29017
YER Üsküdar; tarihte İstanbul’u Uzak Doğu’ya bağlayan yolların kapısı, Anadolu’ya uzanışın ilk basamağıdır. Yetmişli yıllarda başlayan sahil dolguları öncesinde denize inen dik yamaçları ve özgün florasıyla tipik bir Boğaziçi yerleşimi olan semtin İstanbul’da kurulan imparatorluk merkezleri ile ilişkilerin ilk durağı Yarımada’ya en yakın kıyılarını oluşturan Salacak olmuştur. Salacak; tarihi Yarımada’dan başlayarak, Ortaköy’e kadar, İstanbul’un gözle görülebilir katmanlarının
a. kenan yontunç tarafından yapılan atatürk anıtı düzenlenen yeni meydanda
yaklaşık yarım saatlik bir yürüyüşle görülebileceği bir kent terasıdır. Bu terastan İstanbul’un en önemli iki simge yapısı Kız Kulesi ve Galata Kulesi izlenebilmekte; Ayasofya Müzesi, Topkapı Sarayı, Galata Köprüsü, Dolmabahçe Sarayı gibi Bizans’tan başlayarak günümüze dek belleklerde iz bırakan yapısal öğeler Boğaz’ın suları üzerinde yan yana dizilmektedir. Günümüzde Salacak’ın baskın karakteri; Üsküdar ile Kadıköy sahili arasında, araç yolları, raylı
boğaz suyu üzerinden bakışta beton yükseltinin peyzaj düzenlemesi ile iyileştirilmesi
sistemlerin yüzeye çıkışları, liman yapıları ve hala aktif kullanılan bir şehirlerarası otogar ile “ulaşım”dır. Harem otogarının yakın bir zamanda işlevsiz kalacak olması, Haydarpaşa Limanı’nın kentin daha uygun noktalarında hizmet verebilecek olması ve Haydarpaşa Garı’ndaki arkeolojik kazı çalışmaları ve garın geleceği hakkındaki spekülasyonlar burada yapılacak olan düzenlemelerin kentin geleceğine dair önümüzde kritik süreçlerin olduğunu göstermektedir. Alana yönelik en önemli müdahale ka-
flora içine gömülü hafif strüktür kafeterya birimleri, iki farklı tip önerilmiştir
üsküdar
rarlarından biri; yakın gelecekte başka bir işlevle kullanılması gündemde olan
taş duvar setler mahallenin kullanımı için yeniden düzenlenmiştir
liman arazisinin koşulsuz olarak kamusal kullanıma açılması ve burada geçmişte yapılmış olan beton dolgu
çocuk oyun alanı (doğal bileşenler)
yüzeylerin restorasyonudur. TMO silo binaları ve eski gar-liman binalarının da
üsküdar
kültürel işlevlerle yeniden kullanılma-
koop
kıyı terası farklı kotlarda oturma, izleme
sıyla 1,75km uzunluğunda ve 16,5 hA büyüklüğünde yeni bir sahil parkı kente kazandırılmış olacaktır. Haydarpaşa
karacaahmet
koop.
Garı’nın yolcu taşımacılığında yeniden kullanılması ile önerilen Harem ve mev-
kız kulesi
tarihi salacak iskelesi yolcu salonu salacak bilgilendirme merkezi önerisi
cut Üsküdar Meydanı odakları yeşil bir zeminle birbirine bağlanmış, Üsküdar Meydanı ile Kadıköy Meydanı kesintisiz
kayalıkların üzerinde ahşap oturma birimleri
yaya ve bisiklet yolları ile birbirine bağlanmış olacaktır. KİMLİK-HAFIZA Çalışma alanı her ne kadar İstanbul gibi bir metropolün merkezinde yer alan bir
balıkçı dolapları (alt kotta)
kıyı yerleşimi ise de, geçmişten ve coğrafi özelliklerinden kaynaklanan kendine özgü nitelikleri hala hissedilmekte ve geçmiş katmanların izleri görülebilmektedir. Balıkçılık bu kıyılarda uzun yıllardır yapılan bir eylem olarak günümüze burada varlıklarını sürdüren kooperatiflerle birlikte gelmiştir. Denizle kurulan emek ilişkisinin büyük şirketlere ihtiyaç duyulmadan devam ettirilebilmesi için gerçek anlamda kooperatifçiliğin desteklenmesi gerek-
yaşlı ve engelli kullanımına uygun elektrikli ulaşım aracı (zeminden bağımsız)
balıkçı yazıhaneleri (alt kotta)
üsküdar su ürünleri kooperatifi balıkçı-kentli etkileşimi, iyileştirilmiş kıyı kullanımı
mektedir. Bu bağlamda, bireysel olarak bu işi yıllardır yapan kooperatif üyelerinin hizmet aldığı
restoran (alt kotta)
doğrudan satış üniteleri
mekanların yeniden düzenlenmesi, verilen hizmetin ve ürünlerin doğrudan halkla buluşmasını sağlayacak yeni organizasyonlar önerilmektedir. Üsküdar ve Selimiye su ürünleri kooperatifleri Salacak sahil bandında yer alan, kontrolsüz büyüyen ve yerel kimlikten uzak karakterdeki işletmelerin yerine, desteklenmesi, güçlendirilmesi gereken oluşumlar olarak ön plana çıkarılmıştır. İstanbul demek Boğaz demek, Boğaz demek ise balık demektir. Salacak’ta yapılacak bir sahil ak-
önerilen odak noktalarını birbirine bağlayan hafif raylı sistem (yeşil zemin)
tivitesinin de en önemli durağının yenilenen ve kentlinin daha yoğun kullanacağı, vakit geçireceği su ürünleri kooperatifleri olacağı ön görülmektedir.
