Euskal Herriko pirinioaldeko lurraldea: mendialdeko udalerrien problematiken erakusgarri by Gaindegia

EUSKAL HERRIKO PIRINEOALDEKO LURRALDEA: MENDIALDEKO UDALERRIEN PROBLEMATIKEN ERAKUSGARRI 2014eko uztaila

Kattalin Sainte-Marie Gaindegiaren gidaritzapean eta Udalbiltzaren babesaz

HITZAURREA Euskal-Herriko Pirineoaldeko udalerrien azterketa sozio-ekonomiari buruzko lan hau, lurralde honi zuzendua den lehen ikerketa da. Horregatik, eskualde honi buruzko ezagutza berri bat ekartzen duela azpimarra daiteke. Epe motzean eramandako lana izanki, lurraldearen ezagutza hobetzeko xedearekin, diagnostiko hau sakontzen segi daiteke. Ikerketa hau batez ere datu estatistiko eta kartografikoetan oinarritzen da, iturri kantitatiboetan beraz. Gaindegiaren gidaritzapean hiru hilabeteko ikastaro baten barne egin den lana izanki, metodologia mailan behategiak erabiltzen duen lan moldea lehenetsi da. Emaitza positiboak izanik ere, lan hau beste manera batez eginda emaitza desberdinak atera zitezkeela pentsa daiteke. Hain zuzen ere, diagnostiko hau egiteko metodo kalitatiboak erabili balira, galdezketa eta inkestak eginez, seguraski lurraldearen errealitate desberdina ondorioztatuko zen. Azpimarratzekoa da beraz, datu objektiboak edo lurraldeko biztanleen ikuspegi subkektiboak erabiltzeak mendialdeko eskualde honen azterketa ezberdina aurreratzen duela. Lehen metodoan Pirineoaldeko egoera aski negatiboa baldin bada nagusi, bigarrenak hau nabarmendu dezake. Bi eginmoldeak bateragarriak izanki, lan hau sakontzeko bide bat izan daiteke. Ikerketak argitara ematen dituen ondorioetan zentratzen baldin bada, aurreiritzi batzu ezeztatuak direla ohar daiteke. Lehenik lurraldearen zabalera kondutan hartzen bada, mendialdea kostalderainoko zona urbanoetaraino doala azpimarratzekoa da, ezustekoa izanik ere. Bestalde, lan honetan kontrajartzen diren ondorio batzu azpimarratzekoak dira, ugalkortasun tasa handia eta sortze tasa ez hain handia bezala. Bestalde laborantzako ustiategi gehienak Iparraldean direla penstatzen baldin bada ere ohar daiteke Nafarroan presente direla, kasu anitzetan jarduera gehigarria izanik ere. Horrela datu kantitatiboetan oinarrituta, Euskal Pirineoaldeko udalerrien errealitatea zehazki eta objektiboki nolakoa den ulertzea ahalbidetzen du lan honek. Azkenik, ikerketa honek irakurlea Euskal-Herriak bizi duen egoera administratiboaren aitzinean jartzen duela azpimarra daiteke. Hainzuzen ere, mugaz gaindiko lurraldea izanki lan honen oinarri, ikerketa zaildua da eta egoera desberdinak aurreratuak dira. Lehenik herrialdeen arabera datuak urte desberdinetakoak direla ohar daiteke eta bestalde, bi administrazioen antolaketa eta eragin politiko ezberdina kondutan hartzekoak dira emaitzak irakurtzeko orduan.

AURKIBIDEA

1) MENDIALDEA: BASERRIALDEKO PROBLEMATIKA OROKORRAK BAITA ERRONKA PROPIOAK DITUEN LURRALDEA ..................................................... 4

2) EUSKAL-HERRIKO PIRINEOALDEKO LURRALDEAREN DEFINIZIOA .............12

3) PIRINEOALDEKO UDALERRIEN KATEGORIZAZIOA ....................................19

4) PIRINEOALDEKO ANALISI SOZIOEKONOMIKOA .......................................29 ATALETAKO ONDORIOEN BILDUMA ........................................................63 ONDORIOA..............................................................................................65

ERANSKINAK .................................................................................................66

1) MENDIALDEA: BASERRIALDEKO PROBLEMATIKA OROKORRAK ETA ERRONKA PROPIOAK DITUEN LURRALDEA 1- Zergatik mendialdea : Mendialdea baserrigunean kokatzen den lurraldea da. Hala ere zonalde honek, orografia, goratasuna edo malda bezalako berezitasun propioak ditu. Mendialdeak bere baliabide baita ondare natural eta kultural bereziak eskaintzen baditu ere eskualde horretako udalerrieri, lurraldearen erakargarritasuna osatuz, muga eta zailtasun batzuen ondorio da ere. Horien ondorioz, mendian kokatzen diren eskualde eta udalerriak gehienetan baztertutako eremuak dira. Bizi duten errealitatea ulertzea eta honen zergatia aztertzeak sortzen dute lan honen ineteresa. Zein da mendialdeko arazoa eta honek dakartzan ondorioak ? Zein prozesu da lurralde honen problematiken erantzule?

2- Mendialdeko arazoa : Mendialdean eremu urbanoan baino zailago da ongi izateaz baliatzea, hain zuzen ere eskualde honek ez dituelako beste lurraldeen ber xantzak edo ahalak. Lurralde urrundua izateak, zerbitzu eta infrastruktura eskasak eta ekonomia ahulak lurralde erakargarria izatea zailtzen dute. Demografian, erakargarritasun eskasak ez du kanpoko jendea mendialdera bizitzera etortzea laguntzen eta hor bizi den biztanleria eskualde horretan mantentzea zailago egiten du. Ekonomian berriz, lehen sektoreak zailtasunak bizi ditu eta hori konpentsatzeko turismoa da lehenetsia, lehen sektorearen osagarri gisa. Eskualde bateko jarduera turismoa eta laborantzan oinarritzea, ekonomia ez dibertsifikatu baten erakusle da, mendialdeko ekonomia ahula ondorioztatuz. Gainera, azpimarra daiteke lurralde honi ez zaizkiola ber xantzak eskaintzen. Eskualde horien garapena mugatua da eta ez da indar berezi konkreturik egiten mendialdeko arazoak konpontzeko. Horrezgain, ondorio jakin eta negatibo batzu dituzten politika zehatz batzu bideratuak direla ohar daiteke.

3- Zer dira ondorioak: Horrela, bazterketa hori dela eta, mendialdeak egoera sozio-ekonomiko berezi bat bizi du. Hain zuzen ere, arlo ezberdinetan errealitate zail eta problematikoak ondorioztatzen dira. ď&#x201A;ˇ

Eremu marginala eta periferikoa

Orografiak mendialdeko udalerriei, beste udalerri eta hiriguneekiko urruntasuna eta bakardadea inposatzen die. Mendigunean kokatzeak hauen bakardadea (isolamendua) eragiten du, gehienetan zaila delako hauetara heltzea, bideak ttipiak edo hertsiak izaten direlako. Alderantziz ere, herri hauek eremu urbanoetatik urrun gelditzen dira. Urrun izateak, zerbitzuen eskuragarritasuna zailtzen du, baita hiriguneetan kokatzen diren zentro 4

administratiboena ere, mendialdeko politikak han erabakitzen direlarik (Nordregio 2004). Hala ere mendiguneen arabera urruntasuna desberdina da adibidez Pirinioen kasuan (Nordregio, 2004). Mendialdeko urruntasunak eta mugikortasun pendularioak, mugikortasunaren problematika sortzen dute. Mendialdeko enplegu eta zerbitzu eskasiak hirigunera joatea behartzen du, horrek eskatzen duen denbora eta dirua kondutan hartuz. Baina, mendialdean, bideez gain, garraio infrastruktura guti daude. Orografiak garraio infrastrukturen eraikuntza eta mantenketa kostu handiak eragiten ditu. Gainera, aireportueei dagokienez, lautada eskasak eta aireko trafikoak eragin irriskuak aireportu eraikuntza mugatzen dute. Horregatik, zonalde horietan populazioak autoari dion dependentzia azpimarragarria da. Zerbitzuen hurbiltasun eskasa ikusirik, pertsona batek etxetik mugitu nahi badu autoa beharrezkoa du, honen kostua kondutan harturik. Gainera garraio publiko guti direnez, autobus, edo tren zerbitzu ezak, autoaren dependentzia handitzen dute. Horrek, zaharren baita autoko txartela ez dutenen bazterketa ere areagotzen du. Baina urruntasun horrek berriz ere, mendialdearen garapenarenarentzat den nahikeri eskasa erakusten du. Diru iturriak ez dira eskualde horrentzat zuzendu nahi, garraioak hobetzeko, kostuak handiegiak direlako, eskualde horretan bizi den populazio apalegiarentzat. ď&#x201A;ˇ

Lan merkatuak mendi eta baserrialdetik kanpo

Lehen sektorea enplegu kopuruari dagokionez ez da nagusitzen den sektorea, baina garrantzia handia duen sektorea da. Beste sektoreei dagokienez, hirugarren sektorea industriaren aintzinean gelditzen da, industria sektorea apala delako mendi gunean. Industriako establezimenduak zonalde horretan plantatzearen oztopoa udalerrien bakardadea da, ekonomia eskala gaitasuna mugatzen duelako, esku-langile kopurua ttipiegia izanki lurralde horietan (Amoudry txostena, 2002). Horrela, populazio dentsitate apaleko eskualdeak gurpil zoro batean dira : industria garapen apalak populazio dentsitate apala indartzen du, industriak eremu populatuagoetan instalatzera sustatuz. Baina azalpen horren parean, eskualde horietan sektore hori laguntzeko laguntzarik ez dela bideratzen ohartzen ahal da. Diru laguntzek adibidez ehungintza bezalako industria sektoreak mantentzea ahalbidetu zitzaketen, lekuko merkatuak sortuz edo merkatu mundialean lehiakorra izatea lagunduz. Pentsa daiteke ekonomia eskala eskasaren izenean sektore batzu desagertzera utzi direla, esku-sartzeko nahikeriarik ez zelako. Ekonomiaren dibertsifikazioa mendialdeko problematika bat izan daiteke. Mendialdean berean industria eta zerbitzuek enplegu guti eskaintzen dutelako, jakinik laborantzan gehienak autonomoak direla. Ondorioz zonalde horietan enplegu kopurua, aktibo kopurua baino apalagoa da. Horrela, agertzen den urruntasunaren eta enplegu eskasaren ondorioa mugikortasun pendularioa da. Aktibo kopurua enplegu kopurua baino handiagoa izaiteak, jendea lana konzentratzen duten eremu urbanoetara joatea esplikatzen du. Egunero, aktiboak hirietara doaz lan egitera eta gauean etxea duten udalerrira itzultzen dira lo egiteko. Emazteak dira gehienbat fenomeno hori pairatzen dutenak. Baserrialdean beraientzat lan gutiago denez, hirira joan behar izaten dute gehienbat. Honek bizi baldintza berezi eta zailak dakartza, etxebizitza eta lanaren artean egunero egin behar den bide luzea bezala. 5

Erran daiteke beraz populazio aktibo horrek bere bizia eremu urbanoetan duela, hiriguneaz baliatzen delako lanarentzat, erosketentzat, zerbitzuentzat. Mugikortasun pendularioa beraz jatorrizko udalerrien ekonomia trabatzen duen prozesu gisa agertzen da, hiriguneekiko dependentzia azkartuz, baserri eta mendialdearen garapenaren aurka joanez. Fenomeno hau ere lurralde antolaketa eta garapen mota baten ondorio da. Dena leku batean konzentratu nahi denez, jendeak konzentrazio eremu horietara mugitu behar du, jatorrizko eskualdeen txarrerako. ď&#x201A;ˇ

Laborantzaren gain beherakada eta berregituraketa

Mendigunean laborantzak pizu handia du. Gaur egun oraindik laborantza sektorea ekonomiaren oinarria dela erran daiteke, lotura zuzenak izanik ere industria agroalimentarioa eta turismoarekin. Pirinioetan % 8,4 aktibok lehen sektorean jarduten zuten 2010-ean. (Frantziako mendiko lurraldeen behatokia, 2010). Presente den laborantza motari dagokionez, polilaborantza dela erran daiteke. Orografia eta klimaren ondorioz, gehienbat belardiak lantzen dira, nagusitzen diren aktibitateak ardi eta behi hazkuntza, mahastigintza, artzaintza eta oihanaren ustiaketa direlarik. Laborantza extentsiboa da eta produktibitate apalekoa, alde batetik mendigunean nekazal azalera erabilgarria beste guneetan baino apalagoa delako, oihanaren, lur kolektiboengatik edo malada handiegiaren gatik adibidez. Frantzian mendi aldean %30 petik kokatzen da NAE-a, batazbesteko nazionala %50ekoa delarik (Amoudry txostena, 2002). Beste aldetik, malda gisako mendiguneko berezitasunek aktibitatea zailtzen dute eta kostu handiak eragiten (tresneria bereziaren beharra...), produktibitatea ttipituz. Mendi aldeko laborantza bereziki etxalde ttipietan oinarritzen da. Luzaz familiarra izan bada, gaur egun usu ez da pertsona bat baino gehiagorentzako lan sari bat lortzea posibe, horrek laborarien bizikideak etxaldetik kanpo lan bat aurkitzera behartzen ditu. Mendialdeko laborantzak azken urteetan beherakada nabarmena jasaten ari da. Gero eta laborari gutiago instalatzen da edo batzuek beren jarduera uzten dute. Sektore honek bizi duen eragozpen bat landako laborantzarekin konpetitzeko zailtasuna da (Nordregio, 2004). Zailtasun hori muga naturalei lotzen ahal bazaio ere, lehenetsia den laborantza modeloaren ondorioa dela ere agertzen da. Mendialdean, ezin da landan bezala beharrezkoa den produktibitatea lortu mundu mailako merkatuan konpetitu ahal izateko. Eskualde zelaitsuetan produktibitate handia lor badaiteke, prezio apalean kantitate handiak ekoizteko aukera dakarrelako, lehiakorra izatea ahalbidetuz, ez da mendialdearen kasua. Horrezgain, landa eremuak ez bezala, mendialdea merkatuetatik urrunegi kokatzen da. Horrek, landa eremuetan bezalako ekoizpen handia saltzeko zailtasunak eta mugak sortzen ditu. ď&#x201A;ˇ

Populazioaren beherakada eta zahartzea

Mendialdeko beste ezaugarri bat demografian datza. Eskualde horietan hazkunde demografikoa negatiboa da, populazioa apala da, edo ttipitzen da. Lehen kausa bat zonalde horietako sortze kopurua hiltze kopurua baino apalagoa izatea baldin bada, beste bat populazioaren exodoari dagokio. Lurralde horien urruntasunak ez du populazioa hor mantentzea edo plantatzea laguntzen, jendea hirira bizitzera doa. Exodo hori, gehien bat, gazteak eta emakumeak herritik ikasketentzat edota lan bila joateak eragiten du. Hirian, mendialdean baino lanbide eskaintza anitzagoa, eta kalifikatuagoa izatea argumentu nagusia izaten da. 6

Mendialdeko populazio dentsitatea landa guneetakoa, edo Europako estatuen batazbestekoa baino apalagoa dela erran daiteke (Nordregio, 2004). 2010-eko Europako Inguramen Agentziaren lan batek Europako mendialdeko populazio dentsitatea 50,3 biztanle/km²-koa zela erakutsi du, mendialdea ez den eremuetan 137,8 biztanle/k²-koa delarik (Pasca, Rouby, 2012). Mendialdeko despopulazioaren ondorio zuzen bat populazioaren zahartzea da, hau da, mendiguneko erronka garrantzitsu bat. Eskualde horiek bizi duten populazioaren exodoa eta emigrazio eskasaren haritik, denborarekin populazioaren adin estruktura moldatuz doa. Populazio gaztearen ihesak eta faltak, hor gelditzen den populazioaren batazbesteko adina handiagoa dela dute ondorio, populazioa zaharragoa da beraz. Populazioaren zahartzearen adibide bat enpresaburuen, eta autonomen artean ere ageri da, gehienak zaharrak direlako. Garapen Kontseiluko gazte zerbitzuaren diagnostikoaren arabera 2012an « eskulangintzako 6500 enpresaburuen artean %3-k 26 urte baino gutiago dituzte eta % 18-k 26 eta 35 urte artean ». Gazteen partea eskulangileen artean urte guziz ttipitzen ari da, zahartze prozesuaren ildotik. Bestalde, mendialdearen zailtasunen beste ondorio demografikoa gizartearen maskulinizazioan datza. Laborantza familiarrak bizi duen beherakadaren ondorioz emazteek gehienbat alde egin behar izaten dute baserri eta mendialdetik. Emazte gutiagok lan egiten duenez laborantzan edo esku langintzan eta zerbitzu gutiago denez baserrialdean, gehienak eremu urbanoetara doaz lan bila eta ondorioz bizitzera. Horrek baserrialdearen maskulinizazioa eragiten du, gehienik gizonak gelditzen direlako hor. Horrek aniztasun sozial eskasa dakar, jarraian suposatzen duen haur sortze apaltzearekin. Prozesu demografiko horiek politika eskasen ondorioa dira. Ez denez aski gauza egiten mendialdeko eskualdeak erakargarriak izateko, gazteak eta emazteak bezalako populazio batzu hor mantentzea zailtzen du, horrek dakartzan ondorio negatiboekin. 

Zerbitzuen eta infrastrukturen desagerpena eta eskuragarritasun mugatua

Zerbitzuen desagertzea mendiguneko berezitasun estrukturalek eragin problematika bat da. Hain zuzen ere, populazio apala edo galera, etxebizitza barreatuak, baita aktibitate ekonomiko apalak ere, posta, eskola, edo osasun etxeak bezalako zerbitzuen urruntasuna eta desagertzea eragiten dute, hauek populazioa gehien den hiriguneetan konzentratuz (Amoudry txostena, 2002) . Egoera honek mendialdeko udalerrien bazterketa areagotzen du, hirira joateak garraioen beharra, denbora eta dirua eskatzen duelako. Osasun arloko zerbitzuen kasua adibide bat da. Gaur egun, medikuak baserri eremuan inplantatzeko zailtasuna agertzen da, horrek mendialdean populazioa mantentzeko beharrezkoa den zerbitzu hunen eskasia erakusten du. Gainera «mendialdean, orokorrean eremu zelaitsuetan baino ospitale handi (>300 ohe) baino gutiago dago ». (Nordregio, 2004) Bestalde erakaskuntzari dagokionez, gehienetan mendigunean ez da goimailako ikasketarik. Horrek maila horretako gazteak eskualdetik joatea behartzen eta eragiten du. Hori lekuko garapenaren aurka doa. (Nordregio, 2004) Jakin behar da gehienetan ikasketentzat joan diren gazte horiek ez direla berriz beren sorlekura itzultzen, enplegu kalifikatu eskasez.

ď&#x201A;ˇ

Turismoaren kalteak

Turismoa lurraldeko garapena bultza dezakeen jarduera baldin bada ere, bere ondorio txarrak ditu. Hain zuzen ere, turismoaren ondorioz, hein batean lurraldean inplantatzeko nahiarekin kanpotiarrak mendialdera datoz lurrak eta etxebizitzak erostera. Horrek bigarren etxebizitzen kopuruaren gorakada handia eragiten du, gainera lurraldeko gazteentzat izan zitezken etxeak erosiak direlarik. Baina etxebizitza horien hazkundearen ondorio garrantzitsua espekulazioa da. Bigarren etxebizitzak eros ditzaketen atzerritarrek erosteko ahalmen handia dutenez, horrek etxeak eraikitzeko lurren baita etxebizitzen prezioen espekulazioa eragiten du. Horrela prezioek ikaragarriko emendio bat bizi dute, lekuko jendearentzat ezin erosiak bilakatuz. Horrezgain, lurren espekulazio hori laborantzako lurren meneko egiten da. Eraikitzeko lur batek dakarren diru zama ikusirik, laborari batzuek, higiezin agentzien bultzadarekin, beren lurrak kanpotiarrei nahiago dituztelako saldu, beste laborari batzuei baino. Fenomeno hori, bultzatua den turismo mota baten ondorioa da. Masa turismo bat lehenetsia baldin bada, jende asko etortzera erakarria da, hainbateri garai batzuetan hor inplantatzeko nahia sortuz. Horrela, jarduera mota horren helburua ekonomikoa besterik ez baldin bada, ez doa lurraldearen onerako izan zitekeen garapen iraunkor baten zentzuan.

