de bosbode 2017 - 3

- Boseigenaar in de kijker

- Een ongeval in mijn bos, wat nu?

- Verwarmen op hout zonder te vervuilen

- De leeftijd van een boom bepalen

- Doe-het-zelf met Frans en Simon

-

-

Vleermuisvriendelijk bosbeheer

Actie veiligheidskledij

- Bosgroepnieuws

VU, Jozef Dauwe, p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw, Woodrow Wilsonplein 2, 9000 Gent

Bezoek ons op  Oost-Vlaamse bosgroepen

Jaargang 13– nr 3

De bosbode is een tijdschrift van de drie Oost-Vlaamse bosgroepen

Redactie

Hans Scheirlinck, Klaartje Van Loy, Sylvie Mussche, Maarten Decoene, Kristof De Rous, Sylvie Focke, Karen Dequidt, Tineke De Smet, Simon Brandt, David Claeys, Bram Coupé, Joris Everaert

Fotografie

Cover: Vilda

Hans Scheirlinck, Sylvie Mussche, Klaartje Van Loy, Maarten Decoene, Kristof De Rous, Tineke De Smet, Simon Brandt, Pixabay, Wikimedia Commons, Joris Everaert, Inverde

Lay-out

Koloriet – Leefdaal

Druk

Lowyck Drukkerij – Oostende

Papier

Deze publicatie werd gedrukt op kringlooppapier ‘Reprint’

Oplage

9 000 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever

Jozef Dauwe

p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen

Noord vzw

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Raad van bestuur BON

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Leen Meersschaert, Jozef Van Eeckhoudt, Jan

Van Dooren, Pierre d’Alcantara, Maurits

Adriaenssens, Guy Bonsecour, Kristien Dierick, Hendrik Van den Berghe, Dirk Maes, Alex Ruebens.

Raad van bestuur MOV

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Jan Verbeke, Marc Dilewyns, Francis De Beir, Geert de Visscher, Kris Janssens, Willy Van Hoey, Dirk Abbeloos,Werner Pycke, Steven Roosen, Jozef Wittouck, Norbert Van Stichel

Raad van bestuur VAD

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Willy Bauwens, Johan Detemmerman, Raoul D’Hoossche, Véronique De Bleeker, Laurens De Cock, Jozef Van Crombrugge, Marc De Bock, Wouter Stockman, Peggy Van Laethem

Uw gegevens werden opgenomen in een databank die wordt beheerd door de Bosgroep. De gegevens in deze databank zullen enkel worden gebruikt in het kader van de werking van de Bosgroep en niet voor andere doeleinden. Indien u niet wenst dat uw gegevens in deze databank zijn opgenomen of indien u uw gegevens wenst te wijzigen, kunt u dit steeds doorgeven aan de Bosgroep.

Uw bos, onze zorg

Maak kennis met de bosgroepen

Een bosgroep heeft als doel u als boseigenaar praktische ondersteuning te bieden bij het beheer van uw bos. In een bosgroep zijn vele boseigenaars uit uw streek verenigd.

Samen met hen kan u vrijwillig meewerken aan een mooie toekomst voor het Vlaamse bos.

“Baas in eigen bos”, dat is het basisprincipe van de bosgroepen. De bosgroepen informeren, adviseren en organiseren, maar u beslist steeds zelf over het beheer van uw bos.

Wat heeft de Bosgroep zijn leden te bieden?

GRATIS DIENSTVERLENING

1. Informatie

De bosgroep beantwoordt uw persoonlijke vragen over de technische, wettelijke en financiële aspecten van bosbeheer. U kunt ook deelnemen aan theorie- en praktijkcursussen in verband met bosbeheer.

2. Advies op maat van uw bos

U kunt een afspraak maken voor een terreinbezoek aan uw bos. Het resultaat is een beheeradvies op maat van u en uw bos.

3. Hulp bij uw bosadministratie

De bosgroep helpt u bij het aanvragen van subsidies en kapmachtigingen. Ook het opstellen van een bosbeheerplan kan begeleid worden.

DIENSTVERLENING TEGEN VERGOEDING

1. Betaalbare bosarbeid

U kunt een aanvraag indienen om tegen een voordelige prijs onrendabele werken in uw bos te laten uitvoeren. Voorbeelden zijn: bestrijding woekerende exoten, vrijstellen van jonge aanplantingen, onrendabele dunningen en hakhoutbeheer, aanleg van een bosrand,… De juiste tarievenlijst dient u bij uw bosgroep op te vragen.

2. Organisatie van beheerwerken

De bosgroep coördineert de beheerwerken bij meerdere boseigenaars samen zodat ze voor bos en eigenaar efficiënter en goedkoper worden. Wilt u werken uitvoeren in het bos dan kan de bosgroep die organiseren. U kunt deelnemen aan de gezamenlijke houtverkoop van de bosgroepen indien u hulp wenst bij de verkoop van bomen die u wenst te kappen.

3. Cursussen en excursies

De bosgroepen organiseren jaarlijks tal van cursussen zoals kettingzaag, bosmaaier, houten constructies, enz. Leden kunnen hieraan deelnemen tegen een voordelig tarief.

Word gratis lid

Het feit dat u dit tijdschrift ontvangt betekent niet automatisch dat u lid bent. Iedere boseigenaar die dit wenst kan gratis lid worden van de bosgroep die actief is in zijn streek.

Uw lidmaatschap geeft recht op de dienstverlening van de bosgroep. Het lidmaatschap houdt geen verdere verplichtingen in.

Digitale Bosbode

Wil u graag papier besparen en wenst u de Bosbode enkel nog digitaal te ontvangen? Graag een seintje aan uw bosgroepsecretariaat!

Wenst u vrijblijvend advies en hulp

bij het beheer van uw bos? Contacteer ons:

• Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– PAC Zuid

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

• Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– PAC Zuid

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Klaartje Van Loy

• Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Woord vooraf

Beste boseigenaars en bosliefhebbers,

De zomer loopt op zijn laatste benen en het bos maakt zich klaar om ons binnenkort opnieuw te overweldigen met zijn prachtige herfstkleuren. Door de uitzonderlijke droogte van deze zomer is bij sommige bomen de herfst al wat vroeger ingetreden. Voor vele jonge boompjes die deze winter werden aangeplant, waren deze extreme weersomstandigheden zelfs fataal. De droogte en hitte veroorzaakten ook in bepaalde Zuid-Europese regio’s zoals Portugal, Spanje en Kroatië de ergste bosbranden sinds mensenheugenis. Hoe omgaan met deze gevolgen van de klimaatsverandering wordt één van belangrijkste vraagstukken voor de komende decennia. Via de actie ‘Plant een klimaatbestendig landschap’ wenst de Provincie OostVlaanderen alvast zijn steentje bij te dragen. Voor meer info over deze actie kunt u het vorige nummer van de Bosbode opnieuw lezen of kan u terecht bij uw Bosgroep.

In dit nummer maakt u kennis met boseigenaar Norbert die zich vanuit zijn passie als imker inzet voor het versterken van de natuurwaarden in zijn bos via provinciale soortenbeschermingsprojecten. Dankzij die projecten kon Norbert al heel wat bosranden en bospoelen realiseren. En met het koudere weer in aantocht, zullen we misschien binnenkort onze houtkachel weer aansteken. Maar mag dat nog wel? De Oost-Vlaamse bosgroepen publiceerden hierover begin dit jaar een opiniestuk op Knack.be. Wie het toen gemist heeft, kan het nog eens nalezen in deze Bosbode. Verder gaan we dieper in op thema’s zoals aansprakelijkheid als boseigenaar en vleermuisvriendelijk bosbeheer. Rest me enkel nog uw aandacht te vragen voor de goedgevulde activiteitenkalender van dit najaar, waar u zeker en vast iets vindt naar uw zin.

Alvast veel leesgenot!

Jozef Dauwe

Voorzitter Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

Voorzitter Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

Voorzitter Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

“Elke boom die ik plant, is in

Op zoek naar honing in de bossen rond Dendermonde

In de Denderstreek gaan we een dagje mee met Norbert Van Stichel, één van de meest geengageerde leden van de bosgroep Midden Oost-Vlaanderen. Deze boseigenaar heeft zo’n 9 hectare bos in en rond Dendermonde. En dat bos staat volledig in functie van natuurbeheer en dan vooral - je raadt het al- de bijenvolkeren van Norbert.

