de bosbode 2009 - 4

- De essenziekte

- Bosgroepnieuws

-

Toegankelijkheid van boswegen: een overzicht

- In de kijker: de boommarter

-

Cursussen 2010

-

Brandhoutzoekertjes

Jaargang 5 – nr 3

De bosbode is een tijdschrift van de drie Oost-Vlaamse bosgroepen

Redactie

Hans Scheirlinck, Sylvie Mussche, Maud

Plouy, Karen Dequidt, Dominique Lecompte, Jeroen Grillaert, Koen Van Den Berge (INBO)

Fotografie

Cover: Vilda, L. Goossens

Binnenpagina’s: Vildafoto, Hans Scheirlinck, Sylvie Mussche, Maud Plouy, Karen Dequidt, Dominique Lecompte, Jeroen Grillaert, Marc

Seeuws, Mike Abbott – Living Wood, Sylvie Decoster, Anne Chandelier – Sylva Belgica

Lay-out

Koloriet – Leefdaal

Druk

Parys Printing N.V – Evergem

Papier

Deze publicatie werd gedrukt op kringlooppapier ‘Reprint’

Oplage

8 500 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever

L. Neirynck

p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen

Noord vzw

Gouvernementstraat 1

9000 Gent

Raad van bestuur BON

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Leen

Meersschaert, Luc Neirynck, Frans De Jonghe, Ingrid Puylaert,Yoke Van Riet, Luc Claus, Nicole Van Duyse, Pierre d’Alcantara, Maurits Adriaenssens.

Raad van bestuur MOV

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Jan Verbeke, Marc Dilewyns, Francis De Beir, Geert de Visscher, Kris Janssens, Willy Van Hoey, Dirk Abbeloos,Werner Pycke

Raad van bestuur VAD

Gedeputeerde Jozef Dauwe, Paul Sienaert, Thomas Vanderbeke, Marc De Bock, Willy Bauwens, José Tack, Jozef Van Crombrugge, Jan Van Huffel, Marc Nachtergaele, Raoul D’Hoossche.

Uw gegevens werden opgenomen in een databank die wordt beheerd door de Bosgroep. De gegevens in deze databank zullen enkel worden gebruikt in het kader van de werking van de Bosgroep en niet voor andere doeleinden. Indien u niet wenst dat uw gegevens in deze databank zijn opgenomen of indien u uw

Uw bos, onze zorg

Maak kennis met de bosgroepen

Een bosgroep heeft als doel u als boseigenaar praktische ondersteuning te bieden bij het beheer van uw bos.

In een bosgroep zijn vele boseigenaars uit uw streek verenigd.

Samen met hen kan u vrijwillig meewerken aan een mooie toekomst voor het Vlaamse bos.

“Baas in eigen bos”, dat is het basisprincipe van de bosgroepen. De bosgroepen informeren adviseren en organiseren, maar u beslist steeds zelf over het beheer van uw bos.

Wat heeft de Bosgroep zijn leden te bieden?

GRATIS DIENSTVERLENING

1. Informatie

De bosgroep beantwoordt uw persoonlijke vragen over de technische, wettelijke en financiële aspecten van bosbeheer. U kunt ook deelnemen aan theorie- en praktijkcursussen in verband met bosbeheer.

2. Advies op maat van uw bos

U kunt een afspraak maken voor een terreinbezoek aan uw bos. Het resultaat is een beheeradvies op maat van u en uw bos.

3. Hulp bij uw bosadministratie

De bosgroep helpt u bij het aanvragen van subsidies en kapmachtigingen. Ook het opstellen van een bosbeheerplan kan begeleid worden.

DIENSTVERLENING TEGEN VERGOEDING

1. Betaalbare bosarbeid

U kunt een aanvraag indienen om tegen een voordelige prijs onrendabele werken in uw bos te laten uitvoeren. Voorbeelden zijn: bestrijding woekerende exoten, vrijstellen van jonge aanplantingen, onrendabele dunningen en hakhoutbeheer, aanleg van een bosrand,… De juiste tarievenlijst dient u bij uw bosgroep op te vragen.

2. Organisatie van beheerwerken

De bosgroep coördineert de beheerwerken bij meerdere boseigenaars samen zodat ze voor bos en eigenaar efficiënter en goedkoper worden. Wilt u werken uitvoeren in het bos dan kan de bosgroep die organiseren. U kunt deelnemen aan de gezamenlijke houtverkoop van de bosgroepen indien u hulp wenst bij de verkoop van bomen die u wenst te kappen.

3. Cursussen en excursies

De bosgroepen organiseren jaarlijks tal van cursussen zoals ‘kettingzaag, bosmaaier, houten constructies, enz. Leden kunnen hieraan deelnemen tegen een voordelig tarief.

Word gratis lid

Iedere boseigenaar die dit wenst kan gratis lid worden van de bosgroep die actief is in zijn streek.

Uw lidmaatschap geeft recht op de dienstverlening van de bosgroep.

Woord vooraf

Het lidmaatschap houdt geen verdere verplichtingen in. Wenst u vrijblijvend advies en hulp bij het beheer van uw bos? Contacteer ons:

• Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen – Dienst 81

Gouvernementstraat 1 - 9000 Gent

Tel. 09/267 84 60

Fax. 09/267 84 93

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

• Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

p.a. Provincie Oost-Vlaanderen – Dienst 81

Gouvernementstraat 1 - 9000 Gent

Tel. 09/267 84 60

Fax. 09/267 84 93

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Maud Plouy

• Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

De Biesestraat 5 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

Fax. 055/21 62 81

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Beste boseigenaar en bosliefhebber, Respectvolle benadering van en vrijwillige samenwerking met de boseigenaars vormen de pijlers van de bosgroepwerking. Dat deze unieke aanpak zijn vruchten afwerpt zal u merken bij het doornemen van dit nummer. Boseigenaars die de handen in elkaar slaan om een gezamenlijk beheerplan op te maken, de toegankelijkheid in hun bos beter te regelen of de natuur een handje te helpen; het zijn slechts enkele voorbeelden van de recente realisaties van de OostVlaamse bosgroepen.

Samenwerken loont, zoveel is zeker. Daarom hebben de 19 Vlaamse bosgroepen beslist de handen in elkaar te slaan en de Koepel van Vlaamse Bosgroepen op te richten om u, boseigenaar, nog beter te kunnen helpen. Deze nieuwe mijlpaal binnen de werking van de bosgroepen werd aan het brede publiek voorgesteld op de Ledendag in het provinciaal domein van Huizingen. Meer hierover in dit nummer. Het deed mij plezier velen van jullie daar te mogen ontmoeten en te merken dat het bosgroepverhaal leeft en gedragen wordt vanuit de basis.

Niet van bovenaf opgelegd, maar gegroeid vanuit de gezamenlijke noden van alle Vlaamse bosgroepen, ook zo kwam de Koepel tot stand. Ik bewonder de Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord die in de voorbije jaren veel geïnvesteerd heeft in dit groeiproces. Dat deze appreciatie gedeeld wordt door alle betrokkenen bleek onder meer uit de vraag om de zetel van de Koepel te huisvesten in de provinciale gebouwen te Gent. Ik was verheugd dat ik als gedeputeerde van Leefmilieu mijn steentje kon bijdragen door op deze vraag in te gaan.

Ik wens u alvast veel leesplezier!

Jozef Dauwe

gegevens wenst te wijzigen, kunt u dit steeds doorgeven aan de Bosgroep.

Voorzitter Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw Voorzitter Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw Voorzitter Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

De essenziekte, een nieuw fenomeen ?

De es is een zeer belangrijke boomsoort in Europa, zowel op economisch als op ecologisch vlak. Ook in Vlaanderen is het een boomsoort die aan belang wint. Veel boseigenaars die slechte ervaringen hebben met populier ten gevolge van roestaantastingen verkiezen over te schakelen op andere boomsoorten zoals bijvoorbeeld es. Een tendens die versterkt wordt door de interessante subsidieregeling voor (her)bebossing met deze soort. Sinds kort bereiken ons echter berichten uit Oost-Europa dat er zich op sommige plaatsen ernstige gezondheidsproblemen voor doen bij essen. Wat is er aan de hand?

