konteiner11 by konteinermag konteinermag

πολιτική | πολιτισμός | τέχνες Νοέμβριος 2010

_Δημήτρης Δαλδάκης

Πόρτα στον ήλιο

Όλα καλά, όταν η κυβέρνηση παρέχει τη στέγη ασφαλή και το φαγητό στο τραπέζι. Όταν, όμως, ο «μπαμπάς» σου σε αφήνει ξεβράκωτο; Όταν σε βιάζει; Τι χρειάζεται για να κοπεί το σύμπλεγμα, η εξάρτηση; Τι χρειάζεται για να τον στείλεις στο διάολο; Θέλεις να κουβαλάς το όνομά του; Θέλεις να λέγεσαι πολίτης του; Ο πολιτικός που ορίζει το δρόμο του πολίτη είναι ο γονιός που ορίζει το δρόμο του παιδιού. Με την ενηλικίωση, πολίτης και παιδί, σκίζουν τους κανόνες. Με την ενηλικίωση, φεύγουν από τις πρώτες δομές, κινούνται μακριά, αλλού, σε νέα όρια, τολμούν τη γέννηση. Όπως το παιδί πρέπει να πετάξει μακρύτερα, βαθύτερα, το σπόρο, έτσι και ο πολίτης πρέπει να κοινωνικοποιηθεί ανέκδοτα, ανένδοτα, ευρύτερα.

«Tostaky» (Todo esta aqui/Όλα είναι εδώ*)

Μιζεράμπιλοι και «ιδιότοι». Περπατούν με καμάρι ανάμεσά μας, αντί να σκάβουν τρύπες και να κρύβονται Μας έκοψαν το τσιγάρο και βγήκαμε στους δρόμους. Καταργήθηκε το αίσθημα της ντροπής και δεν μίλησε κανένας Πολιτικοί, η μόνη ράτσα που δεν ενοχλείται απ’ την ξεφτίλα. Ψηφίζουμε χαστούκι και γιαούρτι Αφήστε τις πόρτες ανοιχτές να μπει λίγος αέρας Έχει κάνει τόσο ωραία δουλειά το σύστημα για να φτιάξει το μοντέλο του μαλάκα Αποθέωση Το οικοδόμημα της ντροπής φιλοξενεί μόνο την κατάρρευση Αν ερχόταν κοντά τους ένας Σωκράτης, πάλι θα τον σκότωναν. Από την αρχαιότητα σέρνονται Μόνο έναν καλό γραμματέα χρειάζεται το προτεκτοράτο κουφάρι που είμαστε Δεν χρειάζομαι ειδικές γνώσεις και πτυχία για ν’αναγνωρίσω τη σαπίλα. Στο πρώτο πρώτο, απαίδευτο πετσί μου γράφονται, εύκολα και γρήγορα, οι γεύσεις «Απόλαυση» και «Πόνος» Όταν ψάχνουμε το καλύτερο μας λέτε ότι είμαστε μικροί, ανώριμοι και ασπούδαστοι. Έχετε δίκιο. Είμαστε η μικρή, ανώριμη κι ασπούδαστη αλήθεια. Απευθείας κοίτασμα Προτιμώ να ζω την ταλαιπωρία των επιλογών παρά τη σφαλιάρα των εντολών Είμαστε τα νιάτα της συνέχειας. Μιλάμε από το αύριο που δεν θα ξημερώσετε Θέλουν να μας πείσουν ότι η ζωή είναι μαυρίλα και καμπούρα. Κοντόφθαλμοι και αποτυχημένοι μας λένε ευαίσθητους και θυμωμένους Αντί να είμαστε άντρακλες και γυναικάρες, ώριμοι ρυθμιστές, ενήλικες της ζωής μας, είμαστε μουγγά, μαζεμένα παιδάκια, υπαλληλάκια βρόμικων στόχων και ξεφτιλισμένων μπαμπάδων Η επιλογή δεν είναι ανάμεσα στον έναν υποψήφιο και στον άλλο. Είναι ανάμεσα στις εκλογές και σε κάτι άλλο Στην κάλπη, την Κυριακή, θα ρίξω το σάλτο πάθους του Μπερτράν Καντά, ένα ζευγάρι χείλια θηλυκά και το μπαγλαμαδάκι του Σαδίκη.

* http://www.youtube.com/watch?v=8KNC8bq8FKc&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=UAnXOA4kDmk

Τwitter _κοντέινερ

Νοέμβριος 2010

Photocalendar/ The Erasers: images open fire. Bring your own beamer, curated by Angelo Plessas, photo: Andrej Dutina, Freddie F, Harris Savoglou.

Graveyard songs _Γιώργος Βαλαής

Όλοι σ’ αγαπούν όταν είσαι θαμμένος 6 πόδια μέσα στο χώμα. Ο John Lennon χαιρετά όλους αυτούς που γιόρτασαν τα υποτιθέμενα γενέθλια των 70 χρόνων του και θυμίζει το οριστικό τέλος όλων των εχθροπραξιών της ζωής μας.

Υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος από το να σε καταλαβαίνουν; Και πόσο μάλλον όταν αυτή η κατανόηση δεν υφίσταται καν. Πάντα μας καταλαβαίνουν στραβά. Νομίζουμε ότι τάχα δεν είμαστε μόνοι. Στην πραγματικότητα όμως είμαστε όλο και περισσότερο μόνοι.

O Pablo Picasso επιτίθεται στην υπερεκτιΑν ο άνθρωπος που θέλει να δράσει πρό- μημένη έννοια της κατανόησης ως βασικό κειται να κριθεί από το αποτέλεσμα, δεν συστατικό της επικοινωνίας. Αν δεν τα καθα ριχτεί ποτέ στη δράση. Μπορεί το απο- τάφερε ούτε αυτός, ο πιο υπερεκτεθειμένος τέλεσμα να γεμίζει όλο τον κόσμο χαρά, ζωγράφος του κόσμου, ποιος μπορεί να τα ο ήρωας όμως δεν ξέρει τίποτα γι’ αυτό· καταφέρει; γιατί το αποτέλεσμα το μαθαίνει μετά την πλήρη ολοκλήρωση· και δεν έγινε ήρωας γι’ αυτό· ήρωας υπήρξε επειδή άρχισε. Σύντροφοι της ΒΑΠΠ, μη με θεωρήσετε λιγόψυχο. Σοβαρά, δεν γίνεται τίποτα... Από την αναίδεια του Γενναίου Ραφτάκου – φοβερό παραμύθι αν το καλοσκεφτείς– μέ- Ο Vladimir Mayakovsky αποχαιρετά τους χρι τις αναποφάσιστες ζωές μας, ο Sοren συντρόφους της Πανενωσιακής Εταιρείας Kirkegaard υπενθυμίζει τη σημασία των αρ- Προλεταριακών Συγγραφέων (ΒΑΠΠ). Τα χικών προθέσεων όλων μας. Τη σημασία σύννεφα είναι πάνω από το κεφάλι σου, αν της αρχικής μας απόφασης να ζήσουμε. το σηκώσεις μπορείς να τα δεις. κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ ΚΟΝΤΕΙΝΕΡ about: Μιαούλη 18 (1ος όροφος), 105 54 Ψυρρή, Μοναστηράκι Μετρό: Στάση Μοναστηράκι, έξοδος Αθηνάς/Θέμιδος Τ 210 331 44 80, E info@about-art.gr http://www.about-art.gr

Χορηγοί Επικοινωνίας:

Τwitter Οκτώβριος 2010

_κοντέινερ

Τα γούστα πληρώνονται πάντα ετεροχρονισμένα.

Δεν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε κατηγορούμενους στην αίθουσα δικαστηρίου φρουρούμενους ασφυκτικά από αστυνομικές δυνάμεις. Και όμως, τη Δευτέρα 4 Οκτωβρίου 2010 που συνήλθε το συμβούλιο πλημμελειοδικών με θέμα την άρση ή παράταση της προφυλάκισης πέραν του 6μήνου του Άρη Σειρηνίδη, πολιτικού κρατούμενου στην Α΄ πτέρυγα φυλακών Κορυδαλλού, η αστυνομική δύναμη που τον συνόδευε όχι μόνο δεν αποχώρησε, όπως συνηθίζεται, αλλά ενισχύθηκε. Στο αίτημα των συνηγόρων του να αποχωρήσουν, οι φρουροί αντέτειναν γραπτή εντολή προϊσταμένου τους, που διέτασσε τη φρούρησή του και εντός του χώρου της συνεδρίας, με το αιτιολογικό ότι «είναι αναρχικός και ως τέτοιος ιδιαίτερα επικίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια». Το έγγραφο αναγνώστηκε δημόσια από την πρόεδρο του συμβουλίου και κατόπιν ολιγόλεπτης σύσκεψης έγινε αποδεκτό, χωρίς ωστόσο, και παρά το αίτημα των συνηγόρων του, να καταχωρισθεί στα πρακτικά. Έτσι όπως το πάνε, το διαβόητο «τεκμήριο αθωότητας» θα πρέπει να συνοδεύεται και από πιστοποιητικό πολιτικών φρονημάτων.

Kάποια στιγμή το να είσαι έξω από τα πράγματα θα είναι η χίπστερ άποψη. H επικοινωνία επικεντρώνεται στην ψυχανάλυση ανά ζευγάρια, είθισται του ίδιου φύλου. Ίντερνετ απομόνωση και ένα ατέρμονο μέσα-έξω από τον εαυτό μας, με επίκεντρο έναν σκληρό δίσκο. Τουίτερ, φέισμπουκ και σερφ χωρίς θάλασσα και χωρίς έρωτα. Πίνοντας τίκι κοκτέιλ κλεισμένοι στο σπίτι. Ζοφερό φαντάζει το μέλλον, τίγκα στη γευσιγνωσία και την αποστείρωση. Άντε, το πολύ πολύ, κανένας ιός στο λάπτοπ έρχεται να ταράξει τα νερά. Mixologists ευημερήτε. Αυτά σκεφτόμουν τις προάλλες σε ένα μπαρ, παρατηρώντας την αδιαφορία των θαμώνων για τις μουσικές επιλογές του ντι-τζέι. Παραλήρημα ανάλογο με τον χώρο – γραμμένο σε ένα μπλοκ παραγγελιών του σέρβις.

Γιάννης Μητάς και η θλιμμένη νότα

Γ.Δ.

Την Κυριακή 10/10 στο (αδερφικό) Βελιγράδι έγινε, για μια ακόμη φορά, μια απόπειρα διοργάνωσης του Belgrade Pride. Οι διαδηλώσεις ενάντια στην «ομοφυλοφιλική διαταραχή» έγιναν μια μέρα πριν. Προληπτικά. Όπως και ανήμερα. Για καλό και για κακό. Την ώρα που οι «άρρωστες» αδερφές έκαναν πάρτι, άλλοι φαίνεται να ήταν αυτοί που είχαν την ανάγκη μιας δημόσιας ψυχοθεραπευτικής συνεδρίασης. Στην οποία εξωτερικεύτηκαν τα εξής απωθημένα των καταπιεσμένων πολιτών: o μοχθηρός «πούστης» μαστογράφος (δωρεάν σε κεντρική πλατεία της πόλης) καταπατήθηκε, οι «λεσβίες» ζαρντινιέρες και βιτρίνες νικήθηκαν επίσης και τα μεγαλύτερα «πουστρόνια» από όλους, οι κάδοι, κάηκαν (στην κόλαση)! Οι Έλληνες σερβόφιλοι να το σκεφτούν πολύ καλά την επόμενη φορά που θα αναφερθούν στην αδερφική σχέση με τους γείτονες. Μην παρεξηγηθούν. T.P.

Εξώφυλλο Μαύρη μαυρίλα πλάκωσε...

Μια προσφορά από την

info@konteiner. gr | Τ: 211 402 92 77 Εκδότης: Στέφανος Νόλλας Ειδικός Σύμβουλος: Γιώργος Διβάνης g.divanis@konteiner.gr

Από: http://mambo-tango.blogspot.com/

«Ο πατέρας μου έχει στη δούλεψή του έναν Αφγανό, τον Χαν. Ο Χαν είναι Ταλιμπάν. Καλό παιδί, πολύ εργατικό. Έχει τρεις γυναίκες, εφτά παιδιά, τους στέλνει λεφτά, τους μιλάει κάθε μέρα στο τηλέφωνο. Ο πατέρας μου δεν μπορούσε να καλύψει μια επιταγή. Ο Χαν τού δάνεισε ένα μεγάλο ποσό. Το αφεντικό χρωστάει στον εργάτη, λεφτά και ευγνωμοσύνη. Ο εργάτης, πολύτεκνος και πολύγαμος, διαθέτει κεφάλαιο. Οι Ταλιμπάν είναι φίλοι μας. Εξάλλου απεχθανόμαστε εξίσου τα γουρούνια». Λ.Β.

Ποδηλατόδρομος η Πανεπιστημίου; Ακούγεται σαν σύντομο ανέκδοτο. Μπορεί όμως να κάνω λάθος. Φαντάζομαι τα πρεζάκια της δίτροχης ισορροπίας να παίρνουν τα ποδήλατα επ’ ώμου και να κατεβαίνουν στο κέντρο σε μπουλούκια από το Βύρωνα, την Κυψέλη, τον Κολωνό, τα Σεπόλια. Το πάνω-κάτω στην Πανεπιστημίου εξάπτει τη φαντασία των φανατικών της περιπέτειας, με μόνο ίσως πρόβλημα τη μεταφορά του οχήματος στην περιοχή, καθώς η υπόλοιπη πόλη –κάτι οι (μη) δρόμοι, κάτι η (μη) οδηγική συμπεριφορά των κατοίκων– ενδείκνυται για τη χρήση ποδηλάτου, όσο ένα ναρκοπέδιο ενδείκνυται για τον απογευματινό περίπατο ενός τυφλού. Σύντομα και ποδηλάτες από την επαρχία –αυτοί με τα αυτοκίνητά

τους καθώς η είσοδος με ποδήλατο είναι προβληματική σε όλα σχεδόν τα μέσα μαζικής μεταφοράς– καταφθάνουν στο κέντρο για ν’ απολαύσουν τη μαγική βόλτα! Για να τελειώνω το αστείο, αν δεν απαγορευθούν τα αυτοκίνητα από το ευρύτερο κέντρο της πόλης, αν δεν δημιουργηθεί και εφαρμοστεί ΚΟΚ φιλικός, πρωτίστως προς τον ποδηλάτη και τον πεζό, φοβάμαι πως το βαμμένο πλακόστρωτο του ποδηλατόδρομου θα γίνει ένα «μπιζού» εφόδιο στον πετροπόλεμο μεταξύ αναρχικών και ματατζήδων ή έστω αναμνηστικό –σε στυλ τείχος του Βερολίνουστα ράφια των γερασμένων πια κι απελπισμένων μονίμως ποδηλατιστών. Γ.Π.

Αρχισυντάκτρια: Ευγενία Μπόζου e.bozou@konteiner.gr Σύμβουλος Έκδοσης: Ηλίας Μαρμαράς Creative Direction: Γιώργος Κωνσταντινίδης g.konstantinidis@konteiner.gr Ατελιέ: Ελένη Σγόντζου, Μαρίζα Σουλιώτη Επιμέλεια - Διόρθωση: Ηρώ Μακρή, Λευτέρης Βασιλόπουλος Νομικό Τμήμα: Γιάννης Μπάστας Εμπορική Διεύθυνση: Ε&Α Τ: 211 402 92 77 konteinersales@gmail.com Υποδοχή Διαφήμισης: Κώστας Καλόγερος T: 210 92 96 114 Εκτύπωση - Βιβλιοδεσία: Χ. Κ. Τεγόπουλος Εκδόσεις Α. Ε. Ιδιοκτησία: Διάδραση Α. Μ. Κ. Ε.

Διανέμεται με την Ελευθεροτυπία κάθε πρώτη Δευτέρα του μήνα

Navigation _Tijana Prodanovic, Αντωνάκης Χριστοδούλου

ΕΙΚΑΣΤΙΚΆ

Κωστής Βελώνης

Dissent

Γκαλερί Α.Δ. Παλλάδος 3, Αθήνα

ICA (Institute of Contemporary Arts)

15 Νοεμβρίου 2010 – 15 Ιανουαρίου 2011 Εγκαίνια 15 Νοεμβρίου στις 20:00 «Πώς Μπορεί Κανείς να Σκέπτεται Ελεύθερα στη Σκιά ενός Ναού» ήταν ο τίτλος της έκθεσης του καλλιτέχνη που πραγματοποιήθηκε το 2009 στην Kunstverein του Αμβούργου. Ως συνέχειά της (αλλά και και της πρόσφατης ατομικής του στο ΕΜΣΤ) η έκθεση αυτή στην γκαλερί Α.Δ. , περιέχει μια σειρά από γλυπτά μικρής και μεσαίας κλίμακας, τα οποία αναφέρονται σε στιγμές που σημάδεψαν την ιστορία. Στα έργα του ωστόσο οι αναφορές σε ιστορικές φόρμες δεν επιδιώκουν τη μίμηση, ούτε τη δημιουργία γραμμικής ανάγνωσης, αλλά στοχεύουν στην μελέτη της ίδιας της κατασκευής της ιστορίας. Σημαντικά γεγονότα, όπως για παραδείγμα η πτώση του ανατολικού μπλοκ, του προκαλούν την ανάγκη για αναστοχασμό πάνω στην ιστορία και στην αυθεντία που προσδόθηκε στο αρχείο, το οποίο δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως ουδέτερο, διαφανές, αδιαμφισβήτητο και αληθές, αλλά ως το ίδιο το αντικείμενο της μελέτης.

The Mall, London 9 Σεπτεμβρίου – 28 Οκτωβρίου

Μια περίοδος με projects πάνω στην τέχνη, τον ακτιβισμό και την κοινωνική αλλαγή. Με αφετηρία την παρουσίαση του πρώτου μεγάλου project (στο Ηνωμένο Βασίλειο) της ρωσικής κολεκτίβας «Chto delat?» , The Urgent Need to Struggle, το Ινστιτούτο Σύγχρονης Τέχνης του Λονδίνου ρωτά: μπορεί ο πολιτισμός να είναι τόπος διαμαρτυρίας σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης;

ΜΟΥΣΙΚΗ

ΘΈΑΤΡΟ

ΦΕΣΤΙΒΆΛ

drog_A_tek: homeland

Αγγέλα

Bicycle Film Festival

κυκλοφορεί τέλος Νοεμβρίου www.inner-ear.gr

Από 1η Νοεμβρίου,   Κάθε Δευτέρα και Τρίτη 21:30 Θέατρο Σφενδόνη, Μακρή 4, Μακρυγιάννη

11 - 14 Νοεμβρίου   Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, Πειραιώς 206, Ταύρος

Μετά από την επιτυχία της ταινίας «Χώρα προέλευσης» του Σύλλα Τζουμέρκα στις αίθουσες, το Νοέμβριο κυκλοφορεί από την εταιρεία Inner Ear το πρωτότυπο soundtrack του έργου. Τη μουσική υπογράφει η αθηναϊκή κολεκτίβα drog_A_tek, ένα μουσικό σχήμα που αυτοσχεδιάζοντας, ηχογραφεί στιγμές σε πραγματικό χρόνο. κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

Η ομάδα Ασίπκα ανεβάζει στο θέατρο Σφενδόνη το έργο «Αγγέλα» του Γ. Σεβαστίκογλου. Πρόκειται για μια πολιτική, επίκαιρη ιστορία, γεμάτη ζωή και ατόφιους χαρακτήρες, που ξεκινάει από τη δεκαετία του ’50 και διαρκεί μέχρι σήμερα.

Δέκα χρόνια μετά το ξεκίνημά του στη Νέα Υόρκη, το διεθνές Βicycle Film Festival κάνει την πρώτη του στάση στην Αθήνα από τις 11 έως τις 14 Νοεμβρίου. Σκοπός του είναι να γιορτάσει την αναδυόμενη ποδηλατική κουλτούρα μέσα από τη μουσική, τη μόδα, την τέχνη και φυσικά τον κινηματογράφο.

Navigation 9

ΣΕΜΙΝΆΡΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΊΑΣ

Καμίλο Νόλλας Σεμινάρια φωτογραφίας για αρχάριους και πιο προχωρημένους ερασιτέχνες φωτογράφους διοργανώνει ο Καμίλο Νόλλας στην αίθουσα πολυμέσων του EXILE. Τα τμήματα θα είναι δεκαμελή, πρωινά και απογευματινά και θα διαρκούν μέχρι το Μάιο. Έναρξη: 3 Νοεμβρίου  Πληροφορίες: 6932495695, kam@kamilonollas.com, www.kamilonollas.com

ΘΈΑΤΡΟ

Cinemascope ΜΟΥΣΙΚΉ

Blitz Έως 21 Νοεμβρίου, Πέμπτη- Κυριακή Bios, Πειραιώς 84 Το περφόρμανς της ομάδας Blitz, Cinemascope οικειοποιείται τη γλώσσα του κινηματογράφου, ενώ η δραματουργία του αφορά το τέλος του κόσμου και πώς αυτό βιώνεται από τους ήρωές του. Η παράσταση είναι βασισμένη στην πλατφόρμα του Silent Sound Show (SSSh!), όπου oι θεατές, φορώντας ασύρματα ακουστικά, παρακολουθούν το ‘θέαμα’ που εκτυλίσσεται έξω, στην Πειραιώς και στον πεζόδρομο της Σαλαμίνος, διαχωρισμένοι και απομονωμένοι από αυτό πίσω από ένα μεγάλο τζάμι. Οι ήρωες ζουν τις τελευταίες εννέα ημέρες του κόσμου σε ένα διαφορετικό ακουστικό χώρο, όπου τα όρια μεταξύ πραγματικού και φανταστικού συγχέονται.

Victorian English Gentlemens Club Six D.O.G.S, Αβραμιώτου 6-8  10 Νοεμβρίου Η ανερχόμενη ομάδα Arte Fiasco φέρνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα τους Victorian English Gentlemens Club. Η μπάντα από την Ουαλία αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της νέας βρετανικής indie post-punk γενιάς των ’00s, μαζί με τους Good shoes, τους Horrors, τους Blood Red Shoes, και αυτήν την περίοδο ετοιμάζει την τρίτη δισκογραφική της δουλειά. Τη συναυλία θα ανοίξουν οι The Callas, παρουσιάζοντας το νέο τους υλικό. Photo: Γιάννης Μπαμπούλιας

Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Παρέμβαση

_Θωμάς Κιάος

Dum spiro spero Σαν να κρατάς τον αέρα που αναπνέεις στο ίδιο σου το χέρι.

Ο αέρας δεν ανήκει σε κανέναν. Τι θα πει προστατεύται η υγεία; Μαζική «προστασία» του πλήθους με πρόσχημα την υγεία δύο φορές επιχειρήθηκε τα τελευταία 43 χρόνια στην Ελλάδα. Η χούντα που έβαλε τον ασθενή (Ελλάδα) στο «γύψο» και ο Γιώργος Παπανδρέου που έβαλε την Ελλάδα στην «εντατική» του ΔΝΤ. Όταν η εξουσία στερείται επιχειρημάτων καταφεύγει στην υγεία (σαν απειλή μαφιόζου μού ακούγεται). Εν προκειμένω, το υπουργείο Υγείας (μου διαφεύγει η πρόσφατη (μετ) ονομασία του) επικαλείται την υγεία μας για να μας μάθει να αναπνέουμε. Τόσοι αιώνες ενατένισης και προσωπικής διαχείρησης της αίσθησης του χρόνου ήταν σε λάθος κατεύθυνση. Ο χρόνος είναι χρήμα. Γρηγορείτε (αγχωθείτε). Δεν μπορείτε να αρρωσταίνετε και να χάνουν οι ασφαλιστικές εταιρείες τα λεφτά τους. Δεν έχετε τέτοιο δικαίωμα. Μια λεπτομέρεια. Η ζωή μου είναι η ελεύθερη επιλογή μου του πώς αναπνέω. Όπως γουστάρω. Όχι πόσα χρωστάω στις ασφαλιστικές. Άσε, που και να το πάρουμε με τη νεοφιλελεύθερη λογική, εκείνες μας χρωστάνε, αφού για μια ζωή εμείς πληρώνουμε. Ο πελάτης έχει πάντα δίκιο. Όχι;

η επιλογή είναι η πλέον πραγματική αρετή της ελευθερίας. Αν δεν μπορείς να ζήσεις ελεύθερος, αν δεν μπορείς να επιλέξεις, μην καταπιέζεις τους άλλους που μπορούν. Η αυτοδιάθεση, υποχόνδριε αντικαπνιστή, σου λέει τίποτα σαν έννοια; Ας αφήσουμε, λοιπόν, τους ιδιωτικούς δημόσιους χώρους (μπαρ, εστιατόρια, φουαγιέ θεάτρων και σινεμά κ.λπ.) να επιλέξουν. Στις δημόσιες υπηρεσίες ας υποστούμε την απαγόρευση. Εκεί δεν χωράει επιλογή και το κράτος είναι θεσμός φύσει υποχόνδριος… (Αν και οι δημόσιοι χώροι είναι εξίσου των καπνιστών και των αντικαπνιστών.) Το παρόν άρθρο γράφεται σε ένα μπαρ απόγευμα. Το αλκοόλ απουσιάζει, είναι νωρίς, το τσιγάρο μου, όμως, δίπλα καίει στο τασάκι. Τι να κάνουμε, εδώ δεν έγινε ακόμη Μεγάλη Βρετανία ή ΗΠΑ (παρότι πολλοί προσπάθησαν και προσπαθούν). Μου έρχεται στο νου μια γιαγιά, που έχω κάποτε επισκεφτεί. «Πάω έξω γιαγιά, να κάνω τσιγάρο.» «Κάτσε παιδί μου εδώ και κάπνισε. Πού να πας στο κρύο. Να σου ψήσω έναν τούρκικο να πιεις το τσιγάρο σου;» «Μα γιαγιά, δεν σε ενοχλεί;» Η γιαγιά κοιτάει απορημένη.

Είναι και το επιχείρημα για το παθητικό κάπνισμα. Καλά, ρε φίλε, που σε ενοχλεί ο καπνός μου, σκέφτηκες ότι είναι το τελευταίο που σε ενοχλεί, ανάμεσα στα άλλα, που σε κάθε βήμα σε ενοχλούν; Ας μη γελιώμαστε. Η υποχόνδρια λογική του παθητικού καπνίσματος εκφέρεται κατά κανόνα από καταπιεσμένους ανθρώπους, που μαθαίνουν να ζουν και να αντιλαμβάνονται τον κόσμο εφευρίσκοντας ενοχλήσεις. Φαινόμενο σύγχρονης βλακείας, σίγουρα. Αν δεν θέλεις να ενοχλείσαι, κατ’ αρχήν μην επιβάλλεις την ενόχλησή σου. Δεν σε υποχρεώνει κανείς να είσαι εκεί που ενοχλείσαι. Δεν βγάζεις άκρη όμως. Είναι τέτοια η πώρωση των λογής λογής υποχόνδριων, που δεν θα δεχτούν το λάθος τους. Το φασισμό που εκφράζουν. Και εκεί θα ενοχληθούν. Έστω. Και μαζί τους εμείς θα ζήσουμε. Ο κόσμος χωρά τους πάντες. Για τούτο και κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

Υ.Γ. 1 (περί υποκρισίας): Το να απαγορεύονται τα τσιγάρα μας στους δημόσιους χώρους, ενώ αφήνονται εργοστάσια και αυτοκίνητα να σκοτώνουν τον πλανήτη, είναι ανάλογο του να φορολογούνται οι μισθωτοί και να μένουν τράπεζες και εκκλησία στο αφορολόγητο. Υ.Γ. 2 (περί της βλακείας εκείνου που δεν λέει να καταλάβει αυτό το κατά τα άλλα ανούσιο, ως προς τη χρησιμότητά του, μέτρο): Με την απαγόρευση οι εργαζόμενοι στους χώρους διασκέδασης δεν θα αναπνέουν μόνο άκαπνο οξυγόνο, θα χάσουν και τη δουλειά τους, αφού πολλοί χώροι θα κλείσουν. Υ.Γ.3 (Προς τους λογής λογής υποχόνδριους): «όποιος βιάζεται, χέζεται». Υ.Γ.4 (Άγραφος νόμος): Τσιγάρο και ψωμί δεν στερείς, ούτε από τον εχθρό σου.

Παρέμβαση _Γιώργος Πεντάζος

Αρχίστε την επανάσταση χωρίς

εμένα Είναι τα καφέ-καφενεία-καφετέριες δημόσιος χώρος; Οι ταβέρνες; Τα μπαρ; Τα σκυλάδικα; Δικαίως, αυτοί οι χώροι, έχουν ταυτίσει τη λειτουργία τους με το κάπνισμα; Στο τελευταίο ερώτημα μπορώ να απαντήσω, όχι. Γιατί κανείς δεν διαμαρτύρεται για την απαγόρευση καπνίσματος στη θεατρική ή την κινηματογραφική αίθουσα; Δεν είναι χώροι, εξίσου με τους πρώτους, συνάθροισης και κοινωνικότητας; Κι αν σεβόμαστε (θυσιάζοντας το κάπνισμα) τη δουλειά των ηθοποιών στο σανίδι (ή στο πανί!), γιατί να μην κάνουμε το ίδιο για τους μουσικούς που παίζουν σε ένα κλαμπ;

Andrej Dutina

Λέγεται να δοθεί η δυνατότητα, η «ελευθερία», αυτής της απόφασης στους ιδιοκτήτες των χώρων. Μέχρι που όμως φτάνουν τα δικαιώματα ενός επαγγελματία στο χώρο που υποδέχεται πελάτες; Έχει δικαίωμα να αρνηθεί να εξυπηρετήσει κάποιον γιατί δεν του αρέσει η όψη του, το χρώμα του κ.λπ.; Νομίζω, όχι. Του αναγνωρίζουμε όμως το δικαίωμα να απαγορεύσει ο ίδιος το κάπνισμα στο χώρο του. Η απαγόρευση του κάθε ιδιοκτήτη ξεχωριστά δεν μας ενοχλεί; Για κάποιο λόγο δεν μας φαίνεται εξωφρενικό, καθώς όλοι (;) αναγνωρίζουμε ότι πρόκειται για μια συνήθεια που ενοχλεί όσους δεν την έχουν. Γιατί τότε δεν αναγνωρίζουμε στην πολιτεία το δικαίωμα μιας συνολικής απαγόρευσης, ούτως ώστε να αποφευχθούν περιπτώσεις ιδιοκτητών που ίσως ενδιαφερθούν για το κέρδος, μάλλον, παρά για την επί ίσοις όροις μεταχείριση των πελατών τους; Αν δεχθούμε αυτά, τότε η αντίδρασή μας στον αντικαπνιστικό νόμο δεν ισούται με στήριξη του νόμου του κέρδους, του νόμου του ισχυρού, δηλαδή του καπνιστή που πλειοψηφώντας πληρώνει και κερδίζει;

Αν προσπεράσουμε την αντίφαση οργισμένων καλλιτεχνών που κάνουν επανάσταση υπέρ του…κεφαλαίου (και της πάρτης τους, αδιαφορώντας δημοκρατικότατα για τους άλλους), από πού αντλούμε την πεποίθηση ότι οι χώροι αυτοί είναι φτιαγμένοι για να τους απολαμβάνουνε μόνο καπνιστές; Α! μα γιατί έτσι μάθαμε! Έτσι τα βρήκαμε κι έτσι θα τ’ αφήσουμε. Και γιατί όχι; Τα «μαγαζιά» είναι άντρο των καπνιστών. Όπως τα βουνά και οι παραλίες είναι των οικοπεδοφάγων-καταπατητών-κτηματομεσιτών. Το κυνήγι, η κακοποίηση και οι φόνοι μεταναστών ανήκουν στη δικαιοδοσία της αστυνομίας και των χρυσαυγιτών. Η διασπάθιση του δημόσιου χρήματος είναι αποκλειστικό προνόμιο των βουλευτών και των κομματικών κολλητών (τους). Αυτά είναι τα εθνικά χαρακτηριστικά που σμίλεψε ο χρόνος στο πρόσωπό μας και αν τα αλλάξουμε κινδυνεύουμε να απολέσουμε την ταυτότητά μας, την ψυχή μας. Δημόσιος χώρος στην Ελλάδα είναι ο χώρος που όλοι αγαπάμε…. να πετάμε τα σκουπίδια μας. Πολίτης είναι το κορόιδο που έκανε την τελευταία ειλικρινή φορολογική δήλωση. Μειοψηφίες είναι αυτοί που μας ενοχλούνε, που μπαίνουν εμπόδιο στα «γούστα» μας. Ανθρώπινα δικαιώματα είναι τα πονηρά κόλπα των δυτικών για να μας αφελληνίσουνε. Και φασιστικό… είναι το αντικαπνιστικό νομοσχέδιο. Ευτυχώς όμως, «εμείς» δεν τσιμπήσαμε σ’ αυτές τις καινοφανείς έννοιες της τοπικής ιντελιγκέντσιας! Καμία αλλαγή δεν θα περάσει. Το κάπνισμα ήρθε και θα μείνει. Παφ-πουφ! Στα μούτρα σας… μειοψηφίες! Στα μούτρα σας…. «άλλοι»! Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Κινηματογράφος

Θέατρο

Εικαστικά

Χορός

Μουσική

Gender

Πόλη

Βιβλίο

Ταξίδι στη Μυτιλήνη του Λάκη Παπαστάθη Ο Κώστας μετά από 20 χρόνια παραμονής στο Παρίσι, επιστρέφει στην πατρίδα του, τη Μυτιλήνη, με αφορμή την κληρονομιά του οικογενειακού του σπιτιού. Ένα βαρύ οικογενειακό ιστορικό τον κρατούσε μακριά από τον τόπο του όλα αυτά τα χρόνια. Ο νόστος είναι δύσκολος, σχεδόν ανέφικτος για τον ήρωα, γιατί όλα πλέον έχουν αλλάξει. Κατά την επιστροφή του συναντάει όσους από τους συγγενείς του έχουν απομείνει και στο μυαλό του αναβιώνουν οι τραυματικές μνήμες της παιδικής του ηλικίας. Το έργο καταγράφει ένα γεωγραφικό, αλλά και υπαρξιακό ταξίδι του ήρωα, «ένα εσωτερικό ταξίδι επιστροφής στον γενέθλιο τόπο», με φόντο την όμορφη Λέσβο. Η ταινία προβάλλεται στον κινηματογράφο Αττικόν Cinemax Class από τις 18 Νοεμβρίου.

Βλέμμα

Κινηματογράφος _Βλέμμα _Γιώργος Ζώης

Το μανιφέστο του νέου δημιουργού και σκηνοθέτη της βραβευμένης ταινίας μικρού μήκους Casus Beli, Γιώργου Ζώη.

42 1. Το 1 σημαίνει να μεταφέρεις μέσα από την ταινία σου ένα μήνυμα 2. Το 2 σημαίνει η ταινία σου να είναι το μήνυμα 3. Το 1 σημαίνει να μιλάς συνέχεια στο τώρα για την ταινία που θα κάνεις στο μετά 4. Το 2 σημαίνει να κάνεις την ταινία στο τώρα και να μιλήσει αυτή για σένα στο μετά 5. Το 1 σημαίνει να δώσεις μια οριστική εικόνα των πραγμάτων κάνοντας μάθημα, στο όνομα αυτών που βρήκαν την αλήθεια 6. Το 2 σημαίνει να αναδείξεις τη σχετικότητα των πραγμάτων, να αφήσεις τον διδακτισμό και να εγκαταλείψεις όσους θεωρούν ότι δείχνουν την αλήθεια 7. Το 1 σημαίνει να κουτσομπολεύεις τους δημιουργούς, να τους συγχαίρεις στην πρεμιέρα και να τους θάβεις στο φουαγιέ 8. Το 2 σημαίνει να παίρνεις θέση απέναντι στις ταινίες τους 9. Το 1 σημαίνει να κατηγοριοποιείς τις ταινίες σε μυθοπλασία, ντοκιμαντέρ, πειραματικές, βίντεο αρτ, avantgarde, κονσεπτ... κ.λπ. 10. Το 2 σημαίνει να τα αφήσεις όλα αυτά στους κριτικούς και να κάνεις ταινίες που να καταργούν στην πράξη τα όρια αυτών των διαχωρισμών

1. Πρέπει να κάνουμε νέα φιλμ 2. Πρέπει να κάνουμε φιλμ με νέο τρόπο

11. Το 1 σημαίνει να δρας ατομικά στο γύρισμα, να ξεχωρίζεις τις ειδικότητες σε πνευματικές και χειρωνακτικές και να απαιτείς συντεχνιακά 12. Το 2 σημαίνει να δρας συλλογικά, να μη διαχωρίζεις την ειδικότητά σου από τις άλλες και να απαιτείς εξίσωση προς τα πάνω και για όλους στη διάρκεια του γυρίσματος και όχι στο διάλειμμα 13. Το 1 σημαίνει να είσαι πόρνη των παραγωγών, των κλικών, των επιτροπών, των διανομέων, των κριτικών, των υπουργών 14. Το 2 σημαίνει να είσαι πόρνη του εαυτού σου 15. Το 1 σημαίνει να θεωρείς ότι το μέτρο της κινηματογράφησης είναι να κινηματογραφείς με προθεσμίες, χρονοδιαγράμματα, περικοπές και μπάτζετ 16. Το 2 σημαίνει να θεωρείς ότι το μέτρο της κινηματογράφησης είναι να κινηματογραφείς δίχως μέτρο 17. Το 1 σημαίνει να παραδίδεις την κόπια σου σύμφωνα με τις διορίες των φεστιβάλ 18. Το 2 σημαίνει να παραδίδεις την κόπια σου όταν είναι έτοιμη 19. Το 1 σημαίνει να θεωρείς ότι νέο σινεμά σημαίνει νέες ιδέες, νέα σενάρια, νέοι τρόποι σκηνοθεσίας και σκηνοθέτες «δημιουργούς» 20. Το 2 σημαίνει να θεωρείς ότι νέο

σινεμά σημαίνει πριν απ’ όλα νέες συνθήκες παραγωγής και παραγωγούς «δημιουργούς» 21. Το 1 σημαίνει να παλέψεις τη λογοκρισία και αυτούς που σου αφαιρούν το δικαίωμα να εκφραστείς 22. Το 2 σημαίνει να παλέψεις παραπέρα, την αυτολογοκρισία και αυτούς που σου αφαιρούν τον αποδέκτη

με σκοπό να αναδείξουμε την παραβίαση των ατομικών μας δικαιωμάτων 31. Το 2 σημαίνει να κινηματογραφήσουμε τις κάμερες παρακολούθησης με σκοπό να τις καταστρέψουμε ως συλλογική μας υποχρέωση 32. Το 1 σημαίνει να κάνεις μια ταινία για τη φυλακή μέσα σε μια φυλακή

23. Το 1 σημαίνει να κάνουμε ταινίες με αφορμή πραγματικά γεγονότα

33. Το 2 σημαίνει να κάνεις μια ταινία για τη μεγαλύτερη φυλακή που υπάρχει έξω από την μικρότερη φυλακή

24. Το 2 σημαίνει να κάνουμε ταινίες που γίνονται αιτία πραγματικών γεγονότων

34. Το 2 σημαίνει να γνωρίζεις ότι αυτή η ταινία δεν είναι παρά ένα μικρό βήμα προς την αποφυλάκιση

25. Το 1 σημαίνει να πιστεύεις ότι πρωτοποριακό σινεμά είναι το πειραματικό σινεμά

35. Το 1 σημαίνει να ζητάς κινηματογραφική ελευθερία

26. Το 2 σημαίνει να πιστεύεις ότι πρωτοποριακό σινεμά είναι το σινεμά του πειράματος

36. Το 2 σημαίνει να συνειδητοποιήσεις ότι δεν υπάρχει κινηματογραφική ελευθερία χωρίς πολιτική ελευθερία 37. Το 2 σημαίνει να ζητάς ελευθερία

27. Το 1 σημαίνει να θεωρείς ότι το σινεμά διορθώνεται με νόμο του κράτους

38. Το 1 σημαίνει να θεωρείς το 1 αληθές και το 2 ψευδές

28. Το 2 σημαίνει να θεωρείς ότι το σινεμά διορθώνεται αμφισβητώντας τους νόμους του κράτους

39. Το 2 σημαίνει να θεωρείς το 1 και το 2 ταυτόχρονα και επιμέρους αληθή και ψευδή

29. Το 1 και το 2 συμφωνούν ότι για να ισχύσουν τα παραπάνω πρέπει πρώτα απ’ όλα να υπάρχει νόμος του κράτους

40. Το 1 σημαίνει να θεωρείς ότι το 2 είναι το αντίθετο του 1

30. Το 1 σημαίνει να κινηματογραφήσουμε τις κάμερες παρακολούθησης

41. Το 2 σημαίνει να θεωρείς πως το 2 υπάρχει μέσα στο 1 και το 1 στο 2 42. Το 2 σημαίνει να αναθεωρείς το 2 Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Βλέμμα_ Κινηματογράφος 14

_Αλέξανδρος Βούλγαρης

Δευτέρες παρουσίες (και τρίτες) Ο Τζωρτζ Παπανδρέου αποτελεί επί της ουσίας μια Δεύτερη παρουσία μετά τον πατέρα του Άντριου (στην περίπτωση Παπανδρέου βέβαια μιλάμε για Τρίτη παρουσία μιας και παίζει και ο «γέρος». Μόνο η Λάμψη μπορεί να συναγωνιστεί αυτή τη σάγκα.) Σαν βρικόλακες η φαμίλια των Παπανδρέων μάς ρουφάνε το αίμα όσο περνάνε οι αιώνες. Κοινωνικοί δράκουλες, ζόμπι του σοσιαλισμού, νοσφεράτου με άγαλμα στην κεντρική πλατεία.. Αιμοδιψή τέρατα που στις κατάλληλες συνθήκες εκπέμπουν από την καράφλα αιρετική σφραγίδα ( α λα batman) με τον ήλιο του ΠΑΣΟΚ. Πια, σύντροφοι συμπολίτες δεν υπάρχει ήλιος. Μόνο ο ήλιος του ΠΑΣΟΚ. Ο πράσινος ψηφιακός ήλιος πάνω απ’ τα κεφάλια μας. Και αρχίζουμε: 33 εργάτες βγήκαν από τη γη στη μεγαλύτερη επιχείρηση διάσωσης στα χρονικά. Ο Χριστός που πέθανε στα 33 του, επέλεξε η Δεύτερη παρουσία του να έρθει από τη μήτρα της γης. Ένας-ένας έβγαιναν απ’ το χώμα υπενθυμίζοντας στους ανθρώπους τις βασικές χριστιανικές αξίες. Κάθε ένας από αυτούς πήγε στην έρημο του ανθρώπινου ψυχισμού και γύρισε σώος πίσω, πιο σοφός, με μεγαλύτερη δίψα για ζωή, με μεγαλύτερη ανοχή προς τον θάνατο. Αν ο Χριστός προσπάθησε να επιστρέψει και η μάνα του έκανε έκτρωση; Να μια ωραία αρχή ταινίας. Μια νοσοκόμα πετάει τον αγέννητο Χριστό μαζί με άλλα 20-30 αγέννητα στα σκουπίδια έξω από το μαιευτήριο Μητέρα (α λα Ναζαρέτ). Ο Φράνσις Κόπολα μετά από χρόνια απουσίας από τη σκηνοθετική καρέκλα, επέστρεψε με τα αποτυχημένα youth without youth και tetro. Αν και η Δευτέρα παρουσία του Χριστού ήταν τόσο ανεπιτυχής; Αν πήγαινε να ξετυφλώσει τον τυφλό και απλά τον άφηνε και κουτσό; Αν αντί για ψωμί από τον ουρανό πέφτανε big mac; Αν, αν, αν… Αν ο Χριστός προσπάθησε να επιστρέψει και η μάνα του τον πούλησε σε μια οικογένεια πλουσίων; Και ο Χριστός μεγάλωσε στην Εκάλη (α λα Ναζαρέτ) και περνάει τόσο καλά με τα τένις και τις πισίνες και τα κολέγια που έχει κλείσει το κινητό όπου τον καλεί ο πατέρας Θεός και λέει από μέσα του «δε γαμιούνται και οι πλησίον μου». Πολλά συγκροτήματα επανενώνονται στο εξωτερικό και οι νέοι τους δίσκοι είναι για τα μπάζα. Γέροι άνθρωποι που θα ’πρεπε να κάνανε μπέιμπι σίτινγκ στα εγγόνια τους προσπαθούν να παίξουν ροκ. Αν όλα αυτά τα χρόνια ο Χριστός δεν παρακολουθεί τις εξελίξεις και γυρίσει απλά σαν ένας βαρετός παλιοροκάς και ξαναλέει ξανά μανά «αγάπα τον πλησίον σου κ.λπ. κ.λπ.» μη έχοντας ανανεώσει ούτε την γκαρνταρόμπα του για να μας πείσει για ένα καλύτερο μέλλον; Αν, αν, αν... Αν ο Χριστός προσπάθησε να επιστρέψει και οι βαρκάρηδες του Άδη ήταν απλήρωτοι και όχι μόνο κάνανε απεργία αλλά είχαν κλείσει και το λιμάνι που σε φέρνει στον πάνω κόσμο; Και αν οι μπάτσοι του κάτω κόσμου είναι τόσο μπούληδες σαν τους δικούς μας και απλά προσπαθούν να καταλάβουν πού πήγε το κομμάτι που λείπει από το ντόνατς με την τρύπα στη μέση; Και εκεί που αράζει στο λιμανάκι πετυχαίνει τη Μέριλιν Μονρόε έτοιμη και αυτή να γυρίσει πίσω. Ζαλίζεται στο πλοίο μα δεν μπορεί να πάρει δραμαμίνη γιατί κατέστρεψε το συκώτι της όταν αυτοκτόνησε με βαρβιτουρικά. Τρώνε σουβλάκι και μιλάνε για το Master Chef και «αν δεν ξέρει ρε ο μάγειρας να φτιάχνει σουβλάκι τότε να πάει πίσω στη μαμάκα του». Βραδιάζει. Έπιασε κρύο στον κάτω κόσμο. Μοιράζονται ένα δωμάτιο. Ο Χριστός τής κάνει το κόλπο που ρίχνει νερό στις τρύπες των χεριών του και περνάει το νερό από τη μια πλευρά στην άλλη. Το βράδυ κάνουνε έρωτα. Του Χριστού είναι η πρώτη του φορά. Της Μέριλιν όχι. Σαν από ταινία του Γουόν Καρ Γουάι μένουν εκεί μέρα νύχτα, στο δωματιάκι τους στο λιμάνι του κάτω κόσμου, περιμένοντας να τελειώσει η απεργία, ή να αρχίσει ο Θεός να ψάχνει τον χαμέκοντέινερ | Νοέμβριος 2010

Ταινίες για μεσσίες-βρικόλακες 1. The Tenant του Ρομάν Πολάνσκι Ο Πολάνσκι παίρνει την ευθύνη των αμαρτιών του πρωταγωνιστώντας στην πιο σκοτεινή ταινία της φιλμογραφίας του. Εδώ ο Χριστός είναι σχιζοφρενής και η κοινωνία τον οδηγεί σε διπλή σταύρωση. 2. Aguirre του Βέρνερ Χέρτζογκ Γερμανοί που υποδύονται τους Ισπανούς στον Αμαζόνιο τον 16ο αιώνα. Μόνο αριστούργημα θα μπορούσε να προκύψει από την αιρετική κινηματογραφική πρόταση του Χέρτζογκ. Ο Αγκίρε είναι το σημείο συνάντησης του Θεού με το τέρας που έφτιαξε. 3. Network του Σίντνεϊ Λιούμετ Ο Λιούμετ βρίσκει την επιστημονική φαντασία στο παρόν. Ο Πήτερ Φίντς δίνει την υπέρτατη ερμηνεία και πεθαίνει αμέσως μετά. Οι τηλεπαρουσιαστές είναι οι σύγχρονοι προφήτες. Η τηλεόραση είναι η σύγχρονη εκκλησία.