“Proef maar eens, verser kan niet”. Imker/boseigenaar Norbert schraapt niet zonder enige trots een lepeltje zuivere honing van de bijenraat en geeft het aan bosgroepmedewerker Maarten. Maarten moet toegeven dat het inderdaad heel lekkere honing is. Het is een mooie zomerdag en we zijn op bezoek in Dendermonde, in één van de bossen van Norbert. Het is hier opvallend rustig, hoewel we ons dichtbij het centrum van de stad bevinden. Yodan, de uit de kluiten gewassen Duitse herdershond van Norbert, ligt zachtjes te soezen onder een boom, terwijl z’n baasje volop in de weer is met zijn bijenkasten. Onder het goedkeurend oog van SintAmbrosius, de ‘ patroonheilige der im-

kers en bijen’, kijkt Norbert of zijn bijen nog geen zwermneiging vertonen. “Van nature hebben bijen de neiging om te gaan zwermen, dat wil zeggen dat bij grote populaties de koningin samen met 10 000 à 15 000 bijen de kast verlaat om elders een kolonie te gaan stichten”, zegt Norbert. “Dat is natuurlijk nefast voor een imker, want dan zie je meteen de honingproductie dalen én je bent een deel van de bijen kwijt. Daarom maken we afleggers, waarmee we de haalbijen (de bijen die alle grondstoffen, zoals nectar, halen) tijdelijk scheiden van de koningin. Zo onderdrukken we de neiging om te gaan uitzwermen.” Met veel passie vertelt Norbert over zijn hobby als imker. 35 jaar geleden startte hij met

zijn eerste bijenkast in zijn achtertuin, maar hij zocht al snel naar een uitwijkmogelijkheid en dat werd het bos. In 1983 kocht hij zijn eerste bosje in Vlassenbroek en al gauw breidde hij dit uit naar 8 hectare. Helaas raakte hij enkele jaren geleden 6,5 hectare bos kwijt door onteigeningen in het kader van het Sigmaplan (een project van de Vlaamse overheid dat het risico op overstromingen door de Schelde wil beperken, nvdr). “Ik kreeg toen het aanbod van een vriend om in de Ardennen een bos van 50 hectare te kopen, dat paste net binnen mijn budget”, vertelt Norbert. “Maar zie je mij al elke dag zo ver rijden om in een bos te gaan zitten? Nee, dat was niets voor mij, ik wilde rond Dendermonde blijven.” En zo kocht de imker de voorbije jaren nu en dan een klein bosje in de Denderstreek. “Dat heeft als nadeel dat mijn bos dus enorm versnipperd is en dat ik 55 km moet rijden om de 12 locaties aan te doen, ook al ligt de verste plaats slechts 10 km buiten Dendermonde. Het voordeel is dat ik op elke locatie 1 of 2 bijenkasten kan zetten”. “En is de smaak van de honing dan op elke plaats verschillend?”, vraagt Maarten. “Zeker, antwoordt Norbert, vooral mijn ‘kasteelhoning’ smaakt heel anders dan de honing van de vroegere overstromingsvlaktes van Dender en Schelde. Dat komt natuurlijk door de nectar van andere planten en bloemen, die de honing een heel specifieke smaak geven.”

Biodiversiteit dankzij bosranden

Terwijl we de bijen rustig laten verder werken, verkennen we één van de vele bosranden van Norbert. Het spreekt vanzelf dat zowat zijn hele bosbeheer in functie staat van de imkerij. “Alles met veel nectar is natuurlijk heel interessant

functie van mijn bijen”

en de omgeving en het levert vaak ook prachtige natuur op.”

Een unieke ijsvogelwand

voor de bijtjes: dus veel spork (of vuilboom), meidoorn, boskers, etc. Dit bos is voor de rest niet veel waard, de vorige eigenaar heeft een deel van de eiken laten knotten, waardoor het hout niets opbrengt. Maar dat is niet belangrijk voor mij”, zegt Norbert. “Ik hecht veel meer waarde aan de natuur, de ecologische waarde. Overal waar ik plaats vind in mijn bos, plant ik zelf boompjes zoals esdoorn en Robinia of valse acacia, populair bij de bijen. “ Daarom koos Norbert ook voor een grote bosrand bij dit perceel, voor z’n bijen en voor de biodiversiteit in het algemeen. Want zo’n bosrand is niet alleen een bron van leven voor allerlei insecten, ook kleine zoogdieren en vogels vinden er een schuilplaats. “De bosrandenacties zijn al enkele jaren een groot succes bij de bosgroepen”, vertelt Maarten. “Dankzij het soortenbeschermingsproject van de provincie hebben we vorig jaar meer dan 10 km bosranden aangeplant in OostVlaanderen. En ook dit jaar zijn er al heel wat nieuwe aanvragen. Het is nu éénmaal de ideale overgang tussen het bos

“Over mooie natuur gesproken, zullen we eens gaan kijken naar de nieuwe bospoel?”, stelt Norbert voor. In de koelte van het bos stappen we naar de poel. Door de grote droogte in het voorjaar en de zomer staat het water vrij laag, maar dé blikvanger is de ijsvogelwand aan de oostkant. Deze verticale aarden wand is speciaal aangelegd voor de ijsvogel. “De poel en de wand zijn in het najaar gegraven, maar voorlopig was er nog geen interesse van de ijsvogel”, zegt Norbert. “Hopelijk zal dat de volgende jaren wel het geval zijn. Nu is de wand wat overgroeid, maar in het najaar zal ik het groen verwijderen, zodat de vogel hier een geschikt plekje vindt om zijn nest te bouwen.” “Ook in de poel zelf komt er stilaan meer leven”, vult Maarten aan. “Naast waterplanten is het ook een goede biotoop voor allerlei amfibieën, zoals padden en de bruine en groene kikker. Eventueel ook salamanders. We hebben de oever aan de noordkant speciaal ook geleidelijk gemaakt, zodat het ondiepe water daar in de lente veel sneller opwarmt door de zon. Dat is ideaal voor amfibieën die op deze plek hun eitjes kunnen leggen in het voorjaar.”

40 000 km voor 1 kg honing

Norbert neemt ons mee naar één van zijn andere bosperceeltjes, deze keer in Grembergen. Hier zien we een ander type bos: veel essen, waarvan het grootste deel helaas te kampen heeft met essenziekte. “Maar dat vind ik niet zo erg”, zegt Norbert. “Dan kan ik meer bomen planten die veel nectar leveren voor mijn bijen.” Ook hier staan 2 bijenkasten, in

elke kast wonen zo’n 50 000 bijen. “Wist je dat bijen 40 000 km moeten afleggen voor 1 kg?”, vertelt Norbert. “Ze halen nectar van de bloemen en van 3 kg nectar maken ze ongeveer 1 kg honing.” Eens hij begint over z’n bijen, is Norberts enthousiasme nog moeilijk te stoppen. “De zomerhoning is mijn favoriete

De ijsvogelwand, speciaal aangelegd bij de poel toen deze in het najaar gegraven werd (foto Norbert Van Stichel).

De vuilboom of spork, een zeer geliefde plant bij imkers. Ook Norbert heeft veel spork staan aan de rand van zijn bossen.

honing, daarin zitten wel 60-70 verschillende bloemen: distel, bramen, esdoorn, leverkruid, kattenstaart, enz. En hier heb ik een speciale soort, de amandelwilg, geplant: deze krijgt al vroeg bloemen, maar na anderhalve maand begint hij opnieuw te bloeien tot het vriest, perfect dus als nectarleverancier in het najaar. Dat is een periode waarin de bijen het moeilijk vinden om voldoende voedsel te verzamelen. In dit bosje vinden we ook een pareltje van een poel terug, die de bosgroepen in het najaar hebben geruimd. Niet alleen ga je daarmee de verlanding tegen, maar wordt het opnieuw een echte bron van diversiteit. “Natuur is mijn lang leven”, zegt Norbert. “Al van toen ik een kleine jongen was, ik ben al vroeg met een volière met vogels begonnen. Tot ik op mijn 15de besefte dat je vogels beter vrij laat rondvliegen in de natuur. Dan ben ik lid geworden van de Wielewaal (de voorloper van Natuur-

punt, nvdr) en ging ik hele dagen vogels spotten met mijn verrekijker. Dat doe ik nog altijd bijzonder graag.”

Opleidingen via de bosgroep

Van Grembergen gaat de rit naar Denderbelle, waar Norbert ons een lang en smal perceel laat zien. “Afgelopen winter hebben we hier nog een grote bosrand geplant”, vertelt Maarten. 180 meter lang en 6 meter breed. Echt een mooie uitbreiding van het bos”. “Ik ben er ook heel tevreden over”, zegt Norbert. “Ik vind het alleen jammer dat mijn bos zo versnipperd is, maar dat komt natuurlijk omdat ik opnieuw moest beginnen na de onteigeningen. Dat is ook de reden waarom ik lid geworden ben van de bosgroepen zo’n 10 jaar geleden. Ik hoopte toen dat we wat politieke druk konden uitoefenen. Intussen ben ik adviserend lid geworden van de Raad van Bestuur

en heb ik geleerd dat de bosgroep zoveel meer is. Ik heb al enorm veel informatie gekregen en alle bosranden en poelen zijn er gekomen dankzij de bosgroepen. Ik volg ook regelmatig een opleiding via de bosgroep, ook daar heb ik al veel bijgeleerd en het is natuurlijk interessant dat we korting krijgen.” We wandelen verder door het bos, waar Norbert z’n knotwilgen controleert. “Dat is nog zo’n hobby van mij: wilgen knotten. Ik vind dat plezant en je krijgt een mooie houtopbrengst. En wilgen, die zijn natuurlijk goed voor de bijen, hé”, lacht Norbert. En zo kennen we deze sympathieke boseigenaar: helemaal in de ban van bijen, maar met een groot hart voor de natuur.