Het kwam uit het oosten

Midden de jaren ’90 werden in Polen ernstige vitaliteitsproblemen bij essen gesignaleerd. Later werden nieuwe aantastingen vastgesteld in het noordoosten van Litouwen en vervolgens ook in Denemarken en Zweden. De ziekte breidde zich uit tot Oostenrijk en Duitsland en werd recent ook vastgesteld in Finland en in Frankrijk. Tot op heden werden in België nog geen gevallen van deze nieuwe essenziekte gemeld.

In 2006 werd op basis van wetenschappelijk onderzoek in Polen de oorzaak van deze ziekte geïdentificeerd. De boosdoener is een microscopisch kleine schimmel die tot dan nog nooit ergens werd beschreven. Wetenschappers konden deze schimmel isoleren uit takken van aangetaste essen uit Polen en Duitsland en gaven hem de welluidende naam Chalara fraxinea Kowalski. Als experiment besmetten ze vervolgens gezonde essen met deze schimmel die daarop dezelfde ziekteverschijnselen gingen vertonen. Op die manier wisten ze zeker dat deze schimmel de oorzaak is van de nieuwe ziekte onder de essen.

Hoe de ziekte herkennen?

Essen van gelijk welke leeftijd kunnen geïnfecteerd worden door de schim-

mel. Er is dus een gevaar op besmetting in het bos maar ook in kwekerijen en jonge aanplantingen. Zowel bij volwassen bomen als zaailingen en hakhoutstoven werd de ziekte vastgesteld.

Tijdens het groeiseizoen kunnen besmette bomen herkend worden aan hun ijlere kroon. Soms ontwikkelen slapende knoppen op de dikkere takken zich tot nieuwe scheuten waardoor de indruk ontstaat dat de kroon zich terugtrekt naar het centrum van de boom.

Op die plaatsen sterft het cambium en vervolgens de schors af. Dergelijke vlekken ontwikkelen zich vaak rond de aanhechtingsplaats van een jong twijgje en breiden zich uit langs de schors van de stam of hoofdtak.

de ziekte is dat de drie symptomen namelijk 1) verdroogde bladeren; 2) oranjeachtige ruitvormige schorsverkleuring en 3)bruin-zwarte houtverkleuring bij stam-doorsnede, zich simultaan voordoen bij verdachte exemplaren.

Wanneer men de schors verwijdert merkt men bruinachtige vlekken op het hout.

Ogen open houden!

Bladeren verdrogen maar vallen niet af en blijven vastzitten aan de takken. In bepaalde gevallen kunnen zich nieuwe scheuten (soort waterlot) ontwikkelen op de stam.

Op de jonge scheuten verschijnen ruitvormige vlekken met een oranjeachtige kleur en omlijnd door een donkere rand.

Bij het doorsnijden van een aangetaste tak ziet men dat het hout bruin-zwart is verkleurd.

Uiteindelijk sterft de schors rondom af en verdroogt de tak.

Fraxinus

Belangrijk bij de identificatie van

Actueel loopt er een onderzoek naar deze ziekte in Wallonië.

Verdachte gevallen kunnen gemeld worden bij het Laboratorium voor Mycologie van het Centre Wallon de Recherchers Agronomiques (Rue de Liroux 4, 5030 Gembloux) ter attentie van Anne Chandelier (chandelier@cra.wallonie.be).

In jonge essenaanplantingen kan de sterfte zich snel doorzetten en veel schade aanrichten. Oudere bomen zullen nog enkele jaren overleven, maar zullen tenslotte ook snel aftakelen, mede afhankelijk van hun algemene gezondheidstoestand. De schimmel kan zich snel verspreiden

Ruitvormige vlekken op de jonge scheuten Het hout is bruin-zwart verkleurd Op het hout merkt men bruinachtige vlekken

De verdroogde bladeren blijven op de takken vastzitten

© A. Chandelier

© A. Chandelier

© A. Chandelier © A. Chandelier

Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender

Leader-Project ‘Twee bomen, één toekomst’

over korte afstand waardoor bomen in de buurt van een aangetast exemplaar ook snel ziek worden.

Wat kunnen we er aan doen?

Gelukkig werden er tot op vandaag in België geen gevallen van deze ziekte gesignaleerd. Waarschijnlijk is het transport van niet gedroogd (essen)hout en van bosplantsoen de voornaamste oorzaak van verspreiding van de ziekte over lange afstand. Op korte afstand kunnen de schimmelsporen zich verspreiden via de lucht. Vermoed wordt evenwel dat de schimmel geen grote hoeveelheden sporen verspreid. Bijkomend onderzoek naar de exacte levenscyclus van deze schimmel en de manier waarop hij binnendringt in de boom is noodzakelijk.

Het is actueel dan ook niet mogelijk geschikte maatregelen ter bestijding van deze ziekte voor te stellen. Uiterste voorzichtigheid bij transport van niet gedroogd hout en bosplantsoen uit streken waar de ziekte werd vastgesteld, is wel ten zeerste aangewezen.

Tekst gebaseerd op artikel ‘Le frêne, une essence menacée en Europe?’ door Anne Chandelier in Sylva Belgica 6/2008. Met dank aan de auteur voor het ter beschikking stellen van het beeldmateriaal

Zoals u weet werkt de Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender in het kader van het Leader-project ’Twee bomen, één toekomst’ rond duurzame houtproductie in de regio. We richten ons ook naar onze jongeren met als doel hen (opnieuw) in contact te brengen met de bomen, het bos en het hout dat uit onze bossen geoogst wordt. Om dit te concretiseren organiseerden we tijdens de ‘Week van het Bos’ voor vier klassen uit het basisonderwijs een eerste bosbezoek bij een lokale privé-boseigenaar. We bezorgen u hierover een verslag.

Ondertussen zorgt onze mede-initiatiefnemer Jeroen Grillaert volop voor de verdere uitwerking van het luik waarin twee typische bomen voor onze regio verwerkt worden door locale ambachtslieden en houtverwerkers. U herinnert zich vast het startmoment in Herzele begin dit jaar waar een populier en een eik geveld en verzaagd werden en ter beschikking gesteld werden aan deze mensen. Jeroen blijft zelf ook zoeken naar originele manieren om met lokaal hout aan de slag te gaan. Lees maar zijn verslag op de volgende pagina over de workshop die hij voorbije zomer volgde in Engeland…

Kinderen van het 5de en 6de leerjaar worden peter & meter van een stukje bos in de Vlaamse Ardennen!

Vier klassen gaan een jaar lang op ontdekking in het bos van Raoul en Willy. Het startschot hiervoor werd gegeven tijdens de ‘Week van het Bos’. Hoofddoel van dit peterschap is een persoonlijke band scheppen tussen de boseigenaar en de leerlingen. Daarnaast willen we de kinderen helpen om opnieuw de link te leggen tussen de boom in het bos en het hout in hun dagelijks leven, denk maar aan het potlood en het papier waarmee ze elke dag in contact komen.

Wat gebeurt er met de bomen? Vinden we ook bloemen in het bos van Willy en Raoul? Komen er dieren op bezoek? En werken Willy en Raoul ook in hun bos? En wat heeft hun bos allemaal nodig om gezond te blijven en te groeien? Dat zijn de zeer concrete vragen die deze kinderen kunnen stellen.

Willy Bauwens en Raoul D’Hoossche zijn actieve leden van onze bosgroep. Raoul wil de kinderen vooral in contact brengen met de natuurrijkdom van zijn (jonge) bos. Willy wil hen vooral wegwijs maken in zijn bos waar houtproductie en natuurrijkdom hand in hand gaan.

De basis voor dit hele verhaal werd gelegd tijdens een eerste bosbezoek. Sylvie Decoster, bosgidse van dienst, heeft de kinderen wegwijs gemaakt in de structuur van het stukje bos dat de kinderen van kortbij zullen opvolgen. Het spel ‘Huize ten Bossche’ was hiervoor de leidraad. Elk kind kreeg ook de kans om een persoonlijke boom uit te kiezen. Zij zullen hier telkens naar terugkeren bij de volgende bosbezoeken.

