de bosbode 2016 -4

- Bosexploitatie: man versus machine

- De Bos-app: Shazam voor vogels

- Bos- en Houtbeurs 2016: fotoverslag

- Bosgroepnieuws

- Hout oogsten met ATV’s

- Bos & wetenschap: Bosvitaliteit

Doe-fiche: veteraniseren van bomen

-

- Boszoekers

VU, Jozef Dauwe, p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw, Woodrow Wilsonplein 2, 9000 Gent

Bezoek ons op  Oost-Vlaamse bosgroepen

Jaargang 12– nr 4

De bosbode is een tijdschrift van de drie Oost-Vlaamse bosgroepen

Redactie

Hans Scheirlinck, Klaartje Van Loy, Sylvie Mussche, Maarten Decoene, Kristof De Rous, Sylvie Focke, Karen Dequidt, Tineke De Smet, Simon Brandt, David Claeys

Fotografie

Cover: Pixabay

Hans Scheirlinck, Sylvie Mussche, Klaartje

Van Loy, Maarten Decoene, Kristof De Rous, Tineke De Smet, Simon Brandt, Pixabay, Wikimedia Commons, Roel Jacobs, Vilda, Tom Joye (Inverde), Vahva Jussi, Kranman, INBO, BOS+, Geert Sioen, Bert Geeraerts, Miguel Van Houcke, Christophe Martens, Katty Focke, Annemie Hannoset, Bram Maes

Lay-out

Koloriet – Leefdaal

Druk

Lowyck Drukkerij – Oostende

Papier

Deze publicatie werd gedrukt op kringlooppapier ‘Reprint’

Oplage

9 000 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever

Jozef Dauwe

p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen

Noord vzw

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Raad van bestuur BON

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Leen

Meersschaert, Jozef Van Eeckhoudt, Jan Van Dooren, Pierre d’Alcantara, Maurits

Adriaenssens, Guy Bonsecour, Kristien Dierick, Hendrik Van den Berghe, Dirk Maes, Alex Ruebens.

Raad van bestuur MOV

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Jan Verbeke, Marc Dilewyns, Francis De Beir, Geert de Visscher, Kris Janssens, Willy Van Hoey, Dirk Abbeloos,Werner Pycke, Steven Roosen, Jozef Wittouck, Norbert Van Stichel

Raad van bestuur VAD

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Willy Bauwens, Johan Detemmerman, Raoul D’Hoossche, Paul Lievens, Laurens De Cock, Jozef Van Crombrugge, Marc De Bock, Wouter Stockman, Peggy Van

Uw bos, onze zorg

Maak kennis met de bosgroepen

Een bosgroep heeft als doel u als boseigenaar praktische ondersteuning te bieden bij het beheer van uw bos. In een bosgroep zijn vele boseigenaars uit uw streek verenigd.

Samen met hen kan u vrijwillig meewerken aan een mooie toekomst voor het Vlaamse bos.

“Baas in eigen bos”, dat is het basisprincipe van de bosgroepen. De bosgroepen informeren, adviseren en organiseren, maar u beslist steeds zelf over het beheer van uw bos.

Wat heeft de Bosgroep zijn leden te bieden?

GRATIS DIENSTVERLENING

1. Informatie

De bosgroep beantwoordt uw persoonlijke vragen over de technische, wettelijke en financiële aspecten van bosbeheer. U kunt ook deelnemen aan theorie- en praktijkcursussen in verband met bosbeheer.

2. Advies op maat van uw bos

U kunt een afspraak maken voor een terreinbezoek aan uw bos. Het resultaat is een beheeradvies op maat van u en uw bos.

3. Hulp bij uw bosadministratie

De bosgroep helpt u bij het aanvragen van subsidies en kapmachtigingen. Ook het opstellen van een bosbeheerplan kan begeleid worden.

DIENSTVERLENING TEGEN VERGOEDING

1. Betaalbare bosarbeid

U kunt een aanvraag indienen om tegen een voordelige prijs onrendabele werken in uw bos te laten uitvoeren. Voorbeelden zijn: bestrijding woekerende exoten, vrijstellen van jonge aanplantingen, onrendabele dunningen en hakhoutbeheer, aanleg van een bosrand,… De juiste tarievenlijst dient u bij uw bosgroep op te vragen.

2. Organisatie van beheerwerken

De bosgroep coördineert de beheerwerken bij meerdere boseigenaars samen zodat ze voor bos en eigenaar efficiënter en goedkoper worden. Wilt u werken uitvoeren in het bos dan kan de bosgroep die organiseren. U kunt deelnemen aan de gezamenlijke houtverkoop van de bosgroepen indien u hulp wenst bij de verkoop van bomen die u wenst te kappen.

3. Cursussen en excursies

De bosgroepen organiseren jaarlijks tal van cursussen zoals kettingzaag, bosmaaier, houten constructies, enz. Leden kunnen hieraan deelnemen tegen een voordelig tarief.

Laethem

Uw gegevens werden opgenomen in een databank die wordt beheerd door de Bosgroep. De gegevens in deze databank zullen enkel worden gebruikt in het kader van de werking van de Bosgroep en niet voor andere doeleinden. Indien u niet wenst dat uw gegevens in deze databank zijn opgenomen of indien u uw gegevens wenst te wijzigen, kunt u dit steeds doorgeven aan de Bosgroep.

Word gratis lid

Het feit dat u dit tijdschrift ontvangt betekent niet automatisch dat u lid bent. Iedere boseigenaar die dit wenst kan gratis lid worden van de bosgroep die actief is in zijn streek.

Uw lidmaatschap geeft recht op de dienstverlening van de bosgroep. Het lidmaatschap houdt geen verdere verplichtingen in.

Digitale Bosbode

Wil u graag papier besparen en wenst u de Bosbode enkel nog digitaal te ontvangen? Graag een seintje aan uw bosgroepsecretariaat!

Wenst u vrijblijvend advies en hulp

bij het beheer van uw bos? Contacteer ons:

• Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

• Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Klaartje Van Loy

• Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Woord vooraf

Beste boseigenaar en bosliefhebber, De winterrust waarin onze bossen zich momenteel bevinden staat in schril contrast met de bedrijvigheid die er de voorbije maanden was binnen de Oost-Vlaamse bosgroepen. Hoogtepunt hiervan was onmiskenbaar de Bos- en Houtbeurs die op 2 oktober plaats vond in Eeklo. Het prachtige provinciaal domein het Leen vormde het ideale decor voor dit evenement. De weergoden lieten het die dag afweten, maar dat weerhield de ruim 2500 bezoekers niet om –met gepaste regenkledij– de beurs te verkennen. Diegene die er niet konden bij zijn die dag, kunnen via de uitgebreide fotoreportage in deze Bosbode nog een impressie krijgen van het zeer interessante aanbod van standen en activiteiten. Zowel standhouders als bezoekers keerden met een voldaan gevoel huiswaarts. Een dikke pluim voor de medewerkers van de bosgroepen en Het Leen, maar in het bijzonder voor de talloze vrijwilligers zonder wiens inzet het onmogelijk was geweest zo’n evenement te organiseren.

Twee weken later, tijdens de Dag van de Boseigenaar, waren de bosgroepen terug van de partij. Ook deze activiteit kon rekenen op veel interesse bij leden en sympathisanten van de Oost-Vlaamse bosgroepen. Deze geleide wandeling vond plaats in het anders ontoegankelijke boscomplex de Vettemeers in de Moertvaartvallei te Lokeren.

De ruime belangstelling voor de activiteiten en het steeds groeiend aantal leden, tonen aan dat het concept ‘bosgroep’ werkt. Om een goede dienstverlening naar de leden te kunnen blijven aanbieden, wordt het team bosgroepmedewerkers versterkt. Zo startte David Claeys begin oktober als nieuwe medewerker voor het Europees Interregproject eco2eco. Dit project heeft als doel economie en ecologie hand in hand te laten gaan in het bosbeheer. En binnenkort komt er ook nog een nieuwe kracht bij in de Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender. Op die manier kunnen we samen met de betrokken boseigenaars, de uitdagingen in onze Oost-Vlaamse bossen nog beter aanpakken.

