ŚWIADECTWO ENERGETYCZNE BUDYNKU

Świadectwo charakterystyki energetycznej, czyli certyfikat sporządzany w oparciu o charakterystykę energetyczną, wymagany dla budynków budowanych i modernizowanych po roku 2009. Z końcem kwietnia bieżącego roku weszła w życie nowelizacja ustawy, która nakłada na sprzedających, wynajmujących i kończących budowę obowiązek zlecenia uprawnionej osobie sporządzenia takiego świadectwa. W poniższym artykule został opisany stan poprzedni oraz zmiany, jakie zostały wprowadzone z początkiem drugiego kwartału bieżącego roku.

Kiedy charakterystyka a kiedy świadectwo?

Charakterystykę energetyczną sporządzamy na etapie projektu technicznego nowo projektowanego lub przebudowywanego budynku. Jest to zbiór danych i współczynników energetycznych potrzebnych do określenia zapotrzebowania na energię. Natomiast świadectwo to certyfikat sporządzany w oparciu o wspomniany dokument. Jeśli budynek był budowany lub modernizowany przed rokiem 2009, nie będzie posiadał swojej charakterystyki, dlatego w takich sytuacjach świadectwo możemy sporządzić w oparciu o jego dokumentację techniczną. Dokument jest ważny 10 lat, jeśli w tym czasie zostanie dokonana modernizacja obiektu, musimy wykonać nowe świadectwo.

Co zawiera charakterystyka? O jakie dane i wskaźniki chodzi?

Rozwinięciem tej enigmatycznej definicji jest art. 15 ustawy, w którym przeczytamy, że metodologia wyznaczania charakterystyki zostanie określona właściwym rozporządzeniem. Chodzi o Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z 27 lutego 2015 roku w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej. To w nim znajdziemy wszystkie wymagania dotyczące sposobu wykonywania obliczeń oraz czterostronicowe wzory świadectw, odpowiednio dla budynku i części budynku.

Na pierwszej stronie dokumentu, poza zdjęciem budynku, zamieszczone są podstawowe dane, między innymi dotyczące adresu, rodzaju oraz przeznaczenia budynku, jego powierzchni i roku oddania do użytku. Kolejne dane to obliczone dla naszego budynku wspomniane wskaźniki. EP – zapotrzebowanie na energię pierwotną, czyli sumaryczne zapotrzebowanie na energię zgromadzoną w surowcach energetycznych zaliczanych do grupy nieodnawialnych źródeł energii. Poza samym surowcem, do obliczenia wielkości współczynnika brane są też pod uwagę nakłady nieodnawialnej energii, niezbędne do wyprodukowania i dostarczenia nośnika energii do systemu ogrzewania lub wentylacji lub do wytworzenia prądu zasilającego urządzenia.

EK – roczne zapotrzebowanie na energię końcową, odpowiadające zużyciu energii sprzedawanej, niezbędnej do rocznej eksploatacji budynku. Wskaźnik uwzględnia w swoim bilansie straty wynikające ze sprawności systemów grzewczych oraz przesyłu czynnika grzewczego. Wartość współczynnika, pomnożoną przez sumę powierzchni ogrzewanych i cenę 1 kWh dla używanego paliwa, można wykorzystać do obliczenia rocznych kosztów ogrzewania. EU – zapotrzebowanie na energię użytkową. Jest to energia, jaką należy dostarczyć do ogrzewanych pomieszczeń. W bilansie współczynnika uwzględnia się między innymi straty ciepła przez przegrody budowlane (ściany, okna), utratę ciepła z systemów wentylacji i zużywanej do przygotowania wody ciepłej, jak również zyski ciepła z nasłonecznienia oraz ciepło wytwarzane w trakcie funkcjonowania urządzeń.

E CO₂ – emisja CO₂.

U OZE – udział odnawialnych źródeł energii we współczynniku EK.

Każdy z wymienionych wskaźników określa roczne zapotrzebowanie na wskazany rodzaj energii wykorzystywanej do ogrzewania, przygotowania ciepłej wody użytkowej i wentylacji w ujęciu rocznym, w przeliczeniu na 1 m² powierzchni ogrzewanej budynku.