1. CHRISTIAN MARCLAY MINI DOCUMENTARY. Μικρό ντοκιμαντέρ για έναν πολύ μεγάλο λάτρη του βινυλίου και τα μουσικά και κατασκευαστικά του πειράματα. (http://www.youtube.com/ watch?v=4yqM3dAqTzs_) 2. ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΤΗΣ ΕΡΤ ΣΤΟΝ ΣΤΑΎΡΟ ΤΟΡΝΈ. Μια εισαγωγή στο έργο ενός πολύ ιδιαίτερου έλληνα κινηματογραφιστή. (http://www.youtube.com/ watch?v=P94tJ_JX3lo)

4. Texas Chainsaw Massacre του Τομπ Χούπερ Οι δήμιοι του Χριστού ήταν πάντα τα πιο άρρωστα παιδιά του. Η πρόοδος του ανθρώπου είναι μόνο επιφανειακή. Στην καρδιά των ανθρώπινων πολιτισμών η βία είναι η μοναδική δίοδος επικοινωνίας. Αν η Εδέμ είναι κάπου στη Μέση Ανατολή, η Κόλαση είναι σίγουρα στο Τέξας. 5. Monsieur Verdoux του Τσάρλι Τσάπλιν Η εκκλησία με ένα οικονομικό αντάλλαγμα σου υπόσχεται να λύσει τις σκοτούρες σου. Το ίδιο κάνει και ο κος Βερντού. Προφητεύει την περίοδο του κυνισμού που επήλθε μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Ο Κος Βερντού είναι το πλούσιο alter ego του Σαρλό αυτός που σκοτώνει και πεθαίνει σαν μάρτυρας. 6. The Thing του Τζον Κάρπεντερ Ο Θεός κατεβαίνει στη Γη και καταλαμβάνει τις ψυχές μας. Ο Κάρπεντερ πα-

3. ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΆΡΗ ΡΈΤΣΟΥ ΣΤΟ EUROPE 1TV. Ο Άρης Ρέτσος μιλάει για τον Κεχαϊδη, για το ξεπούλημα και δίνει οδηγίες χρήσεως μυγοσκοτώστρας. (http://www.youtube.com/ watch?v=4KbZVZS-Tnw)

ρουσιάζει το πόσο πραγματικά τρομακτικό είναι να καταλαμβάνεσαι από μια ιδέα, από ένα πνεύμα ή από ένα ψέμα. Οι ήρωες του στο τέλος περιμένουν να πεθάνουν μην ξέροντας αν είναι και οι ίδιοι μολυσμένοι στο πιο απαισιόδοξο άλλα και αληθινό «the end». 7. Begotten του Ελίας Μέριτζ Σαν ένα φιλμ που τραβήχτηκε 2000 χρόνια πριν. Ένας Μεσσίας που κατασπαράζεται. Ένα ντοκιμαντέρ για το τέλος του Θεού. Μια ταινία με πολύ κακούς σκοπούς. 8. Edward scissorhands του Τιμ Μπάρτον Ένας Χριστός χωρίς χέρια. Ένας Χριστός με νεκρό πατέρα. Ένας Χριστός που έκανε τέχνη την αναπηρία του. Και το συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι επινόησαν τον Θεό γιατί αλλιώς οι ζωές τους θα ήταν αφόρητα βαρετές.

5. SINEAD O’CONNOR ΣΤΟ SATURDAY NIGHT LIVE. Η ιρλανδή τραγουδίστρια «σκίζει» τον Πάπα και καταστρέφει την καριέρα της μια για πάντα. (http://www.youtube.com/ watch?v=iYw8JR1N90o)

4. JESUS VS TERMINATOR. Επιτέλους ο Ιησούς μπαίνει και επίσημα στις show business. Εδώ στον πρώτο του ρόλο απέναντι στον Εξολοθρευτή. (http://www.youtube.com/watch?v =SfYQgt_5QX8&feature=related)

νο γιο του, ή να καταστραφούν επιτέλους όλα, μαζί και οι ελπίδες μας για δεύτερες παρουσίες (και τρίτες). Ο κόσμος ξανακαλεί τους νεκρούς ροκάδες να αναστηθούν. Να ξαναπιάσουν τις κιθάρες τους. Όμως οι κιθάρες έχουν αλλάξει. Τα χέρια τους έχουν γεράσει. Τα λάθη φαίνονται πια. Ο Άδης ακούγεται από τα ηχεία να μας καλεί. «Τέλειωσε η απεργία. Ο βαρκάρης έρχεται».

Βλέμμα_ Κριτική Κινηματογράφος _Βένια Βέργου

Ηθοποιός σημαίνει φως

Κάπου στο σύγχρονο Λος Άντζελες η υπαρξιακή κρίση ενός ηθοποιού (και διαζευγμένου πατέρα) εμπνέει τη Σοφία Κόπολα για μια αποδόμηση του χολιγουντιανού star system. Ένα σύστημα ειδώλων και υπεραξιών, το οποίο η Κόπολα γνωρίζει πολύ καλά ώστε να εμβαθύνει στη γελοία ματαιοπονία και την ανία που χαρακτηρίζει τις ζωές πολλών διασημοτήτων. Δυστυχώς, όμως, ακόμη και για το ρόλο ενός σταρ β΄ κατηγορίας απαιτείται ένας πρωτοκλασάτος ηθοποιός που εδώ δεν υπάρχει. Χρυσό Λιοντάρι καλύτερης ταινίας στο 67ο Φεστιβάλ Βενετίας.

Somewhere, της Σοφίας Κόπολα (ΗΠΑ, 2010, 98΄).

“Ποιος είναι ο Τζόνι Μάρκο” (Στίβεν Ντορφ); Ένας δημοσιογράφος προσπαθεί ν’ αντισταθμίσει την ανωνυμία του με μια εξυπνακίστικη ερώτηση προς τον ηθοποιό Τζόνι Μάρκο, σε μια συνέντευξη τύπου για τη νέα ταινία του. Προηγουμένως, έχουμε δει τον Τζόνι να εκτονώνεται σε έρημους δρόμους με τη Ferrari του, να υπνωτίζεται με χάπια, αλκοόλ και τις αισθησιακές πριβέ χορογραφίες δύο δίδυμων call girls στο διαμέρισμά του στο διάσημο Chateau Marmont του Μπέβερλι Χιλς και να αιφνιδιάζεται όταν η πρώην σύζυγός του τού «πασάρει» την 11χρονη κόρη τους για αρκετές μέρες. Ποιoς είναι ο Τζόνι Μάρκο; Ολόκληρη η προβληματική της Κόπολα για την εσωτερική σύγκρουση μεταξύ ταυτότητας και καριέρας, συνοψίζεται σ’ αυτή την ερώτηση*. Το κενό γιγαντώνεται μέσα του από τη μετριότητα της καριέρας του. Οι αντιστάσεις του μειώνονται απέναντι στα επαγγελματικά

πρωτόκολλα που του επιβάλλει η show biz. Η περσόνα τού cool σταρ του Χόλιγουντ τού πέφτει βαριά και δεν είναι για τα κυβικά του. Το θέμα έχει άφθονο δραματουργικό ενδιαφέρον και η Κόπολα, με το γνώριμο μινιμαλιστικό ύφος μιας σχολαστικής παρατήρησης, το εκμεταλλεύεται από την πιο κωμική μέχρι την πιο τραγική διάστασή του. Αποκαλύπτει με έξυπνο χιούμορ π.χ., όλο το «στημένο» παιχνίδι των συνεντεύξεων για την προώθηση μιας ταινίας ή το φιάσκο της σαρκοβόρας εκμετάλλευσης ενός διάσημου από τα μίντια μιας ξένης χώρας (στην προκειμένη περίπτωση από την Ιταλία, σε όλο το κιτς μπερλουσκονικό μεγαλείο της). Όμως, εδώ το casting της ταινίας της δεν βοηθήθηκε από το ταλέντο ενός Μπιλ Μάρεϊ που απογείωσε μια ανάλογη θεματική στο Χαμένοι στη Μετάφραση. Ο Στίβεν Ντορφ είναι ένας ηθοποιός μετρίου βεληνεκούς. Βαρετός ηθοποιός σε ρόλο ανιαρού χαρα-

κτήρα ίσον αποτυχία. Στην πραγματικότητα δεν μας ενδιαφέρει καθόλου η ζωή του Τζόνι Μάρκο – ενώ θα έπρεπε. Θα μας ενδιέφερε μόνο αν τον ενσάρκωνε ένας πραγματικά ταλαντούχος ηθοποιός με ικανό ερμηνευτικό εύρος ως προς το τι σημαίνει παραίτηση, απογοήτευση, προσωπική ευθύνη, πατρική φροντίδα. Στην ταινία υποτίθεται πως ο χαρακτήρας ξεπερνάει την υπαρξιακή κρίση του χάρη στις μέρες που περνάει με την κόρη του (Ελ Φάνινγκ). Εκείνη είναι που άθελά της του δείχνει την αξία της καθημερινότητας των κοινών θνητών και την ομορφιά του γονεϊκού ρόλου. Παρ’ όλα αυτά, σε όλη την ταινία ο Στίβεν Ντορφ, είτε ζει το καταθλιπτικό ταξίδι της επαγγελματικής ματαιότητας, είτε παίζει κιθάρα με την κόρη του σ’ ένα ανέμελο γουίκ εντ, είτε εμφανίζεται σ’ ένα ιταλικό τηλεοπτικό talk show, το εκτόπισμά του στη μεγάλη οθόνη είναι «λίγο», η ερμηνεία του χλιαρή, το βλέμμα του ανέκφραστο και η γλώσσα

του σώματος περιορισμένη στα βασικά. Ακόμη και το «τίποτα» προϋποθέτει πολλή δουλειά και τέχνη για να ενσαρκωθεί. Τέλος, γι’ αυτή την επίπεδη ερμηνεία του Ντορφ δεν καταλογίζονται ευθύνες μόνο στον ίδιο, αλλά και στη σεναριογράφο Κόπολα, που έγραψε έναν πρωταγωνιστικό χαρακτήρα χωρίς να του προσδώσει καμία ουσιαστική επιθυμία, παραβαίνοντας έτσι μια βασικότατη αρχή της αφήγησης.

* Την ίδια ακριβώς ερώτηση απηύθυνε ένας δημοσιογράφος στον ηθοποιό Στίβεν Ντορφ στην πραγματική συνέντευξη τύπου για την ταινία «Somewhere» που έγινε στη Βενετία. Ήταν ένα κλείσιμο του ματιού στο άχαρο πλαίσιο των συνεντεύξεων τύπου, το οποίο, δυστυχώς, ο Ντορφ δεν κατάφερε να ανταποδώσει με μια πραγματικά καλή ατάκα – όπως οφείλει σε αντίστοιχες περιπτώσεις ένας πραγματικός σταρ. Αντιθέτως, έδωσε πάσα στην Κόπολα για ν’ απαντήσει...

ATTIKON CINEMAX CLASS ATTIKON CINEMAX CLASS

από 18

ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ

Χρήστοσ Χατζήπαναγιώτήσ, Μαρια ζορΜπα, ΔήΜήτρήσ Καταλειφοσ, λουΚια ΜιΧαλοπουλου, νιΚολασ παπαγιαννήσ, ΘοΔώροσ ΚατσαΔραΜήσ, Χρήστοσ στεργιογλου υβοννή Μαλτεζου, Μυρτώ παρασΧή, Θανοσ γραΜΜενοσ, νελή Καρρα, φώΚιών σπυρογλου, ΜπαΜπήσ αλατζασ, ΔήΜήτρήσ ΚαραΜπετσήσ, αρτο απαρτιαν

από 18

ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ

Μουσική _Βλέμμα _ Χρήστος Καρράς

Pause – Play – Record

Μουσικοί που λατρεύω, νέες �� under� ground�� δισκογραφικές εταιρείες, φί� λοι που ηχογραφούν δίσκους εδώ και χρόνια, έχουν ένα κοινό μεταξύ τους: βγάζουν τη μουσική τους σε κασέτες. Ναι, σε κασέτες. Πάνω που αποφά� σισα να πετάξω εκείνα τα χαλασμέ� να κασετόφωνα που σέρνονταν στο σπίτι εδώ και χρόνια. Είναι, λέει, η καινούργια τάση. Υπάρχουν σήμερα περισσότερες από εκατό δισκογρα� φικές εταιρείες που βγάζουν τις κυ� κλοφορίες τους αποκλειστικά σε κα� σέτες, ενώ ακόμα και πειραματιστές, όπως ο Philip Jeck και o Fennesz, ή και άλλοι μουσικοί με μεγάλη δισκο� γραφία πίσω τους, δεν είπαν «όχι» στην αποτύπωση της δουλειάς τους

σε κασέτα. Γιατί το κάνουν αυτό; Για να μας ζορίσουν; Για να ξεχωρί� σουν; Ή απλώς για να αποσπάσουν την προσοχή τού Thurston Moore o�� οποίος πριν από λίγους μήνες δή� �� λωσε σε μια συνέντευξή του «ακούω μόνο κασέτες»; Οπισθοδρομισμός και νοσταλγικό� τητα, θα σχολιάσουν οι θιασώτες του τεχνολογικού ντετερμινισμού. Όμως, παρατηρώ κάποια ομοιότη� τα: όπως και το βινίλιο έτσι και η κασέτα, προτού επανέλθει στο προ� σκήνιο (όχι απαραίτητα ως ριζικός ανανεωτής του δισκογραφικού σκη� νικού, αλλά έστω ως υπολογίσιμο πολιτιστικό σημείο που αξίζει να

σχολιαστεί), χρειάστηκε να φτάσει στο ναδίρ των πωλήσεών της. Έπρε� πε να εκλείψει. Σχεδόν. Διότι πάντα υπήρχαν οι φετιχιστές του βινιλίου όπως και εκείνοι της κασέτας (και δεν αναφέρομαι ασφαλώς στις κασέ� τες με τα δημοτικά που θα βρεις στα πανηγύρια ή στο κασετεμπόριο που ακόμα ανθίζει στις χώρες της υπανά� πτυκτης Ινδίας). Βαθιά ριζωμένη στο υποσυνείδητο της D�� .�� I�� .�� Y�� . κουλτού� ρας, η κασέτα παρέμεινε ζωντανή. Και επανήλθε έστω και με τη μορφή της αντίδρασης στο μύθο του αναλ� λοίωτου στο χρόνο ψηφιακού αρχεί� ου. Έστω και ως ενθύμιο μιας πιο χειροπιαστής και βιωματικής σχέσης με τη μουσική. Έστω και ως λύση

ανάγκης για ένα �� underground�� κύ� κλωμα που μετράει κόπια κόπια τα αντίτυπα που παράγει και πουλάει. Έστω και ως αντικείμενο για –ακό� μα λίγους– φανατικούς. Ας μου επιτραπεί να κινδυνολογήσω ότι ίδια περίπου προδιαγράφεται ήδη και η μοίρα τού άλλοτε κραταιού CD. Ίσως διαγραφεί από τις συνήθειές μας προτού επανακάμψει, ποιος ξέ� ρει με πόση ορμή και διάθεση για να μείνει. Η ίδια πάντως η δημιουργία της μουσικής όχι μόνο δεν αποδυνα� μώνεται αλλά βρίσκει συνεχώς νέα –ή αξιοποιεί ξανά κάποια παλιότερα– κανάλια για να διοχετευτεί. Κι αυτό είναι το μόνο που μετράει. Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Βλέμμα_ Χορός 18

_Νατάσσα Χασιώτη

Περιβαλλοντικά δρώμενα Διαβάζοντας τελευταία, εκτεταμένες αναφορές στο «αστικό τοπίο», θυμήθηκα τη μόδα των in situ δράσεων, εν είδει περφόρμανς, και αποφάσισα να αλλάξω –εντέλει– το θέμα του παρόντος άρθρου.

Ξεκινάω, λοιπόν, από αυτό που νομίζω ότι έλειπε ανέκαθεν από τις περιβαλλοντικές «δράσεις» (site specific) εν Ελλάδι: η ειλικρίνεια στην ψηλάφηση της σχέσης των κατοίκων της Αθήνας με τον περιβάλλοντα «αστικό χώρο». Πόλη εποίκων, κυρίως, η Αθήνα, δευτερεύουσα επιλογή στο ρόλο της πρωτεύουσας του νέου ελληνικού κράτους, ως χώρος φιλοξενίας περιβαλλοντικών δρώμενων, θα είχε ενδιαφέρον μόνο αν ανέσυρε ένα χιλιοστημόριο ειλικρίνειας και ερωτημάτων γύρω από τον σημερινό της χαρακτήρα και την ιστορία της. Είναι μεγάλος ο πειρασμός να μιμηθεί κανείς τους πειραματισμούς της Τρίσα Μπράουν, εποίκου κι εκείνης της Νέας Υόρκης, σε μια πόλη με χαρακτηριστικό στοιχείο τον κοσμοπολιτισμό. Ο εντυπωσιασμός του περπατήματος στις στέγες και στους τοίχους, ελκύει ακόμη τις γενιές νέων χορευτών και φερέλπιδων χορογράφων. Η αντιγραφή καθ’ αυτήν, ή στην καλύτερη περίπτωση, η μεταγραφή σ’ έναν άλλο γεωγραφικό χώρο μιας εμπειρίας, μπορεί, αν αυτό τελεί εν γνώσει του πράττοντος, να αποτελεί αξιόλογο υλικό σκέψης. Είναι μια πράξη αποδοχής μιας κυρίαρχης κουλτούρας – χωρίς δεύτερη σκέψη. (Περαιτέρω βέβαια, ενδέχεται να αποτελεί και αυθαίρετη ακύρωση βασικών στοιχείων της κουλτούρας αυτής, εφόσον τοποθετείται εν είδει «μπαλώματος» στο ιδεολόγημα της νεότερης καλλιτεχνικής ευρηματικότητας μιας άλλης χώρας – της χώρας μας εν προκειμένω.) Νομίζω, λοιπόν, ότι ο χορός, ως μαρτυρία και αποτέλεσμα των ζυμώσεων κάθε εποχής, δεν θα έπρεπε να αναζητήσει τον εντυπωσιασμό, αλλά να εξετάσει βασικά σημεία, όπως: 1. Την κατάρρευση του πρώτου αστικού χώρου τα χρόνια της ανοικοδόμησης, μεταφορικής και κυριολεκτικής, της δεκαετίας του ’60. 2. Τα χαρακτηριστικά του αθηναϊκού κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

χώρου πριν τη δεκαετία αυτή. 3. Τη δομή του χώρου στη στενότερη μορφή της αρχιτεκτονικής –όχι της πολεοδομίας– στις εποχές των δικτατοριών. 4. Την πολεοδομική διάσταση του αθηναϊκού τοπίου: τα χαρακτηριστικά, τις δυνατότητες αλληλεπίδρασης μεταξύ των κατοίκων κάθε περιοχής, τις πλατείες και τη λειτουργία τους. 5. Τη χρήση του χώρου από την ανθρωπογεωγραφία κάθε περιοχής, π.χ., μετανάστες. 6. Τις αλλαγές που επέφερε σε συγκεκριμένες περιοχές η εγκληματικότητα: τα όρια του επιτρεπτού και μηεπιτρεπτού. 7. Την ελευθερία του αστικού χώρου. 8. Την ανελευθερία του αστικού χώρου. 9. Την παιδεία και την καλλιτεχνική έκφραση και την περιχαράκωσή τους στο πεδίο γύρω μας. 10. Την ανάμνηση, το χρόνο, την ιστορία του τόπου γύρω μας. Πολλοί θα αναρωτηθούν για την αποτελεσματικότητα, σε περίπτωση που λάβει κανείς υπόψη του όλα αυτά. Μπορεί και να είναι σημαντική, αν το περιβαλλοντικό δρώμενο, λαϊκό στην καταγωγή είδος και παιδί της αμφισβήτησης της υψηλής τέχνης, δεν επιδείξει πρόθεση εξουσίας, υφέρποντα καλοσαμαρειτισμό, ελεήμονα διάθεση, και αν διατηρεί την επίγνωση ότι το νέο αστικό τοπίο, και δη το αθηναϊκό, μπορεί να περιέχει μορφώματα που αλληλεπιδρούν επίπονα με τη βία, τη γραφειοκρατία, τη χειραγώγηση, την αλλοτρίωση, το οικονομικό δούναι και λαβείν με αντικείμενο την επανατοποθέτηση της «πόλης» και την περιχαράκωσή της, αόρατη καμιά φορά, στο όριο του κέρδους.

Επιμέλεια στήλης: Κατερίνα Σπυροπούλου

The Dancing House. Αρχιτέκτονες: Vlado Milunic & Frank Gehry

Θέατρο _Βλέμμα _ Μαρία-Λουίζα Παπαδοπούλου

Φεστιβάλ Θεάτρου Δρόμου «Το θέατρο δρόμου είναι το πιο δημοκρατικό», έλεγε στην παράστασή της η Λιζ, η χαριτωμένη ακροβάτισσα-κλόουν της ομάδας Αmbrosia, «ο καθένας αφήνει τον οβολό του στο καπέλο, αν το επιθυμεί». Tο θέατρο δρόμου συναντάει καθημερινά ένα νέο κοινό που κερδίζοντάς το, θα το μετατρέψει σε έναν εν δυνάμει συστηματικό θεατή. Το κοινό του δευτέρου Φεστιβάλ Θεάτρου Δρόμου στις αρχές του Οκτωβρίου ήταν άνθρωποι κάθε ηλικίας, μόρφωσης, γούστου, εθνικότητας, απλοί περαστικοί ή παποφασισμένοι να μη χάσουν το «ραντεβού» με το Φεστιβάλ. Στη μουδιασμένη Αθήνα των καιρών του ΔΝΤ ήταν σίγουρα ενθαρρυντικό να βλέπεις ανθρώπους να λικνίζονται στο κέντρο της πόλης με τους αφρικάνικους ρυθμούς (anasa) και τα βραζιλιάνικα κρουστά (quilombo, batuca), ή να ακολουθείς τους σιωπηλούς, λευκοντυμένους, ξυλοπόδαρους των Grotest Maru, και να συγκινείσαι από την μαεστρία, την ευαισθησία και το λεπτό χιούμορ του κουκλοπαίχτη Φραντσέσκο (Baruti) … Οι παραστάσεις: ποικίλες, διαφορετι-

κού μεγέθους, ύφους, στόχου, συχνά άνισες ως προς την ποιότητά τους, συνέθεταν το παζλ του Φεστιβάλ. Είναι γεγονός, πως μόνο τώρα τελευταία το θέατρο δρόμου στην Ελλάδα αποπειράται να χαράξει πιο συστηματικά την πορεία του και να πλουτίσει τη γλώσσα του. Οι μακρινοί «πρόδρομοί» του, τα περιφερόμενα μπουλούκια, εξαφανίστηκαν από τα μέσα του αιώνα. Εδώ και δύο χρόνια το Φεστιβάλ Θεάτρου Δρόμου, παρά τις όποιες οργανωτικές ελλείψεις, συνέβαλε καίρια στην αλληλογνωριμία των καλλιτεχνών, και κυρίως προσέδωσε κάποιο κύρος και αναγνωρισιμότητα στο είδος αυτό. Είναι εξάλλου, γεγονός πως υπάρχει κάποιο κενό στον τρόπο που αντιμετωπίζονται από τους φορείς και το Υπουργείο, οι υβριδικές τέχνες. Φέτος, δεν έλαβε καμιά επιδότηση δημοτική ή κρατική. Παρ’ όλα αυτά πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων που όμως δεν το στήριξε οικονομικά. Θα αναφερθώ σε δύο ιδιαίτερες conceptual παραστάσεις δρόμου των ομάδων Eequipoiz και Motus terrae.

Oι Μotuς terrae στις Αστικές παρεκλίσεις σε δημόσιο χώρο, ξεκινούν μέσα στη ροή της καθημερινότητας. Ένας άντρας μιλάει στο κινητό. Σε λίγο μια γυναίκα εμφανίζεται. Η συνάντησή τους γρήγορα μετατρέπεται σε έντονο καβγά, ακόμα και με σωματική βία. Εκτονώνονται και απελευθερώνονται. Η βίαιη, ασφυκτική τους σχέση μεταμορφώνεται σε σχέση αγάπης. Ξαφνικά, παίρνουν ντουντούκες και με καταιγιστικό τρόπο θέτουν ερωτήματα για τον δημόσιο χώρο και τον τρόπο χρήσης του, για τον περιορισμό των κοινόχρηστων χώρων, για το κάρι που αναδύεται από την κουζίνα των μεταναστών… Οι Motus terrae δημιουργούν ένα απλό δρώμενο που θέτει εν τάχει όλη την προβληματική γύρω από τη χρήση του δημόσιου χώρου, ζητώντας την ενεργή συμμετοχή μας: «ήρθε η στιγμή να “αυτο-ενεργοποιηθούμε” ο καθένας είναι κομμάτι της εξίσωσης». Οι Εequipoiz είναι μια ομάδα σύγχρονου τσίρκου που επιδίδεται, ανάμεσα στα άλλα στο θέατρο των αντικειμένων. Στις παραστάσεις τους χρησιμοποιούν συχνά τα ίδια αντικείμενα. Κάθε φορά όμως, εξελίσσουν και παραλλάσσουν την παράστασή τους. Χαρακτηριστι-

κά της δουλειάς τους.: η λεπτότητα, η ακρίβεια, και η καθαρότητα. Στο non+αντι-θέαμα, φτιάχνουν μια παράσταση σιωπής. Ντυμένοι στα μαύρα και με ολόλευκα αντικείμενα μιλούν αντίστοιχα για την ασχήμια και την ομορφιά, την απειλή και την ελπίδα. Ενορχηστρώνουν τη σχέση μας με το χώρο, δημιουργούν ένα πλαίσιο που διαρκώς μεταβάλλεται, για να κινηθεί το βλέμμα μας. Aρχικά χειρίζονται ένα λευκό τηλεκατευθυνόμενο μποτάκι που πέφτει πότε πάνω στον έναν, πότε πάνω στον άλλον θεατή σαν μια παιχνιδιάρική απειλή. Η απειλή κλιμακώνεται καθώς ένας ενοχλητικός μουσικός ήχος ακούγεται, και οι καλλιτέχνες τοποθετούν τη λέξη τοπίο έξω και πέρα από τον σκηνικό χώρο. Στο τρίτο μέρος, παίζουν ταχυδακτυλουργικά λευκές μπάλες, ένας ένας, με απόλυτη τάξη, σαν να συσκέπτονται πάνω στην «κρισιμότητα» της κατάστασης. Όταν αρχίζουν να πετούν ψηλά τα μαξιλάρια, όλα αλαφραίνουν, μαλακώνουν. Η ματιά τους στρέφεται στον ουρανό, σαν σε μια επίκληση του φωτός.

Βλέμμα_ Εικαστικά 20

Your Voice My Earing, 2010 Ραλλού Παναγιώτου, παραχώρηση ΑΜΡ

κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

Εικαστικά _Βλέμμα _Αντωνάκης Χριστοδούλου

Συνέντευξη με τη γλύπτρια Ραλλού Παναγιώτου

«Συνδέσεις» Με αφορμή την επικείμενη ατομική της έκθεση στην γκαλερί Ibid Projects στο Λονδίνο που εγκαινιάζεται μέσα στο Νοέμβρη, ο Αντωνάκης Χριστοδούλου συνομιλεί με τη γλύπτρια Ραλλού Παναγιώτου. Μια συνομιλία που ξεκίνησε στα μπαρ Pop και Au revoir, συνεχίστηκε από τηλεφώνου, πέρασε στο Skype μέχρι να αποτυπωθεί, έστω και αποσπασματικά, στις σελίδες του Κοντέινερ. Η Ραλλού Παναγιώτου ζει μόνιμα στη Γλασκώβη και η πρόσφατη δραστηριότητά της περιλαμβάνει την ατομική της έκθεση Heavy Make Up στην γκαλερί AMP και την επιμέλεια, μαζί με τον Ανδρέα Μελά, της έκθεσης Supernature στον ίδιο χώρο. Με τον Αντωνάκη Χριστοδούλου τούς συνδέουν 15 χρόνια γνωριμίας και στενής φιλίας.

Τι είναι γλυπτική; Γλυπτική είναι μια διαδικασία δημιουργίας που ξεκινά από μια τρομερή έλξη για το πώς είναι σχηματισμένα τα πράγματα, όπως η κλίση μιας μπανιέρας και το πώς καμπυλώνει, καθώς επίσης και από μια ορμητική ανυπομονησία. Η διαδικασία αυτή, για να είναι ακριβής, καταλήγει σε μια σειρά αναζητήσεων, καθυστερήσεων και μετατροπών και γίνεται επίπονη, αφού έρχεται σε σύγκρουση με κείνη την αρχική γενεσιουργό ανυπομονησία.

μέσα σε πίνακες και φράσεις.

Τι είναι χώρος; Χώρος είναι κάτι που σχηματίζεται στο κεφάλι σου και σταματά εκεί που εσύ επιλέγεις ή δέχεσαι.

Η γλυπτική της Ραλλούς Παναγιώτου πηγάζει από την παραδοχή ότι ο μοντερνισμός, έχοντας χάσει τη λειτουργική του υπόσταση, επανέρχεται ως σύμβολο σε διάφορες εκφάνσεις…

Τι είναι όγκος; Όγκος όπως και η έλλειψή του είναι ένας τρόπος να διαχειριστείς το χώρο. Αυτή η διαχείριση μπορεί να συνδέεται στενά με έννοιες όπως του εμποδίου, της πρόσβασης, του αποκλεισμού, της έκθεσης, της συμπερίληψης, της μετατόπισης κ.λπ. Πώς περιγράφεις με μια λέξη/φράση τη δουλειά σου; Κάνω συνδέσεις. Ποιες είναι οι κυριότερες αναφορές σου; Ποιοι άλλοι γλύπτες σε έχουν επηρεάσει; Οι αναφορές μου είναι και μεταβλητές και «αναλώσιμες» και πολλές φορές έμμεσες. Επίσης δεν προέρχονται τόσο από τη γλυπτική όσο κυρίως από τη ζωγραφική, την αρχαιολογία, καθώς και από φιλμ, μουσικά βιντεοκλίπ και βιντεοπαιχνίδια. Η γλυπτική που με έχει επηρεάσει περισσότερο βρίσκεται

Τι φύλο είναι η δουλειά σου (αν έχει); Για κάποιο λόγο αισθάνομαι πως αν είχε θα ήταν άντρας. Η δουλειά μου δεν έχει φύλο. Και δεν πραγματεύεται θέματα φύλου επίσης. Φαντάζομαι πως η εντύπωση της δουλειάς μου ως ανδρική προέρχεται από μια στερεοτυπική αντίληψη που βλέπει τους μεγάλους όγκους και τα βαριά υλικά ως κατ’ εξοχήν ανδρικά. Προφανώς αυτή η άποψη είναι αφελής.