Ik wens u alvast een bijzonder prettig eindejaar en een voorspoedig 2017. We zien elkaar in januari op de traditionele nieuwjaarsrecep tie, waar de leden binnenkort nog een uitnodiging voor krijgen. Tot dan!

Voorzitter Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

Voorzitter Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

Voorzitter Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Jozef Dauwe

Bosexploitatie: man versus

Bomenoogsten: vele boseigenaars willen graag de vruchten te plukken van hun perceel waar zij vele jaren (en vaak ook verschillende generaties) voor gezorgd hebben. Maar dat roept ook heel wat vragen op. Zoals: hoe geraken de bomen uit mijn bos? Zal ik nog bos overhouden? Zal de bodem niet te veel beschadigd worden? Krijg ik een goede prijs voor mijn bomen? Dat alles hangt uiteraard af van het soort exploitatie. De laatste decennia is de bosexploitatie sterk veranderd.

Terwijl bomen vroeger vooral handmatig werden geveld en met paarden werden uitgesleept, gebeurt dit nu vooral met speciaal omgebouwde tractoren of gespecialiseerde bosbouwmachines.

Maar hoewel de exploitatie nu vooral machinaal gebeurt, komt er nog heel wat bij kijken. De eigenaar of bosbeheerder moet de bomen uitkiezen (bij dunningen), opmeten en aanduiden. Daarnaast moet hij of zij ook afspreken met de exploitant waar deze mag rijden in het bos (ruimingspistes) en waar het geoogste hout gestapeld mag worden. Duidelijke afspraken zijn absoluut noodzakelijk om discussies achteraf te vermijden, ook over het opruimen van het perceel. Dit gaat immers ook mee de prijs bepalen. Bij het vellen van bvb. een populierenbos bestaat het kroonhout meestal uit een gigantisch volume. Het al dan niet laten opruimen van deze kronen als brandhout of biomassa kan zorgen voor een prijsverschil, omdat daar nu eenmaal veel extra machines en manuren aan te pas komen.

Vooraleer je begint, vergeet zeker niet om een kapmachtiging aan te vragen bij het Agentschap voor Natuur en Bos voor het vellen van je bomen. In de kapmachtiging wordt aan de hand van verschillende artikels uit de Boswetgeving

beschreven waar je moet op letten bij de exploitatie, wat er mag, wat moet vermeden worden en hoe de heraanplant moet gebeuren. Voor de aanvraag van de kapmachtiging kan je trouwens terecht bij de bosgroepen.

Bosexploitatie: op welke manier?

De keuze van de bosexploitatie moet de schade aan de bodem en omliggende bomen tot een minimum beperken. Loofbomen worden bijna hoofdzakelijk manueel met de kettingzaag geveld, terwijl dit bij naaldhout bijna altijd machinaal gebeurt. Het ruimen van de bomen kan dan op 2 manieren: volgens de korthoutmethode (ter plaatse verzagen in kleinere stukken) of de langhoutmethode (het uitslepen van volledige boomstammen), met machines of met paarden. De keuze van bosexploitatiemachines hangt grotendeels van het terrein af, gaande van een klassieke landbouwtractor (al dan niet voorzien van bosbouwhulpstukken, zoals een boslier)

tot specifieke bosbouwmachines zoals een skidder en een forwarder en heel gespecialiseerde houtoogstmachines zoals een harvester.

Machines:

de bomen door het bos

Een overzicht van welke machines er in het bos kunnen rondrijden voor, tijdens en na het vellen.

1.De skidder

Een skidder is een stevige tractor voor het uitslepen van boomstammen op moeilijk terrein .De tractor heeft meestal 4 even grote wielen en knikbesturing. De boomstammen of stamstukken worden versleept in een klem of met een kabel. De machine beschikt vooraan meestal over een stalen bulldozerblad om stammen te stapelen of hindernissen opzij te duwen.

2. De forwarder of uitrijcombinatie

Een forwarder of uitrijcombinatie is een gespecialiseerde exploitatiemachine

voor het uitrijden van korthout en taken tophout. De stamstukken worden met een kraan in een laadbak gelegd en zo naar de kant van de weg gereden. Een forwarder kan met 6 of 8 aangedreven wielen, knikbesturing en een torsiescharnier in het midden het moeilijkste terrein aan. Er bestaan verschillende gewichtsklassen, van 8 tot 16 ton. Reken daarbij dat de machine ongeveer z’n eigen gewicht aan hout kan laden Meestal wordt een forwarder ingezet na het gebruik van een harvester, om de gestapelde stamstukken op te laden en uit te rijden. Het is aangewezen dat beide machines hetzelfde spoor gebruiken (vaste ruimingspistes) om efficiënt te werken en om de bodemverdichting te beperken. De zware machines brengen namelijk een niet te onderschatten gewicht op de bosbodem (zie kaderstuk), en zeker een volledig geladen forwarder.

Een harvester is een grote houtoogstmachine die bomen kan vellen, onttakken, opmeten, kuberen, inkorten en stapelen. Deze machine heeft meestal een 6-tal aangedreven wielen en knikbesturing en kan daarmee moeilijke terreinomstandigheden aan. Het hout wordt bewerkt met een processorkop op een kraanarm

3. De harvester

Efficiënt korthout uitrijden met de forwarder

die een tiental meter reikwijdte heeft. Onttakken gebeurt door de stam langs ronde messen te trekken. Vervolgens wordt het rondhout op maat gezaagd door een kettingzaag.

4. Boslier

De boslier is een werktuig waarmee, met behulp van een kabel, boomstammen uit het bos kunnen gesleept worden. Het is een ideale manier om stammen op kwetsbaar terrein te slepen, omdat de tractor niet vlakbij moet kunnen rijden. Lieren bestaan er in uiteenlopende formaten, maar allemaal hebben ze gemeen dat de trekkracht wordt overgebracht door een kabel die op een trommel is gerold. Meestal wordt de boslier op de hefinrichting van een tractor gemonteerd.

Nog vragen over bosexplotatiemachines? De bosgroepen helpen je graag.

Bodemverdichting: wat nu?

De bodem van een bos is vaak heel kwetsbaar. Wanneer je met zware machines over zo’n gevoelige en soms ook natte bodem rijdt, ontstaat bodemverdichting. Dat betekent dat de bodemdeeltjes tegen elkaar geduwd worden, waardoor er minder lucht in de bodem kan en water moeilijker doorlaatbaar is. Die verdichting wordt natuurlijk ook beïnvloedt door de grondsoort; zo zijn leem- en kleihoudende gronden een stuk gevoeliger dan zandgronden.

Bosexploitatiemachines zijn meestal groot en zwaar, maar toch valt het nog mee met de druk die zij uitoefenen op de bodem. Dat komt door de brede banden en het gebruik van rupsen, waardoor het gewicht van de machines beter verdeeld wordt.

Hoe weet je nu welke druk er wordt uitgeoefend op de bodem? Enkele voorbeeldjes:

1. Een persoon van 75kg en schoenmaat 40 heeft een bodemdruk van 330 gram/cm².

2. Een conventionele landbouwtractor haalt al snel een bodemdruk van rond de 450 gram/cm².

3. Wanneer de werktuigen optimaal verdeeld zijn en uitgerust zijn met dubbele wielen, kan een bodemdruk van ongeveer 260 gram/cm² behaald worden.

4. Een rupsvoertuig met maai- en opraapsysteem haalt een bodemdruk van ongeveer 110 gram/cm².

Bij het gebruik van brede of dubbele banden met een laag profiel of rupsen kan de bodemdruk (gram/cm²) dus aanzienlijk verkleind worden. Het grote contactoppervlak met de bodem zorgt voor een betere verdeling van het gewicht van de machine en geeft een lagere bodemdruk. Het nadeel is echter wel dat het grote contact met de bodem het draaien en keren bemoeilijkt en de kans op schade aan de zode vergroot.

Bron: Bert Geeraerts, Inverde

Wie meer wil weten over bodemschade, kan Bosbode nr 1 (Lente) van vorig jaar raadplegen, voor het artikel: “Goede praktijk van bosexploitatie”.