Dit najaar gaan de kinderen ook zelf aan de slag met hout: in de klas timmeren zij nestkastjes in mekaar die dan bij het volgende bosbezoek opgehangen worden in ‘hun’ bos. En ondertussen kregen we van de

leerkrachten al dankbare reacties: zij vinden dit een schitterend initiatief en zullen met veel enthousiasme een schooljaar lang rond het bosthema werken.

Sterfte in jonge essenaanplantingen

Elk kind koos zijn persoonlijke boom uit…

© A. Chandelier

S. Decoster

Hakhout is meer dan brandhout - een reis naar de nieuwe Boskanters

Ik ben altijd op een of andere manier bezig met hout in al zijn toepassingen. Die toepassingen zijn zo breed dat er maar geen eind aan lijkt te komen, zelfs niet na al die jaren. En soms kom je onverwacht op ongekende paden terecht, die je naar nieuwe vergezichten en inzichten leiden.

Zo ook deze zomer. Ik had me ingeschreven voor een weekcursus “Green Woodwork“ ergens aan de rand van de Welsh Borders. De bedoeling is dat je met een tas handgereedschap een bos binnenwandelt, en na een week weer tevoorschijn komt met een afgewerkte stoel. Wat daartussen gebeurt krijg je hier in een notendop.

Plaats van de actie: een bosje midden de velden en weiden bij het stadje Bromyard, in het glooiende Herefordshire. Zo’n 4 hectaren groot, met de ons vertrouwde winter- en zomereiken, haagbeuk, essen, hazelaar, vlier, kastanje, hier en daar een wilde appel. In de lente staan er blijkbaar blauwe kousjes, speenkruid en anemoontjes, vul zelf maar verder in. De workshop zelf gaat door onder een enorme shelter. Daar staan de draaibanken en schaaf-

Provincie Oost-Vlaanderen ondersteunt boseigenaars bij natuurbeheerwerken

paardjes opgesteld, primitieve werkbanken en allerlei handgereedschap. Verder nog een kook- en eethoek met een enorme ronde tafel, een zithoek en een bergruimte. Primitief, jawel, maar allemaal efficiënt.

De cursus wordt op onnavolgbare wijze gegeven door Mike Abbott. Mike is al sinds de jaren tachtig gebeten door het virus van Green Woodwork en een onbetwiste meester in de materie. Hij is auteur van twee boeken over het onderwerp en heeft een wereldwijde faam in dit wereldje, maar blijft zijn bescheiden en beminnelijke zelf. Er valt voor deze benadering van meubelmaken wel wat te zeggen: met een minimum aan gereedschappen en materiaal ontstaan onder de handen van de meester prachtige, sterke en duurzame zitmeubels, antiek voor binnen honderd jaar. Bodger Work of Boskanterswerk kan bogen op een eeuwenlange traditie, en blijkt zelfs in deze tijd wonderwel efficiënt te zijn.

In ons geval gaan we aan de slag met hakhout van essen met een omlooptijd van tussen de 12 en 16 jaar. Dat is blijkbaar taai en hard genoeg om mee aan de slag te gaan. Het hout wordt gestuurd gekliefd, op vorm gebracht met een trekmes, vervolgens worden de spijlen van de stoelen op vorm gebracht of gedraaid en die gaan dan voor een paar dagen de droogkist in. In de tussentijd maken we de stoelpoten volgens hetzelfde procedé. Mike verbaast me door een stuk rondhout tot een perfect afgewerkte stoelpoot om te vormen op zes (!) minuten. We leren ook de wondere wereld van ‘hout buigen met stoom’ kennen: een vat met water op het vuur, daarop een stoomdoos en wat geduld, meer heb je niet nodig om stukken es om te buigen tot sierlijke rugleuningen.

Het assembleren van de stoelen gebeurt zonder lijm of schroeven, de droge spijlen worden voorzien van een ronde tap en die krimpt vast in het nog vochtige hout van de poten. En aangezien alle hout gekliefd is, heb je stabiel kwartiershout dat slechts minimaal vervormt bij het drogen. Dan volgt de test: Mike haakt de frames aan een balk en gaat er met z’n volle gewicht aanhangen. Houdt de stoel het? Jawel! Zittingen worden of gevlochten (ook uit bast ), of uit een massief stuk hout vormgegeven met dissel en spookschaaf.

Mooie ervaringen hebben de onaangename eigenschap veel te vlug voorbij te gaan. Deze week is niet anders. We nemen node afscheid van Mike, de anderen en het bosje dat een week onze thuis geweest is met de belofte dat we zeker terugkomen. Er valt nog zoveel te ontdekken in dat bosje. www.living-wood.co.uk

Op 16 en 17 april 2010 organiseert de Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender samen met Jeroen een basiscursus ‘boskanterswerken’. Meer details hierover vindt u bij het cursusaanbod voor 2010 (pag. 21)

De

Bosgroep kan jaarlijks projectsubsidies aanvragen bij de Provincie Oost-Vlaanderen voor het uitvoeren van bepaalde natuurbeheerwerken voor het helpen instandhouden van bedreigde dierof plantensoorten (zgn. soortenbeschermingsprojecten). Op die manier hielp de Bosgroep net als vorig jaar enkele boseigenaars bij het beheren van de natuurwaarden in hun bos.

Bospoelen: een bron van leven

Er werden dit jaar opnieuw 8 bospoelen gegraven en 1 bestaande poel geruimd. Deze geven zowel een landschappelijke als een ecologische meerwaarde aan het bos. In de Maarkebeekvallei slagen we er hierdoor meer en meer in het aantal poelen uit te breiden. Dit is belangrijk om de populaties gezond te houden omdat hierdoor uitwisseling tussen de verschillende poelen mogelijk is en inteelt vermeden wordt. Maar ook in de andere regio’s van ons werkingsgebied bouwen we geleidelijk aan poelencomplexen…

Ondertussen weten wij ook dat er volop leven is in de poelen die in 2008 gegraven werden. Dankzij de poelen leveren we dus een kleine bijdrage aan de biodiversiteit in ons gebied.

Heiderelict gered!

Heide in de Vlaamse Ardennen klinkt voor sommigen even exotisch als palmbomen aan het Noordzeestrand. En toch moeten vroeger de schrale zandkoppen van de getuigenheuvels (zoals Kluisberg, Muziekberg of Koppenberg)

getooid geweest zijn met heidevegetaties. Toen de overbegrazing met schapen vele decennia geleden stopte en de heuvels bebost werden met beuk, kreeg de lichtminnende heide het steeds moeilijker en verdween deze bijna volledig uit het landschap. De Bosgroep kon deze zomer één van de laatste (misschien het allerlaatste?) heiderelictje in het Muziekbos redden van de verstikkingsdood. Oprukkende bramen vanuit het omringend bos dreigden immers de laatste vierkante meters te overgroeien.

Uiteraard is het niet de bedoeling hier een kopie te maken van de Kalmthoutse of Maasmechelse heide, noch om te gaan ontbossen voor heideontwikkeling. Wel is het vanuit ecologisch én cultuurhistorisch oogpunt bijna vanzelfsprekend dat er inspanningen worden geleverd om dit erfgoed in stand te houden.

Het Leaderproject wordt mogelijk gemaakt dankzij de financiële steun van:

Het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland

Jeroen Grillaert, medebezieler van het Leader-project, volgde een workshop houtbewerking. Hieronder leest u een verslag van zijn hand…

laatste heide in het Muziekbos dreigde verstikt te geraken onder de oprukkende bramen

Coördinator: Hans Scheirlinck

Maarkedal: hier werd een poel gegraven in een jong aangeplant loofbos

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

In het vorige nummer van de Bosbode kreeg u uitleg over natuurbeheerwerken die de bosgroep coördineert en over de werking van de arbeidersploeg. In navolging hiervan, lichten we in dit nummer van de Bosbode graag onze lopende werking toe met betrekking tot de opmaak van bosbeheerplannen en toegankelijkheid van bossen.