Εσύ το πιστεύεις αυτό και, αν ναι, γιατί; Σίγουρα το πιστεύω γιατί εγώ το έγραψα. Τα έργα μου σχετίζονται μεταξύ άλλων με την ιδέα της τελεολογικής σύγκρουσης του «αρχετυπικά» μοντέρνου με την αναπόφευκτη φθορά του. Με ενδιαφέρει η συνειδητοποίηση του Μοντερνισμού, η επανασυνάντηση μαζί του με μια φαντασμαγορική τυχαιότητα, και η διαπίστωση της ακυρωτικής μετατροπής του σε μνήμη και της επαναφοράς του ως σύμβολο. Κυρίως με ενδιαφέρει αυτή η αρχαιολογία του μοντέρνου όπως συναντάται στη χωροταξία μουσικών βιντεοκλίπ του ’80, σετ σκηνών, βιντεοπαιχνιδιών και τελοσπάντων όπου αλλού την εντοπίζω. Ποια η σχέση της δουλειάς σου με τη

μουσική; Η σχέση της δουλειάς μου με τη μουσική είναι άμεση μόνο σε ένα πρώτο, συναισθηματικό κυρίως επίπεδο, καθώς και σε ένα τελευταίο, επικυρωτικό. Η πιο έντονη σχέση της δουλειάς μου με τη μουσική διαμεσολαβείται από εικόνες κυρίως και λόγο. Ποια η σχέση της δουλειάς σου με την αφήγηση; Κατακερματισμένη και κρυπτική. Ποιά η σχέση της δουλειάς σου με την ιστορία; Η σχέση της δουλειάς μου με την ιστορία είναι άρρητη και φυσική. Και γι’ αυτό κατακερματισμένη και αφηρημένη. Ποιά η σχέση της δουλειάς σου με τη ζωή; Απολύτως υπαρκτή. Κατασκευάζω τα έργα μου με τρόπο βιωματικό και με σκοπό μια υπολογισμένη βιωματική εμπειρία. Ποια η σχέση της δουλειάς σου με το θάνατο; Με ενδιαφέρει ξεκάθαρα ο θάνατος των αντικειμένων, η ψυκτική κατάσταση του μουσείου, του ωδείου κ.λπ. Επίσης, η δουλειά μου διατρέχεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις ιδέες της διατήρησης, της απώλειας, της χωροταξικής διαταραχής που μπορεί να οδηγεί τα πράγματα σε ένα τέλος, και της επιμελημένης παραχώρησης ή άρνησης οποιουδήποτε θεάματος ή εμπλοκής. Αυτές είναι οι πιο κοντινές σχέσεις που μπορώ να σκεφτώ. Ποια η σχέση της δουλειάς σου με τη μνήμη; Η δουλειά μου αντλεί πολύ

από τη μνήμη, αλλά από τα σημεία όπου η μνήμη έχει φιλτραριστεί τόσο ώστε να έχει αντικειμενοποιηθεί. Δεν χρησιμοποιώ υλικά από τη μνήμη εν θερμώ, παρά μόνο κατ’ εξαίρεση. Ποια υλικά χρησιμοποιείς; Ποιο προτιμάς; Ο τρόπος που επιλέγω υλικά είναι εννοιολογικός και εξωφρενικά αυστηρός. Δεν είναι θέμα προτίμησης γενικά. Ποιο είναι το αγαπημένο σου γλυπτό; Το αγαπημένο μου γλυπτό από τα δικά μου είναι το We Will Fall. Από το τεράστιο φάσμα της γλυπτικής μου είναι αδύνατο να ξεχωρίσω μόνο ένα. Τα αγαπημένα μου γλυπτά σχηματίζουν ένα πυκνό σύστημα από το οποίο δεν μπορώ να αποκολλήσω μία μόνο μονάδα παρά μόνο ευκαιριακά. Με ενδιαφέρουν όλα σε οργανωμένες σχέσεις με τα υπόλοιπα. Ποιo είναι το πιο όμορφο αντικείμενο; Τα αντικείμενα αλλάζουν ανάλογα με τη θέση που παίρνεις απέναντί τους. Κάτι που υπάρχει ως το πιο όμορφο αντικείμενο στον κόσμο βρίσκεται μόνο στα κινέζικα παραμύθια. Τι είναι αρμονικό / ισορροπημένο; Εξαρτάται αν μιλάμε για κάτι φυσικό ή για κάτι τεχνητό. Τα φυσικό είναι πάντα αρμονικό γιατί δεν χρειάζεται να δικαιολογηθεί. Το τεχνητό πρέπει να δικαιολογηθεί ως τέτοιο. Αλλά γενικά δεν ξέρω ποιον πολυενδιαφέρει τι είναι αρμονικό και ισορροπημένο. Εμένα δεν με ενδιαφέρει πολύ. Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Βλέμμα_Ρεπορτάζ 22

_Χριστιάνα Μπάκα

Ζωντανή βιβλιοθήκη ή πώς τα ζωντανά βιβλία σκοτώνουν τις προκαταλήψεις

Ένα τραπέζι, ένας αναγνώστης και ένα βιβλίο με φωνή, νου, ψυχή και μια δικιά του ανθρώπινη ιστορία να σου αφηγηθεί. Δεν είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας αλλά μια ιδιαίτερη βιβλιοθήκη που εδώ και ένα χρόνο λειτουργεί στην Αθήνα. Η Ζωντανή Βιβλιοθήκη δεν αποτελείται από χάρτινα βιβλία, αλλά από ανθρώπους έτοιμους να μοιραστούν. Αν κάθε «κανονικό» βιβλίο σού ανοίγει ένα παράθυρο στον κόσμο, τότε αυτά τα «ζωντανά» βιβλία είναι ένας καθρέφτης που αντανακλά τις προκαταλήψεις σου και σε φέρνει αντιμέτωπο με αυτές. Η ιδέα της Ζωντανής Βιβλιοθήκης γεννήθηκε σε μια ομάδα εφήβων πριν μια δεκαετία στη Δανία, όταν ένας μουσουλμάνος δέχτηκε ρατσιστική σωματική επίθεση. Αυτή η ομάδα προσπάθησε να βρει τρόπους αντιμετώπισης της βίας που προέρχεται από το ρατσισμό και κυρίως μια μέθοδο που στοχεύει στην άρση των προκαταλήψεων μέσω της ουσιαστικής γνωριμίας με τον «άλλο», μέσω της ανθρώπινης, αδιαμεσολάβητης επαφής. Για πρώτη φορά, λοιπόν, τον Ιούνιο του 2000 δοκιμάστηκε η ιδέα σε ένα μεγάλο σκανδιναβικό φεστιβάλ. Στα επόμενα χρόνια ζωντανές βιβλιοθήκες δημιουργήθηκαν σε πάρα πολλές χώρες παγκοσμίως. Στο 15ο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ τον περασμένο Ιούνιο, γνώρισα την ελληνική εκδοχή της Ζωντανής Βιβλιοθήκης. Η διαδικασία σε γενικές γραμμές έχει ως εξής: Στο χώρο που συμβαίνει η «ζωντανή βιβλιοθήκη» υπάρχει ένας πίνακας με τους τίτλους των βιβλίων ανάμεσα στους οποίους διαβάζουμε: «Άκρων Χρήση… μια ιστορία για το πέρασμα στο καθαρό», «Δεν μιλώ καθαρά,

κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

μιλώ ξεκάθαρα». «Ακούοντας δυο κόσμους», «Οι άνθρωποι πεθαίνανε στο δρόμο σαν τα κοτόπουλα», «Αντιρρησίας συνείδησης», «Είμαι γκέι, γιατί όχι και αιμοδότης;». Ζωντανές ιστορίες μεταναστών, πρώην χρηστών, ατόμων με αναπηρία, ομάδων που έχουν υποστεί χρόνιο θεσμικό και κοινωνικό ρατσισμό. Αφού διαλέξεις το βιβλίο-άτομο που θες, σε οδηγεί κάποιος σε ένα τραπεζάκι και φέρνει και το βιβλίο σου. Σε περίπτωση που ο αναγνώστης

Απώτερος στόχος μας είναι η αλλαγή που μπορεί να έρθει σε έναν άνθρωπο, στις αντιλήψεις του, αλλά κυρίως μας ενδιαφέρει να φέρουμε κοντά τούς ανθρώπους και να μιλήσουν στοχευμένα στο κομμάτι των διακρίσεων. δεν μιλάει τη γλώσσα του βιβλίου, η Βιβλιοθήκη παρέχει και ένα λεξικό (διερμηνέα) σε οποιαδήποτε γλώσσα (και στην ελληνική νοηματική). Ο μέσος χρόνος ανάγνωσης είναι 30 ως 50 λεπτά στα οποία ο αναγνώστης μπορεί να θέσει όποια ερώτηση επιθυμεί στο βιβλίο, αρκεί βέβαια να μην το προσβάλει. Οι βιβλιοθηκάριοι προσπαθούν να διαφυλάξουν ένα κλίμα ασφάλειας και διακριτικότητας ενώ μια μικρή ομάδα κάνει απασχολεί δημιουργικά τα παιδιά των αναγνωστών. Στο τέλος της διαδικασίας τα μέλη ζητάνε από τον αναγνώστη να συμπληρώσει ένα ερωτηματολόγιο αξιολόγησης. Βέβαια, τα είδη της Βιβλιοθήκης ποι-

κίλουν. Στην Αυστραλία για παράδειγμα την Ζωντανή Βιβλιοθήκη την έχουν υιοθετήσει οι δημοτικές βιβλιοθήκες, έχει σταθερή «κατοικία» και λειτουργεί όπως μια κανονική. Στην ελληνική εκδοχή της η Βιβλιοθήκη είναι κινητή. Τα μέλη διοργανώνουν ένα event, το ανακοινώνουν και οι αναγνώστες που προσέρχονται έχουν για τέσσερις ως έξι ώρες την δυνατότητα να «διαβάσουν» τα «βιβλία». Ως τώρα έχουν γίνει τρεις τέτοιες εκδηλώσεις, με σημαντικότερη αυτήν στο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ. Η Ζωντανή Βιβλιοθήκη θα ανοίξει ξανά τον ανθρώπινο πλούτο της για το κοινό στα τέλη Νοεμβρίου σε μια μεγάλη εκδήλωση που ήδη προγραμματίζεται. Η Ζωή, από τα ιδρυτικά μέλη της ομάδας εξηγεί: «Είμαι πολύ ικανοποιημένη που συμμετέχουν όλοι ισότιμα στην ομάδα, που στήσαμε ένα είδος κοινωνικού πειράματος, που όλοι χαράζουν το ιδεολογικό πλαίσιο της ομάδας, με σύνθημα για εμάς, με εμάς και από εμάς. Αυτή τη στιγμή τα μέλη συνολικά είναι γύρω στα 50 άτομα, αριθμητικά έχουμε γύρω στα 25 βιβλία, δεν έχουμε κάποια νομική μορφή, έχουμε αποφασίσει να το κρατήσουμε σε κινηματικό επίπεδο, με αυτοοργάνωση, αυτοχρηματοδότηση, με όραμα την άρση του ρατσισμού, των προκαταλήψεων και του κοινωνικού στίγματος. Απώτερος στόχος μας είναι η αλλαγή που μπορεί να έρθει σε έναν άνθρωπο, στις αντιλήψεις του, αλλά κυρίως μας ενδιαφέρει να φέρουμε κοντά τους ανθρώπους και να μιλήσουν στοχευμένα στο κομμάτι των διακρίσεων. Καλούμε κόσμο να έρθει με στόχο θεωρητικά τον μέσο πολίτη που μπορεί να μην είναι καν υποψιασμένος και να έχει πολλές προκαταλήψεις μέσα του αλλά στόχος είναι και η ομάδα αυτή που θε-

ωρεί τον εαυτό της “ευαισθητοποιημένη”. Δεν υπάρχει ένας άνθρωπος στον κόσμο που να μην έχει προκατάληψη μέσα του. Έλα και διάλεξε την πιο ισχυρή σου προκατάληψη». Η Πωλίνα, βιβλίο η ίδια με τίτλο «Περιορισμός στην όραση ή στην αποδοχή», εκπροσωπεί την ομάδα με απώλεια όρασης και λέει: «Τη διαδικασία της ανάγνωσης θα τη χαρακτήριζα μια πολύ συναισθηματική διαδικασία. Γιατί κάθε αναγνώστης προσέρχεται με ένα συγκεκριμένο υπόβαθρο και μεταφέρει βιώματα, η σχέση είναι αμφίδρομη σε ένα βαθμό. Πάνω στην ανάγνωση βγαίνουν προκαταλήψεις οι οποίες υποβόσκουν, αρνητικές αλλά και θετικές διακρίσεις». Η Ξένια, ιδρυτικό μέλος της Βιβλιοθήκης καθορίζει ως ζητούμενο από τον αναγνώστη «να έχει ερωτήσεις θετικές ή αρνητικές, να ακούσει το βιβλίο. Αλλά και το να κάτσει κάποιος ρατσιστής στο τραπέζι με το αντικείμενο του ρατσισμού του και φεύγοντας να πει ευγενικά “δεν μου αλλάξατε γνώμη, αλλά χάρηκα την κουβέντα” είναι κάτι. Δεν πρόκειται να κάνουμε τους ανθρώπους σούπερ ανεκτικούς, ούτε καν τους εαυτούς μας. Και εδώ, μες στη Βιβλιοθήκη ο καθένας μας δίνει αγώνα να εκπαιδευτεί και να πολεμήσει τις δικές του προκαταλήψεις. Υπάρχει μεγαλύτερη ανοχή σε κάποιες ομάδες τα τελευταία χρόνια. Δεν νομίζω όμως ότι η ανοχή είναι αποδοχή. Ατομικά πολλοί άνθρωποι έχουν αλλάξει. Συλλογικά έχουμε πρόβλημα. Ο ρατσισμός έχει αυξηθεί και τα βήματα προς τα εμπρός είναι αργά».

http://livinglibrary.gr/

Θεωρία της Γαίας _Βλέμμα _Θάνος Κουτσιανάς

Τροφή για σκέψη

Η οικολογική, κοινωνική, οικονομική και ενεργειακή κρίση είναι αλληλένδετες, σε τοπικό, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Η κρίση ρίχνει σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο τη βαριά σκιά της. Κάποιοι υποστηρίζουν πως το παιχνίδι είναι προκαταβολικά χαμένο. Αλλά απάντηση στην ηττοπάθεια δίνουν άνθρωποι και κινήματα, που μας υπενθυμίζουν ότι πανανθρώπινες αξίες δεν σβήνονται εύκολα από τον χάρτη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το κίνημα Terra Madre (Μητέρα Γη), το οποίο ως παγκόσμιο δίκτυο (http:// www.terramadre.info) διέσωσε, στηρίζει και εκφράζει τη συλλογική σοφία τών κατά τόπους παραγωγών, αγροτών, ψαράδων, νομάδων βοσκών και οικοτεχνών-βιοτεχνών. Οι ταπεινοί αυτοί άνθρωποι, γυναίκες και άνδρες, είναι περήφανοι για τη δράση τους. Πολλοί από αυτούς μιλούν γλώσσες που τελούν υπό εξαφάνιση και διατηρούν με φροντίδα την παράδοσή τους. Με όχημα το Slow Food (http://www. slowfood.com/) δικτυώνονται με βάση τη βιωμένη εμπειρία, την ευθύνη και τη χαρά της ζωής, αποδεικνύοντας πως δεν υπάρχουν εμπόδια, ούτε σύνορα,

για ανθρώπους που αγαπούν, σέβονται και καλλιεργούν τη Γη με το δικό τους αυθεντικό, παραδοσιακό τρόπο. Ο Carlo Petrini, ιδρυτής και πρόεδρος του Slow Food («Αργό Φαγητό»), ο οποίος συλλέγει επί χρόνια τις ιστορίες αυτών των ανθρώπων, γράφει*, πως «ενώ όλοι μιλάμε για φαγητό – εκλαμβάνοντάς το από αναγκαίο στοιχείο επιβίωσης μέχρι τηλεοπτικό υλικό για διάφορες εκπομπές– το παράδοξο είναι σήμερα πως δεν κατανοούμε τη σημασία της λέξης «τρέφομαι». Το κραταιό παγκοσμιοποιημένο σύστημα διατροφής εκμεταλλεύεται με όλο και πιο γοργούς ρυθμούς τα φυσικά αποθέματα και τα προϊόντα της Γης, χωρίς όμως να καταφέρνει να ικανοποιεί τις υπάρχουσες ανάγκες. Αυτή η καταστροφική ιδεολογία ενδέχεται να φτάσει στο έπακρο. Με την τακτική που τηρούμε, είναι δυνατό να καταστούμε οι ίδιοι αναλώσιμοι σαν προϊόντα, χάνοντας τη δυνατότητα να είμαστε δημιουργικοί και δραστήριοι, οπότε μετατρεπόμαστε σε αντικείμενο του παραδόξου: ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπιζουμε την τροφή, τελικά τρώει εμάς τους ίδιους. Γι’ αυτό πρέπει να επαναξιολογήσουμε τις αρχές μας και

Το παράδοξο σήμερα είναι ότι ενώ όλοι μιλάμε για φαγητό δεν κατανοούμε τη σημασία της λέξης «τρέφομαι».

το χρήμα, η πρόσβαση στην αληθινή τροφή και την ευχαρίστηση δεν είναι εφικτή για τους πολλούς. Ορισμένοι προβάλλουν το επιχείρημα πως η ευχαρίστηση δεν είναι συμβατή με την πνευματικότητα, την πολιτική συνέπεια και την προστασία του περιβάλλοντος. Όμως η ευχαρίστηση είναι δημοκρατική από τη φύση της, μας καθιστά ενεργούς, κι ας σημαίνει αυτό μικρές κινήσεις βελτίωσης της καθημερινής ζωής. Έτσι, η επιλογή τροφής με συνειδητότητα και δημιουργικότητα, μπορεί να είναι μια σαφής πολιτική πράξη.

να κατανοήσουμε την έννοια της τροφής, ώστε να την επιλέγουμε και να τρεφόμαστε χωρίς να αφήνουμε τους εαυτούς μας να καταναλώνονται. Επιλέγοντας να λειτουργήσουμε ως υπεύθυνοι καταναλωτές, ίσως καταφέρουμε να ξαναδώσουμε στο ρήμα «τρέφομαι» την αρχική του έννοια.

Σε μια δυσοίωνη εποχή, προτιμότερη ίσως η βραδύτητα και οι επιλογές που μάχονται υπέρ μιας άλλης πραγματικότητας, παρότι είναι λιγότερες και πιο περίπλοκες. Αλλά αυτή είναι και η ευκαιρία μας, όχι τόσο για να αλλάξουμε τον κόσμο, αλλά για να αλλάξουμε μαζί του.

Το Slow Food ορίστηκε ως ένα «κίνημα για την προστασία και το δικαίωμα στην ευχαρίστηση». Σε μια καταναλωτική κοινωνία, όπου η δύναμη μετριέται με βάση τον πλούτο και

* Carlo Petrini, Terra Madre Forging a New Global Network of Sustainable Food Communities, εκδόσεις Chelsea Green.

Βλέμμα_ Διαδίκτυο 24

_logo31

#logo 31 Όλα ξεκίνησαν όταν η ΟΝΝΕΔ αποφάσισε να προκηρύξει έναν ανοιχτό διαγωνισμό με ανοιχτή ψηφοφορία στο διαδίκτυο προκειμένου να επιλέξει το νέο της λογότυπο. Προφανώς, ήθελε να εμφανιστεί ως μια οργάνωση νεολαίας που ζει (και) μέσα στα social media, και αφουγκράζεται τον παλμό της νέας γενιάς. Όμως δεν υπολόγισαν σωστά... Γιατί η διαδικτυακή κοινότητα έχει έναν αφθόρμητο δικό της τρόπο να αποβάλλει εκείνους που θεωρούν αυτό το χώρο ελευθερίας ως τσιφλίκι τoυς και μάλιστα δεν είναι έτοιμοι να παίξουν με τους άγραφους νόμους του παιχνιδιού.

τοί να χρειάζονται μια ιστορική περιγραφή τού πώς και γιατί προέκυψε το project logo31. Σε αυτή την περίπτωση, υπάρχουν τουλάχιστον 4 posts που εξηγούν πολύ αναλυτικά το ιστορικό και έμμεσα περιγράφουν το υπόβαθρο αυτής της πρωτοβουλίας. Αυτά είναι: του nassoskappa, του bunnysuicides, του chaka-khan και του zlatkogr. Το καθένα με τον τρόπο του αλλά και όλα μαζί, δίνουν μια πολύ αναλυτική περιγραφή τής πραγ-

Η παράξενη ιστορία του ενός διαδικτυακού πρότζεκτ ή πώς οι ψηφιακές κοινότητες μπορούν να επηρεάσουν αναλογικές αποφάσεις. δημιουργικότητας» όπου το project logo31 την καλεί να συμμετέχει. Έτσι, το project κάνει την εμφάνισή του όχι απλά σαν αντίδραση απέναντι σε μια επικοινωνιακή γκάφα (αυτή τη διάσταση την καλύπτει εξαιρετικά η λίστα #logo31 στο twitter), αλλά σαν μια δημιουργική πρωτοβουλία με αφορμή μια γκάφα. Απέναντι δηλαδή σε αυτό που κάποιοι παραδοσιακά ονομάζουν πολιτική, γεννιέται μια

Όταν λοιπόν ξαφνικά αυτή η απροσδιόριστη ομάδα που ονομάζεται «διαδικτυακή κοινότητα» συντονίστηκε ψηφίζοντας το παρωχημένο λογότυπο με τον αριθμό 31 ( με μότο: με καράβι τα όνειρά μας και τον ήλιο στη καρδιά μας, ΟΝΝΕΔ) κάνοντας πλάκα, αναδεικνύοντάς το πρώτο στο διαγωνισμό, η υπόθεση άρχισε να στραβώνει για την οργάνωση νέων της Νέας Δημοκρατίας. Και κάπου εκεί, την ώρα που οι υπεύθυνοι της ΟΝΝΕΔ απέσυραν από το διαγωνισμό το λογότυπο 31, ξεκίνησε η ιστορία του «δικού μας» logo31. Την οποία ιστορία και τις προεκτάσεις της μας αφηγούνται κάποιοι από εκείνους που κρύβονται πίσω από το project logo31, που έχει ήδη αρχίσει να κυκλοφορεί ελεύθερο στην πόλη. Τι είναι το project logo31 (www. logo31.com & @project_logo31); Ίσως τελικά το θέμα είναι τι δεν είναι: και αυτό είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση. Ας περιγράψουμε λοιπόν τι δεν είναι. Ή τουλάχιστον τι δεν θα θέλαμε να είναι: αντι-πολιτική καμπάνια / πολιτική καμπάνια / καταναλωτικό viral / διαγωνισμός λογότυπου / τρολάρισμα / σκέτη πλάκα / ακόμη μια διαδικτυακή ανοησία. Καλύτερα τώρα; Ίσως, ναι, αλλά ενδεχομένως όχι αρκετά ξεκάθαρο για τους περισσότερους. Πιθανόν αρκεκοντέινερ | Νοέμβριος 2010

ματικά απίθανης ιστορίας που οδήγησε στην ύπαρξη του project logo31. Συνοπτικά λοιπόν η ιστορία έχει ως εξής: το logo31 ξεκινά ακριβώς στο σημείο που τελειώνει η θλιβερή πρωτοβουλία της ΟΝΝΕΔ ή ακόμη καλύτερα, τη στιγμή που η πρωτοβουλία της ΟΝΝΕΔ περνάει σε δεύτερη μοίρα και στο προσκήνιο έρχεται η δημιουργική δυναμική της ψηφιακής κοινότητας και το περιεχόμενο που η κοινότητα αυτή μπορεί να προσφέρει μαζικά μπροστά στην «άσκηση

ουσιαστικά πολιτική πρωτοβουλία, όπου το «πολιτικό» διακύβευμα δεν έχει πια να κάνει με τη λαγνεία ενός συμβόλου (λογότυπο ΟΝΝΕΔ) αλλά με το «παιχνίδι» πάνω σε ένα κατά τα λοιπά απολίτικο σύμβολο: τη λέξη #logo31 – και μόνο αυτή. Για μας λοιπόν, η πολιτική που μας λείπει είναι αυτό ακριβώς το δημιουργικό παιχνίδι: η συμμετοχή τού καθένα μας σε μια ομαδική διαδικασία χωρίς συμβολικούς στραγγαλισμούς, με κέφι, με πρωτοτυπία, με ελευθεριακή διάθεση, με χιούμορ και με άποψη. Στο μεταξύ

παρά τις αρχικές μετριοπαθείς προβλέψεις μας, το project logo31 μεγαλώνει με όρους viral, αλλά ταυτόχρονα έξω από οποιαδήποτε επικοινωνιακή λογική των παραδοσιακών media. Και αυτό γιατί οι συμμετέχοντες δεν καταναλώνουν απλά κάποιο μήνυμα αλλά «πατώντας» στο μέσο κατασκευάζουν το μήνυμα, ενώ ταυτόχρονα, με το περιεχόμενο που ο καθένας τους επιλέγει, απελευθερώνουν κάθε είδους συνειρμούς: χρησιμοποιώντας μια πολύ απλή φόρμα, ντύνουν τα λογότυπά τους την αισθητική που θέλουν να αναδείξουν ή να καυτηριάσουν και περνούν μηνύματα που τους εκφράζουν, παράγοντας πραγματικά πρωτόπυπες ιδέες. Παράλληλα, όλοι μαζί συμμετέχουν σε ένα παιχνίδι διάδοσης και ανταλλαγής αυτού του περιεχομένου, με τρόπο και ρυθμό που σπάνια έχουμε ζήσει στο ελληνικό internet – τη στιγμή που γράφουμε αυτό το post, έχουμε 174 post/συμμετοχές και πάνω από 10.000 επισκέψεις στο site που πριν από μια εβδομάδα δεν υπήρχε… Ξεκινήσαμε το project logo31 μέσα από την ανάγκη να δείξουμε τι δεν είμαστε και τι δεν θα θέλαμε ποτέ να γίνουμε. Ακόμη κι αν όλο αυτό κρατήσει πολύ λίγο, όλοι είμαστε πια κάτι που πολλοί άλλοι θα ήθελαν να είναι: μια δημιουργική κοινότητα. Αυτό δεν είναι απλά σπουδαίο, είναι πολύ σημαντικό και –απέναντι στις λογικές που μας έχουν εξαντλήσει– βαθιά πολιτικό. Αν μη τι άλλο, το #logo31 απέδειξε ότι οι ψηφιακές κοινότητες μπορούν να επηρεάσουν τις αναλογικές αποφάσεις. Με το project logo31 ας δείξουμε ότι οι ψηφιακές κοινότητες μπορούν να δημιουργήσουν περιεχόμενο και ουσία εκεί που οι συμβατικές λογικές σταματούν να κατανοούν. Α, και ένα τεράστιο και ταπεινό thank you people. And keep on being creative :)

Φεμινύστα _Βλέμμα _Μελίνα Σπαθάρη

love, sex, culture, ladybussiness

The girls are all right

Σπάνια βλέπεις γκέι χαρακτήρες στο σινεμά, κι ακόμη πιο σπάνια γυναι� κείους γκέι χαρακτήρες. Όταν αυτό συμβαίνει, συνήθως έχεις τους μου� τζαχεντίν των ομοφυλοφιλικών κοι� νοτήτων να βγάζουν τους χάρακες και τα πιστόλια, να μετρούν και να σημαδεύουν τον δημιουργό, αν διαπι� στώσουν πως δεν έπλασε το χαρακτή� ρα σύμφωνα με το ιδεολογικό πατρόν αλλά είχε «ρεβιζιονιστικές» τάσεις. Είναι η περίπτωση της Cholodenko που σκηνοθέτησε την ταινία Τα Παιδιά είναι εντάξει η οποία δείχνει δύο μεσόκοπες λεσβίες, τη Νικ (Ανέτ Μπένινγκ) και την Τζουλς (Τζουλιάν Μουρ) να προσπαθούν να φέρουν βόλτα ένα νοικοκυριό και δυο παιδιά στην εφηβεία τους σε ένα τυπικά μι�

κροαστικό αμερικανικό περιβάλλον. Η μια είναι γιατρός, κοντρόλ φρικ, με ξεκάθαρη κλίση στον –κοινωνικώς αποδεκτό– και διακριτικό αλκοολι� σμό που λέγεται και «τέσσερα κρα� σιά την ημέρα», και η άλλη είναι η βα� σίλισσα της επαγγελματικής αποτυχί� ας. Η σχέση τους περνά κρίση, ενδί� δουν όλο και πιο σπάνια στην ένοχη απόλαυση ενός dvd με αντρικό γκέι πορνό, και δεν φαντάζονται πως «το άχυρο που σπάει τη ράχη της καμή� λας» θα έρθει σύντομα με τη μορφή ενός στρέιτ άντρα που θα μπει ανάμε� σά τους. «Δείχνοντας μια λεσβία που ερωτεύεται στρέιτ άντρα και έχει ανά� γκη το πέος του στο τέλος της ημέ� ρας για να νιώσει καλά, η ταινία δεν κάνει τίποτα άλλο από το να καθη�

συχάζει το συντηρητικό κοινό για το μέλλον της αγίας οικογένειας», ήταν τα επικριτικά σχόλια. Αλλά το αυτί της Cholodenko δεν ιδρώνει εύκολα. Γκέι μητέρα η ίδια, δηλώνει ευθαρσώς πως δεν την ενδιαφέρει καθόλου να κάνει �� gay�� politics�� ή επαναστατικό σι� νεμά με την ταινία, κι αν κάποιοι ρι� ζοσπάστες διαφωνούν, μάλλον έχουν δίκιο, γιατί η ταινία δεν απευθύνε� ται σ’ αυτούς αλλά σε ένα άλλο, μέιν� στριμ κοινό που αγαπά να βλέπει κω� μωδίες οικογενειακών ηθών. Πράγ� ματι, η ταινία δεν είναι μια πολεμι� κή για τα γκέι δικαιώματα, δεν είναι καν μια μπεργκμανική κάθοδος στην κόλαση της συζυγικής ζωής αλλά πε� ρισσότερο μια αστεία καταγραφή της σύγχρονης δυσλειτουργικής πραγμα�

τικότητας των σχέσεων. Και σίγου� ρα το να βλέπεις δύο από τις καλύ� τερες ηθοποιούς να παίζουν δυο προ� βληματικές, αξιαγάπητες και ελάχι� στα glamorous «Θέλμα και Λουίζ» είναι μια απόλαυση από μόνη της. Ωστόσο, στοχεύοντας σε αυτό το «άλλο» κοινό, η ταινία καταφέρνει κάτι πολύ πιο «επαναστατικό» από αυτό που φανταζόταν η γκέι διανό� ηση του Μανχάταν: Να κάνει ένα τε� ράστιο, μαζικό κύμα θεατών να συ� μπαθήσει την ιστορία της Νικ και της Τζουλς, να νιώσει αλληλέγγυο με τα πάθη τους, να ταυτιστεί με τα κατσα� διάσματα, τα μεθύσια τους στο κρε� βάτι, το άγχος για τα παιδιά που με� γαλώνουν και φεύγουν, τον παράδο� ξο έρωτα που χτυπά την πόρτα εκεί που δεν το περιμένεις. «Αυτό που με ενδιέφερε» είπε η �� C�� . «είναι το γεγο� νός ότι τα όρια ανάμεσα στο γκέι και το στρέιτ πλέον μπερδεύονται, η αν� θρώπινη σεξουαλικότητα γίνεται όλο και πιο ρευστή και ολοένα περισσό� τεροι άνθρωποι –γκέι ή στρέιτ– επι� τρέπουν στον εαυτό τους να πειραμα� τιστούν με το φύλο που ως τώρα τους άφηνε αδιάφορους». Τα λόγια της C. επιβεβαιώνει το γεγονός ότι όλο και περισσότερες γυναίκες αποφασίζουν κάπου εκεί στα 40 να «βγουν από το ντουλάπι» και να δηλώσουν τις γκέι προτιμήσεις τους. Τέτοια ήταν και η περίπτωση της τραγουδίστριας Ali� �� son�� Goldfrapp�� που πρόσφατα εμφα� νίστηκε ως ζευγάρι με τη σκηνοθέ� τιδα Lisa Gunning, της Mary Portas που χώρισε πριν χρόνια το σύζυγο και τώρα ζει με τη συντάκτρια μόδας του Grazia�� Μ�� elanie� �� Rickey�� , ή της ηθο� ποιού �� Portia�� del�� Rossi�� που παντρεύ� τηκε την �� Ellen�� DeGeneris�� . Μια δεκα� ετία πίσω, όταν άρχιζε να κυκλοφορεί ο όρος lipstick lesbian, τα μόνα γνω� στά γκέι �� role�� models�� ήταν η Ναβρα� τίλοβα και η KD Lang. Σήμερα όμως το στερεότυπο της λεσβίας που γίνε� ται αποδεκτή μόνο ως αντρική ονεί� ρωξη στα πορνό περιοδικά, καταρ� ρίπτεται, και πλέον έχεις γυναίκες που θεωρούν must το να επιτρέψουν στον εαυτό τους να ζήσουν μια ντε� λούξ φαντασίωση «με κάποια που ξέ� ρει από λακ μαλλιών, μπορεί να μοι� ραστεί μαζί σου ένα μπουκάλι κρασί και να ζήσει ένα σαββατοκύριακο στο σπίτι σου χωρίς να το κάνει αχούρι». Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Βλέμμα_ Μόδα 26

κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

Μόδα _Βλέμμα _Tijana Prodanovic

Photo: Δημήτρης Μιχαλάκης

Αρσενικό και παλιά δαντέλα Βελούδο, δαντέλα, μετάξι, πέρλες, μπαλένες. Υφάσματα και υλικά που κολακεύουν το γυναικείο σώμα και του δίνουν πνοή. Η θηλυκότητα βγαίνει βόλτα στην πόλη: ρομαντζάδα, αποπλάνηση, φινέτσα και ατμόσφαιρα βγαλμένη από μπουντουάρ παλιού θεάτρου. Σομόν, φούξια, ροζ

και μπλε. Πούδρα, κότσος τα μαλλιά, και μακιγιάζ σχεδόν nude. Η τελευταία κολεξιόν της THEIA (Θεοδώρα Προβοπούλου) φθινόπωρο/χειμώνας 2011/12, παρουσιάστηκε στις 23 Οκτωβρίου. Δεν αντέξαμε: κρυφοκοιτάξαμε στα παρασκήνια από την «κλειδαρότρυπα».

www.theialab.com

Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Βλέμμα_ Πόλη 28

_Φωτεινή Γεωργακοπούλου - Στέλιος Μινωτάκης, αρχιτέκτονες

Ανάπλαση κέντρου 3D: Κωνσταντίνος Βορδοναράκης

Μερικές σκέψεις για το κέντρο της Αθήνας με αφορμή την προκήρυξη του διαγωνισμού για την ανάπλαση της πλατείας Θεάτρου. Τα τελευταία χρόνια το κέντρο της Αθήνας αποτελεί το Σημείο Μηδέν της πόλης καθώς παρουσιάζει σε υπερθετικό βαθμό όλα τα συμπτώματα μιας προχωρημένης υποβάθμισης σε συνδυασμό με την άναρχη ανάδυση ενός νέου πολυπολιτισμικού προσώπου της μητρόπολης. Σ’ έναν ονομαστικά παγκοσμιοποιημένο κόσμο όπου η ελεύθερη διακίνηση αφορά αποκλειστικά κεφάλαια και προϊόντα, η νομαδικότητα νομιμοποιείται μόνον όταν χαρακτηρίζει τις κινήσεις στελεχών εταιρειών (μέχρι που εξιδανικεύεται όταν αφορά προτάσεις αρχιτεκτονικής/design), ενώ το πρόβλημα του άλλου*, του πολιτικού/περιβαλλοντικού πρόσφυγα ή οικονομικού μετανάστη, παραμένει ανεπίλυτο. Το κέντρο της Αθήνας σε αντίθεση με τη μέση ευρωπαϊκή πόλη βρισκόταν ήδη σε τροχιά αποσύνθεσης, τόσο με τα πολυάριθμα εγκαταλειμμένα κτήριά του όσο και με τον ακυρωμένο δημόσιο χώρο του, και επομένως αποτελούσε ζήτημα χρόνου η πλήρωσή του από το ρεύμα των προσφύγων/μεταναστών.

κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

Πρόσφατα και με αφορμή τις επικείμενες δημοτικές εκλογές καθώς διάφορα κτηματομεσιτικά σενάρια «εξευγενισμού» οργιάζουν, η «λύση» της άμεσης καταστολής προωθείται ως η μοναδική εφαρμόσιμη για τους ελάχιστους πια μόνιμους κατοίκους και εργαζόμενους του κέντρου που τελούν σε παρατεταμένο καθεστώς απόγνωσης.

σημεία (υπαίθρια parking, υποβαθμισμένο και εγκαταλειμμένο κτηριακό αποθεματικό), καθώς και η σύναψη συνδέσεων μεταξύ καθιερωμένων και αναδυόμενων κέντρων (Βαρβάκειος Αγορά-πολυπολιτισμική αγορά στην οδό Μενάνδρου), μπορεί να ανακόψει αρχικά την τάση διάλυσης του αστικού ιστού.

Η εξαγγελία διαγωνισμών, αναγκαστικά εξωραϊστικού χαρακτήρα λόγω της οικονομικής κρίσης, δεν θα αντιστρέψει το κλίμα παρακμής και παραβατικότητας που επικρατεί σήμερα καθώς για κάτι τέτοιο απαιτούνται αφενός δράσεις ήπιας ανάπτυξης και ανάκτησης της αστικής μικροκλίμακας με ενεργή συμμετοχή όλων των συνιστωσών του προβλήματος και αφ’ ετέρου μια δυναμική και ταυτόχρονα συμβολική αρχιτεκτονική επέμβαση στο πρόωρα γερασμένο σώμα της πόλης που θα νοηματοδοτήσει την αναγέννησή της.

Το σχεδιαστικό συντακτικό τέτοιων προτάσεων περιλαμβάνει αρχιτεκτονικούς περιπάτους, κυκλοφορίες και χώρους συνάντησης που αναπτύσσονται σε επίπεδα πάνω από εκείνο του εδάφους καθώς και ενοποίηση όψεων για ενεργειακούς και αισθητικούς λόγους (πετάσματα ηλιοπροστασίας/κάθετες καλλιέργειες). Πιο συγκεκριμένα και όσον αφορά τις υπέργειες συναθροίσεις ο Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός (ΓΟΚ) του 1985 ενθάρρυνε τη χωροθέτηση κοινόχρηστων λειτουργιών σε δώματα πολυώροφων κτηρίων χωρίς ωστόσο ποτέ κάτι τέτοιο να γίνει κοινή πρακτική (άρθρα 9 & 16). Σήμερα που η κατοικία επιστρέφει στο κέντρο της πόλης μέσω της μετατροπής κτηρίων εμπορικού/βιοτεχνικού χαρακτήρα, υπάρχει η δυνατότητα να επανενταχθεί ο ημιδημόσιος χώρος που αναπτύχθηκε παλιότερα σε κλίμακα «γειτονιάς» σαν ενδιάμεσος μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού χώρου καθ’ ύψος και σε διαφορετικά επίπεδα.

H εισαγωγή νέων χρήσεων στην περιοχή μέσω της επανάχρησης υπαρχόντων κελυφών και η επιστροφή της κατοικίας (για παράδειγμα η μετατροπή του άδειου σήμερα κτηρίου της Διπλαρείου Σχολής στην Πλατεία Θεάτρου σε φοιτητική εστία/youth hostel), η ανάκτηση και δημιουργία νέου δημόσιου χώρου σε επιλεγμένα

Για να επιτευχθεί ωστόσο η βιωσιμότητα δράσεων όπως αυτές που αναφέρονται παραπάνω απαιτείται ένας νέος σχεδιασμός που θα υπερβαίνει τα κυρίαρχα μοντέλα εμπορευματοποίησης και θα δίνει προτεραιότητα σε αυτοδιαχειριζόμενες πρωτοβουλίες ενδυνάμωσης της κοινότητας των πολιτών μέσα από μια επαναδιαπραγμάτευση του ορισμού του αστικού περιβάλλοντος σε συνδυασμό με την αυξανόμενη σπανιότητα του αγροτικού χώρου**. Λύσεις ανάγκης όπως οι αστικές καλλιέργειες της παλιάς πόλης της Αβάνας στις σημερινές συνθήκες γενικευμένης κρίσης γίνονται αναφορά και αντικείμενο έρευνας στα μεγάλα αστικά κέντρα (λαχανόκηποι στη Νέα Υόρκη, μελισσοκομία στο Παρίσι) και μπορούν να εφαρμοστούν και στο κέντρο της Αθήνας. Τέτοιες προτάσεις είναι η διαμόρφωση πράσινων δωμάτων και πιο συγκεκριμένα η δημιουργία «κήπων γειτονιάς» ακόμα και σε τυφλές όψεις πολυώροφων κτηρίων όπου ένα σύστημα από ράμπες/σκάλες επιτρέπει την προσέγγιση και συντήρηση του πρασίνου, η δημιουργία μικρών μονάδων αστικών βιοκαλλιεργειών σε κλίμακα οικοδομικού τετραγώνου, μικρές επιχειρήσεις πώλησης βιολογικών προϊόντων αστικών καλλιεργειών κ.ά. Iδανικά η αναδιαμόρφωση της Πλατείας Βαρβακείου που βρίσκεται στον άξονα των προαναφερόμενων αγορών θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για πιλοτικές βιοκαλλιέργειες οι οποίες θα αποτελέσουν πρότυπο για την εφαρμογή παρόμοιων δράσεων και σε άλλα σημεία της πόλης (βλ. άποψη από την αναδιαμορφωμένη Πλατεία Βαρβακείου προς την Πλατεία Θεάτρου).

* από τον τίτλο του βιβλίου του Τ. Τοντόροφ Η κατάκτηση της Αμερικής. Το πρόβλημα του άλλου (1982), εκδ. Νήσος, Αθήνα 2004 ** O Ιταλός αρχιτέκτονας Aldo Cibic και η ομάδα του παρουσίασαν το project τους: Rethinking Happiness στη Biennale 2010 στη Βενετία με κεντρικό άξονα την Αγροτική Αστικότητα (Rural Urbanism) (http://www. rethinkinghappiness.info/) www.playground4architecture.blogspot.com

Λογοτεχνία _Βλέμμα _Γιάννης Θωμάς

Παραναγνώσεις

Κουσούρια και απρόσεκτος Εκ των υστέρων και με κάποια ασφάλεια πλέον, μπορώ να πω ότι στη λειτουργία της ρηματικής ανταλλαγής προσέδιδα ανέκαθεν την αξία διφορούμενης δέσμευσης. Από τη μια προσπαθούσα να δικαιολογήσω την ύπαρξή της μέσα στην, ανακλητή βεβαίως και ως εκ τούτου απαραίτητη, υπευθυνότητα του ομιλητή, από την άλλη πνιγόμουνα στους περιορισμούς της. Ένας Γάλλος ποιητής είπε πως η γλώσσα είναι σαν δούρειος ίππος. Ντόπιος ομότεχνος παρατήρησε ότι εάν δεις άλογο που δεν κινείται για πολλή ώρα, περίμενε και θα βγούνε Έλληνες απ’ το στομάχι του. Και τα δύο ισχύουν, μόνο που απ’ το δικό μου «χάρισμα» βγήκαν Έλληνες μεν αλλά άκρως πολιτικοποιημένοι και δάσκαλοι. Δηλαδή γνώστες της αλήθειας με την οποία συνέπιπτε, λέει, η ομιλητική τους παραγωγή. Μεγάλη στεναχώρια. Προσπαθώντας να παρηγορήσω έναν φίλο, επειδή αγαπούσε τον Μπέκετ, επιχείρησα να του περιγράψω τη δική μου μονοδιάστατη και ανέξοδη ανάγνωση του Ιρλανδού, η οποία όχι μόνον δεν μου στοίχισε αλλά θα μπορούσα να πω, κι αυτό θα προσπαθήσω να κάνω, ότι τη διασκέδασα κιόλας μεταξύ άλλων συμφραζομένων. Αν κατάφερα κάτι από τη συμπόνια που πήγα να προσφέρω στον φίλο μου και ασχέτως με το εάν μου τη ζήτησε, ήταν ότι μπόρεσα να εξηγήσω κάτι στον εαυτό μου ή, τέλος πάντων, μία πτυχή εκείνης της παράδοξης προσέγγισης άρχισε να αποκτάει σημασία. Το ελάχιστο φως που είχε απομείνει από τον παρελθόντα μόχθο είχε, ας πούμε, ξαναζωηρέψει, διατρέχοντας τις ενδιάμεσες ως τώρα

αναγνωστικές εμπειρίες. Είχε λησμονηθεί και στερηθεί τις ανάσες αλλά ξανάνιωνε συνδεόμενο με ενδεικτικά σημεία της διαδρομής προς το παρόν.

της γλωσσικής παρανομίας, εκτινάχτηκε. Αυτά συνέβησαν πολλά χρόνια πριν, στην ηλικία που μόλις αρχίζουν να ανεβαίνουν τα γράδα.