Bronnen:

Ecopedia.be,

Gemechaniseerde velling met de harvester

Stammen uitslepen met de boslier

het online platform van Inverde Bosecologie en Bosbeheer (J. Den Ouden, B. Muys, F. Mohren en K. Verheyen)

Een rupskraan met knipkop: de rupsbanden zorgen voor een minder grote impact op de bodem.

DE BOS-APP

Shazam* voor vogelgeluiden

Metje smartphone of tablet het bos in? Dat kan! Er bestaan intussen een hele rits apps of applicaties die je zelfs helpen met het bosbeheer. Vanaf nu testen we in de Bosbode af en toe een nuttige app uit.

Tjilp en roekoe, deze vogelgeluiden kunnen we nog net thuisbrengen als we ze horen in het bos of onze tuin. Maar de meeste geluiden zijn complexer dan dat en omdat we niet allemaal ornithologen zijn, is daarom deze app ontwikkeld. Vogelzang ID zou de perfecte hulp zijn om vogelgeluiden automatisch te herkennen. Handig voor wie graag vogels wil spotten, want de waarneming gebeurt in 90% van de gevallen eerst via het gehoor. En de alternatieven zijn nu eenmaal iets minder gebruiksvriendelijk als je in het bos wandelt. Er bestaan wel cd’s met vogelzang, met uitleg waarop je dan moet letten, maar dat is niet bijzonder praktisch. Een vogelgids kan je wel makkelijk meenemen, dan krijg je ezelsbruggetjes te lezen van hoe je het geluid kan identificeren. Een voorbeeldje:

Elastiekje

Slechts een klein stukje van de zeer gevarieerde zang van de Spotvogel heeft geleid tot deze bijnaam. Tussen allerlei tonen en geluiden die dit zeer luidruchtige vogeltje produceert komen af en toe klanken voor die doen denken aan het uitrekken en vieren van een elastiekje: een soort wieoew, wieoew, meerdere malen herhaald.

Grappig om te lezen, maar handig is anders. Vandaar: leve de nieuwe technologie. Laten we de app dus snel installeren en uittesten. Aan Vogelzang ID hangt wel een (klein) prijskaartje vast: 3,99 euro in de App Store (iPhone) en (vreemd genoeg) 4,99 euro in de Play Store (Android). Maar misschien is de app dat wel waard, een vogelgids kost natuurlijk ook geld. In de app vind je trouwens de meest voorkomende 135 soorten vogels terug van

Nederland, maar dat komt grotendeels overeen met België.

Nu de test: na het installeren van de app, zie je meteen een keuzemenu onderaan: Vogelfamilie, Herkennen, Mijn opnames (fig.1). ‘Vogelfamilie’ toont je de belangrijkste –hoe kan het ook anders- vogelfamilies. Even doorklikken en je krijgt wat uitleg over de vogelsoort in kwestie (fig.2), in ons geval de veldleeuwerik, en hoe de zang klinkt. Bij ‘zang’ en ‘roep’ kan je ook meteen het geluid horen. Leuk, maar we willen deze app vooral gebruiken om vogelgeluiden te ‘shazamen’. Dat gebeurt bij ‘Mijn opnames’ (fig.3). We proberen een opname toe te voegen en laten, bij wijze van test, het geluid afspelen van een vogel op onze computer en duwen op ‘record’. We moeten de opname 30 seconden aanhouden en daarna kunnen we ‘Bepaal’ aanklikken. Meteen een teleurstelling, want we krijgen het bericht dat de audiokwaliteit ‘zeer slecht’ is. Toch staat onze vogel (de zwartkop) in de top 3 (fig.4), dus nog een bevredigend resultaat. Volgens de makers van de app hebben ze 1300 vogelopnamen getest en daarbij geraakte de juiste vogel in 85% van de gevallen onder de eerste 3. Dat lijkt dus te kloppen.

Wat biedt de app nog? Je kan via de knop ‘Herkennen’ allerlei eigenschappen invullen van de vogelzang en op die manier de soort achterhalen (fig.5). Verder kan je ook je kennis testen met een quiz van vogelgeluiden, met meerkeuzeantwoorden.

Besluit: een leuk hebbeding, waar je heel wat kan van opsteken over vogelgeluiden. Met helaas als zwakke punt: de geluidskwaliteit moet goed zijn en dat is in een bos of tuin zeker niet altijd het geval. Dus echt ‘shazamen’ is misschien soms wat moeilijk. Maar zeker wel een heleboel interessante info voor de vogelliefhebber.

* Shazam is een populaire app die muziek kan herkennen op basis van een kort geluidsfragment.

Bos- en Houtbeurs in Het Leen: groot succes met 2500 bezoekers!

De eerste Bos- en Houtbeurs van de Oost-Vlaamse bosgroepen, op zondag 2 oktober in provinciaal domein Het Leen in Eeklo, was meteen een bijzonder geslaagde editie. Ondanks het regenweer, genoten de talrijke bezoekers en hebben veel mensen kunnen kennismaken met goed bosbeheer en de troeven van het bos. Ze konden van dichtbij meemaken hoe een bos gedund, herbebost en beheerd wordt en kregen op die manier een beter beeld van de bosbouwsector. Was je er niet bij of wil je nog even herinneringen ophalen? Geniet dan mee van dit fotoverslag, met dank aan onze beursfotografen Miguel Van Houcke, Christophe Martens, Katty Focke, Annemie Hannosset en Bram Maes.

Boomklimmen, insectenhotels, grime, vliegend tapijt, taxidermie: ook voor de kinderen was er een groot aanbod!

Meer dan 45 standen maakten de bezoekers wegwijs in de boeiende wereld van bos en hout.

Het weer was een kleine tegenvaller, maar dat kon absoluut de pret niet drukken. De sfeer zat goed!

Voor de kettingzaagshow waren er bijzonder veel kijklustigen, net zoals voor de prachtige beeldhouwkunsten van de carver.

Netwerkmoment voor de bos- en houtsector, met een trotse voorzitter van de Koepel Francis De Beir

Op de bosgroepenstand kregen de bezoekers –op een plezante manier- meer uitleg over de werking van de bosgroepen.

Aan spectaculaire machines geen gebrek, die maakten indruk. Of liever paarden aan het werk zien of kennismaken met kloempen?

Dat kon ook.

BOS & WETENSCHAP

De beoordeling van de boomkronen met een verrekijker (foto Geert Sioen)

Misschien

herinner je je nog de alarmerende berichten over zure regen waar de kranten begin de jaren ’80 bol van stonden? Zure regen raakte vooral bekend door het massaal afsterven van naaldbossen in Midden- en Oost-Europa. Dit fenomeen nam zo’n proporties aan dat de Verenigde Naties in 1979 de Resolutie over de grensoverschrijdende luchtverontreiniging goedkeurden. Dit zette de Europese Unie aan om de lidstaten op te leggen om mee te werken aan een netwerk van meetpunten die de invloed van de luchtverontreiniging op de bosvitaliteit in kaart zou brengen. Over heel Europa werden duizenden proefvlakken aangelegd waarbinnen meer dan 100.000 bomen worden opgevolgd. Het bosvitaliteitsmeetnet was geboren.

Hoe gezond is het bos?

In Vlaanderen bestaat het meetnet, dat zich uitstrekt over zowel openbare als private bossen, uit 72 proefvlakken waarin de gezondheidstoestand van ruim 1600 bomen nauwgezet wordt opgevolgd. De bomen worden jaarlijks tijdens de zomermaanden opgezocht en van top tot teen (lees: stamvoet) nagekeken. De onderzoekers noteren gedetailleerd alle zichtbare schade en indien mogelijk de oorzaak. Zo kunnen extreme weersomstandigheden een negatieve impact hebben op de gezondheidstoestand. De hittegolf van 2003 leidde bvb. bij veel beuken tot een opvallend minder dichte bladbezetting het jaar

daarop. Bij andere boomsoorten liggen dan weer ziekten of aantastingen aan de basis van de vitaliteitsproblemen. Vaak zijn schimmels de boosdoener, zoals bij de essen- en olmenziekte, maar ook bij populier (roest) en paardenkastanje (bloedingsziekte) is dit soms het geval. Massale insectenaantastingen zijn dan weer typisch voor onder meer eiken, bvb. eikenprocessierupsen of andere nachtvlindersoorten kunnen hele eikenbossen volledig kaalvreten. Door de klimaatverandering zullen dergelijke grootschalige aantastingen wellicht vaker voorkomen. De voorspelde toename van langere droogteperioden, fellere stormen en frequentere overstromingen zal de gezondheid van onze bossen in de nabije toekomst ook zwaar op de proef stellen.

