de bosbode 2018 - 4

- Oprukkend wild

-

Populieren: welke kloon te kiezen?

- Toegang tot het bos

- Wat is er aan de hand met de fijnspar?

- Doe-het-zelf met David

-

Veilig werken in het bos

- Kruiden uit het bos

- Bosgroepnieuws

VU, Jozef Dauwe, p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw, Woodrow Wilsonplein 2, 9000 Gent

Bezoek ons op  Oost-Vlaamse bosgroepen

Jaargang 14– nr 4

De bosbode is een tijdschrift van de drie Oost-Vlaamse bosgroepen

Redactie

Hans Scheirlinck, Klaartje Van Loy, Sylvie Mussche, Maarten Decoene, Kristof De Rous, Sylvie Focke, Karen Dequidt, Dylan Klous, Simon Brandt, David Claeys, Bram Coupé

Fotografie

Cover: Vilda/Jeroen Mentens

Hans Scheirlinck, Sylvie Mussche, Klaartje Van Loy, Maarten Decoene, Kristof De Rous, Tineke De Smet, Simon Brandt, Pixabay, Wikimedia Commons, David Claeys, Bram Coupé, Vilda, Pascal Vanhees, Dylan Klous, Quentin Leroy, Geert Bruynseels

Lay-out

Koloriet – Leefdaal

Druk

Lowyck Drukkerij – Oostende

Papier

Deze publicatie werd gedrukt op kringlooppapier ‘Reprint’

Oplage

9 000 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever

Jozef Dauwe

p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen

Noord vzw

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Raad van bestuur BON

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Leen

Meersschaert, Jozef Van Eeckhoudt, Jan Van Dooren, Maurits Adriaenssens, Kristien Dierick, Hendrik Van den Berghe, Dirk Maes, Kathy Blondeel, Yoke Van Riet, François de Looz.

Raad van bestuur MOV

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Jan Verbeke, Marc

Dilewyns, Francis De Beir, Geert de Visscher, Kris Janssens, Dirk Abbeloos,Werner Pycke, Steven Roosen, Jozef Wittouck, Norbert Van Stichel

Raad van bestuur VAD

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Willy Bauwens, Johan Detemmerman, Raoul D’Hoossche, Véronique De Bleeker, Laurens De Cock, Jozef Van Crombrugge, Marc De Bock, Wouter Stockman, Peggy Van Laethem

Uw gegevens werden opgenomen in een databank die wordt beheerd door de Bosgroep. De gegevens in deze databank zullen enkel worden gebruikt in het kader van de werking van de Bosgroep en niet voor andere doeleinden. Indien u niet wenst dat uw gegevens in deze databank zijn opgenomen of indien u uw gegevens wenst te wijzigen, kunt u dit steeds doorgeven aan de Bosgroep.

Uw bos, onze zorg

Wie zijn de Oost-Vlaamse bosgroepen?

De bosgroepen zijn vzw’s die de private boseigenaars ondersteunen bij het beheer van hun bos. Elke boseigenaar kan gratis en vrijblijvend aansluiten bij de bosgroepen. Hij of zij krijgt er advies, informatie en hulp bij de bosadministratie. Daarnaast coördineren de bosgroepen ook beheerwerken en organiseren ze opleidingen en excursies. Op die manier streven ze naar duurzaam bosbeheer in Oost-Vlaanderen met gezonde bossen, meer en betere natuur, recreatie en houtproductie.

In Oost-Vlaanderen zijn 3 vzw’s actief: Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord, Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen en Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender. Samen helpen ze zo’n 7000 hectare bos beheren voor meer dan 2000 boseigenaars, naar schatting de helft van het privébos in Oost-Vlaanderen. Het grootste deel van de leden bezit een bos dat kleiner is dan 1 hectare.

www.bosgroepen.be

Wat bieden de Oost-Vlaamse bosgroepen?

GRATIS DIENSTVERLENING

1. Informatie

De bosgroep beantwoordt al je vragen over de technische, wettelijke en financiële aspecten van bosbeheer. Je kan ook deelnemen aan theorie- en praktijkcursussen in verband met bosbeheer.

2. Advies op maat van jouw bos

Je kan een afspraak maken voor een terreinbezoek aan jouw bos. Het resultaat is een beheeradvies volledig op maat van jouw bos en jouw wensen.

3. Hulp bij de bosadministratie

De bosgroep helpt je bij het aanvragen van subsidies en kapmachtigingen. Ook het opstellen van een bosbeheerplan kan begeleid worden.

DIENSTVERLENING TEGEN VERGOEDING

1. Betaalbare bosarbeid

Je kan tegen een voordelige prijs onrendabele werken in jouw bos laten uitvoeren. Voorbeelden zijn: bestrijding van woekerende exoten, vrijstellen van jonge aanplantingen, onrendabele dunningen en hakhoutbeheer, aanleg van een bosrand,… De tarieven kan je vrijblijvend opvragen bij de bosgroepen.

2. Organisatie van beheerwerken

De bosgroep coördineert beheerwerken bij meerdere boseigenaars samen, zodat ze efficiënter en goedkoper zijn. Wil je werken uitvoeren in het bos, dan kan de bosgroep die organiseren. Je kan ook deelnemen aan de gezamenlijke houtverkoop van de bosgroepen als je hulp wenst bij de verkoop van je bomen.

3. Cursussen en excursies

De bosgroepen organiseren jaarlijks cursussen zoals leren werken met de kettingzaag, bosmaaier, houten constructies, enz. Leden kunnen hieraan deelnemen tegen een voordelig tarief. Regelmatig zijn er ook wandelingen of uitstappen die je in contact brengen met bosbeheer en andere boseigenaars.

Word gratis lid

Het feit dat u dit tijdschrift ontvangt betekent niet automatisch dat u lid bent. Iedere boseigenaar die dit wenst kan gratis lid worden van de bosgroep die actief is in zijn streek.

Uw lidmaatschap geeft recht op de dienstverlening van de bosgroep. Het lidmaatschap houdt geen verdere verplichtingen in.

Digitale Bosbode

Wil u graag papier besparen en wenst u de Bosbode enkel nog digitaal te ontvangen? Graag een seintje aan uw bosgroepsecretariaat!

Wenst u vrijblijvend advies en hulp

bij het beheer van uw bos? Contacteer ons:

• Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– PAC Zuid

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

• Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen

– PAC Zuid

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Klaartje Van Loy

• Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Woord vooraf

Beste boseigenaar en bosliefhebber,

Elk jaar lijkt sneller te gaan dan het vorige: opnieuw ligt er weer een Bosbode klaar, de laatste van 2018. Je vindt er naar goede gewoonte heel wat informatie en duiding in terug van de OostVlaamse bosgroepen.

We zitten volop in het plantseizoen, uiteraard kunnen we dan niet achterblijven met achtergrondinformatie. Over de populier is al heel wat gezegd en geschreven, we voegen er nog graag wat aan toe met ons artikel over populierklonen. Dit is zeker interessant wanneer je overweegt om populier te planten: een goede keuze van klonen bepaalt immers het succes van je aanplanting. Nog een belangrijke factor in de aanplantingen is het wild en de mogelijke schade die wild met zich meebrengt. Daarbij stellen we ons meestal konijnen, hazen en reeën voor. Maar ook nieuwe soorten doen hun intrede. Welke dat zoal zijn en hoe je jonge plantjes best beschermd tegen dit oprukkend wild, lees je in deze Bosbode.

De winter is vaak ook de ideale periode voor werken in het bos: een dunning, een snoeibeurt of een hakhoutkap. Jouw eigen veiligheid is daarbij altijd eerste prioriteit! Heb je plannen om met de kettingzaag of ander werkgerief aan de slag te gaan: lees dan absoluut het artikel over veiligheidskledij. Om je te stimuleren om hiermee te werken, bieden we een mooie korting aan, samen met de firma Wolfswinkel.

Verder is er heel wat bosgroepnieuws te melden. Ben je al nieuwsgierig, blader dan snel door naar pagina 18. Eén van de laatste activiteiten van dit jaar is de Dag van de Boseigenaar op 9 december. Dan zorgen de bosgroepen in gans Vlaanderen voor extra bossen die er zonder boseigenaar uiteraard niet zouden zijn. In onze provincie gebeurt dat in Oosterzele, u zal er zeker van horen.