4- Mendialdeko arazoen kausa : Baserrialdea, nahi den antolaketa sozio-ekonomiko motaren ezaugarria dela zion Mormont-ek (Jollivet, 1997). Hain zuzen ere, mendialdean aurkitzen diren problematikak begiratzen baldin badira, zein motakoak diren, baita emaiten zaien erantzuna zein den, arazoen kausa non kokatzen den ohartzen ahal da. Mendialdea berezitasun geografikoak dituen eskualdea izanki, desberdintasun horien gaiditzeko eta lurralde hori garatzeko beharra agertzen da. Zentzu horretan eskala politiko-administratibo desberdinek (Europear Batasuna, Estatuak, kolektibitateak) politika desberdinak martxan jartzen dituzte, hauek lurralde horren antolaketa eta errealiatatearengan ondorio zuzenak dituztelarik. Horrezgain, mendialdeko arazoa konpontzeko tresna desberdinak sorrera bultzatzen da, hango arazoei aterabide bat aurkitzeko nahiarekin eta beti ere lurralde horren garapena bultzatzeko xedearekin. Baina, politika ala tresna horiek garapen modelo baten erakusle direla agertzen da, lehenetsia den modelo bat. Ondorioz, mendialdeko erronkeri eta garapenari erantzun bat emateko sortu politika eta instrumentuek azkenean arazoen areagotzea ala mantentzea besterik ez dakarte. Gainera, mendialdeko berezitasunak ez dira aski kondutan hartzen eskualdeko, estatu mailako edo europear politiketan (Euromontana). ď&#x201A;ˇ

Europear maila

PAC politika

Lehenik, Europako Batasuneko Laborantza Politika Amankomuna (LPA) laborantzarengan 'influentzia' garrantzitsua duen politika da. Hasieran, laborantzako prezioen eta ondotik errenten sustengatzea zen honen helburua, laborantza aktibitatearen mantentzeko asmoarekin, honek bizirik irauteko gisan. Bestalde, politika horren xedea, eremu behartsuetan, populazio dentsitate minimo bat mantentzea zen, ondare ekologikoa, ekonomikoa eta kulturala babestea baita espazio naturalak atxikitzea ere. 8

LPA bi zutabetan oinarritzen da, lehena ekoizpenerako laguntzetan eta merkatuen antolaketari zuzendua baldin bada, bigarrena berriz lurralde garapenari doakio. Horrela, mendialdeak ere leku berezi bat du bigarren zutabean. Jakin behar da, mendialdeko muga naturalek, eskualde horretako laborantzan kostu handiak eragiten dituztela, baita ardi eta behien hazkuntzan berezitzea dakartela ere. Bi arrazoin horiek laborantzako produktibitate apala eta bide beretik jarduera horren errenta apalak esplikatzen dituzte. Zentzu horretan lurralde garapenaren izenean Europako laborantza politikak laguntza berezi batzu onartzen dizkie mendialdeko laborariei : muga naturalen konpentsatzeko laguntzak, instalaziorako laguntzak, material berritzeko laguntzak... Hala ere bigarren zutabeko laguntzek, lehen zutabekoak baino parte askoz ttipiagoa osatzen dute. Politika honen lehen zutabean aldiz, hastapenean zerealen eta behi haragiaren prezio apaltzeak konpentsatzeko diru laguntza zuzenak jarri baziren, denborarekin hauek errenten sustengatzeko diru laguntzak bilakatu dira, ekoizleen arteko inegalitateak sortuz. Hain zuzen ere, laguntza horiek etxalde batean den hazkuntzako abere bakoitzeko edo hektarea bakoitzeko errezibitzen dira. Ordea, mendialdean landa eremuetan baino etxalde ttipiagoak dira, hazkuntza ttipiagoekin, baita nekazal azalera erabilgarri gutiagorekin ere. Ondorioz, politika hau martxan denetik, zelai eremuetako laborariek mendialdekoek baino diru laguntza zuzen gehiago hunki dituzte, errenta handiagoak lortuz. Laguntza zuzen horiek etxaldeak beti eta handiago izatera bultzatu ditu, diru laguntza gosez eta epe luzean hauen menpe ezarriz. Hor ere handitzea zelai eremuetan baizik ez denez posible (lur hektareen kasuan), mendialdeko etxaldeak baino ekoizpen handiagoa lortzen dute, etengabe hauek baino lehiakorrago bilakatuz. Horrek, LPA-ren hasieratik, zelai eremuetako laborantza produktiboa lehenetsia izan dela erakusten du, mendi eremuetako laborantza ttipia eta familiarraren kaltetan. ELB (Euskal Laborarien Batasuna) ipar Euskal-Herrian nagusitzen den sindikatuak Laborantza Politika Komunak, poduktibitatearen lehia dakarrela salatzen du, laborari ttipiak kaltetuz, ekoizle handien probetxuko. Laborantza politika honen bidez, kuota sistemarekin adibidez, ekoizpena mugatuz eta zainduz, lurralde garapenaren izenean, baserritar populazioei laborantza garapen modelo bat inposatu zaie, hau da laborantza industrial eta produktibista bat (Camarero, Gonzalezek). Bide horretatik, laborantza jarduera industrialen eskuen artean nahiago da eta etxalde ttipieri beren ekoizpena ttipitzea galdegina zaie. Horrela LPA-ren kostuak ttipitzeko helburuarekin, familiak beren errenta ordezkatzeko baserrialdeko garapen prozesuetaruntz igorriak dira (Camarero, Gonzalez). Azkenean politika honen logika, jadanik handienak eta indartsuenak direnak indartzen laguntzean datza, ttipienak bazterrera utziz eta epe luzean desagerraraziz. Politika honek, landa eremuko eta mendiguneetako laborarien errenten arteko ezberdintasuna ttipitzea ahalbidetu badu ere (Bazin, TrouvĂŠ, 2010), laborantzaren berregituraketa eragin du, laborantza ttipiaren desagerpena eraginez eta laborantza produktibistari baizik lekua utziz. Europako baserrialdeko garapenaren jatorria laburbiltzeko: baserrialdeko ongizatea mantentzeko logika izan aitzin, laborantza modeloan ÂŤ eskusartze ikusezina Âť zen (Camarero, Gonzalez). -

LEADER gisako garapen programak

Europako Batasunak baserrialdearen garapena Laborantza Politika Amankomunaren bigarren zutabean kokatzen du. Leader gisako garapen programa zutabe honen barne 9

kokatzen da, baserrialdeak bizi dituen inegalitateen aurka aurre egiteko helburuarekin, finantzamenduen bidez. Lekuko ekintza taldeen osaketan oinarritzen da bere funtzionamendua. Lurralde bateko aktore publiko, pribatu eta gizarte zibileko pertsonak biltzen dira proiektu bat muntatzeko, ondotik honek ezaugarri zehatz batzu betetzen baditu eta komisio batengandik beste proiektu batzuen artean hautatua baldin baldin bada, Leader programako diru laguntzak eskura ditzake. LPA-ko bigarren zutabe horren kudeaketa estatu bakoitzaren esku artean utzia da, eta zehazkiago estatuko eskualdeen eskuen artean. Estatuek programa hori baliatzen dute beren lurraldeko baserriguneen garapenaren alde eragiteko, baina Europako Batasuneko finantzamenduak erabiliz. Leader programaz gain beraz, finantzamendu zuzen guti ala baterez ez da ezarria arlo horretan jarduteko. Hein batean estatuek beren egin beharra programa horren gibelean gordetzen dutela erra daiteke. Horrezgain, programa honi kritika zonbait egiten ahal zaizkio, eraginkortasun ekonomikoan oinarritzea eta « ekitatearen » kontra doazen ezberdintasun sozialak eragita bezalakoak (Berriet-Solliec, Trouvé, 2013). Lehenik eta behin, Lekuko Ekintza Taldeek (LET) koordinatu behar dute ko-finantzamendu publiko eta pribatuak xekatzeko, beren proiektua eraman ahal izateko. Baina, jakin behar da LET guziek ez dutela gaitasun hori. Bestalde, finantzamenduak lekuko aktoreen esku utziz programa honen helburua, dirua zinezko beharrer zuzentzea da, gastu « inutilak » baztertuz eta beraz ekonomiak eginez (Berriet-Solliec, Trouvé, 2013). Horrek erakusten du Europear Batasunarekin arlo horretan diru laguntzen mugatzeko nahia duela. Gainera, diru laguntzak mugatuak izaiteak eta proiektuen hautaketak lurraldeak beren artean konkurentzian jartzen ditu. Bestalde proiektuen muntaketan eta finantzamenduan aktore eta enpresa pribatuak parte harraraziz, programa « merkatuko logikei » buruz doa, estatuaren esku sartzea beti ttipiaraziz (Berriet-Solliec, Trouvé, 2013). Baserrialdeko problematiken aldeko esku-sartzearen pribatizazio bateruntz doa beraz. Horrezgain, lurraldeen arteko ingalitateengan eragiten du, ez dutelako LET guziek hautatuak izateko aukera duten proiektu egokirik aurkezteko ahalik, lurralde ingenieritzako gaitasun eskasez (Berriet-Solliec, Trouvé, 2013). Horren ondorioz, zailtasun gehien duten lurraldeak laguntzarik gabe gelditzen dira, zurrunbilo etengabe batean sarraraziz. Azkenik, LPA-ren bigarren zutabea, baserrialdeko garapenari zuzendua baldin bada ere, aurrekonduaren %80a laborantzari doa (Lataste et al., 2012). Berriz ere agertzen da zein diren Europako Batasunaren lehentasunak, garapena bultzatzea baino produktibismoak eskaintzen dituen etekinek dute interes gehiago. Hori guztiak erakusten du Europako Batasunak eta Estatuek ikuspegi liberal batean, nolako interes apala erakusten dieten baserrialdea eta mendialdeari. Beren egin beharra ahal bezain bat murriztea entseatzen dira, mekatuko logiketan sartuz, eta esku sartzea pribatuen esku utziz. Ikuspegi hori moderatu behar baldin bada ere, lekuka, Leader programak ondorio positiboak dituelako, baserrialdeko problematiken ttipitzean baino, hauen mantentzen segitzen duela erran daiteke . 

Estatu mailako lurralde antolaketa

Mendialdeko arazoak ikusita Estatuak eskualde hauen alde zer egiten duen galdera pausatzera bultzatzen du. Estatu mailan lurralde guztiek eskubide berdinak merezi dituztenez, lurralde antolaketa hor izan behar da hauen arteko ezberdintasunak konpentsatzeko. Baina, mendialdeen egoera ikusita, estatuek eskualde hauen erakargarritasuna eta ongi izatea hobetzeko plantan jartzen dituzten politikak dudan ematen ahal dira. 10

Estatu mailako lurralde antolaketa eta politikek mendialdearen bazterketa areagotzen dute. Azken hamarkadetan populazio eta aktibitateen konzentraziorako antolaketa politikak plantan jartzen dira. Eremana diren politiken arabera dena leku batean konzentratu nahi da, hau da eremu urbanoetan, populazio gehien konzentratzen den eremuetan. Antolaketa horren xedea lurraldeen arteko lehiakortasuna bultzatzea da. Zentzu horretan dira eremu metropolio handiak sortzen, baliabide guztiak han metatuz, izan dadin gaitasunak, pertsonak, enpresak, azpiegiturak, etab... Indar guztiak zonalde batean jartzeak, gainerateko lurraldeak honen menpe jartzen ditu. Hain zuzen ere, Europako Batasunak hiria eta baserrialdearen arteko elkar harremana baita dependentzia beharrezkoak ikusten ditu (Europako Komisioa, 1999). Hirier garrantzia gehiena emana da beraz, kontsideratzen delako hauetan bazik ez dela infrastruktura eta zerbitzu maila bat eskaintzen ahal eta horra baizik ez direla jarduera ekonomikoak erakartzen ahal. Pentsamolde horrek erakusten du nola, baserrialdeari ez zaion garapen aukerarik onartzen eta nola dena eremu urbanoetan konzentratuz, baserri eta mendialdean bizia posible izateko metropoliekiko lotura behartzen den. Horrela, baserrialdea eta hiriaren arteko « partaidetza » (Europako Komisioa, 1999) aitzinean ematen denean, bi lurraldeen arteko dependetzia baizik ez da gordetzen, batek besteak baino baliabide eta xantza gehiago dituelarik, beraz garapen aukera gehiago. Azkenean Europako Batasunak garapen « polizentriko » bat lehenestea du helburu, zentro metropolitanoak indartuz eta inguruko lurraldeak hauei lotuz garraio eta telekomunikazioen bidez. Horrela dependentzia indartzen da eta ez da garapen aukerarik ematen baserrialdeko lurraldeei, hauek autonomoak bilakatzeko gisan. Horrela, lehiakortasunaren izenean baserri eta mendialdeko zerbitzuen edo infrastrukturen kostua aitzinean ematen da, « optimum soziala » delarik helburu. Modelo horren arabera mendialdean ala baserrialdean den populazio murritzarentzat zerbitzuek ez dute aski benefizio ekartzen. Errezeta baino handiagoa da hauek martxan jartzeko beharrezkoa den kostua. Egoera hori eskaera apalegia izateak eragiten duenez, zerbitzu, infrastruktura, eta beraz inbertsioak eskaera handia den lekuetan konzentratuak dira, beti produktibitatea eta lehiakortasuna ukanez helburutzat. Horrek ondorioak ditu ere mendialdeko zerbitzu eta infrastruktura publikoengan, administrazioak, posta, eskolak, osasun zentroak, garraioak bezalako zerbitzuak populazio guti den lekuetan emeki emeki desagertzen direlako. Beti ber xedearekin, udalerri ttipienak, edo politika honen arabera ttipiegiak direnak batu nahi dira ere, hauetako giza eta finanatzamendu baliabideak batuz eta optimizatuz. Azkenean, eremu urbanoak baserrialdeari lehenetsiz, lurralde batzuei xantza eta eskubide gehiago onartzen zaizkie, eskualdeen arteko lehiakortasunaren izenean.

Ikerketa honetan, aitzineko atalean azpimarratzen den mendialdeko udalerrien errealitatea, Euskal-Herriko Pirineoetako herrietan nola deklinatzen den aztertzea da xedea. Lehen batean lurralde eremua definitu bada, ondotik hau osatzen duten udalerriak kategoria ezberdinetan sailkatu dira, egoera sozioekonomikoaren azterketa egin aitzin.

1) EUSKAL-HERRIKO PIRINEOALDEKO LURRALDEAREN DEFINIZIOA Lehen lana, aztertua izanen den Euskal-Herriko Pirineoetako mendialdeko udalerrien lurralde eremua definitzea izan da beraz. Horretarako, maila ezberdineko ezaugarriak aztertuak eta kondutan hartuak izan dira. Lehenik eta behin Gaindegiak definitutako Euskal-Herriko mendialdeko eskualdeak oinarritzat hartu dira. Mendi aldeko eskualdeak definitzeko Gaindegiak lehen parte batean lur urbanoak landa lurretatik bereizi ditu. Hori egin ahal izateko SIOSE Espainiako lur okupazioaren informazio sistema biltzen duen webgunetik hego Euskal-Herriko lur artifizialen datuak atera dira, ipar Euskal-Herriaren kasuan aldiz Gaindegiaren hiriguneen geruza aplikatu delarik. Horrela Euskal-Herrian lur urbanoaren azalera 1.578,883 kmÂ˛ -koa dela definitu da eta landa lurraren azalera 19.341,824 kmÂ˛-koa. Ondotik lur eredu digitaletik abiatuta malden geruza sortu da. Banaketa egiteko, Europako zuzentarauen arabera, mendiko nekazaritza definitzen duen malda hautatu da, beraz 9Â° gorako maldak, hau da %20 -eko malda. Horren segidan, landa lurrak direnak eta %20-eko malda baino handiagoa duten zonaldeak bereizi dira. Bestalde, beste banaketa bat ere egin da, aitzineko baldintzak betetzen zituzten Urbasa, Andia, Aralar bezalako lurrez inguratuta zeuden lurrak hasierako aukeraketaren barnean sartuz. Azkenik, 300 Ha baino gutiagoko lur eremuak kendu dira, honela Euskal-Herriko mendi zonaldeen karta agerraraziz. Azken geruza hori eskualdeen geruzarekin kurutzatu da eta mendialdeak eskualdearen azaleraren %40-50 baino gehiago osatzen bazuen, eskualde horiek mendialdeko eskualde kontsideratu dira.

Mendialdeko eskualdeen adierazlea erabili bada ere ipar Euskal-Herriko baita Nafarroako Pirineoaldeko udalerrien definitzeko, ondotik beste adierazle desberdin batzu erabili dira bi herrialdeen kasuan, bietan egoera ez delako arras berdina. Ipar Euskal-Herriko udalerrien kasuan, lehen parte batean mendi aldeko eskualdeetan sartzen diren udalerri guziak sartzea erabaki da. Ondotik udalerri horiek lurralde erremuaren barne segitzea bigarren kriterio batekin baldintzatu da, hau da udalerri bakoitzeko lehen sektoreko enplegu kopurua. Adierazle hori bi arrazoinentzat aztertu da. Lehenik mendialdeko udalerrien ekonomietan lehen sektoreak duen pizu handiagatik izan da. Bestetik, udalerri batean lehen sektoreko aktibo kopurua aski handia bada eta udalerri hau mendiguneari hurbil baldin bada, udalerri horretako lehen sektoreko aktiboek beren lana egiteko duten zailtasuna kondutan hartu behar zela pentsatu delako. Adierazle berri horrek beste udalerri batzu ere eremuan sartzea baldintzatu du. Horrela udalerri bakoitzarentzat lehen sektoreko enplegu kopurua aztertua izan da. BaxeNafarroan, Xiberuan eta Iparraldeko bitarteko eremuan, mendialdeko eskualdean sartzen ez ziren udalerri batzu ikerketa eremuan sartzeko, lehen sektorean ari diren landunen %15eko maila oinarritzat hartu da. Maila hori erabaki da, eskualde horietan, hau da Iparralde barnekaldean, mendialdean sartzen ziren udalerrien artean, nekazaritzan ari diren landunen tasa apalena delako. Mendialdeko udalerrien gehiengo handian lehen sektoreko landunen tasa %15 baino gorago da. Ezaugarri honekin Irisarri, Makea, Lekorne, Heleta, Iholdi, Armendaritze Mehaine, Donoztiri, Isturitze, Armendaritze bezalako udalerriak mendialdeko eremuan sartu dira. Bestalde lautada eremuak nun kokatzen diren eta mendialdearekiko muga nun den jakiteko, Euskal-Herriko Laborantza Ganbararen kartografia web gunean, udalerrika Nekazal Azalera Erabilgarriaren (NAE) barne, artoaren partea zein zen aztertu da. Artoa, gehien bat eta errexkiago, lautadak diren eremuetan ekoizten da, hau da mendiguneetatik kanpo. Beraz, arto anitz ekoizten zen udalerriak mendialdeko eremutik kentzea erabaki da, mendigunearen eta lautaden arteko muga hor zela ondorioztatuz. Adierazle berri honekin, lehen sektoreko %15 enplegu zituzten Bithi単a, Ostanko, Uharte-Hiri, Larribarre, Lohitzune-Oihergi, Ainharbe bezalako herriak sartzea konfirmatu da. Udalerri batzuentzat, kasuan kasuko hautuak egin dira. Biriatu eta Kanbo mendialdean baldin badira ere eta Urru単a mendialdetik hurbil den udalerria izanik ere, lehen sektoreko langile kopurua biziki apala dutenez, zerbitzuak nagusitzen diren udalerriak direnez eta Donibane-Lohitzune edo BAB eskualde urbanoeri buruz itzuliak direnez, eremutik kanpo uztea erabaki da. Senpere eta Azkaineri dagokionez, mendialdeko eskualdeari hurbil diren udalerri menditsuak direnez eta Donibane-Lohitzuneri duten dependentziagatik, mendialdeko lurralde eremuan sartu dira. Nafarroako udalerriei dagokienez, mendi aldeko udalerri gehienak sartu badira ere, Pirinioetatik hurbilen zirenak sartzea erabaki da, beraz Irunberrialdea eta Agoitzaldea ez dira ikerketa eremuan sartu. Ondotik ipar Euskal-Herriaren kasuan bezala, Nafarroako udalerrietan laborantzaren pizua aztertzeko, udalerrika lehen sektoreko enplegu kopurua ikertu da. Probintzia honetako mendialdeko eskualdeetan biztanle kopuruak biziki apalak direnez, konfidentzialitate arazoen gatik INE Espainiako Estatistika Insitutuak, lehen sektorean 5 enplegu direla jartzen du, aldiz sektore horretan landunik ez baldin bada 0. Lurralde eremu horretan udalerri gehienak ttipiak direnez, landun kopuru apalekin, gehienetan nekazal sektoreko 5 landuneko kopurua agertzen da datu gisa. Ondorioz, Iparraldeari konparatuz, Nafarroako udalerrien 13

kasuan, ohar daiteke lehen sektoreko landunen datuak ez direla esanguratsuak. Beraz, adierazle hori ez da erabili Nafarroako udalerriak azterketa eskualdetan sartzeko edo ateratzeko. Azkenik, mendialdean ziren hainbat udalerri dudan gelditzen ziren. Esteribarren kasua izan da adibidez. Udalerri hau Iruñatik hurbil izanik ere, menditsua da eta bere luzaeraren ondorioz zonalde batzu urrun gelditzen dira. Horrezgain, Bera eta Lesaka industrializatuak diren udalerriak izanik ere eta nekazal sektorean lan egiten duten landunen populazioa biziki apala izanik ere landun kopuruarekiko (%1 baino gutiago) mendialdeko lurralde honetan sartuko dira eskualde menditsua delako eta eskualde hori osoki atxikitzeko nahiarekin. Ultzamaldeari dagokionez, zenbait udalerri aski industrializatuak izanik ere, Iruñatik 32,4kmtara urrun gelditzen diren Basaburua bezalako udalerri menditsuak badirenez, eskualdea lurraldean sartzen da. Ondorioz Euskal-Herriko Pirineoetako mendialdea 155 udalerri hauek osatzen dute: Udalerri kodea 31003 31004 64008 64012 64013 64014 64011 64016 64017 64015 64081 64026 31017 31022 64045 31033 31034 64046 64047 64468 64490 31028 31040 64533 31058 64065 64066 64477 64092 64093 31049 31050 64107