30 jaar monitoring

Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek of INBO staat in voor de jaarlijkse controle van de proefbomen. De onderzoekers vergelijken de bladbezetting met die van een gezonde boom en kennen een percentage bladverlies toe aan elke proefboom. Perfect gezonde bomen krijgen een score van 0%, dode bomen een score van 100%. Vanaf een bladverlies van meer dan 25% wordt een boom als ‘beschadigd’ beschouwd. Zo worden deze bomen al 30 jaar lang in het oog gehouden. Uit deze resultaten blijkt dat het gemiddeld bladverlies bij onze voornaamste boomsoorten vrij constant is gedurende de voorbije decennia (zie fig. 1). Vorig jaar werd ongeveer 1 boom op 5 als beschadigd (= meer dan 25% bladverlies) beschouwd.

De beoordeling van de boomkronen met een verrekijker (foto Geert Sioen)

Vlaanderen: meten is weten!

Grove den is een boomsoort die het in de bosvitaliteitsinventarisatie goed doet, met een positieve trend (= minder bladverlies, dus dalende curve) gedurende de voorbije twee decennia (zie fig. 1). Deze soort is minder gevoelig aan de invasieve schimmel die de ‘rodebandjesziekte’ veroorzaakt dan de Corsicaanse den(zie fig. 2). In de toekomst zou de dennenprocessievlinder, een niet-inheemse soort die momenteel in Frankrijk naar het noorden opschuift, wel voor meer problemen kunnen zorgen bij de grove den.

Bij eiken stelt men vaak het fenomeen van eikensterfte vast. Dit komt al decennia lang voor en zou het gevolg zijn van een combinatie van droogteschade, insectenaantastingen (bvb. door de processierups) en schimmelinfecties (bvb. door meeldauw). Ook bodemverzuring door de luchtverontreiniging heeft zeker een nadelige invloed. De uitstoot van verzurende en vermestende stoffen

mag de voorbije jaren dan wel fors gedaald zijn, door de historische vervuiling blijven veel bosbodems sterk verzuurd. Hierdoor kunnen tekorten aan mineralen zoals calcium, kalium en magnesium ontstaan, wat de gezondheidstoestand van de bomen negatief beïnvloedt. Het bladverlies van eik en beuk nam de twee laatste decennia in Europa beduidend toe. Hoewel er in Vlaanderen lokaal ook problemen bekend zijn (zeker met eik), is er bij ons voorlopig geen significante toename van het bladverlies .

Klimaatverandering zal de komende jaren zorgen voor nog bijkomende stress en daardoor de vitaliteit van onze bomen verder negatief beïnvloeden. Meer dan ooit is het belangrijk om bij aanplantingen de boomsoortenkeuze goed te overwegen. Een boom die ergens graag staat, groeit nu eenmaal beter. In sommige gevallen kan je trachten om te anticiperen op de verwachte veranderingen. Een voorbeeldje: kies in sommige

gevallen voor wintereik in plaats van zomereik, als antwoord op de toename van langdurige droogteperioden. Om de risico’s maximaal te spreiden blijft het ook belangrijk om te kiezen voor voldoende diversiteit, zowel naar soorten als naar leeftijd en bosstructuur. Nieuwe ziekten en aantastingen zijn nu eenmaal moeilijk te voorspellen. Wie had bvb. gedacht dat onze essen zo snel aangetast gingen worden door een nieuwe invasieve exotische schimmel? Controle op invasieve schadelijke soorten is dus een must, ook op ingevoerd hout en bosplantsoen. Als boseigenaar kan je het beheer van je bos aanpassen om de effecten van klimaatverandering zoveel mogelijk op te vangen. Maar natuurlijk blijft het cruciaal om inspanningen te doen om de globale opwarming zo veel mogelijk tegen te gaan.

Gebaseerd op een artikel uit Bosrevue 56: ’30 jaar monitoring van de bosvitaliteit in Vlaanderen en Europa: van luchtverontreiniging tot klimaatverandering’ door Sioen G., Roskams P. en Verschelde P.

Fig.1: evolutie van het gemiddeld bladverlies van zomereik, beuk en grove den (periode 1995-2015) (Bron: INBO)

Fig.2: procentuele verdeling van de steekproefbomen over de bladverliesklassen (resultaten 2015)(Bron: INBO)

Hout oogsten op kleine percelen:

ATV’s bieden de oplossing

Bosecosystemen zijn bijzonder kwetsbaar, daar worden we ons steeds bewuster van. Zoals je in het artikel over exploitatiemachines (p.4-5-6) al kon lezen, is het sparen van de bosbodem een must om verdichting te voorkomen. Vaste ruimingspistes kunnen een oplossing bieden, deze worden nu al gebruikt bij zowat elke exploitatie. Toch kunnen we dit niet toepassen bij alle boswerken. Er zijn veel kleine bosbestanden met fragiele bodems waar de eigenaar ook hout wil oogsten, maar grote machines zijn hier onmogelijk en alles manueel (laten) doen is tijdrovend en duur. Gelukkig staat de technologie niet stil en bestaat er intussen een hele resem aan lichte voertuigen om op ruig terrein aan de slag te gaan. Deze worden tegenwoordig al veel gebruikt door jagers en bosbeheerders. De bodemschade bij deze voertuigen is klein door het beperkte gewicht en de relatief brede banden. De ATV’s of alle-terreinvoertuigen kunnen zelfs een lading transporteren dankzij een aanhangwagentje. Er zijn ook nog andere accessoires die deze ATV’s inzetbaar maken voor de bosbouw. Wij gingen op zoek naar de mogelijkheden en zetten ze voor jou op een rijtje.

Het meest gebruikte voertuig is de quad of de vierwielige motor. Voor toepassingen op moeilijk terrein gebruik je best een quad met vierwielaandrijving en voldoende vermogen: vanaf een cilinderinhoud van 450 cc kan je aan de slag. Lichtere motoren hebben te weinig kracht om bomen uit te slepen of grote lasten te trekken. De meeste quads voor bosbouw hebben een cilinderinhoud tussen 400 cc en 750 cc. Voor dieselmotoren gelden zwaardere vermogens, die zijn nog beter geschikt voor het trekken van lasten. Enkele bekende merken: Yamaha, Polaris, Honda, Kawasaki, Suzuki, John Deere,…

Daarnaast zijn er ook de UTV’s (utility task vehicles). Deze vallen onder een andere klassering, maar zijn gelijkaardig. Ze zijn vaak groter en ontworpen voor een bepaalde nuttige toepassing (utility task), zoals het vervoeren van

personen of vrachten. Er zijn zelfs amfibievoertuigen op de markt, waarmee vijvers en moerassen kunnen overwonnen worden.

Dergelijke voertuigen zijn heel geschikt om snel grote afstanden af te leggen in anders moeilijk bereikbaar bosgebied. Maar het zijn vooral de vele bosbouwaccessoires die de ATV’s echt geschikt maken om exploitaties uit te voeren. We zetten de voornaamste tools op een rijtje.

Sneeuwkettingen, bijzetwielen of rupsen

De banden van ATV’s zijn een stuk kleiner dan deze van traditionele oogstmachines en daardoor is de tractie niet altijd optimaal. Sneeuwkettingen rond de banden kunnen een uitkomst bieden en wanneer deze niet volstaan, kan je ook bijzetwielen aanschaffen. Deze worden simpelweg op de bestaande

wielen gebout waardoor elke as vier wielen heeft in plaats van twee. De druk op de bodem wordt nu nog lager en de tractie groter. Voor de echt zware terreinen zijn er ook ombouwmogelijkheden naar rupsbanden. Sneeuw en moeras vormen dan geen obstakel meer.