Dit is tevens mijn laatste woord vooraf in dit schitterende magazine voor de Oost-Vlaamse boseigenaar. Mijn mandaat als gedeputeerde voor de Provincie Oost-Vlaanderen zit er immers op. Dit betekent ook dat het engagement in de raden van bestuur van de drie bosgroepen ten einde loopt. Bijna de volle 12 jaar heb ik deze organisaties van dichtbij zien groeien en veel boeiende mensen mogen ontmoeten op de Algemene Vergaderingen en nieuwjaarsbijeenkomsten.

Ik wil bij deze de bestuurders van harte danken voor hun vertrouwen en hun voortreffelijke inspanningen om elke bosgroep mee te vormen tot de professionele organisaties die ze nu zijn. En jou, als boseigenaar of bosliefhebber, wens ik nog vele mooie momenten in het bos.

LEVE DE BOSGROEPEN!

Jozef Dauwe

Voorzitter Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

Voorzitter Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

Voorzitter Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

Oprukkend wild

Met het wroeten naar eten zorgen everzwijnen voor. verjongingsvlakken in het bos. waar allerlei planten- en. boomsoorten kunnen kiemen..

De muntjak komt bij ons vooral voor in bossen, maar op zich volstaat elke biotoop met voldoende dekking.

Het gaat goed met onze natuur. Een aantal soorten dat jarenlang uit het zicht verdwenen was, keert langzaam maar zeker terug. Jammer genoeg zijn het niet enkel inheemse soorten die de weg naar onze streek vinden. Ook uitheemse soorten verspreiden zich massaal in onze bossen. Wij maakten een kort overzichtje van enkele zoogdieren uit het gamma ‘oprukkend wild’. De ene is hier al, de ander komt eraan. Moeten we ons als bosbeheerder voorbereiden op de komst van nieuwe soorten?

Damhert (Dama dama)

Met zijn kop-romplengte van 130 tot 170 cm bevindt het damhert zich qua grootte tussen een ree en een edelhert. Deze hertachtige is goed te herkennen dankzij zijn Bambi-look: een lichtbruine tot grijze vacht bezaaid met witte vlekjes. Een ander kenmerk waarmee de soort zich onderscheidt van andere herten is het schoffelgewei, waarbij de einden van de geweitakken aan elkaar verbonden zijn door platen. Het damhert kwam in het verleden al voor in onze streken, maar werd door de laatste ijstijd verdreven naar Azië om nadien door de mens teruggebracht te worden. Echt inheems is de soort dus niet meer. Vandaag wordt het damhert

vaak gehouden als liefhebberij en vinden we op zo goed als elke kinderboerderij een exemplaar terug. Via ontsnappingen raakte de soort opnieuw verspreid in onze bossen. Het damhert voedt zich met zowel kruiden en grassen als vruchten en jonge boompjes. Door zijn grootte is een wildbescherming van 120 cm niet voldoende. Als je plantsoen wil beschermen tegen damherten is een omrastering tot 150 cm noodzakelijk. Ondertussen heeft de soort in Oost-Vlaanderen al duurzame populaties kunnen opbouwen. Vooral het Drongengoed (Knesselare-Maldegem) staat bekend voor zijn damherten. Maar ook in Zandbergen (Geitebos), Kluisbergen, de regio Michelbeke-Brakel (Zwalmvallei) en Berlare (Berlarebroek) kunnen we populaties terugvinden.

Chinese muntjak (Muntiacus reevesi)

De Chinese muntjak is de kleinste bij ons voorkomende hertachtige. Met zijn roodbruine pels en bolle rug lijkt hij van ver vaak op een grote haas of vos. Door zijn korte blafgeluiden wordt de muntjak soms ook verward met honden. Op het hoofd is een donker V-vormig motief te zien. De mannetjes hebben een kort gewei van ongeveer 5 cm en korte slagtanden die uit de muil steken. Doordat de vrouwtjes het hele jaar door vruchtbaar zijn, wordt deze exoot gezien als een invasieve soort en geldt er een nultolerantie. De muntjak komt bij ons vooral voor in bossen, maar op zich volstaat elke biotoop met voldoende dekking. Ook op vlak van voedsel zijn ze niet kieskeurig. Van grassen, kruiden, vruchten en jonge boompjes tot zelfs aas, muntjaks zijn echte alleseters. De schade voor de bosbouw kan dan ook vlug oplopen. Veegschade door deze soort komt voor op 20 tot 40 cm boven het maaiveld. Indien er wildbescherming voor ree geplaatst is, zal deze ook voldoende zijn voor de muntjak. Voorlopig komt de soort vooral voor in de provincies Antwerpen en Limburg. In Oost-Vlaanderen zijn ook al enkele exemplaren waargenomen in de regio’s Lokeren en Sint-Niklaas-Beveren (Bossen Ster-Haasdonk). Het ging hier gelukkig altijd over solitaire exemplaren. Mocht je met zekerheid een muntjak waarnemen in het bos, meld dit dan zeker aan het INBO via faunabeheer@ inbo.be.

Veegschade aangebracht door een damhert

Everzwijn (Sus scrofa)

Het wilde zwijn, everzwijn of kortweg ever kennen de meeste mensen wel. Dit robuuste varken met een borstelachtige vacht is voor veel mensen het symbool van woeste natuur en oerkracht. Helaas is het niet alleen rozengeur en maneschijn. Het everzwijn is in Vlaanderen aan een forse opmars bezig. In Limburg heerst er momenteel zelfs een echte plaag. Een everzwijn heeft een kop-romplengte tot 180 cm en weegt gemiddeld tussen de 100 en 150 kilogram. Indien er vermenging is met de bloedlijnen van onze gedomesticeerde varkens kunnen ze zelf nog groter en zwaarder worden. Net zoals de Chinese muntjak plant het everzwijn zich snel voort. De zeugen krijgen gemiddeld 8 tot 12 biggen per worp die na 15 maanden zelf geslachtsrijp zijn. Hoewel het hier om een inheemse soort gaat, is de schade die ze kunnen aanbrengen enorm. Vooral het omwroeten in privétuinen en het opeten van landbouwgewassen zorgen

vaak voor problemen. Bosbouwkundig kunnen everzwijnen wel nuttig zijn doordat het wroeten voor verjongingsvlakken zorgt waar allerlei planten en boomsoorten kunnen kiemen. Jammer genoeg zijn de populaties bijna altijd te groot voor het bos waardoor ze meer kwaad dan goed doen. Als bescherming tegen everzwijnen blijkt vooral het uitrasteren van een aanplant met lage elektrische draden efficiënt. Vandaag zijn everzwijnen vooral in Limburg een feit. Maar ook in Antwerpen, West-Vlaanderen en Vlaams-Brabant kun je ze terugvinden. In Oost-Vlaanderen werd onlangs een exemplaar gezien in de omgeving van Ninove.

Bever (Castor fiber)

Met zijn lengte van 1 meter is de bever het grootste knaagdier van Europa. Bevers hebben een bruine vacht en kunnen tot 30 kilogram wegen. Hun korte voor- en achterpoten zorgen ervoor dat ze zich wat stuntelig over het land be-

wegen. Maar dit wordt ruim gecompenseerd door hun beweeglijkheid in het water, waarbij ze hun platte staart gebruiken als roer. De bever leefde vroeger in heel Europa, maar door overbejaging en het kleiner worden van hun natuurlijke habitat, werd overleven moeilijker. In het verleden zijn meerdere pogingen gedaan om de soort terug op de kaart te zetten. Zo gebeurden er verschillende herintroducties in Wallonië en onze buurlanden. En met succes, want sindsdien is de bever terug van weggeweest. Bevers hebben over het algemeen een heel grote impact op de omgeving. Via de constructie van dammen creëren ze hun eigen leefomgeving. Stilstaand water van ongeveer 50 cm diep is ideaal. Bevers voeden zich met bladeren en twijgen. Hiervoor kunnen ze bomen tot wel 60 cm dik omknagen, bij voorkeur populieren, wilgen of berken. Wie een bever in zijn bos heeft, kan op zich niet veel doen. Enkel grote stevige draadkooien kunnen eventueel soelaas bieden om bomen toch groot te krijgen. Na de verovering van Vlaams Brabant, Antwerpen en Limburg is de bever ook bij ons aan een opmars bezig. Je kunt ze onder meer terugvinden in Vlassenbroek in Dendermonde en het Molsbroek in Lokeren. Ook langs de Zuid-Lede, de Durme en de Schelde zijn op veel plaatsen bevers aanwezig.