Herrialdea

Udalerriaren izena

Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Lapurdi Baxe-Nafarroa Lapurdi Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Nafarroa Lapurdi Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa

Abaurregaina Abaurrepea Ahatsa-Altzieta-Bazkazane Ainharbe Ainhize-Monjolose Ainhoa Aintzila Aldude Aloze-Ziboze-Onizegaine Altzai-Altzabeheti-Zunharreta Altzürükü Anhauze Anue Arantza Arhantsusi Aria Aribe Armendaritze Arnegi Arrokiaga Arrosa Artzibar Atetz Atharratze-Sorholüze Auritz Azkaine Azkarate Baigorri Banka Barkoxe Basaburua Baztan Behorlegi 14

31250 31054 31252 64124 64120 64150 31059 64155 64487 31081 64489 64484 31221 64485 64476 64154 64492 31087 31090 31092 31210 64217 31095 31098 31082 64222 31101 31093 31102 64213 64218 31111 64229 64162 31112 31113 64231 31115 31071 31119 64247 64258 64259 31256 64265 64267 64268 31259 64271 31126 64273 64274 64537

Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Lapurdi Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Zuberoa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa

Bera Bertizarana Bidankoze Bidarrai Bithiri単a Bunuze Burgi Buztintze-Hiriberri Donaixti-Ibarre Donamaria Donamartiri Donazaharre Doneztebe Donibane Garazi Donoztiri Duzunaritze-Sarasketa Eiheralarre Elgorriaga Eratsun Erroibar Erronkari Eskiula Espartza Esteribar Etxalar Etxebarre Ezkabarte Ezkaroze Ezkurra Ezpeleta Ezterenzubi Galoze Gamarte Gamere-Zihiga Garaioa Garde Garindaine Garralda Gazteluberri Gorza Gotaine-Irabarne Hauze Heleta Hiriberri Hozta Ibarrola Idauze-Mendi Igantzi Iholdi Imotz Irisarri Irulegi Iruri 15

64279 31129 31133 31128 64275 64277 64437 64283 31134 64285 31137 64297 64298 64313 31140 64316 64319 64314 64322 64377 64327 31153 64340 64342 64303 64345 64350 31248 64364 64375 64379 64378 64404 64411 31181 31186 31187 31188 31195 31196 31198 31199 31211 64436 64429 31185 64432 64441 31213 64504 31222 64495 64528

Lapurdi Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Lapurdi Baxe-Nafarroa Nafarroa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Lapurdi Nafarroa Lapurdi Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Zuberoa Zuberoa Nafarroa Lapurdi Nafarroa Lapurdi Baxe-Nafarroa

Itsasu Ituren Itzaltzu Izaba Izpura Izturitze Izura-Azme Jatsu Jaurrieta Jutsi Labaien Lakarra Lakarri-Arhane-Sarrikotagaine Landibarre Lantz Larraine Larribarre-Sorhapürü Larzabale-Arroze-Zibitze Lasa Lekorne Lekunberri Lesaka Lexantzü-Zunharre Ligi-Atherei Liginaga-Astüe Lohitzune-Oihergi Luhuso Luzaide Makea Mehaine Mendibe Mendikota Montori Muskildi Nabaskoze Odieta Oiz Olaibar Orbaizeta Orbara Orontze Orotz-Betelu Orreaga Ortzaize Ostankoa Otsagabia Ozaze-Zühara Pagola Saldias Sara Sartze Senpere Suhuskune 16

31226 64538 64539 31236 64475 31239 64424 64543 31244 31245 31247 64509 64166 31263 31264 64527

Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Zuberoa Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Lapurdi

Sunbilla Uharte Garazi Uhartehiri Ultzama Urdatx Urdazubi Urdi単arbe Urepele Urroz Urzainki Uztarroze Zalgize-Doneztebe Zaro Zubieta Zugarramurdi Zuraide

Lurraldearen identifikazioak pundu azpimarragarri zenbait agertarazi ditu. Lehenik eta behin, mendialdeko lurraldea kontsidera daiteken eremuaren zabalera handia agertzen da, 155 udalerri barne dituelako. Gaindegiak egindako Euskal-Herriko mendialdearen kategorizazioa begiratzen bada jadanik ohar daiteke, ipar Euskal Herrian mendialdea kostalderuntz urrun doala, Biriatu, Azkaine bezalako udalerriak sartzen direlako. Lapurdi mendebaldeko udalerriak aztertzen direlarik, mendialdeko ezaugarriak ukanik ere, hauen urbanizazio maila edo eremu urbanoen hurbiltasuna, tronpakorra izaten da mendialdean sailkatzeko orduan, mendialdeko eremutik kanpo uzteko tendentzia dagoelako.

2) PIRINEOALDEKO UDALERRIEN KATEGORIZAZIOA Definitu den Pirineoaldeko mendialdeko lurraldea orografia eta jardueraren ondorioz izate ezberdineko udalerriek osatzen dute. Hain zuzen ere batzu besteak baino baztertuagoak dira, beste batzu aldiz udalerri handi edo eremu urbanoetatik hurbilago dira eta horien artean batzuek besteek baino ekonomia azkarragoa dute. Udalerri horiek kategoria ezberdinetan koka daitezke beraz. Zentzu horretan lurraldearen kategorizazioa ezaugarri eta etapa desberdinen arabera burutu da. Kategorizazioa egiteko metodologia aurkeztu ondotik kategorizazioaren emaitza eta horretatik ateratzen den informazioa aurkeztuko da. Lehen parte batean Pirineoaldeko lurraldearengan eragiten zuten udalerri eragileak zein ziren definitu da. Udalerri nagusi horiek, lana, zerbitzu eta komertzioak edota hurbiltasun administratiboa dakarztenak dira. Zein ziren jakiteko irizpide desberdinak erabaki dira, udalerri batek irizpide guziak ez dituela derrigorrez betetzen kondutan hartuz, baina gehiengoa. Lehenik udalerri eragileak eskualde burua izan behar zuen, horrek zerbitzuak, komertzioak eta administrazio maila bat hor kokatzea baldintzatzen eta segurtatzen zuelako. Bestalde, landun gehienek zerbitzuetan jardun behar zuten, honek lana izatea ahalbidetzen duelako eta ekonomia mota bat zehazten. Zerbitzuetan jarduten dutenen tasa %65 ala gehiagokoa izatea erabaki da udalerri nagusienetan zerbitzuetako landunen kopurua maila horretatik gora delako. Baina udalerri batzuen kasuan, %65-eko mailara heltzeko zerbitzuetan jarduten zutenen portzentaia ez bazen aski handia baina tasa hori %60etik hurbil baldin bazen, industrian jarduten zuten landunen kopurua aztertu da. Honela, industriako landunek %25a baino gehiago osatzen bazuten, udalerri honen ekonomia azkarraren erakusle zirela ere pentsatu da, horrek eragiten duen lan eskaintzarekin. Udalerri eragileen irizpideak :    

Eskualde burua Zerbitzuak, komertzioak eta administrazio maila minimo bat hor kokatzen Landun gehienak zerbitzuetan jarduten (>%65) Landun kopurua ez delarik %65 etik gora, baina %60etik hurbil → industrian lan egiten duten landunen tasa % 25 gorakoa baldin bada

Horrela Pirineoaldeko lurraldearengan eragina zuten 11 udalerri definitu dira :

Udalerri kodea 31019 31050 31185 31201 31250 64160 64256 64371 64477 64483 64485 64493

Herrialdea

Udalerriaren izena

Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Lapurdi Lapurdi Zuberoa Baxe Nafarroa Lapurdi Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa

Agoitz Baztan Otsagabia Iru単ea Bera Kanbo Hazparne Maule-Lextarre Baigorri Donibane Lohizune Donibane Garazi Donapaleu

Ondotik udalerri horiek Pirineoaldeko zein udalerrirengan eragiten duten aztertu da. Eragin maila definitzeko orduan, udalerri nagusi hauen alde positiboetaz gozatzeko, autoz 70 km/orduko abiaduran, hauetatik 15 minutura hurbilen kokatzen diren udalerriak direla kontsideratu da. Hori aztertzeko, errepideen geruza, udaletxeen geruzarekin gurutzatu da. Ondotik poligonoak sortu dira, udalerri eragileetarik errepidez 15 minutura ziren udalerriak barne hartuz. Poligonetatik kanpo diren udalerriak baztertuenak eta urrunen kokatuak direla suposatzen da. Horrela udalerri nagusienetarik urrunen ziren 54 udalerri agertu dira :

Udalerri kodea 64150 64487 64543 64217 64222 64258 64298 64316 64342 64404 64475 31004 31017 31022 31033 31034 31040 31049 31054 31058 31059 31071 31081 31087 31090 31092 31102 31112 31113 31115 31126 31128 31129 31137 31140 31181 31187 31195

Herrialdea

Udalerriaren izena

Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa

Bunuze Donaixti-Ibarre Urepele Eskiula Etxebarre Hauze Lakarri-Arhane-Sarrikotagaine Larraine Ligi-Atherei Montori Urdatx Abaurrepea Anue Arantza Aria Aribe Atetz Basaburua Bertizarana Auritz Burgi Gazteluberri Donamaria Elgorriaga Eratsun Erroibar Ezkurra Garaioa Garde Garralda Imotz Izaba Ituren Labaien Lantz Nabaskoze Oiz Orbaizeta 21

31196 31199 31210 31211 31213 31221 31236 31239 31244 31245 31247 31252 31256 31263 31264 31098

Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa

Orbara Orotz-Betelu Erronkari Orreaga Saldias Doneztebe Ultzama Urdazubi Urroz Urzainki Uztarroze Bidankoze Hiriberri Zubieta Zugarramurdi Esteribar

Udalerri nagusien eraginpean eta hauetarik hurbil diren udalerrien udalerrien zerrenda eranskinetan aurki daiteke (70. orrian).

Iparraldean eragin ertaina duten udalerri gehiago dago, Nafarroan ordea IruĂąak du garrantzia eta eragin gehiena. Ondorioz, Pirineoaldeko lurraldean Nafarroako probintzian kokatzen diren udalerri gehiago baztertutzat kontsideratzen dira. Bestalde, beren ekonomia laborantzan eta zerbitzuetan oinarritzen zuten udalerriak zein diren ikertu da. Udalerriek bigarren sektorea apala baldin badute, gehienbat laborantza eta zerbitzuei itzuliak dira. Laborantza azkarra baldin bada, zerbitzuetan nagusitzen den sektore bateragarria turismoa da. Udalerri horiek, bi jarduera horiek oinarri gisa dituztela jakinik, beren ekonomia ez dela dibertsifikatua erran daiteke. Ekonomia ez anitza duten udalerriak zein diren identifikatu da, industria eta eraikuntzak osatzen duten 2.sektorea iparraldeko edo Nafarroako batazbestekoaren azpitik duten udalerriak baztertuz. Iparraldeko udalerrientzat iparraldeko batazbestekoa oinarritzat hartu da eta Nafarroako udalerrientzat Nafarroakoa. Ekonomia ez anitza duten udalerrien irizpideak : ď&#x201A;ˇ

Industria eta eraikuntzak osatzen duten 2.sektorea Iparraldeko edo Nafarroako batazbestekoaren azpitik izatea

Industriako landunak Eraikuntzako landunak

Iparraldean %12 %8

Nafarroan %23,6 %8,6

Laborantza eta turismoari itzuliak diren eta beraz ekonomia ez anitza duten udalerriak 58 dira :

Udalerri kodea 31003 31040 31049 31050 31058 31081 31087 31092 31093 31095 31101 31115 31128 31134 31181 31185 31187 31188 31210 31221 31239

Herrialdea

Udalerriaren izena

Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa

Abaurregaina Atetz Basaburua Baztan Auritz Donamaria Elgorriaga Erro Ezkaroze Espartza Zaraitzu Ezkabarte Garralda Izaba Jaurrieta Nabaskoze Otsagabia Oitz Olaibar Erronkari Doneztebe Urdazubi 24

31245 31247 31248 31264 64011 64012 64016 64026 64045 64046 64092 64107 64155 64162 64166 64213 64218 64229 64265 64316 64319 64327 64342 64345 64375 64379 64432 64441 64468 64477 64485 64489 64490 64492 64509 64528 64538

Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe Nafarroa Zuberoa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Lapurdi Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Zuberoa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Zuberoa Zuberoa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Zuberoa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa

Urzainki Uztarroze Luzaide Zugarramurdi Aintzila Ainharbe Aldude Anhauze Arhantsusi Armendaritze Banka Behorlegi Bustintze-Iriberri Gamere-Zihiga Zaro Ezpeleta Ezterenzubi Gamarte Hozta Larraine Larribarre-Sorhap端r端 Lekunberri Ligi-Atherei Lohitz端ne-Oihergi Meharine Mendibe Ozaze-Z端hara Pagola Arrokiaga Baigorri Donibane-Garazi Donamartiri Arrosa Eiheralarre Zalgize-Doneztebe Suhuskune Uharte-Garazi

Ekonomia anitza eta beraz ahula duten udalerrien zerrenda eranskinetan aurki daiteke (70. orrian.)

Ohar daiteke ekonomia ahulenak duten udalerriak lurraldearen erdialdean aurkitzen direla, hau da mendietan eta Irati oihanaren inguruan. Hauek dira, LarraĂąe, Erronkari-Zaraitzu inguruko udalerriak, Garazi ekialdeko udalerriak, Baigorri eskualdeko udalerriak edo Baztan eta Erroibar bezalako udalerriak. Azkenik, udalerri eragileetarik urrun ziren udalerrien zerrenda, beren ekonomia laborantza eta turismoan oinarritzen duten udalerrien zerrendarekin konparatu da. Ondorioz ezaugarri desberdinen arabera, 4 kategoriako udalerri sailkapenak agertzen dira : ď&#x201A;ˇ ď&#x201A;ˇ ď&#x201A;ˇ ď&#x201A;ˇ

Udalerri eragileetarik hurbil eta ekonomia anitza duten udalerriak Udalerri eragileetarik hurbil eta ekonomia ez anitza duten udalerriak Udalerri eragileetarik urrun eta ekonomia anitza duten udalerriak Udalerri eragileetarik urrun eta ekonomia ez anitza duten udalerriak

Kategoria bakoitzeko udalerrien zerrendak eranskinetan aurki daitezke (70. orrian).

Ondorioz, Pirineoaldeko lurraldearen kategorizazioa aztertzen baldin bada, urrun kokatzen diren udalerriak Nafarroaldean eta Zuberoa hegoaldean kokatzen direla agertzen da. Iparraldeko gainerateko udalerriak, baita Bortzirieta, Baztan eskualdeak eta Otsagabiatik hurbil kokatzen diren udalerriak ere, udalerri nagusien eraginpean dira. Iparraldean, inguruko udalerriengan eragina duten udalerri nagusi gehiago dago, beraz udalerri gehiago hauetarik hurbil kokatzen dira, Nafarroako egoeraren alderantziz. Egoera hori bi administrazioen lurralde antolaketa ezberdinaren adierazle da. Hain zuzen ere, Iparraldean udalerri ttipi baina gotor gehiago bultzatzen direla ikusten da, Nafarroan aldiz haundi bakar batzu antolatzen direlarik, baliabide guztiak han jarriz eta beste udalerrietako jendea hara joatea bultzatuz. Ekonomia mailako kategorizazioa aztertzen baldin bada aldiz, ekonomia ahuleko udalerri gehienak lurraldearen zentroan kokatzen direla ohar daiteke, baita Erronkari-Zaraitzu aldean ere. Horrek erakusten eskualde horietan bigarren sektorea ahula dela mendi goren eta oihan handienetatik hurbil diren eskualdeetan, hau da, hauetara iristea zailen den eskualdeetan. Ekonomia azkarra eta anitza duten udalerriak aldiz lurraldearen iparraldean edo mendebaldean aurkitzen dira. Batzuen kasuan kostaldetik hurbilden diren udalerriak direla agertzen da. Bi ezaugarrien kobinazioa hartzen baldin bada hizpide, hobekien kokatuak eta egoera ekonomiko hoberena duten udalerrien gehiengoa Iparraldean kokatzen dela ikusten da (hau da gorriz direnak) baita Bortzirieta eskualdean edo Agoitzetik hurbil diren udalerriak. Kasu honetan ere eremu urbanoetarik hurbil diren edo hauetara heltzeko eskuragarritasun hobea duten udalerriak direla ageri da. 27

Egoera txarrenean diren udalerriak berriz, udalerri eragileetarik urrun direlako eta ekonomia ahula dutelako, lehen sektorean edo turismoan gehien bat oinarrituak izanik, lurraldearen ekialdekoak dira, Erronkari-Zaraitzuko udalerri zonbait baita Larra単e ere, zehazki erranda. Urrun izateak ez du bigarren sektoreko enpresak hor kokatzea laguntzen. Urrun izateak ekonomiarengan ondorio negatiboak ditu, zurrunbilo batean sartuz. Ekonomia azkarra baina urrun diren udalerriak berriz, antolaketa administratiboaren logika segiturik, Nafarroan eta Zuberoa hegoaldean aurkitzen dira. Bigarren sektorea aski azkarra ukanik ere, zerbitzu eta infrastruktura garrantzitsuenak metatzen dituzten udalerri eragileetarik urrun dira, hauekiko dependentzia indartuz. Ondorioz, kategorizazio honen emaitza argia da, Pirineoaldeko udalerriak hiri eta eremu urbanoen menpe dira, hauen beharra dute bizitzeko. Ekonomia hoberena dutenak, eremu urbano edo udalerri gotorrenetatik hurbil dira, txarrena dutenak urrun gelditzen direlarik. Horrek, baliabide guziak leku batzuetan konzentratuz, hauekiko beste udalerrien dependentzia handitzen dela erakusten du, urrunen diren udalerrien bazterketa areagotuz.