Opmaak van bosbeheerplannen

De bosgroep probeert per boscomplex de boseigenaars samen te brengen en met de geïnteresseerden te werken aan het gezamenlijk beheer van hun bossen. Eén van de middelen om samen met de eigenaars tot gezamenlijk bosbeheer te komen is de opmaak van een gezamenlijk bosbeheerplan. In zo’n bosbeheerplan wordt omschreven hoe het bos er nu uitziet en wordt vastgelegd hoe het bos in de toekomst zal beheerd worden. Dit maakt het mogelijk om het beheer van verschillende eigenaars op mekaar af te stemmen en de werken gelijktijdig te laten verlopen. Op die manier kan het bosbeheer voor kleinere boseigenaars efficiënter en rendabeler worden uitgevoerd. Hieronder volgt kort een overzicht in welke boscomplexen de bosgroep momenteel bezig is met de opmaak van gezamenlijke bosbeheerplannen.

Het boscomplex Drongengoed gelegen te Ursel en Maldegem, werd opgestart in mei van dit jaar. Bedoeling in dit gebied is om met de geïnteresseerde boseigenaars te komen tot de opmaak van een uitgebreid bosbeheerplan dat voldoet aan de criteria voor duurzaam bosbeheer. Er werden terreinbezoeken uitgevoerd bij een 15tal eigenaars die wensen deel te nemen aan het bosbeheerplan; met een aantal bosei-

genaars moet nog worden afgesproken voor een bosbezoek. Ook het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) heeft veel eigendommen in dit boscomplex en voorziet de opmaak van een uitgebreid bosbeheerplan. De Bosgroep en het ANB zullen bekijken op welke manier de opmaak van het bosbeheerplan in 2010 gezamenlijk kan worden aanbesteed aan een studiebureau.

Het gezamenlijk beperkt bosbeheerplan voor het boscomplex Wullebos-Wilder-

nis-Zandberg werd in juni ter goedkeuring ingediend bij het ANB. Dit boscomplex is gelegen in de gemeenten Stekene en Moerbeke en telt bijzonder veel kleine boseigenaars. Aan dit beheerplan nemen 21 eigenaars met samen 21 ha bos deel. De bemerkingen van het ANB op het ontwerp van het beheerplan worden verwerkt, zodat het beheerplan binnenkort kan worden goedgekeurd. De eerste dunningen zullen in 2010 worden uitgevoerd. De bestrijding van Amerikaanse vogelkers werd reeds opgestart.

Het boscomplex Puitvoet is gelegen te Sint-Niklaas en is slechts een 30-tal ha groot. De bossen zijn er deels eigendom van het stadsbestuur van Sint-Niklaas en deels van particuliere boseigenaars. Onder coördinatie van het stadsbestuur van Sint-Niklaas en in samenwerking met de bosgroep, is de opmaak van een gezamenlijk uitgebreid bosbeheerplan voor zowel de openbare als de privébossen lopend. Het ontwerp van het bosbeheerplan wordt verwacht tegen eind december.

Tot slot is er een gezamenlijk beperkt bosbeheerplan in opmaak in het boscomplex Patotterij. Dit complex is gelegen te Waasmunster en is volledig particuliere eigendom. Dit boscomplex wordt gedomineerd door de aanwezigheid van Amerikaanse vogelkers. In afwachting van de afwerking en de goedkeuring van het beperkte bosbeheerplan, startte de arbeidersploeg van de bosgroep hier reeds intensief met de bestrijding van Amerikaanse vogelkers.

Toegankelijkheid van bossen

Reeds anderhalf jaar werkt de bosgroep, samen met het gemeentebestuur van Kaprijke, het ANB, de Vlaamse Watermaatschappij en de particuliere boseigenaars aan een toegankelijkheidsregeling voor het boscomplex Lembeekse bossen. In juni werd het ontwerp van toegankelijkheidsregeling voorgesteld aan de bosgebruikers en omwonenden. Er kwamen uit deze consultatievergadering heel wat vragen en opmerkingen. Momenteel worden deze opmerkingen en vragen verwerkt. Op sommige vragen zal wel kunnen ingegaan worden, op andere dan weer niet. Wanneer deze verwerking is afgerond, een bebordingsplan is uitgewerkt en het advies van de gemeente werd gevraagd, kan het ontwerp van de toegankelijkheidsregeling worden ingediend bij het ANB.

Ook in het boscomplex Kloosterbos, gelegen te Wachtebeke, is de bosgroep actief rond toegankelijkheid. In opdracht van het provinciebestuur Oost-Vlaanderen loopt in het Kloosterbos een project voor de installatie en inrichting van een speelzone. De speelzone zal gedeeltelijk in bossen van de provincie komen en deels ook in privé-bossen. De Vereniging voor Bos in Vlaanderen is uitvoerder van dit project. De rol van de bosgroep in dit project is vooral het leggen van contacten en het maken van afspraken met de particuliere boseigenaars.

Daarnaast maakte de penningmeester van de bosgroep samen met het ANB een toegankelijkheidsregeling op voor het Eekhoutbos. Deze regeling ligt momenteel ter goedkeuring voor bij de minister en ze betreft privébos waar wandel- en fietspaden

en een speelzone zullen worden geïnstalleerd.

De wandeling tijdens de startvergadering van het boscomplex Drongengoed had als doel de betekenis van de Criteria voor Duurzaam Bosbeheer te verduidelijken.

Een zelfgebouwde hut in de speelzone van de Lembeekse bossen

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

Boseigenaars en bosgroepen werken samen over de grenzen heen

Beelden van een inspirerende cursus

D e eerste jaren van een nieuwe generatie bos vragen extra aandacht van de bosbeheerder.

Om hun jonge bos de komende jaren op de beste manier te kunnen beheren namen in september een tiental boseigenaars deel aan de cursus ‘van aanplant tot eerste dunning’ die de bosgroep organiseerde. De lesgever van Inverde verliet zo snel mogelijk de theorie en het leslokaal om met de boseigenaars het bos in te trekken en samen te leren van de praktijk.

snoeid worden in takken die de ontwikkeling van een gave stam verhinderen. Elke boseigenaar kan tijdens een cursus van de bosgroep kennis maken met handig gereedschap om te snoeien en kan daarbij ook de juiste snoeitechniek aanleren.

Op de oostelijke grens van het werkingsgebied van de Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen ligt in Aalst het boscomplex Kravaalbos – Herenbos. Het meer dan 90-ha grote bos strekt zich ook uit over het grondgebied van de gemeenten Asse en Opwijk in de provincie Vlaams-Brabant. Daar zijn onze buren van de Bosgroep Groene Corridor actief.

Het Kravaalbos-Herenbos is aan weerszijden van de provinciegrens het grootste en meest waardevolle bosgebied in de streek.

De eigendomssituatie is typisch Vlaams: meer dan 85% van het bos is privé-eigendom en het bos telt zeker 100 eigenaars.

De grootste problemen waar deze vrienden van het Kravaalbos-Herenbos mee te kampen hebben zijn ongewenste bezoekers in het bos: moto’s, quads en paarden zorgen hier en daar voor overlast. Ook wildschade van reeën is een knelpunt voor eigenaars met jonge bosbestanden. In de toekomst wensen de eigenaars graag beroep te doen op de bosgroep voor advies en ondersteuning

komende jaren na te gaan welke gronden met akkoord van eigenaars en pachters kunnen aangekocht en/of bebost worden. Voor de inrichting en het beheer van het toekomstige bos wensen de gemeenten te overleggen en samen te werken met de huidige eigenaars van het Kravaalbos-Herenbos.

Alles begint bij de keuze van de meest geschikte boomsoorten in functie van de onderliggende bodem en de doelstellingen van de boseigenaar.