Bevers kunnen met hun scherpe voortanden bomen tot wel 60 cm dik omknagen.

Kruiden uit het bos

Sleutelbloem

Vroeger belandden kruidenvrouwtjes (en –mannetjes) op de brandstapel. Vandaag zijn de tijden gelukkig veranderd en is er opnieuw veel aandacht voor kruiden uit het bos. Deze keer hebben we het over Kerkesleutel, Bakkruid, Koekebloem of Sleutelbloem (Primula).

“Primula dats een kruut Tierste dat te lentin coemt uut, Ende taleerst dat bloemen draghet. Dit cruut, alsmen ons ghewaget, Ghedroncken met roeden wine, dats volmaeckte medicine

Ghedroncken in alre noet Jegent swaer evel groet.”

Jacob van Maerlant

Het sleutelbloemgeslacht telt zo’n 540 soorten die vooral in de berggebieden van Europa en Azië voorkomen, maar ook in

Noord-Amerika groeien. Vanwege hun decoratieve bloemen kun je tal van siervariëteiten terugvinden bij je plaatselijke bloemist, maar de Echte sleutelbloem is in onze streken de enige inheemse variant (tot 2000 m hoogte). Deze bijzondere plant is één van de eerste bloeiers in het voorjaar en geeft de voorkeur aan gefilterd of gedempt zonlicht. Andere namen zijn Gewone sleutelbloem of Gulden sleutelbloem.

De bladeren van sleutelbloemen kun je zowel vers als gekookt opeten. De bloemen zelf kun je dan weer gebruiken bij het bereiden van allerlei lekkers: confituur, wijn, salades en zelfs pannenkoeken of cake. Als kers op de taart heeft de plant ook nog een krampstillend en kalmerend effect. Maar let op, niet alle sleutelbloemen mogen gegeten worden!

Wist je dat ?

Aspirine uit de natuur

Wist je dat het woord boek afkomstig is van Germaanse woord voor beuk: ‘boche’?

Beukenhout vervulde vroeger immers een belangrijke communicatierol. Men kerfde tekens op dunne plankjes beukenhout, waardoor deze kunnen gezien worden als de eerste boeken. In deze rubriek gaan we op zoek naar niet-alledaagse weetjes rond bomen en bos. Deze keer bekijken we een echt manusje-van-alles: de wilgenbast.

Natuurlijke aspirine, zo wordt wilgenbast wel eens genoemd. Niet te verwonderen als je kijkt waarvoor deze boomsoort alle-

maal kan dienen. Al sinds jaar en dag is hij erg in trek in de (volks)geneeskunde voor zijn koortswerend en pijnstillend effect. Daarnaast kan het ook soelaas bieden bij maagkrampen, slaaploosheid, zenuwachtigheid en als ontsmetter. Tot op vandaag wordt wilgenbast gebruikt in druppeltjes en siroop tegen verkoudheden en pijn. En jawel hoor, ook de klassieke aspirinetabletjes die je in de apotheek kan terugvinden zijn oorspronkelijk gebaseerd op extracten uit de wilgenbast.

Bron: ‘Compendium van rituele planten in Europa’ Marcel De Cleene – Marie Claire Lejeune.

Populieren: welke kloon te kiezen?

Wanneer we een bosaanplanting doen met populier moeten we ons in eerste instantie afvragen welke kloon of variëteit we het best planten. De keuze voor de meest geschikte klonen moet in de eerste plaats gebeuren op basis van de standplaats. Ook de doelstellingen van de beheerder en de intensiteit waarmee de aanplanting opgevolgd zal worden zijn belangrijke criteria. Met dit artikel willen we je graag een houvast bieden bij de keuze voor de juiste klonen.

Een vleugje geschiedenis

Sinds de 18e eeuw worden in Europa kruisingen van populier gecultiveerd die ontstonden door natuurlijke kruisingen tussen de in Europa geïntroduceerde Amerikaanse zwarte populier (Populus deltoides) en de Europese zwarte populier (Populus nigra). Veel van deze kruisingen waren heel wat beter dan hun ouders op vlak van groeikracht, ziekteresistentie, rechtheid van de stam en andere belangrijke criteria. Die sterke individuen werden via stek ‘gekloond’, waardoor er genetisch identieke bomen geplant werden. Vandaar dat we spreken over klonen wanneer we de variëteiten van populieren bespreken. Enkele voorbeelden van deze oude bekende klonen zijn Robusta, Blauwe van Eksaarde en Marilandica.

Onder impuls van de luciferindustrie in Geraardsbergen werd na de Tweede Wereldoorlog enorm veel populier aan-

geplant in Vlaanderen. In 1948 richtte Swedish Match het toenmalig Instituut voor Populierenteelt op met het oog op de veredeling van nieuwe populierenklonen. Dit veredelingsprogramma zorgde voor de huidig beschikbare klonen en wordt momenteel verder gezet door het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO). Ook onze buurlanden ontwikkelden nieuwe populierenklonen in gelijkaardige veredelingsprogramma’s.

Welke kloon kies ik?

Een goede kloon moet over heel wat positieve eigenschappen beschikken. Zo willen we een boom die een goede houtkwaliteit levert, niet ziek wordt en een goede groeikracht en mooie vorm heeft. Bovendien willen we dat de kloon over een goed bewortelingsvermogen beschikt zodat we hem makkelijk als poot of stek kunnen aanplanten. Ook mogen zijn knoppen niet te vroeg in het voorjaar uitlopen of te laat in het najaar sluiten om vorstschade te vermijden. Er worden in totaal vier basissoorten gecombineerd om de gewenste veredelde klonen te verkrijgen. Elk met zijn eigen positieve eigenschappen:

Overzichtstabel met de eigenschappen van een aantal veelgebruikte klonen die momenteel op de markt verkrijgbaar zijn:

Basissoort

Europese zwarte populier (Populus nigra)

Amerikaanse zwarte populier (Populus deltoïdes)

West-Amerikaanse balsempopulier (Populus trichocarpa)

Aziatische balsempopulier (Populus maximowiczii)

Positieve eigenschappen

Klein blad (minder gevoelig aan topbreuk)

Resistent aan populierenkanker

Goede houtkwaliteit

Resistent aan roestziekte

Goede groeikracht, sterke hoogtegroei en rechte vorm

Sterk bewortelingsvermogen

Weinig veeleisend naar bodem

Goede groeikracht

Resistent aan roestziekte

Met deze 4 verschillende basissoorten werden verschillende types kruisingen gemaakt. Hieronder een overzichtje van de verschillende kruisingstypes met enkele voorbeelden van veel aangeplante klonen die momenteel op de markt zijn.

Muur, Vesten, Oudenberg, Koster.

Klonen van dit kruisingstype zijn over het algemeen fijn betakt en hebben in vergelijking met de andere hybriden een kleiner blad waardoor ze beter tegen de wind kunnen. Ze groeien wat trager maar zijn meestal beter bestand tegen ziektes.

Dxn TxM

Bakan en Skado.

populierenklonen

Grimminge.

Snelle groeiers met een zeer groot blad. Deze klonen halen op goede bodems een zeer hoge aanwas. Ze zijn door hun grote bladeren wel gevoelig aan de wind. Je plant ze dus best niet aan op windgevoelige plaatsen of in lijnbeplantingen. Door hun sterke groeikracht is het van belang om tijdig op te snoeien. Dit moet een stuk sneller dan bij de DxN-klonen. Als de snoei onvoldoende wordt opgevolgd, kom je hopeloos te laat en verlies je de potentie om kwaliteitshout te oogsten. Ook vroege najaarsvorst of late voorjaarsvorst vormen een probleem. Plant ze op een beschutte standplaats om vorstschade te vermijden.