Een brede bosrand, met veel lijsterbes, spork, meidoorn en andere struiken die veel bijen aantrekken.

DE KLEINE LETTERTJES VAN HET BOS

Een ongeval in mijn bos, wie is aansprakelijk?

Aansprakelijkheid in het bos: beperk je risico!

Metdeze rubriek staan we in elke Bosbode voor één keer niet stil bij het bosbeheer zelf, maar bij andere (vooral administratieve) zaken waar boseigenaars mee te maken hebben. Dit keer bekijken we de burgerlijke aansprakelijkheid als boseigenaar of bosbeheerder in het kader van recreatie.

Wat is aansprakelijkheid?

Stel: jouw bos staat open voor bezoekers, maar op een dag breekt een tak af van een schijnbaar gezonde boom en komt terecht op een wandelaar die toevallig passeert. Ben je dan als eigenaar of beheerder aansprakelijk voor dat ongeval?

De wet schrijft voor dat de eigenaar of beheerder in bepaalde gevallen aansprakelijk kan worden gesteld voor schade aan de bezoekers in zijn of haar bossen. Dit kan onder meer op basis van art. 1382 van het Burgerlijk Wetboek – B.W. – (= fout of nalatigheid, bvb. scheefstaande bomen die niet tijdig gesnoeid zijn), art. 1384, lid 1 B.W. (= gebrek in de zaak, bvb. onverwachte putten in de wegen), of zelfs art. 1385 B.W. (= bewaarder van een dier, bvb. grazers die wandelaars verwonden).

Maar deze wetgeving is heel algemeen en vaak moet je terugvallen op voorbeelden uit de rechtspraak om uit te zoeken of iemand aansprakelijk kan worden gesteld voor bepaalde schade. Er zijn bovendien verschillende soorten aansprakelijkheid. Er is de foutaansprakelijkheid: wie een fout maakt en daardoor schade veroorzaakt, is aansprakelijk voor de schade. Ook een overtreding van de wet, zoals bijvoorbeeld het niet respecteren van plantafstanden of schade omdat een vergunning niet werd nageleefd, wordt beschouwd als een fout. Dat klinkt logisch. Maar vaak zijn oorzaak en gevolg niet zo duidelijk, dan gaat het om een foutloze aansprakelijkheid. Voorbeelden zijn de zogenaamde ‘gebrekkige zaken’. Schade door iets wat abnormaal is (zoals een dode tak of een rotte boom), maar ook door gebreken

die van buitenaf niet zichtbaar waren, kunnen aanleiding geven tot aansprakelijkheid van de eigenaar of beheerder. In het bovenstaande voorbeeld met de tak die op de wandelaar valt, zou de eigenaar of beheerder dus aansprakelijk kunnen zijn voor het ongeval.

Het risico beperken

Het risico op aansprakelijkheid kun je beperken door in de eerste plaats schade te voorkomen. Dat doe je door regelmatig controles en onderhoud uit te voeren langs de toegankelijke boswegen, eventueel waarschuwingen (goed zichtbaar) uit te hangen bij bvb. stormweer tot zelfs het bos afsluiten in bepaalde omstandigheden.

Verzekering BA van de Vlaamse Overheid

De Vlaamse Overheid heeft voor alle boseigenaars een polis burgerlijke aansprakelijkheid in het kader van recreatie afgesloten bij Ethias. Boseigenaars en beheerders kunnen terugvallen op deze polis als ze aansprakelijk worden gesteld voor schade aan recreanten ten gevolge van het toegankelijk zijn van hun boseigendommen. Let wel: de polis burgerlijke aansprakelijkheid kan enkel worden ingeroepen wanneer de recreant de toegankelijkheidsregels van het betreffende gebied heeft opgevolgd. Concreet gaat dit om de basistoegankelijkheid voor voetgangers op de voorziene boswegen (volgens artikel 10, § 2 en § 3 van het Bosdecreet) of wanneer er een toegankelijkheidsreglement is. Dat betekent dus dat de verzekering niet tussenkomt wanneer een wandelaar de bospaden verlaat zonder toestemming en op die manier een ongeval overkomt. Ook schadegevallen zoals jachtongevallen, schade door gebruik van motorvoertuigen of georganiseerde wedstrijden, zijn niet gedekt door deze verzekering.

Meer weten?

Over de verzekering BA van de Vlaamse Overheid: www.natuurenbos.be/verzekering_ANB

Over toegankelijkheid: www.natuurenbos.be/toegankelijkheid Ook bij je eigen verzekeringsmakelaar kan je eens nakijken welke (andere) polissen van toepassing (kunnen) zijn op je boseigendom.

Het is perfect mogelijk om te verwarmen

Hout stoken, is dat echt zo ongezond? Je zou bijna denken van wel, want sinds vorige winter hanteert de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) een stookadvies op dagen dat er veel fijn stof in de lucht zit. Dan wordt aangeraden om geen hout te stoken als bijverwarming of voor de gezelligheid. Veel mensen -en ook boseigenaars- vragen zich daarom af of ze hun kachel nog mogen aansteken. De Oost-Vlaamse bosgroepen gingen op onderzoek en schreven een opiniestuk, dat in januari ook verscheen op Knack.be. Het stuk kreeg heel wat (positieve) reacties en werd meer dan 8000 keer gedeeld op sociale media. Hieronder lees je een samenvatting van het artikel, de volledige versie vind je nog steeds terug op de website van Knack, via de zoekfunctie.

Houtkachels grootste bron fijn stof?

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: bij correct gebruik is een houtkachel een uitstekend milieuvriendelijk alternatief voor fossiele brandstoffen. Ook al lees je wel eens in de krant dat houtkachels de grootste bron van fijn stof zijn. De cijfers die de VMM communiceert zijn niet min: houtverbranding in Vlaanderen is verantwoordelijk voor 35% van de totale uitstoot van fijn stof, plus nog een flink percentage aan kankerverwekkende stoffen zoals dioxines en PAK’s. Het is zelfs zo dat 4 uurtjes de kachel aansteken even erg zou zijn als 600 km met een bestelwagen rijden. Reden genoeg dus voor paniek? Helemaal niet!

Ga voor duurzaam en lokaal hout

Stoken met brandhout is helemaal geen slechte manier van verwarmen. Bomen nemen tijdens hun groeiproces naast CO2, nog heel wat schadelijke stoffen op uit de lucht. Deze stoffen worden vervolgens vastgelegd in het hout. Onderzoek toonde aan dat de stadsbomen in Leuven zo jaarlijks 5 ton fijn stof uit de lucht zuiveren. Bij de verbranding van hout komt ook alleen maar vrij wat eerder door de boom is opgenomen, daarom wordt het stoken van brandhout als klimaatneutraal beschouwd. Als je daarbij nog kiest voor lokaal hout, bvb. uit je eigen bos, dan is de CO2-uitstoot op die manier heel beperkt. Maar liefst

verwarmen op hout zonder te vervuilen

86% minder, als je vergelijkt met hout dat bvb. afkomstig is uit Oost-Europa. Om het gebruik van lokaal hout zoveel mogelijk aan te moedigen, organiseren de Oost-Vlaamse bosgroepen trouwens elk jaar een brandhoutverkoop (zie pagina 18 voor meer informatie). Daarnaast hebben de bosgroepen ook veel aandacht voor duurzaam beheerde bossen: voor elke gekapte boom wordt een nieuwe boom geplant, met respect voor de diversiteit van de inheemse boomsoorten. Dat maakt van hout een perfecte, hernieuwbare energiebron. En last but not least: steek droog - bij voorkeur natuurlijk gedroogd- hout in je kachel met een hoge calorische waarde. Nat hout zorgt voor een onvolledige verbranding en geeft meer as en fijn stof in de lucht. Kies ook voor hardhout zoals haagbeuk, eik, beuk en es. Dit brandt langer en geeft dus ook meer warmte. Loofhout geniet de voorkeur boven naaldhout

Wat is fijn stof?

(meer roetafzetting in je schoorsteen).

Absoluut te vermijden is geverfd, behandeld of geïmpregneerd hout. Daarin zitten lijmstoffen, die bij verbranding veel schadelijke stoffen vrijgeven.