Daarna moet er voor gezorgd worden dat al die kleine boompjes niet weggeconcurreerd worden door de omringende vegetatie. Het is niet altijd nodig om alle andere vegetatie weg te maaien. Na enkele jaren leert een kleine zoektocht dat tussen de –op het eerste zicht dominerende– kruidvegetatie, het vol staat met gezonde boompjes.

Later moet in functie van de productie van kwaliteitshout, misschien ook ge-

En voor de bosbeheerder het goed en wel beseft is het tijd voor een eerste dunning: ten voordele van de beste bomen worden andere uit het bos gekapt…

Uit de respons van de deelnemers nadien blijkt dat deze cursus hen zeker extra goesting gaf om hun jonge bos met nieuwe inzichten te gaan beheren.

Daarom nodigden de bosgroepen Groene Corridor en Midden Oost-Vlaanderen eind oktober alle eigenaars uit voor een grensoverschrijdende ontmoetingsdag voor alle geïnteresseerde boseigenaars. Zowel grote boseigenaars met meer dan 20 ha bos, als eigenaars van bospercelen kleiner dan een halve hectare waren aanwezig. Samen beheren zij ongeveer 45 ha, of de helft van de oppervlakte van het Kravaalbos-Herenbos.

Na een korte inleiding over de werking en dienstverlening van de bosgroepen vertrokken een twintigtal boseigenaars voor een boswandeling. De bedoeling was om kennis te maken met het bos en zijn geschiedenis, de ideeën van de boseigenaars en enkele principes van duurzaam bosbeheer.

Bijna alle aanwezigen vinden in de natuurfunctie van het bos hun belangrijkste motivatie voor het beheren van hun boseigendom. Daarnaast worden ook de houtopbrengst en het werken in het bos als hobby belangrijk gevonden.

bij het beheer: hulp bij aanplantingen en wildbescherming en bij het aanduiden van toekomstbomen en dunningen zijn gewenst. Ook uitleg over de boswetgeving en hulp bij de administratie (vergunningen & subsidies) scoren hoog.

De stad Aalst en de gemeenten Asse en Opwijk informeerden de aanwezigen ook over hun gezamenlijk strategisch project om het Kravaalbos – Herenbos uit te breiden. De bedoeling is om de

En verder?

De bosgroepen bieden de eigenaars extra mankracht en middelen aan voor het gezamenlijk beheer van het KravaalbosHerenbos. De eigenaars zullen uiteindelijk beslissen over de inzet ervan. Boseigenaars en bosgroepen spraken af om mekaar opnieuw te ontmoeten in april om dan concretere afspraken te kunnen maken over gezamelijke beheerwerken. In tussentijd worden ter voorbereiding individuele terreinbezoeken gepland.

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen overweegt in de toekomst gelijkaardige ontmoetingsmomenten te organiseren voor de eigenaars van Grembergenbroek (Dendermonde) en de Makegemse bossen (Merelbeke).

Geïnteresseerd in een voorafgaandelijke kennismaking of een vrijblijvend terreinbezoek voor gratis advies? Contacteer ons!

Wenst u ons te contacteren ?

Bosgroep midden oost-Vlaanderen VzW

Dienst Milieubeleidsplanning

Gouvernementstraat 1 - 9000 Gent Tel. 09/267 84 60 Fax. 09/267 84 93

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Maud Plouy

‘Beheer van jonge bossen’

het juiste materiaal kan men ook hogere bomen snoeien

Een enthousiaste groep ...

Het Kravaalbos wordt uitgebereid

Kennismaken in het bos

Algemeen bosgroepnieuws

Stichtingsvergadering van de koepel van Vlaamse bosgroepen

Op 13 oktober verzamelden de afgevaardigden van de Vlaamse bosgroepen in het Stadhuis van Mechelen. In dit historisch pand ondertekenden zij de stichtingsakte van de vzw Koepel van Vlaamse Bosgroepen, een nieuwe mijlpaal in het succesverhaal van de bosgroepen. Doelstellingen van dit samenwerkingsverband zijn onder meer: een betere kennisuitwisseling tussen de bosgroepen, een efficiëntere doorstroming van de terreinervaringen naar het beleid en een ruimere bekendmaking van de realisaties van de bosgroepen.

Gedurende de voorbije twee jaar tekenden de betrokken bosgroepen de krijtlijnen uit waarbinnen de samenwerking zal verlopen. Een proces dat kon rekenen op de intensieve ondersteuning van de Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord en resulteerde in ontwerpstatuten voor een nieuwe vzw. Deze statuten bepalen onder andere dat elke erkende bosgroep kan toetreden tot de koepel en een stemgerechtigde vertegenwoordiger kan afvaardigen in de Algemene Vergadering.

De Raad van Bestuur is samengesteld uit één boseigenaar per provincie en twee bosgroepcoördinatoren. De Algemene Vergadering stelde op 13 oktober volgende bestuurders aan: Jan Spaas (voorzitter, Limburg), Adgild Hop (ondervoorzitter, Antwerpen), Luc Claus (penningmeester, O.-Vl.), Eric Somers (Vl.Brabant), Hugo Van Severen (W.-Vl.), Hans Scheirlinck (secretaris, Bosgroep Vl. Ard. Tot Dender) en Luc Laeremans (Bosgroep Antwerpen Zuid).

Ledendag in het provinciaal domein Huizingen

Honderden

bosgroepleden verzamelden op 15 november in het provinciaal domein van Huizingen voor de Ledendag van de Vlaamse bosgroepen. Het werd een dag boordevol activiteiten, info en demonstraties voor en door de bosgroepleden. In de voormiddag lichtten enkele collega-bosgroepen toe hoe zij bepaalde projecten rond houtverkoop, toegankelijkheid of natuurontwikkeling hadden aangepakt.

Tijdens het officieel gedeelte werd de kersverse Koepel aan de aanwezigen en de pers voorgesteld. De voorzitter van de Koepel, Jan Spaas, wees tijdens zijn toespraak op de prachtige resultaten van de bosgroepen op het terrein en de bereidheid van vele boseigenaars (reeds meer dan 7 000 in Vlaanderen!) om mee in te stappen in deze unieke vorm van publiek-private samenwerking rond bos- en natuurbeheer. Verder beklemtoonde hij de belangrijke signaalfunctie die de Koepel heeft om de noden die er leven op het terrein bij de individuele boseigenaars, gestructureerd

te laten doorstromen tot de bevoegde administraties en beleidsmakers. Luk Vandenbrande, voorzitter van bosgroep Zuidwest Brabant schetste kort hoe hij de Bosgroep leerde kennen en bracht zijn verhaal als boseigenaar. Minister van Leefmilieu Joke Schauvliege erkende tijdens haar toespraak de meerwaarde van de bosgroepen voor het Vlaamse bosbeleid en beloofde de werking van de Koepel op structurele basis te ondersteunen. Tenslotte kwam één van de andere partners van de bosgroepen nl. de provincies, aan het woord. De aanwezige gedeputeerden van Leefmilieu van Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant en Limburg waren tevens vol lof over de samenwerking met en de resultaten van de bosgroepen. Onze voorzitter, gedeputeerde Dauwe, brak een lans voor het particulier bosbezit als één van de pijlers in het duurzaam beheer van ons Vlaams bospatrimonium.

’s Middags konden de liefhebbers genieten van een heuse winterbarbecue. Een geslaagd initiatief van onze collega bosgroep Zuidwest Brabant die instond

voor de feilloze organisatie van de ganse dag. Proficiat! In de namiddag konden geïnteresseerden deelnemen aan een geleide wandeling, iets opsteken over de in opmaak zijnde richtlijnen voor het beheer van bossen in de Natura 2000 gebieden (de zgn. InstandHoudings-

Doelstellingen of IHD’s) of een bezoekje brengen aan één van de standen van bosbedrijven. De dag werd afgesloten met een heuse Boskwis en een Film in het Bos. Zoals vaak hadden de afwezigen ook dit keer ongelijk!

Het officiële gedeelte van de bijeenkomst: de oprichtingsstatuten worden ondertekend. Minister Schauvliege belooft de werking van de Koepel op structurele basis te ondersteunen

Voor de oprichting van de koepel zijn we te gast in het stadhuis van Mechelen.

