DATU - SORTA
Euskal Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategia
2014 · apirila
IPAR EUSKAL HERRIKO EKONOMIA ETA GIZARTEA UDAL HAUTESKUNDEEN INGURUAN
Hurrengo sei urteetan haien udal ordezkariak zeintzuk izango diren erabaki berri dute ipar euskal herritarrek, martxoaren 23an eta 30ean egindako hauteskundeetan. Herri batzuetan betiko joera hartu du bozkak, beste batzuetan aldaketa aipagarriak gertatu dira. Horiek ulertzeko bere ekonomia eta gizartearen ezaugarriak ezagutu behar dira. Hurrengo lerrootan, Ipar Euskal Herriko hauteskunde emaitzen alderdi soziologikoa ulertzen lagun dezaketen argibide batzuk eskaini nahi dizkizu Gaindegiak.
Ezer baino lehen, Ipar Euskal Herriko hauteskundeen dinamikaz bi kontzeptu azpimarratzea komeni da:
Bi itzuli dira Martxoaren 23ko bozetan zerrenda batek gehiengo absolutua lortu zuen udalerrietan, bukatutzat jo zituzten hauteskundeak. Hala gertatu zen, besteak beste, Donibane Garazin, Donibane Lohizunen, Baigorrin… Beste udalerri guztietan, bigarren itzulia egin zen martxoaren 30ean. Aurreneko bueltan botoen %10 baino gehiago lortzen duten zerrendek dute bigarren itzulira aurkezteko eskubidea, eta %5 baino gehiago eskuratutakoek bigarren itzulira igaro den hautagaitza bati atxikitzeko aukera dute. Aliantzak publikoak dira: elkartu ziren zerrendek martxoaren 25eko 18.00ak baino lehen eman behar izan zuten itunaren berri. Hala egin zuten, esaterako, Hendaian. Alderdi Sozialista Hendaia Biltzen zerrendarekin elkartu zen hitzarmen baten bidez, eta nagusi gertatu zirenez, bi alderdion ordezkariekin osatu dituzte Herriko Etxeko ardurak. Nagusitzen den indarrak ardura postu gehienak eskuratzen dituenez, pragmatismoak garrantzi handia du Ipar Euskal Herriko hauteskundeetan, uneoro erabaki behar baita nor izan daitekeen nagusi eta horren arabera nor babestu nahi den. Hori dela eta, berebiziko eragina izan dute Lurralde Elkargoaren aldeko konpromisoak, euskara eta ikastolen aldekoak, edo bestelako eskaintzek. Aurten, hainbat udaletan, inoiz baino zerrenda gehiago aurkeztu da “abertzale” moduan, eta zerrenda zentralistek ere aldarrikatu dituzte beren taldeetan aurkeztutako euskaltzale eta abertzaleak. Honela, inoiz ez bezala, abertzaletasuna aintzat hartzeko ezaugarri bihurtu da Ipar Euskal Herriko jokaleku politikoan.
Informazio gehiagorako:
www.datuak.net
www.gaindegia.org
Ondorioz, Herri elkargoen zuzendaritzan nor egongo den ere hautatzen da. Udal hauteskundeek utzitako konposizioaren araberakoa da herri elkargoen gobernu organoen konposizioa ere. Herri Elkargoak Hego Euskal Herriko mankomunitateen parekoak dira, non hainbat udalek zerbitzu eta proiektu komunak elkarrekin garatzen dituzten (hondakinen bilketa, egitasmo ekonomikoak, garraioa‌). Ipar Euskal Herriko udalerri gehientsuenak txikiak dira, eta herri elkargoetan biltzeak egitasmo zein aldarrikapen lokalei eraginkortasuna eta oihartzuna eskaintzen diete. Aukera honek berebiziko garrantzia du, barnealdeko arazoek orain arte ezagutu ez duten oihartzuna izan baitezakete. Herri elkargoetako zuzendaritzan egongo diren pertsonak hurrengo egun eta asteetan zehaztuko dira. Udalen osaketan sozialistek jasandako beherakadaren eta zerrenda abertzaleek lortutako alkatetzen eraginez, hurrengo urtetan aldaketak ikus ditzakegu lurralde garapeneko estrategia lokaletan. Nabarmentzekoa da Garazi-Baigorriko udal elkargoaren kasua. Hautetsi abertzaleek eskura dezakete bertako lehendakaritza eta horrek aukera interesgarria sor dezake, Baztanekin elkarlanean eta mendialdeko ekonomiari lotuta garapen egitasmo berriak bideratzeko. Halaber, Zuberoako Herri Elkargoan ere zerrenda desberdinetako abertzaleen presentziak egitasmo ekonomiko berrien sustapena ekar dezake. Ipar Euskal Herriko herri bozetako emaitzak bildu dituzte Kazeta.infok eta Berriak, udalerriz udalerri. Informazio gehiago hemen.