Goed stoken met een hoog rendement

Niet alleen het brandhout is belangrijk, maar ook de manier waarop je het hout verbrandt. Een houtkachel heeft sowieso een veel hoger rendement dan een open haard, dus daar gaat de voorkeur naar uit. Maar nog veel belangrijker is de ouderdom, want oudere houtkachels zijn een stuk vervuilender dan de recente modellen. Moderne toestellen met een hoog rendement stoten veel minder fijn stof uit, dat bovendien een pak minder toxisch is. Nog belangrijk: zorg ook voor een goede, gelijkmatige verbranding van het hout door een goed onderhouden en

Fijn stof bestaat uit heel kleine deeltjes die aanwezig zijn in de lucht. We spreken meestal over PM10 en PM2,5. Dat staat voor deeltjes die kleiner zijn dan 10 of 2,5 micrometer (duizendsten van een millimeter). Omdat ze zo klein zijn, kunnen ze diep doordringen in de longen en schadelijk zijn voor de gezondheid. Als je iets hoort over fijn stof, gaat dat meestal over PM10. De belangrijkste bronnen van dat fijn stof zijn het verkeer, de land- en tuinbouw, de industrie en de huishoudens.

geventileerde kachel. En let op bij mistig en windstil weer, want dan blijft de rook in en rond je huis hangen. Maar dat geldt evengoed voor andere luchtvervuiling zoals uitlaatgassen en uitstoot van de industrie.

Meer groen voor een zuivere lucht

Wat kunnen we nog meer doen? Zorgen voor meer bos, houtkanten en stadsbomen, om de effecten van onze verwarming op te vangen, want meer groen zuivert de lucht. En daar zetten we ook volop op in, via het bebossen van gronden en het duurzaam beheer van bos. In het Klimaatakkoord van Parijs (2015) vormen bossen en bomen een belangrijke deel van de oplossing tegen de klimaatverandering. Bossen nemen immers veel CO2 op en kunnen op die manier de opwarming van de aarde een stuk tegengaan. Tegelijk vangen ze temperatuurstijgingen op door het bieden van schaduw en verkoeling. Nadien zijn bomen perfect geschikt als hernieuwbare energiebron. Binnen de Europese energienormen van 2020 speelt brandhout zelfs een belangrijke rol. In vele Europese landen wordt houtverbranding gepromoot om de klimaatdoelstellingen te halen. Zo kan de consument in Frankrijk een deel van de aankoop van een gecertifieerde houtkachel aftrekken van de personenbelasting.

Besluit: tegenwoordig is het perfect mogelijk om te verwarmen op hout zonder te vervuilen. Als je gebruik maakt van duurzaam, lokaal en gedroogd hout is het een gezonde en groene brandstof. En met een geschikte kachel met een hoog rendement, kan je de uitstoot van fijn stof zo laag mogelijk houden. Verstandig stoken is dus de boodschap.

Vraag van de lezer

Kan je de leeftijd van een boom afleiden aan de hand van de omtrek/hoogte?

In deze rubriek geven we telkens antwoord op een vraag van de lezer. Ben je boseigenaar of bosliefhebber en heb je een bepaalde vraag die ook interessant is voor anderen? Stuur je vraag dan door naar bosgroepen@oost-vlaanderen.be met als onderwerp ‘Vraag van de lezer’. Een tijdje terug kregen we deze vraag van Paul De Groot: “Kan je aan de hand van de grootte van bomen de ouderdom schatten?” Het antwoord is niet zo eenvoudig, want hoe een boom groeit hangt af van verschillende factoren.

Bomen groeien van… ?

Zoals bijna alle planten maken bomen de bouwstenen voor hun groei via fotosynthese. Hierbij wordt CO2 opgenomen uit de lucht en met behulp van water en zonlicht omgezet in complexe moleculen. Dit proces speelt zich af in de bladeren, zodat een boom met veel bladeren sneller zal groeien dan zijn soortgenoot met een veel kleinere kruin. Bomen die goed schaduw verdragen, zoals bijvoorbeeld beuken, kunnen met een zeer kleine kruin toch lang overleven zonder dat ze veel groeien. Dit maakt dat een dunne beuk met een kleine kroon soms even oud kan zijn als zijn soortgenoot die dubbel zo dik is en hem onderdrukt met een imposant bladerdek. De groeisnelheid van bomen wordt niet enkel bepaald door de hoeveelheid bladeren, maar ook door de bodemgesteldheid.

Op een rijke bodem met een goede waterhuishouding groeien bomen sneller én hoger dan op armere

gronden. Zo bereiken de beuken uit het Zoniënwoud op de rijke leembodem een hoogte van bijna 50 m terwijl hun soortgenoten op de drogere zandgronden soms maar half zo hoog worden.

Laagje per laagje, tot een eeuwenoude woudreus

Elk jaar maakt een boom een laag nieuw hout. Dat wordt net onder de schors, over de hele stam en takken als een dun laagje afgezet. Deze laagjes vormen de zogenaamde jaarringen en door die te tellen weet je de exacte leeftijd van de boom. Hou er wel rekening mee dat bij sommige boomsoorten de jaarringen heel moeilijk te onderscheiden zijn en dat onder bepaalde omstandigheden (bvb. extreme droogte zoals dit jaar) bomen een uiterst kleine jaarring maken die soms moeilijk te zien is. Maar hoe kan je die jaarringen tellen zonder de boom om te zagen? Er bestaat een toestelletje om de leeftijd op een iets minder destructieve manier te bepalen: de Presslerboor. Dit is een holle boor waarmee een cilindervormige boorspaan (een houtstaafje van ongeveer 0,5 cm diameter) uit de stam kan worden gehaald. De Presslerboor draaien we manueel in de boomstam tot in de kern. Op het houtstaafje dat achterblijft in de holle boor kunnen we de jaarringen aflezen en op die manier de leeftijd van de boom achterhalen. Het gaatje in de stam groeit normaal gezien terug snel dicht, maar hou er wel rekening mee dat het hout van veel boomsoorten zal verkleuren, omdat er langs de opening zuurstof in de stam komt.

Lange smalle en korte dikke

Bomen in het bos gaan het hout dat ze ieder jaar aanmaken in de eerste plaats gebruiken om hoger te groeien. Zo zorgen ze ervoor dat ze niet overgroeid wor-

den door de omringende bomen. Solitaire bomen hebben geen last van de concurrentie en zullen daarom meer investeren in hun diktegroei. Een alleenstaande eik in een weide zal dus meestal dikker en minder hoog zijn dan zijn leeftijdsgenoot in het bos. Sommige boomsoorten maken jaarlijks nieuwe zijtakken op dezelfde hoogte op de boomspil. Deze zogenaamde takkransen zijn typerend voor naaldbomen. Maar ook bij soorten zoals populier en boskers zijn deze in de jeugdgroei duidelijk zichtbaar. Door het tellen van het aantal takkransen (inclusief de stompjes en littekens van afgestorven takkransen onderaan de stam) krijg je een idee van de ouderdom van de boom. Exacte leeftijdsbepaling bij oudere bomen is meestal heel moeilijk en vaak blijft het bij een schatting. Bomen die onder moeilijke omstandigheden groeien zijn vaak veel ouder dan je op het eerste zicht zou vermoeden op basis van hun omtrek. De oudste niet-klonale boom ter wereld is een den van ruim 4800 jaar oud in Californië.

In het kort

- De groeisnelheid van bomen wordt vooral bepaald door de hoeveelheid bladeren (licht) en de bodem (voedsel en water). Daardoor kunnen bomen van dezelfde soort en dezelfde leeftijd soms een verschillende hoogte of dikte hebben.

- Bomen in het bos groeien meer de in de hoogte, alleenstaande bomen groeien meer in de breedte.

- De leeftijd van een boom kan je achterhalen door de jaarringen te tellen. Om dat te doen zonder de boom om te hakken, gebruik je de Presslerboor.

- Bij sommige boomsoorten (vooral naaldbomen) kan je een idee krijgen van de leeftijd door het aantal takkransen te tellen.

met de Presslerboor haal je een staafje hout uit de stam, waarmee je gemakkelijk de jaarringen kan tellen.

2 berken van 20 jaar oud, met verschillende stamdikte door andere groeiomstandigheden (foto Inverde).

Wil jij op de cover van de Bosbode?

Doe mee met onze fotowedstrijd!

Heb jij een mooie collectie winterse bosfoto’s? En zou je graag eens met één van die foto’s op de cover van onze volgende Bosbode staan? Doe dan zeker mee met onze fotowedstrijd.

Winter 2017

Stuur jouw mooiste winterse bosfoto(‘s) in hoge resolutie voor 15 oktober door naar bosgroepen@oost-vlaanderen.be met als onderwerp ‘fotowedstrijd’ en geef een korte beschrijving van de foto(‘s) en de locatie. Uit alle inzendingen selecteren wij de beste foto voor de cover van De Bosbode Winter 2017. Daar wordt uiteraard jouw naam bij vermeld. Bovendien win je een mooie prijs, want de fotograaf achter de geselecteerde coverfoto krijgt een leuke verrassing. Wat precies verklappen we nog niet, maar het heeft in elk geval te maken met bos (uiteraard!).