De Bosgroep Zuidwest Brabant organiseerde de 1ste Open Ledendag

Minister Schauvliege plant samen met de gedeputeerden en vertegenwoordigers van de Koepel een aantal boompjes

Volgens gedeputeerde Dauwe is particulier bosbezit één van de pijlers in het duurzaam beheer van onze bossen

Minister Schauvliege in gesprek met de voorzitter en de ondervoorzitter van de kersverse koepel van bosgroepen

Toegankelijkheid van boswegen, een overzicht

Bossen zijn geliefkoosde plaatsen voor ontspanning en recreatie. Wandelaars laten meegenieten van je bos hoeft geen nadelige gevolgen te hebben. Jammer genoeg worden veel boseigenaars nog vaak geconfronteerd met allerhande wantoestanden in hun bos. Sluikstorten, luidruchtige quads, loslopende honden, zwerfvuil of stoutmoedige ruiters. Misschien heeft ook u reeds te maken gehad met één van dergelijke bosmisbruiken en besliste u ook, net als veel boseigenaars in dit geval, om uw bos af te sluiten in de hoop daarmee de wantoestanden te stoppen?

De nieuwe wetgeving omtrent de toegankelijkheid van bos- en natuurgebieden voorziet daarom zelfs een specifiek verbodsbord waarmee een private eigenaar zijn bos officieel ontoegankelijk kan maken voor recreanten. De vraag is natuurlijk of het plaatsen van zo’n officieel bord altijd de meest efficiënte en correcte manier is om ongewenste bezoekers te stoppen. Hieronder volgt een kort woordje uitleg over de inhoud van de nieuwe wet en welke maatregelen zinvol zijn.

Wettelijk gezien hebben voetgangers

steeds toegang tot de bossen (ook private) maar ENKEL op de wegen, tenzij werd aangeduid dat de bosweg niet toegankelijk is. De toegang van andere bosgebruikers (ruiters, fietsers, …) tot het bos kan enkel officieel worden vastgelegd via een toegankelijkheidsregeling. Gemotoriseerd verkeer is steeds verboden op de boswegen, behalve in enkele uitzonderlijke gevallen (vb. om redenen van bosbeheer). Tot slot is ook het betreden van de bosbestanden (afwijken van de paden) verboden behalve in enkele specifieke gevallen zoals bv. een speel-

zone. Zoals u merkt, is de toegang tot uw bos via onze boswetgeving reeds streng gereglementeerd.

Een aantal belangrijke zaken waar u als boseigenaar het best aan denkt vooraleer over te gaan tot het plaatsen van bordjes ‘verboden toegang’ aan uw bos :

1 Indien er geen bosweg langs of door uw bos loopt, dan is uw bos automatisch niet toegankelijk voor het publiek en hoeft u dus geen bordjes te plaatsen!

2 Indien er langs of door uw bos een bosweg loopt die niet uw eigendom is, dan bent u zelf niet bevoegd om de toegankelijkheid ervan te regelen.

3 Indien er door of langs uw bos een bosweg aanwezig is die uw eigendom is, maar deze heeft een bepaald openbaar karakter of openbaar gebruik (vb. een kerkwegel of buurtweg) dan kan u niet zomaar beslissen om deze weg af te

sluiten voor het publiek. Plaats dus ook in dit geval geen bordje ‘Verboden toegang’. Indien zich hier problemen stellen bv. met quads of ruiters kan best contact opgenomen worden met de gemeente of de bosgroep om te bekijken of een toegankelijkheidsregeling kan worden opgemaakt.

4 Tot slot, wanneer kunt u wel een bordje met ‘verboden toegang’ plaatsen? U kunt dit doen aan een bosweg die uw eigendom is en die geen openbaar karakter of gebruik heeft.

Wanneer u te maken heeft met bepaalde bosmisbruiken kan u uiteraard steeds advies vragen aan de Bosgroep. Bij de Bosgroep kunnen tevens de bordjes V14 besteld worden “Verboden toegang privéeigendom” waarmee private boswegen op een correct wettelijke manier kunnen worden afgesloten. De kostprijs van deze

bordjes is € 15 per stuk incl. btw en excl. transportkosten. Voor meer info hierover neem contact op met de Bosgroep.

Tot slot geven we nog enkele tips mee:

Creëer geen problemen waar er geen zijn

Indien er geen (of weinig) problemen zijn met toegankelijkheid, wees dan bedachtzaam bij het plaatsen van verbodsborden. Deze kunnen immers een omgekeerd effect hebben, omdat ze recreanten die denken in het bos iets interessant te ontdekken, kunnen aantrekken.

Tracht de meest geschikte maatregel te nemen

Zo heeft het plaatsen van een bordje ‘Verboden toegang” geen zin bij problemen met sluikstorten. Het bemoeilijken van de toegankelijkheid, gerichte buurtcontroles en specifieke infoborden (vb. Sluikstorten = 1000 € boete) zijn meestal efficiëntere maatregelen.

Gebruik de natuur om uw bostoegankelijkheid te regelen

Dichtgegroeide bosranden (eventueel met sleedoorn en meidoorn) of uitgegroeide bramenstruwelen zijn vaak de meest geschikte afsluitingen rond bos. Bovendien zijn ze goedkoop en gemakkelijk in onderhoud! Waar mogelijk kan je een onopvallende toegang aan de zijkant van het bos voorzien. Bij problemen met quads of mountainbikers kunnen enkele boomstammen of grotere takkenhopen op de weg soms efficiënter zijn dan verbodsborden.

Bordje V14: Het afsluiten van een private bosweg kan met dit bord geregeld worden

© Vildaphoto L. Goossens

In de kijker: de boom

De boommarter geldt internationaal als een ‘keurmerk’ voor bossen en boslandschappen met een hoge natuurwaarde. Het gaat zonder twijfel om een van de zeldzaamste zoogdieren in Vlaanderen. Tot voor kort was zelfs nauwelijks bekend of de soort in Vlaanderen voorkwam. Aan het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO), wetenschappelijke instelling van de Vlaamse overheid, wordt sinds meerdere jaren gepoogd hiervan een beter beeld te krijgen.

Even voorstellen

De boommarter behoort tot de familie van de marterachtigen, een groep kleine tot middelgrote roofdieren, waarvan soorten als wezel (‘muishond’), bunzing (‘fis’ of ‘fisse’) en fret wellicht de bekendste vertegenwoordigers zijn. De boommarter zelf heeft het formaat van een slanke kat, loopt relatief hoog op de poten, en heeft een vrij opvallende pluizige staart. Globaal is het dier kastanjebruin, maar met een opvallende keelvlek. Deze keelvlek is meestal dooiergeel, soms bleekgeel of (uitzonderlijk) zelfs wit. Naast de boommarter is er echter ook de steenmarter, die als een ‘tweelingsoort’ geldt en er heel gemakkelijk mee verwisseld kan worden. Steenmarters tonen doorgaans wat lichter bruin, wegens hun bleke ondervacht, en hebben normaal een helderwitte (maar uitzonderlijk geelachtige), gevorkte keelvlek. Om het helemaal ingewikkeld te maken, overlappen beide soorten niet alleen in uiterlijke kenmerken, maar soms ook in leefwijze en gedrag. In principe leeft een boommarter in het bos, terwijl een steenmarter typisch op zolders van gebouwen zijn intrek neemt. Beide soorten kunnen evenwel uitstekend klimmen, en ook steenmarters maken soms gebruik van boomholtes (of bosuilnestkasten) als nest- of dagrustplaats. Daarnaast zijn er ook gevallen bekend van boommarters die in gebouwen hun intrek nemen. Beide soorten hebben ook een zeer gelijkaardig menu, waarbij knaagdieren (woelmuizen,...), kleine vogels

en allerlei vruchten (kersen, pruimen, bessen,...) de belangrijkste componenten vormen. Allebei jagen ze bv. ook op eekhoorns, hoewel alleen de boommarter deze prooi tot in de kleine takken van een boomkruin kan achtervolgen.