Legende: N = Europese zwarte populier

D = Amerikaanse zwarte populier

T = West-Amerikaanse balsempopulier

M = Aziatische balsempopulier

Dender en Marke.

Dx(TxD) (DxT)xM

Deze kloon heeft een groter blad dan de DxN-klonen en is gevoeliger aan de roestziekte. Opletten dus! Niet aan te planten op locaties waar het risico op roestziekte hoog is. Hij loopt laat uit waardoor hij geschikt is voor hoger gelegen streken.

Eveneens zeer snelle groeiers met een groot blad. Ze doen het qua ziektegevoeligheid even goed als de TxMklonen maar hebben door hun zeer snelle groei wel de neiging om zware takken te maken. Ook hier moet je dus zeker goed opvolgen en tijdig werk maken van zowel vormsnoei als opsnoeien.

Bij het kiezen van klonen is het altijd interessant om aan risicospreiding te doen.. Op die manier bescherm je. het bosbestand wanneer er. iets mis zou gaan. met die ene kloon..

Legende:

Lay-out: zowel de tabel als de legende opmaken met kleurcodes

Bodemeigenschappen

■ optimale standplaats

■ gemiddelde standplaats (de kloon groeit goed, ondanks sommige factoren die zijn productiviteit beïnvloeden)

■ slechte standplaats (de kloon kan overleven maar zal in slechte conditie zijn en zal een slechte productie hebben)

Ziektegevoeligheid, gevoelig aan vorstschade en windgevoeligheid

■ niet of een beetje gevoelig

■ gevoelig

■ zeer gevoelig

trager, zijn weinig vorstgevoelig en kunnen ook goed tegen de wind. Maar door hun gevoeligheid aan de roestziekte zouden we op korte termijn in de problemen kunnen komen wanneer we deze oude klonen opnieuw op grote schaal zouden aanplanten. Met hun eigenschappen zijn ze wel zeer geschikt om te gebruiken in lijnbeplantingen. In bomenrijen is het risico op de roestziekte veel kleiner omdat de wind veel beter door de bomen kan. Hierdoor drogen de bladeren sneller op en heeft de schimmel die roestziekte veroorzaakt minder kans om zich snel te verspreiden.

Vormsnoei en opsnoeien

■ makkelijk

■ matig makkelijk

■ moeilijk

Groeisnelheid

M matig

S sterk

ZS zeer sterk

dwongen in twee fases moet gebeuren. Als je over een voldoende grote oppervlakte spreekt (meerdere hectares) is dit uiteraard geen probleem en kan het net interessant zijn om gefaseerd te kappen.

Voor meer info kan je altijd terecht bij de bosgroepen. Voor boseigenaars die populieren willen planten hebben wij een folder ter beschikking met meer informatie. Twijfel zeker niet om dit op te vragen. Ook in de vorige edities van de Bosbode verschenen al enkele artikels over de populier(1).

In bovenstaande overzichtstabel staan enkele recent veredelde klonen. Oude klonen, zoals bv. Robusta, hebben we bewust niet opgenomen in het overzicht, ook al zijn deze bij heel wat boseigenaars nog altijd populair. Deze klonen behoren tot het DxN kruisingstype en groeien dus

Bij het kiezen van klonen is het altijd interessant om aan risicospreiding te doen. Als de volledige aanplanting wordt aangelegd met één kloon en er gaat in de omlooptijd van het bos iets mis met die ene kloon kan het volledige bosbestand kapot zijn. Het is dus veiliger om voor twee of nog meer hybriden te kiezen.

Let er wel op dat je klonen kiest met een gelijkaardige groeisnelheid om ervoor te zorgen dat de volledige aanplanting op hetzelfde ogenblik kaprijp is. Op die manier voorkom je dat de kapping noodge-

Waar kan je de populierenklonen verkrijgen?

Volgende boomkwekers in België hebben de kwekersrechten om de INBOklonen te vermeerderen en te verkopen:

• Boomkwekerij Sylva, Waarschoot

• Boomkwekerij Van De Vijver, Oosterzele

• Boomkwekerij Op De Beeck, Putte

• Boomkwekerij Van Goidsenhoven, Holsbeek

• Pépinière Demarbaix, Gottignies

Overzichtstabel met de eigenschappen van een aantal veelgebruikte klonen die momenteel op de markt verkrijgbaar zijn:

(1)Jaargang 11 –nr 2: “Ecologisch beheer van populierenbossen”; Jaargang 12 – nr 3: “Populier: een Oost-Vlaams streekproduct”

Wat is er aan de hand met de fijnspar?

Sinds het einde van de zomer kleuren heel wat fijnsparren oranjebruin en gaan ze vervolgens dood. De voorbije maanden kregen de Oost-Vlaamse bosgroepen dan ook regelmatig vragen hierover van boseigenaars. Na een terreinbezoek bleek het telkens te gaan over een aantasting door Letterzetter.

Letterzetter?

Nog nooit van gehoord …?

De Letterzetter of Ips typographus is een kleine (4 tot 5,5 mm lang) donkerbruine kever. Hij komt vooral voor op sparren, in het bijzonder op de fijnspar, maar kan ook andere naaldbomen aantasten. De kever leeft onder de schors van de sparren en maakt daar gangen waarin eitjes worden gelegd. In normale weersomstandigheden komt de Letterzetter maar in beperkte mate voor in onze bossen. Gezonde fijnsparren kunnen zich normaal gezien ook voldoende verweren tegen de Letterzetter. Maar de lange en droge zomers van de voorbije twee jaar hebben gezorgd voor een verzwakking van onze fijnsparren. Deze klimaatom-

standigheden zijn bovendien ook nog eens ideaal voor een massale voortplanting van de kever. Met een enorme aantasting van fijnsparbossen door Letterzetter tot gevolg.

Hoe herken je aangetaste fijnsparren?

Bomen die aangetast zijn door Letterzetter gaan onherroepelijk dood. De scheuten en takken kleuren oranjebruin en uiteindelijk sterft de volledige kroon af. Aangetaste bomen hebben daarnaast ook kleine gaatjes in de schors die je met het blote oog niet altijd kunt zien. Dit zijn de zogenaamde ‘uitvliegopeningen’ van de kevers. De kevers zoeken zich langs deze openingen een weg naar buiten eenmaal ze verpopt zijn onder de schors.

Kenmerkend voor aantasting door Letterzetter is het typische gangenpatroon dat de kever maakt in het hout (net onder de schors). Dit bestaat uit een hoofdgang met loodrecht daarop zijgangen gegraven door de larven. Het heeft iets weg van de regels van een boek, vandaar ook de naam van de kever.

Wat doe je ermee?

Als je in je bos aantasting door Letterzetter vaststelt, moet je alle aangetaste bomen zo snel mogelijk verwijderen. De gevelde bomen en de kronen van de bomen moeten volledig opgeruimd worden.

De aanwezigheid van Letterzetter moet bovendien ook gemeld worden aan het Federaal Agentschap voor de Voedselveiligheid (FAVV –zie http://www.favv.be/meldingsplicht/).

Uitzicht van een bos met aangetaste fijnsparren.

Uitvliegopeningen in de schors. © Quentin Leroy (OWSF)

Het typische gangenpatroon van de Letterzetter in het hout net onder de schors.

Wie heeft er toegang tot mijn bos?

Voor opengestelde bossen. kan er een jaarlijkse subsidie. aangevraagd worden. bij het ANB.

Code Napoléon

Het burgerlijk wetboek, dat destijds werd ingevoerd door Napoleon, voorziet dat iedereen het recht heeft om zijn goed af te sluiten, inclusief de private wegen gelegen op dat goed. In sommige gevallen zijn hierop wel uitzonderingen. Zo kunnen er erfdienstbaarheden zijn vastgelegd die bepalen dat je als eigenaar uitweg moet verlenen aan de ingesloten percelen die enkel via jouw perceel bereikbaar zijn. Dit zogenaamde ‘recht van doorgang’ geldt vanzelfsprekend enkel voor de eigenaars en de gebruikers van de ingesloten percelen. Een andere uitzondering is wanneer de private weg die over jouw eigendom loopt opgenomen is in de ‘Atlas der Buurtwegen’. Ook wanneer dergelijke buurtwegen deel uitmaken van een privaat kadastraal perceel worden ze, zolang de weg in gebruik is, toch beschouwd als deel van het openbaar domein van de overheid. Wanneer een buurtweg gedurende een periode van 30 jaar geen publiekelijk gebruik kent, vervalt zijn ‘openbaar karakter’ en heeft de gemeente ook niet langer de plicht deze te onderhouden.

