16097
İSTANBUL SENİN - HALİÇ KIYILARI TASARIM YARIŞMASI
6. BÖLGE SÜTLÜCE-KASIMPAŞA
Planlama ve Tasarım Kavramsallaştırması
Planlama ve Tasarım Kavramsallaştırması
Kentsel Haklar Mekânı olarak Haliç’i Müşterekleştirmek
Bu unsurlar, İstanbul kentinde var olan çok önemli kentsel mekanların bazılarının, kentsel Türkiye’nin mekânsal dizgesi içinde İstanbul bütünün ayrılmaz bir parçası olarak görülmekle birlikte, geçmişten bugüne yitirilen anlamların Kenti, bir kent-bölge olarak kentleşme sürecinin Tarihsel ve toplumsal olarak Haliç, İstanbul kentinin etkisi altında tek tip politika ve stratejilerin konusu olarak ele alınmasına sebep olmaktadır. tüm niceliksel ve niteliksel sorunlarının görünür bütününün dönüşümünde araç niteliği taşıyacak bir alan Bu tür mekanlar kentsel toplumsal alanda “anlam içeriği” kentlilerin yaşam deneyimlerinin hale geldiği bir yaşam alanı olarak ele alınabilir. olarak ele alınmak durumundadır. Bu ele alış, Haliç’i zenginliği ile belirlenemeyen, ancak, tarihselliği ile kimi zaman çeşitli siyasal ve gündelik süreçlerle Kentsel bütünün diğer yerleşimlerle ilişkisinde; İstanbul’un kentsel yaşam sürekliliklerini sağlayacak bir hatırlanan alanlar olarak var olmaktadır. mekânsal akışkanlığın kesintiye uğramasına, yandaki şemanın ve dolayısıyla projenin detaylı bir şekilde açıklanmaunsur olarak dönüştürmeyi hedeflemektedir. Bu bölümde kentsel yaşanabilirliğin sürdürülemez hale sı Klasik modernist planlama ve tasarım anlayışının ağırlıklı olarak “yeni fiziksel alanlar tanımlamak gelmesine ve kentlinin yaşam deneyiminin eşitsiz Bu tür bir dönüşüm, temelde kentte yaşayan insanların ve düzenleyerek kentsel yaşamı geliştirmek” anlayışının artık olanağının çok sınırlı olduğu ve dengesiz hale gelmesine sebep olan en temel haklar manzumesinin bir unsuru olarak kendi başına bir İstanbul gibi kentlerde bu tür “mütemmim cüz” alanların potansiyeli çok önemli görünmektedir. niceliksel ve niteliksel sorunsallar sıralanmıştır. demokrasi projesi olarak da ifade edilebilir. Tarihsel unsurların hatırlanması, mekânın kentli için anlamının yeniden sorgulanması ve Kentsel makro formun nüfus ve yapılaşma ilişkisel tasarım müdahalelerinin eşliğinde tasarım ve planlama kararları bu tür alanları kentte Bu anlamıyla Haliç, tüm fiziksel ve toplumsal unsurlarıyla yoğunluğundaki değişimlerin yarattığı yeni süreklilikler ve kamusallıklar yaratmak için yaşamsal unsurlar haline getirmektedir. birlikte İstanbul’un yakın tarihiyle de ilişkilenen bir içerik kentsel parçalanmalar ve doğal eşiklerin kazanmaktadır. aşılması Yarışma alanının tasarımı için bu tür varsayımlar önemli kavramsallaştırma fırsatları oluşturmaktadır. Kentin mekânsal anlamda mütemmim cüzleri çoğu zaman kendi içerisinde Kentsel akışların sürekliliğinin insan eliyle Geziden başlayarak İstanbul’un çok farklı yerlerinde kamusal, yarı-kamusal ve özel alanların içerisinde sokak ve mahalle ölçeğinde topluluklar için üretilmiş engellerle sınırlandırılması, ortaya çıkan kent savunuculuğu, dayanışma ve farklı “mahrem” alanların ve süreçlerin tanımlanmasına yol açmaktadır. Bu mahremler İstanbul kentsel yaşam alanlarının yerini etkin paylaşım ağlarının ışığında Haliç’in aşağıdan yukarıya gibi küresel ve ulusal ölçekteki aktör ve kurumsal yapıların etkisi altındaki mekanların hemen olmayan altyapı ve mega projelerin alması bir kentsel yaşam deneyiminin de simgesi olabileceği yanı başında, arkasında ve gölgesinde kendine özgü ve yaşamın mütevazı koşullarını yansıtan düşünülmektedir. farklılaşmaların ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir. Bu durum tarihsel bir sürekliliğe de Kentsel sosyo-ekonomik eşitsiz gelişmenin sahip olabilir. Buna karşın, doğal eşik ve birleştiricilerin kent yaşamında değer kazanmasını mahalle ve semt düzeyine kadar inmesi Kent Hakkı ve Haklar Mekânı Olarak Haliç engelleyebilir. Kent içinde kamusallığın sürekli Henry Lefebvre’nin kavramsallaştırmasıyla kent hakkı olarak aşınması ve