3) PIRINEOALDEKO ANALISI SOZIOEKONOMIKOA Diagnostiko honen helburua Pirineoaldea osatzen duten udalerrien egoera sozioekonomikoa aztertzea da. Hain zuzen, Pirineoaldeko egoeraren argazki bat lortuz, eskualde horren ezagutza hobetzea da xedea. Zehazkiago erranda, mendialdeko udalerrien errealitatea eskualde horretan nola deklinatzen den ikertu nahi da. Lan honek eskualde horretako pundu azkar, zein ahulak definituz, mendialde honetako erronkak zein diren azpimarratzea du aburu. Bide horretatik, analisi sozioekonomiko hau datu estatistikoetan oinarritzen den lan bat da. Lehen parte batean, hainbat lanetan oinarrituz, mendialdea aztertzeko egokienak ziren gai eta adierazleen diseinua egin da. Honela, mendialdeko lurraldeen azterketari lotutako ikerketa eta euskarri desberdin hauek aztertu dira:   

Nordregio agentziak Europako komisioarentzat 2004an egin zuen Europako mendialdeko zonaldeen ikerketarentzat erabili adierazleak Frantziako Observatoire des territoires gunearen mapa interaktiboko adierazleak, baita Observatoire du pôle montagne deitutako atalekoak ere Udalbiltzaren webguneko Pirinioen mapa interaktiboko adierazleak

Mendialdeko gai eta problematika nagusiak kondutan harturik, horien aztertzeko adierazle esanguratsuenak hautatu dira beraz. Ondotik, Gaindegiak bere esku zituen datuei esker baita Pirineoaldea osatzen duten administrazio desberdinek eskuragarri zituzten datuen bidez lan hau burutu ahal izan da. Lehen batean, adierazle bakoitzarentzat, Pirineoaldeko udalerrien batazbestekoak kalkulatu dira, ondotik inguruko herrialdeekin konparatu ahal izateko. Horrela, izan dadin Nafarroko, Iparraldeko edota Euskal-Herriko batazbestekoen arabera, mendialdeko egoera hobeagoa ala txarragoa zen aztertu da. Datu batzu gainera grafiko bidez agerrarazi dira, adierazgarriagoak izan zitezen. Horrezgain, kartografia bidez, lurraldearen baitan, udalerri edo eskualdeen artean, izan zitezkeen aurkako egoera edo berezitasunak analisatu dira. Hala ere, Euskal-Herriak bizi duen zatiketa administratiboaren ondorioz, lau herrialdeetako datuak ez direla ber urteetakoak kondutan hartu behar da, estatuen arabera zentsuak eta ikerketak urte desberdinetan egiten direlako. Horregatik, ahal den moduan, konparaketak ber urteetako datuekin egitea saiatu da. Ordea, muga horrek, bi herrialdeen artean bateragarri ez ziren hainbat adierazle ez aztertu izana ondorioztatu duela jakin behar da. Horrela diagnostiko hau bost atal ezberdinetan oinarritzen da. Lehen parte batean Pirineoaldeko demografia aztertzen baldin bada, ondotik lurraldeko ekonomian zentratzen da lan hau. Hirugarren atala berriz mendialdeko lurraldeetan garrantzia duen lehen sektoreari doakio. Ondotik, mendialdeko mugek Euskal Pirineoetako zerbitzu eta infrastrukturen eskuragarritasunarengan duten eragina nolakoa den zehaztu da. Bukatzeko berriz, lurraldeko etxebizitza parkearen konposizioa da aipagai. Atal bakoitzaren azpi atalen ondotik, euskarri desberdinei esker atera zitezkeen ondorioak idatzi dira. Diagnostikoaren amaieran berriz, aitzineko konklusio desberdinak laburbildu dira, lan honen ondorio orokorra idatzi aurretik.

1- Populazioaren estruktura eta tendentzia demografikoak → Populazioaren bilakaera : 

Biztanleria osoa 2013an

Pirineoaldean 84 618 biztanle bizi dira, hau da Euskal-Herriko populazioaren %2,7-a. Kopuru apala dela erran daiteke, Iparraldeko populazioak Euskal-Herriko populazioaren % 9,4-a osatzen duelarik eta Nafarroak %20,6-a. Datu ohargarriena da Euskal Pirinioek EuskalHerriaren %22-a osatzen dutela azalera mailan eta EH-ko populazioren %2,7a baiziki ez dela han bizi. Eskualde guti populatua eta hutsa dela erran daiteke. Lurraldean berean diren ezberdintasunei begiratzen bada, ikusten da Iparraldeko Pirinioetan Euskal-Herriko populazioa partea Nafarroako Pirinioetan baino 0,3 punduz gorago dela, ordea azpimarratu behar da 27 herri gehiago sartzen direla Iparraldeko Pirinioetan. Biztanleria osoa 2013an Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak Udalerri zigortuena

Biztanleria kopurua 84 618 289 543 644 477 3 127 994 47 158 37 460 16 (Gazteluberri)

EH-ko populazio partea % 2,7 % 9,3 % 20,6 % 100 % 1,5 % 1,2

*Iturria: EUSTAT, INE (Biztanleriaren errolda) eta INSEE (Population municipale) 

Biztanleria dentsitatea 2013an

Pirinioaldeko populazio dentsitatea biziki apala da, Iparraldekoa baino 78,4 pundu gutiago, Nafarroakoa baino 49,1 pundu gutiago eta Euskal-Herrikoa baino 131,5 pundu apalago. Eskualde hori aski hutsa dela konfirma daiteke beraz. Horrezgain, 2010-eko Europako Inguramen Agentziaren lan batek Europako mendialdeko populazio dentsitatea 50,3 biztanle/km²-koa zela erakutsi du, Euskal Pirinioetan biztanleria dentsitatea biziki apala da beraz, Europako mendialdeko maila baino bi aldiz apalago izanki. Euskal Pirinioetan, biztanleria dentsitatea gorago da Pirinioen iparraldeko partean, hegoaldean baino, jende gehiago bizi da Iparraldean. Biztanleria dentsitatea 2013an Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak

(Biztanle/km²) 17,9 96,3 62 149,5 24,5 13,5

* Iturria: EUSTAT, INE, INSEE, Nafarroako Gobernua, Eusko Jaurlaritza eta Frantziako Ekologia eta Garapen Jasangarriko Ministerioa (2013)

Nafarroako aldean aurkitzen da biztanleria dentsitate apalena, Pirineoalde ekialdeko udalerri guziek Erronkari-Zaraitzu eta Auñamendi eskualdeetan bezala ez dute 7 edo 15 biztanle/km²ko maila gainditzen. Mendebaldean berriz populazio dentsitatea pixka bat gorago da aintzineko maila hori gaindituz baina 20 biztanle/km²-ko maila azpitik gelditzen da. Ultzamaldean, Baztanen, Bidasoa Garaian eta Bortzirietan 15 edo 27 biztanle/km² baino handiago da populazio dentsitatea. Bortzirieta eta Baztanaldea dira popuzio dentsitate handienekin, Baztanen 21,3biztanle/km²-ko, Beran 108,1 biztanle/km²-ko eta Lesakan 50,4 bizt/km²-ko. Baxe-Nafarroa eta Zuberoako udalerri gehienetan populazio dentsitatea apala da, 20bizt/km² -ko maila ez da gainditzen. Donibane-Garazi eta Atharratze bezalako jarduera nagusiko udalerrietan baita haueri lotuak diren eremu ttipiko udalerrietan, 50-70 biztanle/km²ko biztanleria dentsitatea dute. Aldiz Iparraldeko bitarteko eremuaren ondoan diren udalerrietan Baigorri eta Arbela eskualdeetan, Ortzaize, Heleta, Arrosa edo Lekorne bezalako udalerrietan populazio dentsitatea handiagoa da, 20-40 bizt/km² inguru kokatzen da. Hori esplika daiteke populazioa barnekalderuntz datorrelako bizitzera, batez ere kostaldeko lurren prezio altuek eraginik. Lapurdiko udalerrietan berriz biztanleria dentsitatea 50 biztanle/km² tik gorago doa, udalerri populatuak direlako. Orohar Pirineoaldeko eskualde hutsena Irati oihanaren inguruan kokatzen dena da.

ď&#x201A;ˇ

Biztanleriaren berezko hazkundea azken 5 urteetan

2008-tik 2013-ra 5 urtez, Pirineoaldeko populazioak ezagutu hazkundea positiboa da, 5 urtez %3,3 â&#x20AC;&#x201C;z emendatu da, baina Nafarroako eta Iparraldeko hazkundean baino apalagoa gelditzen da. Aldiz, Euskal-Herriko populazioa baino gehiago emendatu dela ikus daiteke, hain zuzen ere 1,1 pundu gehiagoz. Euskal Pirineoetan hazkunde handiena Iparraldeko Pirinioetan izan da %4,5-eko populazio handitzearekin, Nafarroako Pirinioetan baino 3,7 pundu gehiago. Biztanleriaren berezko hazkundea 2008tik 2013ra 5,00%

4,50%

4,50% 4,00% 3,50%

3,90% 3,30%

3,40%

3,00% 2,50%

2,20%

2,00%

1,80%

1,50% 1,00% 0,50% 0,00%

Pirineoaldean Iparraldean

Nafarroan

Euskal-Herrian Iparraldeko Pirineoak

Nafarroako Pirineoak

*Iturria: EUSTAT, INE (Biztanleriaren errolda) eta INSEE (Population municipale)

Pirineoaldea guti populatua den eremua da 85007 biztanlerekin. Hain zuzen ere Euskal-Herriko populazioaren %2,7-a baizik ez da mendialdean bizi, eskualde horrek Euskal-Herriko azalera osoaren % 22-a osatzen duela jakinez. Populazio dentsitatea egoera hori konfirmatzen duen beste adierazle bat da, hala nola, Pirineoaldean, kilometro karratuko 18 biztanle biztanle bizi dira. Datu hori beste eskualdeei konparatzen baldin bada, jendea bat bestetik aski urrun bizi dela erakusten du, eremu zabala kondutan hartuz. Hala ere, lurraldearen ekialdea mendebaldea baino hutsago agertzen da. Bestalde, 2008tik 2013-ra, 5 urtez Pirineoaldeko populazioak % 2,5-eko hazkunde positiboa bizi izan du. Gorakada hori Iparraldeak eta Nafarroak ezagutua baino apalagoa izanik ere, EuskalHerriko hazkundea baino handiagoa da. Pirineoaldeko populazio apala eskualde hori mendian kokatzeak esplika dezake. Hain zuzen ere, kokapen horrek muga eta zailtasunak dakarzkio Pirineoaldeari, gainerateko eskualdeetako ongi bizitze maila lortzea mugatua delako. Beraz jendea hor mantentzea edo plantatzea zailago da.

→ Populazioaren gora beherak (Sortze, hiltze eta migrazioa) : 

Saldo naturala

Saldo naturalari dagokionez ohar gaitezke Prinioetan, 2012-an, sortze baino 47 heriotz gehiago izan dela. Kopuru hori beraz negatiboa da, Iparraldeko saldo naturala bezala. Iparraldeko saldo naturala hala ere askoz negatiboagoa da Pirinioaldean baino 331 heriotz gehiagorekin. Nafarroako eta Euskal-Herriko saldo naturalak aldiz positiboak dira 1000 sortze baino gehiagorekin. Ezberdintasun haundia dela beraz azpimarra daiteke. Euskal Pirinioetan, Iparraldean sortzen baino 92 hiltze gehiago izan da, aldiz Nafarroan 2012an sortze eta hiltzeak ekilibratu dira. Saldo naturala 2012-an 1600

1355

1400

1234

1200 1000 800 600 400 200 0 -200

0 -47

-400

-92 -378

-600

Pirineoaldean Iparraldean

Nafarroan Euskal-Herrian Iparraldeko Pirineoak

Nafarroako Pirineoak

*Iturria : INE (Biztanleriaren errolda) eta INSEE (Biztanleriaren Zentsua) (2012) 

Sortze tasa

Pirinioaldeko sortze tasa Iparraldekoa baino pixka bat apalagoa da, zehazki errateko 0,1 punduz apalago. Pirineoetako eta Iparraldeko tasak Nafarrokoa baino apalagoak dira, 0,4 eta 0,3 punduz hurrenez hurren. Pirineoaldeko tasa hala ere iparraldekoa baino 0,3 punduz handiagoa da. Sortze tasa 2012-an Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak

‰ 10 ‰ 10,1 ‰ 10,4 ‰ 9,7 ‰ 9,4 ‰ 9,7

*Iturria : INE (Biztanleriaren errolda) eta INSEE (Biztanleriaren Zentsua) (2012)



Heriotz tasa

Pirinioaldean heriotz tasa Iparraldekoa baino 0,9 punduz apalagoa da, baina hala ere Nafarroa eta Euskal-Herriko tasak baino gorago da, hauek mila pertsonako 10 heriotzeko maila azpitik direlarik. Euskal Pirinioetan, heriotz kopurua handiagoa agertzen da Iparraldeko Pirinioetan, Nafarroako Pirinioetan baino 1,6 heriotz gehiagorekin. Heriotza tasa 2012-an Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak Udalerri zigortuena

‰ 10,6 ‰ 11,5 ‰ 8,3 ‰ 9,3 ‰ 11,3 ‰ 9,7

*Iturria : INE (Biztanleriaren errolda) eta INSEE (Biztanleriaren Zentsua) (2012) 

Ugalkortasun tasa

Pirineoaldeko ugalkortasun tasa beste lurraldeetakoa baino handiagoa da, ama izateko adinean (15 eta 49 urte bitartean) diren mila emakumeko 52,5 sortze zenbatzen dira. Pirineoaldean Euskal-Herri osoan baino 9,9 punduz handiagoa da ugalkortasun tasa, Iparraldean baino 5,9 punduz eta Nafarroan baino 2,7 punduz berriz. Lurraldean berean aztertuz, 2010-ean ugalkortasun tasa handiagoa zen Iparraldeko Pirinioetan, 8,4 sortzeko ezberdintasuna azpimarratu behar da Pirinioen bi aldeen artean. Ugalkortasun tasa 2010-ean Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak

‰ 52,5 ‰ 46,6 ‰ 49,8 ‰ 42,6 ‰ 56,3 ‰ 47,9

*Iturria : INE (Biztanleriaren errolda) eta INSEE (Biztanleriaren Zentsua) (2010)



Gazteen migrazioa

Pirineoaldean gazteen iraute tasa negatiboa agertzen da - %3,3-ko apaltzearekin. 10 -19 urteko belaunaldiko gazte begiratzen bada eta hamarkada bat berantago belaunaldi horretako 20-29 urteko gazte kopuruaren bilakaera aztertzen bada, Pirineoaldean belaunaldi horretako gazte kopurua - % 3,3-z apaltzen da. Pirineoaldean gazte iraute tasa Iparraldekoa baino 1,5 punduz positiboagoa izanik ere, Nafarroa edo Euskal-Herriko datuak baino askoz apalagoa da. Hain zuzen ere, Nafarroan 34

baino 29,1 punduz apalago da eta Euskal-Herrian baino 18,2 punduz. Nafarroa eta EuskalHerrian belaunaldi horretako gazte kopurua emendatzen da migrazioari esker. Euskal Pirineoetan, Nafarroako zatira gazteak jin direla ohartzen bada ere, iparrladeko zatian gazteak joaiten dira, -% 11,5-eko galtzearekin.

Gazteen iraute tasa* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak

- % 3,3 - % 4,8 % 25,8 % 14,9 - % 11,5 % 11,3

*Iturria: INSEE (R.P) (1999/2009) eta INE (2003/2013). Gaindegiaren ekoizpena.

Pirineoaldeko udalerrien arabera gazteen iraute tasari interesatzen baldin bada, ohar daiteke Xiberuan eta Garazi ekialdean direla tasa negatiboenak. Hain zuzen ere, belaunaldi bat begiratzen baldin bada hamarkada batez gazteen kopurua %22,2-a baino gehiagoz apaltzen da. Gazteen kopuruak ttipitzen dira ere Baxe-Nafarroako udalerri gehienetan, baita Erronkari-Zaraitzu edo Au単amendi eskualdeetako udalerri zonbaitzutan. Tasa azkarrenak ordea Iru単atik hurbil diren udalerrietan aurkitzen dira edo Larra単e eta Otsagabian, baina Baztan Bortzirieta eta Bidasoa Garaian ere positiboak dira, gazte kopurua emendatu da hamarkada batez. Hala ere kasu egin behar dela hastapeneko gazte kopurua zenbatekoa zen. Gazteen iraute tasa udalerrika aurki daiteke eranskinetan (81.orrian).

Pirineoaldeko populazioaren gora beherei dagokienez, 2012-an eskualde horretako saldo naturala negatiboa zen, hau da, sortze baino 47 heriotz gehiago izan dira. Saldo hori Iparraldekoa baino positiboagoa baldin bada ere, Nafarroakoa eta Euskal-Herrikoa baino askoz negatiboagoa da, eskualde horietan saldo positiboa mila sortzez gorakoa delako. Horrezgain, sortze tasa 10-ekoa zen mila biztanleko, kopuru hori beste eskualdeen heinean mantentzen da, sortze tasa denetan 10 ingurukoa delako. Hiltze tasa berriz mila biztanleko 10,6-ekoa da, Iparraldeko tasa baino apalagoa da baina Nafarroakoa eta Euskal-Herrikoa baino gorago da, mila biztanleko batazbeste 10 heriotz baino gutiago erroldatzen dituztelako. Azkenik ugalkortasuna gainerateko eskualdeei konparatuz gorena denez, â&#x20AC;° 52,5-ko tasarekin, handia dela agertzen da, haurrak ukateko adinean den emazteen artean 52,5 sortze izan dira batazbeste 2010-ean. Gazteen migrazioari edo galerari dagokionez, gazteen iraute tasak adierazten du, 10-19 urte arteko gazte kopurua hartzen baldin bada eta ber belaunaldiko gazteen kopurua aztertzen bada hamar urte berantago, 20-29 urte arteko %3,3 gazte gutiago badela Pirineoaldean. Kopuru azpimarragarria da, Nafarroa edo Euskal-Herriko taseri konparatzen baldin bada, askoz positiboagoak direlako. Hazkunde negatibo hori, beren ikasketentzat lurraldetik kanpo joaten diren eta berriz itzultzen ez diren gazteen fenomenoak esplika dezake. Positiboa den lekuetan IruĂąatik hurbil kokatzen diren udalerriak direlako, edota lana eskaintzen duten udalerri industrializatuak izateak esplika dezake gazte kopuruaren emendioa. Ondorioz Pirineoaldean ugalkortasun tasa handiaren ondorioz sortze tasa aski handia da, baina heriotz tasa handiagoa denez, saldo naturala negatiboa da. Horregatik, populazioa ez baldin bada ttipitzen ere gutiago emendatzen dela ondoriozta daiteke. Baina hala ere saldo naturalaz gain, migrazioa aztertzen bada, gazteen ihesa kondutan hartu behar da, honek adin estrukturarengan dituen ondorioekin.