Onderzoek

Precies deze sterke overlap van kenmerken en leefwijze maakte dat een zeldzame vondst of waarneming van een ‘marter’ ergens in Vlaanderen vaak heel moeilijk te interpreteren was. Tot voor een tiental jaar was alleen van de steenmarter bekend dat de soort effectief in Vlaanderen ‘in populatieverband’ voorkwam, meer bepaald in de regio van oostelijk Vlaams Brabant en zuidelijk Limburg. Overal elders kwamen in principe géén marters voor. Om de verspreiding van marterachtigen beter in beeld te brengen, werd in 1998 door het INBO het ‘Marternetwerk’ opgericht, een netwerk van vrijwilligers om verkeersslachtoffers onder de marterachtigen in te zamelen. Onderzoek van dode dieren laat niet alleen de juiste soortbepaling toe, maar autopsie levert ook een pak aanvullende informatie op zoals de leeftijd en de voortplantingstoestand. Als bv. blijkt dat het om een wijfjesdier gaat dat reeds jongen heeft gehad, betekent dit iets totaal anders dan wanneer het om een eerstejaars mannetje gaat. Voortplanting duidt immers op lokale vestiging en aanwezigheid van meerdere dieren. Jonge mannetjes daarentegen kunnen best mogelijk individu-

ele zwervers zijn, op zoek naar een eigen territorium, vele (tientallen) kilometers van het ouderlijk gebied vandaan.

Voorkomen in Vlaanderen

Inmiddels is gebleken dat de steenmarter, vanuit zuidelijker regio’s (Frankrijk, Wallonië) aan een zeer succesvolle rekolonisatie van gans Vlaanderen bezig is. In het zuiden van Oost-Vlaanderen komt deze soort ondertussen gebiedsdekkend voor, terwijl zij gestaag verder noordwaarts doorschuift.

Zeer opmerkelijk was evenwel dat ook de allereerste – dode – Vlaamse boommarters konden worden ingezameld en onderzocht. Nu staat de boommarter bekend als een ‘discrete’ soort, waarvan de aanwezigheid soms jarenlang onopgemerkt kan blijven in een gebied dat nochtans bewoond is. Toch laat het inmiddels geen enkele twijfel meer, na zowat een decennium intensief verkeersslachtoffers onder de marterachtigen te hebben ingezameld over gans Vlaanderen, dat we te maken hebben met een extreem zeldzaam dier. Waar het in die-

zelfde periode om bv. ruim 1800 ingezamelde bunzings, 750 steenmarters en 450 dassen (!) gaat, is het bij de boommarter bij welgeteld 10 stuks gebleven. Zeven daarvan betroffen bovendien jonge mannetjes. Dit waren dus best mogelijk rondzwervende dieren.

lokplaats. Wanneer een dier zich in de detectiestraal van de camera bevindt, wordt automatisch een foto genomen. Deze methode is veelbelovend, en het is de bedoeling gans Vlaanderen – in de beste gebieden – af te scannen met een reeks camera’s.

De kans om een boommarter waar te nemen, is dus steeds heel klein. Gelukkig is de soort soms ook wel eens overdag actief – in tegenstelling tot de steenmarter – zodat toevallige ontmoetingen zeker niet uitgesloten zijn. Wij willen daarom ook een oproep doen, om mogelijke waarnemingen (ook bij twijfelgevallen) door te geven aan het INBO. Nieuw gevonden dode dieren of restanten (in welke toestand ook !) zijn steeds een bijzonder interessante informatiebron. Voor het inzamelen daarvan, kan steeds een beroep gedaan worden op de vrijwilligers van het Marternetwerk (zie www.inbo. be). Mogelijks zijn er ook oude opgezette exemplaren te bezichtigen?

‘De steenmarter heeft een gevorkte, doorgaans witte keelvlek’

Omdat het inzamelen van verkeersslachtoffers, in het geval van de boommarter, slechts heel moeizaam nieuwe informatie oplevert, zijn we inmiddels ook met een bijkomende techniek van start gegaan – de zogenaamde ‘fotoval’ – in combinatie met een voeder-

Voorlopig is slechts van twee locaties in Vlaanderen met zekerheid bekend dat de boommarter er gevestigd is en er zich voortplant. Behalve in de regio van Kalmthout-Brasschaat, betreft het hier het Oost-Vlaamse Waasland, meer bepaald in Sint-Niklaas. Daarbij moet rekening worden gehouden met het feit dat boommarters territoriale dieren zijn: een volwassen mannetje duldt geen ander volwassen mannetje in zijn leefgebied, een volwassen wijfje geen ander volwassen wijfje. Het gebied van een mannetje overlapt wel met dat van één of enkele wijfjes. Op die manier kan een bepaald stuk bos in principe steeds door slechts twee dieren tegelijk bewoond zijn. Als je dan weet dat zo’n territorium algauw een paar vierkante kilometer groot is (!),

Voor het doorgeven van alle mogelijke waarnemingen of andere info, kan je steeds terecht bij ondergetekende.

Koen Van Den Berge INBO, Gaverstraat 4, 9500 Geraardsbergen koen.vandenberge@inbo.be tel. 054 - 43 71 12

is het duidelijk dat het aantal dieren in een gebied van nature steeds zeer laag zal zijn. Enkel tijdens de zomermaanden, wanneer de jongen (doorgaans 2 à 3) hun moeder vergezellen, is dit aantal wat verhoogd. In de nazomer moeten deze jongen dan echter het ouderlijk territorium verlaten, en een eigen gebied zien te vinden.

‘De boommarter heeft een opvallend, meestal gele, keelvlek’

© Vildaphoto Y. Adams

Cursusaanbod 2010

Naar jaarlijkse gewoonte bezorgen wij u op het einde van een jaar een overzicht van de cursussen die in het komende jaar georganiseerd zullen worden door de Oost-Vlaamse Bosgroepen. Ook nu zullen de theoretische cursussen door de drie bosgroepen samen georganiseerd worden. De praktijkcursussen worden door elke bosgroep apart georganiseerd, dit telkens in hun eigen werkingsgebied. U zal zien dat we ook dit jaar voor vernieuwing gezorgd hebben in het aanbod. Uiteraard blijven we ook de klassiekers zoals ‘werken met de kettingzaag’ aanbieden. Wil u deelnemen aan één of meerdere van onderstaande opleidingen schrijf u dan snel in, de ervaring leert ons immers dat onze cursussen snel volzet zijn.

PrAKTIJKCUrSUSSEN

‘Omgaan met de kettingzaag - module 1 : ‘Theorie, onderhoud, ergonomie en zaagtechnieken’ (max. 6 deelnemers)

Deze cursus richt zich naar iedereen die een kettingzaag wil gebruiken. Na deze 2-daagse opleiding kent u het gebruik en de werking van kettingzaag en kan u deze onderhouden. Ook het veiligheidsaspect komt aan bod. In het praktijkgedeelte leert u op een veilige en verantwoorde manier gevelde stammen verzagen.

Wanneer ?

- Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord (BON):

Vrijdag 12 & zaterdag 13 februari 2010

- Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen (MOV):

Vrijdag 12 & zaterdag 13 maart 2010

- Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender(VAD)

Vrijdag 10 & zaterdag 11 september 2010

Waar ?

In de werkingsgebieden van de organiserende bosgroepen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs ?

Boseigenaars die lid zijn : € 24,50; overige deelnemers : € 97

‘Veilig werken met de kettingzaag - module 2 : ‘vellen en onttakken van bomen’ (max. 6 deelnemers)

Opgelet: aan deze cursus kunnen enkel personen deelnemen die eerder reeds module 1 of een beginnerscursus kettingzaag volgden.

Deze 2de module richt zich naar iedereen die bomen wil vellen. Na deze cursus kan u dit op een veilige en correcte manier doen. U leert ook velhulpmiddelen zoals velhevel en velwig kennen.

Wanneer ?

- Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen (MOV):

Vrijdag 17 & zaterdag 18 september 2010

- Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord (BON):

Vrijdag 12 & zaterdag 13 november 2010

Waar ?

