Deze maatschappelijke inzet verdient waardering en erkenning. Via de Dag van de Boseigenaar willen wij dan aandacht vragen voor de talrijke realisaties in deze bossen en ook jullie, de private boseigenaars, bedanken voor hun inzet.

Woensdag 12 oktober: Dag van de Boseigenaar

Wandeling in de Vettemeers

Een boeiende wandeling in het prachtige privédomein Vettemeers, dat staat er op het programma op woensdag 12 oktober. De Vettemeers is een mooi gevarieerd bos, gelegen langs de Moervaart in Lokeren. Het bevindt zich volledig binnen een Speciale Beschermingszone (SBZ), met opmerkelijke soorten zoals de éénbes en wegedoorn. In de toekomst komt hier wellicht nog een grote bosrand en een nieuwe bospoel. Het wordt dus een interessante rondleiding in de Vettemeers En wees gerust, ook als je wat minder sportief zou zijn, is deze wandeling prima te doen.

Overtuigd? Schrijf je dan snel in. We hopen jullie massaal te mogen begroeten op 12 oktober!

Waar? De Vettemeers, Lokeren (Ramstraat, Lokeren, voorbij het kruispunt met de Kruiskapeldreef)

Wanneer? Woensdag 12 oktober om 14u

Inschrijven? Voor 7 oktober via bosgroepen@oost-vlaanderen.be of laat iets weten op 09/267 78 60 (max. 35 wandelaars)

En de Boom van het Jaar is…

nog niet bekend, maar je kan nog altijd stemmen tot en met 30 september. Kijk zeker eens op de website www.boomvanhetjaar.be. Tijdens de Week van het Bos wordt bekendgemaakt welke de interessantste en opmerkelijkste boom van België

Cursussen

ECS3, LHOS of houtsoorten herkennen?

Volg je opleiding voordelig via de bosgroep!

Wie een kettingzaagcursus of een andere praktijkcursus wil volgen rond bosbouw, kan nog altijd rekenen op de steun van de bosgroepen. Zoals je al in de vorige Bosbodes kon lezen, kan je je voortaan zelf inschrijven voor deze cursussen bij de erkende opleidingscentra (Inverde, PCLT, Escala). Na goedkeuring betalen de bosgroepen een gedeelte van het inschrijvingsgeld terug, met een maximum van 90 euro per lesdag. Zo kan je met een mooie korting toch een degelijke opleiding volgen. Ook theoriecursussen rond bosbouw komen in aanmerking.

Kijk eens naar het vernieuwde aanbod op de websites van de opleidingscentra. En contacteer ons zeker als je hierover meer wilt weten of een cursus op het oog hebt. Wie de volledige uitleg nog eens wil lezen, kan op eenvoudige vraag de folder (digitaal of op papier) krijgen.

Boszoekers

Via deze rubriek brengen we regelmatig verkopers van brandhout en geïnteresseerde afnemers met elkaar in contact. Ook als je een bos te koop hebt, kan je dat hier aankondigen. Andere zoekertjes zoals werkmateriaal, bosplantsoen, … worden niet gepubliceerd. De inbreng van de bosgroepen is beperkt tot het geven van informatie en advies. De verkoop gebeurt rechtstreeks tussen de verkoper en de geïnteresseerde.

Momenteel zijn bij de Oost-Vlaamse bosgroepen volgende zaken beschikbaar gemeld: (meer informatie is beschikbaar bij de respectievelijke bosgroep)

PUBLICATIEAFSPRAKEN

- Uw zoekertje verschijnt maar één keer

- GEEN verkoop van tweedehands materiaal

- GEEN verkoop van bosplantsoen

- Telefoonnummers worden enkel vermeld bij de zoekertjes ‘bos te koop’

liggend hout (stammen) spar en loofhout

5-tal uitgewaaide bomen (30 à 50 cm diameter)

- Stekene (toegang Nieuwdorpstraat)

Gekadastreerd : STEKENE 2 AFD, Sectie C Nr 596 en 597 - 1,3942 ha

Vraagprijs : 35 000 euro

Meer info op het nummer 03/2528245 of 0484/123052

- Wachtebeke

Gekadastreerd: WACHTEBEKE 1 AFD, Sectie A, nr 606 - 0,30 ha

Meer info op het nummer 09/373 70 01

Bosgroep VLAAMSE ARDENNEN TOT DENDER 055/21 62 80

- Herzele (Cotthem)

Gekadastreerd HERZELE 2 AFD/ HILLEGEM, Sectie B nrs. 44/A en 45/A 0,432ha

Meer info op het nummer 0496/35 25 40

- Dikkelvenne

liggend hout (stammen) es, esdoorn en populier

3 bomen met zijtakken van 11 bomen

- Eksaarde (Kasteeldreef)

Gekadastreerd : LOKEREN 5 AFD, Sectie A nr 1333/B - 1,37 ha

Vraagprijs: 45 000 euro

Kapvergunning berk/populier geldig tot 06/2017

Meer info op het nummer 0496/26 07 77

De bosgroepen krijgen regelmatig vraag naar brandhout. Meestal van particulieren die bereid zijn om ervoor te werken. Zoek je als boseigenaar dus naar een goedkope manier om hakhout af te zetten of om kroonhout te laten opruimen: contacteer ons!

OPROEP: BLIJF OOK DIGITAAL OP DE HOOGTE VAN HET BOSNIEUWS!

De Oost-Vlaamse bosgroepen beschikken sinds kort over een eigen Facebookpagina. Daar posten we heel wat interessante weetjes, foto’s, filmpjes en aankondigingen op. Zoek op Facebook ‘Oost-Vlaamse bosgroepen’ en vind ons leuk.

Af en toe brengen we ook een digitale nieuwsbrief uit. Zo kunnen we jou nog beter en sneller op de hoogte brengen van alles wat er beweegt rond bossen. Wens je deze nieuwsbrief graag te ontvangen? Stuur dan een mailtje naar bosgroepen@oost-vlaanderen.be, met vermelding van je naam en adres.