→ Populazioaren adin estruktura : 

Zahartze indizea

Zahartze indizea 0 eta 14 urte arteko ehun biztanleko dauden 65 urte edo gehiagoko biztanleria kopurua da. Pirineoaldeko zahartze indizea aski handia da, 13,5 punduz Nafarroakoa baino gorago da. Aldiz Iparraldeko eta Euskal-Herri osoko zahartze indizea baino apalago da Pirineoaldekoa, Euskal-Herrikoa baino 9,8 pundu gutiago eta Iparraldekoa baino 14,5 pundu. Gazte kopuruari begira 65 urte edo gehiagoko pertsona ainitz bada Iparraldean eta askoz gutiago Nafarroan. Aldiz Pirineoaldean, alderantzizkoa da Pirineoaldeko Nafarroako zatian adineko 146,6 pertsona badira 100 gazterentzat, Iparraldeko zatian bakarrik 118,8 direlarik. Zahartze indizea* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak

129,4 143,9 115,9 139,2 118,8 146,6

* Iturria: INE (2013) eta INSEE (R.P. 2010)

Zahartze indize handienak Pirineoaldeko ekialdean aurkitzen dira, Erronkari-Zaraitzun biziki handia dira kopuruak, baita Nafarroako Auñamendi eta Zuberoako Basabürüa eskualdeetan ere. Udalerri gehienetan 0 eta 14 urte bitarteko ehun biztanleko 65 urte edo gehiagoko 200 biztanle daude. Zahartze indize apalenak ordea Lapurdiko eta Iparraldeko bitarteko eremuko udalerrietan, baita Esteribar udalerrian ere kokatzen dira, 100 azpiko zahartze indizeekin. Orohar Baxe-Nafarroko eta Nafarroako mendebaldeko udalerri gehienetan zahartze indizea 150 azpitik kokatzen da.

ď&#x201A;ˇ

Biztanleriaren batazbesteko adina

Pirineoaldeko biztanleriaren batazbesteko adina 43,1-ekoa da, hau da Euskal-Herriko batazbestekoaren mailakoa. Iparraldeko batazbestekoa ordea 0,6-ez gorago da eta Nafarroakoa 1,6-ez apalago. Euslak Pirinioetan batazbesteko adina zaharragoa da Nafarroako aldean Iparraldeko aldean baino 1,4 urteko ezberdinatsunarekin. Biztanleriaren batazbesteko adina* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak Udalerri zigortuena

43,1 43,7 41,5 43,1 42,5 43,9 54,7 (Muskildi) 59 (Aria)

* Iturria: INE (2013) eta INSEE (R.P. 2010)

ď&#x201A;ˇ

Gazteen ordezkatze indizea

Gazte ordezkatze indizea 15 eta 29 urte arteko biztanle bakoitzeko 0 eta 14 urte arteko zenbatzen den biztanle kopurua da. Pirinioaldean 15 eta 29 urte bitarteko biztanle bakoitzeko 0 eta 14 urte bitarteko 1,2 biztanle dira, lehen adin tartean baino gehiago beraz. Kopuru hori gainontzeko eskualdeetan baino handiagoa da, Euskal-Herrian, Iparraldean eta Nafarroan bezala, kopuru hori batekoa delako. Horrek erakusten du lurraldean gazteen ordezkatzen nahiko sortzen direla. Lurraldean bertan den errealitatea aztertzen bada ordezkapena handiagoa da iparraldeko aldean. Gazteen ordezkatze indizea* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirineoak Nafarroako Pirineoak

1,2 1 1 1 1,2 1,1

* Iturria: INE (2013) eta INSEE (R.P. 2010)

ď&#x201A;ˇ

Zaharren menpekotasun indizea

Pirineoaldean zaharren menpekotasun indizea gainerateko eskualdeetan baino gorago da, hau da 65 urte baino gehiagoko 33,1 biztanle dira, hauetaz arduratuko diren 15-64 urte arteko ehun biztanleko. Kopuru hori Iparraldean baino 2,1 punduz apalago da, Nafarroan baino 5,7 punduz eta Euskal-Herrian baino 2,7 punduz. Euskal Pirinioetan ez da ezberdintasunik iparraldeko edo nafarroako aldeari dagokionez, zaharren menpekotasun indizea berdina da.

Zaharren menpekotasun indizea 0

Pirineoaldean

33,1

Iparraldean Nafarroan Euskal-Herrian

35,2 27,4

30,4

Iparraldeko Pirineoak

33,1

Nafarroako Pirineoak

33,1

* Iturria: INE (2013) eta INSEE (R.P. 2010)

Populazioaren estrukturari dagokionez, zahartze indizea aztertzen bada, Pirineoaldean 0 eta 14 urte arteko ehun biztanleko, 65 urte baino gehiagoko biztanle kopurua 129,4-ekoa dela ikusten da, kasik 30 zahar gehiago badira. Indize hori aski handia da, Nafarroakoa baino 13,5 punduz handiagoa delako, baina hala ere kopuru hori moderatu behar da Iparraldeko eta Euskal-Herriko indizeak 10 punduz gorago direlako. Gazte baino zahar gehiago badela erran daiteke beraz, bereziki lurraldearen ekialdean. Gazteen galera egoera hori indartzen duen fenomenoa da. Pirineoaldeko biztanleriaren batazbesteko adina 43,1-ekoa da, inguruko herrialdeer konparatzen baldin bada ez da hain gora, Euskal-Herriko batazbesteko adina berdina dela jakinik. Gainera batazbesteko hori Iparraldeko batazbesteko adina baino apalago da, Nafarroakoa baino gorago izanik ere. Bestalde, Pirineoaldean 15 eta 29 urte bitarteko biztanle bakoitzeko 0 eta 14 urte bitarteko 1,2 biztanle dira, gainerateko lekuetan biztanle 1 delarik. Horrek gazteen ordezkatze indizea gainontzeko lekuetan baino handiagoa dela adierazten du. Kopuru hori, eskualde horretako ugalkortasun tasa handiari lotzen ahal da. Azkenik, zaharren menpekotasun indizea aztertzen baldin bada, Pirineoaldean, 65 urte baino gehiagoko 33,1 biztanle dira 15-64 urte arteko ehun biztanlerentzat, Iparraldean 65 urte baino gehiagoko 35,2 biztanle direlarik eta Nafarroan 27, 4. Menpekotasun aski handia da iparraldeko batazbesteko azpitik izanik ere, gazteenek zaharragoetaz arduratu behar dutelako eta Pirineoaldean den zahartze indizeak gazte baino zahar gehiago badela erakusten duelako. Ondorioz ohar daiteke, ugalkortasun tasa aski handia denez, gazteen ordezkatze indizea gainerateko lekuetan baino handiagoa dela, baina hala ere populazioa zaharra da, biztanleria gaztea baino zahar gehiago badelako, hauen menpekotasuna handituz.

2- Ekonomia eta enplegua → Jarduera 

Jarduera tasa

Jarduera tasak adierazten du zein den lanean edo langabezia egoeran den pertsona kopurua lan egiteko adinean den biztanleria guziarekiko. Pirineoaldeko jarduera tasa aski handia da, Euskal-Herrikoa eta Nafarroakoaren azpitik gelditzen baldin bada ere hauetarik aski hurbil delako. Iparraldekoa baino 4,7 punduz handiagoa da aldiz. Jarduera tasa* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirineoak Nafarroako Pirineoak Udalerri zigortuena

% 76,9 % 72,2 % 79,1 % 78,3 % 74,5 % 80,1 % 64,9 (Aintzile, Eiheralarre)

* Iturria: INE (Biztanleria zentsua – 2011), INSEE (Biztanleriaren Zentsua – 2010) * Nafarroan 189 udalerrien datuak, eta Nafarroako Pirineoaldeko 37 udalerrien datuak



Langabezia tasa

Pirineoaldeko langabezia erregistratua beste eremueri konparatzen bada apala dela ikusten da, %6-eko tasarekin. Iparraldeko langabezia pundu batez gorago da. Nafarroako eta EuskalHerriko langabezia erregistratuaren tasak aldiz Pirinioaldekoa baino kasik bi aldiz handiago dira %12-tik hurbil direlako, Pirineoaldekoa baino 6,6 eta 5,9 pundu gorago hurrenez hurren. Euskal Pirinioetan langabezia erregistratua gorago iparraldekoetan baino, 3,2 punduren ezberdintasunarekin.

Nafarroako

udalerrietan

Langabezia erregistratuaren tasa 12,60%

14%

11,90%

12% 7,70%

10%

7% 4,50%

6% 4% 2%

0% Pirineoaldean

Iparraldean

Nafarroan

Euskal-Herrian

Iparraldeko Pirineoak

Nafarroako Pirineoak

*Iturria: INE (2013), INSEE (R.P. 2011), SEPE eta Pole dÂ´emploi) R.P. 2010), SEPE eta Pole dÂ´emploiV *Langabezia tasari desberdina. Langabezia erregistratua, langabezia bulegoan izena eman dutenen tasa da, ez langabetu guztiena

Langabezia erregistratu tasa azkarrena Nafarroako Pirineoaldeko mendebaldean (AuĂąamendi eskualdea barne) agertzen da %7-ko tasarekin baita Lapurdiko udalerrietan ere %5-eko langabezia erregistratuarekin. %3 eta %5 artean kokatzen da Donibane-Garazi eta Baigorriri hurbil diren udalerrietan, eta Zuberoako mendialdeko eremuaren iparraldean. Langabezia apalena aldiz Iholdi-Oztibarre eta Zuberoa hegoaldean da. Baxe-Nafarroan, Zuberoan, Erronkari-Zaraitzu eta Arbela eskualdeetan udalerri gutik %5-a gainditzen dute. Orohar Pirineoaldearen iparraldean hegoaldean baino langabezia apalagoa da.



Emazteen langabezia tasa

Pirineoaldeko emazteen langabezia beste eremuetakoa baino apalago da, %5,9-ko langabezia femeninoarekin. Iparraldeko tasa aintzinekoa baino 0,9 punduz handiagoa da. Nafarroako eta Euskal-Herriko emazteen langabezia erregistratua %10 baino gorago da, %13,3 eta 12,2-ko tasekin hurrenez hurren. Emakume langabetu gehiago aurkitzen da nafarroako zatian iparraldeko zatian baino, doblea gehiago. Emazteen langabezia erregistratuaren tasa* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirineoak Nafarroako Pirineoak Udalerri zigortuena

% 5,9 % 6,8 % 13,1 % 12,2 % 4,2 % 8,1 % 14,84 (Atez)

*Iturria: INE (2013), INSEE (R.P. 2011), SEPE eta Pole d´emploi) 

Gazteen langabezia tasa

Pirineoaldean gazteen langabezia beste lekuetan baino apalagoa da, gazteen %4,7-ko langabezia erregistratuarekin. Iparraldeari konparatuz, 1,1 punduz apalagoa da, Nafarroan baino 3,9 punduz eta Euskal-Herrian baino 2,6 punduz apalago. Gazte langabetu gehiago dira nafarroako zatian iparraldeko zatian baino, kasik doblea gehiago. Gazteen langabezia erregistratuaren tasa* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak Udalerri zigortuena

% 4,7 % 6,1 % 8,3 % 7,3 % 3,6 % 6,2 % 20 Ezkurra, Oroz-Betelu, Hiriberri (% 100 Lantz)

*Iturria: INE (2013), INSEE (R.P. 2011), SEPE eta Pôle Emploi)

Jarduera tasari dagokionez erran daiteke 15 eta 64 urte artekoen %76,9-ak lan egiten duela Pirineoaldean. Jarduera tasa hori aski handia da, Iparraldeko tasaren gainetik kokatzen delako. Euskal-Herrikoa eta Nafarroakoaren azpitik baldin bada ere hauetarik hurbil da. Pirineoaldeko populazioa beraz aski aktiboa dela erran daiteke. Langabeziari dagokionez, Pirineoaldean beste lurraldeetan baino apalagoa da %6-eko langabezia erregistratuarekin, Euskal-Herrian kasik 6 punduz gorago dela jakinik. Emazte eta gazteen langabezia erregistratuari dagokionez aski apalak direla erran daiteke %6-a ez dutelako gainditzen, beste eskualdeetan ez bezala. Orohar Pirineoaldean populazioaren gehiengoa aktiboa da eta langabezia guti da horien artean.

â&#x2020;&#x2019; Ekonomiako sektoreen banaketa* (*Nafarroako udalerri zenbaiten daturik ez da, hor 146 herrien datuak)

ď&#x201A;ˇ

Laborantzako landunen kopurua

Pirinioaldean laborantzako landunen kopurua Iparraldean eta Nafarroan baino askoz handiagoa da, %10eko muga gainditzen duelako. Nafarroa eta Iparraldean tasa %5 azpitik gelditzen da. Pirinioetako laborantzako landunen partea Iparraldekoa baino 7,7 punduz eta Nafarroakoa baino 8 punduz handiagoa da. Euskal-Herriko datuarekin konparatzen badugu berriz, Pirineoaldean Euskal-Herri osoan baino lehen sektoreko landun gehiago dira, hau da 9,1 pundu gehiago. Lurraldean berean aztertuz, ohar daiteke Iparraldeko mendialdeko udalerrietan direla gehienik laborantzako landunak, nafarroako mendialdeko udalerrietako tasarekin konparatuz 6,5 pundukoa da ezberdinatsuna. Laborantzako landunen partea* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak Udalerri zigortuena

% 11,9 %4 % 3,9 % 2,8 % 14,8 % 8,3 % 0 Garindaine, Gotaine, Esteribar

*Iparraldeko 2010-eko datuak, Nafarroako 2011-koak eta Euskal-Herriko 2013-koak

Pirineoaldean nekazaritzako landun gehien aurkitzen da Zuberoan eta Baxe-Nafarroan. Zuberoa hegoaldean, Garazi ekialdean eta Oztibarren lehen sektoreko landunek aktiboen % 32-a baino gehiago ordezkatzen dute. Horrezgain, gainerateko udalerri gehienetan nekazaritzako landunak % 17,5-a baino gehiago dira. Nafarroako zatian aldiz udalerri gehienetan sektore horretan jarduten landunak %17-a baino gutiago dira. Lapurdin, Bortzirieta eta Baztan eskualdeetan aldiz sektore horretako landun guti da %9,1-a baino gutiago osatzen dutelako, Lapurdin %5-a baino gutiago ere.

ď&#x201A;ˇ

Industriako landunen kopurua

Industriako landuneri dagokionez, Pirinioaldean kopurua aski gora agertzen da, Iparraldean baino 6,3 pundu gehiagorekin, baina Nafarroan baino 5,6 gutiago eta Euskal-Herri osoan baino 2,5 gutiago. Erran daiteke kopurua hain gora dela Nafarroan industriako langile asko delako, baina kopurua Nafarroan baino apalagoa da Iparraldeko kopuru apalen eraginez. Lurraldean berean aztertuz, ohar daiteke Nafarroako mendialdeko udalerrietan direla gehienik industriako landunak, Iparraldeko mendialdeko udalerrietako tasarekin konparatuz 8,9 pundukoa da ezberdinatsuna.

Industriako landunen partea* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak Udalerri zigortuena

% 18,3 % 12 % 23,6 % 20,8 % 14,3 % 23,2 % 0 Urzainki, Aintzile

*Iparraldeko 2010-eko datuak, Nafarroako 2011-koak eta Euskal-Herriko 2013-koak

Industriako landun gehienak Pirineoaldearen mendebaldean aurkitzen dira, eta geihenik Nafarroan, hau da, Bortzirietan, Baztanaldean, Bidasoa Garaian, Ultzamaldea eta Au単amendi eskualdeetan. Hain zuzen ere, eskualde horietako udalerrietako landunen %21,7-a baino gehiago osatzen dute. Pirineoaldeko zati hori aski industriala dela erran daiteke beraz. Zuberoan, udalerri ainitzetan ordaindik industriako landunek % 15,5-a osatzen dute. Aldiz Baxe-Nafarroan, eta Erronkari-Zaraitzu aldean industriako landunak aktiboen %15,4-a baino gutiago dira udalerri askotan.

ď&#x201A;ˇ

Eraikuntzako landunen kopurua

Eraikuntzako landunen kopurua Pirinioaldean %10,6-eko portzentaiarekin Nafarroa eta Iparraldeko portzentaiak baino goragoa da, lurralde hauetan %8,5 inguru delarik. EuskalHerriari konparatzen baldin bada berriz, Pirineoaldean sektore horretako landunen tasa 4,1 punduz handiagoa da. Euskal Pirinioetan ez da ezberdintasun handirik Iparraldeko edo Nafarroako Pirineoaldeko udalerrien artean, eraikuntzan ari diren landunen partea Iparraldeko udalerrietan 0,8 punduz gorago izanik ere, ezberdinatsuna ez da haundia.

Eraikuntzako landunen partea* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak Udalerri zigortuena

% 10,6 %8 % 8,7 % 6,5 % 11 % 10,2 % 0 Erronkari, Luzaide, Arantsusi

*Iparraldeko 2010-eko datuak, Nafarroako 2011-koak eta Euskal-Herriko 2013-koak

ď&#x201A;ˇ

Zerbitzuetako landunen kopurua

Zerbitzuetako landunen kasuan, Pirinioetako portzentaia Nafarroa eta Iparraldearen azpian gelditzen da, %60eko heina justu justu ez duelarik gainditzen. Pirinioetako portzentaia Nafarroako portzentaia baino 4,6 punduz apalagoa baldin bada, Iparraldearen kasuan tartea askoz handiagoa da 16,4 punduko ezberdintasunarekin. Euskal-Herriko tasarekin berriz 10,8 punduko ezberdintasuna azpimarratzen da. Euskal Pirinioetan ez da ezberdintasun handirik Iparraldeko edo Nafarroako Pirineoaldeko udalerrien artean, zerbitzuetan ari diren landunen partea Iparraldeko udalerrietan 1,6 punduz gorago izanik ere, ezberdinatsuna ez da haundia. Zerbitzuetako landunen partea* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak Udalerri zigortuena

% 59,2 % 76,1 % 63,8 % 70 % 59,9 % 58,3 % 14,3 Behorlegi, LexantzĂź

*Iparraldeko 2010-eko datuak, Nafarroako 2011-koak eta Euskal-Herriko 2013-koak

Pirineoaldeko landunen banaketa sektoreka (%)

Nafarroako landunen banaketa sektoreka (%) 3,9

11,9 18,3

59,2

10,6

23,6

Laborantza Industria

63,8 8,7

Eraikuntza

Zerbitzuak

Iparraldeko landunen banaketa sektoreka (%)

Euskal-Herriko landunen banaketa sektoreka (%)

4,2

2,8 12

Laborantza

8,2

Industria

Zerbitzuak

Laborantza

20,8

Industria

6,5

Eraikuntza

75,6

Eraikuntza

Eraikuntza Zerbitzuak

Pirineoaldean ekonomiako sektore desberdinen banaketa landunen arabera ez da gainerateko eskualdeen parekoa. Hain zuzen ere, laborantzako landunek beste eskualdeetan baino parte handiagoa osatzen dute, landunen %11,9-ak sektore horretan jarduten duelako, Nafarroan, Iparraldean eta Euskal-Herrian ez dutelarik %5-a ere ez ordezkatzen. Pirineoaldean lehen sektoreak duen garrantzia azpimarragarria dela erran daiteke beraz. Industriako langileei dagokienez, %18,3 dira, hau da Iparraldean baino 6 pundu gehiago, baina Euskal-Herrian eta Nafarroan baino gutiago. Pirineoaldeko kopuru aski handi hori, batazbestekoa egitean, Nafarroa mendebaldeko eta Lapurdiko udalerrietako industriako landunen kopuru handiek eragiten dute, Baxe-Nafarroa eta Xiberuan adibidez kopuruak aski apalak direlako. Eraikuntzako sektorean berriz landunen kopurua %10,6-ekoa da, beste lurraldeetan baino handiagoa, %10 petik delako sektore horretako landunen partea, Euskal-Herriko batazbestekoa %6,5 delarik. Azkenik zerbitzuen sektorea da Pirineoaldean nagusitzen den sektorea. Hala ere, datu hori konparatzen badugu, Pirinoaldean arlo horretan jarduten landunak, gainontzeko lekuetan baino gutiago direla agertzen da, % 59,2-a osatzen dutelako. Euskal-Herrian edo Iparraldean parte hori 10 punduz handiagoa da. Orohar Pirineoaldean, beste eskualdeei konparatuz, lehen eta bigarren sektoreak garrantzia handia dute, industria Nafarroako aldean nagusitzen delarik. Hirugarren sektoreak aldiz askoz pizu gutiago du.