Ipar Euskal Herriko ekonomia eta gizartea: zonalde funtzionalen arabera DEMOGRAFIA BIZTANLERIA OSOA_2013 BIZTANLERIAREN HAZKUNDEA BIZITZA PROIEKTUAK GARATZEKO ADINEAN DAGOEN BIZTANLERIAREN IRAUTE TASA
Kostaldean bizi dira ipar euskal herritar gehienak; bertan daude lanpostu gehienak, egonkortasun handienekoak batez ere
Gazteen iraute tasa (1999/2009) LAN MERKATUA ETA KSP Bizt. aktiboen hazkundea (1999/2009) Langabetuen hazkundea (2007/2011) Udalerrian bizi diren landunak, udalerriko lanpostuekiko Autonomoak Laborari aktiboak (%) Enpresa buru, artisau eta merkatari aktiboak (%) Kudeatzaile eta lanbide intelektualak aktiboak (%)
EH
IEH
KOSTA
BITART
BARNE
3.129.556
289.543 10,2
168.398 6,3
79.613 23,7
41.532 3,6
7,1 9,5
8,5
6,8
17,9
-1,0
15,3
-4,8
3,1
-14,7
-16,9
13,8 92,1
13,0 43,9
9,1 40,3
26,3 50,9
5,5 62,5
19,0 -
37,0 17,7 3,2
42,5 16,3 0,3
25,1 15,4 2,5
40,3 27,9 15,9
-
8,8
8,4
9,4
8,8
-
11,6 25,5
13,4 27,0
11,1 26,4
6,0 18,2
Tarteko lanbideak aktiboak (%)
-
Enplegatuak aktiboak (%)
-
Langileak aktiboak (%)
-
31,6 20,3
34,2 17,5
30,4 22,3
24,1 27,3
1.829.868
275.668
132.378
81.105
62.185
15,7
19,0 2.024
16,1 3.607
32,4 2.560
14,8 1.704
Elkarteen dentsitatea (mila bztko.)