Inventarisatie en handhaving

In een aantal uitzonderlijke gevallen mogen personen aangesteld door het Agentschap van Natuur en Bos (ANB) onaangekondigd jouw bosperceel betreden. In het kader van de gewestelijke bosinventaris die op regelmatige basis voor gans Vlaanderen wordt opgemaakt, worden steekproefsgewijs bepaalde bospercelen geïnventariseerd. In deze steekproef zitten ook private bospercelen en in het Bosdecreet is dan ook voorzien dat personen die aangesteld zijn voor het uitvoeren van deze inventaris toegang hebben tot alle betrokken bospercelen. Ook de natuurinspecteurs van het ANB hebben het recht om in het kader van hun handhavingsopdracht de nodige controles te doen in private bospercelen. Andere medewerkers van het ANB zijn soms gemachtigd om een privaat bosperceel te betreden via een toe-

stemming die de betrokken eigenaar zelf geeft bij de aanvraag van een vergunning of subsidie voor zijn bosperceel.

Principiële toegankelijkheid

Met het begrip ‘principiële toegankelijkheid’ wordt de wettelijke bepaling bedoeld dat alle bossen (zowel openbare als private) toegankelijk zijn op de wegen voor voetgangers (en dus niet voor bijvoorbeeld mountainbikers of ruiters). Bospercelen zonder duidelijke wegen zijn dus niet toegankelijk. Op basis van het burgerlijk wetboek (zie terug) kunnen private eigenaars er evenwel nog altijd voor kiezen om de private wegen die door hun bos lopen ontoegankelijk te stellen. Dit kan enkel op een wettelijke manier gebeuren door gebruik te maken van het officiële signalisatiebord ‘Verboden toegang – privé-eigendom’. Dit bord kan worden aangebracht zonder enige verantwoording af te leggen ten opzichte van de overheid of derden.

Omgekeerde toegankelijkheid

Enkel in openbare bossen beheerd door het ANB (en dus niet in private bossen) geldt het principe van de ‘omgekeerde toegankelijkheid’. Dit houdt in dat in deze bossen de wandelaar (dus niet de mountainbiker of de ruiter) het recht heeft om de paden te verlaten en ook midden in het bosperceel mag wandelen. Dit recht, dat tot voor kort enkel gold binnen de speelzones, is nu van kracht in alle openbare bossen; tenzij een andere toegankelijkheidsregeling van kracht is. Lokaal kan er via bordjes ook aangeduid worden dat er plaatselijk van dit recht wordt afgeweken omdat er bijvoorbeeld bepaalde dieren aan het broeden zijn of omdat de veiligheid van de bezoeker in het gedrang komt wan neer er van de paden afgeweken wordt. Ook mensen met een hond moeten op het pad blijven en hun hond aan de lijn houden. De boscomplexen waar deze ‘omgekeerde toegankelijkheid’ werd in gevoerd kan je consulteren via www.na tuurenbos.be/buitendepaden

Openstellen voor publiek

Als eigenaar kan je ook beslissen om jouw bosdomein open te stellen voor het publiek. Daarvoor kan er een toegankelijkheidsregeling worden opgesteld waarin je gedetailleerd vastlegt in welke zones toegang verleend wordt tot elk type van recreant (vb. wandelaar, fietser, ruiter) en welke zones niet opengesteld zijn. Deze regeling wordt in het bos aangeduid door specifieke bebording die kosteloos door het ANB ter beschikking wordt gesteld. Voor opengestelde bossen kan er een jaarlijkse subsidie aangevraagd worden bij het ANB. Voor bepaalde inrichtingswerken (vb. onderhoud van wegen) die kaderen in de openstelling kan er ook een projectsubsidie worden aangevraagd. Tenslotte is er ook nog een verzekering ‘Burgerlijke Aansprakelijkheid’ die door ANB gratis wordt aangeboden aan eigenaars die hun bos openstellen. In het geval dat zij aansprakelijk zouden worden gesteld voor schade aan recreanten ten gevolge van het toegankelijk zijn van hun boseigendommen zal deze polis de geleden schade vergoeden aan de recreanten. Mocht je interesse hebben om jouw bos open te stellen, dan kan je uiteraard altijd terecht bij de bosgroep voor bijkomende info en ondersteuning.

Verboden toegang –privé-eigendom: het officiële signalisatiebord

Speelzone: tot voor kort gold omgekeerde toegankelijkheid enkel binnen de speelzones.

met David

Snoeien doet groeien

we kleine bosbouwkundige ingrepen zelf kunnen uitvoeren in het bos. In deze editie gaan we dieper in op het vormsnoeien van bomen.

Wat is het?

Vormsnoei wordt voornamelijk gedaan om te zorgen voor een goede houtkwaliteit in de toekomst. We doen de boom niet sneller groeien, maar zorgen ervoor dat de stamspil zo recht mogelijk is en dat de boom volop investeert in zijn hoogtegroei.

Vormsnoei passen we vooral toe in jonge aanplantingen (ongeveer 2-6 jaar). De wonde van de afgeknipte tak is dan nog klein en groeit snel dicht. Als algemene regel geldt dat takken dikker dan 5 cm best niet gesnoeid worden om het risico op ziektes te vermijden. Het belangrijkste doel is om ervoor te zorgen dat de spil van de stam zo recht mogelijk is. Hiervoor moeten dubbele toppen of dominante zijtakken (ook zuigers genoemd) verwijderd worden. We zorgen er dus voor dat de boom één duidelijke topscheut behoudt. Omdat zuigers vaak ook belangrijk zijn voor de groei van de boom is het beter om dergelijke takken in te korten in plaats van aan de basis af te knippen. Op deze manier wordt de groei van de tak geremd, ontstaat er geen grote wonde en behoudt de boom een groter deel van zijn bladmassa. Naast zuigers en dubbele toppen moeten ook takken met een scherpe takaanzet gesnoeid worden. Bij deze takken bestaat het risico dat, wanneer de takken dikker worden, de schors ingroeit en voor zwakke plekken in de boom zorgt. Een probleem dat bij grotere bomen nog moeilijk te herstellen is.

Takkraag

Bij het snoeien is het enorm belangrijk dat we de takkraag niet beschadigen. In deze zone zit namelijk een groot deel van de groeikracht. Als we de takkraag beschadigen, zal de boom veel meer moeite hebben om de snoeiwonde te overgroeien.

Om een rechte stamspil te verkrijgen gaan we dubbele toppen en dominante zijtakken verwijderen.

(1) Dubbele toppen, (2) takken met een scherpe aanzet, (3) dominante zijtakken of zuigers (tekening SRFB)

Wanneer en hoeveel moet ik snoeien?

De beste periode om te snoeien is de nazomer. In deze periode kan de boom snel reageren om de wonde te dichten en is de sapstroom minder sterk. Want een sterke sapstroom (zoals in het voorjaar) speelt de verspreiding van schimmels in de hand. In de praktijk wordt er echter vaak gekozen om in de winter te snoeien omdat je dan meer overzicht hebt. Over het algemeen geldt dat er nooit meer dan 30% van de bladmassa weggenomen mag worden, anders vertraagt dit de groei te veel. Als er toch meer bladmassa weg moet, is het best dit te verspreiden over meerdere jaren. Bij vormsnoei is het niet nodig om alle boompjes te snoeien. Aangezien er uiteindelijk slechts 60 tot 100 bomen overblijven (de toekomstbomen) is het voldoende om, verspreid over het bos, 100 tot 200 bomen te snoeien. Op deze manier zijn er later nog voldoende

keuzemogelijkheden voor het selecteren van toekomstbomen en bespaart de boseigenaar zich een hoop werk.