Kolejny element tej strony to dane dotyczące ilości zużywanego nośnika energii z podziałem na ogrzewanie, przygotowanie wody ciepłej użytkowej, chłodzenie oraz oświetlenie – ostatniej nie uwzględnia się w ujęciu współczynników EK i EP dla budynków mieszkalnych. Na końcu strony musi znaleźć się podpis osoby uprawnionej do sporządzenia dokumentu.

Na kolejnej stronie znajduje się tabela z głównymi parametrami budynku, między innymi ilość kondygnacji, kubatura ogółem i kubatura pomieszczeń o regulowanej temperaturze, podział powierzchni i stref ogrzewania, rodzaj konstrukcji i parametry przegród budynku, rodzaj systemów ogrzewania, wentylacji, chłodzenia, oświetlenia oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej.

Strona trzecia zawiera informacje na temat wspomnianych wskaźników EK, EP i EU, z podziałem na systemy wyszczególnione na stronie wcześniejszej, oraz zestaw zaleceń mających na celu redukcję zapotrzebowania na energię. Ostatnia strona zawiera zbiór wyjaśnień do odniesień w treści dokumentu.

Kto może wykonać charakterystykę?

W myśl ustawy o charakterystyce energetycznej uprawnionymi do sporządzenia dokumentu są osoby, które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych, nie były skazane wyrokiem prawomocnym za popełnienie przestępstwa, ukończyły odpowiednie wyższe bądź podyplomowe studia lub posiadają odpowiednie uprawnienia budowalne.

Ponadto od kwietnia bieżącego roku osoby sporządzające ten dokument mają obowiązek elektronicznej rejestracji w systemie centralnej rejestracji charakterystyk energetycznych. W przypadku gdy stwierdzone zostanie wykonanie świadectwa niezgodnie z wymaganiami ustawy, osoba wykonująca świadectwo zostanie usunięta ze spisu uprawnionych do tej czynności.

Kiedy świadectwo charakterystyki energetycznej jest wymagane, a kiedy nie? Kto jest zobowiązany do sporządzenia świadectwa?

Świadectwo charakterystyki energetycznej sporządza się, gdy budynek lub jego część, w tym również mieszkania spółdzielczo-własnościowe i spółdzielczo-lokatorskie, są:

• zbywane na podstawie umowy sprzedaży;

• zbywane na podstawie umowy sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;

• wynajmowane;

• wykorzystywane przez organy administracji państwowej lub wymiaru sprawiedliwości, w tym do obsługi interesantów, i których całkowita powierzchnia użytkowa przekracza 250 m².

Jak zostało wspomniane w pierwszym akapicie, obowiązkiem wykonania świadectwa objęte są wszystkie budynki wybudowane oraz modernizowane od roku 2009. Kopia świadectwa musi zostać załączona do zawiadomienia o zakończeniu budowy.

Sprzedający zobowiązany jest dostarczyć nabywcy oryginał świadectwa w dniu zawarcia umowy sprzedaży, w przypadku wynajmu konieczne jest załączenie kopii świadectwa do umowy najmu.

Co w sytuacji, gdy sprzedający lub wynajmujący nie wywiąże się ze swoich obowiązków? W tej sytuacji osoba kupująca lub wynajmująca, w myśl zapisów art. 11 ustawy o charakterystyce energetycznej, może wezwać zbywcę lub wynajmującego w terminie do 14 dni od dnia zawarcia umowy do wywiązania się ze wspomnianego obowiązku. Wezwany na przedłożenie dokumentu ma dwa miesiące od dnia otrzymania wezwania. Po upływie tego czasu kupujący lub najemca ma prawo zlecić na koszt zbywcy lub wynajmującego wykonanie świadectwa. Termin na takie zleceni to odpowiednio 12 miesięcy przy umowie sprzedaży i 6 miesięcy przy umowie najmu, liczone od dnia zawarcia umowy.

Nie mamy natomiast obowiązku sporządzania świadectwa dla budynku:

• podlegającego ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami;

• używanego jako miejsce kultu i do działalności religijnej;

• przemysłowego oraz gospodarczego niewyposażonych w instalacje zużywające energię, z wyłączeniem instalacji oświetlenia wbudowanego;

• mieszkalnego, przeznaczonego do użytkowania nie dłużej niż 4 miesiące w roku;

• wolno stojącego o powierzchni użytkowej poniżej 50 m²;

• gospodarstw rolnych o wskaźniku EP określającym roczne obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną nie wyższym niż 50 kWh/(m²∙rok).