De Boskalender

Herfst :

tijd om hout te oogsten en poelen te graven

De laatste weken wordt het nu wel erg duidelijk dat de zomer stilaan op zijn laatste beentjes begint te lopen. De dagen worden korter, de ochtenden killer en de natuur begint zich stilaan voor te bereiden op de winter: de herfst staat voor de deur. Ook de bosbeheerder zit deze periode niet stil. Wat staat er voor de bezige bosbijtjes de komende maanden op het programma?

• Het belangrijkste winterwerk in het bos zijn de bosaanplantingen. Om mooie resultaten te behalen in de winter, is het belangrijk om goed voorbereid te zijn. Het is nu het ideale moment om zowel herbebossingen als nieuwe bebossingen voor te bereiden. Het opstellen van een aanplantingsplan, het bestellen van plantsoen en het aanbesteden van plantwerken is nu aan de orde.

• Als er voor een herbebossing een terreinvoorbereiding moet gebeuren, zoals bvb. klepelmaaien, is dit nu de geknipte periode. Over het algemeen is de bosbodem nu goed droog, waardoor de bodem met zo min mogelijk schade kan bereden worden. Als je wacht met deze terreinvoorbereiding tot net voor het plantseizoen in november, wordt het risico heel groot dat het al veel te nat is om nog met een tractor in het bos te werken.

• Ook het graven van poelen of andere grondwerken kan nu perfect gebeuren. Na een lange zomer staat het grondwaterpeil op het laagste niveau gedurende het hele jaar. De kans is groot dat je kan graven zonder dat er onmiddellijk water in de poel stroomt, dit zal de kwaliteit van het graafwerk ten goede komen. Ook de bodemschade wordt op die manier zoveel mogelijk beperkt.

• Om net dezelfde reden is het najaar ook bijzonder geschikt voor het exploiteren van populier en ander loofhout. Vooral in de nattere bossen kan je nu in optimale omstandigheden werken, zolang het nog voldoende droog blijft. Van zodra er veel neerslag begint te vallen, is het in deze bossen vaak niet meer mogelijk om hout te oogsten tot de volgende zomer. Houtkopers werken ook graag in deze periode, omdat de stammen bij het manipuleren minder schade aan de schors oplopen. Deze beschadigingen kunnen voor een minderwaarde van het hout zorgen. Eens de bomen hun bladeren verliezen, is het ook overzichtelijker om te werken en zijn de stammen minder zwaar, wat gemakkelijker werken is voor de exploitant.

• Staat jouw bos open voor publiek en zou je hiervoor graag subsidies krijgen van het Agentschap voor Natuur en Bos? De subsidie voor openstelling van privébos voor 2018 kan je aanvragen tot 1 oktober 2017.

Velwiggen en de kliefhamer

Dit jaar laten we je met deze rubriek kennismaken met verschillende soorten handgereedschap uit de bosbouw. Dat is vaak eenvoudig gereedschap dat het werk verlicht en de risico’s een stuk kleiner maakt. Handig dus voor de boseigenaar die graag zelf werkt in zijn bos. Bosgroepmedewerker Simon en boseigenaar Frans geven onmisbare tips bij het gebruik van dat handgereedschap. In deze Bosbode: een boom veilig laten kantelen met behulp van velwiggen en de kliefhamer.

Velwiggen

Wiggen in massieve kunststof (hefhoogte ca. 2-6 cm). Er bestaan ook uitvoeringen in massief aluminium, met dwarse groeven voor een betere hechting in bevroren hout (hefhoogte ca. 4 cm). Verder nog te verkrijgen: wiggen in twee componenten; aluminiumhout of kunststof-aluminium (hefhoogte ca. 4-6 cm).

Wat is het?

Een velwig is een spie in kunststof of aluminium waarmee je een stam kan laten kantelen of waarmee je de velsnede openhoudt. Niet te verwarren met een kliefwig, deze dient om hout te klieven en is uit staal vervaardigd. Een velwig is net gemaakt van ‘zacht’ materiaal, zodat je ketting niet beschadigd raakt bij contact met de motorzaag. Wanneer de ketting tegen de stalen kliefwig zou komen, is dit nefast voor je materiaal.

Hoe gebruiken we dit?

Tijdens het afzagen van een stam, plaatsen we één of meerdere wiggen in de velsnede. Dit gebeurt het beste met een bijl, gewone hamer of kliefhamer. Dankzij de wig(gen) blijft de velsnede open en kan je gemakkelijker zagen. Ook kan je met enkele slagen van de kliefhamer de boom over het kantelpunt brengen, zodat deze in de juiste –vooraf bepaalde– richting valt.

Tip: Wacht na elke slag enkele tellen: de beweging die veroorzaakt wordt, zet zich maar traag door tot in de top. Kijk goed naar wat er boven gebeurt!

a. Controleer de velrichting van de boom die je wil omzagen

d. In deze incisie breng je de velwiggen aan, hier met de kliefhamer

b. Maak een correcte zaagsnede

e. Eventueel kan je de snede nog wat groter maken met de motorzaag. Laat de stam in de velrichting vallen, blijf op veilige afstand

kliefhamer

De kliefhamer

Wat is het?

Een kliefhamer is een stevige, zware en stompe bijl (ongeveer 3 kg). Deze is ontworpen om houtblokken manueel te klieven.

Hoe gebruiken we dit?

De geslepen kant is bedoeld om in hout te slaan. Door de stompe uitvoering splijt het hout eerder dan dat de kop komt vast te zitten. De platte kant gebruik je voor het klieven met de kliefwig of voor het plaatsen van velwiggen in de velsnede.

Aandachtspunt:

Kies voor een exemplaar met steelbeschermer bij het kliefhoofd. Het kost iets meer, maar wanneer je het houtblok mist, zal de steel niet beschadigd zijn.

Een kliefhamer met een steel in kunststof. Duurzamer dan hout, maar iets minder aangenaam om mee te werken.

Tip: Zorg dat je steeds voldoende wiggen meebrengt. Meerdere wiggen plaatsen kan helpen bij complexe vellingen.

Aandachtspunt:

Sla bij koud weer niet te hard op de wiggen. Ze zouden kunnen springen uit de stam in jouw richting.

Veiligheid

Werkzaamheden in het bos zijn gevaarlijk. Daarom is ook bij het gebruik van handgereedschappen veiligheidskledij uiterst belangrijk. Zorg dat je zichtbaar bent en aangepaste kledij draagt met snijprotectie. Veiligheidsschoenen, een helm en een EHBO-set zijn een must. Werk nooit alleen en zorg dat je bereikbaar bent. Aangezien onderstaande handgereedschappen vaak in combinatie met de motorzaag gebruikt worden, raden wij ten zeerste aan om de cursussen ECS (European Chainsaw Standards) te volgen, waar ook het gebruik van deze handgereedschappen aan bod komt. Deze cursussen kunnen werkende leden trouwens volgen met kortingen via de bosgroep (zie p. 22).

Tip: Werk met gespreide benen zodat de hamer tussen de benen door kan zwaaien bij een afschamper.

c. Maak nu aan de andere kant van de stam een nieuwe incisie

De platte kant gebruik je om de velwiggen in te slaan, de scherpe kant om hout te klieven.

Vleermuisvriendelijk bosbeheer: hoe begin je eraan?

Onbekend is onbemind en dat geldt zeker voor de vleermuis. Nog heel wat mensen zijn er bang van en denken ten onrechte dat ze agressief zijn of in je haar vliegen. Gelukkig is er steeds minder sprake van deze vooroordelen en weten we dat deze nachtdieren een heel belangrijke functie hebben in het ecosysteem. Alle Europese vleermuizen zijn immers (grote) insecteneters. Wist je bvb. dat de gewone dwergvleermuis – onze huis- en tuinvleermuis – tot 3000 muggen en andere kleine insecten eet op één nacht?

De mopsvleermuis: dol op het Wase bos

In Vlaanderen komen 18 soorten vleermuizen voor. Ze genieten allemaal een bijzondere bescherming vanuit Vlaanderen en Europa, toch zijn verschillende soorten momenteel bedreigd of hebben ze een onzekere status. Een heel speciale soort leeft in verschillende boscomplexen in het Waasland: de mopsvleermuis. Begin 2014 werd deze soort in de Rode Lijst van Vlaamse zoogdieren nog officieel als uitgestorven verklaard, omdat de laatste waarneming al dateerde van 2001. Onderzoeker Joris Everaert bracht daar verandering in door in het najaar van 2014 een opname te maken met de batdetector (een toestel waar-

door je het ultrasoon geluid van de vleermuis kan horen) in Waasmunster. De regionale natuurvereniging vzw Durme startte daarom in 2015 een soortenbeschermingsproject in samenwerking met de vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt en met steun van de provincie Oost-Vlaanderen.