De winch of lier

De duurdere ATV’s of UTV’s zijn standaard uitgerust met een winch of lier. Deze wordt elektrisch aangedreven op de batterij van het voertuig. De kracht van de lier varieert naargelang het model en het beschikbare budget. De

meeste lieren hebben 2 tot 5 ton trekkracht. Deze worden in de bosbouw gebruikt voor het bijlieren van stammen vanop een dreef of ruimingspiste. De lier is ook een vereiste voor de werking van andere bosbouwtools, zoals de boomezel die zichzelf laadt of de frontlader. Extra lieren die werken met een verbrandingsmotor (tweetakt) zijn ook verkrijgbaar. Deze nemen geen energie van de batterij, waardoor die een langere levensduur krijgt.

De boomezel

Met de boomezel kan je een groot ge-

deelte van het gewicht van een uit te slepen stam opvangen door wielen. De boomezel wordt via een trekhaak aan het ATV gekoppeld. Met behulp van de lier wordt de stam tot in de boomezel getrokken. Eenmaal de stam in de boomezel bevestigd is, kan er met het voertuig uitgereden worden. Boomezels bestaan in uitvoeringen van 160 kg tot 1000 kg capaciteit. Dit is niet het volle gewicht van de stam, omdat deze toch gedeeltelijk op de grond rust. Hou ook rekening met de maximumdiameter van de stam die je wil vervoeren.

Aanhangers en laadcombinaties

Aanhangers voor ATV’s en UTV’s zijn ideaal voor het transport van brandhout uit het bos naar de woning. Wanneer je bvb. meterhout een jaar in het bos laat drogen, kan je het nadien makkelijk en snel ophalen met het voertuig. Maar er zijn ook meer bosbouwgerichte laadcombinaties op de markt voor het transport van stammen tot 4m. De meeste aanhangwagentjes kunnen tot 2,5 m³ laden, goed voor 1500 kg hout. Met deze laadcombinaties kan je 15 tot 25 kubieke meter hout per dag verplaatsen.

Laadcombinaties zijn ideaal om hout te verplaatsen.

Frontladers

Er bestaan ook eenvoudige frontlaadsystemen, waarmee nog een kleine hoeveelheid brandhout aan de voorzijde van het voertuig geladen kan worden, eventueel samen met gereedschap zoals de motorzaag. De frontlader kan meestal vanop de grond geheven worden, maar dan met de lier als krachtbron voor het tillen van de lading.

Mobiele hakselaar en mobiele kliefmachine

Ook een mobiele hakselaar of een mobiele kliefmachine kan getrokken worden door ATV’s. Ideaal voor plaatsen die niet toegankelijk zijn voor een klassieke terreinwagen of een tractor.

Maaidek

De toepassingen van ATV’s kunnen ook ruimer gezien worden dan alleen het exploiteren van hout. Met een maaidek kan je ook plantsoen vrijstellen of paden en dreven onderhouden. De meeste maaidekken zijn getrokken waardoor je eerst over de te maaien vegetatie rijdt. Maar wie uitkijkt, kan allicht ook ge-

duwde maaidekken op de kop tikken. Toch heeft dit ook enkele nadelen zoals een beperkte zichtbaarheid en een moeilijke sturing.

Minigraver

Een hydraulische kraanarm vooraan op het voertuig gemonteerd, is ideaal om sleuven graven of grachten ruimen. Wie echt veel tijd heeft kan er zelfs bospoelen mee aanleggen, hoewel de klassieke minigraver uiteraard meer mogelijkheden biedt.

De lijst van bostools is eindeloos. Je kan het zo gek niet bedenken of er bestaat een toepassing voor de ATV’s of UTV’s: kleine frezen, opscheptools, tools voor het aanleggen van paden en dreven of plantgaten boren, vervoeren van strobalen, zaaiers voor de aanleg van wildakkers of inzaaien van dreven, ….

Hoewel veel exploitanten inzetten op grote, imposante machines, zijn deze kleine, lichte machines ook zeker bruikbaar in functie van duurzame lokale houtwinning en vermarkting van moeilijk exploiteerbaar hout. In het kader van de klimaatopwarming zal kleinschalig exploiteren steeds belangrijker worden om windval te vermijden.

Meer weten over ATV’s, UTV’s en de accessoires? Op de websites van deze fabrikanten vind je heel wat info:

www.vahvajussi.com

www.kranman.com

www.feige-forsttechnik.de

Foto’s: met dank aan Vahva Jussi en Kranman

Sneeuwkettingen of rupsbanden geven meer tractie op moeilijk terrein.

Met de minigraver kan je sleuven graven of grachten ruimen.

Veteraniseren van bomen

Wat?

Veteraniseren van bomen is het opzettelijk schade toebrengen aan bomen. Deze schade is gelijkaardig aan natuurlijke schade en dient vooral om woonplaatsen te creëren voor bewoners van veteraanbomen. De technieken komen uit Engeland, waar veteraniseren veel gebeurt om generatiekloven in landschapsparken of bosbestanden te overbruggen en zo het ecologisch systeem in stand te houden.

Waarom?

Hoewel bomen beschadigen geen verantwoorde optie lijkt, heeft het wel degelijk een ecologische functie. In jonge bosbestanden kan het een tekort aan ha-

DOEFICHE

bitatbomen opvangen of kan het zorgen voor een ruimtelijke spreiding van habitatbomen. Het kan ook een generatiekloof tussen jonge en heel oude bomen ondervangen. Veteraanbomen zijn heel belangrijk voor de biodiversiteit en herbergen vaak woonplaatsen voor zeldzame diersoorten. Bij een bosbestand met alleen enkele veteraanbomen en voor de rest alleen jonge bomen, krijgen zij niet de kans om zich voort te planten. Het spreekt vanzelf dat je de technieken om bomen te veteraniseren nooit mag toepassen op een bestaande habitatboom.

Hoe?

Jonge bomen kan je veteraniseren door: - het maken van holtes: aan de onder-

zijde van takaanhechtingen van zware takken kan je holtes zagen voor vleermuizen. Wie vlot met de kettingzaag werkt, kan zelfs vleermuis- en vogelnestkastjes in de levende boom uitzagen.

- takbreuken te forceren: takken uitscheuren met de lier, slordig snoeien of je laat stompen staan die je aan het uiteinde van insnijdingen voorziet. Dit lijkt op een natuurlijk afgebroken tak.

- takken te laten afsterven: door het ringen van enkele zwaardere takken kan er extra dood hout in de kroon ontstaan. Ringen is het volledig verwijderen van de schors rondom de tak of stam, zodat de sapstroom onderbroken wordt.

- vraatschade na te bootsen: verwijder

Vraatschade simuleren met de kettingzaag (foto Tom Joye, Inverde)

DOEFICHE

aan één kant van de stam de schors gedeeltelijk met behulp van de kettingzaag of hakmes. Zorg er wel voor dat je nooit meer dan 1/3 van de stam beschadigt.

- bastschade te maken op lage hoogte: dit kan door opzettelijk met een hamer op de bast te slaan of met klimsporen verwondingen te maken aan de stambasis.

- een dode stam verticaal te fixeren aan een nog levende boom: liggend dood hout opnieuw rechtzetten kan een ecologische meerwaarde zijn, want ook staand dood hout is belangrijk voor de biodiversiteit.

Waar?

Veteraniseren mag je alleen toepassen

bij jonge volwassen bomen, zeker nooit bij oude bomen. En best ook alleen in bestanden waar het veteraniseren van bomen een meerwaarde is, omdat de ecologische waarde van het bos erdoor stijgt. Let ook altijd goed op de veiligheid bij deze technieken of laat deze door een ervaren boomverzorger uitvoeren.

Meer info?

Neem zeker eens een kijkje op www. vetree.eu. VETree is een Europees project met als doel om doorheen heel Europa een kwaliteitsvol opleidingsprogramma op te zetten over het beheer

van veteraanbomen. Eén van de projectpartners is Inverde, het forum voor groenexpertise van het Agentschap voor Natuur en Bos. Daar kan je terecht bij Tom Joye: tom.joye@lne.vlaanderen.be

Een vogelnestkastje uitzagen in een levende boom (foto Tom Joye, Inverde)

Een tak ringen om de sapstroom te onderbreken (foto Tom Joye, Inverde)

Dag van de Boseigenaar in Oost-Vlaanderen : een geslaagde derde editie !