Materiaal

Voor het snoeien gebruik je best een snoeischaar of takkenzaag. Welk gereedschap je ook gebruikt, zorg ervoor dat het voldoende scherp is zodat er een mooie, vlakke snoeiwonde ontstaat. Een rafelige wonde groeit moeilijker dicht en gaat sneller infecteren. Het kan raar lijken, maar ontsmet het gereedschap ook regelmatig om de verspreiding van ziektes te vermijden.

“Bij het vormsnoeien zorgen we ervoor dat de boom één duidelijke topscheut behoudt. Gebruik hierbij een scherpe snoeischaar of takkenzaag zodat er een mooie vlakke snoeiwonde ontstaat.”

Veilig werken in het bos

Werken met kettingzagen, opsnoeien van bomen, hout klieven,… sommige boswerken zijn niet altijd even vanzelfsprekend. Daarom is het belangrijk om jezelf goed te beschermen met zogenaamde PBM’s of ‘Persoonlijke Bescherming Middelen’. Ook wij moedigen boseigenaars graag aan om op een veilige manier het bos in te trekken. Daarom bieden we onze leden 10 tot 30% korting aan bij aankoop van kwalitatieve veiligheidskledij bij Wolfswinkel. Want veiligheid in het bos is een must!

De zaagbroek

Een kettingzaag maakt gemiddeld 2000 kettingomwentelingen per minuut, wat overeenkomt met een snelheid van ongeveer 70 km/uur. Daarnaast zijn de tanden van de ketting zo gemaakt dat we gemakkelijk door stevig hout kunnen zagen. Geen wonder dus dat, wanneer een draaiende kettingzaag een onbeschermd lichaamsdeel raakt, de gevolgen niet te overzien zijn. De meeste ongevallen met kettingzagen richten schade aan de be-

nen aan. Draag dus altijd een zaagbroek bij het uitvoeren van zaagwerken in het bos.

Een zaagbroek is opgebouwd uit verschillende lagen lange vezels die het kettingzaagtandwiel laten vastlopen wanneer de kettingzaag in aanraking komt met de benen. Let wel op, hoe langer het zaagblad, hoe langer het duurt voor de losgetrokken vezels de kettingzaag tot stilstand brengen. Kies bij een lang zaagblad dus voor een broek van het zwaardere type.

Er zijn drie soorten zaagbroeken: type A, type B en type C. Bij een type A zaagbroek loopt de beschermlaag door tot aan de buitenkant van de linkerbroekspijp en de binnenkant van de rechterbroekspijp. Dit type biedt voldoende bescherming en heeft door zijn beperkt gewicht het hoogste draagcomfort. Bij type B en C loopt de beschermlaag verder door, wat het draagcomfort verminderd. Deze types worden in België dan ook minder gebruikt. Let op, de broek te veel wassen verzwakt de beschermlaag. Voor één keer is het dus gerechtvaardigd om met een vuile broek rond te lopen. Volg in ieder geval de wasvoorschriften op het etiket nauwkeurig op, zodat de broek nog lang zijn beschermende functie behoudt.

Naast het ontwerp is ook de juiste maat van groot belang. Een te ruime broek zal sneller ‘omdraaien’ als de motorzaag de broek raakt. Daarnaast hebben veel zaagbroeken de neiging in het kruis uit te scheuren. Kies daarom voor een broek met versterkt kruis of stretchstof. En let ook op het CE-label, zo weet je zeker dat de broek door de strenge EUnormen geraakt is.

Valhelmen en gehoorbescherming

Voor het inkorten van al afgezaagd hout is een valhelm niet per se nodig. Bij het vellen van bomen, groot én klein, is een helm wel sterk aangeraden. Ingedroogde en dode takken vallen soms eerder dan de boom zelf. Ook bij het knotten van bomen kan er al eens een tak richting hoofd en ogen zwiepen. Vervang de helm regelmatig. Het plastiek kan op termijn brozer worden door de blootstelling aan uv-stralen waardoor de helm niet meer voldoende bescherming biedt. De meeste helmen zijn tegenwoordig uitgerust met een UV indicator: wanneer die wit uitslaat, is de helm toe aan vervanging.

Veiligheidshelm met UV indicator.

Veiligheidsschoenen en -handschoenen geven de nodige extra bescherming.

Veiligheidskledij van kop tot teen

Maar het gevaar komt niet altijd van boven. Rondvliegende houtvezels, zwiepende takken of wegspringende steentjes kunnen gevaarlijke projectielen worden wanneer ze richting het gezicht gekatapulteerd worden. Een vizier kan hier een oplossing voor bieden. Soms vliegen er echter nog stukjes onder het vizier door. Een combinatie met een aanslagvrije veiligheidsbril is dan ideaal.

Naast je ogen en gezicht is het ook belangrijk om zorg te dragen voor je oren. Een kettingzaag produceert zo’n 115 dB terwijl een blootstelling aan 90 dB al na 3 uur voor blijvende gehoorschade zorgt.

Kneedbare oordoppen of oorproppen vormen al een zekere bescherming, maar beter zijn losse of aan de helm bevestigde oorkappen die over de oren gaan. Wil je echt 100% zeker zijn dat je geen gehoorschade oploopt, ga dan eens op bezoek bij een hoorcentrum voor op maat gemaakte oordoppen!

Hoe kan ik gebruik maken van mijn korting?

· Surf naar www.wolfswinkel.nl/bosgroepen Start de registratie.

Kies bij type klant voor de keuze Donateurs/Leden Natuurorganisatie.

Vul je persoonlijke gegevens in. Kies onderaan bij organisatie voor Bosgroepen. Druk op registreren.

Vanaf nu kun je gebruik maken van de korting!

Heb je al een account bij Wolfswinkel. nl? Stuur dan een mail naar klantenservice@wolfswinkel.nl en zij passen jouw account zo snel mogelijk aan!

Losse oorkappen bieden een goede bescherming tegen gehoorschade.

Dag van de Boseigenaar

Eén keer per jaar zetten we tijdens Dag van de Boseigenaar alle boseigenaars in de bloemetjes. Dit jaar doen we dat op zondag 9 december. Inderdaad, midden in het plantseizoen, dus wat is er gepaster dan het organiseren van een grootschalige plantactie? Samen met de andere Vlaamse Bosgroepen vormen we in totaal meer dan 5 ha akker om tot mooi inheems bos. Op die manier dragen ook wij bij aan een bosrijker Vlaanderen.

In Oost-Vlaanderen zorgen we voor nieuw bos aan de Windekemolen in Oosterzele. Daar planten we tussen 9.30u en 12.30u samen met onze leden 1600 inheemse boompjes aan. Naast de plantactie worden ook twee gegidste wandeltochten in de omgeving voorzien waar iedereen zich vrijblijvend op kan aansluiten. Afsluiten doen we met een lekker aperitiefje. Ook de andere Bosgroepen organiseren plantacties:

West-Vlaamse Bosgroepen

Zondag 9 december 13.30u – 16.30u

Beernem

Bosgroep Limburg

Zondag 9 december 10.00u – 16.00u

Alken

Antwerpse Bosgroepen

Zondag 9 december 9.30u – 14.00u

Mol

Meer informatie vind je op www.bosgroepen.be

Midden oktober vond voor de vierde keer De Week van het Bos plaats, met dit jaar als thema ‘Ravot je rot.’ Uiteraard gingen ook wij ravotten in het bos! Op maandag 15 oktober verzamelden leerlingen van Basisschool De Wante en bewoners van Woon- en Zorgcentrum Haagwinde aan Wereldboom ‘De Grote Meneer’ in Horebeke. Daar vertelden de senioren aan de hand van foto’s, boeken en bosbouwwerktuigen verhalen over het bos en de streek, doorspekt met persoonlijke anekdotes en plaatselijke legendes. Nadien gingen de kinderen het bos in voor een educatieve tocht onder begeleiding van bosgroepbestuurder Raoul D’Hoosche. Op het einde van de wandeltocht plantten de leerlingen twee jonge eikjes aan in het bos: eentje voor het rusthuis en eentje voor de klas. Zo verbonden ze het heden en het verleden

op een symbolische wijze onder de Wereldboom. Afsluiten deden we met de lekkere snacks van Fruithoeve Picard!