Jakie zmiany od kwietnia 2023 roku?

Nowelizacja ustawy, podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę 18 października 2022 roku, wesza w życie z dniem 28 kwietnia 2023 roku. Poza kosmetyczną korektą brzmienia treści ustawy, wprowadzono kilka istotnych zmian.

Forma elektroniczna dopuszczona Poza tradycyjną drukowaną formą, nowelizacja wprowadza możliwość przekazywania wykonanego świadectwa zamawiającemu w formie elektronicznej, pod warunkiem że jest ono uwierzytelnione kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub podpisem osobistym osoby uprawnionej. Co za tym idzie, jeśli świadectwo lub charakterystyka zostaną przekazane w formie elektronicznej, właściciel lub zarządca budynku (lub jego części) przekazuje wydruk.

Odpowiedzialność karna sporządzającego. Poza dotychczasowymi wymaganiami formalnymi, na świadectwie charakterystyki będzie musiała znaleźć się klauzula poświadczająca, że dokument został wygenerowany z centralnego rejestru charakterystyk energetycznych budynków, oraz oświadczenie o świadomości o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Zmianie ulegają zapisy o możliwości wykonania świadectwa charakterystyki przez kupującego lub najemcę na koszt sprzedającego lub wynajmującego. Wraz z wejściem w życie zmian, takiej możliwości już nie ma. Wprowadzony został obowiązek dołączenia świadectwa do umowy notarialnej; za niedopełnienie tego obowiązku grozi kara grzywny w wysokości 5 tys zł.

Zamieszczając ogłoszenie o zamiarze sprzedaży lub najmu budynku (lub jego części) oraz gdy dla przedmiotu ogłoszenia zostało sporządzone świadectwo, jesteśmy obecnie zobowiązani podać roczne zapotrzebowanie na energię końcową. Wraz z wejściem w życie nowych przepisów treść takiego ogłoszenia będzie musiała zostać wzbogacona o informacje na temat pozostałych wskaźników, czyli zapotrzebowania na energię nieodnawialną pierwotną, użytkową, procentowy udział OZE w zapotrzebowaniu na energię końcową oraz poziom emisji CO₂. Wymagania dotyczą rynku wtórnego i pierwotnego.

Zwiększenie – w stosunku do obecnie wymaganych – kontroli pod kątem efektywności dla dostępnych części systemów ogrzewania lub połączonych ogrzewania i klimatyzacji raz na 3 lata oraz połączonych systemów klimatyzacji i wentylacji raz na 5 lat, jeśli moc systemu będzie sumarycznie większa niż 70 kW.

Nowelizacja wprowadziła konieczność kontroli dla systemów chłodzenia zainstalowanych w budynkach pod kątem ich wielkości i wydajności, identyczną jak dla poprzednio wymaganej dla źródeł ciepła.

Kontroli nie trzeba będzie dokonywać, jeśli budynki mieszkalne i niemieszkalne będą wyposażone w systemy sterowania, umożliwiające monitorowanie i pomiar sprawności systemów ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji, systemy połączone i c.w.u. Podobnie dla budynków wyposażonych w systemy techniczne obsługiwane i monitorowane przez dostawcę tych systemów. Montaż systemów automatyki sterowania i pomiaru, jeśli będzie to technicznie i ekonomicznie uzasadnione, jest konieczny w budynkach, w których moc systemów ogrzewania i wentylacji lub klimatyzacji i wentylacji będzie wyższa niż 290 kW. Protokoły z kontroli wykonane przez osoby uprawnione można przekazywać również w wersji elektronicznej. Dodatkowo muszą zawierać oświadczenie o pobraniu danych do protokołu z centralnej ewidencji charakterystyk energetycznych oraz oświadczenie o świadomości poniesienia odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Ostatnią istotną zmianą, jaką wprowadza nowelizacja przepisów, tym razem w treści Prawa Budowlanego, jest konieczność dołączenia kopii świadectwa charakterystyki energetycznej do zawiadomienia o zakończeniu budowy.

Krystian Patyna, Politechnika Lubelska