14,0
14,4
10,9
17,9
Euskararen ezagutza
16,3 89,8
8,0 86,6
16,3 94,8
49,5 96,3
HIRIGINTZA/ETXEBIZITZA Baimendutako etxebizitza eraikuntzen bataz besteko azalera urtero (2008/12) Etxebizitza parkearen hazkundea (1999/2009) Etxebizitzen bataz besteko prezioa
2.565*
NORTASUNA
Establezimenduen bertakotutze tasa
90,6
Iturriak: INSEE; Frantziako Ekologia, Jasangarritasun eta Energia Ministerioa; Frantziako Barne Ministerioa; Gaindegia
Informazio gehiagorako:
www.datuak.net
www.gaindegia.org
Ipar Euskal Herriko ekonomia eta gizartea: herri elkargoka
Barnealdeko herrietan nabarmena da gazteen ihesa oso handia dela
Euskal KostaAturri
Hego Lapurdi
Errobi
ErrobiAturri
Hazparne
122.126
63.014
27.572
17.717
13.408
13.031
12.253
4,3
16,3
25,9
20,0
16,9
-3,3
4,3
17,4
17,6
13,2
13,0
10,3
-12,1
-18,5
-25,2
-10,0
Bizt. aktiboen hazkundea (1999/2009)
6,0
21,9
25,4
23,1
22,9
-2,4
Langabetuen hazkundea (2007/2011) Udalerrian bizi diren landunak, udalerriko lanpostuekiko Autonomoak
35,5
56,2
43,9
55,1
47,3
32,4
43,4
36,6
25,7
16,0
31,5
41,2
16,4
16,1
15,3
10,4
19,1
0,3
0,8
2,5
0,6
5,8
DEMOGRAFIA BIZTANLERIA OSOA_2013 BIZTANLERIAREN HAZKUNDEA BIZITZA PROIEKTUAK GARATZEKO ADINEAN DAGOEN BIZTANLERIAREN IRAUTE TASA Gazteen iraute tasa (1999/2009)
Bidaxune
IholdiOztibarre
9.547
5.535
3.740
3,8
7,4
27,1
8,5
-10,1
2,0
1,0
21,7
7,0
-31,3
-10,5
-10,2
-5,6
0,4
8,9
7,6
30,4
7,7
108,3
54,6
60,4
38,7
42,6
36,3
33,0
43,3
24,1
31,6
25,7
22,8
34,7
13,6
17,5
15,1
6,3
23,5
Zuberoa
GaraziBaigorri
Amikuze
LAN MERKATUA ETA KSP
Laborari aktiboak (%) Enpresa buru, artisau eta merkatari aktiboak (%) Kudeatzaile eta lanbide intelektualak aktiboak (%)
7,6
10,8
10,6
6,9
7,8
8,3
9,9
8,0
10,0
9,3
13,8
11,5
12,7
13,0
8,5
6,7
5,8
5,6
8,0
4,6
Tarteko lanbideak aktiboak (%)
27,6
25,0
28,0
28,5
24,1
19,0
17,2
20,2
23,3
13,4
Enplegatuak aktiboak (%)
34,3
32,7
33,3
30,5
27,4
23,7
26,8
22,8
23,6
19,7
Langileak aktiboak (%)
16,4
21,1
19,8
20,5
26,4
28,8
22,9
28,2
30,9
29,4
Iturriak: INSEE; Frantziako Ekologia, Jasangarritasun eta Energia Ministerioa; Frantziako Barne Ministerioa; Gaindegia
Informazio gehiagorako:
www.datuak.net
www.gaindegia.org
Errenta mediana txikituz doa kostaldetik barnealdera egin ahala
Euskal KostaAturri
Hego Lapurdi
Errobi
ErrobiAturri
Hazparne
Zuberoa
GaraziBaigorri
Amikuze
Bidaxune
IholdiOztibarre
19.382
19.061
20.357
20.765
18.282
16.689
16.037
16.595
17.727
15.094
7.278
8.659
10.139
11.270
8.770
8.083
6.793
7.377
7.929
7.069
8,8
9,5
9,9
5,7
8,0
5,0
8,7
8,2
5,9
7,4
12,5
11,7
12,2
12,5
11,3
10,6
10,4
10,8
11,4
10,2
108.989
39.387
28.127
18.902
14.563
6.630
23.165
8.765
6.031
20.253
13,0
25,7
32,6
33,0
27,8
7,3
19,9
16,2
30,2
18,2
Etxebizitzen bataz besteko prezioa NORTASUNA
3.497
3.343
2.852
2.556
2.118
1.588
1.798
1.708
1.848
1.741
Elkarteen dentsitatea (mila bztko.) Euskararen ezagutza
15,3 7,9
11,3 11,2
11,5 17,3
8,6 9,4
13,7 18,2
20,1 63,5
18,8 64,4
16,0 22,4
14,5 14,5
15,2 45,7
Establezimenduen bertakotutze tasa
86,0
89,9
94,3
91,3
97,1
95,7
96,4
95,3
96,7
98,9