Η ενασχόληση με τη λογοτεχνία σε αυστηρά επαρχιώτικο περιβάλλον δίνει τη δυνατότητα να μην είναι απαραιτήτως διακριτοί οι λόγοι που διαβάζει κανείς Μπέκετ απ’ αυτούς για τους οποίους απορροφάται από αναγνώσματα που αναφέρονται αποκλειστικά σε τρόπους συθέμελης και πανηγυρικής ανατίναξης κάθε εξουσιαστικού μηχανισμού. Έτσι, διάβαζα κάποιους συγγραφείς σαν την άλλη όψη της εξεγερτικής γιορτής και προς αναζήτηση κάποιου βορειοδυτικού περάσματος, αγνοώντας το ενδεχόμενο κάπου να καιροφυλακτούν πάγοι. Μέσα στην ομίχλη, έχωσα στο ίδιο τσουβάλι και άλλους. Δύο απ’ αυτούς, η αναγνωστική μου οπτική γωνία τούς συνέδεσε ανακλαστικά με ένα είδος χιουμοριστικής ανατροπής του συντακτικού αυτονόητου, απ’ το οποίο εξάλλου εμφορούνταν και ο βοηθός τού Τζόις. Επρόκειτο για τους Μάτεση και Σαχτούρη. Πρέπει, πριν αρχίσουν οι κραυγές, να κάνω κάπως πιο ξεκάθαρο το κλίμα της εποχής όπου ελάμβαναν χώρα αυτές οι αυθαιρεσίες. Νομίζω ότι αρκεί να πω ότι δεν βρέθηκε κανείς στον περίγυρό μου να με πληροφορήσει ότι οι συγγραφείς αυτοί «θεωρούνται» σκοτεινοί, απαισιόδοξοι και κάθε άλλο παρά χιουμοριστικοί. Με αυτή την άγνοια πορεύτηκα καθαρός, με όλο το βάρος της εκτίμησης να φορτώνεται στην τραμπάλα της μοναξιάς μου. Το ’βαλα να κάτσει στη μια πλευρά και η άλλη, όπου είχα ξεχάσει τον ενθουσιασμό

Εξυπακούεται ότι μιλάω για ένα χιούμορ απελευθέρωσης από τα δεσμά του σημαίνοντος το οποίο κατοικεί, είτε αμβλυμένο είτε αιχμηρό, μεταξύ μορφής και περιεχομένου (please mind the gap) και που πολύ μεγαλύτερη σχέση έχει με τη συγκίνηση παρά με το παράγωγο της κούρασης για το μεροκάματο κάθε Σεφερλή. Από τον Παύλο Μάτεση μου ’χει μείνει μια γλυκιά ανάμνηση παρόλο που με ξεγέλασε. Ο Παλαιός των ημερών και η Ύλη δάσους υπήρξαν για μένα έργα αποκαλυπτικά. Αποτέλεσαν οδηγούς απαλλαγής από τους φραστικούς νάρθηκες μες στους οποίους σφηνωμένος πορευόμουν εν αγαθότητι. Όμως, κάποια στιγμή που τον συνάντησα τυχαία σε μια πλατεία της Ρώμης και του είπα ότι θεωρώ τα διηγήματα της Ύλης δάσους το αποκορύφωμα της χιουμοριστικής του ιδιαιτερότητας, με γκρέμισε απαντώντας μου «μα πώς; αυτά είναι επικά»! Δεν είχα καταλάβει σωστά το χιούμορ του. Ύστερα μου χάρισε τη Μητέρα του σκύλου στα ιταλικά και τον ευχαρίστησα. Με το Πάντα καλά, μια, αν δεν κάνω λάθος, καρικατούρα του Τρίτου Στεφανιού, τον αποχαιρέτησα οριστικά. Γνώρισα τους στίχους του Σαχτούρη από τις μελοποιήσεις του εξαιρετικού μουσικού Μιχάλη Σιγανίδη. Με τον αδερφό μου, ο οποίος είχε προμηθευτεί όλα τα βιβλία του ποιητή, καθόμασταν και διαβάζαμε μαζί και

διαλυόμασταν στα γέλια δίχως ίχνος κοροϊδευτικής διάθεσης: συγκλονιζόμασταν από το, στη διαπασών, λεκτικό συνονθύλευμα και εν συνεχεία αυτοσχεδιάζαμε και ανταλλάζαμε σαχτουρικές μινιατούρες. Δεν διακρίναμε πουθενά καμία ήττα, μόνον απόλυτη συμπάθεια μέσα σε σπασμένα γλωσσικά στεγανά. Απεναντίας, δεν μ’ αρέσει καθόλου να γλιστράω. Ο Μπέκετ αποτέλεσε μια μορφή εφαλτηρίου, αλλά ως εκεί. Ο Γκοντό και μια κουτσουρεμένη ανάγνωση της τριλογίας ήταν αρκετά. Μυήθηκα κατά κάποιον τρόπο στις νοηματικές του αταξίες αλλά δεν μπόρεσα να βρω πολλά άλλα πράγματα. Πρόσφατα διαπίστωσα ότι ο Πρώτος έρωτας είχε μεταμορφωθεί σε ένα τελείως διαφορετικό κείμενο από αυτό που με είχε ενθουσιάσει πριν από δεκαπέντε χρόνια. Είμαι ταγμένος κυκλαδίτης και ως εκ τούτου μακριά από πάγους (και Πάγους). Πού καταφέρνει να πάει κανείς με μία τόσο ιδιότροπη αναγνωστική προσέγγιση; Όχι και πολύ μακριά. Αναγκάζεται ωστόσο να εξασκηθεί στην επένδυση της γνώμης του με διακυβεύματα, κάτι που πρακτικά δεν είναι πανεύκολο, και μαθαίνει, επίσης, να αποφεύγει μερικά κλισέ που περνάνε σωρηδόν πολύ κοντά από τη μύτη του σαν στενά φορεμένα παπούτσια. Π.χ., ποιητής της ήττας, νίκη της ήττας, λογοτεχνία της παραίτησης ή της αναμονής κ.τ.ρ.1 1. κ.τ.ρ.= και τα ρέστα κι όχι κουτουρού όπως νομίζουν κάποιοι.

Βλέμμα_ Βιβλίο _Λευτέρης Βασιλόπουλος

Χάρτινο Βασίλειο

Etienne Balibar – Ο ΦΟΒΟΣ ΤΩΝ ΜΑΖΩΝ/ ΣΠΙΝΟΖΑ, ΜΑΡΞ, ΦΟΥΚΩ (Εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ – Μετάφραση: ΤΑΣΟΣ ΜΠΕΤΖΕΛΟΣ / Πρόλογος: ΑΡΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ)

Το βιβλίο περιλαμβάνει, εκτός του πολύ κατατοπιστικού προλόγου του Άρη Στυλιανού, δύο εκτενή άρθρα του Γάλλου φιλόσοφου, εκ των οποίων το πρώτο αφορά την πολιτική φιλοσοφία του Σπινόζα (όπως εύστοχα παρατήρησε ο Νέγκρι, όλη η σκέψη του Σπινόζα είναι πολιτική) και το δεύτερο τη θεωρητική σχέση του Φουκώ με τον Μαρξ. Εκ πρώτης όψεως, τα δύο κείμενα δεν σχετίζονται άμεσα, ωστόσο έχουν μεγάλη συνάφεια ως προς τη στόχευσή τους. Το κοινό στοιχείο τους είναι η πολιτική, ενώ το ειδικότερο μοτίβο που τα συνδέει από φιλοσοφική σκοπιά είναι το ζήτημα της διαλεκτικής ή, καλύτερα, το ζητούμενο μιας διαλεκτικής ανοιχτής, εποικοδομητικής και μη τελεολογικής.

Μιχάλης Τάδε – ΚΤΗΝΟΓΡΑΦΙΕΣ

Χριστόφορος Λιοντάκης – Η ΕΠΟΧΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΛΑΝΗ (Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ)

Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ στην Γκλόρυ Από εκείνη την παλίνδρομη κίνηση ανάμεσα / στο εύφορο και το άγονο τοπίο του έρωτα / απομένει ένα θαμπό κρύσταλλο με ραγισμένη έπαρση / ανθισμένες αγκαθιές και χρώματα να πάλλονται / στο αντίθετο της λύπης. / η ομορφιά δεν είναι προνόμιο κανενός.

(Εκδόσεις ΤΥΦΛΟΜΥΓΑ)

Η ΠΡΟΘΥΜΗ ΦΩΝΗ Το βιβλίο κτηνογραφίες του μιχάλη τάδε (εκδόσεις τυφλόμυγα) είναι εμπορικό και πιασάρικο και διαθέτει (επίτηδες) τις απαιτούμενες δόσεις χιούμορ, χολιγουντιανής αγωνίας και σεξ, μια ευφυή λύση της πλοκής και, επιπλέον, μια πειστική επίφαση ψυχολογικού βάθους και φιλοσοφικού υπόβαθρου (ως άλλοθι ποιότητας). Μαθαίνοντας, οπωσδήποτε, από τη διάχυση προς πάσα κατεύθυνση του πρώτου του έργου, μείωσε στο ελάχιστο τον όγκο των σελίδων – ωστόσο, η παραληρηματική του γραφή δεν σου αφήνει άλλα περιθώρια παρά να δεχτείς ότι «όλα γεννήθηκαν δίκαια και όμορφα για να πεθάνουν: ο κόσμος τελειώνει όπως κατεβάζεις ένα ποτήρι κρασί – και μία στιγμή, μόνο, έχεις γνωρίσει, αποφεύγοντάς την…» (Α.Σ.) Ο συγγραφέας, σαν απόγονος του Ποιητή, μοιράζεται με τον αναγνώστη ενθύμια φρίκης, βρίσκοντας έξω από κάθε κύκλο (ακόμα και της «άχρηστης» γραφής) ό,τι τον αφορά σαν τέχνη – κι’ ως προς αυτό ο λόγος του: «… οφείλω να ομολογήσω ότι η επίμονη ανάγνωση μέσα στο σκοτάδι στιγμάτισε με κάποιες ανεξίτηλες ουλές το νευρικό σύστημα της παρέας». Η διάθεσή του να εκμηδενιστεί μέσα στο έργο του τα λέει όλα, αν και: «Μισό σχεδόν αιώνα μετά μπορούμε, νομίζω, να βγάλουμε το ασφαλές συμπέρασμα ότι αυτό που ο κυρίαρχος λόγος της εξουσίας ονομάζει παρεκτροπές του συστήματος είναι στην πραγματικότητα συστατικά του στοιχεία» (Ο.Μ.) Παρ’ όλα αυτά, επιμένει: «Η Σταύρωση ως παράσταση: ο Ιησούς κάτι μεταξύ G.G.Allin, Χουντίνι και Γορίλλα απ’ το πρωτοχρονιάτικο πανηγύρι της Νέας Φιλαδέλφειας. Ο Πόντιος Πιλάτος διευθυντής του καμπαρέ. Η Μαρία Μαγδαληνή γκρούπι. Ο Ιούδας κακοπληρωμένος βοηθός ταχυδακτυλουργού. Ο πρωταγωνιστής είναι, ταυτοχρόνως, σκηνοθέτης ως Πατήρ και Φάντασμα της Όπερας ως Άγιο Πνεύμα. Η παράσταση λούστηκε με πολύ καλές κριτικές από τους ειδήμονες Ματθαίο, Μάρκο, Λουκά και Ιωάννη. Ο Διάβολος μπήκε τζάμπα γιατί ήξερε τους πορτιέρηδες». Η γλώσσα μάς έφερε ως εδώ –κι’ αυτή θα μας γλιτώσει– αν το πιστεύεις.

κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

Μόνο γιατί δεν σε περίμενα. / Μόνο για την πρόθυμη φωνή σου. / Μόνο γιατί δεν θα σε ξαναδώ. / Θα ’σαι το παρόν του μέλλοντός μου.

Ποίηση _Βλέμμα Χάρτινο Βασίλειο

Ουλρίκε Μάινχοφ – ΓΕΡΜΑΝΙΑ, ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΑΛΛΩΝ (YAFKA BOOKS, www.yafkarecords.gr)

Το βιβλίο Ούρλικε Μάινχοφ – Γερμανία, Γερμανία μεταξύ άλλων: εκθέσεις και πολεμικές των εκδόσεων YAFKA BOOKS περιλαμβάνει άρθρα της Ούρλικε Μάινχοφ, σε μετάφραση της Δανάης Παναγιωτοπούλου και με έναν σύντομο πρόλογο του Περικλή Κοροβέση (κάθε κεφάλαιο-άρθρο συνοδεύεται από αρκετά κατατοπιστικές διευκρινιστικές σημειώσεις). Το συγκεκριμένο «ντοκουμέντο» μάς κάνει κοινωνούς των τοποθετήσεων της Μάινχοφ, κατά τη δεκαετία του ’60, στο περιοδικόσύμβολο της άκρας αριστεράς της Δυτικής Γερμανίας Κονκρέτ και μας παραδίδει μαθήματα για το πώς γράφονται καταγγελτικά κείμενα, καθώς η συντάκτριά τους εμβαθύνει όπως λίγοι, με τίτλους άρθρων όπως «ο Χίτλερ μέσα σας» ή υπενθυμίζοντας: «Όταν την άνοιξη του 1957 δεκαοχτώ Γερμανοί φυσικοί δημοσίευσαν ένα μανιφέστο όπου ειδοποιούσαν, γραπτώς, ότι, στο πλαίσιο του ανταγωνιστικού πυρηνικού εξοπλισμού μεταξύ των κρατών, αποχωρούν», κανείς δεν τους άκουσε. Ταυτόχρονα, στέκεται κριτικά καθώς ενημερώνει τον αναγνώστη για το τι συμβαίνει, ενώ ακόμα παίζονται όλα: «Τι σημαίνει πολιτική ενσωμάτωση του ΝΑΤΟ; Και – τι σημαίνει κάτω από γερμανική καθοδήγηση; … Ως εδώ με την ενσωμάτωση». Ας συνοψίσουμε, μέσα από τα λόγια της δημοσιογράφου Ούρλικε Μάινχοφ: κυριότερος στόχος της αμυντικής πολιτικής της εξουσίας είναι να ομογενοποιηθούν, υπό την καθοδήγησή της, οι τομείς της οικονομίας, της τεχνολογικής ανάπτυξης, της πολιτικής, της επιστήμης και της θέσπισης νόμων. Παρά την ανθρώπινη κρίση και παρά τη λήψη όλων των μέτρων είναι δυνατόν να ξεσπάσει η μέγιστη καταστροφή – ένας πόλεμος (Χέρμαν Χόχερλ, από το αλφαβητάρι για την προστασία του πολίτη). Οι πόλεμοι θέλουν να τελειώνουν –με κατάπαυση πυρός αρχικά και μετά, σε δεύτερο επίπεδο, να διευθετηθούν όλες οι μελλοντικές σχέσεις μεταξύ των δυνάμεων που διεξήγαγαν τον πόλεμο– και ο πιο λειτουργικός τρόπος να εισέλθουν ξανά στην κατάσταση της ειρήνης είναι να συναφθεί μία συνθήκη ειρήνης. Οι νόμοι δημιουργούν πραγματικότητες. Η ένοπλη παρέμβαση του στρατού κληροδοτεί θανάτους και τραυματισμούς… Ποιος θα ξαναφέρει τους νεκρούς στη ζωή, μετά τον τερματισμό της ιδιάζουσας κατάστασης; Ποιος θα ξαναοργανώσει τα συνδικάτα και την αντιπολίτευση; Ποιος θα αναλάβει από την αρχή το κομμένο νήμα της ελεύθερης έρευνας και εκπαίδευσης, των ελεύθερων τεχνών και επιστημών; Σαν απάντηση, η έκδοση αυτή στοχεύει στην παροχή εργαλείων πολιτικής σκέψης και τελικά εργαλείων πολιτικής πράξης.

Επιμέλεια, μετάφραση: _Γιώργος Λαμπράκος

Στιχοπλοκίες

Η Κάρολ Αν Ντάφι γεννήθηκε το 1955 στη Γλασκώβη και από το 1996 ζει στο Μάντσεστερ. Εργατικών καταβολών, ανύπαντρη μητέρα και δηλωμένη ομοφυλόφιλη, η Ντάφι εστιάζει με τη στοχαστική και ευθύβολη ποίησή της στην προβληματική της ερωτικής ταυτότητας, στη ζωή των περιθωριοποιημένων ανθρώπων, στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα. Το 2009 τής απονεμήθηκε η ύψιστη λογοτεχνική διάκριση της Βρετανίας (Poet Laureate). Το ποίημα «Education for Leisure» βρίσκεται στην πρώτη της συλλογή, Standing Female Nude (1985).

Αξίζει να σημειωθεί ότι το ποίημα αφαιρέθηκε το 2008 από την ανθολογία ποίησης του Βρετανικού Κέντρου Εξετάσεων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, με την κατηγορία ότι προάγει τη βία, αναγκάζοντας την Ντάφι να εξηγήσει την ειρωνικά διατυπωμένη έκκλησή της για μια διαφορετική εκπαίδευση και προοπτική, που δεν θα λαμβάνει τοις μετρητοίς, όπως το «εγώ» σε αυτό το ποίημα, τον σαιξπηρικό στίχο από τον Βασιλιά Ληρ: «Όπως οι μύγες για τα παλιόπαιδα, είμαστε εμείς για τους θεούς/ Μας σκοτώνουν για την πλάκα τους».

Εκπαίδευση για σχόλη

Σήμερα θα σκοτώσω κάτι. Οτιδήποτε. Βαρέθηκα να με αγνοούν, και σήμερα θα το παίξω Θεός. Είναι μια συνηθισμένη μέρα, κάπως γκρίζα, η πλήξη σαλεύει στους δρόμους. Λιώνω μια μύγα στο παράθυρο με τον αντίχειρα. Αυτό το κάναμε στο σχολείο. Σαίξπηρ. Ήταν σε άλλη γλώσσα, και τώρα η μύγα είναι σε άλλη γλώσσα. Εκπνέω ταλέντο στο τζάμι για να γράψω τ’ όνομά μου.

φυΐα και έχει κρυφτεί. Χύνω το χρυσόψαρο στη λεκάνη. Τραβώ την αλυσίδα. Και βλέπω ότι καλόν. Ο παπαγάλος πανικοβάλλεται. Κάθε δυο βδομάδες περπατώ τρία χιλιόμετρα ως την πόλη για να υπογράψω στο ταμείο ανεργίας. Δεν εκτιμούν το αυτόγραφό μου.

Είμαι ιδιοφυΐα. Θα μπορούσα να γίνω οτιδήποτε, αν είχα την ευκαιρία. Όμως σήμερα θ’ αλλάξω τον κόσμο.

Δεν έχει μείνει τίποτα να σκοτώσω. Καλώ στο ραδιόφωνο και λέω στον άνθρωπο ότι μιλά μ’ ένα διάσημο αστέρι. Μου το κλείνει. Παίρνω το κουζινομάχαιρό μας και βγαίνω έξω.

Κάποιου τον κόσμο. Η γάτα με αποφεύγει. Η γάτα ξέρει πως είμαι ιδιο-

Ξαφνικά τα πεζοδρόμια γυαλίζουν. Αγγίζω το μπράτσο σου.

Αφιέρωμα_Εικόνα

_Vilém Flusser

Μετάφραση: Δ. Καββαθάς-Δ. Γκινοσάτης

Η Ψηφιακή Φαινομενικότητα

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΥΛΑ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΤΥΠΩΘΕΙ ΣΕ ΚΙΝΟΥΜΕΝΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί προδημοσίευση αποσπασμάτων από το εκτενές δοκίμιο του Vilém Flusser με τίτλο «Η ψηφιακή φαινομενικότητα». Περιλαμβάνεται σε συλλογικό τόμο με θέμα τις τεχνικές εικόνες, προς έκδοση από τον οίκο Σμίλη, σε επιμέλεια του Διονύση Καββαθά και του Δημήτρη Γκινοσάτη.

Μπροστά στα δύσπιστα μάτια μας ξεπροβάλλουν μέσα από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές κάποιοι εναλλακτικοί κόσμοι: γραμμές, επιφάνειες, σώματα και μάλιστα κινούμενα, συντεθειμένα από στιγμές. Αυτούς τους κόσμους, τους επενδυμένους με χρώματα και ήχους, ενδεχομένως να μπορούμε μελλοντικά να τους αγγίζουμε, να τους μυρίζουμε και να τους γευόμαστε.

[…] Η δυσπιστία μας προκύπτει από το ότι στέκουμε γενικότερα καχύποπτοι απέναντι στην τέχνη και σε καθετί τεχνητό. Η «τέχνη» είναι ωραία, αλλά μετατρέπεται σε ψεύδος αμέσως μόλις εξεταστεί υπό το φως της έννοιας της «φαινομενικότητας». Βεβαίως, η προαναφερθείσα απάντηση οδηγεί σε μία περαιτέρω διερώτηση: «γιατί άραγε απατά η φαινομενικότητα; Υπάρχει κάτι που δεν απατά;»

[…] Γιατί άραγε δυσπιστούμε απέναντι σ’ αυτές τις συνθετικές εικόνες, τους ήχους και τα ολογράμματα; Γιατί τα μεμφόμαστε, αποκαλώντας τα «φαινομενικά», και γιατί δεν συνιστούν για εμάς κάτι το πραγματικό; Μία βεβιασμένη απάντηση σε τούτο το ερώτημα θα ήταν η εξής: διότι, αυτοί οι εναλλακτικοί κόσμοι δεν είναι παρά ένας συμ-ψηφισμός στιγμών, νεφελώματα που αιωρούνται μέσα στο τίποτα. Μία τέτοια απάντηση είναι βεβιασμένη, αφενός επειδή μετρά την πραγματικότητα ανάλογα με το βαθμό πύκνωσης της διασποράς, αφετέρου επειδή μπορούμε να στηριχτούμε σε μία τεχνική που μελλοντικά θα είναι σε θέση να πετύχει μία τέτοια πύκνωση των στιγμών όμοια με εκείνη των αντικειμένων του δεδομένου κόσμου. […] Όταν κάποτε τα στοιχεία του ολογράμματος θα είναι επαρκώς συμπυκνωμένα, τότε οι αισθήσεις μας δεν θα είναι σε θέση να τα ξεχωρίσουν.

[…] Αν όλα απατούν, αν όλα αποτελούν μία ψηφιακή φαινομενικότητα […], τότε η λέξη φαινομενικότητα έχει χάσει τη σημασία της. Τελικά, όλα είναι ψηφιακά· πράγμα που σημαίνει πως τα πάντα πρέπει να ιδωθούν ως μία λιγότερο ή περισσότερο πυκνή κατανομή των στιγμών, των bits�� . Αυτή η ερμηνεία επιτρέπει τη σχετικοποίηση της έννοιας του «πραγματικού»: όσο πιο πυκνή είναι η κατανομή τόσο περισσότερο πραγματικό είναι κάτι, ενώ όσο πιο αραιή είναι η κατανομή τόσο περισσότερο δυνητικό είναι κάτι. Αυτό που ονομάζουμε, βιώνουμε και αντιλαμβανόμαστε ως πραγματικό, είναι εκείνα τα σημεία, εκείνες οι καμπυλώσεις ή τα κοιλώματα, όπου τα σωματίδια πυκνώνουν και οι δυνατότητες υλοποιούνται.

κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

[…] Η λέξη «φαινομενικότητα» (Schein) έχει την ίδια ρίζα με τη λέξη «ωραίο» (�� s�� ch�� ö�� n�� ) και στο μέλλον θα διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο. Όταν παραιτηθούμε από την παιδική επιθυμία μας για

«αντικειμενική γνώση», η γνώση θα κρίνεται σύμφωνα με αισθητικά κριτήρια. Αλλά, αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο: ο Κοπέρνικος είναι καλύτερος από τον Πτολεμαίο και ο Αϊνστάιν καλύτερος από τον Νεύτωνα, επειδή μας προτείνουν κομψότερα μοντέλα. Το πραγματικά καινούργιο, όμως, είναι ότι στο εξής θα πρέπει να κατανοούμε το ωραίο ως το μόνο αποδεκτό κριτήριο της αλήθειας: «η τέχνη είναι καλύτερη από την αλήθεια». […] Ξεκινήσαμε με μια δυσπιστία απέναντι στους νεο-αναδυόμενους εναλλακτικούς κόσμους, επειδή είναι τεχνητοί και σχεδιασμένοι από εμάς τους ίδιους. Αυτή η δυσπιστία μπορεί τώρα να τεθεί στο πλαίσιο που της αρμόζει: πρόκειται για τη δυσπιστία του παλαιού, υποκειμενικού, γραμμικά σκεπτόμενου και με ιστορική συνείδηση ανθρώπου απέναντι στο Νέο, το οποίο βρίσκει την έκφρασή του στους εναλλακτικούς κόσμους και δεν δύναται να συλληφθεί σύμφωνα με τις παραδεδομένες κατηγορίες του «αντικειμενικά πραγματικού» ή της «προσομοίωσης». Βασίζεται σε μία τυπική, υπολογιστική, δομική συνείδηση, για την οποία το «πραγματικό» είναι ό,τι μπορεί να βιωθεί συγκεκριμένα (αισθάνομαι = βιώνω). Στο βαθμό που αισθανόμαστε τους εναλλακτικούς κόσμους ως ωραίους, τότε αυτοί αποτελούν πραγματικότητες μέσα στις οποίες ζούμε.

Εικόνα_ Αφιέρωμα _Γιώργος Βαλαής

Η εικόνα ως θέα

ΟΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΕΣ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΙ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ Πριν μερικά χρόνια μια εικόνα από το Άγιο Όρος εκτέθηκε για προσκύνημα στην εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα· οι πιστοί έκαναν ουρές, κάποιοι περίμεναν μέχρι τα μεσάνυχτα για να προσκυνήσουν. Όταν η εικόνα, μαζί με τις κάμερες, έφυγε με τιμές αρχηγού κράτους, όσοι δεν πρόλαβαν, καμιά 50αριά άτομα, έσκυψαν και φίλησαν το ξύλο όπου ακουμπούσε η εικόνα και προσευχήθηκαν. Όποιος γελάει με την πίστη του άλλου μάλλον δεν θυμάται τις αφίσες που «προσκυνούσε» κάποτε ή δεν αναρωτήθηκε ποτέ για ποιο λόγο δεν αφήνει απλά άδειους τους τοίχους στο δωμάτιό του. Από τις παλαιολιθικές εικόνες του σπηλαίου Lascaux, εικόνες γεμάτες επικές σκηνές κυνηγιού, ανθρώπων με τόξα, εικόνες που μάλλον συμπλήρωναν την αφήγηση των κυνηγών ή αποθέωναν τα κατορθώματά τους, μέχρι την εφεύρεση της ψηφιακής κάμερας, ο καιρός είναι λίγος, τουλάχιστον για όλους εμάς που δεν τον ζήσαμε. Παρ’ όλα αυτά η λατρεία για την εικόνα παραμένει ίδια. Ακόμη κι όταν κάποιοι αδιαφορούν για τις απεικονίσεις του εξωτερικού κόσμου, η λατρεία στρέφεται αλλού, στην εικόνα του ίδιου τους του εαυτού. Τι άλλο φανερώνουν τα εξακολουθητικά revival των προηγούμενων δεκαετιών αν όχι τη νοσταλγία των σημερινών 30ρηδων και 40ρηδων να βουτήξουν στην εικόνα της παιδικής τους φωτογραφίας; Αυτό υποσχόταν πάντα η pop κουλτούρα. Τη νεότητα. Αυτή η χονδροειδής γενίκευση ίσως χρειάζεται για να καταλάβουμε την επιστροφή στον καινούργιο Μεσαίωνα μέσα στον οποίο ζούμε. Οι άνθρωποι

Η διαφορά με το παρελθόν όμως είναι, ότι μετά τον εκδημοκρατισμό της τεχνολογίας, στις τωρινές εικόνες φαινόμαστε πια εμείς οι ίδιοι. επηρεάζονται περισσότερο από τις εικόνες παρά από το γραπτό λόγο. Η τεχνολογία συνηγορεί σ’ αυτό, όλοι πια κουβαλάνε κινητά με κάμερες πάνω τους και όλοι έχουνε μέσα σ’ αυτά εικόνες, λογικό είναι, διότι, το μεταμοντέρνο είναι πια φτηνό και η φτήνια που ζούμε είναι το μεταμοντέρνο. Ποτέ άλλοτε η νεωτερικότητα ως ιδέα δεν υποσχόταν απολύτως τίποτα στην κοινωνία. Η ιδέα της εικόνας σαν κάτι το ανώτερο, σαν κάτι το ιερό, διέτρεχε σχεδόν όλους τους πολιτισμούς, αν και το Ισλάμ αποτελεί μάλλον εξαίρεση, ενώ η ειδωλολατρική χρησιμοποίησή της από την εκάστοτε εξουσία δεν δείχνει παρά τον εθισμό του πλήθους σ’ αυτές. Ακούγεται λογικό: αν ο λόγος είναι η δύναμη επιρροής, η εικόνα είναι η δύναμη της εξαπάτησης. Η διαφορά με το παρελθόν όμως είναι ότι μετά τον εκδημοκρατισμό της τεχνολογίας, στις τωρινές εικόνες φαινόμαστε πια εμείς οι ίδιοι. Μακριά από το πείσμα του Τρελού Αλόγου

που αρνιόταν να φωτογραφηθεί για να μην τον βλέπει κάποιος που αυτός δεν μπορούσε να δει, όλοι εμείς οι υπόλοιποι ξέρουμε τη σαγήνη που προκαλεί η θέα της εικόνας μας και τον ναρκισσισμό που τρέφει για το υποκείμενο (για εμάς). Θέλουμε κάποιος να μας κοιτάζει για να υπάρχουμε, η θέα της εικόνας μας, μας καθιστά υπαρκτούς, η εικόνα ορίζει πια το σύνορο της ανυπαρξίας, όσοι προσπάθησαν να ξεχάσουν σκίζοντας φωτογραφίες της πρώην γκόμενάς τους, το ξέρουν καλά αυτό. Η επίθεση στα άψυχα φανερώνει το μίσος για τα έμψυχα, η θέα της εικόνας κάποιου σε ένα κομμάτι χαρτί ή σε μια οθόνη αποτελεί συνέχεια της ύπαρξης, και αυτό είναι κάτι που το ξέρουμε όλοι εμείς οι μεταμοντέρνοι ειδωλολάτρες. Η εικόνα είναι ο εφησυχασμός της επιθυμίας μας, το παγωμένο παρελθόν του καθενός που μπορείς να το δεις ξανά και ξανά, ένα τεκμήριο ότι πια μεγάλωσες, μια ανάσα απ’ τα παλιά, ένδοξες στιγμές που περιβάλλουν το άδοξο παρόν μας. Εμείς απλά ποζάρουμε και παριστάνουμε ότι ζούμε. Έτσι είναι απλό να καταλάβει κανείς γιατί όλοι αυτοί οι άνθρωποι θέλουν να πολλαπλασιάζουν τις εικόνες του εαυτού τους με οποιονδήποτε τρόπο ...Κάτω απ’ όλα τα video που ανεβαίνουν στο you tube, από όλα τα views που αυξάνονται κάνοντας χαρούμενους κάποιους, απ’ όλες τις πόζες που ξεχύνονται προς τη ζωή και συλλαμβάνονται από κάμερες αθέατες και μη, δεν υπάρχει παρά η επιθυμία ενός υποκειμένου να γίνει εικόνα στο μυαλό κάποιου. Να πάρει μέρος στην αφήγηση. Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Αφιέρωμα_Εικόνα

_Ηλίας Μαρμαράς

Τι είναι αυτό που κάνει μια εικόνα ανυπόφορη;

Διάβασα πριν ένα χρόνο το βιβλίο του Jacques Rancière, Le spectateur émancipé, (Ο χειραφετημένος θεατής) στο οποίο ο συγγραφέας, πιστός στο θέμα της σύνδεσης της τέχνης με την πολιτική, επιχειρεί μια σειρά από αναλύσεις που έχουν σαν κεντρικό άξονα τη φράση: «Celui qui voit ne sait pas voir». Αυτός που βλέπει δεν ξέρει να βλέπει. Τη φράση αυτή τη θέτει ως προϋπόθεση που διατρέχει την ιστορία (του θεάματος άραγε;) από τη σπηλιά του Πλάτωνα, μέχρι τις διακηρύξεις για τον τερματισμό της κοινωνίας του θεάματος. Ως επακόλουθο αυτής της διαπίστωσης ή, αν το δούμε αλλιώς μιας «προβοκατόρικης» τοποθέτησης, θέτει την ερώτηση: τι είναι αυτό που καθιστά τελικά μια εικόνα ανυπόφορη να ιδωθεί; Μια εικόνα δηλαδή που είναι κάτι περισσότερο από προϊόν για κατανάλωση, που να εδραιώνει οτιδήποτε θα μπορούσε να δώσει νόημα στον όρο: πολιτική τέχνη. Μια εικόνα που μπορεί να κινητοποιήσει, να βγάλει κάποιους από την αδράνεια της απλής, άνευ όρων, παράδοσης στη θέαση. Αρχικά, παίρνει σαν παράδειγμα μια φωτογραφία – μια υποτιθέμενη «πρόκληση» του Ιταλού φωτογράφου Oliviero Toscani. Πρόκειται για τη φωτογραφία μιας νέας κοπέλας, αποστεωμένης, ανορεξικής, που αφισοκολήθηκε σε όλη την Ιταλία για την περίοδο της εβδομάδας μόδας του Μιλάνου το 2007. Η σημασία της φωτογραφίας, λέει ο Rancière, είχε σε γενικές γραμμές δύο κατηγορίες ερμηνείας. Από τη μια μεριά αυτούς που χαιρέτησαν την πράξη του να δείξει την κακόμοιρη κοπέλα, σαν μια ένδειξη θάρρους και αποκάλυψης του backstage της βιομηχανίας της μόδας, και από την άλλη αυτούς που αγανάκτησαν, όχι για τα τραγικά αποτελέσματα που έχει η μόδα, αλλά γιατί θεώρησαν πως ο φωτογράφος προσφέρει στα μάτια των ηδονοβλεψιών, όχι μόνο τον υπαινιγμό των ωραίων εμφανίσεων που υπόσχεται η εβδομάδα μόδας την οποία η φωτογραφία/ αφίσα διαφημίζει, αλλά, επιπλέον, με το πρόσχημα της αγανάκτησης, προσφέρει ως θέαμα και την άθλια πραγματικότητα πίσω από τη λάμψη του κόσμου της μόδας. Double hit δηλαδή. Η εικόνα κρίνεται τελικά ακατάλληλη να ασκήσει κριτική στην πραγματικότητα γιατί ανήκει στο ίδιο καθεστώς της πραγματικότητας που καταγγέλλει (στο καθεστώς της ηδονοβλεψίας), αποτελώντας, έτσι, ένα και το αυτό θέαμα. Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι πως δεν υπάρχει τελικά μια ανυπόφορη πραγματικότητα που η εικόνα μπορεί να αντικοντέινερ | Νοέμβριος 2010

ξολογία που του κάνει το Χόλιγουντ.

Η ενοχή που συμπεριλαμβάνει τον θεατή στην παγίδα του θεάματος δεν είναι παρά το γεγονός πως απλώς κοιτάζει εικόνες. Αν δεν κοίταζε δεν θάταν ένοχος.

παραθέσει στο prestige της «παρέλασης των εμφανίσεων», αλλά υπάρχει μόνο μια συνεχής ροή από εικόνες, ένα και μόνο παγκόσμιο καθεστώς επιδειξιομανίας και είναι αυτό ακριβώς το καθεστώς που είναι το ανυπόφορο. Και η εξουσία διατήρησης αυτού του καθεστώτος βασίζεται αποκλειστικά σχεδόν στην ικανότητα υποκρισίας που έχουμε ως θεατές. Γιατί η υποκρισία μας συνίσταται στο να δίνουμε όποια ερμηνεία θέλουμε στις εικόνες, αρκεί η ερμηνεία μας να είναι πάντα μια εικόνα. Υποθετικά, για να επιφέρει μια εικόνα ένα πολιτικό αποτέλεσμα, πρέπει να πείσει τον θεατή πως ό,τι βλέπει είναι για παράδειγμα «ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός» ή «οι στρατηγικές των εταιρειών» που κάνουν εδώ παιχνίδι και όχι γενικά και αόριστα η ανθρώπινη τρέλα που είναι «on stage». Αυτό, λέει ο Rancière, συνιστά το παιχνίδι του πολιτικού μοντάζ των εικόνων. Η μία από τις εικόνες πρέπει να παίξει τον ρόλο της πραγματικότητας που καταγγέλλει την ψευδαίσθηση της άλλης. Αλλά την ίδια στιγμή καταγγέλλει την ψευδαίσθηση σαν την πραγματικότητα της ζωής μας, μόνο που η ζωή μας συμπεριλαμβάνεται σε αυτή. Στη συνέχεια o Rancière παίρνει σαν παράδειγμα την κλασική πια ταινία του Guy Debord, «Η κοινωνία του θεάματος». Εκεί, όσοι την έχουν δει, ξέρουν πως, παρελαύνουν ο John Wayne και ο Errol Flynn, δύο πρωταθλητές της άκρας δεξιάς του Χόλιγουντ της εποχής του ’60. Αρχικά, ο πειρασμός είναι να δει κανείς στην παρέλαση των εικόνων – που είναι αντίστοιχα οι μάχες με τους αυτόχθονες ινδιάνους στο Shenandoah για τον Flynn και του Wayne στο ρόλο του στρατηγού Custer στο Little Rock– μια παρωδία του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, σαν αντιπαράθεση προς την αντίστοιχη δο-

Αλλά ο Debord ζητάει κάτι παραπάνω από όσους βλέπουν τη ταινία του (όπως και από αυτούς που διαβάζουν το βιβλίο του και το επικαλούνται, συχνά και με κάθε ευκαιρία). Ζητάει να αναλάβουμε για λογαριασμό μας τον ηρωισμό των μαχών που βλέπουμε και να μεταμορφώσουμε την κινηματογραφική εμπλοκή που παίζεται από τους ηθοποιούς σε πραγματική επίθεση ενάντια στην αυτοκρατορία του θεάματος. Αν κάθε εικόνα δείχνει απλώς τη ζωή αναποδογυρισμένη, μια ζωή που έχει γίνει παθητική, τότε θα αρκούσε να την αναποδογυρίσουμε ξανά (la detourner) για να εκδηλωθεί η ενεργός δύναμη που έχει αναποδογυριστεί. Και αυτό θα ήταν αρκετό. Αλλά τόσα χρόνια συνεχούς και αδιάκοπου detournement στις τέχνες και τον ακτιβισμό, μας λένε πως δεν είναι αρκετό. Άλλωστε ο Debord κάνει στη συγκεκριμένη ταινία μια πιο διακριτική νύξη στην αρχή, όταν βλέπουμε στις πρώτες εικόνες του φιλμ δύο νέες και όμορφες γυναικείες φιγούρες να αγαλλιάζουν μέσα στο φως. Ο θεατής μπορεί να μπερδευτεί στη συνέχεια, καθώς βλέπει να παρελαύνουν διάφορα μοντέλα, στριπτιζέζ, και γενικά ξέκωλα εποχής. Γιατί αυτές οι πρώτες εικόνες δεν έχουν βγει από διάφορα spectacles ή διαφημίσεις. Είναι εικόνες που έχει κάνει ο ίδιος ο Debord και είναι η γκόμενά του και μια φίλη της αυτές που βλέπουμε. Είναι εικόνες που ανταποκρίνονται σε πρόσωπα πραγματικά, μπλεγμένα σε αληθινές ιστορίες αγάπης και έρωτα και όχι έγκλειστα στις παθητικές σχέσεις του θεάματος. Και δείχνει με αυτό τον τρόπο πως οι εικόνες της αληθινής πραγματικότητας, μιας πραγματικότητας που αναποδογυρίζεται διπλά, αρκούν για να αποκαλύψουν ότι αρκεί και μόνο το γεγονός τού να είσαι ένας θεατής για να την πατήσεις. Η ενοχή που συμπεριλαμβάνει τον θεατή στην παγίδα του θεάματος δεν είναι παρά το γεγονός πως απλώς κοιτάζει εικόνες. Αν δεν κοίταζε δεν θάταν ένοχος. Και, συνεπακόλουθα, η επίδειξη της ενοχής του, η ίδια η θέαση των ποικίλων και διάφορων detournements, λειτουργεί περισσότερο για το συμφέρον αυτού που υποτίθεται πως ο υποψιασμένος θεατής κατηγορεί, παρά συμβάλλει στο να περάσει στη δράση. Στην τελική, μας λέει ο Debord, πως όσο κοιτάζουμε τις εικόνες δεν θα δράσουμε ποτέ. Θα μείνουμε για όλη μας τη ζωή θεατές μιας ζωής που θα περάσει σαν εικόνα.

Εικόνα_ Αφιέρωμα

ΘΑ ΜΕΊΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΌΛΗ ΜΑΣ ΤΗ ΖΩΉ ΘΕΑΤΈΣ ΜΙΑΣ ΖΩΉΣ ΠΟΥ ΘΑ ΠΕΡΆΣΕΙ ΣΑΝ ΕΙΚΌΝΑ. Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Αφιέρωμα_Εικόνα

Αποστολή, ρεπορτάζ, κείμενα: Δημήτρης Δαλδάκης

Υπάρχει κόσμος έξω από την εικόνα; Με τη συμμετοχή έντεκα συγγραφέων και καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, πραγματοποιήθηκε, το διήμερο 2 και 3 Οκτωβρίου, στο «Τριανόν» του Ναυπλίου, η 12η Διεθνής Συνάντηση που οργάνωσε το λογοτεχνικό περιοδικό L’Atelier du Roman, με θέμα: «Υπάρχει κάποιος κόσμος έξω από την εικόνα; ή Το μυθιστόρημα μπροστά στην πανταχού παρούσα εικόνα».

Λάκης Προγκίδης, διευθυντής του περιοδικού L’Atelier du Roman

βισμό σου. Η τέχνη υπάρχει για να θυμίζει στον άνθρωπο ότι η ουσία του είναι στην αλλαγή του.

_Ο κινηματογράφος και, γενικότερα, το θέαμα ασκούν μεγάλη πίεση στις τέχνες. Ένας μυθιστοριογράφος σκέφτεται όλο και περισσότερο την πιθανότητα το έργο του να γίνει φιλμ. Οι φράσεις του προσαρμόζονται σ’ αυτήν την πιθανότητα.

_Αμφιβολία. Αυτό είναι το μυθιστόρημα. Μόνο από την αμφιβολία μπορεί το ίδιο να αλλάξει. Το μυθιστόρημα είναι ο μόνος μας σύμμαχος.

_«Κακή» εικόνα είναι αυτή που επαναλαμβάνεται και μας επαναλαμβάνει. Υπάρχει, στην εποχή μας, μια άρρωστη γλύκα στο να επαναλαμβάνεται το ίδιο πράγμα, στο να μη διαρρηγνύεις τον εγκλω-

Συμμετοχές

κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

_Δεν μπορώ να καταδικάσω αυτόν που δεν μπορεί ή δεν θέλει να κυνηγήσει την «καλή», δημιουργική εικόνα. Δεν μπορώ να νομιμοποιήσω την άποψή μου. Απλά, την εκφράζω, σαν άνθρωπος μέσα στον κόσμο. _Για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Καστοριά-

δη, θα προτιμούσα να ζω στον κόσμο τον απλό της επανάληψης. Έτυχε όμως να βρεθώ στον κόσμο της αμφιβολίας. Αν συντηρούσα άλλον κόσμο από αυτόν που μου ’τυχε θα ζούσα μια εσωτερική τραγωδία. _Δεν υπάρχει αθώα σχέση με το γράψιμο, με τη δημιουργία. Υπάρχει μια βαθύτατη προσπάθεια να φύγεις, να ξεφύγεις από κάτι που σε ενοχλεί, για να νιώσεις ότι είσαι ηθικό στοιχείο. Υπάρχει, μέσα σου, κατατεθειμένη, μια άρνηση του εαυτού σου, μια εικόνα που θέλεις να εμφανίσεις, να παραλλάξεις ή να εξαφανίσεις.

Η διαφορά μεταξύ της «πανταχού παρούσας» εικόνας και της μυθιστορηματικής εικόνας είναι ότι η πρώτη μάς δείχνει ό,τι δεν κρύβεται, ενώ η δεύτερη μας αποκαλύπτει ό,τι δεν φαίνεται. / Ο κόσμος να γίνει μια εικόνα. Αυτή θα είναι η τελευταία ζωή των ανθρώπων να τους σκεπάσει μια εικόνα (Γιώργος Χειμωνάς).

Εικόνες που υπάρχουν, ψέματα που υπάρχουν (Guy Debord) / Παλιότερα καταναλώναμε πίστη. Τώρα πιστεύουμε στην κατανάλωση της εικόνας. / Η υψηλή ευκρίνεια του μέσου αντιστοιχεί στη χαμηλή ευκρίνεια του μηνύματος (Jean Baudrillard).