In de werkingsgebieden van de organiserende bosgroepen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs ?

Boseigenaars die lid zijn : € 24,50; overige deelnemers : € 97

‘Veilig werken met de kettingzaag – module 3 :

‘Hout onder spanning’ (max. 6 deelnemers)

Opgelet : aan deze cursus kunnen enkel personen deelnemen die eerder reeds module 1 of een beginnerscursus kettingzaag en module 2 volgden.

Wie zich nog verder wil bekwamen na het volgen van de 1ste en 2de module kettingzaaggebruik, en nu en dan te maken heeft met moeilijk velbare bomen, komt hier aan zijn trekken.

Wanneer ?

Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender(VAD)

Vrijdag 10 & zaterdag 11 december 2010

Waar ?

In het werkingsgebied van de Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs ?

Boseigenaars die lid zijn : € 24,50; overige deelnemers : € 97

‘Hakhoutbeheer en knotten van bomen’ (max. 6 deelnemers)

Opgelet : aan deze cursus kunnen enkel personen deelnemen die eerder reeds module 1 of een beginnerscursus kettingzaag volgden.

Een hakhoutbosje is ideaal om te voorzien in uw eigen brandhout. Tijdens deze cursus leert u hoe u op een veilige manier het hout uit uw bosje kan winnen.

Wanneer ?

- Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender (VAD): Vrijdag 5 & zaterdag 6 maart 2010

Waar ?

In het werkingsgebied van de Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs ?

Boseigenaars die lid zijn : € 24,50; overige deelnemers : € 97

‘Workshop boskanterswerk of hout bewerken met handgereedschap’ (max. 8 deelnemers)

Wil u aan de slag met primitieve werkbanken en allerlei handgereedschap om toch tot een afgewerkt product te komen, dan is deze workshop iets voor u. Jeroen Grillaert (zie ook het artikel op pag. 8) zet u op weg om zelf aan de slag te gaan met het hout uit uw bos. Als eindresultaat van deze workshop gaat u al met een klein houten werkstuk naar huis…

Wanneer ?

- Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender (VAD): Vrijdag 16 & zaterdag 17 april 2010

Waar ?

In het werkingsgebied van de Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender. De exacte locatie wordt later meegedeeld. Kostprijs ?

Boseigenaars die lid zijn : € 24,50; overige deelnemers : € 97

© RLVA

‘Werking en gebruik van de bosmaaier’ (max. 6 deelnemers)

Tijdens deze cursus leert u op een veilige en ergonomische manier werken met de bosmaaier. U leert de verschillende maai- en zaaggereedschappen kennen en krijgt tips voor het onderhoud van uw machine.

Wanneer ?

- Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord (BON)

Zaterdag 5 juni 2010

Waar ?

In het werkingsgebied van de Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs ?

Boseigenaars die lid zijn : € 12,50; overige deelnemers : € 73

‘Snoeien van bomen’ (max. 10 deelnemers)

Deze cursus is bedoeld voor iedereen die begeleidingssnoei bij bomen wil uitvoeren. U leert waarom & wanneer bomen gesnoeid worden en u leert de juiste snoeitechniek toepassen.

Wanneer ?

- Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen (MOV) : Zaterdag 4 september 2010

Waar ?

In het werkingsgebied van de Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs ?

Boseigenaars die lid zijn : € 12,50; overige deelnemers : € 73

‘Houten constructies’(max. 6 deelnemers)

Deze 2-daagse cursus is bedoeld voor iedereen die met eenvoudige middelen houten toestellen (banken, tafels…) uit

ruwe stamstukken wil maken. U leert verschillende houtsoorten en hun toepasbaarheid kennen, met de kettingzaag rechte planken zagen uit een boomstam en verschillende verbindingen maken om tot een werkstuk te komen.

Wanneer ?

- Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord (BON): Vrijdag 19 en zaterdag 20 november 2010

Waar ?

In het werkingsgebied van de Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs ?

Boseigenaars die lid zijn : € 24,50; overige deelnemers : € 97

THEOrIECUrSUSSEN

Nieuw

‘Houtgebruik’ (max. 25 deelnemers)

In deze cursus leert u de kenmerken van hout en hun toepassingen kennen. Daarnaast leert u de voornaamste houtsoorten uit de Vlaamse bossen kennen. Een aanrader dus voor iedereen die zelf graag met hout aan de slag gaat.

Wanneer ? - Zaterdag 19 juni 2010

Waar ?

Centraal in Oost-Vlaanderen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs ?

Boseigenaars die lid zijn: € 12,50; overige deelnemers : € 36,50

‘Stoken met hout’ (max. 25 deelnemers)

Met een toelichting over de koolstofcyclus starten we meteen met het belangrijkste voordeel van verwarmen op hout. Verschillende soorten brandstof en de bijpassende verwarmingsinstallaties worden besproken: houtblokken, chips, pellets. We gaan dieper in op zaken zoals vochtgehalte, stookwaarde en het verbrandingsproces zelf. Tot slot worden verschillende manieren om brandhout te verwerken en op te slaan behandeld.

Wanneer ?

- Zaterdag 2 oktober 2010

Waar ?

Centraal in Oost-Vlaanderen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs ?

Boseigenaars die lid zijn : € 12,50; overige deelnemers : € 36,50

Nieuw

Demo brandhout’ (max. 30 deelnemers)

Zelf brandhout kappen lijkt op het eerste zicht niet moeilijk, maar enkele weetjes maken dit veiliger, efficiënter en leuker. Een ervaren instructeur demonstreert verschillende materialen en technieken en reikt tips aan om uw brandhoutoogst te optimaliseren.

Brandhoutzoekertjes

Wanneer ?

- Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen (MOV) : Zaterdag 16 oktober 2010

Waar ?

In het werkingsgebied van de Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs ?

Boseigenaars die lid zijn : € 12,50; overige deelnemers : € 36,50

Nieuw

Fauna in bossen’ (max. 25 deelnemers)

In het kader van biodiversiteit speelt ook het behoud van de fauna in onze bossen een belangrijke rol. In deze cursus wordt u aangeleerd hoe dierenpopulaties kunnen krimpen of groeien en waarom. De relatie met de omgeving, voedsel, predatoren ed. wordt belicht. Tot slot worden u praktisch tips aangereikt voor een faunagericht bosbeheer.

Wanneer ?

- Zaterdag 9 oktober 2010

Waar ?

Centraal in Oost-Vlaanderen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.

Kostprijs ?

Boseigenaars die lid zijn: € 12,50; overige deelnemers : € 36,50

Via de rubriek brandhoutzoekertjes brengen we verkopers van brandhout en geïnteresseerden met elkaar in contact. Hierbij beperkt de Bosgroep haar inbreng enkel tot het geven van informatie en advies. De verkoop gebeurt rechtstreeks tussen de verkoper en de geïnteresseerde. Eventuele problemen bij deze transactie vallen niet onder de verantwoordelijkheid van de Bosgroep. Momenteel zijn bij de Oost-Vlaamse bosgroepen onderstaande loten beschikbaar.

Meer informatie is beschikbaar bij de respectievelijke Bosgroep.

BRANDHOUTAANBOD

Bosgroep VLAAMSE ARDENNEN TOT DENDER 055/21 62 80

Ninove

40 stere populier droog, gezaagd, gekliefd

40 €/stere21 62 80

1 eik – omtrek 190 cm – 3m3

1 beuk – omtrek 110 cm – 1m3 (nog op stam)

Kapoendebos te Huise-Lozer

Prijs: bieding

Bosgroep OOST-VLAANDEREN NOORD 09/267 84 60

Stekene

5m3 fijnspar op stam, dunning, in ruil voor het werk2 80

Sint-Niklaas

3m3 fijnspar op stam, dunning, in ruil voor het werk2 8

Oudenaarde, Mater

Populier, gezaagd & gekloofd (1 jr droog)

35 €/stere21

Sint-Niklaas

8m3 grove den op stam, dunning, in ruil voor het werk2 1