Woensdag 12 oktober vierden we al voor de derde keer De Dag van de Boseigenaar, tijdens de Week van het Bos. De Dag van de Boseigenaar is een initiatief waarmee de 18 Vlaamse Bosgroepen alle boseigenaars in the picture willen zetten. In Oost-Vlaanderen deden we dat door het private bosdomein ‘Vettemeers’ in Eksaarde (Lokeren) open te stellen voor het publiek. Dit privaat bos van ongeveer 70 hectare groot is gelegen in Natura2000-gebied en is van bijzonder groot belang voor de natuur. Onder meer de zeldzame eenbes en de boommarter vinden er hun plek.

Meer dan 40 deelnemers maakten tijdens een wandeling kennis met de Moervaartvallei en het beheer in het bosdomein ‘Vettemeers’. De Kruiskapel en de Liniewegel vormden de start van een boeiende uitstap. Twee deskundige gidsen gaven uitleg over de bouw van de kapel en de geschiedenis van de streek. Een eindje verder maakten de wandelaars kennis met het bosbeheer in het domein. De voorbije jaren stonden onder meer bosomvormingen op het

programma, om bestanden met meer inheems loofhout te krijgen. Ook in de toekomst plant de beheerder hier nog heel wat werken en de bosgroep ondersteunt dat met veel plezier. Zo zal de komende maanden een nieuw bos van ongeveer 2,7 hectare aangeplant worden. Deze aanplanting zal vlakbij het bestaande bos liggen en versterkt op die manier de boskern. Langs de Moervaart wordt deze winter ook een bosrand aangelegd. Hier krijgen vooral inheemse struiken zoals Hazelaar, Spork, Sleedoorn, Meidoorn, Wilde Kardinaalsmuts en Rode Kornoelje een plaatsje.

Als afsluiter was er –zoals het hoort- een drankje en een gezellige babbel, midden in het prachtige bos. Deelnemer Roland Drieghe liet ons na afloop weten : “Een welgemeende, dikke proficiat voor het ge-

beuren gisteren. Een zeer toffe wandeling met veel afwisseling. Het geheel was heel goed voorbereid, de uitleg was boeiend en werd op een leuke, deskundige manier aangebracht. Het publiek was enthousiast, de sfeer en het weer waren perfect. Het natje en de babbel achteraf deden deugd.” Proficiat aan de vele boseigenaars die zich inzetten voor onze bossen!

Gezamenlijke houtverkoop, ook in 2017

Het kappen van bomen uit het bos is vaak een noodzakelijk beheerwerk, maar kan wel nog iets opleveren. Het organiseren van deze werken vraagt heel wat voorbereidingen en kennis van zaken. De 3 Oost-Vlaamse bosgroepen organiseren daarom voor de leden een gezamenlijke houtverkoop in het voorjaar van 2017. Heb je interesse? Contacteer ons dan zo snel mogelijk. Deelnemen aan de houtverkoop heeft de volgende voordelen:

- Minder administratieve lasten

- Betere prijzen voor het hout

- Duidelijk vastgelegde afspraken met de houtkopers/exploitanten

- Opvolging van de exploitatie met aandacht voor de gemaakte afspraken en kwaliteit van het werk

Wil je deelnemen? Contacteer jouw bosgroep dan vóór Nieuwjaar voor meer informatie of maak een afspraak.

Kenmerkend voor de Vettemeers zijn rijkere, vochtige valleibodems. Hierop voelen soorten als zwarte els, wilg, gewone es, berk en zomereik zich uitstekend thuis.

ECO2ECO : nieuwe medewerker

David Claeys

Dag bosliefhebbers,

Ik ben David Claeys en sinds midden oktober ben ik de nieuwste aanwinst van de Oost-Vlaamse bosgroepen. De bosgroepen ken ik wel al van in 2015, toen ik als stagiair voor de Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen kon werken in het kader van mijn opleiding ‘Bos- en Natuurbeheer’. Tijdens mijn stage kreeg ik echt de smaak te pakken, nadien mocht ik nog 4 extra maanden bij de bosgroepen werken. Na deze bijzonder leerrijke periode deed ik nog een stage bij het INBO rond faunabeheer, voor ik mij weer ten volle op mijn grote passie kon focussen: bosbeheer.

Bij de bosgroepen zal ik mij bezighouden met het EU-Interregproject eco2eco. Met dit project willen we, samen met verschillende partners in Vlaanderen en ZuidNederland, onze dierbare bossen een extra boost geven door te experimenteren met verschillende manieren van bosbeheer en houtvermarkting. Voor de Oost-Vlaamse bosgroepen zal ik vooral werken aan de verkoop van brandhout en bosbeheer gericht op kwaliteitsbomen via de QDmethode. Jullie zullen de komende 3 jaar regelmatig op de hoogte gehouden worden van de nieuwste ontwikkelingen.

Tot binnenkort!

David Claeys

Nieuwe poelen via bosarbeid

Nog een opsteker voor de biodiversiteit in Oost-Vlaanderen: de aanleg van nieuwe bospoelen. Deze poelen zijn belangrijk voor zeldzame diersoorten zoals de vinpootsalamander. Maar ook voor andere amfibieën, watertorren, waterspinnen en libellen kan een kleine poel een groot verschil betekenen.

Bij de bosgroep Midden Oost-Vlaanderen hebben zich opnieuw geïnteresseerde boseigenaars gemeld voor het graven van een poel. In totaal komen er 3 nieuwe poelen bij: in Erpe-Mere (Ottergem), Oosterzele (Scheldewindeke) en Dendermonde. Eén bestaande poel in Dendermonde (Grembergen) zal worden geruimd.

Wie zelf ook een poel wil in zijn of haar bos, kan voor alle info terecht bij de bosgroepen. Er wordt altijd op voorhand nagegaan of het mogelijk is om een poel te graven. Enkele criteria zijn de nabijheid van andere poelen of waterlopen en voldoende bodemvochtigheid, zodat er genoeg water in de poel blijft staan. De bosgroep zorgt voor de nodige vergunningen, het maken van de plannen en uitvoeringsdossiers, het uitbesteden en natuurlijk ook de opvolging van de werken. Voor de eigenaars blijft de kostprijs beperkt, volgens de vastgelegde tarieven van elke bosgroep.

Informeer je bij de bosgroep voor poelen in jouw bos!

De bosgroep Midden Oost-Vlaanderen zal binnenkort ook starten met een project bij een private boseigenaar in

Smetlede en Serskamp, specifiek voor de kamsalamander. Hiervoor kan de bosgroep beroep doen op de Investeringssubsidie voor Natuurprojecten en het resultaat zal bijdragen aan de Europese natuurdoelen. Bestaande poelen worden hersteld (natuurlijker inrichten en ruimen van de poelen) en er komt een nieuwe poel bij. Daarnaast is er aandacht voor het verhogen van de structuurdiversiteit door de aanleg van open plekken en bosranden. Zo zal de kamsalamander zich daar binnenkort helemaal thuisvoelen.

Poelennetwerk voor kamsalamander in Serskamp

Help de bijen: plant een spork

Dat onze bijen het moeilijk hebben, is helaas al lang bekend. Naast een aantal gevreesde ziekten, speelt het gebrek aan bloeiende planten hen ook parten. Door meer bloeiende struiken aan te planten kunnen we deze uiterst nuttige diertjes een handje helpen. De spork (Rhamnus frangula, synoniem: Frangula alnus), soms ook wel eens vuilboom genaamd, is dé ideale bijenstruik. Hij bloeit van mei tot september en is daarmee één van de langst bloeiende inheemse struiken. Bijzonder is dat bloemen en bessen terzelfdertijd op de struik aanwezig zijn. Bijen zijn verzot op de vele kleine bloemetjes, waar ze zowel stuifmeel als nec-

tar uit halen. Ook voor sommige vlinders is deze plant van levensbelang. De spork is namelijk de enige waardplant voor de citroenvlinder en ook de rupsen van het boomblauwtje leven van zijn bladeren. Spork komt van nature voornamelijk voor op eerder zure, vochtige grond maar voelt zich ook thuis op meer drogere standplaatsen.