Δημήτρης Δημητριάδης θεατρικός συγγραφέας, δοκιμιογράφος, Ελλάδα

Μπεατρίς Κομανζέ μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος, Γαλλία

Η πολιτική φτιάχνει εικόνες για να περάσει μηνύματα. Το μυθιστόρημα για να θέσει ερωτήματα. / Η λογοτεχνία έχει τη δυνατότητα να φτιάξει μια αλήθεια ανώτερη από την άμεση, δολοφονική αλήθεια. / Η λογοτεχνία επιλέγει την πραγματικότητα, όχι μια άλλη πραγματικότητα. Είναι αποδοχή και όχι έξοδος.

Οι εικόνες μάς φέρνουν μπροστά στο πρόβλημα της διαλεκτικής και της ελευθερίας του ανθρώπου. / Τα μέσα που διαθέτει ο άνθρωπος είναι, ταυτόχρονα, η καταδίκη και η απελευθέρωσή του. / Η δημοκρατία έδωσε πολλά δικαιώματα στα μάτια. / Πρέπει να διαφυλάξουμε το δικαίωμά μας να βλέπουμε εικόνες για πρώτη φορά.

Φλορίνα Ίλις μυθιστοριογράφος, καθ. Πανεπιστημίου, Ρουμανία

Βασίλης Παπαβασιλείου σκηνοθέτης θεάτρου, ηθοποιός, μεταφραστής, Ελλάδα

Εικόνα_ Αφιέρωμα

«Affirmative Aktion» «Affirmative Aktion». Αυτό γράφει η εικόνα. Πρόκειται για κείμενο ή πρόκειται για εικόνα; Θα μπορούσε να είναι τίτλος, θα μπορούσε να είναι σχέδιο. Με λίγες λέξεις παραπάνω θα γινόταν παράγραφος, και με περισσότερες, ίσως, μυθιστόρημα. Με λίγο χρώμα παραπάνω θα γινόταν τοπίο, και με περισσότερο, ξανά τοίχος. Από τα πράγματα δεν μπορείς να απομονώσεις το λόγο τους ή την εικόνα τους. Οτιδήποτε υπάρχει έχει αυτή τη μοναδική –τελικά, εντελώς κοινή– ιδιότητα, που λέγεται διαθεσιμότητα. Η εικόνα μιλά όπως το κείμενο δείχνει. Η εικόνα δεν ορίζει το προσδόκιμο ζωής του μυθιστορήματος. Κάποτε οι ρόδες ήταν ξύλινες. Δεν πέθανε ούτε το ξύλο, ούτε η ρόδα. Κάθε εστία σύλληψης, είτε λέγεται αντίληψη, είτε λέγεται αίσθηση, είτε λέγεται συνείδηση, είναι ανοιχτή για να μεταφράζεται σε όλες τις γειτονικές ή τις υπόλοιπες εστίες. Έτσι, όταν το αυτί ακούει, βλέπω καθαρό-

(γκράφιτι στον τοίχο του θεάτρου Τριανόν)

τερα, όταν η ανάμνηση ξυπνά, μυρίζω εντονότερα, όταν το στόμα κλείνει, η φωνή ταξιδεύει ακόμα. Η εικόνα που επαναλαμβάνεται δεν είναι διαφορετική ή χειρότερη από τη λέξη που επαναλαμβάνεται. Τα κλισέ που ακούμε, η ιστορία που παπαγαλίζεται, τα συνθήματα που φωνάζουμε, οι παραδόσεις που κρατάμε, οι χαιρετισμοί, ίδιοι, την ίδια ώρα, κάθε μέρα, όλα αυτά είναι επαναλήψεις του τύπου της «πανταχού παρούσας» εικόνας. Η επανάληψη δεν είναι κακό πράγμα. Είναι το μόνο που υπάρχει. Η κίνηση, η τόσο ποθητή, των ανθρώπων, ν’ αλλάζουν, είναι κίνηση δεμένη σ’ ένα λάστιχο. Σαν αυτό που χρησιμοποιούμε στη γυμναστική. Πιάνουμε τη μια άκρη στον κορμό ενός δέντρου και την άλλη, χαμηλά, στη μέση μας, και προσπαθούμε να τρέξουμε όσο γίνεται πιο μακριά από το δέντρο. Γυμναζόμαστε· όχι για να φύγουμε γι’ αλλού, αλλά για να αντέξουμε το εδώ περισσότερο. Το λάστιχο δεν πρέπει να κοπεί· θα πέσουμε με βία στο κενό.

Η δύναμη δεν πρέπει να μας αφήσει· θα πέσουμε με βία πάνω στον κορμό.

νες πιθανές της τελειότητας, εικόνες πιθανής τελειότητας· πιθανόν, εικόνες.

Είναι μια παρηγοριά να θέλεις ν’ αλλάζεις, να νομίζεις ότι αλλάζεις. Είναι μια παρηγοριά να νομίζεις ότι κατέκτησες το θάνατο πριν σε επισκεφθεί. Είναι μια παρηγοριά να νομίζεις ότι δημιούργησες νεότητα με τα χέρια σου.

Όταν λέμε δεν βλέπω, είναι σαν να λέμε δεν φτάνω. Προλαβαίνεις ελάχιστες εικόνες της αλήθειας.

Αν υπήρχε μια γωνιά να γυρίσω τα μάτια μου και να βρουν κενό, θα ήξερα τι είναι η εικόνα. Επειδή, όμως, δεν υπάρχει αυτή η γωνιά, και επειδή δεν υπάρχει καθρέφτης αρκετά μεγάλος, ώστε να δω, πάνω του, τα πάντα, ορίζω το τέλειο στο στιγμιότυπο. Απόκτηση στιγμιαίας απώλειας ή, αλλιώς, αναζήτηση σε επανάληψη. Αν υπάρχει κάτι ολοκληρωμένο, αυτό είναι η τύφλωση. Τέλειο σκοτάδι ή φωτογραφία καμένη. Τα ενδιάμεσα και ατελή, ένα μανεκέν που συνέχεια κινείται χωρίς να βρίσκει άνετη, μόνιμη πόζα, ένας φωτογράφος που αλλάζει τα φιλμ, χωρίς το ενδιαφέρον να τελειώνει. Αυτά είμαστε εμείς. Εικό-

Η εικόνα του κόσμου είναι το μεγαλύτερο ταχυδακτυλουργικό κόλπο. Τέτοιο κόλπο η ύπαρξη. Πρόκειται για μια ψευδαίσθηση που, από μανία να τη συγκρατείς, γίνεται πραγματικότητα. Ό,τι πιστεύεις πολύ, γίνεται αλήθεια. Affirmative Aktion. Η ζωή ξεκινά με τίτλους. Μετά αρχίζεις να γεμίζεις τα κεφάλαια. Όταν γεννήθηκα, δεν θυμάμαι τι έκανα πρώτα. Μου είπαν ότι έκλαψα. Ήταν επειδή είδα ή επειδή διάβασα; Και τα δύο απαιτούν εκπαίδευση. Και εκπαίδευση απαιτεί ό,τι δεν είναι έμφυτο. Όταν πεθάνω, δεν θα μάθω τι έκανα τελευταία. Θα σας πουν ότι έσβησα. Ήταν επειδή είδα αρκετά ή επειδή διάβασα αρκετά; Ποτέ, τίποτα δεν έχει τέλος. Και τέλος δεν έχει ό,τι ποτέ δεν άρχισε. Παράξενη μονιμότητα...

Η εικόνα που μολύνει είναι αυτή που αρνείται την πραγματικότητα. Η αληθινή εικόνα είναι αυτή που βρίσκεται σε αρμονία με τον προσωπικό, μοναδικό χρόνο του σώματος. / Η μυθιστορηματική εικόνα είναι η μόνη συμβατή με την ομορφιά του κόσμου, περιέχει τα μυστικά της.

«Πανταχού παρούσα» εικόνα όπως «πανταχού παρόντα» αγγλικά. Ο συνδυασμός που περνάει τα μηνύματα. / Fast language όπως fast food όπως fast image. / Μπροστά στην παραλία της Copacabana υπάρχει μια γιγαντιαία φωτογραφία της Copaca�� bana. Διπλασιάζουμε το πραγματικό σκοτώνοντας το βλέμμα.

Το μεγάλο σινεμά είναι η τέχνη του προσώπου. Η κάμερα σκανάρει, ανακρίνει το πρόσωπο, μας προσκαλεί να μπούμε στο μυστήριο της εσωτερικότητας του ήρωα. / Η γέννηση του σινεμά ήρθε με την προβολή της εικόνας και όχι με τη σύλληψή της. / Κάθε ταινία αποτελείται και από εικόνες που δεν φαίνονται.

Σπύρος Γιανναράς μυθιστοριογράφος, κριτικός λογοτεχνίας, Ελλάδα

Μαριλία Αμορίμ δοκιμιογράφος, καθ. Πανεπιστημίου, Βραζιλία

Φιλίπ Λεγκαί σκηνοθέτης κινηματογράφου, Γαλλία

Μια εικόνα εισβάλλει, αποσυνθέτει και δημιουργεί αποστάσεις. Αν δεν υπάρχει απόσταση μεταξύ αισθήσεων και πραγμάτων, αν δεν υπάρχει κίνηση, τότε, δεν υπάρχει σκέψη. / Σήμερα, οι εικόνες εισβάλλουν με ταχύτητα και σε ποσότητα που δεν μας επιτρέπουν ν’ αναπνεύσουμε. / Δεν τρώμε εικόνες, είμαστε τροφή.

Στον υπέρηχο είδα την κόρη μου δύο μήνες πριν γεννηθεί. Πολλοί δεν είδαν το κεφαλάκι και το χεράκι της. Πολλοί δεν συμφώνησαν όταν είπα ότι μου μοιάζει. Όπως αποδείχθηκε, αργότερα, είχα δίκιο. / Όταν όλοι κοιτάζουν το ίδιο σημείο, δεν υπάρχει πολιτισμός γιατί κανείς δεν κοιτά τριγύρω.

Η εικόνα του μυθιστορήματος είναι μια εικόνα δίχως εικόνα. Είναι μια μεταφορά. Μπορεί να είναι πολλά πράγματα, εκτός από εικόνα. Μέσα σ’ έναν κόσμο πλημμυρισμένο από ανακυκλωμένες εικόνες, η έξοδος είναι μία: η εικόνα που δεν υπάρχει, και όχι αυτή που κρύβεται.

Κατερίνα Γκότσι σκηνοθέτις θεάτρου, μεταφράστρια, Γαλλία-Ιταλία

Λουί Νεφέρ συνθέτης, δοκιμιογράφος, Δανία

Ολιβιέ Μαγιάρ κριτικός λογοτεχνίας, καθ. Πανεπιστημίου, Γαλλία

Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Αφιέρωμα_Εικόνα _Γιώργος Λαμπράκος

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟ ΕΙΧΕ ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΜΙΑΣ ΤΗΛΕ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΕΝΗΣ ΣΕ ΕΝΑ Ν Εικονολογία και Λογομαχία «Γιατί δεν πάτε κατευθείαν στον κινηματογράφο, που η εκτύλιξη των εικόνων του θα αντικαταστήσει, και με το παραπάνω, τόσο τις εικόνες όσο και το κείμενο πολυάριθμων τόμων;»1 Αυτή την προφητική ερωτηματική απάντηση έδωσε ο Μαλαρμέ, αρνούμενος να συμμετάσχει σε μια έρευνα για το εικονογραφημένο βιβλίο. Βρισκόμαστε στα τέλη του 19ου αιώνα και ο κινηματογράφος έχει μόλις εφευρεθεί από τους αδελφούς Λυμιέρ. Για καλή μας τύχη, ο σπουδαιότερος ίσως ποιητής της εποχής αναφέρθηκε σε «πολυάριθμους» και όχι σε «όλους» τους τόμους, και ορθά, καθώς παρά το καπέλωμα από την εικόνα και παρά τη θανατολογία των τελευταίων δεκαετιών («θάνατος του [ρομαντικού] συγγραφέα» του Μπαρτ, «θάνατος της [υψηλής] λογοτεχνίας» του Κέρναν), το πτώμα της λογοτεχνίας αγνοείται ακόμα. Μιλώντας για εικόνα στην παρούσα σκιαγράφηση ενός αχανούς ζητήματος, θα αναφερόμαστε στον κινηματογράφο, που από την έβδομη θέση στις τέχνες αξιώνει να πάρει το χρυσό, και όχι στην τηλεόραση, τον υπολογιστή και άλλα ΜΜΕ (μαγειρεία μαζικής εξημέρωσης), που στοχεύουν στην πληροφόρηση και στη διασκέδαση (συνήθως συγχρόνως, όπως δηλώνει ο νεολογισμός infotainment). Κοινό στοιχείο αυτών των μέσων είναι η σαγηνευτική δύναμη της εικόνας, η ασύλληπτη ευκολία της να μας καθηλώνει, αμβλύνοντας την όποια δυνατότητα αναστοχασμού διαθέτουμε.2 Ο κινηματογράφος, χάρη στον μαζικό και θεαματικό του χαρακτήρα, μεταμόρφωσε τη σύγχρονη αντίληψη και ευαισθησία, και ασφαλώς την ανάγνωση. Από την άλλη, και πριν από την έλευση της ηλεκτρονικής εποχής, η λογοτεχνία έπαιζε καίριο ρόλο στην αναπαράκοντέινερ | Νοέμβριος 2010

σταση, την έκφραση, την κατανόηση του ανθρώπου και του κόσμου (του). Για ποια λογοτεχνία όμως μιλάμε; Εδώ θα κάνουμε μια σχηματική, μεθοδολογικού χαρακτήρα, διάκριση ανάμεσα στη λογοτεχνία όπου τον πρώτο λόγο έχει η αναπαράσταση εικόνων («εικονική λογοτεχνία»), και στη λογοτεχνία όπου τον πρώτο λόγο έχει ο λόγος («τέχνη του λόγου»). Παρότι κάθε κείμενο εμπεριέχει κατ’ ανάγκην και τα δύο, ο λόγος εστιάζει στη συνύφανση της βαθιάς αίσθησης με τον εκλεπτυσμένο στοχασμό, στο «σκεπτόμενο αίσθημα» (Πεσσόα). Η τέχνη του λόγου ανέκαθεν προτιμούσε και ανατιμούσε τον «εσωτερικό», ψυχονοητικό κόσμο ηρώων και ανθρώπων, όπως βέβαια αυτός διαπλεκόταν ατέρμονα με τον «εξωτερικό» κόσμο. Μιλώντας με παραδείγματα, η Ιλιάδα υφαίνει τις εχθροπραξίες του Τρωικού Πολέμου γύρω από την επιχειρηματολογία των Αχαιών με στόχο να πείσουν τον Αχιλλέα να μπει στη μάχη, ενώ και στην Οδύσσεια το «εσωτερικό» ταξίδι του Οδυσσέα έχει ασφαλώς περισσότερο ζουμί. Έμφαση στο μύχιο ψυχόδραμα των ηρώων εντοπίζουμε και στις αρχαίες τραγωδίες: ποσώς μας ενδιαφέρουν οι μύες του Ορέστη και οι αναλογίες της Ηλέκτρας. Ομοίως η λυρική ποίηση που γεννήθηκε και εδραιώθηκε ως ανάγκη ατομικής ψυχοσωματικής έκφρασης. Η τέχνη του λόγου, λιγότερο ως περιγραφή εικόνων και περισσότερο ως «περιγραφή εσωτερικών τοπίων» (Μπέρνχαρντ), προσφέρει μια σπάνιας ακρίβειας, εμβρίθειας και λεπταισθησίας γνώση του ανθρώπου. Ο κινηματογράφος πάσχισε να αντικαταστήσει τον αντικαταστάτη του έπους, το μυθιστόρημα, δημιουργώντας μεγάλα έργα, αλλά με μεγάλο τίμημα.

Η οριακή ρήση του Μπαρτ, το 1970, ότι ο κινηματογράφος «είναι μια τέχνη που δεν έχει ακόμα αποκτήσει τον πολιτισμό της»,3 έρχεται να συμπληρώσει έναν σημαίνοντα θεωρητικό των τεχνών: «οι περισσότεροι σκηνοθέτες […] δεν δημιουργούν έργα τέχνης, αλλά λένε στους ανθρώπους ιστορίες».4 Ο κινηματογράφος έχει την πρωτογενή δυνατότητα να προκαλεί άμεση και άφατη συγκίνηση, αφού η εικόνα και ο ήχος είναι πιο αρχέγονα στοιχεία από τις έννοιες. Και παρότι η εικόνα δεν είναι αντικειμενική, αλλά μεταφράζεται νοητικά (βλέπουμε με τα μάτια του νου), ο κινηματογράφος δεν βασίζεται στη μετάφραση, που αποτελεί κομβικό σημείο και γόρδιο δεσμό της τέχνης του λόγου. Από την άλλη, η «εικονική λογοτεχνία», με τον κινηματογραφικό της χαρακτήρα, μπορεί να μεταφέρεται λίγο-πολύ άνετα από το ένα μέσο στο άλλο. Και αυτό δεν συμβαίνει (απαραίτητα) επειδή κάποιοι προσπαθούν να γράψουν βιβλία-σενάρια για να μεταφερθούν στον κινηματογράφο, αλλά επειδή έχουν ήδη επηρεαστεί από τη μαζική εικόνα και δεν θέλουν ή/και δεν μπορούν να εστιάσουν στην τέχνη του λόγου. Καλώς ή κακώς, ο κινηματογράφος ήρθε και υποκατέστησε ένα τμήμα της «εικονικής λογοτεχνίας». Δεν είναι μόνο η γυναίκα «μαύρη ήπειρος» (Φρόυντ), είναι και η ομορφιά, είναι και η αλήθεια. Όχι όμως η αλήθεια με τη μονόπλευρη, ψυχαναγκαστική, εντέλει πληκτική έννοια, αλλά η αλήθεια στην πολλαπλή της αποκάλυψη, εκεί όπου μία λέξη αξίζει χιλιάδες εικόνες (ας αφεθούμε στις δύο πρώτες λέξεις του Ελύτη: «Ο έρωτας / Το αρχιπέλαγος»). Εδώ διαφαίνεται ο περιοριστικός χαρακτήρας της κινηματογραφικής εικόνας: σε ό,τι αφορά τη φα-

Εικόνα_ Αφιέρωμα

ΛΙΜΑΝΙ ΕΟΡΑΣΗΣ ΝΕΚΡΟ ΚΑΝΑΛΙ. κείμενο

ντασία, η εικόνα παθητικοποιεί τον αποδέκτη, ενώ ο λόγος τον ενεργοποιεί. Το σημαίνον του κινηματογράφου είναι κυρίως εικονικό, «φαντασιακό» (Κ. Μετς), και αντιστέκεται στη λεκτική συμβολοποίησή του. Ο θεατής θέλγεται από τον αντικατοπτρισμό των φαντασιώσεών του, παραγνωρίζει τις ιδιάζουσες επιθυμίες του και καθιστά τη ζωή του μια εκδραμάτιση (χολιγουντιανών) στερεοτύπων. Στον κινηματογράφο «κάθε όνειρο γίνεται πραγματικότητα», έγραφε ο πρώτος θεωρητικός του (Μίνστερμπεργκ): αυτό κι αν είναι τραγικό. Ομοίως, η «εικονική λογοτεχνία» διασκεδάζει τον αναγνώστη κολακεύοντας τον κοινό του νου, ικανοποιώντας την επιθυμία του για εύκολη παρηγοριά. Από την άλλη, η τέχνη του λόγου είναι πιο ανοιχτή στην ερμηνευτική ελευθερία που προάγει την αυτεπίγνωση, ωστόσο απαιτεί χρόνο και ευρυμάθεια, στοιχεία δυσεύρετα πια. Ασφαλώς η διασκέδαση οφείλει να συμπορεύεται με τη γνώση, όταν πρόκειται για παιδιά, αλλά για πόσο ακόμα να μένουμε παιδιά; Λογοτεχνία, ως τέχνη του λόγου, είναι αυτό που χάνεται στην κινηματογράφηση. Πώς θα μπορούσαν να απεικονιστούν ο φλογερός εσωτερικός μονόλογος της Μόλλυ στον Οδυσσέα, η μοναχική φωνή στον Ακατονόμαστο, οι σπαρακτικές εξάρσεις τού Μπαρνταμού στο Ταξίδι στην άκρη της νύχτας, η ποιητική συνύφανση των ηρώων στα Κύματα, ο καίριος λόγος στον Εχθρό του ποιητή; Λογοτεχνικά έργα που διασκευάστηκαν κινηματογραφικά, όπως το Χρυσό κύπελλο, η Λολίτα, το Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, είχαν μέτρια αποτελέσματα, όχι απαραιτήτως από αισθητικής άποψης, όσο κυρίως σε ό,τι αφορά την εμβάθυνση στον ψυχονοητικό κόσμο των χαρακτήρων. Οι ταινίες που

διασκευάζουν σαιξπηρικά έργα είναι καλές μόνον όταν, και ακριβώς επειδή, σέβονται το λόγο του Βάρδου. Η αντίρρηση ότι συγκρίνουμε δύο διαφορετικές μορφές τέχνης, οπότε το ωραίο και το σημαντικό κρίνονται με διαφορετικά κριτήρια, ισχύει, αλλά εν μέρει. Διότι αφού γίνεται στην πράξη, ας γίνεται και στη θεωρία,5 και με όχημα, μεταξύ άλλων, το παραπάνω κριτήριο: από γνωστική άποψη, η δυνατότητα της τέχνης του λόγου να εμβαθύνει στην ανθρώπινη κατάσταση είναι ασύγκριτη. «Αν ο κινηματογράφος κατέστη λαϊκή τέχνη είναι πιθανόν γιατί η τέχνη, στην ουσία της, δεν μπορεί να είναι λαϊκή».6 Το παρόν και το μέλλον φαίνεται πως ανήκουν στην κινηματογραφική, τηλεοπτική και διαδικτυακή εικόνα, και όχι στο λόγο, μπροστά στον οποίο λακίζουμε όπως οι θεατές της πρώτης ταινίας των Λυμιέρ, που νόμιζαν ότι θα τους πατήσει το εικονικό τρένο. Όποιος γράφει εμμένοντας στον ουσιώδη λόγο, μάλλον θα πεθάνει λησμονημένος, αφού αυτό που θέλουν δεν το έχει και αυτό που έχει δεν το θέλουν. Από την άλλη, όποιος αφιερωθεί στην «εικονική λογοτεχνία», θα αμβλύνει τη θεμελιώδη λειτουργία του λόγου. «Καλύτερα να γράφεις για τον εαυτό σου και να μην έχεις κοινό, παρά να γράφεις για το κοινό και να μην έχεις εαυτό», έλεγε ο κριτικός Σίριλ Κόνολι, ρήση που ισχύει, τηρουμένων των αναλογιών, και για τους σκηνοθέτες. Εδώ δεν πρόκειται τόσο για ένα (ακόμα) απονενοημένο διάβημα υπέρ του λόγου και εναντίον της εικόνας, όσο για ένα αίτημα στιβαρότερης επίγνωσης της ρευστής κατάστασής μας. Όπως συμβαίνει πάντα, είναι ζήτημα απόφασης, και όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα, η απόφαση δεν είναι ζήτημα ελεύθερης επιλογής.

1. Αναφέρεται στο κείμενο του Friedrich Kittler, «Ρομαντισμόςψυχανάλυση-κινηματογράφος», περ. αληthεια, τχ. 4-5, σ. 111. Ο Γερμανός θεωρητικός συνεχίζει υποστηρίζοντας ότι μετά το 1895 η υψηλή λογοτεχνία διαχωρίζεται από τα τεχνικά μέσα. 2. Την αδυναμία στοχασμού μπροστά στις ταχέως εναλλασσόμενες κινηματογραφικές εικόνες αναφέρει ο Β. Μπένγιαμιν στο δοκίμιο «Το έργο τέχνης στην εποχή της τεχνικής αναπαραγωγιμότητάς του» (1936), αλλά σε σύγκριση με τη ζωγραφική. 3. Roland Barthes, Απόλαυση-γραφή-ανάγνωση, μτφρ. Α. Κόρκα, Πλέθρον, 2005, σ. 185. 4. Rudolph Arnheim, Το φιλμ ως τέχνη, μτφρ. Μ. Μωραΐτης, Καθρέφτης, 2008 [1932, 1957], σ. 144-5. Όσο για τον περιορισμό των εικόνων, σημειώνει: «κανένα σχετικώς σύνθετο συμβάν ή διανοητική κατάσταση δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο με τις εικόνες» (σ. 214). 5. Το κάνουν συστηματικά κάποιοι σκηνοθέτες-συγγραφείς, π.χ., ο Παζολίνι, που διακρίνει τον «κινηματογράφο της ποίησης» (στο ομώνυμο βιβλίο του) από τον «κινηματογράφο της πρόζας» και συγκρίνει αμφότερους με το λόγο, όπως και ο Γούντι Άλλεν σε συνεντεύξεις του (εκδ. Μεταίχμιο). Ο Ζιλ Ντελέζ ξεκινά το σημαίνον δίτομο έργο του για τον κινηματογράφο γράφοντας ότι οι σπουδαίοι σκηνοθέτες μπορούν να συγκρίνονται με τους στοχαστές. Ωστόσο, ακόμα και στον ποιητικό, τον πειραματικό, τον «ευρωπαϊκό» κινηματογράφο, η εικόνα διατηρεί την πρωτοκαθεδρία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. 6. Κωστή Παπαγιώργη, Η κόκκινη αλεπού-Οι ξυλοδαρμοί, Καστανιώτης, 1994, σ. 243. Ευχαριστώ τον Γ. Βαλαή που μου θύμισε αυτό το κείμενο για τη σχέση φωτογραφίαςκινηματογράφου-λογοτεχνίας.

Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Αφιέρωμα_Εικόνα

_Δημήτρης Παπαχρήστος

Λεξεικόνες

Η εικόνα είναι το εικόνισμα της μνήμης μας. Είναι η στιγμή της απαθανάτισής της. Αν προσπαθήσουμε να την ερμηνεύσουμε θα χάσει τη δύναμη της απαθανάτισης. Μια εικόνα δεν είναι η αποτύπωσή της, γιατί υπάρχει ο λόγος που την ξεπερνάει και την ορίζει διαστέλλοντάς την για να γίνει αιώνια. Μια εικόνα μπορεί να είναι χίλιες λέξεις. Μια λέξη όμως μπορεί να γεννήσει χίλιες εικόνες με όλες τις αποχρώσεις τους. Η λέξη είναι η ψυχή, είναι η κραυγή της εικόνας η ανείπωτη, όταν διαθλάται, σαν την ακτίνα που εισχωρεί στις χαραμάδες του παντζουριού το καλοκαίρι, που αντικρίζοντας την σε τυφλώνει. Ζούμε στην εποχή της εικόνας, της εικονικής πραγματικότητας. Την ψευδαίσθηση της ζωής, που καλούμαστε να την πιστέψουμε ως αληθινή αίσθηση κι ας μην την βιώνουμε. Ζούμε τον αντικατοπτρισμό της ερήμου μέσα στο χαώδες της διεστραμμένης και αντιστραμμένης πραγματικότητας που δεν την γουστάρουμε και την υπομένουμε αφού δεν τολμάμε να την αλλάξουμε και να τοποθετήσουμε στη θέση της αυτή που επιθυμούμε. Όλα είναι μια ανάσα, μια πνοή. Όλα είναι ένα ψέμα. Το ψέμα όμως δεν αρκεί, όσο και αν το γλυκαίνουν οι αλήθειες του. Ό,τι είναι αληθινό είμαστε, θέλουμε δεν θέλουμε. Η εικόνα δεν μπορεί να αποκαλυφθεί από μόνη της, δεν αρκούν οι χρωματισμοί ούτε αυτό που περιέχει και περικλείει. Χωρίς το λόγο και την αίσθηση δεν υπάρχει, ούτε χωρίς την προοπτική και τη φαντασία. Τότε καταντάει ένα τυπωμένο χαρτί, μια ρεαλιστική απτή φωτογραφία. Χωρίς το μάτι του φωτογράφου η μηχανή γίνεται τυφλή και άσφαιρη. Χωρίς την ψυχή του ζωγράφου ο χρωστήρας δεν ζωντανεύει ό,τι νεκρώνεται. Το ξεπέρασμα της κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

ζωής και του θανάτου γίνεται τέχνη. Ο έρωτας δεν περιγράφεται και δεν αποτυπώνεται. Είναι το απόλυτο βίωμα. Χωρίς όμως τον έρωτα και το πάθος, τα λόγια είναι κενά και οι εικόνες θαμπώνουν… Οι αναμνήσεις κρατάνε κάτι πιο πολύ από ό,τι ζήσαμε. Όταν γίνονται εικόνες νοσταλγικές ρετάρουν από το άλγος για ό,τι χάθηκε. Η μνήμη είναι η ίδια η ύπαρξη. Να κολυμπήσουμε μέσα στις εικόνες χωρίς να πνιγούμε. Χρειαζόμαστε όμως τη δύναμη του ναυαγού που βλέπει γύρω του σωσίβια να αρπαχτεί και στην απέλπιδα προσπάθειά του σώζεται. Με το λόγο τίποτα δεν χάνεται, γιατί είναι η ζωογόνος αρχή. Υπάρχει μέσα στη γραφή, μέσα στις νεκρές λέξεις, τις τυπωμένες, που αναδίδουν το άρωμα και την οσμή του χαρτιού και τη ζωοποιό δύναμη του δημιουργού. Δεν κατάφεραν να νικήσουν οι ηλεκτρονικές εικόνες και οι ηλεκτρονικές γραφές. Το σώμα και οι αισθήσεις αντιστέκονται μέχρι τελευταίας πνοής. Υπάρχουμε μέσα από τις λέξεις πρωτίστως και δευτερευόντως από τις εικόνες. Το τέλος και η αρχή είναι το ίδιο σημείο στον σπειροειδή κύκλο της ζωής. Το λυκαυγές μάς ξυπνάει μας βγάζει μέσα από το σκοτάδι για να δούμε ζωντανά τα όνειρα. Το κελάιδισμα των πουλιών δεν ζωγραφίζεται και δεν φωτογραφίζεται. Γίνεται όμως λόγος, τραγούδι και δροσερό γάργαρο νερό. Είμαστε αυτό που έχουμε και αυτό που χάνουμε για να συνεχιστεί το ταξίδι από εκεί που δεν μπορέσαμε να φτάσουμε, συνειδητοποιώντας πως ο κόσμος πάντα και από μόνος του υπάρχει, κινείται αενάως και κανένας θεός δεν τον έφτιαξε, γι’ αυτό και δεν έχει εικόνα, είναι όμως ο λόγος και το πυρ το αείζωον.

Η εικόνα δεν μπορεί να αποκαλυφθεί από μόνη της, δεν αρκούν οι χρωματισμοί ούτε αυτό που περιέχει και περικλείει. Χωρίς το λόγο και την αίσθηση δεν υπάρχει, ούτε χωρίς την προοπτική και τη φαντασία.

Υ.Γ. Η ψευδαίσθηση σκοτώνει την αίσθηση, όπως το ψέμα την αλήθεια. Έχουμε όμως την ανάγκη τους για να μας φανερωθούνε πραγματικά, όπως και την στιγμιαία εικόνα για να ξαναστοχαστούμε. Το «ορώ ό,τι ακούω και βλέπω ό,τι σκέφτομαι» δεν είναι μια παραδοξολογία, για να κρυφτούμε πίσω από την αδυναμία των εικόνων και των λέξεων. Ο προφορικός λόγος πρώτος δημιούργησε εικόνες και ο γραπτός λόγος τις αποτύπωσε και τις διέσωσε, με ποίηση και τραγούδι, μέχρι να έρθει η γραφή, να γίνει η αυλακιά του γεωργού που στο χέρσο χωράφι την ανοίγει βαθιά το αλέτρι το ξύλινο, το σιδερένιο με τα ζεμένα άλογα, για να φυτρώσει ο σπόρος πιο δυνατός, όσο πιο βαθιά χώνεται στο χώμα. Να μυρίσω θέλω το φρεσκοξυσμένο μολύβι, το μελάνι και όλα τα χρώματα. Να ακούσω θέλω το πλήκτρο, πριν με τρελάνει αυτό που θέλω να εκφράσω και δεν το μπορώ, να σβήσουν θέλω τα φώτα και να πέσει η σιωπή, για να δω τις εικόνες του μυαλού μου, με εσωτερική μουσική υπόκρουση.

Εικόνα_ Αφιέρωμα _Δάφνη Δραγώνα

Τα

O Jon Rafman, καλλιτέχνης από τον Καναδά, ξεκίνησε το 2008 να συλλέγει φωτογραφίες που προέρχονταν από το Google Street View, τη δημοφιλή τεχνολογία της εταιρείας Google που δίνει τη δυνατότητα πλοήγησης σε πραγματικές πανοραμικές εικόνες πόλεων. Ένα χρόνο μετά και έχοντας συγκεντρώσει αρκετό υλικό, επέλεξε κάποιες από τις φωτογραφίες και ξεκίνησε την παρουσίαση ενός ιδιότυπου άλμπουμ εντυπώσεων1 από μία εικονική περιήγηση στον κόσμο: Άνθρωποι περπατάνε στο δρόμο. Μια γυμνή γυναίκα ατενίζει τη θάλασσα. Ένα σπίτι καίγεται. Ηλικιωμένοι περιμένουν στη στάση. Ένας άντρας το σκάει από το παράθυρο. Μία άστεγη είναι ξαπλωμένη στο πεζοδρόμιο. Η αστυνομία συλλαμβάνει κάποιον… Πρόκειται για διαφορετικές χρονικά στιγμές από διαφορετικά σημεία του κόσμου που φωτογραφήθηκαν αυτόματα μέσω του συστήματος των 9 καμερών που φέρουν στην οροφή τους τα αυτοκίνητα της Google. Οι εικόνες φαίνονται –και σκοπίμως είναι– ασύνδετες, αλλά οι αισθητικές ομοιότητες και τα κοινά χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν, τραβάνε την προσοχή. Τα πρόσωπα σε όλες τις φωτογραφίες είναι θολά όπως και οι πινακίδες των αυτοκινήτων. Οι φωτογραφίες είναι όλες τραβηγμένες από το ίδιο ύψος, γύρω στα δυόμισι μέτρα. Το βάθος είναι σχεδόν πάντα παραμορφωμένο. Ανάμεσα στις εικόνες διακρίνεται και μία φωτογραφία με κόσμο που κρατά ένα πανό «Google σ’ αγαπάμε!» αλλά και κάποια άλλη με εφήβους πάνω σε μια μάντρα να χειρονομούν προς την κάμερα εξαγριωμένοι… Αλλάζουν τα μέσα τον τρόπο που βλέπουμε και αντιλαμβανόμαστε την πόλη; Ο Michel de Certeau το 1984 έγραφε πως «η επιθυμία να γίνει η πόλη ορατή προηγήθηκε των μέσων που ικανοποίησαν αυτή την ανάγκη» και ανέφερε ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τα αστικά τοπία ζωγράφων του μεσαίωνα και της αναγέννησης τα οποία χαρακτήριζε μία προοπτική που κανένα μάτι δε θα μπορούσε ποτέ να δει. Και το ίδιο ισχύει και για κάθε φαντασμαγορική θέα που προσφέρει κάποιος μοντέρνος ουρανοξύστης μιας μητρόπολης. «Η πανοραμική πόλη είναι ένα θεωρητικό ομοίωμα, μια εικόνα, προϋπόθεση της οποίας είναι οι κάτοικοι να αλλάξουν τις πρακτικές της ζωής τους». Γιατί, για τον de Certeau η πραγματική πόλη δεν ήταν το θέαμα από ψηλά, μία Πόλη Ιδέα / Concept City όπως χαρτογραφείται από κυβερνήσεις και θεσμούς, αλλά

μάτια της Google

«Η πανοραμική πόλη είναι ένα θεωρητικό ομοίωμα, μια εικόνα, προϋπόθεση της οποίας είναι οι κάτοικοι να αλλάξουν τις πρακτικές της ζωής τους» η ζωή «εκεί κάτω», μέσα στους δρόμους και στα στενά που διασχίζουν οι κάτοικοί της, οι πρακτικές των οποίων δεν μπορούσαν ποτέ να αποτυπωθούν στα πανοραμικά αστικά αυτά τοπία2. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα το νέο πλήθος των σημερινών πόλεων φαίνεται να πέρασε από την Concept City τού de Certeau στην Database City / Πόλη της Βάσης Δεδομένων του Eric Gordon3. Η ιδεατή πανοραμική πόλη που κρατoύσε τον θεατή σε απόσταση έδωσε τη θέση της στην πόλη που είναι πλοηγήσιμη και ανοιχτή σε αναζητήσεις σύμφωνα άλλωστε και με το πνεύμα της εποχής. Η πόλη έτσι έπαψε να είναι το θέαμα και άρχισε να γίνεται το πλαίσιο και οι πρακτικές των κατοίκων βγήκαν από την αφάνεια καθώς η ίδια η τεχνολογία άρχισε να τις καταγράφει με αυτοκίνητα που μπορούν και φωτογραφίζουν ανά 10 με 20 μέτρα, σε 360 μοίρες οριζόντια και 260 κάθετα... «Ποιο είναι όμως το νόημα μιας φωτογραφικής αναζήτησης χωρίς μια κάμερα στο χέρι η οποία να αναζητά την αποφασιστική στιγμή;» ρωτάνε οι Wellington Cançado και Renata Marquez, καλλιτέχνες από τη Βραζιλία, που δημιούργησαν ένα βίντεο μέσα στο Google Εarth, το Global Safari, εστιάζοντας σε εικόνες που αποτυπώσαν τυχαία στιγμές οικειότητας και καθημερινότητας στο αστικό περιβάλλον4. Τι αλλάζει όταν τη θέση του φωτογράφου παίρνουν λογισμικά προγράμματα και δορυφόροι, αεροπλάνα και αυτοκίνητα της Google; Οι νέες πανοραμικές εικόνες πόλεων είναι πρωτόγνωρα ειλικρινείς και ουδέτερες σαν να προέρχονται «από την αποστασιοποιημένη ματιά ενός αδιάφορου όντος» λέει χαρακτηριστικά ο Rafman. Κι αυτό γιατί δεν υπάρχει πια δημιουργός, ούτε χειριστής- συσκευή5 –όπως περιέγραφε ο Flusser τον φωτογράφο–,

παρά μόνο η ίδια η συσκευή που παράγει τις φωτογραφίες, που παραμονεύει, με χαρακτήρα αρπακτικό αλλά και αρκετά αδιάφορο επίσης. To Google Street Views και το Global Safari είναι δύο παραδείγματα έργων που επαναφέρουν την προσοχή στο άτομο, στα θολά πρόσωπα της πόλης και στις δράσεις τους που καταγράφονται τυχαία και αυτοματοποιημένα. Με την απουσία φωτογράφου οι δημιουργοί αυτοί επιλέγουν οι ίδιοι να ξεχωρίσουν και να «παγώσουν» εικόνες, να τις ιδιοποιηθούν για να γεννήσουν ερωτηματικά και να τραβήξουν το υπερφορτωμένο με data βλέμμα του χρήστη. Τι καθορίζει τελικά τη νέα εικόνα του κόσμου που άλλοτε είναι ευκρινής και άλλοτε όχι; To 2010 ζητήματα παραβίασης της ιδιωτικότητας τέθηκαν από πολλές ευρωπαϊκές χώρες και σε κάποιες όπως στην Αυστρία και την Τσεχία απαγορεύτηκε στη Google να συνεχίσει τη φωτογράφιση. Είναι όμως μόνο θέμα κυβερνητικών αποφάσεων η εξέλιξη της νέας εικονικής συμμετοχικής γεωγραφίας του διαδικτύου; Υπάρχει και η ανάγκη κριτικής στάσης από τους ίδιους τους χρήστες και κατοίκους μιας πόλης, οι οποίοι αντί να συμμετέχουν στη διαμόρφωση νέων συμβάσεων θέασης μιας πόλης, μπορούν να διαμορφώσουν την ίδια την εικόνα της, διαβάζοντας την και αξιοποιώντας τα εργαλεία που η ίδια η τεχνολογία προσφέρει. Εξάλλου «η ελευθερία ισοδυναμεί με το να παίζει κανείς ενάντια στη συσκευή»6.

1. Το έργο Google Street Views παρουσιάζεται στο διαδίκτυο στη διεύθυνση http://googlestreetviews.com/ με τη μορφή συλλογής φωτογραφιών και βίντεο ενώ επίσης έχει παρουσιαστεί σε εκθέσεις και έχει κυκλοφορήσει μικρός σχετικός. κατάλογος. 2. Michel de Certeau, The Practice of Everyday Life, University of California Press,1984. 3. Eric Gordon, The Urban Spectator: American Concept Cities from Kodak to Google, Dartmouth University Press, 2010. 4. http://blip.tv/file/3698794/ 5. Vilém Flusser, Προς μία φιλοσοφία της φωτογραφίας, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, 1998. 6. όπου παραπάνω.

Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Αφιέρωμα_Εικόνα _Δημήτρης Γκινοσάτης*

d_ginosatis@yahoo.com

Από τις εικόνες της πραγματικότητας στην πραγματικότητα των εικόνων Τα μέσα ορίζουν τι είναι πραγματικό, τα μέσα είναι ήδη πάντοτε πέραν της αισθητικής. Φρίντριχ Κίτλερ

Αν επιχειρούσαμε να περιγράψουμε με γενικούς ανθρωπολογικούς όρους την υφιστάμενη «κατά� σταση», όπως αυτή διαμορφώνεται στις σύγχρονες τεχνολογικά υπερκαθορισμένες κοινωνίες, αρκεί να σκεφτούμε την εμπειρία των επιβατών ενός οποιουδήποτε jet airliner εν ώρα πτήσης: Ενώ το πλήρωμα είναι συνδεδεμένο με οθόνες ρα� διοεντοπισμού, κλειστούς διαύλους επικοινωνίας, μηχανικά συστήματα και ηλεκτρονικά όργανα πλο� ήγησης και ελέγχου, οι επιβάτες βρίσκονται εγκι� βωτισμένοι σε έναν προστατευτικό εμβρυϊκό κλοιό πολυμέσων, συζευγμένοι με ένα άκρως φιλικό προς τον χρήστη interface�� , στόχος του οποίου είναι η δι� αχείριση, συγκάλυψη και απώθηση ενός απειλητι� κού, πραγματικού φόντου: του αβίωτου εξωτερικού περιβάλλοντος όπου διαφεντεύει ο θόρυβος, το ψύχος και το σκοτάδι. Το παραπάνω παράδειγμα εξεικονίζει καλά ορι� σμένες βασικές όψεις της «κατάστασής» μας η οποία, επειδή ακριβώς μας προσδιορίζει, αξίζει την προσοχή μας. Διότι, από τη στιγμή που ο βιό� κοσμός μας παίρνει τη μορφή ενός τόσο πυκνά δι� ατεταγμένου δικτύου διασυνδεδεμένων τεχνικών μέσων και καναλιών πληροφοριών, η παραδοσια� κή έννοια της «πραγματικότητας» αλλάζει ριζικά. Σήμερα, οτιδήποτε συμβαίνει, διαμορφώνεται και παράγεται από την κατοπτρική εικόνα του στην οθόνη του τερματικού. Ο κόσμος επι-συμβαίνει στο κατοπτρικό παιχνίδι των τεχνικών επικοινω� νιακών μέσων, κατά τέτοιο τρόπο ώστε η παρου� σία των μέσων είναι αυτή που δημιουργεί και κα� λεί στην ύπαρξη το γεγονός. Από τη στιγμή όμως που η οθόνη είναι αυτή η οποία διαμορφώνει το γίγνεσθαι του κόσμου, η ποιότητα και το δομικό καθεστώς των εικόνων αλ� κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

Τα τεχνικά μέσα δεν προορίζονται απλά να αναπαραστήσουν για λογαριασμό μας τον κόσμο αλλά αναλαμβάνουν τη δόμηση του ίδιου του μηχανισμού της αισθητικής αντίληψής μας, σε σημείο που η τελευταία μετασχηματίζεται όλο και περισσότερο σε μια «εξαρτημένη μεταβλητή». λάζει. Οι τελευταίες δεν είναι πια προοπτικά απο� στασιοποιημένες και αναλογικές, αλλά απτικές και ψηφιακές. Το γεγονός ότι η σχέση μας με τις τεχνικές εικό� νες είναι πλέον απτική και όχι οπτική, σημαίνει ότι οι τελευταίες δεν ζουν έξω από εμάς –αδρανείς και έτοιμες να δοθούν νηφάλια στην πρόσληψη– αλλά βρίσκονται σε δερματική εγγύτητα με τον αντιλη� πτικό μηχανισμό μας: ζουν μέσα μας σαν να ήταν δικές μας. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο δεν μπορεί κανείς να παρατηρήσει κριτικά τις νέες τεχνικές ει� κόνες: διότι έχει εξαλειφθεί η απόσταση που δια� χώριζε άλλοτε το εγώ από τον κόσμο των παρα� στάσεων, διανοίγοντας έτσι το χώρο της ενατένι� σης (της θεωρίας). Η εγελιανή διάκριση, η οποία αντιπαρέθετε διαλεκτικά την εσωτερικότητα της προσλαμβάνουσας αντίληψης και την εξωτερικότητα των αντικειμένων, δίνει πλέον τη θέση της σε

ένα α-διαλεκτικό καθεστώς ώσμωσης όπου οι αι� σθητηριακές παραστάσεις και ο αντιληπτικός μη� χανισμός συναρθρώνονται και συν-εργάζονται σε ένα ενιαίο λειτουργικό πλαίσιο. Οι παλαιού τύπου (θρησκευτικές ή καλλιτεχνικές) εικόνες της κλασικής αισθητικής προϋπέθεταν την απόσταση, την εγκαθίδρυση μιας εξωτερικής σχέ� σης προς τα πράγματα, η οποία καθιστούσε δυνα� τή την παρατήρηση. Πρόκειται γι’ αυτό που απο� καλούμε παραδοσιακά «αναπαράσταση». Απεναντίας, οι αλλαγές που η νέα τεχνική πραγ� ματικότητα επιφέρει στην ψυχο-φυσιολογία της όρασης διαταράσσουν την κλασική έννοια της ανα� παράστασης: παραφράζοντας ελαφρά τη γνωστή ρήση του Πολ Κλε, θα λέγαμε ότι δεν παρατηρούμε πλέον τα πράγματα, αλλά τα πράγματα μας παρα� τηρούν, στο πλαίσιο μιας απόλυτης εγγύτητας που αναιρεί την παραδοσιακή, οφθαλμοκεντρική αντί� ληψη του αντικειμενικού βλέμματος, δέκτη μιας εξωτερικής φυσικής πραγματικότητας. Τα τεχνικά μέσα δεν προορίζονται απλά να ανα� παραστήσουν για λογαριασμό μας τον κόσμο αλλά αναλαμβάνουν τη δόμηση του ίδιου του μηχανι� σμού της αισθητικής αντίληψής μας, σε σημείο που η τελευταία μετασχηματίζεται όλο και περισσότερο σε μια «εξαρτημένη μεταβλητή», η επεξεργασία και η επίλυση της οποίας έχει προ πολλού περάσει στη δικαιοδοσία των designers (προγραμματιστών, μη� χανικών, marketing directors κ.ά.). Υπ’ αυτές τις συνθήκες, το παραδοσιακά οριζό� μενο υποκείμενο που παρήγαγε ο Γαλαξίας του Γουτεμβέργιου, ενωτικό κέντρο του αναπαραστα� τικού στοχασμού και λόγου, αποδομείται πλήρως, αναγόμενο πλέον σε ένα σύνολο ενεργημάτων επι� λογής και διαχείρισης αλγόριθμων. Η νέου τύπου

ΣΤΟ ΒΑΘΜΌ ΠΟΥ ΑΙΣΘΑΝΌΜΑΣΤΕ ΤΟΥΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΎΣ ΚΌΣΜΟΥΣ ΩΣ ΩΡΑΊΟΥΣ, ΑΥΤΟΙ ΑΠΟΤΕΛΟΎΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΕΣ ΜΈΣΑ ΣΤΙΣ ΟΠΟΊΕΣ ΖΟΎΜΕ.

υποκειμενικότητα μεταστοιχειώνεται σε όργανο που παίζει με σύμβολα ή, καλύτερα, σε διαδικασία της οποίας η λειτουργία συνίσταται στο να παίρνει αποφάσεις και να αλλάζει τη σειρά και τους συνδυασμούς των στοιχείων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αυτό που αποκαλούσαμε «σκέψη» αποκαλύπτεται ως μία υπορουτίνα του εγκεφάλου. Εδώ, προκύπτει το ακόλουθο τετριμμένο ηθικολογικό ερώτημα: πώς και γιατί φτάσαμε σ’ αυτό το σημείο; Η απάντηση είναι απλή: στην πραγματικότητα δεν φτάσαμε κάπου που να μη βρισκόμασταν ήδη εν δυνάμει. Οι «κατασκευασμένες» πραγματικότητες που αναδύονται μέσα από το μονοπώλιο των δυαδικών ψηφίων και των καλωδίων από οπτικές ίνες γυαλιού αποτελούν συνέχεια μιας μακράς διαδικασίας εκτεχνολόγησης που ξεκίνησε με το μονοπώλιο του εικονο-γραφικού κώδικα. Ήδη από την εποχή των προϊστορικών σπηλαιογραφιών και την εφεύρεση του γραμμικού αλφαβητικού κώδικα, τόσο η εικόνα όσο και η γραφή συνιστούσαν πολιτισμικές τεχνολογίες κωδικοποίησης και αρχειοθέτησης που επέτρεπαν την επιλογή, αποθήκευση και επεξεργασία δεδομένων. Αμφότερες αποτελούν τεχνικές καταγραφής ιχνών πάνω σε στατικές άγραφες επιφάνειες, οι οποίες δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να παγώνουν τις καθαρές ροές των οπτικοακουστικών δεδομένων σε στατικούς σημαίνοντες δείκτες. Δηλαδή, να μεταφράζουν το σιωπηλό, ανεικονικό χάος του εμπειρικού κόσμου σε κοινωνήσιμα σημεία, επενδύοντάς τον φαντα-

σιακά. Με άλλα λόγια, ανέκαθεν προγραμμάτιζαν: κατασκεύαζαν συλλογική μνήμη και, κατ’ επέκταση, διαμόρφωναν μοντέλα υποκειμενικότητας. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, το αρχείο της γνώσης ήταν κυρίως οπτικογλωσσικό: όλες οι ροές δεδομένων έπρεπε να περάσουν από τη στενωπό του παγωμένου σημαίνοντος ίχνους. Τα πράγματα αλλάζουν άρδην στις αρχές του εικοστού αιώνα με την εφεύρεση του φωνογράφου και του κινηματογράφου, και ακόμη πιο αποφασιστικά με τη σύλληψη της Καθολικής Υπολογιστικής Μηχανής από τον Άλαν Τιούρινγκ το 1936 που αποτέλεσε τη βάση για την κατασκευή των πρώτων υπολογιστών. Έκτοτε, η επεξεργασία δεδομένων παύει να εμπίπτει στο πεδίο της φυσικής γλώσσας. Τα μαθηματικά, και όχι η γλώσσα, είναι πλέον αρμόδια για την αλγοριθμική επεξεργασία του «πραγματικού». Και πράγματι, στους υπολογιστές δεν υπάρχουν λεκτικές/εικονικές παραστάσεις. Όλα είναι αριθμός: ανεικονικές, άηχες, μη σημαίνουσες, ψηφιακά τυποποιημένες ακολουθίες αριθμών. Στο σύμπαν του ψηφιακού κώδικα, το ζήτημα δεν είναι ο παλαιός φαντασιακός κόσμος της προθεσιακότητας, της σημασίας και της αναπαράστασης, αλλά η κατασκευή επιστημονικών μοντέλων ψηφιακής επεξεργασίας και υλοποίησης δυνητικών κόσμων εξίσου πραγματικών με τον φυσικό. Δηλαδή, τέχνη. Τι απομένει λοιπόν; Από τότε που ο γενεαλόγος-φιλόσοφος Φρ. Νίτσε και ο αρχαιολόγος της γνώσης Μ. Φουκώ επαλήθευσαν το γεγονός ότι τόσο η εξουσία όσο και η

μικροφυσική ανάλυσή της είναι άρρηκτα συνυφασμένες με τα αρχεία (οπτικά, γλωσσικά, ακουστικά), η κοινή αντίληψη που θέλει τις πολιτισμικές databases απλές και αθώες επιφάνειες καταγραφής αντικειμενικών πραγματικοτήτων αποδεικνύεται τουλάχιστον αφελής και παραπλανητική. Τα δεδομένα (data) δεν είναι ποτέ αυτό που υποδεικνύει η ετυμολογία τους: δεν είναι δεδομένα, δηλαδή �� a�� priori�� δοσμένα στοιχεία που απλά καταγράφονται και αναπαράγονται. Απεναντίας, παράγονται εντός ιστορικά προσδιορισμένων διατεταγμένων δομικών χώρων, υπόκεινται σε χειρισμό και προκαθορίζουν «κόσμους», «αλήθειες» και «μοντέλα συμπεριφοράς». Από τη στιγμή που θα αντιληφθούμε τη γνώση ως στρατηγική και όχι ως σύστημα αναπαράστασης και θεμελίωσης ενός αντικειμενικού κόσμου, τότε η μόνη δυνατή κριτική στάση είναι αυτή που περιέχεται στην απέριττη, μετα-ηθική φόρμουλα που μας παραδόθηκε διά στόματος του Γερμανού λυρικού ποιητή, γιατρού και στρατιωτικού νου Γκότφριντ Μπεν: «Έχε γνώση της κατάστασης!» Κοντολογίς, έχε γνώση των εκάστοτε διατάξεων της γνώσης που σου επιτρέπουν να γνωρίζεις· της μόνης δυνατής πραγματικότητας στην οποία έχουμε πρόσβαση…

* Ο Δημήτρης Γκινοσάτης διδάσκει φιλοσοφία και αισθητική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ) της Αθήνας

Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Αφιέρωμα_Εικόνα _Ιριάννα Λιανάκη-Δεδούλη

Αναγνώσεις μιας εικόνας* Κατακλυσμός εικόνων. Δεχόμαστε επίθεση; Αμυνόμαστε ή παραδιδόμαστε αμαχητί; Μια κυρίαρχη βιομηχανία παραγωγής εικόνων, ένα κυρίαρχο σύστημα διανομής τους, αλλά τόσο διαφορετικοί αποδέκτες! Είναι ποτέ δυνατή η διαμόρφωση μιας ομογενοποιημένης συλλογικής συνείδησης, μιας ανάγνωσης, μιας αντίληψης, μιας ερμηνείας για μία εικόνα; Η ντετερμινιστικής χροιάς απειλή «θα γίνουμε όλοι μας αμερικανάκια» μας καταδιώκει στην καθημερινότητά μας. Αποδεχόμαστε τελικά την πολιτισμική πρόταση του κυρί-

αρχου κοινωνικοοικονομικού κατεστημένου; Είναι βάσιμοι οι φόβοι μας; Σίγουρα δεν είναι απαραίτητα κακό να είμαστε σε κατάσταση εγρήγορσης κάποιες φορές και ο αναστοχασμός πάνω σε ό,τι είδαμε και αντιμετωπίσαμε μπορεί να είναι ευεργετικός. Όμως, πέρα από τις όποιες συνειδητές προσπάθειες να προχωρήσουμε στη δική μας νοηματοδότηση των εικόνων, είμαστε εφοδιασμένοι με βιολογικά, ψυχολογικά, κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά, ο συνδυασμός των οποίων είναι τόσο μοναδικός όσο και το DNA του καθενός.

Το κοινό («στόχος») φαίνεται να έχει αντιστάσεις. Ψυχολογία, πολιτισμός, εμπειρίες ζωής, φύλο, ηλικία, ακόμα και φυσιολογία, όλοι τους παράγοντες που επιδρούν στην πρόσληψη και στην ερμηνεία των εικόνων. Στο ρεπορτάζ που ακολουθεί επιχειρήσαμε να δούμε τι βλέπουν και τι σκέφτονται διαφορετικοί άνθρωποι για την ίδια εικόνα. Στη συγκεκριμένη εικόνα δεν είναι εντελώς ευδιάκριτα τα χαρακτηριστικά φύλου του εικονιζόμενου προσώπου.

Όλγα, 30, Επιχειρηματίας

Κώστας, 50, Μηχανικός

Αλίτσια, 51, Τοπογράφος

-Τι παρατηρείτε στην εικόνα; Μία κοπέλα, η οποία περπατάει στο δρόμο, ακούει μουσική και καπνίζει ένα τσιγάρο. Στο βάθος της εικόνας, πίσω της, άλλες τρεις κοπέλες, πιασμένες αλά μπρατσέτα, περπατάνε στο δρόμο και μιλάνε. -Πού πηγαίνει; Βόλτα. -Πώς νιώθει; Δεν είναι ιδιαίτερα χαρούμενη, ίσως προβληματισμένη, στεναχωρημένη, σκεπτική. Αισθάνομαι ότι είναι μια κοπέλα που νιώθει πολύ θυμό μέσα της. -Τι μπορεί να σκέφτεται; Κάποιο πρόβλημα που έχει στην καθημερινότητά της, τι θα πρέπει να κάνει μέσα στη μέρα της, κάτι τέτοιο… -Μέχρι τώρα πώς ήταν η ζωή της; Φαίνεται μικρή, το πιο πιθανό είναι ότι είναι φοιτήτρια. Από το στυλ της μου δίνει την εντύπωση ότι είναι μια κοπέλα με όχι ιδιαίτερη οικονομική άνεση. Μάλλον λίγο δύσκολη μου φαίνεται η ζωή της, τη βρίσκω λίγο προβληματισμένη. -Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα στη ζωή της; Οικονομικής φύσεως ή οικογενειακά προβλήματα. -Ποια είναι τα όνειρά της; Σίγουρα μια καλύτερη ζωή. Φαίνεται ότι είναι μια κοπέλα που δεν είναι πολύ ευχαριστημένη με την πραγματικότητα που ζει και ονειρεύεται να ζήσει διαφορετικά. Σχόλιο: Είναι μια κοπέλα της πόλης σύγχρονη, μοντέρνα, που σίγουρα δεν είναι πολύ χαρούμενη με τη ζωή της.

-Τι παρατηρείτε στην εικόνα; Παρατηρώ έναν γκέι και πίσω μάλλον τρεις γυναίκες. -Πού πηγαίνει; Πιθανόν να πηγαίνει στη δουλειά του. -Πώς νιώθει; Νιώθει χαρούμενος, βλέπω ακούει μουσική και φαίνεται να είναι χαρούμενος. -Τι μπορεί να σκέφτεται; Πιθανόν να σκέφτεται τη δουλειά του, πού θα πάει, αν θα περάσει ωραία, τους φίλους του, τη σχέση του. -Μέχρι τώρα πώς ήταν η ζωή του; Αν κρίνω από την εμφάνιση πρέπει να ήταν καλή. -Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα στη ζωή του; Αν είναι γκέι, γιατί δεν είμαι και σίγουρος, ο κοινωνικός περίγυρος, γενικά στις σχέσεις και στη δουλειά του. -Ποια είναι τα όνειρά του; Να έχει μια καλή σχέση, καλούς φίλους, καλή δουλειά.

-Τι παρατηρείτε στην εικόνα; Για το κάπνισμα είναι. Μια κοπέλα καπνίζει, κάτι που δεν μου αρέσει. Και από πίσω μια παρέα να έρχεται. -Πού πηγαίνει; Σε κάποια πορεία. -Πώς νιώθει; Προβληματισμένη, αγχωμένη, σκεπτική. -Τι μπορεί να σκέφτεται; Α, δεν ξέρω, διάφορα, μπορεί για τη ζωή της, για το περιβάλλον της, την παρέα της. -Μέχρι τώρα πώς ήταν η ζωή της; Μάλλον είχε καλή ζωή, απλώς τώρα μπαίνει σε μια άλλη περίοδο της ζωής της και το σκέφτεται γιατί τα πράγματα γίνονται κάπως χειρότερα. -Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα στη ζωή της; Τώρα ξεκινάει τη ζωή της, οπότε ας πούμε ότι την προβληματίζει η δουλειά. -Ποια είναι τα όνειρά της; Πρέπει να τη ρωτήσουμε. Το όνειρό της ίσως είναι να βρει μια καλή δουλειά και να πετύχει τους στόχους της. Σχόλιο: Δεν μου αρέσει να καπνίζουν έτσι στους δρόμους.

κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

Βασίλης, 33, Αξιωματικός στην Πολεμική Αεροπορία -Τι παρατηρείτε στην εικόνα; Μια κοπέλα η οποία ακούει μουσική, είναι προβληματισμένη, καπνίζει, και άλλες τρεις κοπέλες στο βάθος. -Πού πηγαίνει; Για μάθημα. -Πώς νιώθει; Χαμένη, κάτι άλλο έχει στο μυαλό της. Κάτι άλλο σκέφτεται που δεν είναι σχετικό με αυτό που πάει να κάνει. -Τι μπορεί να σκέφτεται; Ξανασκέφτεται τι έγινε χθες το βράδυ που είχαν βγει με την παρέα της. -Μέχρι τώρα πώς ήταν η ζωή της; Επαναστάτρια από μικρή, έφυγε στα 18 της από το σπίτι, μάλλον ζει με κάποιον σε πιο εναλλακτικό στυλ. Γενικά η ζωή της βρίσκεται σε καλό δρόμο, κάνει αυτό που της αρέσει. -Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα στη ζωή της; Όταν έφυγε από το σπίτι, ένιωθε σαν χαμένη και δεν ήξερε τι να κάνει. -Ποια είναι τα όνειρά της; Να γίνει η καλλιτέχνις που πάντα φανταζόταν. Σχόλιο: Οι τρεις κοπέλες από πίσω λειτουργούν ως αντιπερισπασμός, δεν παίζουν κάποιο ρόλο, τυχαία βγήκαν στη φωτογραφία.

Εικόνα_ Αφιέρωμα

Η εικόνα στην οποία αναφερόμαστε και κλήθηκαν να σχολιάσουν οι συμμετέχοντες στο ρεπορτάζ βρίσκεται στη σελίδα 62

Πολλές φορές ο τρόπος με τον οποίο ο καθένας αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει μια εικόνα, φαίνεται ότι αντανακλά θεμελιώδεις πλευρές της δικής του ψυχολογικής λειτουργίας και της κοινωνικοπολιτισμικής κατάστασης στην οποία βρίσκεται. Στην εικόνα, δηλαδή, οι εκάστοτε αναγνώστες μπορούν να ανακαλύψουν κάποια στοιχεία που σχετίζονται με τις δικές τους σκέψεις, τα δικά τους βιώματα, τις δικές τους ανάγκες, επιθυμίες, φόβους και ενδιαφέροντα. Στο παραπάνω ρεπορτάζ είναι χαρακτηριστικό το ότι οι οικονομικοί μετανάστες που ρωτήθηκαν πιστεύουν ότι τα προβλήματα της κοπέλας στη φωτογραφία είναι κυρίως οικονομικά. Ο 14χρονος Ηλίας πιστεύει ότι η κοπέλα «πάει να

ξεσκάσει», ενώ η οικονομική μετανάστρια, η Βαλεντίνα, πιστεύει ότι πηγαίνει σε τράπεζα. Η 30χρονη επιχειρηματίας Όλγα και ο 33χρονος αξιωματικός της πολεμικής αεροπορίας, Βασίλης, θεωρούν ότι το εικονιζόμενο πρόσωπο είναι νεαρή φοιτήτρια, ενώ η 80χρονη γιαγιά Νίτσα θεωρεί ότι είναι μια γυναίκα μεγάλης ηλικίας που έχει παιδιά «ε, όχι και γριά βέβαια». Οι νέοι ερωτηθέντες υποστηρίζουν ότι το πρόσωπο της φωτογραφίας (νεαρή κοπέλα) σκέπτεται και σχεδιάζει το μέλλον της όπως για παράδειγμα «να γίνει η καλλιτέχνις που πάντα ονειρευόταν», ενώ η γιαγιά Νίτσα κρίνοντας από τον εαυτό της πιστεύει ότι θα σκέπτεται τα παλιά, γιατί, όπως χαρακτηριστικά λέει «το μυαλό έχει όλο

τα παλιά». Ο Jakob, Σουδανός μετανάστης, θεωρεί ότι η κοπέλα αντιμετωπίζει πρόβλημα αλκοολισμού και ναρκωτικών, ενώ η Αλίτσια, χρόνια εγκατεστημένη στην Ελλάδα με καταγωγή από την Πολωνία, εργαζόμενη στον ιδιωτικό τομέα και αντιμετωπίζοντας καθυστερήσεις στη μισθοδοσία, πιστεύει ότι η κοπέλα πηγαίνει σε πορεία. Θα μπορούσαν να γίνουν πολλά σχόλια πάνω στις συνεντεύξεις. Όλοι βλέπουμε την ίδια εικόνα, αλλά σκεπτόμαστε διαφορετικά γι’ αυτό που βλέπουμε. Κάποιες φορές ίσως να μη βλέπουμε και το ίδιο πράγμα… Μήπως τελικά αυτή είναι η γοητεία της πολλαπλότητας των «αναγνώσεων», αλλά και η άμυνά μας σε ό,τι μας προτείνεται;

Ηλίας, 14, Μαθητής

Jakob, 24 Ιδιοκτήτης Ιnternet Cafe

Βαλεντίνα, 47, Οικιακή Βοηθός

-Τι παρατηρείτε στην εικόνα; Βλέπω μια κοπέλα που καπνίζει ακούγοντας μουσική να περπατάει στο δρόμο. Πίσω βρίσκονται άλλες τρεις κοπέλες που είναι πιασμένες χέρι χέρι και προχωράνε. Είναι ένας εμπορικός πεζόδρομος με μαγαζιά. -Πού πηγαίνει; Για ψώνια ή σε μια φίλη της ή για καφέ. -Πώς νιώθει; Χαρούμενη γιατί έχει τελειώσει μία δύσκολη μέρα γι’ αυτήν και πάει να ξεσκάσει. Είναι ευχαριστημένη που θα βρεθεί με γνωστούς της και θα μπορέσει να κουβεντιάσει μαζί τους, να μοιραστεί τα προβλήματά της. -Τι μπορεί να σκέφτεται; Διάφορα πράγματα, όπως τι θα κάνει την αυριανή μέρα ή τι θα κάνει τώρα με τους γνωστούς της και πώς θα περάσουν το απόγευμά τους. -Μέχρι τώρα πώς ήταν η ζωή της; Σαν κάθε συνηθισμένου ατόμου που τελείωσε το σχολείο και λογικά έπιασε μια δουλειά και ζει. Μπορεί να δουλεύει ως σερβιτόρα ή να κάνει μεταπτυχιακό. -Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα στη ζωή της; Η εύρεση εργασίας, αν θα καταφέρει να πετύχει τους στόχους που έχει θέσει. -Ποια είναι τα όνειρά της; Να γίνει μια επιτυχημένη επαγγελματίας, να κάνει οικογένεια, να έχει φίλους.

-Τι παρατηρείτε στην εικόνα; Είναι κάτι κακό, άσχημο. Βλέπω ένα άτομο που καπνίζει και περπατάει σε μια κακόφημη περιοχή. Δεν πιστεύω ότι είναι κάτι φυσιολογικό. -Πού πηγαίνει; Περπατάει σε ένα πεζόδρομο, πρέπει να πηγαίνει σε κάποιο μπαρ. -Πώς νιώθει; Μοιάζει σαν να είναι χαμένη, οπότε μάλλον είναι μεθυσμένη. -Τι μπορεί να σκέφτεται; Δεν ξέρω, φαίνεται μεθυσμένη, δεν ξέρω πόσο έχει πιει και τι μπορεί να σκέφτεται. -Μέχρι τώρα πώς ήταν η ζωή της; Η ζωή της δεν ήταν εύκολη. -Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα στη ζωή της; Έχει συναντήσει πολύ κακούς ανθρώπους, μπορεί να είχε πρόβλημα με ναρκωτικά και ένα μεγάλο της πρόβλημα είναι ο αλκοολισμός. -Ποια είναι τα όνειρά της; Θέλει να απολαμβάνει τη στιγμή, δεν τη νοιάζει για το αύριο.

-Τι παρατηρείτε στην εικόνα; Μια γυναίκα που είναι πολύ σκεπτική, καπνίζει και περπατάει στο δρόμο, τα μάτια της είναι πρησμένα. -Πού πηγαίνει; Στην τράπεζα ή για δουλειά. -Πώς νιώθει; Δεν φαίνεται χαρούμενη, είναι σκεπτική, αλλά θέλει να βρει την άκρη σε κάτι. -Τι μπορεί να σκέφτεται; Μπορεί να σκέπτεται για το μέλλον της, για τα λεφτά. -Μέχρι τώρα πώς ήταν η ζωή της; Ήσυχη ήταν η ζωή της μέχρι τώρα, όμως κάτι την απασχολεί πολύ, σαν κάτι να έχει αλλάξει. -Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα στη ζωή της; Μπορεί να είναι άνεργη ή να έχει αντιμετωπίσει κάποιο χωρισμό. -Ποια είναι τα όνειρά της; Να ζει άνετα, να έχει μια καλή δουλειά, να βγάζει λεφτά, να παντρευτεί και να κάνει οικογένεια. Να έχει άντρα και παιδί, αυτό είναι το πιο σωστό για μια γυναίκα κατά τη γνώμη μου, για μια φυσιολογική κοπέλα. Σχόλιο: Μπορεί και να μην είναι τίποτα έτσι και να είναι ελαφρόμυαλη, όμως μου φαίνεται καλή κοπέλα.

Κυρία Νίτσα, 80, συνταξιούχος μοδίστρα -Τι παρατηρείτε στην εικόνα; Παρατηρώ τρεις κοπέλες και μια κυρία που έχει τα δύο δάχτυλα στο στόμα. Κάτι κακό τής είπαν που δεν της αρέσει και αντιδρά έτσι. Μπορεί αυτά πίσω να είναι τα παιδιά της. -Πού πηγαίνει; Έχει βγει έξω από το σπίτι της. Πηγαίνει μάλλον εκκλησία ή σε συγγενείς της. -Πώς νιώθει; Κάποιο πρόβλημα έχει. Της είπαν κάτι και δεν της άρεσε καθόλου. Συνήθως έτσι κάνουμε «Ααα τι με βρήκε!!!» Μάλλον, της έχουν πει για τα παιδιά της. -Τι μπορεί να σκέφτεται; Σκέφτεται πώς θα είναι η ζωή της από εδώ και πέρα. Αν τα νέα που της έχουν πει δεν είναι καλά, στεναχωριέται. -Μέχρι τώρα πώς ήταν η ζωή της; Σαν κοπέλα είχε προβλήματα, παντρεύτηκε, έκανε οικογένεια, παιδιά και της έχει τύχει τώρα κάτι. Στον άντρα της; Στα παιδιά της; Στον εαυτό της; -Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα στη ζωή της; Μπορεί να μην τα ξέρω, αλλά έτσι όπως τη βλέπω, είχε προβλήματα στη ζωή της. Εγώ αν ήμουν έξω και μου έλεγαν κάτι, θα σκεφτόμουν τα παλιά, τα καινούργια δεν νομίζω. -Ποια είναι τα όνειρά της; Τώρα στην ηλικία της, τι να σου πω, ε, δεν είναι και γριά βέβαια. Μπορεί αυτά που δεν έχει κάνει, να θέλει να τα κάνει τώρα. Σχόλιο: Αν έχει παιδιά να τα παντρέψει, καλή τύχη να έχουνε! Καλά τα είπα; Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Αφιέρωμα_Εικόνα

_Tijana Prodanovic

FAKEBOOK

ή, το έσοπτρον, το κάτοπτρον και η απόστασή τους

ΕΙΚΟΝΕΣ, ΕΚΑΤΟΜΥΡΙΑ ΕΙΚΟΝΕΣ, ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΠΟΥ ΤΡΩΩ Μια πορνό σταρ από τη δεκαετία του ’80. Ένας προπονητής ομάδας ποδοσφαίρου από μια γειτονική χώρα. Ένας ήρωας ιταλικού κόμικς. Ένας πίνακας του Κλίμτ. Μια barbie με σοβαρά κινητικά προβλήματα. Ένα μωρό πρωταγωνιστής σε σπλάτερ ταινία. Μια Τσιουάουα δύτης. Ένα smiley με έντονο κραγιόν. Και μια πεδιάδα. Όλοι αυτοί είναι φίλοι μου. Τουλάχιστον βάσει της προφίλ φωτογραφίας τους στο Facebook. «Ό, τι φαίνεται είναι καλό. Ό, τι είναι καλό φαίνεται.»* Βρίζουμε καθημερινά –εμείς οι «κοινωνικά συνειδητοποιημένοι» (my ass)– τον κόσμο του θεάματος. Χλευάζουμε τα αισχρά προσωπεία που εμφανίζονται στις τηλεοράσεις, τις διαφημίσεις και το Ίντερνετ. Και γκρινιάζουμε για τον μαζικό βιασμό τού –αισθητικά καταξιωμένου και ηθικά ευαίσθητου– εαυτούλη μας, από τις εικόνες τις καθοδηγούμενες από τον φακό των κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά κυρίαρχων… Ενώ παράλληλα, όλα δείχνουν ότι και οι ίδιοι είμαστε απόλυτα εξαρτημένοι από αυτήν την φαντασιακή εικόνα του εαυτού μας, την οποία λατρεύουμε να πουλάμε. Την μανία της καταδίωξης την αντιλαμβανόμαστε ως ζητούμενο της κοινωνικής μας (συν)ύπαρξης, καθώς γινόμαστε και οι ίδιοι «εικονικοί βιαστές». Το Facebook –όσο και αν το σνομπάρουμε, κοροϊδεύουμε και, εντέλει, ξυπνάμε και κοιμόμαστε μαζί ή, μάλλον, μέσω του– εμφανίστηκε ως ένα ιδανικό εργαλείο επιβίωσης σε αυτήν την κοινωνία. Και ο Mark Zuckerberg, ο φακιδομύτης αυτός νεαρός, που μας παραπλάνησε με την εικόνα τού αφελή νέρτνουλα πιτσιρικά, έγινε ο σύγχρονος Bell. Έφτιαξε αυτήν την εικονική –κυριολεκτικά και μεταφορικά– μικρογραφία της κοινωνίας στην οποία ζούμε. Και επικοινωνούμε. Μέσω εικόνας. Η εικόνα που συναντάμε στον κόσμο αυτόν δεν κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

Γκρινιάζουμε για τον μαζικό βιασμό από τις εικόνες τις καθοδηγούμενες, ενώ παράλληλα, όλα δείχνουν ότι και οι ίδιοι είμαστε απόλυτα εξαρτημένοι από αυτήν την φαντασιακή εικόνα του εαυτού μας.

είναι ποτέ καθαρά κυριολεκτική. O καθένας είναι ελεύθερος να παρουσιάζει τον εαυτό του με όποιο τρόπο… όπως και με όποια συχνότητα. Το κάτοπτρον στα περισσότερα προφίλ δεν έχει καμία σχέση με το έσοπτρον, ενώ οι «φίλοι» από την πλευρά τους έχουν το ελεύθερο να διαβάζουν στάσεις, εκφράσεις, χρώματα και εφέ τής (αντιπροσωπευτικής;) φωτογραφίας βάσει των δικών τους κοινωνικό-πολιτισμικών αντιλήψεων. Το BBC πρόσφατα δημοσιοποίησε έρευνα μιας φοιτήτριας από το Διαδικτυακό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, θέμα της οποίας ήταν το «τι πραγματικά δηλώνει η φωτογραφία μας στα κοινωνικά δίκτυα;» Μαζεύοντας 3.500 φίλους στη σελίδα που άνοιξε στο Facebook για τον σκοπό της έρευνας, γνώρισε, μεταξύ άλλων, και τις εξής προσωπικότητες: έναν φρεσκοχωρισμένο μεθύστακα, μία που θέλει να μοιάζει στην Grace Jones, έναν εργαζόμενο που κρύβεται από τους συναδέλφους του, έναν ποδηλάτη (ή μη;) που επικοινωνεί με τον εξωτερικό κόσμο μέσω του ποδήλατού του, που το ονομάζει Doris, και έναν λάτρη των παπιών. Ή τουλάχιστον αυτό εκφράζουν οι φωτογραφίες τους. Βάσει και των δημογραφικών χαρακτηριστικών, το στυλ παρουσίασης αλλάζει, αλλά ο στόχος παραμέ-

νει ίδιος – ο καθένας θέλει να πουλήσει τον εαυτό του δηλαδή… ή μάλλον αυτό που θέλει να δουν οι άλλοι ως τον εαυτό του. Κάτι που έδειξε η έρευνα ήταν και η τάση των ανδρών να περιποιούνται την εικόνα τους περισσότερο απ’ ό,τι οι γυναίκες, χρησιμοποιώντας καλλυντικά, ή μέσω Photoshop. Επίσης, στις εικόνες του Facebook κυριαρχούν μωρά. Παντού μωρά! Ένα ολόκληρο κοινωνικό δίκτυο νηπιαγωγείων! Τα ρώτησε κανένας αν θέλουν να προβληθούν στο WorldWideFacebook; Μωρά να γιορτάζουν τα πρώτα τους γενέθλια, να βλέπουν καρτούν (στο λάπτοπ), να τρέχουν με άλλα μωρά, να τρώνε το πρώτο τους (κανονικό) φαγητό, με τα πρώτα τους δόντια, με τους πρώτους τους δονητές (όχι). Τόσα μωρά, που οι στατιστικές που λένε ότι έχουμε σοβαρή μείωση γεννητικότητας μάλλον είναι μύθος. Φωτογραφίες που δηλώνουν τόση ευαισθησία των χαρούμενων γονιών, την ώρα που –λίγα εκατοστά μόνο από την εικόνα του παιδιού τους– ανανεώνουν το wall τους με αναρτήσεις από τις εκπομπές του Τηλεάστυ. Εκπαιδευτικού χαρακτήρα, βέβαια, οπότε δικαιολογείται. Η φωτογραφία όντως αποτελεί την αναπαράσταση της πραγματικότητας, αλλά η πραγματικότητα στην προκειμένη περίπτωση είναι πολύ σχετική. Βασίζεται κυρίως στο φαίνεσθαι, στην αναζήτηση εικόνων στο Google και στη δύναμη του Photoshop. Ο κόσμος των social networks ανακαλεί την θεωρία του Λακάν περί Φαντασιακού, το οποίο αναφέρεται στη σχέση με την εικόνα των ομοίων μας και με την παράσταση του ίδιου μας του σώματος, καθώς «οτιδήποτε έχει να κάνει μ’ ένα είδος αιχμαλωτίζουσας σαγήνης, με την αυταπάτη, με την ικανοποίηση του εαυτού μας, ανήκει στο Φαντασιακό.» Ανήκει στο Facebook.

* Guy Debord, Η Κοινωνία του Θεάματος

_Μάνος Σιφονιός

Το λεξικό του διάολου Εικόνα: Ένας ποταμός στον οποίο παρασύρεται η προσωπικότητα, διαλύεται η αυθεντικότητα και πνίγεται η αλήθεια για να ποτιστεί η ματαιοδοξία μας και η ψευδαίσθηση των άλλων για μας. (Βαρύ, αλλά της χρειαζότανε!) Φωτογραφία: 1. Επιλεγμένη και στατική δισδιάστατη ανάμνηση. (Γιατί εσείς δεν κρατάτε τις καλύτερες;) 2. Ψυχοκλέφτρα. (Γιατί αν κοιτάξουμε γύρω μας, μπορεί να είχαν δίκιο οι Iνδιάνοι). Image maker: Ένας φούρναρης προσωπικοτήτων (image baker!) με μαγικές δεξιότητες στο χειρισμό του αντικειμένου του. Μπορεί να το φουσκώνει (αλλά πάλι φραντζόλα παραμένει) να μετατρέπει το άσπρο σε λευκό, ή το μαύρο σε μελανό και ενίοτε να το καίει! Τηλεόραση: 1. Επικίνδυνο εικονοβόλο όπλο που διατίθεται χωρίς άδεια και οδηγίες χρήσης. 2. Πασατέμπος των ματιών και του εγκεφάλου. Κάμερα: Αδιάκριτος μπόγιας εικόνων, τις οποίες βαφτίζει συλλήβδην αδέσποτες και τις συλλαμβάνει έναντι της ενημέρωσης των «αφρόνων», ή της ασφάλειας των «φρονίμων».

FIN THE REST IS INTERNET

Οι Ολυμπιακές Ομάδες Αστρονομίας και Διαστημικής, Μαθηματικών και Βιολογίας δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές που τις στελεχώνουν να ταξιδέψουν στο εξωτερικό, να γνωρίσουν νέες κουλτούρες, να κάνουν νέες φιλίες και φυσικά να διακριθούν στα αντικείμενα στα οποία έχουν μια ιδιαίτερη κλίση. Οι Διεθνείς Μαθητικές Ολυμπιάδες αποτελούν μια σπάνια ευκαιρία για τους μαθητές να αναπτύξουν τις ικανότητές τους με τον πιο συναρπαστικό τρόπο, ενώ ασχολούνται με τα πιο ουσιαστικά ενδιαφέροντά τους! Απαραίτητη προϋπόθεση για όλα αυτά είναι η συμμετοχή στους αντίστοιχους Πανελλήνιους Μαθητικούς Διαγωνισμούς, ιστορικοί θεσμοί που διοργανώνονται σε ετήσια βάση από τις ενώσεις επιστημόνων με την αρωγή του υπουργείου Παιδείας, του Πανεπιστημίου Αθηνών και προσφάτως του ΟΠΑΠ. Ο ΟΠΑΠ επέλεξε να στηρίξει και να προβάλει αυτή την αξιόλογη προσπάθεια μέσω του προγράμματος χορηγιών και οικονομικών ενισχύσεων εταιρικής ευθύνης, καλύπτοντας όλα τα έξοδα των περσινών αποστολών. Οι γνώσεις πέρα από τα στενά πλαίσια της σχολικής ύλης, οι εμπειρίες και οι νέοι

Η διαδικασία: αποτελείται από δύο στάδια και ξεκινά κοντά στο Φεβρουάριο, αφού προηγηθούν οι σχετικές ανακοινώσεις στα σχολεία. Οι μαθητές αφού εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους, δίνουν γραπτές εξετάσεις στην περιοχή τους πάνω στη σχολική ύλη, ενώ, όσοι διακριθούν, μέσα από αυτές λαμβάνουν εργαστηριακή και θεωρητική εκπαίδευση σε πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας. Εκείνοι που θα ξεχωρίσουν θα γίνουν τα μέλη των Ολυμπιακών Ομάδων (4-5 ατόμων η καθεμία) που θα εκπροσωπήσουν την Ελλάδα στο εξωτερικό (φέτος στο Γκντανσκ της Πολωνίας, στην Άγκυρα της Τουρκίας και στο Ταϊπέι της Κίνας).

τερες πληροφορίες για την Ολυμπιάδα και τον Πανελλήνιο Μαθητικό Διαγωνισμό Χημείας μπορεί να βρει κανείς στη διεύθυνση www.eex.gr και στο τηλέφωνο 210 3821524, Βιολογίας στη διεύθυνση www. pdbio.gr, www.pev.gr και στο τηλέφωνο 2105224632 και Αστρονομίας και Διαστημικής στο site www. astronomos.gr και στο τηλέφωνο 2421051061. (Στον astronomo.gr διεξάγεται στα μέσα Δεκεμβρίου μία επιπλέον, προαιρετική, φάση με ερωτήσεις και ασκήσεις που αποστέλλονται ηλεκτρονικά, δίνοντας παραπάνω βαθμούς και πιθανότητες στους ενδιαφερόμενους. Επιπλέον ο πρώτος μαθητής και η πρώτη μαθήτρια της Ολυμπιακής Ομάδας θα φιλοξενηθούν για 10 ημέρες στις εγκαταστάσεις της NASA στο Huntsville, Alabama των ΗΠΑ μετέχοντας, εντελώς δωρεάν, σε εκπαιδευτικά προγράμματα.)

Οι διαγωνισμοί Χημείας και Βιολογίας απευθύνονται σε παιδιά Β΄ και Γ΄ τάξης του Λυκείου χωρίς να αποκλείουν και άτομα μικρότερης ηλικίας που θέλουν να πάρουν μέρος, ενώ ο Πανελλήνιος Διαγωνισμός Αστρονομίας και Αστροφυσικής από πέρυσι απευθύνεται και σε μαθητές Γυμνασίου με ξεχωριστές εξετάσεις και θέματα. Περισσό-

Ο ΟΠΑΠ αισθάνεται την ευθύνη να προσφέρει στην κοινωνία και ιδιαίτερα στη νέα γενιά μέσω δράσεων που προωθούν τη γνώση, την επιστήμη και την καινοτομία. Η συνεισφορά στην παιδεία και στον πολιτισμό της χώρας αποτελεί σταθερό για την εταιρεία στόχο που υπηρετείται μέσω ενισχύσεων κοινωνικού, μη ανταποδοτικού χαρακτήρα.