Dankzij telemetrieonderzoek waarbij enkele mopsvleermuizen een zendertje kregen, vonden de onderzoekers in 2015 en 2016 kraamkolonies in vier verschillende gebieden, een primeur voor België. Kraamkolonies zijn de verblijfplaatsen waar volwassen vrouwtjes hun jongen samen grootbrengen. Drie van de vier kraamkolonies bevonden zich achter de losse schors van dode populieren en

een andere kolonie zat achter een vensterluik van een huis. De komende jaren zullen er nog meer nieuwe kolonies opduiken, want de soort blijkt aanwezig te zijn in bijna elk groot boscomplex van het Waasland; van de MoervaartZuidlede bosgordel tot in de schorren van de Durme. Wellicht gaat het om een populatie die al lang in het Waasland aanwezig is, maar het blijft uniek voor Vlaanderen. In het Waasland zien we trouwens opvallend veel waarnemingen van nog andere zeldzame soorten, zoals de bosvleermuis.

Hoe leven de vleermuizen?

Sommige soorten gebruiken het hele jaar door bomen als verblijfplaats, zowel in holtes als achter de losse schors van oude of dode bomen. In de vroege zomer vormen vrouwtjes een groep en in deze zogenaamde kraamkolonies worden de jongen geboren en grootgebracht. Een vrouwtje heeft slechts één jong per jaar. Vleermuizenpopulaties zijn hierdoor bijzonder gevoelig voor effecten van verstoring en sterfte. De mannetjes blijven

tijdens de zomer doorgaans alleen of in kleine groepjes. Vooral vanaf de late zomer en het najaar gaan ze dan vrouwtjes lokken en volgt de paring. Hiervoor hebben ze ook vaak aparte verblijfplaatsen. De ontwikkeling van het embryo begint echter pas in het voorjaar, na de winterslaap, door gebrek aan voedsel n de winterperiode. Tijdens de winter worden vleermuizen soms tijdelijk wakker om op warme winternachten te jagen, te paren of een betere plaats te zoeken. In

relatief zachte winters kunnen soorten zoals de mopsvleermuis zelfs ook langere periodes actief zijn.

Het nut van oude en dode bomen in het bos

Vleermuizen die in bomen wonen verhuizen regelmatig. Daarom is een geschikt leefgebied met een voldoende aanbod aan bomen met holtes dus noodzakelijk. In een bos zijn ongeveer 10 goede holtes per hectare een minimum. Hierbij spelen de toekomstbomen ook een belangrijke rol, bomen die ongestoord oud mogen worden. Wat de boomsoorten betreft, hebben vleermuizen een voorkeur voor bomen met losse schors, zoals populieren, waar soorten zoals baardvleermuizen en mopsvleermuizen zelfs met een kraamkolonie kunnen achter zitten. Bij de omvorming van een populierenbos naar een meer gemengd bos, is het dus aangeraden om hier en daar wat populieren te laten staan voor de vleermuizen.

Let op met kappingen

Een gevarieerde bosstructuur met ruige open plekken (bvb. kapvlaktes) en open bosdreven is gunstig voor foeragerende vleermuizen. Maar bij het onzorgvuldig kappen van bomen kunnen verblijfplaat-

sen verstoord of vernietigd worden en dat heeft een negatief effect op de vleermuizenpopulaties. De ‘minst ongunstige’ periode voor kappingen van of nabij potentiële vleermuisbomen is meestal tussen half september en half oktober en bij voorkeur als het meer dan 10°C is. De zomerkolonies zijn dan uit elkaar gevallen en de vleermuizen zijn nog niet in diepe winterslaap. Ze kunnen op dat moment vaak nog een andere verblijfplaats zoeken bij verstoring.

Als er vermoedens zijn van de aanwezigheid van vleermuizen bij een kapping, inspecteer dan sowieso de bomen. Er kunnen in het najaar immers nog gewone verblijfplaatsen en paarplaatsen aanwezig zijn. Uit een inventarisatie in die periode kan blijken of de te kappen bomen gebruikt worden als paarplaats. In dat geval kan de kap van bomen het beste tussen half oktober en half november plaatsvinden, of in de winter als er zeker geen kans bestaat op overwinterende vleermuizen.

Dit artikel kwam tot stand dankzij: Joris Everaert (Verslag soortenbeschermingsproject vleermuizen in het Waasland en omgeving, met bijzondere aandacht voor de mopsvleermuis: resultaten van 2014 tot 2016).

Vzw Durme, in samenwerking met de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt.

Met de ‘bat-mobiel’ op zoek naar de kraamkolonie van gezenderde mopsvleermuizen (foto Joris Everaert).

Kraamkolonie van de mopsvleermuis achter losse schors van dode populier (foto Joris Everaert).

Gezenderde vrouwtjes van de mopsvleermuis (foto Bram Conings).

De gewone grootoor in boomholte (foto René Janssen).

GROOTHANDEL IN TUINBOUWMATERIALEN

Boomexpertisecentrum

Vellen van (gevaarlijke) bomen

Bos- en natuurbeheerplanning

Aan- en verkoop van bomen

Nieuws over eco2eco

In het project eco2eco werken Vlaamse en Nederlandse partners aan een hogere economische en ecologische waarde van de bossen in de grensregio Vlaanderen-Nederland. Dat betekent duurzaam bosbeheer waarbij productie van kwaliteitshout en realiseren van natuurdoelen samengaan. Ook de Oost-Vlaamse bosgroepen werken actief mee aan dit project en houden je regelmatig op de hoogte van de activiteiten rond eco2eco.

Handen uit de mouwen: aan de slag in je eigen bos !

17 enthousiaste boseigenaars verzamelden op zaterdag 17 juni aan het Keigatbos voor de eerste cursus van de reeks ‘Aan de slag in je eigen bos’, met als thema ‘jonge bossen’. We starten de dag met een bezoek aan een experiment van de bosgroepen. Op vier locaties zien we zeven verschillende types wildbescherming. Op die manier proberen we meer zicht te krijgen op hoe we onze aanplantingen het beste kunnen beschermen tegen wildschade. Wat we vooral onthouden van dit experiment, is dat reeën het ons op sommige plaatsen echt moeilijk maken. Daardoor moeten we zwaardere middelen inzetten, zoals dubbelmazige netjes of kokers, om de

boompjes een goede groeistart te geven. Later kwam de vormsnoei van jonge bossen uitvoerig aan bod. Aangezien de meeste boseigenaars ook graag zelf in hun bos werken, stond ook een praktische oefening op het programma. De cursisten werden tussen de jonge

boompjes gestuurd om de theorie in de praktijk om te zetten. Dit leidde dit al snel tot interessante discussies: over welke bomen gesnoeid moesten worden en wat wel of niet weg moest. Een boeiende voormiddag die binnenkort een vervolg krijgt!

Interesse in de volgende cursus van ‘Aan de slag in je eigen bos’? Dan staat het aanplanten van verschillende boomsoorten in verschillende situaties centraal. In de volgende Bosbode verneem je er alles over en kan je inschrijven voor deze interessante opleiding.

Kennisdag eco2eco met 160 deelnemers een succes

Op 29 juni vond de eerste kennisdag van eco2eco plaats in Opglabbeek, met veel aandacht voor nieuwe ontwikkelingen en waardevolle discussies.

Na een start met enkele presentaties, mochten de deelnemers kiezen uit verschillende presentaties en workshops. Het aanbod buiten was gericht op het delen van innovatieve technieken en inzichten binnen bosbeheer. Dit varieerde van een introductie in de QD-methode, uitleg over kloempen en plugplantsoen tot het demonstreren van enkele duurzame exploitatietechnieken. In het bos kon je een rupskraan met opgebouwde lier aan het werk zijn, maar ook paarden

en een Raup-Trac, een kleine lier die je vanop afstand kan bedienen, speciaal uit Duitsland overgekomen.

Binnen lag de nadruk meer op hout en de vermarkting daarvan. Hoe breng je vraag en aanbod op de juiste manier samen en hoe krijg je een goede prijs voor je hout? Een nichemarkt, zoals de markt voor houten muziekinstrumenten, kwam ook aan bod, net als de biomassamarkt.

Meer info over deze kennisdag of over het project? Check dan eens www.eco2eco.info/kennisdag

Bosgroepmedewerker David geeft uitleg over het aanplanten van bomen in een verjongingsgroep of ‘kloemp’.

Resultaten houtverkoop 2017

De bosgroep Midden Oost-Vlaanderen en de bosgroep Oost-Vlaanderen Noord organiseerden dit voorjaar opnieuw een gezamenlijke houtverkoop voor hun leden. In totaal ging het om 23 loten van 40 boseigenaars, waarvan 17 loten hout ook effectief naar erkende exploitanten gingen. De niet-verkochte loten zullen in het najaar opnieuw te koop aangeboden worden.

met een goedgekeurd beheerplan en viel daarmee het wachten op de goedkeuring van een vergunning weg. Daarna begon het schalmwerk: de bomen opmeten en markeren met verf. Die meetgegevens komen in de houtcatalogus terecht, waarin ook de voorwaarden beschreven staan. Dit gaat om algemene verkoopsvoorwaarden en bijzondere voorwaarden bij elk lot. Op die manier houden de bosgroepen rekening met de kwetsbaarheid van elk bos en de lokale situatie.