â&#x2020;&#x2019; Enpleguen estatusa ď&#x201A;ˇ

Autonomen partea

Autonomoen tasari dagokionez, Pirineoaldeko autonomoen tasa aski handia da, langileen %23,9-a autonomoa delako. Hau da Euskal-Herriko autonomo tasa baino 3,4 pundu gehiago. Iparraldeko eta Nafarroako tasak %20-eko maila azpitik dira, hau da Pirineoaldeko tasa azpitik. Autonomo tasa* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak

% 23,9 % 14,3 % 14,8 % 20,5 % 21,8 % 27,3

* Iturria: Hegoaldeko Gizarte Segurantzako afiliazio datuak (2012), Iparraldeko zentsuko datuak (2010)

Enpleguen estatusari dagokionez autonomo estatusa duten aktiboen partea aztertzen baldin bada, emaitzek, Pirineoaldean aktiboen %23,9 â&#x20AC;&#x201C;ak estatus hori duela erakusten dute. Kopuru handia da, Nafarroa eta Iparraldeko tasak baino kasik 10 punduz handiagoa delako. Tasa hori mendialdeko laborari kopuru handiak esplikatzen du, baita eraikuntza sektorean beren kondu lan egiten duten aktibo kopuru handiak. Hain zuzen ere etxalde edo enpresa ttipiak direnez, bakarrik lan egiten dute, langilerik kontratatu gabe, ondorioz autonomo estatusa dute.

→ Enpresak : 

Establezimenduen dentsitatea

Establezimenduen dentsitatea Pirineoaldean handia da, 55,9 establezimendu direlako mila biztanleko. Iparraldea kopuru hori 10 punduz handiagoa baldin bada ere, Nafarroan eta Euskal-Herrian orohar establezimendu dentsitatea Pirineoaldean baino 13 eta 14,8 punduz hurrenez hurren apalagoa da. Euskal Pirinioetan ohar daiteke ezberdintasun handia dela Iparraldeko eta Nafarroako mendialdeko udalerrien artea, Iparraldean Nafarroan baino 16 establezimendu gehiago zenbatzen dira mila biztanleko. Establezimenduen dentsitatea 2010ean Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak Udalerri zigortuena

‰ 55,9 ‰ 65,2 ‰ 42,9 ‰ 41,1 ‰ 63 ‰ 47 ‰ 0 (Gazteluberri, Gorza, Itzaltzu, Sartze)

*Iturria: DIRAE (Eustat), Camerdata eta SIRENE (Insee)

Nafarroan dira establezimendu dentsitate apalenak, 40 edo 50 establezimendu baino gutiagorekin mila biztanleko. Iparraldean berriz establezimenduen dentsitatea handia da, bereziki Baxe-Nafarroan eta Zuberoan 60 edo 80 establezimendu baino gehiagorekin mila biztanleko. Iparraldean etxalde eta ofiziale enpresa ttipi ainitz direla azpimarratzekoa da.



Establezimenduen hazkundea

2010 eta 2012 urteen artean Pirineoaldeko establezimenduen kopurua emendatu da %6-az. Pirineoaldeko hazkundea, iparraldekoa baino 0,4 punduz handiagoa da. Nafarroan berriz hazkunde negatiboa da, %2,1-ez apaldu delako establezimendu kopurua. Euskal-Herrian berriz establezimenduek %2-ko hazkundea ezagutu dute. Bi urtez Iparraldeko Pirinioetan establezimenduak Nafarroako mendialdeko udalerrietan baino 4,6 punduz gehiago emendatu dira. Establezimenduen hazkundea 2010-2012 epean Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak Establezimendu gutien

%6 % 5,6 - % 2,1 %2 % 7,7 % 3,1 Itzaltzu 2 establezimendu

Establezimenduen dentsitatea 2012 an ‰ 58,6 ‰ 68,4 ‰ 41,5 ‰ 41,6 ‰ 67,1 ‰ 48 ‰ 0 (Gazteluberri, Gorza, Sartze)

*Iturria: DIRAE (Eustat), Camerdata eta SIRENE (Insee)

Pirineoaldeko enpresei dagokionez, establezimendu dentsitatea aski handia da 55,9 establezimendurekin mila biztanleko. Autonomoak establezimendu gisa kontsideratua direnez, horrek esplikatzen du dentsitatea azkarra izaitea Pirineoaldean, etxalde eta eraikuntzako autonomo ainitz direlako baita enpresa ttipiak ere. Hala ere Iparraldeko partean Nafarroakoan baino establezimendu gehiago zenbatzen dira. Establezimendu horien hazkundeari dagokienez, 2010 eta 2012 artean %6-az emendatu dira, Iparraldearen kasuan bezala hazkunde positiboa izan da, Nafarroan ez bezala.

3- Laborantza ď&#x201A;ˇ

Etxalde kopurua

Pirineoaldean etxalde kopurua ipar Euskal-Herrikoa baino handiagoa dela ageri da, 1,8 pundu gorago izanki etxaldeen portzentaia Euskal-Herriko kopuruarekiko. Hala ere Nafarroako kopurua baino askoz apalagoa da, Nafarroako ustiategiek EH-ko ustiategien %42,6-a osatzen dutela ikusita. Euskal Pirinioetan, etxalde gehiago izanik ere Iparraldean, ustiategien portzentaia EH-ko kopuruarekiko aztertzen bada ohar daiteke ezberdinatsuna pundu batekoa baizik ez dela. Ustiategi kopurua*

Ustiategi kopuru gordina*

Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak Udalerri zigortuena

5122 4453 15796 37090 2750 2372 3 (Burgi/Donibane-Garazi)

Ustiategien portzentaia EHko kopuruarekiko %13,8 %12 %42,6 %100 %7,4 %6,4

*Iturria: Nekazal zentsua (Hegoaldea 2009, Iparraldea 2010)

Hala ere kondutan hartu behar da ustiategiak zenbatzen direlarik, Nafarroaren kasuan adibidez ustiategi anitzei dagokienez landunek ez dute bakarrik laborantzan lan egiten. Hain zuzen ere, gehienek lan bat badute eta horrezgain etxaldean pasatzen dituzten ordu batzuek ahalbidetutako errenta osagarri gisa dator. Etxalde kopuruaren bilakaera azken hamarkadan Etxalde kopuruaren bilakaerari dagokionez, lurralde guzietan kopurua jautsi dela agertzen da. Pirineoaldean Iparraldean baino 0,7 pundu gehiagoz ttipitu da etxalde kopurua, baina Nafarroa eta Euskal-Herriko hazkundea askoz negatiboagoa da. Euskal-Herrian kasik etxaldeen erdia desagertu dela azpimarratzekoa da. Nafarroako Pirinioetan ustiategien kopurua askoz gehiago apaldu da Iparraldeko Pirinioetan baino, galtzea 14,5 punduz gehigokoa izan da. Ustiategi-kopuruaren bilakaera* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak Udalerri zigortuena

Ustiategi-kopuru-gordina 1999-2000* 6949 5988 25406 71699 3390 3559 102 (Burgi)

Ustiategi-kopuruaren hazkundea - %26,3 - %25,6 - %37,8 - %48,3 - %18,9 - %33,4 - %97,1

* Iturria: Nekazal zentsua (Hegoaldea 1999-2009, Iparraldea 2000-2010)

Etxalde kopuruaren bilakaera azken hamarkadan* Pirineoaldean

Iparraldean

Nafarroan

Euskal-Herrian

Iparraldeko Pirineoak

Nafarroako Pirineoak

0,00% -10,00% -20,00% -30,00%

-18,90% -26,30%

-25,60%

-40,00%

-33,40%

-37,80%

-50,00%

-48,30%

-60,00%

ď&#x201A;ˇ

Nekazal azalera erabilgarriaren (NAE) partea azalera herrialde bakoitzeko azalera osoaren gan

Pirineoaldeko nekazal azalera erabilgarriaren partea lurraldeko azaleraren arabera beste herrialdeetan baino apalagoa da. Iparraldeko eta Euskal-Herriko NAE partea berdina da, Pirineoaldekoa baino 7,4 punduz handiagoa eta Nafarroako NAE Pirineoaldekoa baino 17,9 punduz handiagoa. Pirineoaldeko NAE partea beraz aski apala dela erran daiteke.

Iparraldeko Pirinioetan NAE-ren partea azalera osoarekiko Nafarroako mendialdean baino handiagoa da, NAE 3,8 punduz handiagoa da iparraldean, azalera erabilgarri gehiago da beraz iparraldeko mendialdean. NAE-ren partea herrialde bakoitzeko azalerarekiko* 52,2 %

60,00% 50,00% 40,00%

41,7 % 34,3 %

41,7 % 36,5 %

32,7 %

30,00% 20,00% 10,00% 0,00%

*Iturria: Nekazal zentsua (Hegoaldea 2009, Iparraldea 2010)

ď&#x201A;ˇ

Herrialde bakoitzeko nekazal azalera erabilgarriak ezagutu bilakaera

Pirineoaldean nekazal azalera erabilgarria % 8,2 -z apaldu da. Ordea, beste lurraldeei konparatuz, eskualde horretan da gutienik apaldu, Iparraldean 1,4 pundu gehiagoz apaldu delako eta Nafarroan 1,5 pundu gehiagoz. Euskal-Herrian % 13,7-z jautsi da NAE-a, galera handiena ezagutu du beraz, hau da Pirineoaldean baino 5,5 pundu gehiago. Iparraldeko mendialdeko nekazal azalera erabilgarria Nafarroako mendialdean baino 1,2 pundu gehiagoz ttipitu da hamarkada batez.

NAE-ren bilakaera azken hamarkadan* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak

1999/2000 â&#x20AC;&#x201C; 2009/2010 bilakaera

Nafarroako Pirinioak Galtze handiena

- % 8,2 - % 9,6 - % 9,7 - % 13,7 - % 8,8 - % 7,6 - % 68,9

* Iturria: Nekazal zentsua (Hegoaldea 1999-2009, Iparraldea 2000-2010)

ď&#x201A;ˇ

Belar azalera NAE-ren barne

Pirineoaldean belarrak nekazal azalera erabilgarriaren (NAE) gehiengo handia osatzen du. Pirineoaldeko belarraren partea Iparraldekoa baino 22,1 punduz gorago da. Nafarroan eta Euskal-Herrian aldiz belarraren partea askoz apalagoa da, NAE-ren gutti gora behera herena baizik ez dutelako osatzen. Nafarroako Pirinioetan belarraren partea NAE-ren barne Iparraldeko mendialdean baino askoz presenteago da, Iparraldean baino 20,5 punduz handiagoa da belarraren partea, kasik NAE guzia belarrez osatua da. Belar azalera NAE-ren barne* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak

% 83,2 % 61,1 % 41,2 % 32,8 % 72,2 % 92,7

*Iturria: Nekazal zentsua (Hegoaldea 2009, Iparraldea 2010)

Nekazal azalera erabilgarrien barne belar azalera handienak mendi gorenetan eta malda handienak diren udalerrietan aurkitzen dira. Belarrak NAE-ren %90,4-a baino osatzen du, beraz udalerri horietan kasik belardiak baizik ez dira lantzen.

Laborantza, Pirineoaldean garrantzia handia duen sektorea da. Eskualde horretan 5122 etxalde zenbatzen dira. Euskal-Herriko ustiategien % 13,8-a osatzen dutenez kopuru aski handia dela erran daiteke, Iparraldeko etxaldeek Euskal-Herriko etxaldeen %12-a osatzen dutelarik. Etxaldeen kopuruaren hazkundea azken hamarkadan negatiboa da, %26,3-z apaldu delako. Ordea Pirineoaldean apaltze ttipia izan da, Nafarroan eta Euskal-Herrian askoz gehiago apaldu delako etxalde kopurua, %37,8-z eta %48,3-z hurrenez hurren. Pirineoaldean ere jarduera honek beherakada bat bizi baldin badu ere, beste lekuetan baino gehiago mantentzen dela azpimarratu behar da. Bestalde, mendialdean, adibidez oihanen edo malden gatik, lur guziak ezin dira laborantzarako baliatu. Pirineoaldean, azalera osoarekiko nekazal azalera erabilgarriaren partea % 34,3-ko da. Kopuru aski apala da, beste lurralde guzietan nekazal azalera erabilgarria zabalagoa delako. Iparraldean eta Euskal-Herrian NAE-k lurraldeko azalera osoaren %41,7-a osatzen du, eta Nafarroan % 56,5-a. Nafarroako parte handi hori probintzia horretako laborantzarako onuragarriak diren lautadek esplikatzen dute, Pirineoaldean ez bezala. Azken hamarkadan NAE Pirineoaldean %8,2 -z apaldu da, hazkundea negatiboa izanik ere, ez da gainerateko eskualdeetan bezain negatiboa, %9 baino gehiagoz apaldu delako Iparralde eta Nafarroan, Euskal-Herrian berriz galdera handiena %13,7-ko apaltzearekin. Pirineoaldeko beherakada apalagoa, udalerri batzuetan NAE emendatzeak esplika dezake, hori nekazaritzako lurraldeen osatzeak egiten duelarik, 55

oihana kenduz ala lurrak arraberrituz. Baina hala ere NAE-ren beherakada laborantzaren beherakadari lotua da, laborantzako lurrak bazterrera uzten direlako, oihan bilakatuz eta ezin ustiatuak. Horrezgain, Pirineoaldean NAE-ren barne belar azalerak %83,2-a osatzen du, hau da azaleraren gehingo handia. Altitude goreneko udalerrietan eta maldatsuak direnetan dira belardi gehinak, udalerri batzuetan kasik belardiak baizik ez dira lantzen. Baina lurralde osoan belardiek gutienez NAE-ren erdia osatzen dute.

4- Infrastruktura eta zerbitzuen eskuragarritasuna ď&#x201A;ˇ

Herrialdeko hiriburura errepide bidezko distantzia

Pirineoetako udalerrien herrialdeko hiriburura errepide bidezko distantziaren batazbestekoa 32,2 km-koa da, hau da, Iparraldeko probientzia bakoitzaren batazbestekoa baino handiagoa, baina Nafarroako eta Euskal-Herriko batazbestekoak baino apalagoa. Nafarroako batazbestekoa da handiena, kasik 50km-ra heltzen delako, Pirineoaldeko batazbestekoarekin 16,6 punduko ezberdintasuna da. Pirineoaldeko batazbestekoa Euskal-Herrikoa baino 3,8 pundu apalago da. Ezberdinatsun haundiak aztertzen dira Euskal Pirinioetan bertan. Iparraldeko probintziak Nafarroa baino ttipiago izanik udalerriak herrialdeko hirburua distantzia laburragoa da Iparraldean. Nafarroako mendialdeko udalerrietan IruĂąaraino distantzia 54,8 km-koa da hau da Nafarroako udalerri guzien batasbesteko distantzia baino 6 km gehiago. Herrialdeko hiriburura errepide bidezko distantzia 2012an (km) Pirinioaldea 32,2 km Zuberoa 19,2 km Behe-Nafarroa 23,1 km Lapurdi 18,2 km Nafarroa 48,8 km Euskal-Herrian 36 km Iparraldeko Pirinioak 16,2 km Nafarroako Pirinioak 54,8 km Udalerri zigortuena 94,9 km (Uztarroze) *Iturria: Espainiako Geografia Institutu Nazionala eta Nafarroako Gobernua. Gaindegiaren ekoizpena (2013)

ď&#x201A;ˇ

Eskualdeko hiriburura errepide bidezko distantzia

Pirineoaldeko udalerrien eskualdeko hiriburura errepide bidezko distantziaren batazbesteko 12,4 kilometrokoa da, Iparraldeko probientzien batazbestekoen eta Euskal-Herrikoarena baino handiagoa, eta Nafarroakoa baino ttipiagoa. Nafarroako errepide distantziaren batazbestekoa Pirineoaldekoa baino 3,8-z kilometroz luzeagoa da eta Euskal-Herrikoa baino 700 metroz luzeagoa. Iparraldeko probientzietako batazbesteko errepide distantziak berriz 10 kilometroz pekoak dira. Nafarroako Pirineoaldeko herriak beren eskualdeko hiriburuetatik batazbeste urrunen diren herriak dira, 17,5 km bide egin behar dituzte hango biztanleek, hau da Nafarroako batazbesteko baino 3 km gehiago. Iparraldeko Pirineoaldeko udalerrietako biztanleek egin behar duten distantziaren doblea hain zuzen ere.

Eskualdeko hiriburura errepide bidezko distantzia 2012an (km) Pirinioaldea 12,4 km Zuberoa 9,2 km Behe-Nafarroa 9,4 km Lapurdi 8,5 km Nafarroa 14,5 km Euskal-Herrian 11,7 km Iparraldeko Pirinioak 8,7 km Nafarroako Pirinioak 17,5 km Udalerri zigortuena 47,2 km (Gazteluberri) *Iturria: Espainiako Geografia Institutu Nazionala eta Nafarroako Gobernua. Gaindegiaren ekoizpena (2013) ď&#x201A;ˇ

Haur eta lehen hezkuntza azpiegitura gertuenera errepide bidezko distantzia

Pirineoaldean haur eta lehen mailako eskolarako distantzia Iparraldea eta Euskal-Herriko batazbesteko distantzia baino gorago da, baina Nafarrokoa baino apalago. Pirineoaldeko batazbestekoa pentsa daiteke Nafarroako udalerrietako distantzien gatik dela hain handia, Iparraldeko udalerrietan apalak direlako distantziak. Iparraldeko Pirinioetan eta Iparralde osoaren arteko zenbakietan ez da ezberdintasun haundirik agertzen haur eta lehen hezkuntza apiegitura hubrilenera heltzeko errepide distantzian. Eskola eskaintza berdina da lurralde osoan. Nafarroako Pirinioetan ordea, Nafarroa osoan baino 1,4 km gehiago egin behar dira batazbeste eskolare iristeko. Eskaintza urrunago del aondoriozta daiteke beraz.

Haur eta lehen hezkuntza azpiegitura gertuenera errepide bidezko distantzia 2013an (km) Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak Udalerri zigortuena

2,9 km 0,9 km 4,1 km 2,3 km 1 km 5,5 km 27,6 km (Gazteluberri) 8,3 km (Arrokiaga)

* Iturria: Nafarroako Gobernua, Eustat, INSEE eta Espainiako sustapen ministerioa. Gaindegiaren ekoizpena.

Iparraldeko udalerri gehienetan eskola bat bada udalerrian, ondorioz eskolarako distantzia nuloa agertzen da. Garazi eskualdean da udalerri gutiago eskola propioarekin, inguruko udalerrietakoak Donibane-Garazira doazelako eskolara. Nafarroan aldiz ez da ber errealitatea. Udalerri ainitzek ez dute eskolarik udalerrian, horregatik haur eta lehen hezkuntza azpiegitura gertuenera heltzeko errepidez bederen 6,7 kilometro egitea behartuak diren udalerri asko dira. Erronkari-Zaraitzu eta AuĂąamendi eskualdeetan dira distantzia handienak. 58

Pirineoaldea administrazioguneetatik aski urrun gelditzen da, Baiona eta Iru単a hiri eta administrazio gune nagusiak Pirineoaldetik urrun direlako. Herrialdeetako hiriburuetara errepide bidezko distantziari dagokionez 32,2 kilmetrokoa da, hau da, Nafarroa eta EuskalHerriko batazbesteko distantzia baino laburrago. Nafarroan distantzia luzeagoak dira Iru単ea urrun delako eta probintzia zabala delako, baina Iparraldeko probintzien hiriburuak hurbilago izaten dira. Errealitate desberdin horiek eragina dute Pirineoaldeko batazbesteko distantzian. Zerbitzu eta infrastrukturen eskuragarritasunari dagionez, Pirineoalden eskolen eskuragarritasuna gainerateko lekuetan baino zailagoa da. Haur eta lehen hezkuntza azpiegitura gertuenera errepide bidezko distantzia 2,9 kilometrokoa da, hau da Iparraldean (0,9 km) eta Euskal-Herrian (2,3 km) baino luzeago. Nafarroan aldiz 4,1 kilometroko distantzia da, kasik Euskal-Herriko doblea. Iparraldean, udalerri gehienetan eskola publikoak badirenez, distantzia nuloa da. Nafarroan alderantziz udalerri bakoitzean eskolarik ez da. Nafarroa eta Iparraldeko errealitateak desberdina direnez, Pirineoaldeko batazbestekoa bi errealitate desberdin hauen erakusle da.