Jong en oud komen samen bij ‘De Grote Meneer’ tijdens Week van het Bos

Met een dertigtal enthousiaste wandelaars trokken we op zondagnamiddag 28 oktober het bos in. In de herfst is het bos ongetwijfeld op zijn mooist : de vele kleuren van de bladeren, de vochtige geur van aarde en mos en natuurlijk ook de mysterieuze paddenstoelen … Natuurgids Lia Van Landschoot toonde ons de mooiste hoekjes en kantjes van het Hooggoed in Sint-Maria-Aalter. En uiteraard kwamen we over de paddenstoelen heel wat te weten!

Extra bos voor de Vlaamse Ardennen!

Begin dit jaar lanceerde het Agentschap voor Natuur en Bos een projectoproep om op zoek te gaan naar gronden die bebost kunnen worden. Zowel private personen als openbare besturen konden een projectvoorstel indienen. Belangrijke randvoorwaarde was dat de gronden gelegen moesten zijn in een groene gewestplanbestemming of in een Natura 2000-zone. De weerhouden projecten kunnen rekenen op een subsidie van maximum 2,5 €/m². De middelen zijn afkomstig uit het Boscompensatiefonds, geld dat gebruikt wordt om ontbossingen elders in Vlaanderen te compenseren.

Van de 8 goedgekeurde projecten liggen er maar liefst 2 in de Vlaamse Ardennen. Beide dossiers werden ondersteund door de Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender. Het eerste project is gesitueerd in de omgeving van het Koppenbergbos in Oudenaarde. Daar zal een private eigenaar bijna 2 ha grond aankopen om vervolgens te bebossen met streekeigen

bomen. Deze bosuitbreiding maakt deel uit van een realisatie van bijna 8 ha natuur- en bosontwikkeling op voormalige landbouwgronden. Het tweede project sluit aan bij het Natura 2000-gebied ‘de Steenbergse Bossen’ in Zottegem. Daar zal een andere private eigenaar 2,4 ha weiland aankopen om te bebossen. Op die manier leveren zij ook daar een concrete bijdrage aan de ambitieuze natuurdoelstellingen voor dit gebied.

Waarschijnlijk lanceert het ANB begin volgend jaar opnieuw een dergelijke projectoproep. Mocht je van plan zijn om gronden, gelegen in natuurgebied, aan te kopen om ze vervolgens te bebossen, neem dan zeker contact op met je bosgroep. We kunnen samen kijken om een projectvoorstel uit te werken en wie weet kan ook jouw bebossingsproject rekenen op een fikse financiële ondersteuning.

Op zoek naar paddenstoelen in het Hooggoed…

De zomer van 2018 gaat de geschiedenis in als de warmste zomer in België sinds het begin van de metingen in 1833 en met uitzonderlijk weinig neerslagdagen. Dat is toch hoe de meesten hem zullen herinneren: heet en droog. En ook in het bos liet dit zijn sporen na. Omdat we regelmatig vragen kregen van boseigenaars naar de effecten van dit weer, delen we graag even onze praktijkervaringen.

Vrijstellingen: ook het onkruid ziet af Net als de boompjes, heeft ook de concurrerende vegetatie te lijden onder de hitte en is niet alles meteen overwoekerd. In sommige gevallen lijkt het zelfs beter om nog wat te wachten met maaien, zodat de jonge planten niet te veel aan de zon en de warmte worden blootgesteld.

Aanplantingen: uitval maar niet overal Tegen het einde van de zomer lezen we dat de uitzonderlijke condities voor schade hebben gezorgd in de landbouw. Dit doet het ergste vrezen voor de laatste reeks aanplantingen, maar al bij al valt de uitval goed mee. Op plaatsen waar laat werd geplant of in minder goede omstandigheden (vb. te nat) heeft de droogte en warmte zeker bijgedragen aan extra uitval. Ook de lange droogte van het voorjaar 2017 heeft wellicht nog altijd zijn effect.

Goede groei bij veel bomen Bomen in volle groei en op een geschikte standplaats doen hun voordeel bij de vele uren zonneschijn en warmte. Ze groeien als kool en maken extra bladmassa en hout aan.

Aantastingen krijgen vrij spel Bij sommige boomsoorten is er wel schade. Gevoelige oudere bomen zoals monumentale beuken – een soort die sowieso warmtegevoelig is – verliezen hun bladeren of sterven versneld af. Ook de Letterzetter houdt lelijk huis in sparrenbestanden (zie ook pg. 11 in deze Bosbode). Bij de Zwarte els vreet het elzenhaantje heel wat bladmassa weg. Het warme weer

zorgt namelijk voor extra generaties van deze schadelijke insecten. De essen daarentegen lijken het afgelopen jaar in betere conditie, omdat de schimmel die hen aantast net minder kans heeft door de droge omstandigheden.

We willen zeker geen wetenschappelijke of algemene conclusies trekken uit deze vaststellingen, maar het uitzonderlijk weer zorgt duidelijk voor merkbare effecten. De verwachtingen zijn wel dat de klimaatverandering meer van dit soort extremen met zich mee brengt. Reden te meer om als bosbeheerder ver vooruit te denken en klimaatslim je bos te beheren.

Nu ook tekenencefalitis in België?

Teken zijn vooral bekend voor het overdragen van de Ziekte van Lyme, maar ze kunnen ook een virus doorgeven dat tekenencefalitis (TBE) veroorzaakt. Die virale infectie kan in extreme gevallen leiden tot hersenvliesontsteking, al blijft het in 70% tot 80% van de gevallen enkel bij een grieperig gevoel. Toch is het belangrijk aandachtig te zijn. Omdat TBE een virale infectie is, is de aandoening niet te behandelen.

Oorspronkelijk kwam het virus voornamelijk voor in Midden-Europa. Maar door de klimaatopwarming wordt de kans op besmetting ook hier groter. Vorig jaar zijn voor het eerst drie besmettingen met TBE vastgesteld in

Nederland. Op Belgisch grondgebied werd er tot nu toe nog geen besmetting vastgesteld, maar daar kan binnenkort verandering in komen. Het virus is deze zomer bij een Limburgse tuinbouwer en een jonge vrouw uit Gent aangetroffen. Of de twee ook in ons land besmet zijn geraakt, is nog niet duidelijk aangezien ze beiden ook rondgereisd hebben in het buitenland. Het Instituut voor Tropische Geneeskunde onderzoekt daarom teken die het Instituut verzamelde op de mogelijke besmettingsplaatsen. En dat zal het telkens doen wanneer er twijfel is over de plek van besmetting. Want het ITG wil harde bewijzen voor het vermoeden dat tekenencefalitis opgerukt is tot in ons land.

De ziekte kan je wel proberen voorkomen met een vaccin. Zo is er in Oostenrijk, waar erg veel teken besmet zijn met TBE, al sinds 1989 een vaccineringsbeleid. Maar België is geen risicogebied, ook niet als de teken uit Gent en Limburg drager van het virus zouden blijken. Systematisch vaccineren is dus zeker nog niet nodig volgens het Instituut. Wel moeten we met z’n allen altijd alert zijn op tekenbeten. Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid lanceerde eerder dit jaar al de sensibiliseringscampagne “wees niet gek, doe de tekencheck.” Alle informatie hierover kun je terugvinden op http://www.tekenbeten.be

Bron: vrtnws.be

’t Is weer voorbij die mooie zomer…

Draag met jouw bos en kennis bij aan wetenschappelijk onderzoek!

De Koninklijke Belgische Bosbouwmaatschappij (KBBM) onderzoekt momenteel, samen met 5 universiteiten en 2 onderzoeksinstellingen, welke boomsoorten het meest geschikt zijn voor het klimaat van de toekomst. Wil je graag een steentje bijdragen aan het onderzoek? Privéboseigenaars kunnen proefvlakken van minstens 25 are aanbieden voor het project. Neem bij interesse

contact op via nicolas.dassonville@srfbkbbm.be. Wie wil, kan het project ook financieel steunen.