Begin dit jaar begonnen de eerste voorbereidingen met het aanvragen van kapmachtigingen of andere vergunningen om de bomen te kunnen rooien. Dit jaar deden heel wat boseigenaars mee

De jaarlijkse gezamenlijke houtverkoop van bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vond dit jaar plaats op 18 mei. De bosgroep verzamelde 15 loten van 22 eigenaars en kon die te koop aanbieden. Op één na zijn ze ook allemaal effectief verkocht geraakt. De houtcatalogus is verstuurd naar 28 exploitanten, waarvan 11 één of meerdere biedingen deden. Enkele loten bevatten hout van meerdere eigenaars, dat zorgde ervoor dat ook kleinere hoeveelheden toch verkoopbaar werden. Ook waren er dit jaar iets meer dunningen in vergelijking met de vorige jaren. De geboden prijzen waren goed en in verhouding tot wat werd aangeboden van hoeveelheid en kwaliteit. Ondertussen zijn afgelopen zomer al de eerste kappingen van start gegaan.

De bosgroep Oost-Vlaanderen Noord kon 8 loten hout van 18 private boseigenaars te koop aanbieden, in totaal 3200 m³ hout. De verhouding was ongeveer 2/3 naaldhout en 1/3 populier. De bosgroep opende de biedingen onder gesloten omslag op woensdag 14 juni. Voor elk lot kwamen biedingen binnen, helaas waren de geboden prijzen opvallend laag. Daardoor werden slecht 3 van de 8 loten verkocht. De overige 5 loten hielden de eigenaars in en zal de bosgroep in het najaar opnieuw te koop aanbieden. De oorzaak van de lage prijzen is wellicht dat in dezelfde periode, heel veel verkopen op stam plaatsvonden. Dit zorgde voor een groot aanbod bij de exploitanten. Bovendien zou ook de sluiting van een grote naaldhoutverwerker in Nederland mee een rol gespeeld hebben in de prijzen van het naaldhout. Alle resultaten van de houtverkoop zijn terug te vinden in de tabel hiernaast.

Brandhoutverkoop binnenkort online

Dedrie Oost-Vlaamse bosgroepen

lanceren binnenkort een brandhoutverkoop via een nieuwe methode.

Vanaf dit najaar zal brandhout gedurende het hele jaar verkocht worden op een online verkoopplatform. Handig en snel! Binnenkort zal je meer informatie krijgen over het wat, waar en hoe van

deze nieuwe brandhoutverkoop.

Voor de rest blijft alles hetzelfde; boseigenaars die een hakhoutkap of een eerste dunning willen laten uitvoeren, kunnen nog altijd via de bosgroepen hun hout aan particuliere brandhoutkopers verkopen. De bosgroepen zorgen hierbij voor de hele administratie, de verkoop

en een goede opvolging van de werken. Heb je interesse om brandhout te verkopen? Contacteer dan snel jouw bosgroep. Tijdens een terreinbezoek bekijken we samen alle mogelijkheden.

Nieuw bos gepland of herbebossen? Neem nu contact op!

Wil je de komende winter bos (opnieuw) planten, dan start je nu best met de voorbereidingen. De bosgroepen bieden ondersteuning via de organisatie van een gezamenlijke offertevraag. Je krijgt dan advies voor de aanplanting en betere prijzen bij de aankoop van het plantsoen. Ook voor de opvolging nadien staan de bosgroepen in. Maar soms moeten er nog vergunningen aangevraagd worden, wacht daarom niet te lang en contacteer ons zeker voor 15 september. Na deze datum kunnen we niet meer garanderen dat je kan deelnemen aan deze gezamenlijk actie.

Legende: xPo (Cultuurpopulier), Ab (Abeel), B (Beuk), L (Lork), Do (Douglas), Ps (Grove Den), Ep (Fijnspar), iLH (inheems loofhout), zE (Zomereik), Pc (Corsicaanse Den), AE (Amerikaanse Eik), tKa (Tamme kastanje), gEd (Gewone Esdoorn)

Grote plannen in de Moervaartvallei

De Moervaartvallei is een echte troef voor landbouw en natuur, daarom kreeg provinciegouverneur Jan Briers enkele jaren geleden de opdracht om een nieuw voorstel uit te werken. Samen met natuur- en landbouworganisaties ontwikkelde hij een plan voor de vallei, over de inrichting van nieuwe natuurgebieden én het vrijwaren van een aantal gebieden voor de beroepslandbouw. In een deel van deze nieuwe natuurgebieden is er plaats voor de nodige compensaties voor de Gentse haven.

Voor de Moervaartvallei werd een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan opgemaakt (GRUP). Dat bestemmingsplan zal na goedkeuring het gewestplan vervangen en rechtszekerheid bieden voor de eigenaars en gebruikers. Het

GRUP ‘Moervaartvallei fase 1’ omvat het deel van de Moervaart- en Zuidledevallei op grondgebied Gent, Lochristi, Wachtebeke en Moerbeke. De overige delen (grondgebied Lokeren, Sint-Niklaas en Stekene) worden in een tweede fase uitgewerkt, waarbij het gaat om de aaneengesloten structuur van natuurgebieden Tussen de Twee Leden-Etbos, De Linie, De Vettemeersbossen en Fondatie-Heernisse en de landbouwgebieden ten noorden van het Kanaal van Stekene.

Op 14 juli 2017 sprak de Vlaamse regering zich positief uit over het GRUP. In het najaar wordt een openbaar onderzoek georganiseerd over het plan. Tijdens dit openbaar onderzoek worden 2 infomarkten georganiseerd waar eigenaars, pachters, bewoners en geïnteres-

Geniet van ‘de Meetjeslandse Bossen’

De Oost-Vlaamse bosgroepen deden een kleine bijdrage voor een gloednieuw boek dat binnenkort uitkomt: ‘de Meetjeslandse Bossen’ van Jacques Cleppe en Marc Schoonackers. Dit boek toont je de rijkdom van de natuur aan de hand van vlot leesbare teksten en prachtige foto’s van Ludo Goossens.

De Meetjeslandse

bossen zijn nu éénmaal de moeite waard: van kleppers als het Drongengoedbos, Het Leen en het Heidebos, tot kleinere juweeltjes zoals het Kattenbos, Zonnebos of de bossen van Maria-Aalter.

Je krijgt nu de kans om in te tekenen voor een exclusieve voorverkoop. Niet alleen krijg je dan een mooi boek, maar ook nog dit: je naam en gemeente worden opgeno-

men in de intekenlijst achteraan in het boek

je ontvangt een gratis fiets- en wandelroute door één van de Meetjeslandse bossen

per boek wordt 6 euro geschonken aan projecten die zorgen voor de uitbreiding van de Meetjeslandse bossen

Stort voor 25 oktober 30 euro (bij afhaling) of 37 euro (bij verzending) op dit rekeningnummer: BE58 8901 7443 0279 op naam van ‘de Zetterij vof’, met vermelding van naam en gemeente die je wil laten opnemen in de lijst in het boek achteraan. Het boek kan je dan afhalen vanaf half november in één van de afhaalpunten. Een ideaal eindejaarscadeau dus voor bosliefhebbers.

Alle info vind je op www.demeetjeslandsebossen.be of 0497 61 82 04.

seerde burgers terecht kunnen met vragen over het plan. De exacte data van dit openbaar onderzoek en de infomarkten zijn momenteel nog niet bekend, maar zal je binnenkort kunnen vinden op de website van het project: http://gentsekanaalzone.be/moervaartvallei/

Neem coNtact op met je bosgroep: bosgroep Vlaamse ardeNNeN tot deNder Vzw

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

bosgroep oost-VlaaNdereN Noord Vzw

P.a. Provincie Oost-Vlaanderen

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

bosgroep middeN oost-VlaaNdereN Vzw

P.a. Provincie Oost-Vlaanderen

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Klaartje Van Loy

Actie veiligheidskledij

De Oost-Vlaamse bosgroepen willen je stimuleren om tijdens het werken in het bos altijd de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen te dragen. Veiligheid is immers enorm belangrijk!

Onderstaande handelaars geven aan onze lezers een korting op hun aankopen.

Naam en adres Korting

JOHAN’S GARDEN SHOP

Karel Bauwensstraat 4 - 9042 St-Kruis-Winkel www.johansgardenshop.be

JACOBS MAURITS BVBA

Herbergstraat 14 - 9310 Moorsel www.jacobsmaurits.be

TUIN & MACHINES BVBA

Astridlaan 170 - 9500 Geraardsbergen www.tuinenmachines.be

TUINCENTRUM BRUYNINCKX

Sint-Jansstraat 73 - 9982 Sint-Jan-in-Eremo www.tuincenterbruyninckx.be

STIHL-VIKINGCENTER JURGEN HEERMAN

Geraardsbergsestraat 71 - 9660 Brakel www.jurgenheerman.be

10 % op veiligheidskledij, behalve op promoties geen kortingscode nodig

5% op veiligheidskledij en andere artikelen van het merk STIHL (niet op promoties) korting op vertoon van Bosbode september 2017

10% op alles, behalve benzine op vertoon van Bosbode september 2017

10% korting op accessoires van Husqvarna (uitgezonderd promoties) op vertoon van Bosbode september 2017 (geldig tot 31/12/2017)

15% korting op veiligheidskledij op vertoon van Bosbode september 2017 (geldig tot 30/12/2017)

Ben je een handelaar en wil je de volgende keer ook in deze lijst worden opgenomen? Neem dan zeker contact op : 09/267 78 60.