δρόμοι που ανοίγονται για τους Έλληνες μαθητές μέσω των Διεθνών Σχολικών Ολυμπιάδων είναι ευκαιρίες που δεν πρέπει να χάνονται.

PUBLI

Ο ΟΠΑΠ δίπλα στους μαθητές

Δωμάτιο Φιλοξενίας _Γ. Κοκκινάκος

Ημερησία χορήγησις ενός λουκουμίου Θα περάσουν από πάνω μας όλοι οι τροχοί Στο τέλος τα ίδια όνειρά μας θα μας σώσουν

Αρ. πρωτ. 407 ημερ.6/2/…..

Ν. Καρούζος (Τα πουλιά δέλεαρ του Θεού)

Προς, Το Διοικητικόν Συμβούλιον του Ψυχ/κου Νοσοκομείου Χανίων, διά της Διοικητικής Δ/νσεως

Λαμβάνω την τιμήν να παρακαλέσω Υμάς, όπως η αμοιβή των εν τη Απασχολησιοθεραπεία εργαζόμενων ασθενών Ανδρών και Γυναικών, αυξηθεί από 0,50 δρχ ημερησίως εις 1 δραχμήν, καταργηθεί δε κατά προτίμησιν των ασθενών η ημερησία χορήγησις ενός λουκουμίου. Η γινομένη πρότασις γίνεται και πάλιν υπέρ των ασθενών.

Εν Σούδα, τη 6-2…. Ο Δ/ντης Κλινικής (Σφραγίς -υπογραφή ψυχιάτρου) Το παραπάνω έγγραφο ευρέθη στα αρχεία του ψυχιατρείου κατά τη διαδικασία αποδόμησής του πριν 4-5 χρόνια. Αποτυπώνει καθαρά το κλίμα της εποχής στο χώρο της ψυχιατρικής φροντίδας. Η «σταδιοδρομία» των εγκλείστων στο Άσυλο, τα στερεότυπα των ψυχιάτρων και ο ρόλος της ψυχιατρικής αναδύονται καθαρά μέσα από το παραπάνω σημείωμα. Ψυχίατρος υπογράφει το κείμενο και μέσα από την τυπική γραφειοκρατική διαδικασία (αριθμ.πρωτοκόλλου, διαδρομή μέσω της Δ/κης Δ/νσεως, κ.λπ.), νομιμοποιείται και ενδύεται τον «θεραπευτικό» μανδύα, ένα έτσι κι αλλιώς απαράδεκτο και γελοίο κείμενο. Σημειωτέον ότι «η πρότασις γίνεται και πάλιν υπέρ των ασθενών» μας υποσημειώνει ο ψυχίατρος! Αλίμονο. Όλα γίνονται πάντα υπέρ των ασθενών. Τώρα πώς από τα Αρχαία Ασκληπιεία φθάσαμε στα σημερινά Αμπού-Γκράιμπ που τα λέμε Ψυχιατρικά Νοσοκομεία, μόνον η Ψυχιατρική Επιστήμη μπορεί να μας το πει. ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ εργαζομένων στους θεραπευτικούς Συνεταιρισμούς του Δρομοκαϊτείου Το προηγούμενο διάστημα πρώην και νυν νοσηλευόμενοι του Δρομοκαϊτείου Ψυχιατρικού Νοσοκομείου, οι οποίοι εργάζονται στους θεραπευτικούς συνεταιρισμούς του Νοσοκομείου, προχώρησαν σε κινητοποιήσεις διαμαρτυρόμενοι για τις κοντέινερ | Νοέμβριος 2010

περικοπές των αμοιβών τους. Η Διοίκηση του Ψυχιατρείου αποφάσισε την περικοπή των αμοιβών τους κατά 60%, 170 ευρώ θα παίρνουν από 400 που έπαιρναν. Σύμφωνα με το δελτίο τύπου που εξέδωσαν οι ίδιοι, πριν μήνες είχαν μειώσεις από 3 σε 2,70 ευρώ την ώρα!! «Στις δύσκολες στιγμές μας αλληλοστηριχθήκαμε ως ομάδα και στηριχθήκαμε από το σταθερό μέχρι πρότινος εργασιακό περιβάλλον. Καταφέραμε να ζούμε αυτόνομα με αξιοπρέπεια καταβάλλοντας μεγάλες προσπάθειες για να είμαστε συνεπείς στις υποχρεώσεις μας», λένε στο δελτίο τύπου. «Η απόφαση για μείωση της πενιχρής αμοιβής μας από 400 σε 170 ευρώ το μήνα ισοδυναμεί με διάλυση της ζωής μας με πολλές επιπτώσεις. Γι’ αυτούς τους λόγους αποφασίσαμε το κλείσιμο των κυλικείων για δύο μέρες, ζητώντας από όλους συμπαράσταση και ευαισθητοποίηση». Και ήλθε η ευαισθητοποίηση και η συμπαράσταση. Οι υπεύθυνοι τους κάλεσαν να ζητήσουν συγνώμη. Αυτή είναι η «θεραπεία» στο Άσυλο. Έτσι υποτίθεται βοηθάμε τους έγκλειστους να συγκροτήσουν ξανά την ρημαγμένη ζωή τους, το κατακερματισμένο Εγώ τους, τη χαμένη αυτονομία και αυτεξουσιότητά τους. Είναι να αναρωτιέται κανείς τι πραγματικά είναι θεραπεία. Η απαίτηση για υποταγή του άρρωστου ανθρώπου ή η βοήθεια σε αυτόν για να πάρει την προσωπική και υπαρξιακή του ευθύνη; Είναι θεραπεία η απαγόρευση και

η καταπάτηση δικαιωμάτων, ή η βοήθεια να εκφράσει ο άρρωστος την επιθυμία του, το θέλω του, την ανάγκη του; Ψιλά γράμματα θα μου πείτε. Τα δύο κείμενα απέχουν μεταξύ τους σχεδόν 40 χρόνια. Το πρώτο εγράφη το 1969, το δεύτερο το σωτήριο έτος 2010, μετά από 40 χρόνια και πλέον «ακατάπαυστης ψυχιατρικής μεταρρυθμίσεως». Παρά τη χρηματοδοτική πραγματικότητα από την Ευρώπη, παρά τα κονδύλια που διατέθηκαν στο χώρο της ψυχιατρικής φροντίδας, η ελληνική διοίκηση, οι πολιτικοί μας και το χειμαζόμενο ψυχιατρικό σώμα, εξακολουθούν να αντιλαμβάνονται την μεταρρύθμιση, είτε με την «εργολαβική» εκδοχή της, είτε με λειτουργία «μη κερδοσκοπικών εταιρειών», είτε με τη διάθεση ή και σπατάλη πόρων σε δράσεις χωρίς σχέδιο, σύνδεση των ψυχιατρικών υπηρεσιών, χωρίς σκοπούς και στόχους. Παρά τη διάθεση πόρων και την κινητικότητα που υπήρξε τα τελευταία 25 χρόνια στο χώρο της ψυχικής υγείας, ελάχιστα άλλαξε η ψυχιατρική κουλτούρα και το ιδρυματικό ψυχιατρικό παράδειγμα εξακολουθεί να ηγεμονεύει. Μετά από 25 χρόνια φθάσαμε στο σημείο αντί να ενθαρρύνουμε τους αρρώστους, που χρόνια έζησαν ως έγκλειστοι στο ψυχιατρείο, να διεκδικούν, να συνειδητοποιούν και να καρπώνονται το δικαίωμά τους –κάθε δικαίωμά τους– να απαιτούμε να ζητάνε συγνώμη για την αποκοτιά τους

να μη δέχονται μείωση των μισθών τους κατά 60%. Φαίνεται πως οι Διοικούντες του Δρομοκαϊτείου επηρεασμένοι από την κακή οικονομική κατάσταση της χώρας, αρχίζουν τις περικοπές από τα ψυχία που παίρνουν οι άρρωστοι. Τουλάχιστον ας δώσουν ό,τι εξοικονομήσουν στο ταμείο του Πετσάλνικου, για να σωθεί η χώρα!! Αλλά δεν σταμάτησαν εδώ. Οι Διοικούντες του Δρομοκαϊτείου τιμωρητικά μεταθέτουν δύο ψυχολόγους που τόλμησαν να υπερασπιστούν τους αρρώστους, μετέφεραν τα εξωτερικά ιατρεία του Δρομοκαϊτείου εντός του χώρου (ενώ επί δεκαετίες το Νοσοκομείο είχε εξωτερικά ιατρεία και στο κέντρο της Αθήνας-Κωλέττη), δίδουν εντολές για πλήρωση των τμημάτων χρονίων για εισπρακτικούς λόγους. Όλοι γνωρίζουμε τι σημαίνει «τμήμα χρονίων». Χώρος θεραπευτικής απραξίας, ψυχιατρικός Καιάδας, αποθήκη ψυχών, από όπου δεν υπάρχει οδός επιστροφής. Και αυτή η διαδικασία μπορεί να γίνει με μια σκέψη, με μια κίνηση κάποιου και να καθορίζεται διά παντός η μοίρα του εγκλείστου. Είναι να απορεί κανείς πού βρίσκεται το λογικό και πού το παράλογο. Πού η θεραπεία και πού η μη-θεραπεία. Αλήθεια ποιος χρειάζεται μεταρρύθμιση; Το σύστημα ή τα μυαλά μας;

Δωμάτιο Φιλοξενίας _Δημήτρης Τσαμπρούνης*

Μια Αθήνα που διεκδικεί ξανά αυτό που κάποτε ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της, την παιδεία. Μια Αθήνα που μορφώνεται και μορφώνει. Στοιχίζει η παιδεία; Ναι. Η αμάθεια στοιχίζει περισσότερο.

Paranormale & his psychotik monster

Δικαίωμα στο όραμα για την Αθήνα Θυμάστε τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και το Θησείο πριν το 2000; Θόρυβος, κίνηση, βρoμιά, υποβάθμιση. Βλέπετε το σήμερα; Καμία σχέση, ε; Τι μεσολάβησε; Το όραμα της Μελίνας. Η Αθήνα, με εξαίρεση τις «βιτρίνες της» είναι από τις πιο άσxημες, επικίνδυνες και απαξιωμένες πόλεις στην Ευρώπη. Η εισηγμένη εξαθλίωση ανθρώπων χωρίς σήμερα και χωρίς αύριο, έχει φέρει περιοχές της πόλης σε οριακό σημείο. Μεγάλο μέρος αυτής της κατάντιας οφείλεται και σε όλες τις παρελθούσες δημοτικές αρχές που, στερούμενες οράματος, είδαν την πόλη σαν εφαλτήριο των φιλοδοξιών τους, σαν θρόνο. Μαζί τους ξεχάσαμε κι εμείς τα όνειρά μας. Αποδεχτήκαμε την αθλιότητα ως φυσική κατάσταση, την ασxήμια ως ταυτότητα και το φόβο ως κομμάτι της ζωής μας. Το 2003 βρέθηκα στο Stockholm Pride, από τα μεγαλύτερα φεστιβάλ της πόλης κι ένα από τα ωραιότερα pride στον κόσμο. Όλη η διεξαγωγή και κυ-

ρίως η παρέλαση με συγκλόνισαν τόσο, ώστε απέκτησα ένα προσωπικό όραμα, το οποίο ευτυχώς μοιραζόμουν με πολλά άλλα άτομα: Ένα Athens Pride, κάτι που πέρασε από την ουτοπία στην υλοποίηση σε δύο χρόνια. Από τότε χτίζεται και μεγαλώνει. Αποτελεί ένα παράδειγμα πετυχημένης πραγμάτωσης ενός συλλογικού ονείρου. Σαν γκέι αγαπάω το pride, σαν ακτιβιστής χαίρομαι να το βλέπω να μεγαλώνει. Σαν Αθηναίος όμως έχω μια άλλη, πολύ μεγαλύτερη λαχτάρα. Θέλω να ζήσω σε μια άλλη Αθήνα. Μια Αθήνα ήσυχη κι ασφαλή, με καθαρό αέρα και δροσιά το καλοκαίρι. Με πάρκα παντού και 100.000 φυτεμένες ταράτσες. Φιλική για αρτιμελείς κι αναπήρους, για μαμάδες με καροτσάκια…. Μια Αθήνα που διεκδικεί ξανά αυτό που κάποτε ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της, την παιδεία. Μια Αθήνα που μορφώνεται και μορφώνει. Στοιχίζει η παιδεία; Ναι. Η αμάθεια στοιχίζει περισσότερο. Και είναι αυτό αρμοδιότητα των Δήμων θα μου πείτε; Δεν με

ενδιαφέρει. Να γίνει. Και παιδεία δεν είναι μόνο το σχολείο. Είναι η τέχνη, ο πολιτισμός, ο διάλογος. Ο διάλογος…, η ίδια η ουσία της Αθήνας ως Δήμου, ως αρχαίου Δήμου, ταυτόσημος με τη ζύμωση, τη σύγκρουση και το συγκερασμό ιδεών κι ανθρώπων. Ο διάλογος που έχει πνιγεί στην κόρνα και το σκουπίδι, στην οσμή των ούρων στα πεζοδρόμια, στις επιγραφές νέον και στις λαμπερές απάτες των ρεάλιτι σόου. Αυτός ο διάλογος ξεκίνησε με το σχήμα του Καμίνη, όπου άνθρωποι από πολύ διαφορετικούς χώρους μιλάμε επιτέλους μεταξύ μας. Διαφωνούμε και συνεργαζόμαστε. Έχουμε περισσότερες ερωτήσεις από απαντήσεις, περισσότερες αγωνίες από βεβαιότητες. Δεν είμαστε το άθροισμα κομμάτων και ατόμων εμείς που αποτελούμε το συνδυασμό, είμαστε η συνέργειά τους. Αν σώσουμε την Αθήνα; Αυτό εξαρτάται από τις δυνάμεις που η ίδια η πόλη θα ανακαλύψει μέσα της. Σε αυτό, η

νέα δημοτική Αρχή μπορεί μόνον να προτρέψει, να εμπνεύσει και να μπει μπροστά. Για να γίνουν όλα αυτά χρειάζονται κεφάλαια… Αλήθεια. Ξεχνάμε όμως ότι το Αρχικό Κεφάλαιο για την όποια επένδυση είναι ο ανθρώπινος πλούτος. Το Athens Pride φαίνεται να πετυχαίνει, γιατί ενεργοποίησε το ανθρώπινο κεφάλαιο με τον εθελοντισμό. Το Athens Pride αφορά –άμεσα τουλάχιστον– ένα μικρό τμήμα του πληθυσμού. Η Αθήνα μάς αφορά όλες κι όλους. Άρα, το ανθρώπινο κεφάλαιο της Αθήνας είναι απύθμενο, όσο κι ανεκμετάλλευτο. Απλά πρέπει να γίνει μια αρχή. Κι η αρχή είναι το όραμα.

*Ο Δημήτρης Τσαμπρούνης, ηλεκτρολόγος μηχανικός-περιβαλλοντολόγος, είναι υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος με το συνδυασμό «Δικαίωμα στην πόλη» του Γ. Καμίνη. Από το 2003 είναι γκέι ακτιβιστής (ΟΛΚΕ, γάμος ομοφυλοφίλων της Τήλου, ATHENS PRIDE) και μέλος των Οικολόγων Πράσινων.

Άκης Γαβριηλίδης Δημήτρης Δημούλης Κλειώ Παπαπαντολέων

Raoul Vaneigem Θανάσης Αλευράς Νάνος Βαλαωρίτης

Ζωή Κωνσταντοπούλου Άντζελα Δημητρακάκη Λένα Κιτσοπούλου

Τετράδιο Panopticarium Voltnoi Brege

Τετράδιο _Άκης Γαβριηλίδης

(Α)

Γραμμές Φυγής

Οι δημοσιογράφοι της «έγκυρης» Soir προσπαθούσαν μπερδεμένοι να εξακριβώσουν γιατί έγινε αυτή η απεργία, αλλά το μόνο που απέσπασαν ήταν κάποιες ανώνυμες αναφορές σε μια «γενικευμένη δυσφορία από τη δουλειά».

κινητοποιήσεις

γελματισμού»! Τελικά πάντως άρχισαν διαπραγματεύσεις και η απεργία έληξε μετά από λίγες ώρες, εξίσου ξαφνικά και χωρίς προφανή λόγο, όπως είχε ξεκινήσει. Το χάος έκανε τρεις-τέσσερις μέρες να απορροφηθεί. Από κανένα στοιχείο δεν προκύπτει ότι αυτή η κινητοποίηση/ακινητοποίηση είχε οποιαδήποτε σύνδεση με τη διαδήλωση της επομένης. Στις 29 Σεπτεμβρίου, στις Βρυξέλλες, συνυπήρξαν τρεις μορφές κινητοποιήσεων που κάθε μία εξέφραζε μια διαφορετική εκδοχή της παράδοσης των κοινωνικών κινημάτων, ή διαφορετικούς συνδυασμούς τους. • Η πρώτη ήταν η διαδήλωση των συνδικάτων που οργάνωσε η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία. Ήταν αναμφίβολα μαζική· τα συνδικάτα μίλησαν για 120 χιλιάδες. Ένας διαδηλωτής είπε στο ραδιόφωνο ότι «έχει να δει τέτοιο πράμα από τη δεκαετία του ’70». • Στο σημείο εκκίνησης της πορείας, περίμεναν υπομονετικά να ενταχθούν σε αυτή –προς την «ουρά», αλλά μέσα στην πορεία, όπως είχε συμφωνηθεί με την περιφρούρηση– μερικές εκατοντάδες άτομα που συγκροτούσαν το «αντικαπιταλιστικό μπλοκ». Κάποιες με μαύρα, άλλοι με ροζ, κλόουν, μία samba band κ.λπ. Οι περισσότεροι είχαν βρεθεί στις Βρυξέλλες για το Noborder camp που διεξαγόταν την εβδομάδα εκείνη – είχε οριστεί καιρό πριν, απλώς συνέπεσε. Τελικά κανείς τους δεν πρόλαβε να διαδηλώσει: μόλις ξεκίνησαν η αστυνομία τούς περικύκλωσε και έκανε περίπου 300 «διοικητικές συλλήψεις» (ένας ιδιόμορφος θεσμός ο οποίος καθιερώθηκε με πρόσχημα τις μετακινήσεις φιλάθλων και την πρόληψη του χουλιγκανισμού). «Μαύροι» και «ροζ» ακινητοποιήθηκαν, υπό τα αδιάφορα όμματα των «περιφρουρητών» [stewards], (ένας εκ των οποίων ακούστηκε να λέει: «σύντροφοι, οι αστυνομικοί είναι και αυτοί εργαζόμενοι, ας τους αφήσουμε να κάνουν τη δουλειά τους») και μετά πολλές και πολλοί από αυτούς κρατήθηκαν αρκετές ώρες ή μέρες· τέσσερις κρατούνται ακόμα και τους έχουν απαγγελθεί κατηγορίες. Υπάρχουν ευρείες καταγγελίες για αυθαίρετη, βίαιη και εξευτελιστική συμπεριφορά, στα όρια του βασανισμού, καθώς και

για προσπάθεια εξαφάνισης τεκμηρίων (κάμερες κατασχέθηκαν ή οι κάτοχοί τους εκφοβίστηκαν για να μην τις χρησιμοποιήσουν). • Την προηγούμενη μέρα έγινε μία περίεργη «άγρια απεργία» των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας σε όλα τα αεροδρόμια του Βελγίου. Η απεργία αυτή δεν είχε κηρυχθεί, ούτε εκ των υστέρων καλύφθηκε, από κανένα συνδικάτο. Οργανώθηκε –και εκτελέσθηκε– με βάση απευθείας συνεννοήσεις του προσωπικού· δεν είναι καν σαφές αν έγινε συνέλευση. Τα ΜΜΕ γέμισαν από εικόνες φωτεινών πινάκων με την ένδειξη CANCELLED δίπλα από όλες τις αναγγελίες πτήσεων και με (επίδοξους) ταξιδιώτες να τους κοιτάνε ανήμποροι με τις βαλίτσες παρά πόδα. Η απομάκρυνση από τους χώρους εργασίας δεν συνοδεύτηκε από καμία ανακοίνωση και δεν έθετε επίσημα κανένα συγκεκριμένο αίτημα προς την εργοδοσία. Οι δημοσιογράφοι της «έγκυρης» Soir προσπαθούσαν μπερδεμένοι να εξακριβώσουν γιατί έγινε αυτή η απεργία, αλλά το μόνο που απέσπασαν ήταν κάποιες ανώνυμες αναφορές σε μια «γενικευμένη δυσφορία από τη δουλειά» και σε δύο μεταθέσεις υπαλλήλων οι οποίες «ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι». Οι ελεγκτές, λοιπόν, επέλεξαν τη στάση του γραφιά Μπάρτλεμπυ, ο οποίος, στο ομότιτλο διήγημα του Μέλβιλ, αρνείται να υπακούσει στον αφέντη του λέγοντας απλώς τη δυσμετάφραστη φράση «I would prefer not to, Sir». Οι διευθύνσεις των αεροδρομίων βρέθηκαν σε αμηχανία και μάλιστα, εκτός από τις γνωστές –από ανάλογες περιπτώσεις– στην Ελλάδα κατηγορίες («συντεχνίες», «ομηρία του επιβατικού κοινού» κ.ο.κ.), επέκριναν την απεργία για «έλλειψη επαγ-

Με άλλα λόγια, είχαμε: - μία προβλέψιμη, «φορντικού» τύπου, συγκεντρωτική κινητοποίηση, με αίτημα ουσιαστικά το πρόγραμμα της Λισαβόνας: «jobs and growth», που έγινε αισθητή ολόκληρη τη μέρα στο κέντρο μιας πόλης, για να διαλυθεί αμέσως μετά, αφήνοντας πίσω της άγνωστο τι ακριβώς. - μία κατασκήνωση που μετέφερε την εμπειρία των συνόρων και της αντίστασης σε αυτά, στο κέντρο, στην πρωτεύουσα της ενωμένης Ευρώπης, οργανωμένη από άτομα που διακηρυγμένα εντάσσονται στον αντικαπιταλιστικό χώρο, αλλά και μία απόπειρα «κριτικής συμμετοχής» τους στον μέινστρημ συνδικαλισμό και τη θεσμοποιημένη «επικοινωνία των κοινωνικών εταίρων». Η τελευταία, το μόνο σίγουρο αποτέλεσμα που είχε ήταν η ευκολότερη χαρτογράφηση και τρομοκράτηση του χώρου από τις δυνάμεις καταστολής. - Μία μερική και απρογραμμάτιστη (αλλά άψογα συντονισμένη) έκφραση (αλλά και ταυτόχρονη υλοποίηση) της επιθυμίας κάποιων ανθρώπων για λιγότερη εργασία, η οποία αποσυντόνισε για αρκετό καιρό τη μηχανή της τουριστικής βιομηχανίας. Η απουσία σύνδεσης μεταξύ τους θα μπορούσε να διαβαστεί ως μία χαμένη ευκαιρία «ενότητας των εργαζομένων» και αποτελεσματικότερης διεκδίκησης, αλλά και ως ένας τρόπος διάχυσης, μία ριζωματική κίνηση/ακινησία που στιγμιαία ξεφεύγει από την επιβεβλημένη ταχύτητα της ροής των υλικών και άυλων εμπορευμάτων και τις κωδικοποιήσεις της. Ποια ανάγνωση είναι η πιο ισχυρή, θα φανεί από τις επόμενες (α)κινητοποιήσεις. Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Τετράδιο 56

_Raoul Vaneigem

Continental Drift To κράτος δεν είναι τίποτε, ας γίνουμε τα πάντα. […] Δεν είναι τυχαίο που η Ελλάδα, όπου γεννήθηκε η ιδέα της δημοκρατίας, δίνει πρώτη το σύνθημα της μάχης ενάντια σε μια διεφθαρμένη δημοκρατία, στην οποία αυξάνονται οι πιέσεις από τις πολυεθνικές και τις χρηματοπιστωτικές μαφίες. Σ’αυτή τη χώρα είδαμε να εκδηλώνεται μια αντίσταση που έρχεται σε έντονη αντίθεση με το λήθαργο του ευρωπαϊκού προλεταριάτου, που κείται πλέον αναίσθητο κάτω από το βάρος δεκαετιών καταναλωτισμού και ψευδοχειραφέτησης. Επιτρέψτε μου να θυμίσω ορισμένες βασικές κοινοτοπίες. Ο καταναλωτισμός έχει εκλαϊκεύσει και εξαπλώσει παντού τη δημοκρατία τού σουπερμάρκετ, στην οποία ο πολίτης διαθέτει τη μεγαλύτερη ελευθερία επιλογής υπό τον όρο να καταβάλει το αντίτιμο κατά την έξοδο από το κατάστημα. Οι παλιές ιδεολογίες έχουν χάσει το ουσιαστικό τους περιεχόμενο κι έχουν καταντήσει διαφημιστικά χαρτοφυλάκια που εξυπηρετούν τους εκλεγμένους πολιτικούς ώστε να πολλαπλασιάσουν την πελατεία και την εξουσία τους. Η πολιτική, είτε αριστερή θέλει να λέγεται είτε δεξιά, δεν είναι παρά ένα σύστημα πελατειακό, όπου οι εκλεγμένοι προάγουν τα προσωπικά τους συμφέροντα κι όχι αυτά των πολιτών που υποτίθεται ότι εκπροσωπούν. Για μια ακόμα φορά, η Ελλάδα είναι στην ευχάριστη θέση να αποκαθιστά την αρχική σημασία της λέξης πολιτική, που είναι η τέχνη τού να κυβερνάς την πόλη. Η δεύτερη κοινοτοπία είναι ότι τα κράτη έχουν απολέσει το προνόμιο, που περηφανεύονταν ότι κατέχουν, να διαχειρίζονται τα δημόσια αγαθά. Το παραδοσιακό κράτος πάντοτε βέβαια ξάφριζε τους πολίτες για να γεμίζει το παγκάρι του επιβάλλοντας φόρους και δασμούς, από την άλλη όμως, διασφάλιζε και τη λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών, όπως η παιδεία, η υγεία, τα ταχυδρομεία, οι συγκοινωνίες, τα επιδόματα ανεργίας, οι συντάξεις… Τα κράτη σήμερα είναι πλέον σκέτοι υπηρέτες των τραπεζών και των πολυεθνικών. Ωστόσο, αυτές αντιμετωπίζουν τώρα την πανωλεθρία του «τρελού χρήματος» το οποίο, αφού επενδύεται στην κερδοσκοπία του χρηματιστηρίου και όχι σε παραγωγικές βιομηχανίες βασικών ειδών ή σε εταιρείες κοινής ωφελείας, γίνεται φούσκα που σκάει – αυτό είναι το χρηματιστηριακό κραχ. Είμαστε έρμαια των διαχειριστών της χρεοκοπίας, που βιάζονται να στραγγίξουν και την τελευταία στακοντέινερ | Νοέμβριος 2010

Επιμέλεια στήλης: Ηλίας Μαρμαράς

Η στήλη Continental Drift, στα πλαίσια παρουσίασης απόψεων για τις σύγχρονες πολιτικές διεκδικήσεις, στο ενδέκατο τεύχος τού Κοντέινερ, φιλοξενεί δύο αποσπάσματα από την ομιλία/παρέμβαση του Βέλγου φιλοσόφου Raoul Vaneigem* στο πρώτο διεθνές φεστιβάλ Άμεσης Δημοκρατίας που έγινε τον περασμένο Σεπτέμβρη στο χώρο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Η παραχώρηση του κειμένου της ομιλίας έγινε ευγενικά από τον ίδιο.

γόνα γρήγορου κέρδους με την υπερεκμετάλλευση των πολιτών, των πολιτών που καλούνται να γεμίσουν, με αντάλλαγμα μια ζωή ολοένα και πιο επισφαλή, τον απύθμενο λάκκο του ελλείμματος που έσκαψαν οι τραπεζικές αγυρτείες[...] Η μοναδική αρμοδιότητα που έχει απομείνει στο κράτος είναι η αστυνομική καταστολή. Η μοναδική δικλείδα ασφαλείας του κράτους είναι να σπέρνει το φόβο και την απελπισία. Τα χειρίζεται πολύ αποτελεσματικά, καλύπτοντάς τα μ’ ένα είδος αποκαλυψιακής αχλύος. Σκορπά τη φήμη ότι το αύριο θα είναι χειρότερο από το σήμερα. Το συνετό είναι επομένως να καταναλώνεις, να ξοδεύεις ό,τι προλάβεις πριν την πτώχευση, να βγάζεις στο σφυρί ό,τι μπορεί να αποφέρει κέρδος, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι θυσιάζεις την ύπαρξή σου και τον πλανήτη ολόκληρο μόνο και μόνο για να διαιωνίζεται η γενικευμένη αυτή απάτη[...] Δύο υποσημειώσεις για την αυτοάμυνα 1. O EZLN (Ζαπατιστικός Στρατός για την Εθνική Απελευθέρωση) αποτελείται από μερικές χιλιάδες πολεμιστές στο τροπικό δάσος τής Λακαντόνα. Στις γενικές συνελεύσεις οι γυναίκες πρότειναν (και εισακούστηκαν) ο EZLN να μη διεξάγει επιθετικές επιχειρήσεις, αλλά να κρατά μια στάση αμυντική. Όταν, ωστόσο, τα ζαπατιστικά χωριά απειλήθηκαν από παραστρατιωτικές ομάδες, ο EZLN δεν ενεπλάκη, έμεινε απλώς σε επιφυλακή. Τα «συμβούλια καλής διακυβέρνησης» σχημάτισαν μια ανθρώπινη ασπίδα, μαζί με εκατοντάδες μέλη και συμπαθούντες, που είχαν έρθει από παντού. Οι δημοσιογράφοι και οι καμεραμάν της τηλεόρασης κάλυψαν το γεγονός, αξιοποιώντας το θέαμα, ώστε όλος ο κόσμος να είναι ενήμερος για το τι θα επακολουθούσε σε περίπτωση επίθεσης. Αυτό ήταν αρκετό για να αναχαιτίσει τους επιτιθέμενους. 2. Σύμφωνα με ένα ινδικό παραμύθι οι χωρικοί πάνε στον σοφό να παραπονεθούν για ένα τεράστιο φίδι που τους ορμάει και τους δαγκώνει θανάσιμα. Ο συριγμός που αναγγέλλει τον ερχομό του, αρκεί για να σκορπίσει τον τρόμο στο χωριό. Ο σοφός πάει και βρίσκει το φίδι και καταφέρνει να το πείσει ν’ αφήσει ήσυχους τους χωρικούς. Αμέσως κάποιοι σπεύδουν να κοροϊδέψουν το φίδι που έπαψε ξαφνικά να σφυρίζει κι έγινε ειρηνικό, χλευάζουν την αδυναμία του και δεν χορταίνουν να το προκαλούν. Απαυδισμένο από την περιφρόνηση που του δείχνουν, το φίδι σέρνεται ως τον σοφό και του εξομολογείται την ταραχή του: Πώς να φερθεί τώρα; Ο σοφός σκέφτεται λίγο και του απαντά: «Εγώ σου ζήτησα να σταματήσεις να σκοτώνεις, όχι να σταματήσεις να σφυρίζεις».

Σύντροφοι, δεν έπαψα ποτέ να ελπίζω στην επανάσταση της αυτοδιαχείρησης και την επανάσταση της καθημερινής ζωής. Πόσω μάλλον σήμερα. Έχω την πεποίθηση ότι, πάνω και πέρα από τα οδοφράγματα της αντίστασης και της αυτοάμυνας, οι ζωντανές δυνάμεις ολόκληρου του κόσμου ξυπνούν από έναν ύπνο βαθύ. Η ορμή τους, δυναμική και ειρηνική, θα σαρώσει κάθε εμπόδιο που ορθώνεται ενάντια στην απέραντη επιθυμία για ζωή, επιθυμία που τρέφει αναρίθμητους ανθρώπους που γεννιούνται και ξαναγεννιούνται με κάθε καινούργια μέρα. Ο κόσμος που έχουμε να χτίσουμε θα ξεριζώσει τον κόσμο που καταστρέφει τον εαυτό του. Μέχρι σήμερα δεν είμαστε παρά υβρίδια, μισός άνθρωπος-μισό θηρίο. Οι κοινωνίες μας υπήρξαν ως τώρα τεράστιες αποθήκες, όπου ο άνθρωπος, υποβιβασμένος σε εμπόρευμα, εξίσου φθηνός και ευτελής, μπορούσε να πουληθεί και να αλλαχθεί με κάποιο άλλο. Ας εγκαινιάσουμε μια εποχή όπου ο άνθρωπος θα ξαναβρεί την αποστολή του ως στοχαστή και δημιουργού και θα ξαναγίνει αυτό που ήταν, είναι και θα είναι πάντα: ένα ολοκληρωμένο ανθρώπινο ον. Δεν διεκδικώ το αδύνατο. Δεν απαιτώ τίποτα. Δεν με απασχολεί η ελπίδα ή η απελπισία. Θέλω μόνο να δω χειροπιαστή, στα χέρια τα δικά μας και στα χέρια ολόκληρου του κόσμου, μια Διεθνή του ανθρώπινου είδους, που θα θάψει στο παρελθόν τον ετοιμοθάνατο πολιτισμό του εμπορεύματος και το κόμμα του θανάτου που συσπάται και σκιρτά λίγο πριν ξεψυχήσει. Raoul Vaneigem 17 Ioυλίου 2010

* Ο Raoul Vaneigem γεννήθηκε το 1934 στο Lessines του Βελγίου. Έκανε σπουδές λατινικής φιλολογίας στο τότε Ελεύθερο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών, από το 1952 μέχρι το 1956, όπου αργότερα δίδαξε. Το 1960 συναντά τον Γκυ Ντεμπόρ και γίνεται μέχρι το 1970 ένα από τα πιο ενεργά μέλη του κινήματος των Καταστασιακών. Έχει γράψει πολλά βιβλία, με γνωστότερο την Επανάσταση της καθημερινής ζωής.

Τετράδιο _Νάνος Βαλαωρίτης

Μινεράλια

Του ύψους ή του βάθους Ας γραφτεί επιτέλους μια ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας των τελευταίων 50 ετών, και όχι επαναλήψεις του Δημαρά και οι ανιστόρητες ανθολογίες ποίησης από το εξωτερικό.

Μερικά καίρια ερωτήματα για τα τρέχοντα. Θέματα που μας αφορούν μεν αλλά περνάνε απαρατήρητα. Τι είναι εκείνο που περνάει συνεχώς μπροστά στα μάτια μας και δεν το βλέπουμε; Ποιος είναι αυτός που σταματάει για λίγα δευτερόλεπτα μας κοιτάει στα μάτια και κατόπιν εξαφανίζεται χωρίς ν’αφήσει ίχνος πίσω του; Γιατί δεν μπορούμε να μαντέψουμε πώς σκέπτεται ο διπλανός μας στο τραπέζι του καφενείου; Γιατί είναι τόσο βαθύ μυστήριο η φίλη μας, ο σύζυγος, ο συνάδελφος, ο γιατρός, ο δικηγόρος, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου που γράφει συνεχώς άρθρα διαλευκαίνοντας τα πάντα, στιλιτεύοντας δεξιά και αριστερά χωρίς αποτέλεσμα τα κακώς έχοντα και που δεν γνωρίζουμε τι τρώει για πρωινό; Γιατί οι πολιτικοί μας συνεδριάζουν, συζητάνε, διαπληκτίζονται και στο τέλος δεν βγαίνει κανένα συμπέρασμα; Γιατί ο οικοδόμος, ο φούρναρης, ο υδραυλικός, ο ηλεκτρολόγος, είναι τόσο απόμακροι τόσο ακατάληπτοι, ενώ οι ταξιτζήδες είναι οι πιο εύγλωτοι των συμπολιτών μας; Κι όσο τους ακούς να μιλάνε όλοι στο τηλέφωνο, στο μαγαζί, στο φωτοτυπείο, στον φίλο, στον πελάτη τόσο βαθαίνει το μυστήριο τι ακριβώς σκέπτονται για σένα που είσαι παρών αλλά ουσιαστικά απουσιάζεις στα μάτια τους. Και θαυμάζεις την ποικιλία και το χάος των απόψεων. Είναι πράγματι τόσο ανεξιχνίαστη χώρα η Ελλάδα ώστε να μην μπορούμε να τη συνοψίσουμε σε μια παράγραφο ούτε σ’ ένα ολόκληρο βιβλίο. Ας δούμε όμως τι μας λένε τα θερμόμετρα της γραφής, στα Γράμματά μας. Μέσα σ’αυτό το βαρύ κλίμα μιας κρίσης, τα άτομα γίνονται ακόμα πιο σκοτεινά. Αυτό διαπιστώνεται ιστορικά μετά από κάθε καταστροφή. Το δράμα του 1922 γέννησε τον Καρυωτάκη, τον Βενέζη του «Νούμερου», τον Μυριβίλη της «Ζωής εν Τάφω», τον Θεόδωρο Ντόρρο, και τον Σεφέρη

του «Μυθιστορήματος». Και διαχρονικά τον Ερμητισμό του Σικελιανού. Ένα τέτοιο κλίμα προκαλεί και την αντίδρασή του. Την «Ανατολή» της Έλλης Παπαδημητρίου, Τα «Τρακτέρ και Πυραμίδες» του Ρίτσου, Το «Απ’ τον κόσμο που Φεύγει στον Κόσμο που Έρχεται», επιστημονική φαντασία του Πέτρου Πικρού, την «Ερόικα» του Κοσμά Πολίτη, τους «Προσανατολισμούς» του Οδυσσέα Ελύτη, και με την Κατοχή, ως αντίδραση τον «Μπολιβάρ» του Εγγονόπουλου την «Αμοργό» του Γκάτσου και τον «Ήλιο τον Πρώτο» του Οδυσσέα Ελύτη. Ανάλογο φαινόμενο παρουσιάζεται μετά την κατοχή. Ποιητές όπως ο Σαχτούρης, ο Κακαναβάτος ο Εμπειρίκος, με τα «Γραπτά», την «Ενδοχώρα» και την «Οκτάνα», και ο Ελύτης με το «Άξιον Εστί» εναλλάξ σκουραίνουν και φωτίζουν το κλίμα και πάλι ο Ρίτσος με τα νέα μικρά ποιήματά του φωτοσκιάζει την κατάπτωση και τη μελαγχολία. Αποσπασματικές απόπειρες αυτοσυνείδησης, συχνά απελπισμένες. Μετά την καταστροφή του εμφύλιου, πέσαμε σε άλλα βάθη. Βγαίνουν απ’ αυτά ποιητές και πεζογράφοι είρωνες και σκοτεινοί όπως ο Κώστας Ταχτσής, η Μαντώ Αραβαντινού, ο Αλέξανδρος Σχινάς, ο Τάσος Δενέγρης, ο Νίκος Στάγκος. ο Γιώργος Μακρής, ο Δημήτρης Ρικάκης, η Εύα Μύλωνά ο Μιχάλης Παπανικολάου, ο Πάνος Κουτρουμπούσης, όλοι συνεργάτες στο περιοδικό Πάλι. Αλλά και ο Τάκης Σινόπουλος ο Νίκος Καρύδης, ο Αρης Αλεξάνδρου, ο Βασίλης Βασιλικός, ο Τάσος Λειβαδίτης, ο Ε. Γονατάς, ο Τάκης Βαρβιτσιώτης και η Ελένη Βακαλό εμφανίζονται την ίδια εποχή. Η τέταρτη καταστροφή, η Δικτατορία των συνταγματαρχών, προκαλεί νέους πεζογράφους και ποιητές σκοτεινούς όπως ο Νίκος Καχτίτσης, ο Δημ. Δημητριάδης, ο Γιώργος Χειμωνάς, η Κατερίνα Γώγου, η Έρση Σωτηροπούλου, ο Γιάννης Κοντός, η Νατά-

σα Χατζιδάκι, ο Μιχαήλ Μήτρας, ο Δημήτρης Καλοκύρης, ο Γεώργης Γιατρομανωλάκης, η Μαρίνα-Ρένα Χατζιδάκη. ο Αντρέας Παγουλάτος, η Παυλίνα Παμπούδη., ο Δημήτρης Ποταμίτης, η Μάρα Μεϊμαρίδη με τις «Μάγισσες της Σμύρνης» ο Λευτέρης Πούλιος, ο Κωστής Τριανταφύλλου, ο Φαίδρος Μπαρλάς, ο Ηλίας Παπαδημητρακόπουλος και άλλοι, λίγο πολύ ζοφεροί, μελαγχολικοί και είρωνες. Αρκετά ονόματα αράδιασα προς γνώση και συμμόρφωση όχι μόνο της Νέας Γενιάς αλλά και του εκάστοτε σκοτεινού ad hoc κατεστημένου των ελληνικών γραμμάτων, μέσα και έξω απ’την Ελλαδα.. Ας ψάξουν τα βιβλία τους πριν γίνουν συλλεκτικά, και ας γραφτεί επιτέλους μια ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας των τελευταίων 50 ετών, και όχι επαναλήψεις του Δημαρά και οι ανιστόρητες ανθολογίες ποίησης στο εξωτερικό. Τη σημερινή κρίση που την είχαν προαναγγείλει ως μια προβλεπόμενη συμφορά, όχι χωρίς προηγούμενο, αλλά πολύ βαρύτερη γιατί σκάβει ίσαμε τις ρίζες του κακού τη βλέπουμε ήδη μπροστά μας: Βλέπουμε τον σκοτεινό εαυτό μας, που προσπαθεί να αποκρύψει μια υπερπαραγωγή από ροζ και θρίλερ ρομάντσα, τα λεγόμενα μπεστ σέλερ , δηλαδή μεγάλης κυκλοφορίας και εισαγωγές φύρδην μίγδην χωρίς ειρμό και νόημα από το εξωτερικό, αθρόων μεταφράσεων ανάλογων επιτυχιών. Οι εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Και είναι ελάχιστες. Φαίνεται ότι είμαστε ακόμα αποφασισμένοι να κρύψουμε τον εαυτό από το εαυτό μας. Αλλά πού πάμε από δω; Μήπως πρέπει να αναζητήσουμε τις ρίζες αυτού του φαινομένου –που μπορεί να μην είναι και τόσο βαθιές, αλλά αόρατες στην επιφάνεια και στο ύψος, στη Βασιλεία των Ουρανών, στον κόσμο της φαντασίας; (Συνεχίζεται) Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Τετράδιο 58

_Δημήτρης Δημούλης, καθ. Νομικής

_Κλειώ Παπαπαντολέων, δικηγόρος

Αντιτρομοκρατικός νόμος: πέφτει η νύχτα στο Παλέρμο

Εάν κάποιος καταστηματάρχης πέσει επανειλημμένα θύμα διαρρήξεων, θα λάβει μέτρα διασφάλισης της περιουσίας του με συναγερμούς, φωτισμούς, φύλακες, χρηματοκιβώτια, ακόμη και με την αλλαγή συνοικίας. Με άλλα λόγια, «μαθαίνει» κάτι από την πραγματικότητα και δρα αναλόγως: «παίρνει τα μέτρα του». Εάν ο εν λόγω καταστηματάρχης αντί να λάβει τέτοια μέτρα τηλεφωνούσε στον βουλευτή της προτίμησής του και ζητούσε νομοθετικές μεταρρυθμίσεις με σκοπό την αύξηση των ποινών για διαρρήκτες θα τον θεωρούσαμε τουλάχιστον αφελή. Οι διαρρήκτες έχουν συμφέρον να ασκούν αυτό το επάγγελμα και δεν θα πάψουν να το κάνουν επειδή κάποιος σκληραίνει τη νομοθεσία. Αρκεί να γίνουν προσεκτικότεροι και να μη συλληφθούν! Θα συνιστούσαμε δε στον καταστηματάρχη μας, να μην επιμένει κανονιστικά στην απαγόρευση της διάρρηξης και να μην πιστεύει στη δύναμη αποτροπής του ποινικού δικαίου, αλλά να λάβει σοβαρά υπόψη του την απειλή και να την αντιμετωπίσει εμπράκτως. Το ίδιο συμβαίνει με τους πολιτικούς αντιπάλους του καθεστώτος και τους κατ’ επάγγελμα παραβάτες που δεν θα συγκινηθούν από τη σκλήρυνση της ποινικής νομοθεσίας. Μια τέτοια σκλήρυνση δεν προλαμβάνει τίποτε, δεν αποτρέπει κανέναν. Είναι αναποτελεσματική, προορισμένη απλώς να εφαρμοσθεί κατόπιν εορτής στους ελάχιστους που θα έχουν την ατυχία να συλληφθούν και να δικασθούν. Το Σεπτέμβριο του 2010 ο Έλληνας νομοθέτης κύρωσε τη λεγόμενη Συνθήκη του Παλέρμο για το οργανωμένο έγκλημα που τέθηκε το 2000 υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Ο Έλληνας νομοθέτης επωφελήθηκε της κύρωσης και τροκοντέινερ | Νοέμβριος 2010

ποποίησε επί το αυστηρότερον πολλές διατάξεις περί «τρομοκρατίας». Η δεκαετής καθυστέρηση στην κύρωση της συνθήκης προβληματίζει: Είτε η συνθήκη ήταν τόσο ασήμαντη, ώστε μπορούσε να περιμένει στο συρτάρι μια δεκαετία αδιάκοπης συζήτησης και ανησυχίας για την τρομοκρατία, τις «μαφίες» και τη «λαθρομετανάστευση» (σύμφωνα με τον άθλιο όρο που υιοθετεί η ίδια η σύμβαση), είτε, αντιτίθεται τόσο έντονα σε φιλελεύθερες αξίες, ώστε οι διαδοχικές κυβερνητικές πλειοψηφίες δίσταζαν να την επικυρώσουν και το έκαναν τώρα, στη συγκυρία πολυμέτωπης επίθεσης εναντίον των λαϊκών τάξεων. Όποιος έχει υπομονή να διαβάσει την εξαιρετικά φλύαρη συνθήκη, θα διαπιστώσει ότι περιλαμβάνει εξόφθαλμα αντιφιλελεύθερες διατάξεις που αν ετίθεντο σε ισχύ στη Βόρεια Κορέα, θα προκαλούσαν το μένος του δυτικώνφιλελεύθερων κρατών εναντίον ενός τόσο αντιφιλελεύθερου καθεστώτος. Ως «σοβαρό έγκλημα», που σκοπεύει να διαπράξει μια εγκληματική ομάδα, νοείται συμπεριφορά η οποία συνιστά αδίκημα που τιμωρείται με ποινή στερητική της ελευθερίας, της οποίας το ανώτατο όριο δεν μπορεί να είναι μικρότερο από τέσσερα έτη ή με αυστηρότερη ποινή, δηλαδή, για την ελληνική έννομη τάξη, «σοβαρά αδικήματα» είναι πλέον και πλημμελήματα, πράγμα που μάλλον σχετικοποιεί την έννοια της «σοβαρότητας». Ενδιαφέρουσα επίσης είναι η προσέγγιση της Σύμβασης στον –κομβικό για ένα τέτοιο νομοθέτημα– όρο της «δομημένης ομάδας». Ως δομημένη θεωρείται η ομάδα που «δεν σχηματίζεται τυχαία για την άμεση τέλεση αδικήματος, και η οποία δεν απαιτείται να έχει τυπικά προσδιορισμένους ρόλους

Όποιος έχει υπομονή να διαβάσει την εξαιρετικά φλύαρη συνθήκη, θα διαπιστώσει ότι περιλαμβάνει εξόφθαλμα αντιφιλελεύθερες διατάξεις που αν ετίθεντο σε ισχύ στη Βόρεια Κορέα, θα προκαλούσαν το μένος του δυτικών-φιλελεύθερων κρατών εναντίον ενός τόσο αντιφιλελεύθερου καθεστώτος.