5- Etxebizitza ď&#x201A;ˇ

Etxebizitza kopurua biztanleko

Pirineoaldean etxebizitza kopurua biztanleko 0,54-ekoa da, hau da, 100 biztanleko 54 etxebizitza direla. Nafarroa eta Euskal-Herri mailako etxebitza kopuruak biztanleko apalago dira. Iparraldearekin konparatzen bada ordea ohar gaiztezke 8 etxebizitza gehiago badirela batazbeste 100 biztanleko Iparraldean.

Etxebizitza kopurua biztanleko* Pirinioaldea Iparraldea Nafarroa Euskal-Herria Iparraldeko Pirinioak Nafarroako Pirinioak Udalerri zigortuena

0,54 0,62 0,48 0,5 0,53 0,56 2,13 (Gazteluberri)

*Iturria : EUSTAT, INE. (2011) eta INSEE (2010)

Etxebizitza kopurua biztanleko handiena da Nafarroaldean, bereziki Erronkari-Zaraitzu eta AuĂąamendi eskualdeetako, baita Zuberoako hegoaldeko udalerri gehienetan ere 0,64 etxebizitza biztanleko kopuruarekin. Beste hainbat udalerritan ere kopurua 0,54 etxebizitza biztaleko mailatik gora da. Baxe-Nafarroan, Lapurdin edo Bortzirietan aldiz kopuruak apalago dira 0,5 etxebizitza biztanleko direlarik gehienik.

ď&#x201A;ˇ

Etxebizitza parkearen hazkundea

Pirineoaldean etxebizitza parkeak %20,7-ko hazkundea ezagutu du azken hamarkadan. Iparraldean baino 0,5 apalagoa baldin bada ere hazkunde hori, Nafarroan baino 1,4 handiagoa da eta Euskal-Herrian baino 4,6 punduz handiagoa. Euskal Pirinioetan zein errealitate aztertzen bada, ikus daiteke Iparraldeko Pirinioetan hazkundea handiagoa izan dela, Nafarroako Pirinioetan baino 5,4 punduz gehiago emendatu etxebizitza parkea.

Etxebizitza parkearen hazkundea azken hamarkadan* Pirinioaldea % 20,7 Iparraldea % 21,2 Nafarroa % 19,3 Euskal-Herria % 16,1 Iparraldeko Pirinioak % 23,3 Nafarroako Pirinioak % 17,9 *Iturria: EUSTAT, INE. (2001-etik 2011-ra) eta INSEE (1999-tik 2010-era) ď&#x201A;ˇ

Bigarren etxebizitza eta etxe hutsen partea etxebizitza kopuru osoaren barne

Bigarren etxebizitza eta etxe hutsen partea herrialde bakoitzeko etxebizitza guzien barne* Pirinioaldea % 27,1 Iparraldea % 25,1 Nafarroa % 19,4 Euskal-Herria % 21,5 Iparraldeko Pirinioak % 23 Nafarroako Pirinioak % 31,7 * Iturria: INE (Zentsua 2011), INSEE (Zentsua 2010)

Pirineoaldean bigarren etxebizitza eta etxe hutsek etxebizitzen % 27,1-a osatzen dute, kasik etxebizitzen herena. Kopuru handia da, Iparraldekoa baino 2 punduz gorago delako eta Nafarroan baino 7,7 pundu gorago. Euskal-Herrian %21,5-a osatzen dute hau da, Iparraldean eta Pirineoaldean baino parte ttipiagoa, baina Nafarroan baino 1,1 pundu gehiago. Euskal Pirinioetan, Nafarroako udalerrietan bigarren etxebizitza eta etxe hutsek iparraldeko mendialdeko udalerrietan baino parte handiago osatzen dute, 8,7 punduz handiagoa da etxebizitzen partea.

ď&#x201A;ˇ

Bigarren etxebizitza eta etxe hutsen hazkundea hamarkada batez

2001-etik Pirineoaldean etxebizitza eta etxe hutsak %9,8-ko hazi dira. Hazkunde aski azkarra dela erran daiteke, kopuruak emendatzen segitzen duelako eta Nafarroan hazkunde positiboa izan delako. Bainan iparraldearekin konparatzen bada ohartzen ahal da Pirineoaldean ez dela hazkunde azkarrena izan, iparraldean 12,4 pundu gehiagoz emendatu delako etxebizitza mota horren partea. Orohar Euskal-Herri mailan kopuru hori apaldu da baina biziki gutiz, kasik mantendu dela erran daiteke, probientzia desberdinen groa beheren ondorioz. Euskal Pirinioetan ezberdintasun handia agertzen da iparraldeko eta nafarroako udalerrien artean. Iparraldeko Pirinioetan bigarren etxebizitza eta etxe hutsen hazkundea % 20,7-koa izan da, 18,6 punduko ezberdintasuna da nafarroako mendialdeko hazkundearekin. Nafarroan hazkundea biziki pala izan da %2,1-eko emendioarekin. Bigarren etxebizitzen eta etxe hutsen hazkundea 25,0%

22,2%

20,7%

20,0% 15,0% 10,0%

9,8% 2,1%

5,0% 0,0% -5,0%

-1,9%

-10,0% -15,0%

-14,3%

-20,0% Pirineoaldea

Iparraldea

Nafarroa

Euskal-Herria Iparraldeko Pirineoak

Nafarroako Pirineoak

* Iturria: INE (Zentsua 2011), INSEE (Zentsua 2010)

Pirineoaldean 0,5 etxebizitza bada biztanleko, hau da etxebizitza bat bi biztanlerentzat, kopuru hori beste lurraldeen mailan kokatzen da. Hala ere, Pirineoaldeko mendebaldean, populazio dentsitate apalaren eta bigarren etxebizitza kopuru aski handiaren ondorioz etxebizitza kopurua biztanleko handiagoa da. Azken hamarkadan etxebizitza parkeak %20,7-ko hazkundea bizi izan du, Euskal-Herriko hazkundea baino 4,6 punduz handiagoa baldin bada, Nafarroako eta Iparraldeko hazkundeen artean kokatzen da. Bigarren etxebizitza eta etxe hutsei dagokienez, Pirineoaldean etxebizitzen %27,1-a osatzen dute, hau da, kasik etxebizitzen herena. Kopuru hori beste herrialdeetan baino handiagoa dela azpimarratu behar da. Hain zuzen ere, lurralde horren husteak, etxe hutsen kopuru handia onodorioztatzen du, mendiak eta Iratiko oihanak adibidez kanpotiar anitzen erakartzea dakartelarik. Gainera, etxebizitza horiek hazkunde positiboa jasan dute 2001-etik, %9,8-z emendatu direlako. Hala ere hazkundea 12,4 punduz handiagoa izan da Iparraldean, kostaldean diren bigarren etxebizitza kopuru gero eta handiagoek eraginik. 62

ATALETAKO ONDORIOEN BILDUMA Diagnostiko honen atal eta azpi ataletako ondorioen laburpenak hauek dira:

1) Populazioaren estruktura eta tendentzia demografikoak → Populazioaren bilakaera :    

Guti populatua den eskualdea: Euskal Herriko populazioaren %,2,7; 18 biztanle/km² Pirineoaldeko mendebaldea ekialdea baino populatuagoa da. Ekialdea aski hutsa agertzen da. Bi eskualdeen batazbestekoari esker populazio hazkunde positiboa. Mendiko kokapena jendea hor mantentzearen muga da, aintzineko mendialdeko problematiken atalean esplikatu den bezala.

→ Populazioaren gora beherak (Sortze, hiltze eta migrazioa) :    

Saldo naturala negatiboa da, sortze tasa, hiltze tasa baino apalagoa delarik. ‰ 52,5-ko ugalkortasun tasa bizki handia beste eskualdeei konparatuz. Ugalkortasun tasak populazioa mantentzea ahalbidetzen du. Gazteen iraute tasa negatiboa, gazteen galeraren erakusle, bereziki lurraldearen ekialdean

→ Populazioaren adin estruktura :   

Zahartze indize handia, bereziki lurraldearen mendebaldeko eskualdeetan, zahar baino gazte gehiago. Batazbesteko adina eta gazteen ordezkatze indizea beste herrialdeen parekoa dira, ugalkortasun tasa handiak esplikatzen du hori. Zaharren menpekotasuna handia da, beste herrialdeetan baino askoz gehiago, zahar kopuru handiaren ondorioz.

2) Ekonomia eta enplegua

→ Jarduera  

Populazioaren gehiengoa aktiboa da. Langabezia apala da, baina mendebaldean ekialdean baino handiagoa da.

→ Ekonomiako sektoreen banaketa:  

Lehen sektorearen garrantzia azpimarragarria da, bereziki Iparraldean. Mendian kokatzeak esplikatzen duelarik hori. Industriaren garrantzia handiagoa mendebaldean, ekialdean ahula 63



Eraikuntzako sektoreak beste herrialdeetan baino pizu handiagoa du, zerbitzuen sektorea ahulago delarik.

→ Enpleguen estatusa :  

Autonomo kopuru handia Pirineoaldean Laborantzan eta eraikuntzan bakarrik lan egiten duten aktibo kopuru handiaren erakusle

→ Enpresak :   

Establezimendu kopuru handia, Iparraldean Nafarroan baino gehiago. Etxaldeen eta eraikuntzako enpresa ttipien garrantziaren erakusle. Hazkunde positiboa bizi dute.

3) Laborantza     

Garrantzia duen sektorea, Euskal-Herriko ustiategien % 13,8-a biltzen duelarik. Jarduerak beherakada bat bizi baldin badu ere, beherakada ez da beste herrialdeen parekoa. Mendialdeko mugen gatik NAE apala, azalera osoaren herena batazbeste. NAE-ren beherakada, jardueraren beherakada gatik eta lurren abandonatzea. Nabarmentzekoa beste lekuetan baino beherakada apalagoa delako. Belarra nagusi NAE-ren barne, lurralde osoan gutienez NAE-ren erdia osatzen

4) Infrastrukturen/zerbitzuen eskuragarritasuna eta kopurua     

Mendialdeako orografiaren eta lurralde antolaketaren ondorioz Pirineoaldeko udalerriak administrazio guneetatik urrun gelditzen dira. Zerbitzu eta infrastrukturen eskuragarritasun zaila eta mugatua, beste herrialdeei konparatuz. Iparraldeko udalerriak osasun zentroetatik urrunago Nafarroakoak baino. Nafarroako udalerriak hezkuntza zentroetatik urrun Iparraldekoak baino. Pirineoaldeko udalerrien infrastruktura eta zerbitzuen eskuragarritasun inegala, Iparraldeko eta Nafarroako lurralde antolaketa desberdinaren erakusgarri.

5) Etxebizitza    

Etxebizitza kopurua biztanleko beste herrialdeen parekoa, baina kopuru handiagoak Pirineoaldeko ekialdean, populazio apalari begira. Etxebizitza parkeak hazkunde positiboa bizi du. Bigarren etxebizitza eta etxe huts gehienak ekialdean kokatzen dira. Populazioaren exodoak etxe hutsen hazkundea eragiten du, Iratiko oihana eta mendiaren erakargarritasun turistikoak bigarren etxebizitzengan eragiten dutelarik. 64

ONDORIOA

Pirineo aldeko analisi sozio-ekonomiko honek bi errealitate desberdin azpimarratzen ditu. Lehenik, Iparraldea eta Nafarroaren artean agertzen den egoera ezberdina, eta bestetik Pirineoaldeko eskualdeen arteko ezberdintasuna beren kokapenarekiko, batez ere lurraldearen ekialde eta mendebaldearen artean. Iparraldea eta Nafarroa, bi estatu ezberdinen gandik administratua izateak bi errealitate izatera bultzatu dituela ikusten da. Hain zuzen ere, arlo anitzetan, herrialdeen arabera, egoerak ez dira berdinak. Ekonomiako sektoreetan adibidez, Iparraldean laborantza Nafarroan baino gehiago mantendu bada, Nafarroan, industriak leku eta indar gehiago hartu du Iparraldean ez bezala. Zerbitzuen eskuragarritasunari dagokionez errealitate ezberdina ere nabari da. Nafarroan mediku permanentziak baldin badira ere udalerri gehienetan haur eta lehen mailako hezkuntza azpiegitura gutti da udalerri bakoitzean, Iparraldean alderantzizkoa delarik. Horrela egoera ekonomikoa edota zerbitzuen eskuragarritasuna bi lurralde antoketa eta politika ezberdinen adierazle dira. Indar gehiago bideratzen da gauza ezberdinetan bi herrialdeen arabera. Diagnostiko honek beraz erakusten du Pirineoaldea orografikoki menditsua izanki eskualde homogenoa bada ere, bi estatutan banatua denez, eskualde horretako udalerriek erralitate desberdinak pairatzen dituztela. Bestalde, Pirineoaldeko lurraldean, mendebaldea eta ekialdea, edo zehazkiago erranda Iparraldean kostaldetik hurbil diren udalerriak eta Nafarroan Iru単a edo udalerri nagusietatik hurbil diren eskualdeen errealitatea Zuberoako, Baxe-Nafarroako, Erronkari-Zaraitzu edo Au単amendi eskualdeetako errealitateekin oposatzen dela. Demografiari dagokionez orohar Pirineoaldeko ekialdea mendebaldeko udalerriak baino gutiago populatua da eta populazio hori zaharragoa agertzen da, gazteen galera handiagoa delarik. Ekonomia arloan ekialdean laborantzako landun gehiago baldin bada, mendebaldean industriako landun gehiago zenbatzen dira. Honela bi eskualde oposatzen dira, bata ekonomikoki azkarrena eta populatuena agertzen dena eta hein batean zerbitzuetatik urrunen, besteak guztiz alderantziko errealiatea bizi duelarik bere urruntasunaren ondorioz. Ekialdeko eskualdea beraz bere egoera ekonomiko ahularen eta demorafia negatiboaren ondorioz behartsuena den lurraldea da. Horregatik, politika eta ekintza konkretuak zuzentzea beharrezkoa zaio. Hain zuzen ere, indar berezi bat merezi duen lurraldea dela azpimarra daiteke, eskualde hori ber dinamizatu eta bere garapena bultzatzu ahal izateko. Urrundua den lurraldea izanki jendea hor mantentzeko, beste lekuetan baino baliabide gehiago eskaini behar zaizkie, gainerateko eskualdeen ber xantzak ukaiteko eta edozein lekutan bezala ongi izateaz baliatu ahal izateko. Hala ez balitz, hunkiak diren udalerrien errealitatea txartzeko irriskua hor da, bizia desagertzeraino. Diagnostiko hunek, eskualde honen errealitatea erakusten duen heinean, eskualde honek eskas eta behar dituen baliabideen garrantzia azpimarratzea du ondorio.

ERANSKINAK MENDIALDEKO PROBLEMATIKEN ATALA: BIBLIOGRAFIA 

BAZIN,G ; PAC et zones défavorisées : bilan et perspectives, Economie Rurale n°211 (1992)



BERRIET-SOLLIEC M. ; TROUVE A.; Développement des territoires de projet. Quels enjeux pour les politiques rurales?, Economie Rurale n°335 (mai-juin 2013)



CAMARERO, L. ; GONZALEZ, M. ; Desarrollo y reestructuracion rural : reflexiones acerca del desarrollo local de las areas rurales.



LATASTE F. et al., Le second pilier de la Politique Agricole Commune: une politique à la carte, Economie Régionale et Urbaine (août, 2012).



PASCA A. ; ROUBY A. ; (Polices Against Depopulation in Mountain Areas); Stratégies pour améliorer l'attractivité des zones de montagne : comment aborder la question du dépeuplement de manière intégrée ? (Septembre 2012)



Agriculture et développement territorial, coordonnée par L. Barthe, I, Duvernoy, C. Eychenne, J. Milian, Sud-Ouest Européen n°34 (2012)



L'agriculture de montagne dans la PAC, Entre fragilisation et compensation, Chambre d'Agriculture n°990, Février 2010, p. 34.



L'avenir de la montagne : un développement équilibré dans un environnement préservé, Rapport d'information du Sénat (Tome 1 : rapport ; Tome 2 : auditions) (2002) http://www.senat.fr/rap/r02-015-1/r02-015-1.html



Schéma de Développement de l'Espace Communautaire, Vers un développement spatial équilibré et durable du territoire de l'Union Européenne, Conseil Européen (Mai, 1999).



Vers un rural postindustriel, sous la direction de Marcel Jollivet, L'Harmattan, collection « Environnement » (1997)



Zones de montagne en Europe: analyse des régions de montagne dans les Etats membres actuels, les nouveaux Etats membres et d'autres pays européens, NORDREGIO, sous contrat de la Commission Européenne (Janvier,2004) http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/studies/pdf/montagne/moun t12_fr.pdf

EUSKAL PIRINEOALDEKO KATEGORIA EZBERDINEKO UDALERRIEN ZERRENDAK



Udalerri nagusien eraginpean diren 101 udalerriak:

Udalerri kodea 64008 64011 64013 64016 64026 64045 64046 64047 64066 64092 64107 64120 64124 64154 64155 64166 64218 64229 64259 64265 64267 64271 64273 64274 64275 64277 64283 64285 64297 64313 64314 64319 64322 64327 64375 64379 64429 64436 64437 64476 64477 64484 64485 64489 64490 64492

Herrialdea

Udalerriaren izena

Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa

Ahatsa-Altzieta-Bazkazane Aintzila Ainhize-Monjolose Aldude Anhauze Arhantsusi Armendaritze Arnegi Azkarate Banka Behorlegi Bithiriña Bidarrai Duzunaritze-Sarasketa Buztintze-Hiriberri Zaro Ezterenzubi Gamarte Heleta Hozta Ibarrola Iholdi Irisarri Irulegi Izpura Izturitze Jatsu Jutsi Lakarra Landibarre Larzabale-Arroze-Zibitze Larribarre-Sorhapürü Lasa Lekunberri Mehaine Mendibe Ostankoa Ortzaize Izura-Azme Donoztiri Baigorri Donazaharre Donibane Garazi Donamartiri Arrosa Eiheralarre 67

64528 64538 64539 64014 64065 64213 64279 64350 64364 64377 64495 64504 64527 64012 64015 64017 64081 64093 64162 64231 64247 64268 64303 64340 64345 64378 64411 64424 64432 64441 64468 64509 64533 64537 31003 31028 31050 31082 31093 31095 31101 31111 31119 31133 31134 31153 31185 31188 31198 31222 31226 31248 31250 31259 31186

Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Baxe Nafarroa Lapurdi Lapurdi Lapurdi Lapurdi Lapurdi Lapurdi Lapurdi Lapurdi Lapurdi Lapurdi Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa

Suhuskune Uharte Garazi Uhartehiri Ainhoa Azkaine Ezpeleta Itsasu Luhuso Makea Lekorne Senpere Sara Zuraide Ainharbe Altzai-Altzabeheti-Zunharreta Aloze-Ziboze-Onizegaine Altzürükü Barkoxe Gamere-Zihiga Garindaine Gotaine-Irabarne Idauze-Mendi Liginaga-Astüe Lexantzü-Zunharre Lohitzüne-Oihergi Mendikota Muskildi Urdiñarbe Ozaze-Zühara Pagola Arrokiaga Zalgize-Doneztebe Atharratze-Sorholüze Iruri Abaurregaina Artzibar Baztan Etxalar Ezkaroze Espartza Ezkabarte Galoze Gorza Itzaltzu Jaurrieta Lesaka Otsagabia Olaibar Orontze Sartze Sunbilla Luzaide Bera Igantzi Odieta 68