De Bosgroepen zijn niet verantwoordelijk voor eventuele wijzigingen

Cursusaanbod

Ook dit najaar kunnen werkende leden van de OostVlaamse bosgroepen een opleiding volgen over bosof natuurbeheer. Je krijgt dan een mooie korting van de bosgroep (na goedkeuring). Zoek zelf een passende opleiding bij een erkend centrum (Inverde, Escala, PCLT,…) en neem contact op met jouw bosgroep vóór de inschrijving. Alvast veel studieplezier!

Pro Natura is een sociale en duurzame onderneming met 130 werknemers gevestigd in Eeklo, Vilvoorde en Pamel. Al 25 jaar kunnen overheden, bedrijven en particulieren bij ons terecht voor allerlei groenaannemingen en voor professionele oplossingen en advies om hun groengebieden ecologisch te beheren.

wat wij voor u kunnen doen:

• aanplanten van bosplantsoen • maaibeheer

• wildbescherming plaatsen • bloemenweides inzaaien

• erosiebestrijding

• constructie van knuppelpaden

• vellen en snoeien van bomen

info@pronatura.be www.pronatura.be

• exotenbestrijding

• plaatsen van omheiningen

• hakhoutbeheer

• Aankoop van bomen

• Demonteren van moeilijk bereikbare bomen

• Uitfrezen van stronken

• Bosfrezen Vrijblijvend plaatsbezoek en offerte +32 (0) 490 11 82 98 - info@ecosnoei.be

Ecosnoei bvba - Haagstraat 63 - 9890 Asper

+32 (0) 490 11 82 98 - info@ecosnoei.be - www.ecosnoei.be

Herfstactiviteiten

Themadag ‘Populierenaanplantingen’ op 14 september

Deze themadag kadert in een Interregproject waarbij de Waalse en Franse partners hun kennis uitwisselen met deelnemers uit Vlaanderen. De Koninklijke Belgische Bosbouwmaatschappij organiseert deze tweetalige cursus om de beschikbare kennis over het beheer van populierenaanplantingen op een laagdrempelige en aantrekkelijke manier te delen. Er zal ook ingegaan worden op de nieuwe variëteiten die momenteel beschikbaar zijn en de huidige en potentiële markten die er zijn voor populierenhout.

Praktisch:

Waar? In Denderwindeke (Ninove): na inschrijving zal de exacte plaats van afspraak meegedeeld worden

Wanneer? Donderdag 14 september om 9u (ontvangst om 8u45)

Kostprijs? Gratis (prijs voor middageten wordt afzonderlijk geregeld)

Inschrijven voor 8 september via vlaamseardennen@bosgroep.be of 055/21 62 80.

Themawandeling ‘Bosranden’ op 17 september

Bosranden vormen de overgangszones tussen weilanden en gesloten bossen en herbergen vaak een grote diversiteit aan dieren en planten. Op deze wandeling staan we stil bij het beheer van bosranden en welke rol ze kunnen spelen in het behoud en versterken van de biodiversiteit. Tijdens de excursie bezoeken we de natuurinrichtingswerken die de bosgroep uitvoerde in de omgeving van het Natura 2000-gebied ’t Burreken te Horebeke.

Praktisch:

Waar? Kruispunt Den Daele – Bessemeers te Horebeke

Wanneer? Zondag 17 september van 10u tot 12u30

Kostprijs? Gratis

Inschrijven kan via vlaamseardennen@bosgroep.be of via 055/21 62 80.

Woensdag 11 oktober: Dag van de Boseigenaar

Volgende maand is het weer zover: dan start een nieuwe, knallende editie van de Week van het Bos op 8 oktober. Tot en met 15 oktober staan dan de talloze mogelijkheden om te bewegen in de natuur in de kijker, onder het motto ‘de Natuur beweegt ons allemaal’. Waarom zou je in een muffe sportzaal aan je conditie werken als je dat ook vrij en blij in de natuur kan doen? En het thema reikt verder. Want we moeten onze natuur koesteren en respecteren, de kwaliteit verbeteren ... er zuinig op zijn. Allemaal samen. Want bewegen in de natuur, dat doet deugd!

Ook de Oost-Vlaamse bosgroepen houden van bewegen, het liefst in één van de mooie boscomplexen in onze provincie. Daarom organiseren we naar goede gewoonte een gezellige activiteit op de Dag van de Boseigenaar op woensdag 11 oktober. Op deze speciale dag zetten we jou, als boseigenaar, extra in the picture. Gewoon, omdat je het verdient door jouw inzet voor de natuur elke dag.

Dit jaar zijn we te gast in het Makenbos in Munte. In dit bijzondere boscomplex treffen we heel wat diversiteit aan en wordt hard gewerkt aan een gezonde mix van ecologisch en economisch bosbeheer. We organiseren er die dag een sfeervolle wandeling waarbij je kennis kan maken met alle aspecten van het bosgebied. Wat het precies inhoudt, kunnen we nog niet verklappen, maar het wordt een aanrader voor iedereen!

Praktisch:

Waar? Makenbos, Munte (Merelbeke) (details bij inschrijving)

Wanneer? Woensdag 11 oktober om 17 uur Kostprijs? Gratis, wel vooraf inschrijven via bosgroepen@oost-vlaanderen.be of 09 267 78 60 (max. 80 deelnemers).

Boszoekers

Via deze rubriek brengen we regelmatig verkopers van brandhout en geïnteresseerde afnemers met elkaar in contact. Ook als je een bos te koop hebt, kan je dat hier aankondigen. Andere zoekertjes zoals werkmateriaal, bosplantsoen, … worden niet gepubliceerd. De inbreng van de bosgroepen is beperkt tot het geven van informatie en advies. De verkoop gebeurt rechtstreeks tussen de verkoper en de geïnteresseerde.

Momenteel zijn bij de Oost-Vlaamse bosgroepen volgende zaken beschikbaar gemeld: (meer informatie is beschikbaar bij de respectievelijke bosgroep)

PUBLICATIEAFSPRAKEN

- Uw zoekertje verschijnt maar één keer

- GEEN verkoop van tweedehands materiaal

- GEEN verkoop van bosplantsoen

- Telefoonnummers worden enkel vermeld bij de zoekertjes ‘bos te koop’

- STEKENE: gemengd hout d.w.z. snoeihout, allerlei diameters en grotere stukken, deels verzaagd. Verschillende houtsoorten waaronder eik, berk, den, esdoorn enz. Prijs : 60 € voor ± 6 à 7 m³. Contact via bosgroep

- SINT-MARIA-AALTER: kroonhout te koop van populier. Kronen nog te verzagen en te ruimen uit het bos. Bos is enkel toegankelijk bij droog weer (sept-okt). Prijs: € 10 per m³. Contact via bosgroep

BOS TE KOOP

Bosgroep MIDDEN OOST-VLAANDEREN 09/267 78 60

- ERPE-MERE (BAMBRUGGE): gekadastreerd Erpe-Mere 5 AFD, sectie A, nrs 346 en 347 / oppervlakte 0,19 ha / Gelegen aan Steenberg, goede bereikbaarheid via Everdal / Meer info verkrijgbaar bij de bosgroep, bij interesse contact opnemen met notaris Uytterhaegen in Wetteren (09/369 05 64).

De bosgroepen krijgen regelmatig vraag naar brandhout. Meestal van particulieren die bereid zijn om ervoor te werken. Zoek je als boseigenaar dus naar een goedkope manier om hakhout af te zetten of om kroonhout te laten opruimen: contacteer ons!

OPROEP: BLIJF OOK DIGITAAL OP DE HOOGTE VAN HET BOSNIEUWS!

De Oost-Vlaamse bosgroepen beschikken sinds kort over een eigen Facebookpagina. Daar posten we heel wat interessante weetjes, foto’s, filmpjes en aankondigingen op. Zoek op Facebook ‘Oost-Vlaamse bosgroepen’ en vind ons leuk.

Af en toe brengen we ook een digitale nieuwsbrief uit. Zo kunnen we jou nog beter en sneller op de hoogte brengen van alles wat er beweegt rond bossen. Wens je deze nieuwsbrief graag te ontvangen? Stuur dan een mailtje naar bosgroepen@oost-vlaanderen.be, met vermelding van je naam en adres.

- ZWALM EN HOREBEKE: hakhout van zwarte els en wilg. Kapping nog uit te voeren, goed bereikbaar. Voorwaarden overeen te komen met de eigenaar. Contact via bosgroep