Vanuit de imkerij wordt er deze winter een actie gedaan om iedereen te stimuleren om sporken aan te planten en zo het bijenvolk een handje te helpen. De struik wordt zo’n 3 à 5m hoog en laat zich goed snoeien. Dus overal waar een

beetje plaats is, zoals in tuinen of parken, in heggen of groenschermen, kan spork worden geplant. Ook in een zonnige bosrand kan je deze bloeiende struik een plaatsje geven, op voorwaarde dat de bodem er geschikt is.

Meer info over deze actie die nog loopt tot maart 2017 vind je op: www.bijenvriend.be of bij Imkerij De Bijenvriend, Haringsveldweg 3, 9620 Zottegem, 0466/07 94 16.

•

•

•

•

Spork draagt de hele zomer besjes.

Spork is een geliefde waardplant van bijen.

Paalkampeerplaats Schamperij: een overdonderend succes!

Op de Dag van de Boseigenaar vorig jaar werd de Grote Meneer ingehuldigd als eerste Wereldboom in België. Deze 100-jarige eik op de Schamperij in Horebeke van Raoul D’Hoossche is een baken in het prachtig heuvellandschap van de Vlaamse Ardennen. In de schaduw van deze eeuweling werd deze zomer de eerste private paalkampeerplaats in Vlaanderen geopend. Hiervan kon je in de vorige Bosbode reeds een verslagje lezen.

Gedurende de voorbije zomer maakten honderden mensen -waarvan sommigen zelfs uit het buitenland kwamen- gebruik van de aangelegde basisinfrastructuur: twee houten platformen om de tentjes op te zetten en een waterpomp. Onder het motto ‘less is more’ genoten ze van de prachtige natuur, het adembenemend uitzicht en de stilte. En de reacties van de bezoekers zijn bijzonder enthousiast. Hier alvast een beknopte bloemlezing uit het inmiddels goed gevulde gastenboek:

- “We hebben hier heerlijk kunnen vertoeven. Het is rustig, stil en verder gewoon plezant. Groeten uit Enschede (Nederland).” Johan en Toon op 22/7/16

- “Eén van de mooiste bivaks! Knap hoe dat jullie een deel van jullie bos/grond openstellen voor kampeerders. Er zouden meer zo’n koppels moeten zijn! Love the world tree!!!” BER & BRE op 25/7/16

- “Wat een zalige ervaring om hier, op de eerste etappe van mijn solo trektocht te paard, de avond/nacht/en ochtend te mogen meemaken. Het is mijn eerste ervaring met paalkamperen en dus voor herhaling vatbaar. Ik heb het voorgevoel dat dit het mooiste plekje is waar ik op deze tocht zal overnachten. Dank om dit stukje natuur te willen delen!” Catherine op 28/7/16

- “Wat doet een mens als zijn kinderen met de jeugdbeweging op kamp zijn? Zelf op kamp gaan zeker? Tof idee! Prima locatie! Graag meer van dat!” Griet en Vincent op 17/8/16

- “Een prachtige locatie, schitterend uitzicht en unieke omgeving. We vonden het hier zo mooie dat we besloten nog een dagje langer te blijven. Van alle bivakzones op onze reis was dit een van de beste! Merci Raoul en misschien tot een volgende keer.” Anne & Nathan op 9/9/16

- “Met de tenten naar beneden gericht, werden wij wakker met een prachtig uitzicht. Draag een beetje zorg voor deze mooie meneer, dan komen we met plezier nog een keer.” Tom & Charlotte, Ties & Iris op 25/9/16

Goedkoper beheerwerken uitvoeren via de bosgroepen

Af en toe moeten er noodzakelijke beheerwerken gebeuren, die niet rendabel zijn, maar wel het bos zelf wel ten goede komen. Bij deze bosarbeid gaat het bvb. over het vrijstellen van jonge aanplantingen of het bestrijden van exoten. Maar ook voor kleinere natuurprojecten (zie poelen) kan de bosgroep ondersteuning bieden. Wil je gebruik maken van deze ondersteuning? Doe dan een aanvraag voor bosarbeid, telefonisch of per e-mail. Vermeld de locatie en welke werken je voor ogen hebt. Je maakt best ook op voorhand een afspraak voor een

Type beheerwerk

Eénmalige vrijstelling jonge aanplantingen

terreinbezoek, zodat de bosgroep je advies kan geven en zicht krijgt op jouw vraag. Komt je aanvraag in aanmerking voor bosarbeid, dan nemen wij je op in een prioriteitenlijst. Afhankelijk van de beschikbare middelen zorgt de bosgroep dan voor de uitvoering. Je kan bij elke bosgroep de prijzen van bosarbeid opvragen. Sowieso zal dit een stuk goedkoper uitkomen dan wanneer je de werken op eigen initiatief zou uitvoeren.

In onderstaande tabel vind je alle mogelijkheden van bosarbeid:

Vrijstelling jonge aanplantingen voor meerdere jaren

Bestrijding invasieve exoten(Amerikaanse vogelkers, Reuzenbereklauw, Reuzenbalsemien, Japanse Duizendknoop)

Onrendabele dunning/hakhoutbeheer

Aanleggen bosrand (4m breed) of onderetage in bestaand bos of (her)bebossing < 0,5 ha

Aanleggen bosrand (4m breed) of onderetage in bestaand bos of (her)bebossing < 0,5 ha door de eigenaar

Natuurprojecten (vb. aanleg van poel, open plek, bosrandbeheer, …)

Denk aan de afspraken!

De bosgroepen werken met vaste data voor het aanvragen van bosarbeid. Dit laat ons toe om voldoende tijd te maken voor een terreinbezoek en de werken zo goed mogelijk te organiseren. Dit zijn de einddata voor aanvragen:

Vóór 1 februari 2017: aanvragen voor onrendabele dunningen, bestrijding van exoten en natuurprojecten.

Vóór 1 mei 2017: aanvragen voor vrijstellingen. De uitvoering gebeurt in juni – juli. Vóór 1 september 2017: aanvragen van aanplantingen (bosrand, onderetage, her(be)bossing < 0,5 ha). De uitvoering gebeurt in november – maart.

Dorpslinde in Massemen (Wetteren) is ‘De Boom van het jaar’

De Boom van het Jaar is een Oost-Vlaming! De Dorpslinde van Massemen, een veteraan van ongeveer 400 jaar oud, heeft de wedstrijd gewonnen en liet daarmee de Duizendjarige Eik van Lummen (Limburg) en de Zomereik van Vollezele (Vlaams-Brabant) achter zich.

De Dorpslinde, die in het centrum van Massemen staat, zou volgens een onderzoek van de Universiteit Gent, dateren uit de 2de helft van de 16de eeuw of het begin van de 17de eeuw. Waarschijnlijk is het een restant van de dreef die leidde naar het kasteel van de lokale heren, later hoeve Prinsenhof. Een andere mogelijkheid is dat de linde werd aangeplant ter gelegenheid van de heropbouw van de toren en het schip van de kerk na de branden van 1579 en 1592.

De unieke veteraanboom, met een stamomtrek van meer dan 7 meter, werd verkozen tot ‘Boom van het Jaar’ omdat hij volgens de jury “meer dan vier eeuwen een vooraanstaande getuige was van het dorpsleven in Massemen. De dorpslinde verbindt niet alleen de huidige bewoners maar ook de opeenvolgende generaties.”

De Dorpslinde van Massemen wordt begin 2017 de Belgische inzending voor de titel van ‘European Tree of the Year’ en mag ook rekenen op een professionele boomverzorging.