mekânda tarihsel Haliç tarihsel simgeselliği ile efsanevi altın boynuz benzetiminin kaynağını oluştursa da kentin en yalın haliyle, kentte yaşayanların kenti dönüştüren ve katmanlaşmanın tek boyutlu ele alınışının farklı dönemlerinde bir “arka sokak”, enformel üretim ilişkilerinin ve marjinal toplumsal kentin kendisini bir üretim aracına dönüştüren güçler getirdiği anlam yitimleri unsurların kümelendiği bir topluluk alanı niteliği taşımıştır. Bu anlamda günümüzde kentin karşısında gündelik yaşam pratiklerinde kazandıkları tarihi merkezi gölgesinde kalmış etnik ve kültürel bir yaşam alanı niteliği de taşımıştır. Özellikle değerleri sürdürebilme ve bu değerlerin geleceğine ilişkin Kent içi ekosistem değer ve unsurlarının kentin üretim ilişkilerinin değişimi sonucunda giderek kent içinde kamusal bir su unsuruna hayal kurabilme hakkıdır. Yarışma alanı olan Haliç, katılımcı, yaratıcı ve yenilikçi dönüşümüne dönüşmüşse de doğal ve mekânsal olarak tüm olanaklarının tasarım yoluyla keşfedildiği kentlilere bu olanağı tanıyan bir alan olarak tasarlanmaya yönelik kentli deneyimlerinin göz ardı söylenemez. Bir su unsuru olarak Haliç’in kıyı boyu, kıyıya dikey unsurları, iki kıyının ilişkisi, çalışılmıştır. edilmesi tarihsel katmanlaşma, su yüzeyi ve suyun ekolojisi açılarından keşfi için atılacak adımlar temelde mütemmim cüz niteliğini tüm kent ve Haliç ölçeğinde “müşterek” bir unsura dönüştürmeyi Kent içindeki doğal ve sosyo-mekânsal hedeflemektedir. unsurların kenti risk ve krizler karşısında dirençli hale getirecek şekilde kentliyle Eyüp’ten Haliç’e bakış birlikte yeniden üretilememesi
1
2
3 4 5
6
Bir coğrafi oluşum olarak haliç, deniz ve akarsu arasındaki akışların, tortuların ve birikimin, su ve kıyı arasındaki ilişkinin genişleyen ve daralan bir döngü içerisinde bir araya gelmesiyle oluşan deniz girintisi, körfezi olarak adlandırılabilir. Dereler, yükseltiler, su kenarı ve çevresi fauna ve flora ile birlikte bir kent içi havza görünümündeki Haliç anlam olarak da kendisinden yararlanılabilme hakkını gündeme taşır. Bir metafor olarak haliç hakkı, kente ilişkin her türlü yaşam girintisine ve birikimine erişebilme hakkını, fiziksel mekân olarak haliç hakkı, Haliç’in kente kattıklarından herkesin yararlanabilmesi olanağını temsil eder.
Haliç hakkı temelde 6 kentsel hakla bir bütün oluşturur
Hareketlilik hakkı: Kentte yaşayanlar özgürce dolaşabilmelidir. Bu dolaşım hakkı, kıyı sürekliliği içinde yaya ve bisiklet kullanım olanaklarının, karşı kıyı ile ilişkilenebilmeyi içerir.
Kamusal mekânı yaşama hakkı: Kentte yaşayanlar Haliç kıyılarındaki kamusal ve yarı-kamusal mekanlar olarak kıyıdan yararlanabilmelidir. Su yüzeyi bu amaçla kamusallaştırılabilmelidir. Bu amaçla su üzerinde hareket edebilen, gerekli durumlarda yarı otonom ve farklı amaçlarla bir araya gelebilen (araştırma, ekolojik ölçümler, filtreleme, spor, kamusal kullanımlar…) yüzer unsurlarla tasarım yapılabilmelidir. 1893 İstanbul Haritası
1
6
Sağlıklı yaşam hakkı: Kentte yaşayanlar, kentteki sağlık riskleri karşısında kendilerini yalıtabilme, suyla geçmişteki deniz hamamlarında olduğu gibi sağlık ve spor amaçlı ilişkilenebilme hakkına sahip olmalıdır.
KENT HAKKI HALİÇ HAKKI
5 4
Çevreye Uyumlu Yaşama Hakkı: Kentte yaşayanların Haliç’in doğal bitki örtüsü, su ekosistemi, Haliç’in kuşları ve balıkları ile ilişkilenme hakkı olmalıdır.
2 3
Kentsel tarihi algılama ve ilişkilenme hakkı: Kentte yaşayanlar Haliç’in hafızası ve karşı kıyıyı algılama hakkına, deniz hamamları, balıkçı barınakları ve köprüler gibi unsurlarla görsel ve fiziksel ilişki kurma hakkına sahip olmalıdır.
Mahalle ölçeğinde yaşama hakkı: Haliç kıyılarında ve kıyıya komşu semtlerde yer yer mahalle kültürünün izlerine rastlanır. Kentte yaşayanların bu ölçeği deneyimleyebilme, mahalle kültürünü yaşayanların da bu kültürü devam ettirebilme hakkı olmalıdır. Mahalle düzeyindeki deneyim çeşitliliği korunmalıdır.
HAKLAR MEKANI OLARAK HALİÇ “THE RIGHT TO HALİÇ”