ERRENTA/LAN SARIA (2010) Errenta mediana (kontsumo unitateko) Errentaren lehen dezila (kontsumo unitateko) Errentaren bederatzigarren dezila (kontsumo unitateko) Bataz besteko lan-saria orduko (denb. osoko lanaldian) HIRIGINTZA/ETXEBIZITZA Baimendutako etxebizitza eraikuntzen bataz besteko azalera urtero (2008/12) Etxebizitza parkearen hazkundea (1999/2009)
Iturriak: INSEE; Frantziako Ekologia, Jasangarritasun eta Energia Ministerioa; Frantziako Barne Ministerioa; Gaindegia
Informazio gehiagorako:
www.datuak.net
www.gaindegia.org
Ezaugarri sozioekonomikoen inpaktua hauteskundeetan Ipar Euskal Herrian desberdintasun ekonomiko handiak daude, distantzia geografiko txikien barruan. Horrek isla handia izan du botoen joeran. Kostaldeko hirietan (Miarritze, Angelu, Bidarte) badago indargune zentrista-eskubitar bat eta bertan metatzen dira errenta maila altuenak. Halaber, bertako biztanleen erdia baino gehiago Ipar Euskal Herritik kanpo sortua da, Paris inguruko eskualdeetan batez ere. Udalerri horietan abertzaleen aldarrikapen eta eskaintzek oihartzun txikia izaten dute. Aipatu udalerri horietan boto joera tradizionalari eutsi zaio, baina gainerakoan izan dira aldaketak, Ipar Euskal Herriko egoera instituzional, ekonomiko eta sozialean bizi dituzten arazoen eraginez. Tokian tokiko problematikari erantzuteko eskaintza egin duten zerrendek jaso dute saria bozetan. Izan ere, Ipar Euskal Herriak Parisko politika zentralisten eraginez nozitzen duen periferizazioak eta horrek jendeari egunerokoan dakarzkion ondorioek egoera aldarazi dute. Etxebizitzaren arazoak, soldata txikiagoek, lan baldintza kaskarragoek (barnealdean langile autonomoak kostaldean halako bi dira ia, errenta %14 txikiagoa), eta horrekin guztiarekin zerikusi handia duen gazteen ihesak ere bai, besteak beste. Sentsibilitate orotako zerrenda eta hautetsi abertzaleek jarrera hori saritua izan dute. Babes berri hori agerikoa izan da kostaldeko udalerri ertainetan (Donibane Lohizune, Urru単a, Ziburu); bitarteko zonaldeko zenbait udalerritan (Uztaritze, Ezpeleta, Hiriburu) eta barnealdeko esanguratsuetan (Donapaleu, Donibane Garazi, Baigorri). Horietan guztietan bertan sortutako biztanleria da nagusi, eta errenta maila ertaina edo baxua da. Bestalde, euskal hiztunen presentziak erabat baldintzatu du botoaren joera. Ingurune euskaldun batean egoteak, bere horretan, ez du berebiziko eraginik. Baina euskalduntasunaren defentsa proiektu ekonomiko eta sozial lokalekin lotu den tokietan, gazteekin eta proposamen berriekin sustatu denean, horrek botoak erakarri ditu. Badirudi garai berri bat hasi dela Ipar Euskal Herriko politika instituzionalean, bertako arazoetarako erantzun propioak eskatzen dituena, euskaltasunarekin lotua. Ea etorkizunean euskal lurraldeen arteko lankidetzarako ate berriak zabaltzen dituen.
Gaiarekin loturik [ETB1] Azpimarra saioa: Ipar Euskal Herriko hauteskundeak, lehen itzulia Ipar Euskal Herriko hauteskundeak, bigarren itzulia [Info7] Ipar Euskal Herriko sozioekonomia eta hauteskundeak
Informazio gehiagorako:
www.datuak.net
www.gaindegia.org