Heel wat wandelaars op de Dag van de Boseigenaar

De Week van het Bos is voor de bosgroepen altijd extra feestelijk, want op woensdag vieren we dan de Dag van de Boseigenaar. Op woensdag 12 oktober hebben de bosgroepen alle boseigenaars en –beheerders in Vlaanderen in de bloemetjes gezet. Er viel heel wat te beleven in alle provincies. Oost-Vlaanderen mocht enkele tientallen wandelaars verwelkomen in de Vettemeers in Lokeren(zie p.19), Antwerpen liet de bezoekers genieten van de landduinenregio door verschillende activiteiten te organiseren vanuit sport- en recreatiecentrum de Lissenvijver in Geel en Limburg organiseerde een rondleiding in boscomplex Lindelhoeven in Overpelt.

Maar de West-Vlaamse bosgroepen schoten de hoofdvogel af met een exclusieve wandeling in de bossen van de abdij van Westvleteren. Daarvoor kregen ze uitzonderlijk de toestemming van de broeders. Het spreekt vanzelf dat de inschrijvingen daarvoor massaal binenliepen.

De bossen van de Sint Sixtus Abdij hebben een oppervlakte van bijna 19 hectare en maken deel uit van een groot boscomplex: de Sixtusbossen (300 ha), waarvoor in 2014 een geïntegreerd be-

heerplan werd goedgekeurd. In dit beheerplan werden natuurdoelstellingen geformuleerd met bijhorende beheermaatregelen zoals aanleg van gevarieerde bosranden, herbebossing, exotenbeheer, dood hout, open plekken, nieuw bos enz.

Tijdens de wandeling konden de bezoekers kennismaken met heel wat beheerwerken die de afgelopen jaren werden uitgevoerd, in samenwerking met Bosgroep Ijzer en Leie en Regionaal Landschap WestVlaamse Heuvels, zoals bvb. de aanleg van gevarieerde bosranden. Daarnaast was er ook aandacht voor dunningen en de verschillende bospoelen, zoals de poel bij de bekende Grot van de Abdij.

De deelnemers eindigden in De Vrede, waar iedereen nog kon nagenieten van een heerlijke Westvleteren. De derde editie van de Dag van de Boseigenaar was dus opnieuw een succes en toont aan dat er in Vlaanderen een hechte samenwerking is tussen particuliere boseigenaar en de bosgroepen!

Natuurbeheer door bosgroepen tot 3 keer goedkoper

Het systeem van de bosgroepen is een bijzonder efficiënte en kostenbesparende manier van bosbeheer voor de overheid. Dat blijkt uit de studie ‘Beleidsevaluatie instrument Bosgroepen,’ die werd uitgevoerd in opdracht van het Agentschap voor Natuur en Bos. Hieruit blijkt dat de publieke kost voor het beheer van een hectare privaat bos via ondersteuning door de bosgroepen, gemiddeld 3 keer lager ligt dan wanneer de overheid een zelfde oppervlakte bos zelf zou aankopen en beheren (gemiddeld 70€ versus 210€/hectare/jaar bij aankoop door de overheid). In deze budgettair moeilijke tijden is het dus efficiënter voor de overheid om boseigenaars te ondersteunen en zo te zorgen voor een groot areaal aan duurzaam beheerd bos in Vlaanderen.

“Vlaanderen investeerde nooit minder in natuur en bos”. Dat stond half oktober in zowat alle kranten. Kort samengevat: in 2015 heeft de Vlaamse overheid nooit minder geïnvesteerd in natuur en bos (lees: bos- en natuurgebieden aangekocht) dan in de afgelopen 20 jaar. En dat terwijl investeren in natuur en bos zo hard nodig is, want de biodiversiteit in Vlaanderen gaat nog steeds verder achteruit. De bosgroepen zijn er echter van overtuigd dat het opkopen van bos- en natuurgebieden door de overheid niet de enige oplossing is om Vlaanderen van meer groen te voorzien. Integendeel: de private eigenaars ondersteunen in het beheer van hun natuur is minstens even belangrijk en biedt veel mogelijkheden om met beperkte middelen méér te realiseren.

De bosgroepen hopen dan ook dat alle betrokken overheden, zowel provinciaal als Vlaams, in de toekomst hun verantwoordelijkheid nemen en voldoende middelen voorzien om de bosgroepen verder te ondersteunen bij de realisatie van de Vlaamse bos- en natuurdoelen.

foto Roel Jacobs

Boszoekers

Via deze rubriek brengen we regelmatig verkopers van brandhout en geïnteresseerde afnemers met elkaar in contact. Ook als je een bos te koop hebt, kan je dat hier aankondigen. Andere zoekertjes zoals werkmateriaal, bosplantsoen, … worden niet gepubliceerd. De inbreng van de bosgroepen is beperkt tot het geven van informatie en advies. De verkoop gebeurt rechtstreeks tussen de verkoper en de geïnteresseerde.

Momenteel zijn bij de Oost-Vlaamse bosgroepen volgende zaken beschikbaar gemeld: (meer informatie is beschikbaar bij de respectievelijke bosgroep)

PUBLICATIEAFSPRAKEN

- Uw zoekertje verschijnt maar één keer

- GEEN verkoop van tweedehands materiaal

- GEEN verkoop van bosplantsoen

- Telefoonnummers worden enkel vermeld bij de zoekertjes ‘bos te koop’

BRANDHOUT

Bosgroep OOST-VLAANDEREN NOORD 09/267 78 60

- SINT-PAUWELS

9,5 m³ meterhout van berk, gekliefd

11 m³ meterhout van populier, wilg & abeel, gekliefd

Prijs overeen te komen

- WAASMUNSTER:

Dikke wilgenstammen, op lengte gezaagd van 2 à 3 m

Dikte tussen de 40-60 cm doorsnede

Kunnen ter plaatse geladen worden via de heftruck

Prijs : 15 à 20 euro/m³

BOS TE KOOP

- SINAAI (Sint-Niklaas)

Gekadastreerd : SINT-NIKLAAS 10 AFD/DEEL SINAAI/, Sectie B, nr 849

C – Opp: 995 m², prijs : 4000 euro

Meer info : te contacteren via de bosgroep

- WACHTEBEKE

Gekadastreerd: WACHTEBEKE 2 AFD, Sectie B, nr 1965, nr 1998, nr 1999, nr 2000, nr 2001, Opp : 1,66 ha, beplant met eiken

Meer info : 0475/431 441 of hfruytier@hotmail.com

- KNESSELARE (URSEL)

Dikke takken van Amerikaanse en inlandse eik, overgebleven na een exploitatie - Prijs : 15 à 20 euro/stère Bosgroep

- Brandhout te koop gevraagd: ‘Taillis’ (meterhout) van zomer-of wintereik, net gekapt, niet gekliefd Liefst uit jonge bestanden (bvb. na een dunning)

Vanaf 1m³ kan ik het zelf komen afhalen

Ann Van Belle 09/385 71 49

- GERAARDSBERGEN (Ophasselt)

Gekadastreerd: GERAARDSBERGEN, 8e AFD OPHASSELT, Sectie A, nr. 1110, Opp: 1090 m² – Gemengd loofbosje

Meer info : mevrouw Geevaert op 0472/508 323.

- GERAARDSBERGEN (Idegem)

Gekadastreerd: GERAARDSBERGEN, 10e AFD IDEGEM, Sectie A, nr 419B, Opp: 4610 m² – Gemengd loofbosje / hakhout

Meer info : te contacteren via bosgroep

De bosgroepen krijgen regelmatig vraag naar brandhout. Meestal van particulieren die bereid zijn om ervoor te werken. Zoek je als boseigenaar dus naar een goedkope manier om hakhout af te zetten of om kroonhout te laten opruimen: contacteer ons!

OPROEP: BLIJF OOK DIGITAAL OP DE HOOGTE VAN HET BOSNIEUWS!

De Oost-Vlaamse bosgroepen beschikken sinds kort over een eigen Facebookpagina. Daar posten we heel wat interessante weetjes, foto’s, filmpjes en aankondigingen op. Zoek op Facebook ‘Oost-Vlaamse bosgroepen’ en vind ons leuk.

Af en toe brengen we ook een digitale nieuwsbrief uit. Zo kunnen we jou nog beter en sneller op de hoogte brengen van alles wat er beweegt rond bossen. Wens je deze nieuwsbrief graag te ontvangen? Stuur dan een mailtje naar bosgroepen@oost-vlaanderen.be, met vermelding van je naam en adres.