Voor meer info: kbbm.be/nl/arboretums

Ook de KU Leuven voert momenteel een onderzoek uit naar bosbeheer. Via een enquête willen ze de huidige en toekomstige trends in bosbeheer in kaart brengen om zo een beter beeld te krij-

Vlaams hout

Op 21 februari vindt in het Meerdaalwoud de allereerste houtverkoop in Vlaanderen plaats via houtpark. De bossen van de Vlaamse Overheid leveren jaarlijks ongeveer 100.000 m³ hout op. Traditioneel wordt dit hout staande in het bos (= op stam) verkocht. Via een verkoop op een houtpark met liggende stammen hoopt het Agentschap voor Natuur en Bos dat deze stammen bij lokale houtverwerkers in België of de buurlanden terechtkomen. Die kampen met grote bevoorradingsproblemen omdat hout van een traditionele verkoop op

stam vaak voor verwerking verscheept wordt naar Azië waarna het, als halffabricaat of eindproduct, terugkeert naar Europa of Noord-Amerika. De stammen komen uit bossen in heel Vlaanderen en zijn samen goed voor ongeveer 500 m³ hout van de beste kwaliteit die de Vlaamse bossen te bieden hebben. Ongeveer 15% van de stammen zijn afkomstig van bomen die de voorbije winter zijn omgewaaid door stormen. Het merendeel van de stammen is het resultaat van weldoordacht en duurzaam bosbeheer.

gen van de verschillende visies op bosbeheer. De verzamelde informatie zal uiteindelijk ook bijdragen aan een grootschalige studie rond de toekomstige houtbeschikbaarheid in Vlaanderen. De enquête duurt een klein halfuurtje en kan je terugvinden via bosbeheervlaanderen.limequery.com/959129 of op onze facebookpagina. Wij zijn in ieder geval al benieuwd naar de resultaten!

Eerste Vlaams Houtpark streeft naar lokale verwerking van

Resultaten houtverkoop op stam Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

Naar jaarlijkse gewoonte organiseerde Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord op 27 september 2018 haar houtverkoop op stam. Deze keer werd in totaal 7211 m³ hout van 51 verschillende boseigenaars te koop aangeboden. Dit werd verdeeld in vier loten naaldhout, twee loten populier, één lot loofhout en twee gemengde loten. De resultaten van de verkoop waren zeer mooi! Acht loten werden verkocht voor een gemiddeld bedrag van 26,45 euro per m³. Slechts één lot werd ingehouden wegens onvoldoende bod. De bosgroep zorgt nu voor de verdere administratieve afhandeling van de verkoop en zal de uitvoering van de exploitaties samen met de betrokken eigenaars opvolgen.

Houtverkoop bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

Ook bosgroep Midden Oost-Vlaanderen organiseert in het voorjaar van 2019 opnieuw een gezamenlijke houtverkoop voor haar leden. Het kappen van bomen is vaak een noodzakelijk beheerwerk en kan soms nog iets opleveren. Het organiseren van deze werken vraagt echter heel wat voorbereiding en kennis van zaken. Daarom ondersteunt de bosgroep hierbij graag zijn leden via een jaarlijkse houtverkoop. Door deel te nemen aan de houtverkoop heb je als boseigenaar minder administratieve lasten en kun je betere prijzen krijgen voor je hout. Daarnaast zorgen wij voor duidelijk vastgelegde afspraken met houtkopers/exploitanten en volgen wij de exploitatie vervolgens op met aandacht voor de eerder gemaakte afspraken en kwaliteit van het werk.

Wil je deelnemen? Contacteer ons dan vóór Nieuwjaar voor meer informatie of maak meteen een

Neem coNtact op met je bosgroep:

bosgroep Vlaamse ardeNNeN

tot deNder Vzw

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

bosgroep oost-VlaaNdereN Noord Vzw

P.a. Provincie Oost-Vlaanderen

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

bosgroep middeN oost-VlaaNdereN Vzw

P.a. Provincie Oost-Vlaanderen

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Klaartje Van Loy

Tabel. Resultaten houtverkoop op stam Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

Boszoekers

Via deze rubriek brengen we regelmatig verkopers van bos en geïnteresseerde kopers met elkaar in contact. De inbreng van de bosgroepen is beperkt tot het geven van informatie en advies. De verkoop gebeurt rechtstreeks tussen de verkoper en de geïnteresseerde. Andere zoekertjes zoals werkmateriaal, bosplantsoen, … worden niet gepubliceerd. Voor brandhoutverkopen verwijzen we je graag door naar ons online platform www.brandhoutweb.be.

Momenteel zijn bij de Oost-Vlaamse bosgroepen volgende percelen beschikbaar gemeld: (meer informatie is beschikbaar bij de respectievelijke bosgroep)

PUBLICATIEAFSPRAKEN

• Uw zoekertje verschijnt maar één keer

• GEEN verkoop van tweedehands materiaal

• GEEN verkoop van bosplantsoen

• Brandhout kopen en verkopen gebeurt voortaan via www.brandhoutweb.be

BOS TE KOOP Bosgroep OOST-VLAANDEREN NOORD 09/267 78 60

- AALTER : AALTER 3 AFD, Sectie G, nr 327 h, 334b en 335g. Totale oppervlakte : ± 3 ha. Prijs overeen te komen. Meer info : 0477/636 976 (Marc Claeys)

- STEKENE : STEKENE 2 AFD, Sectie D, nr 1334b en 1425h. Totale oppervlakte : 0,6 ha. Prijs : 12500 euro. Meer info : 03/776 66 53 (Fam. Van Hove)

- STEKENE : STEKENE 2 AFD, Sectie D, nr 622c en 622d. Totale oppervlakte : 0,27 ha. Prijs overeen te komen. Meer info : 0470/083020 (fam. Van Daele)

- WAASMUNSTER : WAASMUNSTER 1 AFD, Sectie A, nr 121,122 en 124. Totale oppervlakte : 1,41. Prijs overeen te komen. Meer info : 0477/415092 (Manu Van den Berghe)

Bosgroep VLAAMSE ARDENNEN TOT DENDER 055/21 62 80

- GERAARDSBERGEN : GERAARDSBERGEN Afdeling 10 Idegem, Sectie A nr. 419b. Oppervlakte 46a10ca. Te Kulvestraat Idegem. Bosje van kreupelhout en enkele opgaande bomen. Info op telefoonnummer 058/512520

- RONSE: GEKADASTREERD RONSE, 3e afd. sectie F nr 93b. Oppervlakte 53 are. Beplant: gedeeltelijk loofbomen en gedeeltelijk naaldhout; poel aanwezig. Gelegen aan verharde weg. Meer info verkrijgbaar bij de bosgroep 055/216280

NIEUW! ONLINE HOUT KOPEN EN VERKOPEN VIA WWW.BRANDHOUTWEB.BE

Het is je misschien opgevallen dat je via deze pagina geen brandhout meer kan kopen of verkopen. Dat komt omdat we sinds kort onze houtverkoop helemaal hebben gedigitaliseerd. Nu kan je het hele jaar door brandhout kopen via de Oost-Vlaamse bosgroepen en dit dankzij de website www.brandhoutweb.be

Dit online verkoopplatform is niet alleen bijzonder handig en snel, er is ook een voortdurende vernieuwing van het aanbod. Gedaan dus met zoekertjes uit te pluizen, alles is vanaf nu verzameld op een overzichtelijke website. Maar je kan nog altijd rekenen op een vlotte opvolging via de bosgroepen en op een goede prijs-kwaliteitverhouding van lokaal en duurzaam brandhout. Kijk dus zeker eens op www.brandhoutweb.be.

BLIJF OOK DIGITAAL OP DE HOOGTE VAN HET BOSNIEUWS!

De Oost-Vlaamse bosgroepen beschikken al een tijdje over een eigen Facebookpagina. Daar posten we heel wat interessante weetjes, foto’s, filmpjes en aankondigingen op. Zoek op Facebook ‘Oost-Vlaamse bosgroepen’ en vind ons leuk.

Af en toe brengen we ook een digitale nieuwsbrief uit. Zo kunnen we jou nog beter en sneller op de hoogte brengen van alles wat er beweegt rond bossen. Wens je deze nieuwsbrief graag te ontvangen? Stuur dan een mailtje naar bosgroepen@oost-vlaanderen.be, met vermelding van je naam en adres.