salacak
Y E N İ D E N Salacak sahilinin boğazdan izlenen florasının arasından kendisini gösteren, Osmanlı dönemi ve erken cumhuriyet döneminden kalan konaklar yerini çoğunlukla 4-5 katlı apartman yapılarına bırakmıştır. Özellikle Doğancılar-Harem arasındaki yüksek kesimlerde, yapıların yüksekliği yine de karakteristik bitki örtüsünü aşmaya yetmemektedir. Eğim oranın yüksek olduğu bu kısımlarda sahile doğru kademe kademe inen setler çoğunlukla taş duvarlarla tutulmaktadır. Sahilden yü-
selimiye su ürünleri kooperatifi balıkçı-kentli etkileşimi, iyileştirilmiş kıyı kullanımı
balıkçı dolapları (alt kotta)
rümekte olan bir kentlinin, yeşil doku arasından, farklı kotlarda devam eden taş duvarları fark et-
denize inen basamaklar
memesi imkansızdır. Taş duvar ve yeşil örtü kombinasyonun korunması, bu dokunun gelecekte yeni yapılaşmalar olsa bile, devam etmesinin sağlanması gereklidir. Peyzaj tasarımı bağlamında
kafeterya (alt kotta)
kontrol/gözlem kulesi
bu aşamada floraya ve mevcut taş strüktürlere zarar vermeyen, kesintiye uğratmayan öneriler
doğrudan satış üniteleri
getirilmiştir.
selimiye deniz hamamı harem otogarının doğu kısmının boğaz florasına terk edilmesi ile batıda kalan kısımda belleklerde var olan bir aktivite
denize inen basamaklar oturma/sazlık
Haydarpaşa Garı ile birlikte inşa edilen Haydarpaşa limanı, günümüzde yük nakliyatı konusunda önceliğin diğer alternatiflere kaymasıyla giderek işlevsiz hale gelmektedir. Gar binası ile birlikte yaklaşık 17,5 hA büyüklüğündeki alanın nasıl kullanılacağı, hangi aktörler tarafından yönetileceği bir süredir tartışma konusu olmaktadır. Kent belleğinde önemli yeri olan liman yapıları ve büyük
üst kottan, farklı bir deneyim sunan falezlerin üzerindeki terasların renovasyonu
boyutlardaki liman ekipmanları deniz yolculuğu yapan her İstanbullunun belleğinde önemli bir yere sahiptir. Buradaki işlev değişikliğinin, kamusal alanın bu denli az olduğu bir kentte kamu yararına olması ön koşuluyla, restorasyonu yapılan kıyı bandında, bu ekipmanların yerinde tutul-
arabalı vapur; yeni seferler ve arttırılmış kapasitesi ile araç ve yolcu taşımacılığı için sürdürülebilir bir alternatif
duğu sahil parkları önerilmiştir. Böylece yeni ve yeşil kamusal alanlar üretirken kentin bu bölümündeki hafızanın da korunacağı düşünülmüştür. Alanın kuzeyinde yer alan bir başka kentsel hafıza öğesi de Kenan Yontunç’un 1973 yılında cumhuriyetin 50. kuruluş yıldönümü anısına gerçekleştirdiği Atatürk anıtıdır. Gençliği temsilen Atatürk’ün iki yanında bulunan figürlerden birinin seramik sanatçısı Lerzan Öke olduğu bilinmektedir. Günümüzde anıtın güneyinde bulunan orduevinin güvenlik gerekçeleriyle yerleştirdiği bazı ek yapılar ve Şemsipaşa Meydanı’nın açık otopark olarak kullanılması nedeniyle, yoğun Üsküdar-Salacak hattında fark edilmesi güç hale gelmiştir. Bu alanda fazlasıyla hissedilen otopark ihtiyacını
“O” salacak
feribot iskelesi, selimiye mahallesi, park&ride, sahil parkı gibi yeni kentsel mekanların düğüm noktasında “O” salacak, bir yaya ringi park&ride-zeminde otobüsler için bir durak ve bekleme alanı ile kıyı rekreasyon alanlarını destekleyen üniteler (market, kitapçı vb gibi), 800 araçlık otopark, raylı sistem bağlantısı
etkinlik çayırı
yeraltında karşılayarak, zemin kotunda yeniden meydan fonksiyonu yerine getirebilecek 1.600 vinçler
m2 yüzölçümüne sahip alanın, doğusunda bulunan Nev Mekan’ın bahçesi ile bütünleşerek yeşil dokuya eklemlenmesi önerilmiştir. Anıt, düzenlenen bu yeni meydanın merkezine yerleştirilmiş, izleyicinin, anıtın çevresinde dolaşarak keşfetmesine olanak sağlanmıştır.
kent belleğinde yer edinmiş dev boyutlu vinçler endüstri mirası
park&ride
topoğrafya olarak benzeşen alanda boğaziçi florasının devam ettirilmesi-konteyner park
m. pilevneli kolon rölyefi
marmara denizi
tmo silolarını ve eski liman yapılarının yeniden kullanımı ile kültürel fonksiyonlara zemin yaratan yeşil kamusal alan, yeni bir kıyı kullanımı potansiyeli
k. yontunç atatürk anıtı
nevmekan
restorasyon öncesi kıyı çizgisi
ÖLÇEK 1:2000