Ekonomia anitza duten Euskal Pirineoaldeko udalerriak

Udalerri kodea 31004 64008 64013 64014 64017 64015

Herrialdea

Udalerriaren izena

Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Lapurdi Zuberoa Zuberoa

64081 31017 31022 31033 31034 64047 31028 64533 64065 64066 64093 31250 31054 31252 64124 64120 64150 31059 64487 64484 64476 64154 31090 64217 31098 31082 64222 31102 31111 31112 31113 64231 31071 31119 64247 64258 64259 31256 64267 64268 31259 64271 31126 64273

Zuberoa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Zuberoa Lapurdi Baxe-Nafarroa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Zuberoa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa

Abaurrepea Ahatsa-Altzieta-Bazkazane Ainhize-Monjolose Ainhoa Aloze-Ziboze-Onizegaine Altzai-AltzabehetiZunharreta Altzürükü Anue Arantza Aria Aribe Arnegi Artzibar Atharratze-Sorholüze Azkaine Azkarate Barkoxe Bera Bertizarana Bidankoze Bidarrai Bithiriña Bunuze Burgi Donaixti-Ibarre Donazaharre Donoztiri Duzunaritze-Sarasketa Eratsun Eskiula Esteribar Etxalar Etxebarre Ezkurra Galoze Garaioa Garde Garindaine Gazteluberri Gorza Gotaine-Irabarne Hauze Heleta Hiriberri Ibarrola Idauze-Mendi Igantzi Iholdi Imotz Irisarri 69

64274 64537 64279 31129 31133 64275 64277 64437 64283 64285 31137 64297 64298

Baxe-Nafarroa Zuberoa Lapurdi Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa

64313 31140 64314 64322 64377 31153 64340 64303 64350 64364 64378 64404 64411 31186 31195 31196 31198 31199 31211 64436 64429 31213 64504 31222 64495 31226 64539 31236 64475 64424 64543 31244 31263 64527

Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Lapurdi Nafarroa Zuberoa Zuberoa Lapurdi Lapurdi Zuberoa Zuberoa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Lapurdi Nafarroa Lapurdi Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Zuberoa Zuberoa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Lapurdi

Irulegi Iruri Itsasu Ituren Itzaltzu Izpura Izturitze Izura-Azme Jatsu Jutsi Labaien Lakarra Lakarri-ArhaneSarrikotagaine Landibarre Lantz Larzabale-Arroze-Zibitze Lasa Lekorne Lesaka Lexantz端-Zunharre Liginaga-Ast端e Luhuso Makea Mendikota Montori Muskildi Odieta Orbaizeta Orbara Orontze Orotz-Betelu Orreaga Ortzaize Ostankoa Saldias Sara Sartze Senpere Sunbilla Uhartehiri Ultzama Urdatx Urdi単arbe Urepele Urroz Zubieta Zuraide



Udalerri eragileetarik hurbil eta ekonomia azkarra duten udalerriak

Udalerri kodea 64008 64013 64014 64017 64015 64081 64047 31028 64533 64065 64066 64093 31250 64124 64120 64484 64476 64154 31082 31111 64231 31119 64247 64259 64267 64268 31259 64271 64273 64274 64537 64279 31133 64275 64277 64437 64283 64285 64297 64313 64314 64322 64377 31153 64340 64303 64350 64364 64378 64411

Herrialdea

Udalerriaren izena

Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Lapurdi Zuberoa Zuberoa Zuberoa Baxe-Nafarroa Nafarroa Zuberoa Lapurdi Baxe-Nafarroa Zuberoa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Lapurdi Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Lapurdi Nafarroa Zuberoa Zuberoa Lapurdi Lapurdi Zuberoa Zuberoa

Ahatsa-Altzieta-Bazkazane Ainhize-Monjolose Ainhoa Aloze-Ziboze-Onizegaine Altzai-Altzabeheti-Zunharreta Altzürükü Arnegi Artzibar Atharratze-Sorholüze Azkaine Azkarate Barkoxe Bera Bidarrai Bithiriña Donazaharre Donoztiri Duzunaritze-Sarasketa Etxalar Galoze Garindaine Gorza Gotaine-Irabarne Heleta Ibarrola Idauze-Mendi Igantzi Iholdi Irisarri Irulegi Iruri Itsasu Itzaltzu Izpura Izturitze Izura-Azme Jatsu Jutsi Lakarra Landibarre Larzabale-Arroze-Zibitze Lasa Lekorne Lesaka Lexantzü-Zunharre Liginaga-Astüe Luhuso Makea Mendikota Muskildi 71

31186 31198 64436 64429 64504 31222 64495 31226 64539 64424 64527

Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Lapurdi Nafarroa Lapurdi Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Lapurdi

Odieta Orontze Ortzaize Ostankoa Sara Sartze Senpere Sunbilla Uhartehiri Urdi単arbe Zuraide



Udalerri eragileetarik hurbil eta ekonomia ahula duten udalerriak

Udalerri kodea 31003 64012 64011 64016 64026 64045 64046 64468 64490 64477 64092 31050 64107 64155 64489 64485 64492 31095 31101 31093 64213 64218 64229 64162 64265 31134 64319 64327 64345 31248 64375 64379 31188 31185 64432 64441 64528 64538 64509 64166

Herrialdea

Udalerriaren izena

Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Lapurdi Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Zuberoa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa

Abaurregaina Ainharbe Aintzila Aldude Anhauze Arhantsusi Armendaritze Arrokiaga Arrosa Baigorri Banka Baztan Behorlegi Buztintze-Hiriberri Donamartiri Donibane Garazi Eiheralarre Espartza Ezkabarte Ezkaroze Ezpeleta Ezterenzubi Gamarte Gamere-Zihiga Hozta Jaurrieta Larribarre-Sorhapürü Lekunberri Lohitzüne-Oihergi Luzaide Mehaine Mendibe Olaibar Otsagabia Ozaze-Zühara Pagola Suhuskune Uharte Garazi Zalgize-Doneztebe Zaro

ď&#x201A;ˇ

Udalerri urrun eta ekonomia azkarra duten udalerriak

Udalerri kodea 31017 31022 31033 31034 31054 31252 64150 31059 64487 31090 64217 31098 64222 31102 31112 31113 31071 64258 31256 31126 31129 31137 64298 31140 64404 31195 31196 31199 31211 31213 31004 31236 64475 64543 31244 31263

Herrialdea

Udalerriaren izena

Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Zuberoa Nafarroa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Nafarroa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa

Anue Arantza Aria Aribe Bertizarana Bidankoze Bunuze Burgi Donaixti-Ibarre Eratsun Eskiula Esteribar Etxebarre Ezkurra Garaioa Garde Gazteluberri Hauze Hiriberri Imotz Ituren Labaien Lakarri-Arhane-Sarrikotagaine Lantz Montori Orbaizeta Orbara Orotz-Betelu Orreaga Saldias Abaurrepea Ultzama Urdatx Urepele Urroz Zubieta

ď&#x201A;ˇ

Udalerri eragileetarik urrun eta ekonomia ahula duten udalerriak

Udalerri kodea 31040 31058 31049 31081 31221 31087 31092 31210 31115 31128 64316 64342 31181 31187 31239 31245 31247 31264

Herrialdea

Udalerriaren izena

Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa

Atetz Auritz Basaburua Donamaria Doneztebe Elgorriaga Erroibar Erronkari Garralda Izaba Larraine Ligi-Atherei Nabaskoze Oiz Urdazubi Urzainki Uztarroze Zugarramurdi

LURRALDE DIAGNOSTIKORAKO ERABILI DIREN ADIERAZLEEN DISEINUA

1. Populazioaren estruktura eta tendentzia demografikoak → Populazioa eta bilakaera : 

Biztanleria osoa Iturria: EUSTAT, INE (Biztanleriaren errolda) eta INSEE (Population municipale) (2013)



Biztanleriaren berezko hazkundea azken bost urteetan Iturria: EUSTAT, INE (Biztanleriaren errolda) eta INSEE (Population municipale) (2008-2013)



Biztanleria dentsitatea Iturria: EUSTAT, INE, INSEE, Nafarroako Gobernua, Eusko Jaurlaritza eta Frantziako Ekologia eta Garapen Jasangarriko Ministerioa (2013)

→ Populazioaren gora beherak : 

Saldo naturala Iturria : INE (Biztanleriaren errolda) eta INSEE (Biztanleriaren Zentsua) (2012)



Sortze tasa Iturria : INE (Biztanleriaren errolda) eta INSEE (Biztanleriaren Zentsua) (2012)



Heriotza tasa Iturria : INE (Biztanleriaren errolda) eta INSEE (Biztanleriaren Zentsua) (2012)



Ugalkortasun tasa Iturria : INE (Biztanleriaren errolda 2011) eta INSEE (Biztanleriaren Zentsua) (2010)



Gazteen iraute tasa Iturria: INSEE (R.P) (1999/2009) eta INE (2003/2013). Gaindegiaren ekoizpena.

→ Populazioaren adin estruktura : 

Zahartze indizea Iturria: INE (2013) eta INSEE (R.P. 2010)



Biztanleriaren batazbesteko adina Iturria: INE (2013) eta INSEE (R.P. 2010)



Gazteen ordezkatze indizea Iturria: INE (2013) eta INSEE (R.P. 2010)



Zaharren menpekotasun indizea Iturria: INE (2013) eta INSEE (R.P. 2010)

2. Ekonomia/ Enplegua → Jarduera : 

Jarduera tasa Iturria: INE (Biztanleria zentsua – 2011), INSEE (Biztanleriaren Zentsua – 2010) Nafarroan 189 udalerrien datuak, eta Nafarroako Pirineoaldeko 37 udalerrien datuak



Langabezia tasa Iturria: INE (2013), INSEE (R.P. 2011), SEPE eta Pole d´emploi) R



Emazteen langabezia tasa Iturria: INE (2013), INSEE (R.P. 2011), SEPE eta Pole d´emploi)



Gazteen langabezia tasa Iturria: INE (2013), INSEE (R.P. 2011), SEPE eta Pole d´emploi)

→ Ekonomiako sektoreen banaketa : 

Laborantzako enpleguen kopurua Iturria: INSEE( 2010), INE (Nafarroa: 2011; EH: 2013)



Industriako enpleguen kopurua Iturria: INSEE( 2010), INE (Nafarroa: 2011; EH: 2013)



Eraikuntzako enpleguen kopurua Iturria: INSEE( 2010), INE (Nafarroa: 2011; EH: 2013)



Zerbitzuetako enpleguen kopurua Iturria: INSEE( 2010), INE (Nafarroa: 2011; EH: 2013)

→ Enpleguen estatusa : 

Autonomen partea Iturria: Hegoaldeko Gizarte Segurantzako afiliazio datuak (2012), Iparraldeko zentsuko datuak (2010)

→ Enpresak : 

Establezimenduen dentsitatea Iturria: DIRAE (Eustat), Camerdata eta SIRENE (Insee) 2010



Establezimenduen hazkundea Iturria: DIRAE (Eustat), Camerdata eta SIRENE (Insee) 2010-2012

3. Laborantza 

Ustiategi kopurua Iturria: Nekazal zentsua (Hegoaldea 2009, Iparraldea 2010)



Etxalde kopuruaren bilakaera azken hamarkadan Iturria: Nekazal zentsua (Hegoaldea 1999-2009, Iparraldea 2000-2010)



NAE-ren partea azalera osoaren gan Iturria: Nekazal zentsua (Hegoaldea 2009, Iparraldea 2010)



NAE-ren bilakaera Iturria: Nekazal zentsua (Hegoaldea 1999-2009, Iparraldea 2000-2010)



Belar azaleraren partea NAE-ren barne Iturria: Nekazal zentsua (Hegoaldea 2009, Iparraldea 2010)

4. Infrastrukturen/zerbitzuen eskuragarritasuna eta kopurua 

Herrialdeko hiriburura errepide bidezko distantzia Iturria: Espainiako Geografia Institutu Nazionala eta Nafarroako Gobernua. Gaindegiaren ekoizpena (2013)



Eskualdeko hiriburura errepide bidezko distantzia Iturria: Espainiako Geografia Institutu Nazionala eta Nafarroako Gobernua. Gaindegiaren ekoizpena (2013)



Haur eta lehen hezkuntza azpiegitura gertuenera errepide bidezko distantzia Iturria: Nafarroako Gobernua, Eustat, INSEE eta Espainiako sustapen ministerioa. Gaindegiaren ekoizpena. (2013)



Osasun zentroetako eraikin gertuenera errepide bidezko distantzia Iturria: INSEE, Nafarroako Datu Espazialen Azpiegitura. Gaindegiaren ekoizpena. (2013)



Txikizkako merkataritza establezimendu gertuenera errepide bidezko distantzia Iturria: Nafarroako Gobernua, EUSTAT, INSEE, Nafarroako Datu Espazialen Azpiegitura eta Espainiako Sustapen Ministerioa. Gaindegiaren ekoizpena. (2013)

5. Etxebizitza 

Etxebizitza kopurua biztanleko Iturria: EUSTAT, INE. (2011) eta INSEE (2010)



Etxebizitza parkearen hazkundea Iturria: EUSTAT, INE. (2001-etik 2011-ra) eta INSEE (1999-tik 2010-era)



Bigarren etxebizitza eta etxe hutsen partea etxebizitza parke osoarekiko Iturria: INE (Zentsua 2011), INSEE (Zentsua 2010)



Bigarren etxebizitza eta etxe hutsen hazkundea hamarkada batez Iturria: INE (Zentsua 2011), INSEE (Zentsua 2010)

GAZTE IRAUTE TASA UDALERRIKA

Udalerri kodea

Herrialdea

Udalerriaren izena

64012 64297 64543 64011 31211 64150 64322 31115 31113 31133 31222 64046 31098 64350 64411 64013 31185 64081 31263 64271 64316 64538 64016 31049 31017 31092 31101 64259 64314 64218 31004 31140 31028 31093 64429 31034 31187 64342 64283 31188 64066

Zuberoa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Lapurdi Zuberoa Baxe-Nafarroa Nafarroa Zuberoa Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa

Ainharbe Lakarra Urepele Aintzila Orreaga/Roncesvalles Bunuze Lasa Garralda Garde Izalzu/Itzaltzu Sarriés/Sartze Armendaritze Esteribar Luhuso Muskildi Ainhize-Monjolose Ochagavía Altzürükü Zubieta Iholdi Larraine Uharte-Garazi Aldude Basaburua Anue Erro Ezcabarte Heleta Larzabale-Arroze-Zibitze Ezterenzubi Abaurrepea/Abaurrea Baja Lantz Arce/Artzi Ezcároz/Ezkaroze Ostankoa Aribe Oitz Ligi-Atherei Jatsu Olaibar Azkarate

Gazteen iraute tasa (%) 285,3 225,0 207,1 200,0 200,0 178,0 135,4 133,3 100,0 100,0 75,0 68,8 52,0 48,6 45,8 44,6 44,4 43,9 43,8 42,8 41,0 38,3 37,9 33,3 32,4 32,1 31,8 30,5 30,0 25,0 25,0 25,0 22,7 21,7 20,0 20,0 20,0 18,0 16,7 16,7 14,8 79

31111 64377 31252 31250 31264 31239 31129 31134 31050 64485 31221 31153 31090 31181 31137 64492 31186 31022 31244 64273 64475 64495 64504 64229 64487 64222 64298 31033 31058 31059 31071 31095 31119 31126 31128 31196 31198 31199 31245 31248 64026 31081 31259 64436 31082 64378 31236

Nafarroa Lapurdi Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Lapurdi Lapurdi Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Zuberoa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Zuberoa Nafarroa

Gallués/Galoze Lekorne Vidángoz/Bidankoze Bera/Vera de Bidasoa Zugarramurdi Urdazubi/Urdax Ituren Jaurrieta Baztan Donibane-Garazi Doneztebe/Santesteban Lesaka Eratsun Navascués Beintza-Labaien Eiheralarre Odieta Arantza Urrotz Irisarri Urdatx/ Santa-Grazi Senpere Sara Gamarte Donaixti-Ibarre Etxebarre Lakarri-Arhane-Sarrikotagaine Aria Auritz/Burguete Burgui/Burgi Castillonuevo Esparza de Salazar Güesa/Gorza Imotz Isaba/Izaba Orbara Oronz Oroz-Betelu Urzainqui Luzaide/Valcarlos Anhauze Donamaria Igantzi Orzaize Etxalar Mendikota Ultzama

14,3 12,6 11,1 10,9 10,0 9,3 9,3 9,1 9,0 7,3 6,7 6,7 6,3 6,3 6,1 5,8 5,6 5,2 5,0 4,7 3,7 3,4 0,4 Daturik ez 0,0 Daturik ez Daturik ez 0,0 0,0 0,0 Daturik ez 0,0 Daturik ez 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 -1,4 -1,9 -2,2 -2,5 -2,9 -3,3 -3,7 80

64340 31102 64124 64313 64489 31256 31112 64014 31195 64527 64404 31054 64065 64319 31040 64441 64490 64477 31210 64484 64364 64375 64213 64537 31213 64275 64217 64008 64267 31087 64107 64539 64258 64345 64277 64533 64285 64093 64303 64279 64528 31247 64424 64509 64015 64476 64092

Zuberoa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Nafarroa Lapurdi Nafarroa Lapurdi Zuberoa Nafarroa Lapurdi Baxe-Nafarroa Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Lapurdi Baxe-Nafarroa Lapurdi Zuberoa Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Zuberoa Baxe-Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Zuberoa Zuberoa Lapurdi Baxe-Nafarroa Nafarroa Zuberoa Zuberoa Zuberoa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa

Lexantzü-Zünharre Ezkurra Bidarrai Landibarre Donamartiri Hiriberri/Villanueva de Aezkoa Garaioa Ainhoa Orbaitzeta Zuraide Montori = Berorize Bertizarana Azkaine Larribarre-Sorhapürü Atez Pagola Arrosa Baigorri Roncal/Erronkari Donazaharre Makea Meharine Ezpeleta Iruri Saldías Izpura Eskiula Ahatsa-Altzieta-Bazkazane Ibarla Elgorriaga Behorlegi Uharte-Hiri Hauze Lohitzüne-Oihergi Isturitze Atharratze-Sorholüze Jutsi Barkoxe Liginaga-Astüe Itsasu Suhuskune Uztárroz/Uztarroze Urdiñarbe Zalgize-Doneztebe Altzai-Altzabeheti-Zunharreta Donostiri Banka

-5,6 -6,3 -7,7 -7,8 -7,9 -8,3 -9,1 -9,8 -11,8 -12,7 -13,3 -13,3 -13,7 -15,6 -15,8 -15,8 -16,8 -17,1 -17,7 -17,9 -19,1 -19,4 -19,6 -19,8 -20,0 -20,7 -21,4 -22,2 -22,2 -22,2 -23,0 -25,0 -25,0 -25,2 -26,9 -27,7 -28,5 -30,2 -32,1 -32,2 -33,0 -33,3 -35,0 -35,0 -36,1 -37,0 -38,0 81

64265 64437 64432 64231 31226 64247 64154 64468 64162 64047 64120 64166 64268 64017 64327 64274 64379 64155 64045

Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Zuberoa Nafarroa Zuberoa Baxe-Nafarroa Zuberoa Zuberoa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Zuberoa Zuberoa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa Baxe-Nafarroa

Hozta Izura-Asme Ozaze-Z端hara Garindaine Sunbilla Gotaine-Irabarne Duzunaritze-Sarrasketa Arrokiaga Gamere-Zihiga Arnegi Mithiri単a Zaro Idauze-Mendi Aloze-Ziboze-Onizegaine Lekunberri Irulegi Mendibe Bustintze-Iriberri Arhantsusi

-38,4 -42,4 -43,1 -43,6 -44,4 -46,0 -50,3 -50,4 -50,9 -51,1 -53,3 -55,3 -57,0 -63,0 -64,3 -66,8 -67,0 -73,3 -74,7