για τα μέλη της, συνέχεια στη σύνθεσή της ή αναπτυγμένη δομή». Αναρωτιέται όμως κανείς, πώς είναι δομημένη μια ομάδα που δεν έχει διακριτούς ρόλους για τα μέλη της, δεν έχει συνέχεια στη σύνθεσή της ούτε αναπτυγμένη δομή. Το νομοθέτημα θέτει την προϋπόθεση της δομής, ως απαραίτητο στοιχείο για την επαύξηση του αξιοποίνου, και στην συνέχεια την αποδομεί. Ένας όμως τέτοιος βαθμός αοριστίας στην τόσο κρίσιμη αυτή νομική έννοια, αφ’ ενός είναι απαράδεκτος σε ποινικό νομοθέτημα, αφ’ ετέρου προβληματίζει ως προς το ποιες ομάδες τελικά θέλησε ο διεθνής νομοθέτης να περιλάβει στο πεδίο αυτού του νόμου. Και δεν είναι τυχαίο, ότι κάθε φορά που ψηφίζεται ένα παρόμοιο νομοθέτημα, το μυαλό όλων –για κάποιον περίεργο λόγο– πηγαίνει στους διαδηλωτές, ιδίως τους μαχητικούς. Ένα άλλο προβληματικό σημείο της Σύμβασης αυτής είναι ότι ποινικοποιεί οποιαδήποτε παροχή πληροφοριών, υλικών ή άυλων στοιχείων, κινητών ή ακίνητων κ.λπ. Είναι τέτοια η αφαίρεση που κάνει η Σύμβαση, και στη συνέχεια ο Έλληνας ποινικός νομοθέτης με την τροποποίηση των σχετικών άρθρων του ποινικού κώδικα περί εγκληματικών οργανώσεων και τρομοκρατικών πράξεων, που καταλαμβάνει πλέ-

ον τα πάντα και –κυρίως– τους πάντες αδιακρίτως γύρω από πρόσωπα που φέρονται να έχουν σχέση με τέτοιου τύπου πράξεις, δηλαδή από τον εκμισθωτή του σπιτιού τους μέχρι τον ερωτικό τους σύντροφο, τον φίλο και, γιατί όχι, τον δικηγόρο τους. Και το βάρος της απόδειξης, στην πράξη, το έχουν οι «παρέχοντες» και όχι οι Αρχές. Η διεθνής αυτή Σύμβαση προσφέρεται για σχολιασμό και σειράς άλλων άρθρων της περί έκδοσης, ειδικών ανακριτικών τεχνικών και άλλων δαιμονίων, εμείς όμως θα σταθούμε στο ζήτημα της «προστασίας μαρτύρων». Όπως ορίζει το άρ. 24 της Σύμβασης, «με την επιφύλαξη των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου, στα οποία περιλαμβάνεται και η δίκαιη δίκη», καθιερώνονται διαδικασίες για τη φυσική προστασία των μαρτύρων, μία εκ των οποίων είναι η «μη παροχή ή περιορισμένη παροχή πληροφοριών που αφορούν στην ταυτότητα των μαρτύρων». Εάν ο νομοθέτης εννοεί αυτά που γράφει και λαμβάνει σοβαρά υπόψη τα δικαιώματα του κατηγορούμενου και τη δίκαιη δίκη, τότε οι διατάξεις για την απόκρυψη ακόμα και του ονόματος, άρα και η παντελής έλλειψη οποιασδήποτε δυνατότητας ελέγχου της ύπαρξης, της αξιοπιστίας και της σοβαρότητας ενός μάρτυρα, όφειλαν να απουσιάζουν εντελώς.

Τετράδιο 59

Και δικαίωμα σε δίκαιη δίκη, και μάρτυρας-φάντασμα, είναι, απλώς, απολύτως ασύμβατα μεταξύ τους. Με τη Σύμβαση αυτή και την τροποποίηση του ποινικού κώδικα, του οποίου πλέον οι διατάξεις περί οργανωμένου εγκλήματος είναι δαιδαλώδεις, ελάχιστοι ασχολήθηκαν. Ελάχιστες φωνές επέκριναν την κύρωση της συνθήκης με επιχειρηματολογία που στηλίτευε την κατάργηση φιλελεύθερων εγγυήσεων και την προσπάθεια φίμωσης λαϊκών αντιδράσεων με την αντιμετώπισή τους ως τρομοκρατών και συμμοριτών. Τέτοιου είδους κριτικές δεν είναι άστοχες αν λάβουμε υπόψη το κείμενο της συνθήκης. Διερωτώμαστε ωστόσο. Οι φορείς του οργανωμένου εγκλήματος, οι τρομοκρατικές οργανώσεις και οι διακινητές προσώπων, θα ανησυχήσουν μετά την κύρωση της συνθήκης; Θα πάψουν να ασκούν τις δραστηριότητές τους; Προφανώς όχι. Ακριβώς, όπως δεν θα ανησυχήσουν τα κοινωνικά κινήματα και οι απηυδισμένοι πολίτες που θα συνεχίσουν να βγαίνουν στους δρόμους και να διαμαρτύρονται, ανεξάρτητα από τη νομική εκτίμηση για τη δράση τους (την οποία συχνά αγνοούν). Σε τι εξυπηρετεί λοιπόν το να τεθούν σε ισχύ τέτοιες διατάξεις και δρακόντειες ποινές; Είναι γνωστό ότι το ποινικό δίκαιο επεκτείνει διαρκώς την ακτίνα δράσης του τις τελευταίες δεκαετίες. Οι αξιόποινες πράξεις διευρύνονται και ο

Ποιος και για ποιο λόγο επιθυμεί να ακυρώσει τη φιλελεύθερη μορφή και λειτουργία του σύγχρονου ποινικού δικαίου; Γιατί το κράτος επιμένει σε τέτοιου είδους σκληρύνσεις και άρσεις παραδοσιακών εγγυήσεων που συνιστούν τον πυρήνα του φιλελεύθερου ποινικού δικαίου; Banksy.co.uk

ορισμός τους τείνει να γίνεται όλο και πιο αφηρημένος, οι επαπειλούμενες ποινές αυξάνονται, οι δικονομικές εγγυήσεις των κατηγορουμένων περιορίζονται, οι αρμοδιότητες των διωκτικών αρχών αυξάνουν, η λεγόμενη διεθνής συνεργασία επιτρέπει την τιμώρηση για αδικήματα που διαπράχθηκαν στο εξωτερικό και διευκολύνουν την έκδοση ακόμη και υπηκόων του κράτους. Πρόκειται για εξελίξεις αναλυόμενες από τους ειδικούς ως «μέγιστο» ή «συμβολικό» ποινικό δίκαιο ή και «ποινικό δίκαιο του εχθρού» (Feindstrafrecht).

Γιατί συμβαίνει αυτό; Ποιος και για ποιο λόγο επιθυμεί να ακυρώσει τη φιλελεύθερη μορφή και λειτουργία του σύγχρονου ποινικού δικαίου; Γιατί το κράτος επιμένει σε τέτοιου είδους σκληρύνσεις και άρσεις παραδοσιακών εγγυήσεων που συνιστούν τον πυρήνα του φιλελεύθερου ποινικού δικαίου; Ίσως το κάνει από αμηχανία. Ίσως επειδή επιθυμεί να ενθαρρύνει τη σκλήρυνση της δράσης των κατασταλτικών μηχανισμών. Αλλά σε αυτή την περίπτωση, θα μπορούσαν επίσης να εισαχθούν τα βασανιστήρια, τα κατανα-

γκαστικά έργα, η επ’ αόριστον κράτηση υπόπτων, η μυστική ποινική διαδικασία ανακριτικής υφής, και εν γένει η μεταχείριση του κατηγορουμένου ως ενοχλητικού αντικειμένου και όχι ως υποκειμένου της δίκης. Ίσως σε αυτή την περίπτωση οι πολιτικοί αντίπαλοι του κράτους και οι ποικίλοι παραβάτες θα ένιωθαν πραγματικό φόβο επιτέλους. Προς δόξαν της διεθνούς έννομης τάξης υπό την αιγίδα των Συνταγμάτων, των Κοινοβουλίων και του ίδιου του ΟΗΕ.

_Θανάσης Αλευράς

Ραβασάκι

άδειες γωνίες, μέσα κι έξω απ’ τις αφίσες μεγάλων πεθαμένων ηθοποιών, το ρεύμα αργοσέρνει κατά μήκος του διαδρόμου ένα φτερό παγωνιού, παλιά εισιτήρια, μια τούφα μαλλιά, ένα γαμήλιο άλμπουμ. Ακόμα είμαι μόνος, δεν ήρθε κανείς. Μια άγνωστη ελπίδα μού στεγνώνει το στόμα. Ο αέρας πεισμώνει. Περιμένω στο χολ. Ένα τηλέφωνο χτυπάει επίμονα, ξανά και ξανά. Διπλώνω νευρικά το εισιτήριο σε μικρές παράλληλες λωρίδες. Το νιώθω να λιώνει μες στην παλάμη. Ο χώρος γεμίζει αντικείμενα που συνεχίζει να φέρνει το ρεύμα από μιαν άγνωστη όχθη. Περσινές εφημερίδες, ένα μικρό περιλαίμιο σκύλου. Ένα τρύπιο καπέλο. Κολλάω στον τοίχο. Δεν πάω πουθενά, δεν κάνω ούτε βήμα. Τα πόδια κολλάνε, η μοκέτα του χολ ένα μείγμα από βάλτους γεμάτους κομμένα μανίκια. Φωτοστέφανα ασημένιων δακρύων από αρχαίους αγίους. Τετράδια σχολικά. Μια

σπασμένη ομπρέλα. Το κραγιόν σου ακόμα πάνω στο ίδιο φλιτζάνι. Θα ’ναι ακόμα εκεί. Το τηλέφωνο πάλι. Ανασαίνω βαριά, με κυκλώνει η σκιά ενός αθέατου ταξιθέτη. Η ηχώ της φωνής σου, αλλά χάνω το νήμα. Ακούω ένα πουλί στο σκοτάδι να γυρεύει να βγει χτυπώντας γερά τα φτερά του στους τοίχους. Μάλλον αυτό προσπαθείς να μου πεις. Μάλλον αυτό προσπαθώ να σου πω, καιρό τώρα. Στάζει νερό. Ήσυχα, σχεδόν αόρατα, αυλάκια νερού που γλιστράει από πάνω χαϊδεύουν τους τοίχους. Κυλάω αργά προς τα κάτω. Κλείνω τα μάτια σφιχτά. Ένα, δύο, τρία. Το τηλέφωνο πάλι. Ανοίγω τα μάτια. «Μην το ξεχάσεις, ακούς, μέχρι μεθαύριο να παραδώσεις το κείμενο». «Ευχαριστώ», λέω, «μέχρι μεθαύριο, ναι, το είχα ξεχάσει». Σηκώνομαι αργά. Κοιτάω την ώρα. Μου δείχνει τελεία. Το ραδιόφωνο είχε μείνει ανοιχτό όλη νύχτα. Πάτησα off.

Σινεφιάλτης Ξέφυγα μόλις στην τελευταία στροφή. Στέκομαι σαν καρφωμένος μπροστά στο ταμείο. Με τον απόηχο του λαχανιάσματος να μπήγει κι άλλους πασσάλους στην οροφή της καρδιάς. Του πανικού τη μυρωδιά μπροστά στα μάτια των άλλων. Τους ακούω ακόμη. Τους ακούω να τρέχουν. Να πετύχουν μια θέση. Την καλύτερη θέση δίπλα στο όνειρο μιας άλλης ζωής. Αλλά τους άφησα πίσω. Κοιτάω την ώρα. Νωρίς. Επιτέλους κατάφερα να βρω μια θέση στην άκρη. Εκεί που βλέπεις τον κόσμο να γέρνει επικίνδυνα, να λυγίζει αργά και κάπου κάπου να σπάει σε μια του γωνία, χέρια τσαλακωμένα, πρόσωπα διπλωμένα, ένα παπούτσι εκτός πλάνου, μια κραυγή χωρίς ήχο. Σήμερα παίζουν την Τελευταία Πνοή της Αράχνης. Περιμένω στο χολ, δίπλα στο άδειο μπαράκι. Κοιτάω την ώρα. Νωρίς. Κρύος ιδρώτας. Νιώθω φυσάει. Φυσάει δυνατά, ο αέρας χτυπιέται στις

Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Τετράδιο 60

_Ζωή Κωσταντοπούλου

Θου, Κύριε, φυλακή…

τηγορουμένους, απλούς πολίτες που προσέρχονται στα Δικαστήρια για να παρακολουθήσουν μία δίκη;

«Γιατί δεν μιλάτε καλά ελληνικά, κύριε κατηγορούμενε;»

«Πώς ντυθήκατε έτσι, στην Εκκλησία έτσι πηγαίνετε;» ήταν η παρατήρηση άλλης δικαστίνας προς μάρτυρα, που απαθανατίστηκε στο ντοκιμαντέρ «Θέμις», όπου αποτυπώνεται η πραγματική εκδίκαση υποθέσεων, με τη συναίνεση όλων των μερών και των ίδιων των δικαστών και εισαγγελέων, που κινηματογραφήθηκαν κατά την…απονομή της Δικαιοσύνης…

Όλα αυτά μέσα σε αίθουσες όπου τα έδρανα καθαρίζονται συνήθως από τα μανίκια των δικηγόρων, αίθουσες από τις οποίες μπορεί να λείπει η θέρμανση το χειμώνα ή ο κλιματισμός το καλοκαίρι, δεν λείπει όμως ποτέ η εικόνα του Χριστού κρεμασμένη πίσω από τη δικαστική έδρα … Κι έτσι, ελάχιστοι δικαστές θυμούνται να ρωτήσουν τον μάρτυρα τι όρκο θα δώσει, θρησκευτικό ή πολιτικό… Μόνον όταν είναι προφανές ότι ο μάρτυρας (συνήθως αλλοδαπός) ασπάζεται άλλη θρησκεία από την… κρατούσα, ελλείψει διαθέσιμου θρησκευτικού συμβόλου, θυμούνται τον πολιτικό όρκο:

Σε πολύ σοβαρή υπόθεση κακοποίησης πολίτη από αστυνομικό, που είχε ως αποτέλεσμα να χάσει το μάτι του ο πολίτης, η Πρόεδρος του Δικαστηρίου θεώρησε καλό να διακόψει την εξέταση του πατέρα του θύματος για να απευθύνει τη φράση: «Καθίστε καλύτερα!» προς μία συνήγορο που παρακολουθούσε τη δίκη. Εννοούσε να μην κάθεται η συνήγορος σταυροπόδι... Η συνήγορος διαμαρτυρήθηκε, αλλά η Πρόεδρος επέμεινε: «Αυτό που σας λέω!». Όταν η συνήγορος ζήτησε το όνομα της Προέδρου, για να πράξει τα νόμιμα, η Πρόεδρος αρνήθηκε να δώσει τα στοιχεία της. «Ψάξτε τις υπηρεσίες», απάντησε. Ορισμένοι δικαστές και εισαγγελείς έχουν προφανώς παρεξηγήσει το ρόλο και την αποστολή τους. Έχουν, επίσης, παρεξηγήσει το πού βρίσκονται όταν ανεβαίνουν στη δικαστική έδρα. Νομίζουν ίσως ότι βρίσκονται στην Εκκλησία, όπου «δεν κάνει» να κάθεσαι σταυροπόδι; Νομίζουν ότι η αποστολή τους δεν είναι η διερεύνηση της αλήθειας αλλά το να παριστάνουν τον χωροφύλακα ή τον ενδυματολόγο, απευθύνοντας ανούσιες και προσβλητικές παρατηρήσεις σε μάρτυρες, συνηγόρους, κακοντέινερ | Νοέμβριος 2010

Το ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει θλιβερά πλάνα που αποτυπώνουν την πραγματική κατάσταση της Δικαιοσύνης στη χώρα μας, ωμή, τραγική, τριτοκοσμική… Ο σκηνοθέτης στο τέλος ευχαριστεί τη Διοίκηση του Πρωτοδικείου Αθηνών που επέτρεψε την κινηματογράφηση των συγκεκριμένων δικών… Και, πράγματι, προσέφερε υπηρεσία η τότε Διοίκηση του Πρωτοδικείου, που επέτρεψε τη μαγνητοσκόπηση: όχι μόνο γιατί μπορεί πλέον ο καθένας να δει πώς γίνονται οι δίκες στην Ελλάδα, αλλά και γιατί μπορεί επιπλέον να παρατηρήσει πώς συμπεριφέρονται κάποιοι δικαστές και εισαγγελείς ακόμη και όταν γνωρίζουν ότι βιντεοσκοπούνται… Αυτή η κατάσταση που προσβάλλει όλους μας, δεν φαίνεται να προσβάλλει κάποιους «λειτουργούς της θέμιδος», οι οποίοι ασχολούνται με ανώτερα ζητήματα: «Πού είναι η γραβάτα σας, κύριε συνήγορε;» «Βγάλτε τα γυαλιά από το κεφάλι σας, κυρία μάρτυς»

«Είστε Μουσουλμάνος; Δεν έχουμε Κοράνι, θα ορκιστείτε στην τιμή και την υπόληψή σας!» Ανεξιθρησκία, ελευθερία σκέψης και συνείδησης, ανθρώπινη αξία, ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ισότητα, ισονομία: συνταγματικά δικαιώματα και αρχές, που η καθημερινή ελληνική δικαστική πρακτική ποδοπατάει, συχνότατα με μία επίφαση χριστιανικής ευαισθησίας. Σε μια άλλη υπόθεση, η κατηγορούμενη, πρώην τραπεζική υπάλληλος και εν συνεχεία ασφαλίστρια, που είχε οικτρά εξαπατήσει μια αγράμματη γυναίκα, με αποτέλεσμα να της αποσπάσει τις οικονομίες μιας ζωής, απευθύνθηκε με κροκοδείλια δάκρυα στο Δικαστήριο και επέμενε να… «ορκισθεί στη ζωή των παιδιών της», μολονότι ο κατηγορούμενος, ως γνωστόν, δεν ορκίζεται…

Τετράδιο 61

Κατόπιν αυτού, η Εισαγγελέας της έδρας, που προσερχόταν στο Δικαστήριο φορώντας έναν τεράστιο σταυρό, πρότεινε την… απαλλαγή της κατηγορουμένης, διότι… «κλονίσθηκε από την απολογία της». Δυστυχώς, παρατηρώντας κανείς δικαστές και εισαγγελείς κατά την ενάσκηση των καθηκόντων τους, θα βρει πολλούς που δεν διστάζουν να προσέλθουν στο Δικαστήριο χωρίς να έχουν διαβάσει τη δικογραφία, δεν διστάζουν να προτείνουν ή να αποφασίσουν για μια υπόθεση, χωρίς να έχουν παρακολουθήσει τη διαδικασία, δεν διστάζουν να ασχολούνται με το πώς κάθεται ο δικηγόρος ή τι φοράει ο κατηγορούμενος ενώ εξετάζεται ο πιο κρίσιμος μάρτυρας, δεν διστάζουν να εκδηλώνουν τη βαρεμάρα ή τη βιασύνη τους να τελειώσει μία υπόθεση, λες και τους υποχρέωσε κάποιος άλλος να κάνουν αυτή τη δουλειά. Δεν τους πειράζει αν ο μάρτυρας είπε ψέματα, τους πειράζει αν ο δικηγόρος δεν φοράει γραβάτα. Δεν τους πειράζει αν κάνουν λάθος και στείλουν έναν αθώο στη φυλακή, τους πειράζει αν ο αθώος διαμαρτυρηθεί… Την ίδια στιγμή, αξιώνουν θρησκευτική ευλάβεια προς το πρόσωπό τους και αναφέρονται στο έργο τους ως το πλέον θεάρεστο… Οι παραπομπές στη θρησκεία και την εκκλησία είναι άφθονες στη διαδικασία της απονομής της ελληνικής δικαιοσύνης. Και έχουν τόση σχέση με το δίκαιο, όση σχέση έχει η υποκριτική εκκλησιαστική σεμνοτυφία με τον Θεό… Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ

Τετράδιο 62

_’Αντζελα Δημητρακάκη

Ό,τι είναι σταθερό κλονίζεται

Apartment culture: μία πρόταση εξόδου (από τα μπαρ που μας δουλεύουν)

Με μικρούς αναστεναγμούς έφτασε και η στιγμή της πλήρους απαγόρευσης του καπνίσματος στα κατάμεστα μπαρ αυτής της χώρας. Νοέμβρης μήνας και κοντεύει να το πάρει απόφαση κανείς. Αν και υπάρχει πάντα η αναπόληση του «παλιά». Στο σημείο της αναπόλησης, βέβαια, οι άνω των τριάντα θαμώνες έχουν πολλά να νοσταλγούν. Ενδέχεται να θυμούνται την εποχή όπου δεν αναγκάζονταν να πίνουν αποκλειστικά μπίρα ή single malt γιατί τα υπόλοιπα ποτά δεν πίνονταν. Διότι πλέον ένα ποτήρι απλού «ουίσκι» μετατρέπει το επόμενο πρωινό σε εφιάλτη με θύμα την υγεία σου. Έχεις ξεχάσει τι θα πει «φυσιολογικό» hangover – αυτό που θα ’χες άμα σου είχαν σερβίρει το πραγματικό Haig που ζήτησες ή μία βότκα που να μη βρομάει ζαχαρίλα. Μπίρα λοιπόν. Στην Αθήνα, η λύση της μπίρας αγοράζεται στα πέντε ευρώ και άνω. Άμα σου κάτσει σε κάτω από πέντε, αισθάνεσαι ευγνωμοσύνη ή δεν άκουσες καλά. Πέντε ευρώ η μπίρα δεν διατίθεται σε άλλη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Οι Σκανδιναβοί φίλοι αδυνατούν να το πιστέψουν. Πάνε οι εποχές που δεν μπορούσες να ταξιδέψεις στη χώρα του Αϊ-Βασίλη επειδή ήταν ακριβά. Τώρα έχουν πρόβλημα εκείνοι. Με το τοστ στα δώδεκα και τον καφέ στα οχτώ ευρώ στη Σαντορίνη, λογικό είναι. Οι Σκανδιναβοί φίλοι νόμιζαν πως στην Αθήνα, μακριά από τους γύπες των νησιών, θα τη βόλευαν παραγγέλνοντας τζιν τόνικ ως το κλασικό «οικονομικό» ποτό στο εξωτερικό. Όχι εδώ. Θυμάμαι το βλέμμα του Όσκαρι όταν η σερβιτόρα γνωστού indie μαγαζιού τού ζήτησε εικοσιτέσσερα ευρώ. Εκεί παρενέβην: «μα είσαι σίγουρη, τρία τζιν τόνικ ήπιε ο άνθρωπος». «Α, όλα τα ποτά εδώ κάνουν οχτώ ευρώ». Έκαστο. Χωρίς απόδειξη. Τι ’ναι τούτο; Εδώ ο συνειρμός γίνεται ακόμη πιο περίπλοκος, γιατί θυμάσαι που τις παλιές καλές μέρες είχαν το θράσος να σου χώνουνε «για τα μάτια» και μια άσχετη απόδειξη κάτω από το τασάκι σου. Το τασάκι. Λοιπόν. Αφού δεν μπορώ να καπνίζω και, κυρίως, ούτε να πίνω στα μπαρ αυτού του τόπου, γιατί είμαι εκεί; Επειδή η μέρα μου πρέπει να κλείσει με μία ακόμη απάτη à la ελληνικά; Χρειάζεται, όταν έχω όλους αυτούς τους δίσκους στο διαμέρισμα; Και όταν ο κακοπληρωμένος dj είναι φίλος και μπορώ να ακούσω αυτά που παίζει στο δικό του διαμέρισμα; Όπου επίσης μπορώ να κάκοντέινερ | Νοέμβριος 2010

θομαι αντί να στέκομαι. Να χορεύω αντί να στριμώχνομαι. Να συζητάω αντί να ξελαρυγγιάζομαι. Με όλους αυτούς που με περιτριγυρίζουν στο μπαρ γιατί τους ξέρω. Δεν είναι ότι ξέρω τόσο πολύ κόσμο, το μπαρ δεν είναι ευρύχωρο. Και πόσα άλλα μπορώ να κάνω στο διαμέρισμα που δεν μπορώ στο μπαρ! Μην πιάσω αυτή τη λίστα, είναι μακριά και στην κορυφή της βρίσκεται η λέξη «σεξ». Κάπου στη μέση βλέπω το «ταινία σε προτζέκτορα». Και λοιπά. Ο καθένας με τη λίστα του. Οπότε, το μόνο που μένει είναι η ανεύρεση αξιόπιστης κάβας. Δεν είναι εύκολο, αλλά γίνεται. Και μετά, μπορεί επιτέλους να ανατείλει η λαμπρή εποχή του ελληνικού apartment culture. Θα είναι μια σοβαρή αλλά ευχάριστη εποχή, όπου το ιδιωτικό θα ξαραχνιαστεί, θα ανανεωθεί και θα διεκδικήσει ηγετικό ρόλο στην υπονόμευση της περιρρέουσας αηδίας. Μια εποχή ενάντια στην αστυνόμευση και την αισχροκέρδεια. Μια εποχή καλλιέργειας της φιλίας και του πρωτότυπου γούστου, γιατί τα διαμερίσματα που θ’ αντικαταστήσουν τα μπαρ αυτής της πόλης θα αξίζουν την προσοχή μας. Εναντιωθείτε στα «ίδια και τα ίδια». Αντί για τρία τζιν τόνικ των οχτώ ευρώ, επενδύστε σε μπογιές και κρεμάστε τις ζωγραφιές σας στον τοίχο. Μην πιείτε το ποτή-

ρι single malt των δώδεκα ευρώ, αγοράστε καλύτερα απ’ τη λαϊκή έναν κάκτο για το μπαλκόνι σας. Πάρτε κι έναν ωραίο δίσκο για να τρατάρετε τα μέλη της Λέσχης των Φίλων της Ανδρικής Λογοτεχνίας – πρωτοβουλία που θα αναλάβετε αύριο. Την ανατέλλουσα εποχή τού apartment culture θα ανακτήσουμε, αμήν και πότε, το σεβασμό προς τους γείτονές μας. Θα μάθουμε να ανεχόμαστε τα πάρτι αλλήλων, αλλά και να μη ροβολάμε στη σκάλα της πολυκατοικίας σαν βούβαλοι σε ατύχημα. Θα γίνουμε φιλόξενοι, καλλιεργώντας την ξεχασμένη τέχνη του οικοδεσπότη. Φτηνά, ελεύθερα, συναρπαστικά. Βάζοντας τα παιδιά μας να κοιμηθούν παρέα σ’ ένα δωμάτιο –θα περάσουν υπέροχα– και συνεισφέροντας όλοι στην ετοιμασία του δείπνου. Μετατρέποντας την ταράτσα της πολυκατοικίας σε κοινόκτητη, ανθισμένη κατάληψη. Το ντόπιο apartment culture θα αντλεί στοιχεία από νεοϋορκέζικο smokers loft party και το ανατρεπτικό περιβάλλον της περίφημης «σοβιετικής κουζίνας». Η σοβιετική κουζίνα ήταν εκεί όπου οι καθεστωτικοί διαφωνούντες, αποκλεισμένοι ουσιαστικά από τον δημόσιο χώρο, μαζεύονταν για να κουβεντιάσουν πολιτικά, να ξεδώσουν, να μεθύσουν, να ερωτευτούν, να γράψουν συλλογικά, να οραματιστούν τη συνέχιση μιας παρεμβατικής τέχνης – πολλοί πλέον στη Μόσχα νοσταλγούν την εποχή της σοβιετικής κουζίνας. Tα smokers loft parties ήταν αυτό που λέει η φράση: μια συνέχιση της ηδονιστικής πλην αυτοκαταστροφικής κουλτούρας του συλλογικού καπνίσματος σε ψηλοτάβανους ιδιωτικούς χώρους, όταν απαγορεύτηκε στα μπαρ και τα εστιατόρια της Νέας Υόρκης. Τοιουτοτρόπως το ελληνικό apartment culture θα εκφράσει με σαφήνεια τη σχιζοφρενική κοινωνική συγχρονία του, μέσα από την εκλεκτική διασταύρωση δύο αντίρροπων τάσεων: την επιδίωξη της ευχαρίστησης με κάθε κόστος και την επίμοχθη παραγωγή μιας συντροφικής, οικονομικής καθημερινότητας ως πολιτική θέση. Οπότε, ας επιχειρηθεί το exodus από τα μπαρ που εκμεταλλεύονται την επιθυμία μας για κοινωνικότητα. Ας πρόσεχαν. Ας δούμε την απαγόρευση του καπνίσματος ως αφορμή. Οι πραγματικοί λόγοι ας είναι η χαμηλή ποιότητα, η ακρίβεια, το θράσος, η φοροδιαφυγή, η μονοτονία της συνεχούς εξαπάτησης. Και μην ανησυχείτε που ο μπάρμαν θα χάσει το επισφαλές του μεροκάματο, γιατί είναι καιρός να τελειώνει τη σχολή του, να δει το φως του ήλιου και να σκεφτεί τι θα κάνει με τη ζωή του.

Τετράδιο _Λένα Κιτσοπούλου

Το ένα και το άλλο

Λεμονοστίφτης Ενοχές αιώνιες, για τα πάντα. Μόνο σκατά δεν μας έχουνε πετάξει στη μούρη ακόμα, όλα τα άλλα μάς τα κάνανε και μας έχουνε πείσει ότι έχουμε και ψυχολογικά προβλήματα. Και ότι μας κάνει κακό το στρες και το κάπνισμα. Άσε ρε μεγάλε.

Μπαίνω στο λεωφορείο να πάω στη δουλειά μου. Η μοναδική άδεια θέση είναι δίπλα σε έναν τύπο που έχει μια τρύπα στο λαιμό του, μία ανοιχτή τρύπα κάτω από το λαρύγγι του, τεράστια, σαν κρατήρας ηφαιστείου, με πύον γύρω γύρω και ξεραμένα αίματα. Πού να κάτσω δίπλα του; Σιχαίνομαι τη ζωή μου με το καλημέρα σας. Αθήνα 2010. Οι γάμπες του είναι πληγιασμένες, φαγωμένες μέχρι το κόκκαλο, τα μπατζάκια του ανασηκωμένα. Πρωί πρωί. Η πρώτη εικόνα της ημέρας. Το ξέρασμα της ανθρωπότητας μέσα στο 732. Το μηχάνημα επικύρωσης των εισιτηρίων δεν δουλεύει. Απορώ γιατί υπάρχουν ακόμα ελεγκτές, με τον ίδιο τρόπο που απορώ γιατί υπάρχουν ακόμα πολιτικοί. Τι ελέγχουν αυτοί οι άνθρωποι; Αν λειτουργεί το σύστημα σωστά; Ποιο σύστημα; Στη Βασιλίσσης Σοφίας κόλλημα, είναι Πέμπτη, η μέρα του κολλήματος, κάτι γίνεται πάλι στο κέντρο, δεν κινείται τίποτα, πορείες. Έχω αργήσει, λέω του οδηγού να μου ανοίξει την πόρτα. Κατεβαίνω όλη την Πανεπιστημίου με τα πόδια. Φτάνω στο Ρεξ. Απ’έξω γίνεται της πουτάνας, απολυμένοι που πίνουν καφέδες, πανό, συνθήματα. ΟΧΙ ΛΟΥΚΕΤΟ! 8 ΜΗΝΕΣ ΑΠΛΗΡΩΤΟΙ ΟΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ! Εκείνη την ώρα βγαίνουν κάτι παιδιά από το Ρεξ. Μου λένε ότι δεν δουλεύει κανείς, θα κατέβει όλο το Εθνικό σε πορεία προς το υπουργείο Πολιτισμού. Μ’ αρέσει αυτή η χώρα. Έχει υπουργεία και για πράγματα που δεν υπάρχουν. Όπως η Ισλανδία, που έχει υπουργείο Ξωτικών. Μόνο που είναι πολύ πιο πιθανό να υπάρχουν

ξωτικά στην Ισλανδία, απ’ ότι πολιτισμός στην Ελλάδα. Μπαίνω στο ασανσέρ, γελώντας με το πρωινό ανέκδοτο. Πορεία προς το υπουργείο Πολιτισμού. Χι χι χι. Πορεία με απορία προς τον δεύτερο όροφο. Το απόγευμα με βρίσκει στην Ακαδημίας, στη στάση. Ο κλασικός τρελός με τα χαρτομάντιλα, με πλησιάζει. Κοριτσάααακι, κοριτσάαααακι, θα πάρεις ένα χαρτομάαααντιλο; Αποφασίζω για πρώτη φορά να τον κοιτάξω στα μάτια, χωρίς φόβο και να του χαμογελάσω ευγενικά. Το κάνω κι αυτός μου λέει: είσαι πολύ όμορφη. Του λέω, ευχαριστώ. Και το εννοώ. Αυτός που έρχεται στο κρεβάτι μου τις νύχτες, ακόμα δεν μου έχει πει ότι είμαι όμορφη. Ποιος είναι λοιπόν ο τρελός; Αυτός που μιλάει μόνος του, ή μήπως αυτός που νομίζει ότι μιλάει σε σένα; Έρχεται το λεωφορείο μου. Συμπιέζομαι ανάμεσα σε μασχάλες που αγνοούν την ύπαρξη αποσμητικών. Και κατά συνέπεια και τη δική μου ύπαρξη. Η διπλανή μου μιλάει στο κινητό της δυνατά και μέσα σε δύο λεπτά, εγώ και όλο το λεωφορείο, μαθαίνουμε πώς φτιάχνεται ένα τσίζκεϊκ, πόση πίεση έχει η μάνα του Γιώργου και τη μεγάλη και τη μικρή, γιατί κάποια Χριστίνα έφαγε πόρτα το Σάββατο στο Σόουλ και ότι τελικά κάποιος Μανώλης έχει να στείλει μήνυμα δύο μέρες κι έχει εξαφανιστεί και είναι πολύ μαλάκας αυτός ο Μανώλης, αλλά η διπλανή μου θα τον εκδικηθεί και όταν αυτός την ξαναπάρει, αυτή δεν θα του το σηκώσει το τηλέφωνο. Μπράβο, διπλανή μου, αλλά δεν σε ρω-

τήσαμε κοπέλα μου. Κι αν υπήρχαν νηπιαγωγεία σ’ αυτή τη χώρα θα σου είχανε μάθει ότι αυτά τα δίποδα με τα κεφάλια και τα μάτια που στέκονται δίπλα σου και τα οποία πρέπει πού και πού να τα σέβεσαι, ονομάζονται άνθρωποι. Και το άσχημο ηχόχρωμά σου, σε συνδυασμό με την υστερική εκφώνηση της κακάσχημης καθημερινότητάς σου, τα ζαλίζει αυτά τα όντα, τα εκνευρίζει και τα θλίβει. Και εύχομαι από τα βάθη της καρδιάς μου, ο Μανώλης να τα ’χει ήδη φτιάξει με την κολλητή σου. Και με τον κολλητό σου ταυτόχρονα. Και με τη μάνα σου. Μανώλη, προχώρα, σε θέλει όλη η χώρα. Γέρνω το πρόσωπό μου στο τζάμι. Φθινόπωρο του 2010 στην Αθήνα. Καθόλου ρομαντισμός. Καθόλου φύλλα που πέφτουν από δέντρα. Μπάτσοι μόνο, άχρηστοι μπάτσοι για ντεκόρ, σε κάθε γωνία, που για κάποιον λόγο τούς φοβάσαι. Ενοχές αιώνιες, για τα πάντα. Μόνο σκατά δεν μας έχουνε πετάξει στη μούρη ακόμα, όλα τα άλλα μάς τα κάνανε και μας έχουνε πείσει ότι έχουμε και ψυχολογικά προβλήματα. Και ότι μας κάνει κακό το στρες και το κάπνισμα. Άσε ρε μεγάλε. Άσ’ το το τασάκι ήσυχο και κοίτα γύρω σου. Και οι συμβουλές των ειδικών: Ηρεμήστε, ηρεμήστε. Γιατί να ηρεμήσω ρε μουνόπανο; Λεμονοστίφτης το κεφάλι μου, μια λεμονόκουπα βγαλμένη από χώμα ελληνικό μου στρίβει το μυαλό και τα όνειρά μου κολυμπάνε μέσα στη βιταμίνη C. Μην τυχόν και ανεβάσουν πυρετό, μην τολμήσουν και πάθουν λίγη έξαψη. Νοέμβριος 2010 | κοντέινερ